Digitized by the Internet Archive

in 2011 with funding from

University of Toronto

http://www.archive.org/details/doctorisangelici20thom
 DOGTORIS ANGELIGI
DIVI

TEOMM AOUINATIS
SACRi ORniMS F. F. msniCATonuil

OPERA OMNIA
PAriK. — IMrRIMEHlE Y" P. I-AROUSSE ET C'«

49, RUB N0TRB-DAMB-DB8-CnAMrS, i9

 DOCTORIS ANGELICI
DIVI

THOMiE AQUINATIS
SACIII OIIDIMS F. F, riliiiDICUOiail

OPERA OMNIA
SIVE ANTEIUC EXCUSA ,

SIVK ETIAM ANFXDOTA; EX EDITIONIUUS VETUSTIS ET DECIMI TERTII SiECULI CODICIBUS REUGIOSE CASTir. ^T.» ]

PRO AUTHOHITATIBUS AD FIOEM VULGATvE VERSIOXIS ACCURATIORUMQUE I'ATROLOGI.E TF.XTII M,

NUNC PRIMUM REVOCATA;

NOTIS III.STORICIS, CniTICIS, PHILOSOPIIICIS, TIIEOLOGICIS, CUNCTAS ILLUSTHANTinUS CONTKOVEn^lAS
OCCASIONE DOGMATUM SANCTI AUTIIORIS KXORTAS, SOLLICITE ORNATA,

STLTUO AC- I.ABORE

STANISLAI EDUARDI FRETTE

Sacerdolis .Scliol.-pqne Tliomisticir Alumni.

yoiaj.iie:! vi<;f:sitii »1

--;•>-

COMMENTARII SUPEll JOAXNE.M, COXTlXrATIO.

IN EPISTOLAM AD ROMANOS. — L\ EPISTOLAM Al) CUlilNTllUiS J.

PARISIIS
APUD LUDOVICUM YIVKS, inBL10r(n,.\M I-DITORKM
13, VI A Vlli.o HICTA OKI.AMMUK, {'.\

M wca-a: I.XXM
THE INSTITUTE OF KEDIAEVAL STUDIES
10 ELMSLEY FLACE
TOKONlO 5, CANADA.

N0V27 1931
 SANCTl

THOMyE aouinatis
EXPOSITIO

IN QUATUOR EVANCtELIA

EVANGELIUM JOANNIS

CAPUT QUINTUM.
(CONTINUATIO)

LECTIO III

1. Rcsnondit itaque Jesus, et dixil eis Amen anien :

feccrit, h,TC ct Fi/iifs similitcr fucit. Tcrtio
dico vobis, non potest Filius a se facere quic |uam, /V/Av
nisi quod viderit Patrem facientem. 2 QiiiecunKiue
assignat utrius(|iic rafioucm, il>i,

enim ille fecerit, hiiec et Filius simiiiter facit. .'>. l'a- cfiuff diliffil iiltinn.
ter enim diligit Filium, et oninia deraonsirat ei (luio
Considcrandiim aut(Mn circa primum,
ijise facit.
(|uod .\riani c.\ liis xcrliis (jua' liic nomi-
1. Uic Iradil doc.lriiiam dt^ poloslatc iiiis dicif \(m potcst iiliifm u sc fficcrc
:

viviflcativa \ El prinio |)(Hiitiir ipsa doc- <lifiniifiini ctc,,crrorcm suiimciuillrmarc

trina; sccundo conflrmalio cjus, ilii, Si iiifuiitur, scilicct (juod Kilius minor sit

€ffO testimunmm pcrhiheo dc mcipso,

tes- Pafrc : ([iiia *, sccundum (juod Evan.irc-
timoiuinti mrifni noii cst vcrinn. Circa lisla dixif. .Iuda'i pcrsctincltaiifiir Cliris-

primum duo lacif. Primo iiroponit doctri- tiiiu, (jnia facichaf sc a'(iualcm nco. t^MKul
iiam ojus dc [lolcstatc vivilicativa in com- vidcns I)omiiiiis, .luchcos cx iioc movcri,
muni sccundo in spcciali, ibi, l'U nidjoni
;
V(»lcns lioc c\cludcr(\ iit Ariani dicunt.
his dcmonslriihit ct opcni. C/irca i»rimiini lalia vcrlia siil»jiiii\it uf sc a'(|iialcm Talri

tria facil. Primo insiimat pofcstatis sii;r uon cssc moiistrarcf, dicciis Amcn amcn :

oriKincm ; siicundo iiisius potcslatis ma- dico vidns, non /lotcst iilius n sc fnccrr.
prnitudincm, ilii, Qiuvnnwjuc rnim iUc <iuic<jitiim, nisi ijuod viilcrit P<ilrcm fn-

« vivifiriila, » sic et infra.

" Al. ; " qui.i oiiim. •
'
Al. :

XX.
i KVANGKLIIM .lOANNIS
ricntcm: (ju;isi ilical Noii iiiti»HiKatis m«! : Itir a<l oriKiin-m Kilii a l'atro : qiiia licct
pcr lioc qiiod dixi, Potrr mriis iiprnitiir, Kiliiis sit aM|iialis Palri iii>r oiniiia, taincii

et ci/o oiicror, sir (•pcrari (luasi (>rKo * sim lioc ipsiim liahcl a l'alrc '

pcr a-tfrnam
oi irijiKilis : «iiiia iiiliil iiossum taccrc a goncrationcm scd Patcr a iiiillo liabct,
;

ixn}\\iso.{)minn'y;() Fi/iiis /to/i ptjtcst f/icere cum sil ingcnitus. Undc secundum hoc
(juici]itiiiii,nisii/uoil riilcrit l^ntrcm fticien- continnatnr sic, (Juid scandali/.ati cstis,
tcni, ntiipic minor cst Tatrc, ut ipsi di- quia Patrcm mcum dixi iJcum, cl quia
cunt. Scd liic intcllcctus lalsus cst ct or- ;t-qiialcm mc fcci \)iHi'i Amen anien dico
roncus; (|iiia si I''ilius non csscl a'qualis vuhis, tum polest Filius a sci/jso facere
Patri, tunc non cssct l''iliiis idcm cum (/uin/it/n/i ; (jnasi dicat : Ita snm aMjiialis
Patrc (jnod cst contra illml, inlra x, 'M)
: 1'atri, nt al) illo siin, non ilh; a mc : ct
E(jo ct hiitcr iinu//i su//ius. .Nam aMiiiali- (juic(pjid crgo lial)C(j ut laciam, cst mihi
las attenditur secundum magniludincm, a Patre. Sccundum liunc crgo modum iu
qiKi' in divinis cst ipsa csscntia. Undc si his verhis fit mentio dc potestate Filii,
cssct Patri iiKcqualis, dillcrrct *
ah co se- pcr hoc vcrhum />^Ve.s7, et dc cjus opera-
cuiidum csscntiam. tionc per hoc vcrhum face/'e. Et ideo
Ad verum autcm hujus iutellcctum, ulrnmque potest hic intclligi ut sciUcet :

sciendum est, quod in his quai in Filio ostcndaturprimo dcrivatio potestatis Filii
minorationom importaro vidcntnr, posset a Patrc sccundo vero ut ostcndatur con-
;

dici al» ali(]uil)us ha'c
sccundum natnram assumptam, siciit di-
citur infra xiv, 28 Pater major me est.
Undc sccundum hoc vellent dicere, quod
hoc quod Dominus dicit, iVo/<7Jo;es/ /•Y/»^^
a se facere (juicquani, intelligendum est
dc Filio secundum naturam assnmptam.
Ouod quidcm starc non potest quia sc-
cundum hoc oportcrct diccre, quod omuia
quic Filius Dei facit in natura assumpta,
dc Christo dicta esse formitas opcrationis Filii ad opcralioncm
Patris. Quantum ad primum, exponit
: Ililarins hoc modo. Supra Dominus dixit
se esse aqualcm Patri. Sed aliqui ha;re-
tici proptcr auctoritatcs Scriptura!, quae
dicunt unitatem et a^qualitatem Filii ad
Patrcm, attrihuunt Filio quod sit ingeni-
: tus, sicut Sahclliani, dicentes Filium esse
idem cuin Patre in pcrsona. Ne ergo hoc
intelligas, dicit ISon potest Filius a se:

Patcr ante cum fecisset puta quod siccis ;

facere quicqua/n nam potcntia Fihi idem :

pcdihus supcr marc amhulasset, sicut est quod natura ejus. Ab eo ergo Fiiius
Christus amhulavit alias non diccretur : : habet posse a quo hahct esse esse autem ;

Xisi qutjd ciderit Patrc//i facie/ite//i. Scd habet a Patre iufra xvi, 28 Exivi a
: :

si dicatnr, quod qua'cumquc Christus in Patre, et veni in mwulum a quo habet :

carnc etiam Deus Pater fecit, in-

fccit, naturam, quia Deus est dc Deo ergo ab :

(]nantum eo Patcr opcratur, secundum

in eo habet posse. Sic ergo hoc quod dicit :

illiid infra xiv, 10 Pater autcni i/i me : No/i potest Filius facere quicquam, /lisi
ma/ie/is ipse facit opera : ut sit sensiis : quod Patrem viderit facic/item, tantum
No/i potest Filius a se facere quicquam, valet ac dicatur Filius sicut non habet
si :

/lisi quod vidcrit Patrem facicntcm,in se- csse nisi a Patre, ita nec posse facere
ipso, scilicet Filio ^ ncc hoc stare po- :
*
aliquid nisi a Patre. In naturalibus enim
tcst, quia sccundum hoc ea quiE sequun- ab eodem aliqnid accipit posse operari a
tur, non possent ei adaptari, scilicet, quo recipit esse. sicut ignis ab eo recipit
Quoecu/nque ille fecerit, haec et Filius si- quod possit ascendere sursum a quo re-
fni/iter facit. Nunquam ciiim sccundum cipit formam et esse. Nec tamen per hoc
naturam assumplam Filius creavit muu- quod dicit, Xon potest Filius a se facerc
diim, sicut Pater
''
creavit. Non ergo ad quicquam, importatur inaqualitas quia :

naturamassumptamreferendumest quod hoc pertinet ad relationem; quaestio au-

dicitur. Sccundum Augiistinum autcm, tem aiqualitatis et insequalitatis pertinet
alius modus ca qua' vi-
cst intelligcndi ad quantitatem ^.
dcntur in Fiho minorationem importare, Per hoc autem quod dicit, Nisi quod
licet non importent ut scilicet referan- : viderit Patrem facientem, posset alicui

'
Al. : « quod ergo sum. » ipsum liabet a Patre. •
* Al. : « dilleit. » ' Al. « quia posse pertinet ad relationem
:

' Al. omittilur : « scilicet Filio. » aaqualilas autem, et ina?qualitaspertinet aciquan-

* Al. « sed nec lioc. »
: titatem. Item quia hoc non pertinet ad relatio-
:

» Al. « et Pater. »
: nem etc. »

* Al.: « sit uiqualis Patri, omnia tamen hoc

 CAPUT V
falsus intellectus subintrare, ut crederet tcst Filius asc /accrcquicquam, etc. Tunc
Filium iioc modo facere, quia vidit Pa- enim quis aliquid a se facit, cum in fa-
trem facientem scilicet;, quod Pater primo
; ciendo ^ non se conformat alteri. (Juicum-
fecit, hoc viso Filius postea inceperit fa- qiie autem est ab alio, si iliscordat ah eo,
ccre; ad modum duorum faljrorum, ma- peccat. Infra vii, 18 Qui a scmetipso lo- :

gistri scilicet, et discipuli, qui arcam facit quitur, (jloriam propriam quxril. (Juicum-
secundum modum quem viderit magis- que ergo existens ab alio, a semetipso
trum facere. Quod quidem non est verum operatur, peccat; Filius autem est a Pa-
de Verbo nam supra (i, 3) dicitur Om-
: : tre ergo si operatiir a semetipso, pec-
:

nia pcr ipsum facta mnt. Ergo Pater non cat quod est impossibile. Per hoc ergo
;

fecit aliquid ita quod Fiiius videret fieri, '

quod dicit Dominus, Filius non potest a se
et addisceret. Sed hoc dictum est ut de- facere quicquam, etc. , iiihil aliud insinuat,
signetur communicatio paternitatis Filio quam quod Filins noii potest peccare ;

per generationem, quae convenienter de- quasi dicat Injuste persequimini me de:

signatur hoc verbo viderit quia per vi- : solutione sabbati, quia non possum pec-
sum et auditum in nos ab aho scientia care, quia non operor contraria Patri
transfunditur nam per visum quidem
: mco. Utramque aulemexpositionem, sci-
scientiam a rebus accipimus, per audi- licet Ililarii et Chrysostomi, facit Augus-
tum vero a scrmonil)us. Filius autem non tinus, licet in diversis locis.
est aliud quam sapientia, secundum illud 2. Consequentercumdicit, Quxcujnquc
Eccli. XXIV, 5Ego exore Alti<isimi prodii
: enim illc fecerit, hxc et Filius similiter
primogctiita antc omnem creaturam. Et facit, ponitur magnitudo potiistatis
sic derivatio Filii a l'atre nihil aliud est Cliristi : et excludit in his tria circa po-
quam derivatio divinae sapientiae. Quia testatem suam scilicet particularitatom, :

ergo visio designat derivationem cogni- diversitatem, et imperfectionem. Particu-

tionis et sapienti* al) alio, recte per vi- laritatem quia, ciim siiit divorsa agfiilia
:

sionem goneratio Filii a Patre designatur, iii mundo, priimim uiiiveisaU!

et ageiis
ut sic nihil aliud sit Filium videre Patrem virlutem habeat super omnia agontia,
faeientem, quam procedere intelligibili alia vero agentia qua' siiiit ab ipso tanto
processione a Pafre operante. Potest au- particularis virtufis siut (jiianto sunt in-
tem et de Imjusmodi, sccundum Ilila- feriora in ordiiie causalitafis jjosso; ex :
'

rium, alia ratio assignari scilicet, ut por
hoc quod dicit, Viderit, exchidatur omnis
imperfectio a generatione Filii vel Yerbi
nam iii gcncratione materiali ilhid (piod
generatur, paulatim per inciementa tem-
: hoc aliquis credoro, tjuod cum Kiliiis ikui
^
sit a se, habeat potestatem particularem
rcspectu aliquorum existontium, et non
uiiiv(Msalom res|)ectii oniiiiiim, sicnt
habot Pator. Kt ideo hoc oxcliidous dicit :

porum ab imperfecto ad perfectum per- Quicunujue vnim ille, idest Pator, fecerit,
ducitur iion enim jam perfectum estali-
: idest ad omnia ad (jua) so extondit jtotes-
quid (juando generari incipit. Sed hoc in tas se otiam |)otostas
Patris, extondit
generatioiie aBterna locum nou habet, Filii. (hnnia pcr ipsutn facta
Siipra i, W :

cum sit - generatio porfecli a per!eclo. sunt. Divoisitatom Noro, (jnia ali^jiiaudo
Et ideo dicit Nisi quod viderit Filius
: unuin ab alio existens, |)otost qnidem
Patrcm facicntcm. Cum (Miim vidcre sit facer(! (jua-cniiKpio illo a (juo ost, facit ;
actus porfocli, manifoslnni ost (|no(l ImHus niliiloiniiiiis famon illa (jiia' facit, noii

statim porfectus genitus est, tanKpiain sunt cadoiii ciini illis (|iia' illo a (jno fst
statim videns, et non per incronionta facit : ignis oxistoiis nh
sicut si nniis
temporumadpcrfoctiim perducitur. Quaii- alio, polost facoro (juicum(|no alius facit,
tum vero ad sociiiKliim oxpoiiit Chrvsos- jtula coinbiiroro, sod lamoii alia coinburif
lomus, scilicot ad ostondoiKliini coiilor- isto, alia illo, oadom .sit conibusti»)
licot

mitatom Patris ad 1'Mlium, quaiitum ad ulriiisijue secundum sjx-ciom. No erKo

operationem, lioc modo: Dico quod licot ojiorationom Filii (liversani
iiitolligas sic
mihi ojjorari in sahbato, quia et Palor rsse ab oporationo Patris, dicif, N.rr,
mcus continno oi^oratur, ciii non possuni idost non divorsa, sod oadom. Inip«'rroo-
operari contrariiini ; et lioc quia non po- tionoin vcro. (piia (|uaiKl(MpK' coiitingit

i. A
* Al. : a antequaiu. » taciondo etc. »
' Al. ; « fuorit. » ' Al. : • possol autoni. •

' Al. : « cum enini iiuis aliquid a se 1'ucil, tuuc " Al. : pnrliculul.im. •
 KVA.N(;KLir.M JOANMS
nlii|iioil miiimfl itU-m «'x «lm>l)iis aK«'iili- ripiiim origiiiis Kilii : nam sccundiim
uiio «juidi-m siout a ipiod ncripitiir «•ss«'iitialitcr, sic importat
1)U> ll«>ri, simI ali
artiim si ergo esset princi-
primipnli «•t inTffrt», nh ulio voro sicut
vidiiiil.ilis :

s«m1 iiou pinm origiiiis Kilii, seipieietur «juod

alt iiislrumrulo. v\ imptMTiTto;
ratiT g«*nnis.set Kilium voluiitate, nou
simililiT. ipiia alih-r aKit priiicipah' aK»'ns,
ipiia iiistrumeii- iiatiira; «piod ost crroiieum. Similiter
i>t alit«'r iuslrimuMiliiui.
etiam ner amor iiotioiiaIit«'r snmptus,
tum impiMffctf nKil. "Ipoto iii viirtuto
Filinin «jiia * ji«M-tinel ad Sjiiritnm saiiclnm ijuia
nltcrius. Nc «'rKo sio iiitrHi^as
:

Pator, ailtlit, tniic seipiiMclnr qnotl Sj)iiilns sanrliis

fnriMf «piaTiimipu» farit '

Sinii/ilcr iiU'st, potestalo

:
«pia Pater facil, esset princijtinm lilii : quod est erro-

fncil Filius; ipiin eailem virliis

pI et ii«'um ; immo nulliis lia*r«'lirns lioc di.xit.

eailem perfeclio est iii ratre et Kilio. Lic«'t enim anior notionaliler snmptiis
Prov. VIII, .ii» Cum co rrom cimcUi c(/vi-
:
sit princijiinm oinninm doiiorum qiue
punens. nohis donantnr a Deo, non tamen est
3. rousotpieiiler ciim ilicit, Paler enim principium Kilii, sed potius ipse a Patre
lii/it/it I-i/iitm, assiKiiat latioiifin nlrins- Kilioqiie ergo dicendiim
procedit. Sic

«liie; scilicet oriKixis. t*l maKnilntlinis quod ratio ista non sumitur ex dilcctiono
poteslalis Kilii; ipia' «iniilem ralio assi- ut ex princijiio, sed ut cx siguo. Cum
Kiiatiire.x ililecliono 1'atris, qiii ililigit Ki- onim simililudo sit causa dilectionis
liuin: iiiuledicit: Pateretiim di/if/it /'i/ium. (omne enim animal diligit similc sibi) :

Sed ad sciendum (piomodo dileclio ubi invenitur pcrfccta simililudo Dei,

Patris atl Kilinm sit ratio orit^inis seu ibi invcnitur ctiam perfecta dilcctio Dei.
eommiinicatiouis potestatis Kilii, altcn- 1'orfecla autem similitndo Palris in Filio
ileiiilum est ipiod dnpliciter aliqnid dili- est, secundiiin illud Coloss. i, 13 Quiest :

fjritiir. ('iiin rnim bt»nnm stdnm sit ama- imofjo invisi/ji/is Dei. Ilcb. i, 3 Qui cum :

hile , lionum polest se dupliciter

alitpioil sit s/j/cuf/or f//orisc et ficjura substantiss
ad amorem lialiore scilicet vel ut causa : ejus. Perfecte ergo Filius a Patrc diligi-
amoris, vel ut ah amore causatnni. In tur : et idco qnia pcrfectc diligit eum,
uohisaiilem boiiiim cansat amoreni nam ;
signnm est qnod Pater omnia ostenderit
caiisa amoris uostri ad aliipiem est ho- ei, et cuininunicaverit ei suam potcstatcm

iiilas ejiis. .Non enim ideo

honiis est quia et naturam et do hujus dilectionc dicitur
:

nos eum diligimiis; sed ideo dilij,'imus supra, III, 33 Pater di/igit Fi/ium, ct
:

eum. qnia honns est : uiide in nobis omniadeditin manuejus. KtMatth. v, 17 :

amur causatur a hoiio. Sed in Deo aliter Ilic cst Fi/ius mcus diicctus.
est quia ipse amor Dei est causa boni-
: Circa hoc autem quod scquitur, Et
tatis iii lehns dileclis quia enim Dcus : omnia deinonstratci quae ipse facit, scien-
dilifjit nos, ideo boni sumns nam : dum cst quod duplicitcr potest aliquis
amare iiihil est aliiid «jnam vellc bonum alicui sua opera domonstrare vel quan- :

aliciii. ("um «m^o vohinlas Dei sit causa tum ad visum, sicut artifex ea qu« facit
reriim, qiiia omnia (/u<vcumf/uc vo/uit dcmonstrat discipulo vei quantum ad ;

Domiiius,/m/, nt dicit 1'salm. txiii; ma- anditnm, sicut quando verbo instruit eum.
nifeslnm «'st «piod amor Dei, cansa est Uuocnmquc crgo istorum modorum acci-
honitalis iii rehns. Inilo Dionysius di- piatur demonstrat, scqui potest duplex
cap. De div. nomin., quod divinus
cit, IV inconvenicns quod tamcn non est in
:

amor non permisit eum sine germinc
esse. Ergi» sicoiisid«'remnsorip:ineml'ilii,
videamiis iilrnm anior «luo Dater diligit
Kilium, sit priiici[>ium originis, vcl pro-
cedat nh ca. Amor autem in divinis *
dupliciter ar«Mpitiir
secuiidum quod Tater
Spiritus .snnrtus; et notionaliter, scu per-
Konaliter, seruiidiim quod Spiritus sanc-
: srilicet essenlialiter,
«liligit, et
isla demonstratione, qua Pater demons-
trat Kilio. Si enim Patcr dicatur demons-
trarc Kilio quaiitum ad visum, primo
quidem sequitur in istis inferioribus
quod prius operetur aliquid quod alteri
dcmonstrat; deiiide quod scorsum ab co
Kilius, et cui demonstrat. Sed Patcr non dcmons-
trat Filio ea quae prius facit, quia ipso
Filius dicit, Prov. viii, 2:2 Dominus pos- :

tiis proretlit iil amor. S«'«l ii«'utro horiim sedit me in initio viarum suarum, ante-
modorum amor dictus, potest essc prin- qufun fpacquam faccret. Neque etiam ea

' Al. : <• polesl. Al. quia.

' Al : amur aulcui divinus. >
 CAPUT V
qusB seorsum a Filio facit quia Pater '
: quam Patrem generare Filium. Kt Filium
omnia operatur per Filium. Supra i, 3 : viderc quae Pater nihil aliud est facit,
Omnia per ipsum facta sunt. Si autem quam Fihum esse, et naturam a Patre
accipiatur demonstratio quantum ad au- recipere. Potest tamen dici demonstratio
ditum, duo videntur sequi nam qui : illasimihs visuali, inquantum ipse Filius
verbodocet, primodemonstrat ignoranti est splendor visionis paterna', ut (hcitur
deinde verbum est inter demonstrantem Hebr. i uam Pater videns se et inteUi-
:

et cui nt demonstratio. Sed neutro modo gens, concipit Fihum, qui est conceptus
Pater demonstrat Filio : non enim sicut hnjus visionis. Potcst ctiam esse simihs
ignoranti, cum Filius sit sapientia Patris : ei qua^ ht per auditum, inquaritiim Fihus
I Cor. 1, 24 Christiim Dei virtutem et
: procedit a Patrc ut Verbum. I't si dicatur
Dei sapientiam nec aliquo alio verbo
: quod Puter omnia. dcmonstrat Filio, iii-
medio, quia ipse Filius est Verbum Patris. quantum producit ipsum iit splendorem,
Supra I, Verbum erat apud Deum. Dicitur et conceptum sua^ sapientia', et Verbum.
ergo Pater omnia quae facit demonstrare Hoc ergo quod (iicit, Demonstrat, rcfertur
Filio, inquantum communicat ei notitiam ad ihud quod supia dixit VV-»// potest :

omnium suorum operum : sic enim *

Filius a se faccre quicquam, nisi quod vi-
magister dicitur demonstrare disclpulo, derit Patrem facicntem. Iloc vero qnod
inquantum dat ei notitiam eorum qua^ dicit, Omnia, refertur ad iUud quod dixit :

facit. Unde, secundum Augustinum, de- Qusccumque enim ille fecerit, hxc similitcr
monstrare Patrem Filio, nihil aliud est et Filius facit.

LECTIO IV.

1. Et majora his demonstrabit ei opera, ut vos mi- ibi, Ut omnes honorificcnt Filium etc.
remini. 2. Sicut enim Pater suscitat niortuos et vivi-
ficat, sic et Filius quos vult vivificat. 3. Neque enim Circa primum duo facit. Primo propoiiit
Pater judicat quemquam : sed omne judicium dedit potcstatem vivificativam in commiini;
Fiiio. 4. Ut omnes honoriticent Fiiium, sicut honori-
ficant Patrem. Qui non honoriticat Fiiium, non hono-
secundo exprimit cam, ibi, Sicut enim
rificat Patrem, qui misit iilum. 5. amen dico Amen Patcr etc. Quantum ad primuin dicit :

vobis, quia qui verbum meum

audit, et credit ei (|ui
Majora his demonstrabit ; quasi dicat :
misit me, habet vitam ajternam et in judicium non :

venit, sed transiet a morte in vitam. 6. Amen amen Miramini et turbamini dc potcstatc Fihi
dico vobis quia venit hora, et nunc est. quando mor- in sanatione hinguidi, scd adhuc Patcr
tui audient vocem Filii Dei ; et qui audierint. vivent.
majora his dcmons/rabit opcra sciliccl in ,

suscitationo mortuorum; ut et vos mirc-

Ostensa potestate Filii in communi,
1. mini.
hic consequenter ostendit cam in spe- Scd cx liis vcrbis insnrgit (Inbitatio
ciali et primo Dominus manifestat suam
: quantum ad duo : piimo (|iii(k>m (inan-
potestatem vivificativam secundo mani- ; tum ad hoc quod dicit Denumstrabit ',

festat quffidam prsdicta, quse vidcbantur nam snpra dictnin cst (|no(l
lioc (piod
obscura, '\\\\,Sicutenim Pater habetvitam Pater omnia dcmonstiat l-^iho, rcrcrtur
in semetipso, sic dedit Filio ritam habcre ad aitornam gciKM-alioncm (inomo.lo :

i)isemetipso. Circa primum duo facit. ergo hic dicit, DenKuisirabif, cnm Fihns
Primo ostendit Fihum habere potestatcm sit ei coa'tcrnus, ct iii aMcniitatc non sit
vivilicativam; secundo docet modum accipcrc fntnrnm? Sccundo vcro * qiian-
pcrcipicndi vitnm aF'ilio, ibi, Amcnauini tum ad hoc (IIKkI (licit. f't ms /nirr/ni/ii;
dico vobis, quia (jui vcrbum mcuni audit si cnim idco (lcinonslralnrns cst ut
etc. Circa primum tria facit. Primo pro- .ludjci miriMitur, tunc Filio dcnionstralu-
ponit potcstatem vivillcativam Filii; se- rus est simul et non miranui-
istis; alias
cundo dicti rationcm assigiiat, i!)i, Seqiic tnr ^, iiisi vidcrcnl cnm tanicn IMIins ab
;

cnim Pulcr jiidirat que//iquaui ; tcrtio ietcrno omnia \ idcril a[HKl 1'aticin.
ostendit eirectiim exiude provenientem, Et ideo diccndiim csl quod c.xponilur

* AI. : « ab alio. » * .\1. : (MiidtMii. »

* Al. : f sicut i^itur. » ' lii K(lil. Nicolini dosiint lin>c vorlia : « Umc
^ Al. : I insurgit dubitatiu (luaiiluin lui lioc Kilio d(Miionslratiiriis t»st siinul et istis, alia.s non
quod dicit. » iniiarcnfur. »
 KVANT.ELirM lOANMS
tripliritor. Tm» mndo sonindiim Auk»'*- tntcm plcnissimam, qum (^u.vcumijiue Pn-
tiiiiiin, iit rfforatnr liaT il»'m<»ii"^tralio ter fnrit, simiiiter et Fi/ius farit : dicit
n«'ntla «lisripulis. Consuelus ••nim inodiis taiiicn, posl rcsurrcctioncm l)<tmini po-

loi|iii>ndi rst ('liristi. iit ali(|iiando altri lcslalcin dalain cssc : non qiiia liiiictan-

lni.it silii llrri ciiioil moinliris

llt siiis « : tum cain rccepil. sed (jiiia p(M' resiirrec-

s««iundiim illiid Quod Mattli. xxv, iO :

tionis f,'loriam tiiiic maxime innotuit. So-
uni ex nihihnis nirisfpristis, mihi feristis. cundiim hoc crgo dicit sihi potestatem
Kt tuin* est srnsns : Vos vidislis l"iliinn dari. undiiin quod
sc< eam (vxcqiiitiir in

ma^na ratirnl«'m in (MirationiMU laiiKnidi, op(M'c, iit dicatur Et : mnjnrn drmonstrn-

t't miramiiii scdadliin' ninjitni ///s Patcr
;
hit ri o/trrnidest, sihi dala per exccn-
;

dnnonstrahit ri, in mcmltris, scilicrt dis- tioncm ostendct el hoc vohis miranli- :

oipnlis '. Infrn xiv, 12 Ht mnjora hn- : hus qiiando scilicct qui vohis videluriit
:

riiiii fnriet. Dioit im'Ko. 1 1 rns ])iirrniini\: homo tantum, apparehil virliilis diviua',
(inia (>x mira(iilis discipiiltMiiin .linlaM cl Deus. Kst aut(Mn verhiim demonstra-

intantiim mirati siint (|uod maxima miilti- tionis accipicndiiin ut verhum ''
visionis
tudo coriim conviMsa est ad lid(Mii, si( iit secuudum (juod siipra expositum est.
halM»tiir Aclor. 1. .\lio modo, sciMindiiin 2. ('ons(Miii(Mil(M" ciim dicit. Sicut etiim
AuKUsliniim, sic, iit scilic(^t rclcratur ad Vntcr siiscitnt iunrtuos... sic ct Eiliiis, ex-
(Ihristnm se^unduin natiiram assiimp- plicat potcstatem vivificati-
in spcciali
tam. In C.hristo cnim cst et nntura divina vam osteudens (|uap sunt illa majora
Filii,
ct natura liiimaiia; ct S(Miindiini iilrain- f|ua' Patcr Fili(^ demonstrahit. Vh\ scien-
qnc habct a Palre potcstalcm viviticali- (lum csl quod diviua virliis in veteri
vnin; scd nlitcr ct alitcr quin sccuiiduin ; testamento ex hoc praecipue commenda-
divinitntcm liahct potcstntcm vivificandi lur (juod Deus est auctor vitae. Reg. ii, I

animas^sed S(Mnnduin nalurain assump- () Dnminus morfificnt, ct vicificnt. Et

:

tam viviftont corpora. I iidc Aiip:ustinus : Deut. XXXII, 30 E(/o occidam ct er/o vi- :

((Vcrhiim vivilicat animas, scd Vcrhiim vere fnciam. Ouam quidem virtutem sicut
caro factum vivificat corpora *. » Nam hahct Pater, sic habet et Filius et ideo ;

rcsiirrcctio Christi, et myslcrin (}ii;c dicit Sicut Patcr suscitat mortuos et vi-
:

Christns implevit in cnriic. sniit caiisn vificat, sic et Eilius (/uos vull vivifcat
fntiira'rcsurrcctioniscorporuin. Eplies. ii, quasi dicat Ilffic suiit majoraquaR Pater
:

•^. Convivificavit nos in Christo. I Co- Filio (lcmonstrabit, scilicet ut mortuos

rinth. xv, 12 Si autem Chris^tiis pr.vdi-
: vivillcct. Plaiie majora sunt ista valde :

rntiir qiiod rrsiirrcrit a niortuis : (juo- (Iiiia plusesl iit rcsurgat mortuus, quam
"

niodo <iuulain dirinit iii rohis, (fuouiiun iit convalescat a'grotus. Sic ergo Eilius
resuiTectio mortuoruni non est? Scd pri- (/uos vult vivificat, et primam vitam vi-
miim hnhct nh nMcrno cl hoc osteiulil,
; ventihus dando, et mortuos suscitando :

ciim sii|trn dixit : Et omnin dcmonstrat ncc tameu piitemus alios a patrc susci-
ri t/u,r i/)Sf' fnrit. ^ww (luidem omiiia tari, et alios a Filio sed (iosdem quos :

demonstrnt cnrni scd : nlin cx tcmpore ; Pater suscitat et vivificat, Filiiis suscitat
ct (|unntum nd hoc dicit : Et majnra his et vivificat quia Patcr sicut omnia ope-
:

drmnnstrnhit oi, idest, dcmiHistraliir po- ratur per Filium, qui estvirtus ejus ita ;

quodmnjora facicl, sus-

tcstnsejiis in lioc ct omiics vivificat per Filium, qui est vi-
ritando mortuos quosdnm quidem hic, :
tn, ut dicit Ego sum via,
iiifra ^
xiv, 6 :

sicut Lnznrum, puellam, ct unicum mn- veritas, el Non tamen per Filium
vita.
trisomiics tamlein in dic judicii. Tcrtio
;
siiscitnt ct vivificat mortuos sicut per
modo iit rcfcraliir ad Christuinsecuudnm instrumentnm quia secundum hoc, :

naluram divinam sccundiim illum mo- Filius non esset conslitutus iu su» po-
dum quo in Scriptura dici consuctiim testatis arhitrio ideo ut hoc ex-
: et
cst tnnc aliijuid ficri (jiiando innotescit cludat, dicit : Filius quos vult vivificat
Riciit istud .Malth. ult. 18: IJntn cst mihi
idest, in sua^ potestalis arbitrio est vi-
oninis potrstns in crrlo ct in terrn. Cuin vilicare quod vult : nam nou aliiid vult
cnim Christus nh a-tcrno hahuerit poles- Filius quam Pater : sicut enim est illis

'
Al. : « memlirJH. »
" Al. : « si Christus resurrexit etc. »
' Al. • disciplini-.
:
' Al. autem verbum demonstrationis
: « sic
* Al. :
. polcaiatom vivuK.ilivam qiiantum ad accipitur ut verbum etc. »
nnimas. ' Al. o per Kilium, qui est vita unde dicit in-
:
• Al. : omittitnr lota liapc An^fuslini sententia. fra ftc.
 CAPUT V
una substantia, sic est illis una volun- Judicandis omnibus apparere noii potest
tas : unde Matth. xx, to, dicit A?i non : quia cum visio divina sit bcatitudo nos-
licet mihi quod volo faccre? tra, si mali Deum in propria natura vide-
3. Consequcnter cumdicit, Nequeenim rent, jam essent beati. Apparebit ergo
Pater judicat qucmqnam, assignat ra- solus Filius, qui solus liabct naturam as-
tionem dicti, manifestans suam potesta- sumptam. Ipse ergo solus Judicat qui
tem. Scd attendendum est quod ex hoc solus omnibus apparebit sed tamen ;

loco usque ad finem sunt duae expositio- auctoritate Patris. Actor. x, 42 Hic esl :

nes una est Augustini, alia Ililarii et

: qui constitutus est a Deo judex vivorum et
Chrysostomi. Secundum Augustinum mortuorum. Et in Psol. i.xxi, 1 Deus ju- :

quidcm exponitur sic. Dixerat Dominus dicium tuum Regi da.

supra, quod sicut Pater suscitat mor- 4. Consequenter cum dicit, Ut omnes
tuos, ita et Filius. Scd ne intelligeres honorificcnt Filium, ponit eirectum qui
illam mortuorum resuscitationcm tan- provenit cx potestatc Filii ct primo do- :

tum qua aliquos ad hanc vitam resusci- nit fructum consequentiffi secundo ex- ;

tavit ad miraculi ostensionem, et non cludit contradictionem, ibi: Qui non ho-
illam qua resuscitat ad vitam a^ternam ; norificat Filium, non honorifcat Patrem
ideo ducit eos ad altiorcm consideratio- qui misit illum. Dicit ergo ideo Pater :

nem alterius, scilicct resurrectionis quse omne Judicium dedit Filio, sccundum hu-
erit in futuro judicio. Unde et specialiter maiiam naturam, quia in incarnaticme sc
de judicio mentionem facit, dicens Ne- : Filius exinanivit, formam servi accipiens,
que Pater judicat quemquam. Potest et in qua inlionoratus est ab hominibus,
aliter, secundum eumdem, sub eodem secundum illud infra viii, 49 Eqo hono- :

sensu continuari ut secundum hoc : rifico Patrem. mcum, ct vos inhonorastis

quod dixit, Sicut Pater resuscitat mor-
tuos, sic et Filius, etc, referatur ad re-
surrectionem animarum, quam facit
Filius inquantum est Ycrbum hoc vero
quod dicit, Ncque enim Pater judicat
quemquam, referatur ad resurrectionem
me. Ideo ergo in ipsa natura assumpta
datum est ei Judicium, ut omnes honori-
ficent Filium , sicut Iionorificant Patrcm.
: Tnnc enim videhunt Filium hominis ve-
nientem cumpotcstatc magna ot niajestate:
Luc. xxi, 27. Et Apoc. vii, li Cecide- :

corporum, quam facit inquantum Ver- ru7it in facies suas, et adoravcrunt dicen- ,

bum caro factum est. Resurrectio enim tes Uencdictio et claritas ct sapicntia et
:

animarum fit per pcrsonam Palris ct gratiarum actio, honor, virtusct fortitudo
Filii unde et simul nominat Patrem et
; Deo nostro. Sed posset aliquis dicere ;
Filium, dicens Sicut Pater suscitat... sic
: Volo honorificare Patrem, et non curare
et Filius. I\esuiTectio vero corporum per dc Filio. Scd hoc iioii potcst esse, (luia
dispensationem hnrmanitatis Patri non qui ?ion ho/iori/icat Filium. noti honori-
coaeternam et ideo soH Fiho judicium
: (icat Patreni. qui misit illum. Aliud enim
attribuit. est honorare l)eum ratione qua Deus est,
Sed attendc mirabilem varietatem ver- aliud honorarc Patrcm. Nam licnc potest
borum nam primo proponitur nol)is Pa-
: aliqiiis bou(M-ar(> Dciim in(|iiautum crca-
tcr operans et I'"ilius vacans, scilicet cum tor, omuipotcus cl iucominutalMlis, abs-
dicitur Non potest Filius a se facere
: que hoc quod honoret et Filium. Sed ho-
quidquam, nisi quod vidcrit Patrem fa- norarc Dcum ut Patrcm nullus pofest
cientem hicvcro o ('onvcrso propoiiilur
; (piiii bonoriliccf Filiiim uaiu Pafcr dici
:

Filius operaus, et Patcu- vacans Nrquc : iioii potcst, si l'"irmm iitm habct. Scd si

enim Patreni judicat qucmquam scd omno : iubouoras l'iliiim dividcudo ojus virlu-
judicium dcdit Filio, etc. In quodatui' iu- tcm, iuhonoras ef l*afr(MU ibi cnim fol-
:

telhgi (piod alio modolo(|uitur hic et alio lis virfiitcm Patri. iibi minorcm das Fi-

m(td(> iiti nam ilu lo(piitui'(](> op^MNitiouc

: lio. Ycl alitcr. scciiuduiu ciimdem,
qua; est Patris et hilii undc dicit (|und : <!liristo dcbctiir diiplcx Ikmku- : scilicct
a se non facit quicquam, nisi quod viderit sccundiim divinitatcm, s(>cuiKlum (iiiam
Patrem facientcm hic vero lo(|uitiir dc ; (Icbctiir cibonor aMiualis Pafri ct (|uan- ;

opcratioiK^ (pia Filius sccuuduui (piod liiin ad boc dirif l't oninrs hnnori/irrnf
:

homo Judicat, (^t non Patcr uu(l(» dicit : iiliiini, sirut lioniwifcnnt Pafrcnr. alius
qnod o?nfU'Judicium dcdit Fi/io : iiam Pa- dcbctiir oi sccundiim bumanifatcm. sed
ter in Ju(hcio apparcbit iiou
qiiia sc- ; non aMpialis Patri ct iU' isfo dicil Qui
; :

cuiKhim Justitiam Dcus in iiropriauatura non hnnori/iraf Filiuni. nonhnnnri/irat Pa-

 KVANCKLII M JOA.NMS
trrnn/ni misil illiiui. VimV". ilii siK"»"'''!" cens : \on jtotest 1'ilius u sei/jso fucere
iliriliir sicut; \\'w iiiilcin iioti dicit >7^///, i/uirt/uuin, nisi i/uod viderit Vulrrin fa-
si'il simplii-ilrr «licil liliuui Imhio
«'ssi' rirulrin : nc cretlercs iiueijiialitatein,

raiiiliiin. Luc. .\, H» : Qiii ras sjjrniit, nic statim subjiingit : (Ju.rrunif/uc enim ille

spcrnit ; qiii duteiii iiiv spmiit, sjifiiiit viiin fecerit, lixc cl Filius siinililcr facit. Kt o
ijiii inisit inr. couverso a-qualitabmi, di-
ciiin iunuit
StMUiitlimi aulciii lliliiriiiin rt (",lirvs(»s- ceiis, Sicul Valer suscdul niorluos el ririfi-
toinuiu, rxpouitur inaKis ad litteram, rut, ita et Filiits f/uos vult virificat nejdis- :

(|uamvis parum luiitctur, lioc. moilo. crcdas * originiim et l-ilium genitum, sub-
Iloiuiuus Mi|»ra dicif : l'1/ins i/nns vult n- jiiiiLril \ei/ue eniin Vuler jutlutil i/ucin-
:

ri/nut. (^iuicuint|im alit|uiil lacit prt) li- i/utnn ; sed tnnne judiciuin detlit Fllto.
licit» vtiliiiilatis arltitriti, a^'il ex jiroprio Kodem cum insinual aujualitatem perso-
judicio. Sujira vcro dicluni csl quod nariim, tliceus i't onmcs lnntoriftcent
:

inniiid tju,rruni(/ur furit l*alrr, luvc et Fi- FHiuin,sicut lionorifcunt l*filreni statim ;

liiis siinilitrr fiirit. V.ry^o Kilius dc omui- subjuiigit dc missione, in qua demonstra-
liiis lialict lilicruin voluutalis arliitrium, tur origo, dicens Qui noii htnutrificnt :

proprio judicio prorcdit. Kt ideo

«liiia e.\ Filium, non honorificnt Pntrcm, qui mi-
stalim facit inculioucm tle judicio, ili- sil illuin, iion per stiparationem a seipso.

ceiis .\ri/uc Putrr juiUcdt f/urnu/uuin,

: Missionem autli, iiifra, viii, 29 Qui inisit :

seorsum scilicet a l'"ilio. Kf lioc modo lo- nie, mccuni cst, ct nonreliqnil mc solum.
queiitli usiis est Domiuus iulra xii, i7 : ti. Amen, amen, dicovodis, efc, supra

Ki/o wni judico vos (scilicet solum) scd ; ostendit Dominus se habere virtutem vi-
srrino r/ueni locutus suni, illr judicnlnt ^
vificativam hic ostcndit modum qiio ali-
;

vosiii norissiino. judiciuin dc- .^od onme (jiiis ab ipso vitam participare potest et :

dit Filio, siout et dedit ei omiiia sicut : primo ponit modum, quomodo aliquis
enim dedit ei vilam, et genuit eum vi- jicr ipsum vitam participet'; secundo
vcufcm, ita tlcdif ei omue judicium ; idost, liujusmodi adimpletionem prtPuuntiat
geuuit eum jutlicem, Infra ibid., 30 : Si- ibi, Ainen anicn dico cohis, quia vcnit hn-
cut nudio judico idest, sicut habeo esse ; ra. Circa primum considerandum est
a 1'alre, ita ef judicium. Halio liujus est, (juod sunt quafiior gradus vitae. Unus
t|uia Kilius uiliil aliud est ut dictum est (juidem invenifur iu j)laiitis, quse nutriuii-
siipra. (luam couceptus paternae sapicii- fiir, augcnturet geiicrantur et generant

tiae uuusquistjue autem per conceptum

: alius in aiiimalibus, qua^ tautum sen-
sure sapientia' judicat unde sicut Pater : tiunt alius vero in his qua» moventur,
:

omnia per Kilium facit, itact omnia ptu-ip- (jua' sunt animalia perfecta ulterius ve- :

siim judicat. Kl friiclus hiijus est .CJto/n- 10 cst aliud genus vita» in his qiicc in-
nes lionori/icent Filiuin, sicut honorificant tcUigunt. Tot ergo e^istentibus gradibus
Pulrein idest, cxhibeant ci ciiltum la-
; vita»,impossibile est vel vitam quae est
fria*, sicut Patri. Cetera vero non miitan- in plantis, vel eam quai est in sensu,
tiir. aiit eam qua^ est ex motu, esse primam
Sed attendenda estsecundum Hilarium, vitam uam prima vita debet esse per se
:

mirabilis conne.xio verborum, ut errorcs vita, non parlicipata nulla autem vita ;

contra a*teniam generationem confuten- potest esse talis, nisi sola vita intelle-
tiir. Diia* namfiue hn^rescs confra ipsam clualis; aliap autem tres communes *
Kenerationcm a-teruam exorta' fuerunt. sunt corporali et spirituali crcaturae cor- ;

Ina Arii diccntis Kilium minorem F*afre ;

pus autem quod vivit, non est ipsa vita ;

(piod est contra a'qualifafem, et iinita- sed vitam participans et ideo vita iutel- :

tcm alia SalMdlii diccntis non essc dis-

:
lcctualisest prima vita, quae est vita spi-
tiiictioiicm persoiiariim in diviuis; quod ritualis qua" immediate percipitur a
'',

est rontra originem. Kt ideo ubicumque primo vitai principio; unde dicitur vita
facil mcnlionem deiinitatc etaitjualitate, sapientiae et propter hoc in Scripturis
;

statimaddit ct tlisfiuctioncm personarum vita attribuitur sapicntia^. Prov. viii, 33 :

secuiitluin oriKiuem, et c coiivcrso. rnde, Qui mc invcncril, invcniet vitain, et hnu-

quia iniiuit originem pcrsonarum, di- rict salutem a Domino. Sic ergo vitam a

' Ai. :
• sed secunduniquem loculus, ille etc. » " Al. « raliones. »
* Al. : • no fiil di«rtTna!*. o » Al. • spiritiis. >
* Al. : « participaret. a
 CAPUT V 9

Christo, qui est Dei sapientia, participa- Yerbum Dei et per consequens crede-
;

mus, inquantum anima nostra ab ipso bant Deo : ethocest quod dicit Quiau- :

sapientiam percipit. Ha^c autcm vita in- dit verhnm mcum, idest me Verbum Dei,
tellectuahs perficitur in vera cognitione et crcdit ci, idest Datri cujus
suin Vcr-
divinaj sapientiaj, quae est vita a^tcrna. bum. Pra^mium autem (idci ponit ciim
Infra xvii, 3 Hisc est vita getcrna, utco- : subdit llahct vitam xtcrnam
: et ponit :

gnoscant solum vcrum Dcum, et quem

tc triatjuce nos habebimus in gloria sed or- ;

misisti Jcsum (Jhristnm. Sed ad nuUam dine rcfrogrado. Primo enim consequcs-
sapientiam potest liomo pervenirc nisi mur rcsurrectionem ex mortuis sccundo ;

per fidem unde in scientiis nuUus ad : liberationcmafuturo judicio tertio vitam ;

sapicntiam pervenit, nisi prius fidem ad- «ternam quia, ut dicitur Matth. xxv,
:

hibeal dictis a mag-istro. Si ergo nos vo- post judicium il)unt justi iu \itam a'tcr-
lumus ad illam vitam sapientia; perve- nam. Et lia,'c tria ponit ad fidei pra-mium
nire, oporlet nos per fidem credere ea pcrtinere et primo tertium tamquam
:

qua? ab illa nobis proponuntur. fbibr. xi, magis desideratum unde dicit Qui : :

6 Oportct accedentcm ad Dcum credere

: credit, scilicet pcr fidem, liahot vitani
quia est, et inquirentibus se rcmuncrator seternam, quse consistit iii plena Dei vi-
sit. Isa. xxviii, 16, secundum aliam lit- sione. Et dignum est ut qui credit prop-
teram Nisi credideritis, nonintcHnjetis.
: ter Deum his qua? non videt, perducatur
Et ideo Dominus congrue modum pervc- adplenameorum visionem. Infraxx, 31 :

niendi ad vitam ostendit esse per fidem, Ilxc scripta sunt ut credatis... et ut cre-
dicens Qui verbum meum audit, et crcdit
: dcntes vitam haheatis in nomine ejus. Se -

ei qui misitme, hahet vitam xtcrnam. Et cundo ponit secundum, cum dicit Etin :

primo ponit meritum fidei secundo sub- ; judicium non vcniet.

ditpr*mium ejus, ibi, Hahct vitamxter- Sed contra hoc est quod Apostolus di-
nam. Circa meritum fidei primo ponit cit Corinth. v, 10
II Omncs nos astare :

illud per quod fides introducitur se- '

; oportet ante tribu?iai Christi : cliamipsos
cundo illud cui fides innititur. Introduci- Apostolos ergo qui credit, in judicium
:

tur quidcm fides per verbum hominis. veniet. Sed dicendum, quod duplex est
Rom, X, 17 : Fides ex auditu; auditus judicium. Scilicet condemnationis, et in
« autem per verbum Cliristi Innititur -. )) isto non venient qui tide formata iii
autem fides non verbo hominis, sed ipsi Deum credunt de quo dicebat Psalm. :

Deo. (Jenes. xv, G : Credidit Ahraham cxlii, 2 Non intres in judicium cum
:

Deo, et reputatnm ad Justitiam. cst ei servo tuo, quia non justificahitur i)i rons-
Eccl. II, S Qui tiutetis Deum, credilcilli.
: pcctu tuo omnis vice/is. Supra iii, 18 Qui :

Sic nos introducit per verbum hominis credit nonjudicatur. Est etiam judicium
ad credendum, non ipsi homiiii qui lo- discretionis, vel discussi()nis et ad is- :

quitur, sed Deo cujus verba loquitur. I tiid oportet nos omnes aute tribunal
Thess. II, 15 : Cum accepissetis a nohis Christi cxhibcre, ut dicit Apostolus ot ;

verhum auditus Dci '\ accepistis illud non dc isto dicitur in Psalm. xi.ii, Judica mc
sicut vcrhum hominnm, scd {sicnt verc Deus, ct discernc causam mcam.
est) verbum Dci. Et ha'c duo Dominus Tcrtio poiiit i)ra'iniuui, cum dicit Scd :

ponit. Primo illud pcr (]uod fidcs iutro- transif n nior/c in ri/afn vcl /nnisict, so-
ducitur undc dicit Qui vrrhuni nicuin
: : cuudum aliain littcram. {^\um\ (|uidcin
r/?/^7z7, qiiod introducit ad flncm. Sccundo potest cxpoiii dupliciter. Primo iit rcfe-
illiid cui inuititur, cum dicit Kt crcdi/ : ralnr ad rcsurrectioncm auima' ; ct sic
ci <iuiniis.it mr, udii milii, scd illi in cu- j)lanus cst scnsus : (juasi dicat : \on so-
jns virlutc l()(|uar. i^)na' (|ni(lcm \ crlia !uin pcr lidciu adipiscitur vitain a-tcrnam
p(jssiint com|K'tcr(! Christo sccundmn ct libcratur a jndicio, scd ctiam rcmis-
homo, iiKiuanfum pcr vcrbnin
(|uo(l cjns sionem pcccatorum cousc^initnr undc :

hninaunm hoiniiics convcrsi snut iid dicif, .SVv/ /;v/;/s77 (1(> inlidclitaf(» ad lidcm,
fidcm ct sccundnin ([iiod Dcus, iii(|ii;ui-
; \\v iujustitia ad justitiam, I .loau. iii, I \ :

finii Christns cst Vcrbiiiu Dci. Cuiii ciiiiu \os srinius qunniani /rans/a/i sunn/s dc
Christiis sit V(Ml)uin Dci, manifcstnm //lar/r ail vi/a///. Secundo iit rcfcratiir Jid
est quod audientes Ciiristiim audi(d)ant rcsurrectionem corporiim ct tiiiic cst :

* Al. : « quod pcr fideni. » • Al. : • <*i. »

' Al. : e( Dei. »
10 KVANr.KLirM JOANMS
expoHitivum liiijus (juod dirit. Unhct r<- sicut dictum cst siipra, diiplex est rcsur-
tmn .rtrrnnm. 1'ossrt «Miini ox lioc alii[uis rcctio : scilicct corj)oriim, ([iia' erit ; ct

rrotl«'n» (juotl (jui credil iu l>(>uui, nun- lioc noudiim cst, scd cril iii jiidicio fii-

quam morcrctur. Hod viverct in a'tcr- liin» : alia est animanim, dc mortc inll-

num; (juod cssc uon potcst. (]uia omncs dclitatis ad vitam lldei, ct injuslilia' ad
hon^incs solvcrc oportrl «lclMtiim [iriin.c justiliam ct hoc jam ^mnc cst. Et idco
;

|)ra'varii'ationis, sci-uiidiiin illud 1'sal. dicit \'rnit horn, ct nunc est, qunndo
:

i.xxxviii : (Juis est /nnno qui riret, fit mm niortui, scilicet inlldeles et peccatores,
videhit rnnrtem'} Et idco non est inlclli- nudicnt voccm 1'ilii Dei, et fjui audicrint
gciiduin. fiiin ((iii (Tcdil sio halicrc vilain rivrnt. scciindum vcram lidcm.
a>tcriiain, (juasi nun([iiain inorituius; scd Scd diio miiabilia in his verhis impli-
quia dc hac vita transict |)cr mortcm in cari videntur. Ennm, cum dicit mortuos
vitam, idest pcr mortcm corporis ro[)a- audirc aliud ciim suhdit eos per audi-
;

rahitiir iii vitain a-lcniam. Vcl trnnsirt, tum reviviscere quasi prior sit auditiis :

(juantiim ad i-aiisam (|uia ([iiaiulo homo
crcdit, jain hahct inciiluin j,'loriosic re-
surrertionis. Isn. xxxi, 19 Vivent fnar-
tui tni, interfecti tui rcsurgent. Et tunc
S(diili a mortc vcleris hominis suscipie-
mus vitam novi hominis, scilicet Christi.
6. Amen amen dico vo6is, etc. Quia pos-
: quam vita, ciim tamen auditus sit qui-
(lam actus vitae. Sed si hoc referamus ad
: resurrectionem, verum est quod morlui
audient, idest ohcdient voci Filii Dei. Vox
enim expressiva est inlerioris conceptus.
Tota aulem natura ad nulum ohcdit vo-
luntali divinae. Kom. iv, Vocat ea M :

sent ali(]iii duhitarc iitriim alif[ui de mor- quse non sunt tnmqunm ea qux sunt. Se-
tc ad vilain Iransircnl idco Dominus ; cundum hoc ergo ligna, lapides ct om-
praMiiintiat hiijiismodi adimplclionem, nia, non solum ossa arida, sed et cine-
dicens llico : ([iiod de morte in
trnnsict res corporum mortuorum, audient vocem
vitam, et hoc jam anle implclur. Et hoc Filii Dei, inquantum ad nutum ei obe-
cst quod (licit : Amrn nmon dico vobis, dient et hoc non convcnit Christo in-
:

t/uin vcnit liora,

iioii latali necessitate quanlum cst Filius hominis, sed inquan-
suhjecta, sed a Deo pra»ordinata. I Joan. tum est Filius Dei quia Verbo Dci om- :

II, 18 : Noviasimn hora

est. Et ne credalur nia ohediunt. Et ideo signanter dicit,
distarc, Kt nunc est (Hom.
siihjiin^rit : Filii Dei. Matlh. viii, 27 Qualis est hic, :

XIII, Uorn cst jnm nos de somno sur-

1 i :
quia mare et vcnti obcdiunt ci? Si vero
(jere ), hora scilicct nunc est, qncmdo referatur ad resurreclionem aiiimarum,
mortui audient rocem Filii Dei, ct qui au- rationem habet quod dicitur nam vox :

din-int rirrnf. (,)iiod potest dupliciter ex- Filii Dei qua interius per inspirationem,
poni. Ino modo iit rereratur ad resurrec- vel extcrius per prsdicationem siiam et
tioncm corporis et dicatur Vcnit hora, ; : aliorum, corda fidelium movet, habet
et nunc est, quasi dicat Vcrum est quod : vim vivificativam infra vi, 64 Verba : :

omncs finaliler rcsurpent; sed etiam quas locutus sum vobis, spiritus et vita
nunc est hora. ([uando aliqiii quos resus- sunt : et sic vivificat mortuos, dum justi-
citalunis crat l)<)miniis, audient vocem ficat impios. Et quia auditus est via ad
ejus. Sic audivit Lazarus quando dictum vitam, vel naliira? per obedientiam, ad
est ei, Vcni forns, ut dicitur infra xi, 43 : reparationem scilicet naturae, vel auditus
sic audivitfilia Archisynapog-i, nt dicilur fidei ad reparationem vitae et juslitiae
Matth. IX, et filius vidua», ul hahclur idco dicit Et qui nudierint, per obedien-
;

Luc. VII. Et ideo dicit sipnanler, Et nu?ic tiam quantum ad rcsurrectionem corpo-
est, qiiia per me jam iiicipiiinl morliii rum, vel pcr fidem quanlum ad resurrec-
resuscitari. .\lio modo sccundum Augus- tioncm animarum, vivent, in corporc in
tiniim, ut hoc qmtd dicit, Xunc rst, refe- aeterna vitaet injustitiain vita gratiae,etc.
ratiir ad resurrectionem anima* : nam,

LECTIO V.

"'*''' semetipso. sic

'"»*'<'^'^"«m in
iJr. f"i.^""^ l omnes monumentis sunt, audient vocem Filii
qui in
viUm in semetipso. 2. Et po- Dei. 3. procedent qui bona fecerunt, in resurrec-
fet
.-.. , V''« »'«^»«'»-f.
nV. .. V .'.
" -""•'"''""> "'«^^'••'' 'IU'1 Filius homi- tionem vitjc qui vero mala egerunt. in resurrectio-
;
Dit Mt. .Nolile miran hoc quia venit h*rH in qua : nem judicii. 4. Non possum ego a lueipso facere quic-
 CAPUT V II
quam sed sicut audio, judico. 5. Et judicium meum
; dicit. Filins
nihilhabet nisi notum, idest
justum est quia non qusero voluntatem meam, sed
:

voluntatem ejus qui misit me.

quod per nativitatem accepit. Et cum sit
ipsa vita, ideo intelligendum est Dcf/it
1. Supra ostendit Dominus sc habere Filio vitam idest, produxit Filium vi-
;

potestatem vivificativam, et judiciariam, lam : sicut

dicatur Mens dat verbo
si :

ct explicavit utramque per elfectum hic ;

vitam, non quasi verbum praeexistat, et
manifestat quomodo utraque potestas sibi postea vitam recipiat sedquia produxit :

competat et primo ostendit hoc de po-

:
verbum in cadem vita qua ipsa vivit.
testate vivificaliva, secundo de potestate Destruuntur autem per ha;c verba tres
judiciaria ibi, Et potcstatem dcdit ei ju~ errores, secundum Ililarium. Primo Aria-
dicium faccre. Dicit ergo primo Dico : norum, qui diccntes Filium minorem
quod sicut Pater suscitat mortuos, ita et Patre, coacti suntperhoc quod supra dic-
ego; et qui audit verbum meum, habet tum est, Quaecumquc Pater feccrit, hgec
vitam aeternam ethoc ideo habco, quia :
et Fi/i?/s fccit, dicere, quod Filius sit
sicut Pater hahct vitam in semetipso, sic ipqualis Patri in virtutc sed tamen ad- ;

et Filio dedit hahcre vitam in semetipso huc ncgant eum esse aequalem sibi in
Circa quod sciendum est, quod aliqui natura. Sed ecce quod etiam in hoc con-
vivunt, sed non habent vitam in semetip- futantur, per hoc quod dicitur Sicut Pa- :

sis : sicut 20 Quod au-

Paulus Gal.
tem nunc vivo, in fidc Filii Dci vivo. Et
iterum Vivo ego, jam non ego, vivit vero
: vita pertineat ad naturam, si FiHus habet
in me Chfistus. Yivebat ergo, scd non in
scmetipso, scd in alio perquem vivebat;
sicut ct corpus vivit, scd non habet vi-
tam in semctipso, sed in anima per quam
vivit. Illud ergo in semetipso vitam ha-
bet, quod habet vitam essentialem, non
participatam, idest
n, : ter habet vitam in semctipso sic dcdit et
Filiovitam hahcrc inscmctipso. Xam cum
vitam in semetipso sicut et Pater, mani-
fcstum cst quod tenct in se originis su^
indivisibilem et a^qualcm cum Patre na-
turam. Secundus error eorum, quantum
ad hoc quod negabant Fihi coffternita-
tem ad Patrem, dicentes, FiHum ex tem-
quod ipsum est vita. pore incepisse quod destruitiir inquan-
:

In quoHbct autem gencre rerum, qiiod tum dicit : Fiiius vitam habet in semet-
est pcr essentiam, est causa corum quae ipso. Nam
omnibus viventibus quo-
in
sunt per participationcm, sicut ignis cst rum gcneratio est in tempore, semper
causa omnium ignitorum. Quod ergo cst est invenire aliquid quod aHquando fuit
per essentiam vita, est causa et princi- non vivens; sed in FiHo quidquid est, est
pium omnis vita^ in viventibus et ideo : ipsa vita et ideo sic accepit ipsam vi-
:

ad hoc quod aliquod sit principium vitae,
requiritur quod sit pcr esscntiam vita: ct
ideo congrue manifcstat Dominus se essc
totius vitai principium, diccns se haberc
vitam in semctipso, idest per esscntiam,
cum dicit ; Sicut Pater hnhct vitam in se-
metipso, idest sicut est vivcns per esscn-
tiam, idco sicut l*atcr cst
ita et Filius
causa vitae, ita Filius suus. Ostcndit au-
tcm aequalifat(!m FiHi ad Patrem, cum
tam quod vitam habet in semetipso, ut
semper fucrit vivcns. Tertio per hoc
quod dicit, Dcdit, dcstruitur error Sabel-
Hi negantis distiwctionem personarum.
Si enim Pater vitam dedit Filio, manifes-
tum est quod alius est Pater qui dedit, et
alius Filius qui accopit.
: 2. (;onse(jiicnter cum dicit, Et potesta-
tcm dcdit ci judicium facerc, manifestat
so habere Judiciariam potcstatom ct :

dicit Sicut Patrr hahct ritam in scmctipso

:
;
prinio niaiiifcslal suani potcslatcni judi-
et (Hstinctionem, cum (Hcit, Dcdit Fi/io ciariam ; sccundo ralioncm diclorum as-
sunt cnim a'(iuales invitaPalcrct Filius '
; siguat, ibi, SOu possutu cgo a mc facere
sed distiuginintur, quia Pator dat, Filius (juirquam. Circa prinuim (hio facit. Primo
accipit. Nec est ' intclHgcudnm, (piod Fi- j)ouil potcstatis Judiciaria' origincm; se-
lius a ['atrc daiitc accijjiat vitam, (jiiasi ciiudo ostcndit Judicii a'(jiiitatcin, ibi, Et
pra?cxislal cani iion liahcus, sicul iii islis procc(/cut ijui bona fcrrru/if, i/i rcsurrcc-
inferioribus materia prima cxistens acci- fioucm rif.i'.
pit formam, et subjcctiim subjicitiir ac- Circaprimiim iiotandum cst, quod hoc
cidenti (|uia nihil in l"'ilio nraMwistciis
; (jiiod dicit, Pofrsfiifcm dc(/if ri, pittcst
ost acce[)tioni vita' iiain, sicul Hilarius : legi diiiilicilcr. Fno modo secinidiim

' Al. : « sicut a^qimtes. » Al. : (iiniltitiir idest.

• Al. : « hoc est. » ,
12 KVANr.ELirM JUANMS
Chr\ sosldiniiin. iilio nwxlo sccuMduni Aii- Maflli. 27 .Mirtihtnitiinmmesdiccntes:
N lii, :

g-ustiinnn. Si aulrn» IrKaluf simuiiiIuiu (Jiialis fstliic, t/ttiti reiiti et m/irc ol/c-

Cliysostomuin, tuii»- Ii.im- |iars (livitlilur tliititt ei? Kt suhdit caiisam (juare non
iii «liias. Priiin» propoiiit jinliciaria' po- mirenlur (juia scilicet ipse idem (jiii est
:

lostatis tI»'rivali«Mn'iii; simiiikIo fxrliidil homiiiis, est Filius Dei. Kt Iic(!t, se-
l''ilius

»liiltit;»lioiu'in. ilii. {)t(i>i ri/lns hotninis cuikIuiu Chrysoslomum, iion exprimatur

esf. SciiMnliim «'st aiilcin. (juod lia'C lil- ista proptisitio, scilicet (juod idtjin est
lora sic puiictaliir sccimrlum ('hysosto- Filius honiinis qiii est Filius Dei, ponit
miiin. I*nlt'statnn tlcdit fijittliriiim fficerr: tamcn llominus illud ex quo projtositio
poslca rcsumiliir <{iiiti l-'iliits /nnntiiis illa tle ii('(M!ssitafe seqiiitiir sicut vidc-
:

est, nit/itt' //lirtiii /mr. Kl hiijus piiii<tatio- miis, (juod syllo^'i/,ant(;s iii doctrinis fre-
nis ralio esl, (jiiia Paiilos Samosateniis, (juenter noii propouuiit intentum princi-
i|uitlam aiili(|uus iKcrcticus, (jui sicut (it jialiter, quo de necessitate
scd illud ex
riiotiniis piirum ho-
ilicelial l!iiristuin setjuitur. Kt ideo Dominus iion dicitquod
mincm cssc, ot inilium sunipsisse ex ipse est Filius Dei sed quod Filius ho- ;

Virgiiic. piinctahat sic Potcstatcm t/edit : minis talis cst quod ad vocem ejus sus-
ei jin/icitim fticeretpiia Fi/iiis /lomitiis est: cifanfur omnes mortui ex quo necessa- :

et postca resiimitur : Xolite niirari /inc, rio seijuifiir (juod Dei nam sif Filius :

f/tita rciiit //'>;7/elc., (juasi intelligeiis per suscitarc mortuos est opus proprium Dei:
lioc (juotl ideo nccesse fuit dari poteslatem et idco dicit Solitc mirari, qiiia vciiit
:

judiciariam Christo, (]uia Filius hominis hora iii qtia omiies qtii in monnmentis siint,
est, idest piirus ex se non homo, cui audicnt vocem hilii Dci. Scd non dicit,
convenit judicare homines. Kt idco opor- Kt nitnc est, ut supra dixit; neque quia
tet (]uod si judicat alios ', sihi detur po- isla hora nunc non est. Similiter hic dicit,
testas judicandi. Scd hoc, sccundum Omnes, quod non dixerat supra quia :

Chrysostomiim, non potest stare, (juia in prima resurrectione aliquos tantum

nullam convcniciiliam liahet quod dicitur. resuscifavit, scilicet Lazarum, filium vi-
Si enim ideo suscepit potestalem jutli- dua^, et pucllam
sed tunc in futura re-
;

ciariam, ijuia homo est tune pari ra- ;

surrcctione, quae erit tcmporc judicii,
tione, cum cuilihet homiui conveniatju- omncs audicnt vocem Fili Dei, et resur-
diciaria potestas per humanam iiaturam, gcnt. Ezech. xxxvii, 12 Aperiam tu- :

non competet (Ihristo (juam aliis

jilus mulos vestros, ct educam vos dc sepulcris
iKUiiinihus. Non crgo sic legcndum cst vestris.
scd dicendum, quotl quia est incfrahilis Secundum autem Augustinum, loqui-
Dei Filiiis, j)iopterea el judex est. Kl hoc tur sic puncfando : Potestatem dedit ei
est (juoddicit : Non solum dcdit ci Pater judicium faccrc, quia Filius hominis cst
quotl sed etiam potestatcm
vivificat ;
et postea subditur \olite mirari hoc : :

fledit a*ternam gcncrationcm,

ei, per et secundum hoc dividitur in duas partes.
jtidicitim facerc, sicut per eam dedit ei
In prima enim tangifur collatio judicia-
vilam hahere in semetipso. Act. x, 42 :
ria» pofcsfafis facta Filio hominis se- ;

Hic est qtii comtitutits est a Deo jtit/ex cundo manifestafur per majoris potes-
vivortim et morttiortim. Duhitationcm tatis collationem, ibi, Xolite mirari hoc.
excluditcum dicit Xolitc mirari lioc et : :
Circa primum sciendum est, secundum
primo movet eam ; sccundo exchidit, Augustinum, quod supra locutus est de
ibi, qtiiavenit liora etc. Duhitatio autcm resurrectione animarum, quae fit per Fi-
oriehatiir in cordihus Juda^orum, quia
lium Dei hic vero loquitur de resurrec-
:

a'stimant('s Christum nihil plus esse quam

tione corporum, quae fit per Filium ho-
purum homincm, ea vcro quaj dicchanlur miiiis. Kt quia universalis resurrectio
de eo, erant snpra hominem, et etiam su-
corporum futura est fcmpore judicii,
pra Angeliim, mirahantur cum audirent.
ideo hic pr*mittit de judicio, diccns :

Et ideo dicit Xt/lite mirari lioc, scilicet

:
Potestatcin dedit ei, scilicet Christo,y?/(/<-
quod dixi, (juod Filius vivificat mortuos,
cium faccre : et hoc quia Filius hominis
et hahet jiidiciariam polestatem, projiter
est, idest secundum humanam nafuram.
hoc f/tiia l-ilitis hominis est. Kt de hoc mi-
Unde et post resurrectioncm dicit, Matth.
rahanlur, ipiia purum hominem ajsti-
ult. 18 : Dataestmihi homnis potestasin
mantes. vidchant in eo facta divina.
ccclo et in tcrra. Est autcm data judiciaria

* Al. : « aliud. >

 CAPUT V 13

potestas Christo secundum quod homo, Om?ies ergo qui in monumcnlis sunt, au-
proptcr tria. Primo ut ab omnibus vidc- dient vocem Fi/ii Dci. Vox ista crit scnsi-
retur neccsse est enim judicem a ju-
:
bile signum Filii Dei, ad quam omncs
dicandis videri. Judicabunturautem boni suscitabuntur. I Thcssal. iv, 15 Domi- :

et mali et boni quidcm Christum vidc-

: nusveniet in jussu Archnnrfeli, et in tuba
bunt secundum divinitatem et humani- Dci. Et simile habctur I Cor. xv.
tatem maU autem eum secundum divi-
; Matth. XXV, 6 Mcdia nocte clamor factus
:

nitatem videre non potcrunt, quia haec est. Qua^ quidem vox habebit virtiitcm
visio cst beatitudo sanctorum, ncc vidc- cxdivinitatc Christi. 1'sal. i.xvn, .'}4 : Da-
turnisiamundis cordc, utdiciturMatth. v, voccm virtutis.
bit voci suac
8 lieati mimdo corde quoniam ipsi Deum
: : Quia vcro Augustinus dicit, quod re-
videbunt. Et ideo ut videatur in judicio surrectio corporum fit per Verbum car-
non solum a bonis, sed ctiam a malis, ncm factum rcsurrcctio aiiimarum pcr
"',

judicabit in forma Immana. Apoc. \, 1 : Verbum, ut dictum cst supra idco qua'- ;

Videbit eum omnis oculus, et qjii eum rcndum est quomodo hoc intclligatur :

piipugerunt. Secundo, quia per humili- aut enim subintelligitur de causa prima,
tatem passionis promcruit gloriam exal- ' aut de causa mcritoria. Si quidem de
tationis : undc sicut ille quimortuus est, causa prima, constat quod divinitas
rcsurrexit, ita forma illa judicabit quw Christi cst causa corporalis ct spiritualis
judicata est, ct sedebit judcx in judicio resurrectiouis, idest '
corporum ct ani-
hominum qui stetit sub judice hominc; marum, secundum illud Deut. xxxii, 39 :

damnabit vere reos qui factus cst falso Ego occidam., et e(jo vivcrc faciam. Si vcro
reus, ut dicit Augustinus libro de Verbis decausamcritoria, tunc humanitas Christi
Domitii. Job. xxxvi, 17 Causatua quasi : cst causa utriusquc rcsurrcctionis quia :

impiijudicata est; sedjudicium causamquc pcr mystcria qua^ in carne Christi com-
recipies. Tertio ad insinuandum judicis plcta sunt, rcpaiamur iion soluin quan-
clementiam. Quod homo judicetur a Deo, tum ad corpora ad vitam incorru[)til)ilcm,
vidctur valdc tcrribilc. Horrendum est scd cliam quaiitum ad aniiuas ad vitam
enim incidere in manus Dei viventis, ut di- spiritualcm. Hom. iv, 25 Traditus est :

citur Heb. x, 31 sed quod homo judi- : propter nostras iniquitates, et rcsurrexit
cem habeat homincm, confidcntiam propter justificationein nostruin. Non crgo
pra^bet : ct idco ut judicis cxpcriaris clc- vidcturvcrum quod dicit Augustinus.
mentiam, homincm habcbis judicem. Sed dicendum quod Augustiuus lo-
Heb. IV, 15 :Non habemus Pontificemqui quitur de causa exemplari, ct de causa
non possit compati infirmitatibus nostris. qua illud quod viviticatur, couforinatiir
Sic ergo dcdit potestatem Christo judi- viviticatori uam oinuc
: illud (juod pcr
cium facere, quia Filius hominis cst. Scd aliiid vivit, conforinatur ci [tcr (piod vi-
hoc quidcm nolite mirari quia majorcm : vit. auimarum nou
Ucsurrectio autcin
potcstatcm contulit ci, sciiicet resusci- cst pcr hoc quod anim*; conformautur
tandi mortuos undc dicit Q^iia rcnit ; : humauitati Christi, scd Vcrbo, (luia vita
hor(/, scilicct novissima, qua; crit in linc auiiua' cst j)cr soliim Vcrbuni; ct iilco
mundi : K/.cch. vn, 7 : V^enit tcmpus, dicil aniinariim rcsurrccti^uicin licri pcr
propc cst dies occisioiiis. lu (/ini oinnes qui Vcrbiiiu. Ucsiirrcctio vcro corponiin crit
in monumrnfis sunt uutiwiil vdcoiii hilti pcr lioc (piod coipora iiostia coiiforiua-
Dni. Snj)ra auliun non (hxit oiiiiws, {\\]'u\ liiiuliir coipori Chiisli pcr Nitam gloiia',
ibi l()(iuct)atMr dc rcsurrcctionc s|)iriluali, \idcliccl pcr claiilalcin coiponim : sc-
secundum omnc:s iu priiuo (|u;un iiou cuiiduiu illiid Pliilip. III, 1\ : Hcfornuibit
advcutu rcsurr(;xeriint quia II Tlicss. iii, : curpus humilitutis iK/sfr.v cnnfi/uratunt
"1, dicitur \(ni cniin oiiiniuiii cst fdcs
: : ror/iori rlaritulis sii.v. Kt scciiiiduiu lioc
liic vcro lo(iuitui' dc rcsuncclionc (M po- ( (licit rcsiiirccrKMiciu cor|Huiiin ticri pcr
rum, sccunduni (iiiaui onwies resurgc- V(M'buin carucm factuiu.
mus, Cor. XV. I S(mI addit, Qui iii iiioiiu :\. C«Misc(iuciitcr ciim dicit, tJt /irorr-
mcntis suiif, (juod supra iion dixcrat : (Iriit qui boiiu f'rriuiif, iii rrsurrrrtioiirni
quia aniina' nonsuiit iii moiiuinciilis, scd rif.v, oslciidit a'(iualilalcin Jiidicii : ipiia
corpora, (iuoruiu tuiic rcsuircctio crit. boui pra'iniabunliir : iiudc dicil : Procc-

' Al. : • proinovermit. » * .\i. oiniUitur •

i idest. »

* .VI. : « Verbuiu caro tacluin est. »

It KVA.NiiLLHM .lOAN.MS
(ietit ijui fnmtt ffinrii/it, iiinsnircclionrtn poiiiiu-t ad siiperiorein. Kt ideo, quia
yi/a*. idest ail hoc «iiiotl vivant in .x'teriia Cliri.stns iiKjuantiiin liomo ininor est
gloria ; nuili autfin (lainualiuufur unde ; 1'atre, dicit, Sicut aadio ; idest, secuu-

dioit : C^//i vcro nuilii rijrninl, in rrsinrrr- ilum (jund inspiratur a Deo in anima mea.
tionem jiulirii \ idesl rosurKeut iii i-ou- Hc isto aiuiilu (iicit l'sal. i..\x.\iv, U Au- :

duinnationem. Mattli. x.w, 40 Ibunt hi : (/iuni f/uid lof/uutur in tne Dotninus Deus.

in suppliriutn xtcniuin (scilicot mali), Supra autem, quia loqucbalur de se se-

justi uutrin in vituin .vtrrnuni. Daii. xii, cuudiim quod est Yerbum Dei, dixit Vi-
.Miilti rx /lis ijui in trr/w pulvrre do/-- derit '
d :

tnicrunt, /csiiri/ent : ijuidu/n i/uide/n ad Consequentcr cum dicit, £^/yW/aMm

5.
vitui/i, ulii uuir/n ad opprohriiini sctn/ji- nieum jitslum est, manifcstat aequitatem
tcrnit//i,ut vidrant scniprr. Judicii dixerat cnim. El procedent </ui
:

Kt iiota, (piod supra lo(iiu'us de rcsur- hona feccrunt in rcsurrcctiinicni vitx. Sed
rectiouc animarum, dicit :(>/// «//<//m'///, possct dicere Numquid faciet
alicjuis :

e-imi/ hic vero dicit quodjwrom/tf/// ct

: ; },^ratiam aliquibus minus punicndo, ct
hoc proptcr malos, qui vaduut iii con- plus remunerando ? Ideo rcspoudct quod
dcmnatioucm : nam
corum non cst
vita uou diccns (\u\i\judiciuni tneitm veru/n
:

diceiula vita, scd potius mors *tcrna. est. Cujus ratio est t/uia tion qux/'o vo- :

Similitcr ctiam supralccit mcntioncm de luntatcm ?/ieam, scd voiimtatcm ejits qui
fide tautum, dicens : Qui verlm//i mcum misit mc. In Domiuo cnim Jesn Christo
audif, rt rrcdifri qiti i/iisitme, /laltcf vitani sunt duae voluntales. Una divina quam
eeternani, et in judiciuni non ve/iit;\\\ci\G liabet eamdem cum Patre alia humana, ;

credas s(dam lidcm sine operibus ad sa- quae est sibi propria, sicut est proprium
lutem sulficere, facit mcntionem de om- ejus esse homincm. Voluntas hurnana
nibus oporibus, diccns Qui ho/ia fcce- : fciiur in bonum proprium sed in Christo ;

ru/U, proccdenf in rrsurrcctionc/n vifx; pcr rcctitudincm - rationis regebatur et

quasi dicat Non qui crcdit tantum, scd
: regulabatur, ut sempcr in omuibus vo-
qui cum fide bona opcratur, proccdit in luntati divinaj conformaretur et ideo di ;

resur/'ertionr/n vifx. Jac. ii, 26 Fides sine : cit Non quaero implere voluntatcm meam
:

opc/'ibus //lortua est. propriam, qua^, quautum in se cst, incli-

t. Conscquenter cumdicit. Ao;ijt;o55//;;2 natur ad bouum proprium, sed volunta-
ego a mc ipso facere quicqiiam, assignat tcm ejus qui misit/ne, Patris, Psal. xxxix,
rationem pra^missorum. Duo autcm prai- 9 Ut facercm voluntafem tuam, Deus
:

miscrat, scilicot origincm potcstatis, et meus, volui.}\A[\\\. xxvi, 29 Non qiiod :

Bcquitatcm judicii et ideo utriusque cau- : eqovolo, sed quod tu vis. Et si quidcm
sam assignat. Primo de primo secundo ; diligcnter attenditur, Dominus veram ra-
de secundo, ibi, Et judicium meum Jus- tionem assignat justi judicii, diceus :

tu//i cst. Quia non qitxro volunfafe/n meani nou :

Sciendum est autem circa primum, eiiim judicium alicujus cst injustum
(juod hoc quod dicit, No/i possu//i cr/o a quaudo proceditab eo secundum regulam
//icipso faccrc quidqua//i, potcst duplici- lcgis voluntas autem divina regula cst
;

ter lcgi, etiam sccundum Augustinum. et lex voluntatis creataj ct idco volun- :

Primo ut rcferatur ad Filium hominis tas creata, et ratio quse regulatur secuii-
hoc modo. Tu dicis quod habcs potcsta- dumregulam divina^ voluutatis, justa est,
tem resuscitandi mortuos, quia Filius ho- et judicium ejus justum.
minis cs scd mimquid hoc est tibi in-
: Secundo vero cxponitur ut refcratur
quantum tu cs Filius bominis?Non, quia ad Filium Dci <!t manct eadcm divisio
:

non /)ossuin eqo a /neipso facere qiiidquam; qiia^ prius posita est. Dixit crgo Christus
scd sicut aitdio, Jiidico. Non dicit, sicut inquantum Vcrbum manifestansoriginem
video, sccundum quod supra dixerat Fi- : suae potestatis No/i possum ego a me :

iius no/i nofrsf a sr faccre quicqiia/n, nisi facc/'C quicqua/n, eo modo sicut supra
quod vidcrit Fatrcni facie/ifeni scd dicit, : dixit \on pofrst Filius a se faccre quic-
:

Sicut audio : uam audire idem est in hoc qiiam nam suum facere, et suum posse,
:

loco quod obcdire. Obcdire autem pertiuet est suum csse esse autcm est ei ab alio,
;

ad illum cui flt impcrium. Imperarc autem scilicet a Patre : et ideo, sicut non est a

• Ai. : o videte. per rectitudinem etc. »

• Al. : « Id bonum proprium in Christo, sed
 CAPUT V 15

se, ita a se non potcst facere qnidquam. nem simul cum

esse a Patre accepi, sic
Infra vni, 28 : A meipso facio nihil. judico. Infra XV, 15 Omnia qux audivi :

lloc autem quod dicit, Scd sicut audio, a Palre meo^ nota fcci vohis.
judico, eodcm modo exponendum est Manifestans vero judicii ai(]uitatem,
sicut ilhidsupra, Nisi quod vidcrit Pa- dicit : Etjudicium mcnm verumcst. Cujus
trcm facientem. Nos enim scientiam seu ratio est, quia non quxro voluntatcm
cognitionem aliquam accipimus per vi- meatn.
sum et per auditum (isti enim duo '
Sed numquid non est eadem voluntas
sensus maxime serviunt disciplinai) sed : Sed dicendum quod eadem
Patris et Filii?
quia in nobis alius est visus, alius audi- quidem voluntas est utriusque sed tamen ;

tus ideo aliter accipimus scientiam per

; Pater non habet voluntatem ab alio, Filius
visum, quia inveniendo; aliter per audi- vero habet ab alio, scilicet a Patre. Sic
tum, quia addiscendo. In Filio vero Dei ergo Fihus implet voluntatem suam ut
idem est auditlis et visus et ideo sive : alterius, idest ab aho habens Pater vero ;

dicatur Audit, sive Vidit,

: : idem significat ut suam, idest non habens ab alio et :

secundum acceptionem scientiai. Et quia ideo dicit Xon quxro voluntatem mcam,
:

judicium in qualibet natura intellectuali quae sit mihi originaliter a me ipso, sed
ex scientia procedit, signanter dicit : qiias est mihi ab alio, scilicet a Patre.
Sicut aiidio judico ; idest, sicut cognitio-

LECTIO VI

1. Si ego testimonium perhibeode meipso, testimo- Sed admiratiouis

nium meum noii est verum. 2. Alius est qui testimo-
prsbet materiam
nium perhibet de me. 3. Et scio quia verum est tes- quod dicitur : nam sicut Dominus de se,
limonium ejus quod perhiljet de me. 4. Vos misistis infra x, dicit, i[)sc est veritas : quomodo
ad Joannem et testimonium j)erhibuit veritati. 5.
;

Ego autem non ab homine testimonium accipio. G. Sed ergo testimonium ejus non est vcrum?
hsec dico, ut vos salvi sitis. Ille erat lucerna ardens Si veritas est, cui -
credctur, si veritati
et lucens. Vos autem voluistis ad horam exultare iu
luce ejus. 7. Ego autem habeo testimonium majus
non creditur? Et ideo dicendum, secun-
Joanne. 8. Opera enim ([use deditmihi Pater ut per- dum Chrysostomum, qiiod Domimis hic
ficiam ea, ipsa opera qua; ego facio testimonium |)er- (le se loquitur secundum aliorum opiuio-
hibent de me, (piia I'ater misit me. 9. Et qui misit
me Pater, ipsi testimonium perhibuit de me netjue :
nem, ut sit sensus Si cf/o tcstimoniuin :

vocem ejus unquam audistis, necjue speciem ejus vi- perhiheo de mei/jso, testimoniuin meutn
distis et verbum ejus non habetis in vobis manens ;
:

quia (|uem misit iile, huic vos non credilis, 10. Scru- non est vcrum, (juaiifum ad vesfram re-
tamini Scripturas, (juia vos putatis in ipsis vitam putationem, qui uou accipitis iliiid quod
ceteriiam hauere et ilise sunt (pise testimonium |)er-
;

hihent de me. Et non vultis venire ad me, ut vitam

de me dico, uisi per aliud tcstimoiiium
habeatis. confirmetur. lufra vin, 13 Tu de tcipso :

testimonium dicis tcstimonium tuum non :

i . Posita doctrina circa potestatem est vcrum.

Fiiii vivificativam, hic consecjuenter con- :2. Consequentcr cum dicit, Aliusrsl qui

firmat eam et primo confirmat quai dc

: testimonium /terhihef de ine, iiidiicif testi-
excellentia potestutis su* dixerat, per monia : et priino t«>stimoiiium huiuannm ;

muHiplex testimonium; secundo redar- sccuiido tcstiiuoiiiiim (li\iiiimi. ibi, Eqo

guit eorum tarditateni ad rredcnchim, ibi, (Htlein hdhro trslitnntiiuin inajns Jdanttc.
(Uaritatem ah hotninihusnon arcij>io, etc. Circa priiiuiiu diio facil. IM-imo iiiducit
Circa primum duo facit. Prinio ponit tcslimoiiium .loaiinis; secnn(h) ralionem
necessifatem iuduceiidi tcstimoiiium se- ; fcsfimonii assignat, ibi, Etjo autem tum
cundo inducit ipsa feslinionia, il)i, Alius ah hotninr Irstitiioniutti tirri/do. Circa
cst qui tcstinKuiiuin perhihet dc me. Ne- primiim diio facit. 1'rinio iiuhicit tcsli-
cossifas tcstimouii iiuhicendi cratex parfe monium secundo commcndaf
; (\jns tosli-
Juda^orum (jui ei non credel)ant; ct prop- moniiim, Scio quia vcrttm cst tcstimo-
ibi,
t(U' hoc dicil .SV eqo testinioniutn prrhihro
: niuin rjiis. Tcsfcm iudiicil dicciis Alius :

de tncijjso, testiitiotiiitm itwuiti non est rst qui Irslittioiuiiiti /irrhihrt dr itir. Islc
vcrum. alius, sccunduin Chrvsostomum, ost

' Al. deest : « euiiii. » « Al. t vel. •

16 tVAM.KI.II M inWMS
Juumirs Haptista, il»' (|uo (licitiir siiitrai, <> efllcax tostiinoniiim Joannis. Non ergo
huit ftmnit inissus // /M>, nii nnnwn cnit «orliMcaliir loslimoiiio Joaiinis, sed testi-
Jninnws hir rrnit in trstinionittin tit trsli-
:
inoiiio Paliis : undo ish; aliiis (jui testi-

tm/niunt prrhihrrrt ilr linninr. moniuin jiorhihot, intelliKilur Patiir. Et

3. Teslilltationrin aiit«Mn (•(•inmciulat ' scio quia vcrum est tcstimonium ejus : nam
vorilas ost. I Joaii, i, /Jriis lux
cum «licit : scio i/uia rcrnni rst trsti-
Et ijiso .*)
:

mnnium rjus. V.\ lioc a (liioliiis. J*rimo a cst (idesl vcrilas), et tenrhrx (mcndacii)

ah aiicloritato (luia /// eo non stint ii/hv. Sed prima exj^ositio,

vcrilatc; sr«iiii«lo :

fiiitalii'is iv(jiiisitiim, ilii, Vos niisistis ad (jna^ Chrysostomi est, magis est littoralis.
Jouiinrni. A voritatr (inidom (•ommentiat -i.(lommondal oliamlosliinoniiim Joan-
ejus tcsliinoiiiiim, «liccns. /sV scio, i(l(;st iiis ah aucloritato, quia fiiit re(|uisilum a

pro ccrlo cxpcrior, i/iiia rcruin est tcsii- Ju(la'is, ciim dicit \'os 7nisistis ad Joan-
:

monium ejus. scilicot .loaunis, (/uod /)er- ncm; quasi diceret Scio quia verum est :

fiihetdrmr. Sio ouim pator ojiis Zacliarias loslimonium cjus noc. vos dehetis illud :

propholavit do oo, Luc. i. (J Prxihis : icpudiaro, (juia jirojjtcr majj^nam auctori-

cni/n iintr fncicm bmnini /nirarc vnis cjiis, tatom tjiia orat ajiutl \«)s Joannes, reqiii-
ad dandain sricntiam salutis plcbi ejus. sivistis ah eo testimonium de me; quod
(lonstat autom quod testimouium mondax noii fecissetis, si eum dif^num fide non
iiou ost saluliforum (luia moudaciumcst : opinaromini Supra i, 11) Miserunt Judxi
; :

causa mortis. Sa[). i, II Os (juod incn- : ab IJicroso/i/mis saccrt/otes ct /ccitas ad

titur occidit animain. Si orgo tostimouium Joannem. Et Joanncs tunc testimonium
Joaunis est ad dandam scieutiam salulis non sihi, sed veritati, idest
/ler/iibuit,
plolii ojus, vorum ost tostimouium ojiis. mihi. Sicut amiciis veritatis Christo testi-
Sod socundiim (ilossam aliter : .SV testi- monium pcrhihuit. Supra i, 20 Confcssus :

monium /icrhiheo de me i/iso, testimo- cst, ct non neqavit confessus est, quia :

nium meum non
lus locutus est de se secuiKlum (juod
llous; hic voro loquitur secundum qiiod
hoino ot est sensus
: Si ctjo, iiomo sci-
licet, tcstimonium de me perhibco ', scili-
cet ahs(pic Dco, idest quod Deus Pater
non porhihoat tunc scquitur quod tcsti-
mnniiim inriiin non cst icrum : nam vcr-
huni humanum nisi a Deo fulciatur, nihil
vcritatis hahet secundum illud Rom. iii,
cst verum. Supra Cliris- non sum cgo Christus.
5. Consequenter cum dicit, Ego autem
7ion ab /lominc tcstimonium accipio, assi-
: g-nat rationcm testimonii Joannis inducti
ct primo excludit rationem opinatam
sccundo asserit veram, ibi, Sed /loc dico
; ut vos sa/ri Ratio autem inducti
sitis.
testimonii posset ah aliquo credi esse
cerlificatio de Christo, propter ejus insuf-
: ficicntiam; et ideohanc ^ exchidit dicens :

•i Est initcin Deus vcrar, omnis aiitcm

: Ejo autcm non ab /lomine tcstimonium
homo mcnda.r. Inde si intolligamus C-hris- acci/no. Ubi sciendum est quod in scien-
tum ut hominom a doitate soparatum, et tiis aliquando prohatur aliquid per minus
ei non conformom; et iii essentia ejus notum secundum se, sed magis notum
mendacium invcnitur, et in vcrhis. In- quo ad nos aliquando per aliquid magis
;

fra VIII, ti Si eijo tcstimonium /irrhiheo

: notum secundum se et simplicilcr. Sicut
de me i/}so, verum testiinonium mcum. iii hoc loco debehat quidcm probari quod

Infra (ihid. 10). Quia so/us nonsum; scd Christus est Deus et licet veritas Christi
:

cfjo, et i/ui misit me Pater. F,t ideo quia csset magis nota sccundum sc et simpli-
non erat solus, sed cum Patro, vcrum osl cifor, niliilominus tamcn prohatur testi-
testimonium cjiis. rndo ut ostondat tcs- mouio Joaiiuis quod quantum ad Juda^os
timoniiim ejus voritatcm non liabere ex magis notum crat. El ideo Christus se-
ojus hiimanitato secundum sc, sed in- cundum se testimonio Joannis non indige-
quantiim ost conjuncta divinitati ot Vorho hal et hoc est quod dicit
: Tcslimo7iiu77i :

Dei, (licit Scd aliiis cst i/ni testimonium

:
ab /io77iine 7ion accipio.
pcrhihct dc me non Joanncs, sod Pater, :
Sedcontrahocvidetur:quia Isa. xl, 10 :

sccundum istam oxpositioncm quia si : Vos testes 7nei, dicit Do7ninus. Act. i, H :

testimoniiini Christi hominis do se noii Eritis mihi testes in 07n7ii Judxa et Sa77ia-
est voruin ct cflicax, multo minus esset ria, et usijue ad u/timu7n tcrrx. (^uomodo

' Al. : • enini. »

nie perhihet, scilicet absque Deo. »
» Al. :
. si ergo Ijoino scilicel lestimouium de » Al. omittitur : « hanc. »
 CAPUT V. 17

ergo Testimonium ab homine

dicit hic '
: luce Verbi Dei. Differt enim lucerna a
non accipio? Scd dicendiim quod hoc du- luce namhix est qua^ per seipsamlucet
:

pliciter potest intelligi. Uno modo ut sit lucerna vero qua; non [)cr s(! lucet, sed
sensus Non accipio ab hominc
: testimo- per participationem lucet. Lux autem
ninm, quasi sim illo tantum contentus; vera Christus est;, ut dicitur supra i, !) :

sed habeo majus testimonium, scilicet Erat /ux vera qux i//uminat omnrm /to-
divinum. I Cor. iv, 3 Mi/ii autcm pro : minem. Joannes aiifem hix nou erat iit
minimo est ut a vobis judicer. Ilier. xvii, ibidein dicitur, sed lucerna, quia illustra-
40 Diem hominis (idest claritatem hu-
: tus erat, ut testimonium per/iiberet de
manam) non desideravi : tu scis. Aho /untine, ducendo ad Christum de qua :

modo. Testimonium ab homine nnn acci- hiccrna dicitur in Psalm. cxxxi, 17 :

pio, inquantum scihcet testificans est /'aravi /iicernam Christo meo. Sed erat
homo, sed inquantum est illustratus a iii eo aflcctus ardens et fervens unde :

Deo ad testilicandum. Supra i, 6 Fuit : dicit, Ardens iiam aliqui sunt Iucerna3
:

homo missus a Deo cui nomen erat solumquantum ad officium, sed quantum
Joarmes. I Thes. ii, G Non quxrenles ab : ad atlcctum sunt extinctif nam sicut :

hominibus rjloriam. Infra viii, 50 Efjo
fjloriam meam non quaero. Sic ergo acci-
pio testimonium Joannis, noii inquantum
fuit homo, sed inquantum missus et
illustratus a Deo ad testificandum. Tertio
modo melius Ego testimonium non
: et
: lucerna lucere noii potestnisi igiie acceii-
datur, ita lucerna spiritiialis noii lucet
nisi prius ardcat et inflammctiir igne ca-
ritatis. Et ideo ardor praimittitur illustra-
tioni, quia per ardorem caritatis datur
,
cognitio veritatis. Infra xiv, 23 .Siquis :

accipio ab homine\ idest, testimonio hu- di/ijit me, serntoncm meum servabit ct :

mano; quantum exme" est, auctoritatem Pater meus di/ijet eum et ad eum venie- ;

non accipio ah aliquo sed a Deo, qui de- ; ??ius, et mansionein apiid eiint //iricmus.
monstrat me clarum. Infra xv, 15 Vos autent dixi amicos,:

6. Consequenter cum dicit, Sed hdsc quia ommn qux audivi a Palre meo nota
dico ut vos salvi sitis, asseril rationem /ecivobis. Eccl. ii, 20 Qiii titnrtis Dcum, ;

veram, quai erat ipsorum salus etprimo : diiitjile i//um, et i//iuninabtiittur corda
ponit rationem; secundo exponit cam. vcstra. Nam ignis duo habet scilicet :

Hatio vero inducti testimonii erat, ut quod ardet et splendet. Ardor aul(un ignis
Juda^i credcntes Christo, testimonio J.oau- significat dilcctioncm pro[)tcr tria. Primo
nis salvarcntur et ideo dicit Non acci- : : quidem, quia ij^niis inlcr (unnia cor[)ora
pio testimonium Joannis proper me, sed est magis activus : sic ct ardor caritatis,
hasc dico ut salvi sitis. I Tim. ii, 4 Vult ; intantum quod nihil cjus im[)cfum ferro
omnes homines sa/vos /te7'i. Et ibid. i, 15 : polest, secundum iilud II Cor. v, 11:
C/tristus Jesus venit in hunc mundum Caritas C/iristi urjrt iios. Sccuudo, (|uia
peccatores saivos /acere. Et exponit quod sicut igiiis [)cr lioc qiiod cst ina.\iinc sen-
dicit, Salvi sitis : quia scilicet induco sitivus, facit multiim a'sfuarc, ifa et ca-
testimonium a vobis acceplatiim. Et ideo ritas a^stum caiisat ([iioiis([ue homo con-
cuin ' dicit, Il/c crat /ucerna ardois et se([iiatur iulcutiiiu. Caiif. iilf.C», /.anipades
/ucens, ponit Joannis acceptationem ct : rjtts iainpatlcs ijiiis a/qitr /iam/narum.
primo ponit quod Juannes ruit lestis se- Terlio sicul ignis cst siirsnm ductiviis,
cundum se acceptus; sccundo (juomodo ita et caritas, infanliiiu (|U()d conjungit
fnit accei)tatus apud eos, ibi, Vos autem nos Deo. I Joaii iv, 1(1 : Qiii nianct in ca-
vo/uistis ad /toram e.ru/tarr iii /kcc cJxs. ritate, iii Drn maiir/, r/ /)rits in m. Erat
Quod aulom Joannes lucrit scciMKhim sc cliani iiilcllcctus liicens. 1'rimo (|ni-

acceptus testis, ostendit por tria cpKe euiu (lem [)cr vcritafis cognitioncm infcriiis.
[)erficiel)ant. Primuiu |)(!rtincl ad coniH- isa. i.\ III, I I : /mp/rbit sp/cndoribus ; i(h»sl,

tionem natiira'; ct iioc cuni dicif, ///reraf splciulcic lacict. Scciiuilo [)('r [)ra'dicatio-
/ucerna; scciinihiiu ixTtiiict ad pcrtVclio- nciu c.xtcriiis. IMiil. ii, l."! : liitrr qiins /u-
nem atreclns, (piia ardens ; tcrtium ad cctis ta/nqitam /iti/iinaria iti mtindo^ ver-
perrectionem intcllectns, {\\\'vA/ucens. Kral bu//i rit:v co/iti/ienfes. Tcrlio [)cr bonorum
ergo in iiatura pert'eclus, ([iiia /urenia maiiifcstalionciu. Maltli. v. I(» : .sVr lu-
idest, ilhistratus gratia, (>t ilhislratus cra' /tt.r vrstra rnraiii ho/ni//ibus, ut

' Al. ; « lioc. » ' .\1. doesl : « cum. »

' Al. : « ad me.
XX.
 KVAMiKLlUM JOANMS.
viilraut n/irni vfstrn hntit. (Jnia crK'»
»'«' rerum ex earnm acliouihiis copiios(M!re :

Joimiifs arrrjitaliiris rrat ^friiiMlmu sf, ot idoo convonionlor Domiuus jku' ujxjra

snl ar- tjua' ij)sc ilicil sc j)ossc cognosci

fucit,
ijtiia nal lurfnia unn rxtiiu-ta.
(jnalis sit. i.mn ergo ipso j)ropria virtute
drns, iu»n teneluosa, soil lucens; iliKuns
tiivina facoitd, cicdondum oi'at iu oo esse
ost «luoil t't aputl vos aoi-»'|ilan«tur ; ciuod
virlnloiu divinam. lufraxv, :2 4 Si o/jcra
(luitlcniita fuil. «juia ros vo/uisfis cjit/td/c
:

Kt (•oiiKi»»' «'-^»'1- /loti fecisscm i?i eis qttx nejno alins /ecil^
tui horom iii /nrr rjits.

tationnu luri adjuuKit : '" ill<> !'<»'";' j/cccatttm non habcrctit., scilicct inlideli-
«l»''!»
tatis. Et iileo ad sui cofrnitiunom por
exultat iu quo maxinu! didetlatur; uiliil
autfiu t'st iu ndius forptualilius delotta- tijiora suuducil, diceus : (J/jcra <jnx ilcdit

liilius lut'L', setuiuluiu illud Kftl. xi, 21 : //lihi, Verho Pater, pcr aetcruam gc-
\n

Drirctrtbiie est ocitiis viderc suir/ti. Dicil uerationcm duudo mihi virtutem sibi
a'(jualom. \v\<lcdit Jtiihi, iu concoj^tionc,
autoni, Voiitistis cxititnrr, quiesooiulo et
ptmeiitlt) iii t'0 liuom, oiriloiitio onm (Miris- dando ut sim una pcrsona JJci el homi-
tum; sotl tamou atl lit^ram, (luia iu hoc uis, nt per/iciatn c<i; idest, ut jiroj)ria
fuistis iustahilos vidoutos Joaunem : uam virtute laciam : quod dicitad diflcrcntiani
luimiiies ud alium, nou ad se, ducoro, aliorum qni miracula 1'uciunt nou j)ropriu
avorsieslisab eo. Vude dicitur Mattli. xxi virtutc, sod impetrando a Deo. Undc Pe-
quod Juda'i uon crodideruul iu Joaunom : trus dicehut Acl. iii, In Jiojnitic Jesu :

suut dc illis dc quihus

euim dicilur Ctunsti Nazarejii surge. Et ideo ipsi non
quia ad tompus creduut.
Mattli. XIII, perficiuut, scd Deus. Christus vcro pro-
7. Consotinoulor cnm dicit, Eyo autcm jiria virtute ca perficiehal. Infra xi, 43 :

haheo tcstimonium majus Joaiinc, pouil Lazare, vc/ii /oras. Et ideo ojjcra qux e<jo
testimouium diviuum et primo inducit : facio, testimojiium jjcrhibent de jjie. In-
ejus matruitutiiuom secuudo prosequilur ; fra X, Si mihi noji creditis, saltem operi-
de ipso, ihi, Ojicrn tjua' drdit milii Vatcr bus credite. Qnud autcm opera miraculo-
ttt jtrr/uiam ca otc. Dicit orgo primo : rnm sint testimouia Dci, dicitur Marc.
ofs^o quaulum esl ox mc
', uon ult. 20 Domijio cooper<iJite ct sermojiem
Dico qnotl : ,

accipio ah homiuo teslimouinm, sed prop- co/ifirmajtle sequcjiti/ms sigjiis.

lcr vos : nam Eijo habco tcstimonium 9. Conscqucntcr cum dicit Et qui mi- :

mnjns Jnn/inc, scilicot J)oi, qnod est nui- sit mePatcr, ipsc tcstij/iomium /jcrhibuit
jus teslimouium tjnam Joanuis. 1 Joan. dc jJiC, pouit sccuudum modum testifi-
ull. {) Si tcstinujtiium homitium accijn-
: candi pcr ipsum Deum et primo ponit :

mits, tcstimonium Dci inajus est. Majus, ipsum modum sccnndo ostcndit eos
;

iiujuam, j^rojitor inajorom auctoritatem, hnjusmodi noii csse capaccs, ihi, Xcque
majoreiu co{,'nitiuuom, el infalUhiliurem coce/ti ejus ujiquujn amiitis ctc. Dicit
vorilatem nam Dons mentiri noupotest.
: ergo Non solum opcra qua3 dedit mihi
:

Soti est Dcns ttt hotno, ut mcnliatur - : Patcr, tcstimoninm pcrliihentde me, sed
Nnm. xxm, I'.). ij)sc qui jjiisitjjie Pater, testijjiojtiujji /)er-
H. Tostimuniiim antcm prosequilur hibitit dc Jjie, in Jordaue, quando fuit
"'

cum dicit : 0/jcra c/ii/n <jnx dedit mihi haptizatus, ut hahetur Matth. iv, 3 ct in :

Patcrtttj/cr/iciatn ca, etc. Trij)liciter autem nu)utc quando transfiguratus cst, ut di-
testificatns est Deus de Christo : scilicet citur Matth. xvii utrohique enim vox
:

per ojiora, scij)sum, et i)er Scrijjtu-

jier Patris audita est Ilic cst Fi/ius tJietts
:

ras : ot idco jirimo ponit inudnm teslili- di/cctus. Et idco credeudum cst ei
candi quautum ad opera miraculorum; sicut vero et naturali Filio Dei. I Joan.
secundo mudum tcsliticandi pcr scipsum, ult. 9 I/oc testiijiojiiujji Dci, quodtJiajus
:

ibi, Et f/iii //lisit nic i*atrr, ipso tcstimo- cst quia tcsti/tcatus est </c Fi/io suo. Et
:

iiiu//i jicrliilntit; tertio per Scrij)turas, sic, qui uou crcdit eum esse Filium Dei,
ibi, Srrntat/iini Scrijitttras etc. Dixit ergo non crcdit Dci testimonio.
I^rimo Ilaheo ahud tostimouium majus
: Sed possct aliquis dicere quod Dcus
Juanuo <'t huc quantnm ad ujtora, (juia
; ctiam aliis tcstimouinm perhihuit per
ojiera miraculorum iju;r drdil i/iihi Patcr soipsum, sicut Moysi in montc, cum quo
ttt pcr/iciain ea. Sciendum cst ciiim (juod locutus est, cnnctis audionlihus; testi-
naturalc est homini virtulem el naturas moniiim vero nnnquam audivimus et ;

' Al. : • A<^ me. § ' Al. : perhibet.

* Al : • ul bumo meDtiatur. »
 CAPUT V. 19
ideo dicit Dominus, quod neque vocem Christam. Et ideo, quia vos nou duci-
ejus unquam audistis ctc. Sed contra mini ad me, non habctis vcrhum Dei,
Deut. IV, 33, dicitur Si factum est ali- : inspiratum, in vobis mancns. Infra ult. :

fjuando res hujuscemodi, ut audiret po-
pulus vocem Domini Dei loquentis de mc-
dio irjnis, sicut tu audisti ct vidisti. Uuitl
est ergo quod nunc dicit Christus Ne-
que vocem ejus unquam audistis?
Respondeo, secundum Chrysostomum,
quod Dominus eos
sideratione constituuns, vult ostendere,
quod Deus testificatur ahcui dupUciter,
scihcet sensihiUter et intehigihiliter. Sen-
sihihter quidem, sicut per vocem sensi-
hilem tantum; et hoc modo testificatus
fuit Moysi in montc Sinai, Deuteron. iv,
12 : Vocem ejus audistis, et formam pe-
Qui non credit in Filium Dei, Jion habet
vitam in sc manentcm -. Et dicit, Manens,
qnia cum nullus sit quin alir]nam veri-
: tatem haheat a J)eo, illi tanlum hahcnt
veritatem et verhiim in ipsis manens,
quihus intantum cognitio proficit ut per-
in philosophica con- ducantur ad veri et naturahs Verhi co-
gnitionem. Vel per hoc quod dicit, Acy^/e
vocem ejus unquam audistis; ostendilur
triplex modus quo
a Deo aliquid revela-
tur ahcui. Quia vel per vocem sensibi-
lcm, et sic testificatus est Christo in Jor-
dane etinmontc, ut dictum ost II Pct. i,
10 Speculatorcs facti illius mai/nitudi-
:

nitus non vidistis. Item per sensihilem nis,voce lapsa decoeloa ma(j)ii/ica qhyria.
speciem, sicutapparuitAhraha^den.xxvi, Et hanc Juda?i non audierunt. Vel per
et Isa. VI, 1 Vidi Dominum scdcntem
: visionem su* essentiaj, et liauc revelat
supra solium excelsum ct elevatum. Sed heatis et hanc speciem ipsi non vide-
;

tamen in istis visionihus nec vox cor- runt : quia

Corinth. v, Quamdiu
II :

poralis nec figura Dei est sicut cujusdam sumus in corpore, perejrinamur a Domino
animalis sed effective, inquantum a Deo
: etc. Vel per interius veri)um inspirando ;

formatur nam cum Deus sit spiritus,

: et hoc etiam ipsi non hahehant.
neque vocem sensihilem de se emittit, H.flonsequentcr cumdicit, ^9^//«;?^/;//
nec figurari polest. IntelhgihiUter autem Scripturas, ponit tertiuin modum quo
testificatur inspirando in cordihus ahquo- Deus testificatus est Cliristo per Scrip-
rum quod credere deheaut et tenere. turas et primo inducit Scripturarum
:

Psal. i.xxxiv, 9 Audiam quid loquatur : testimonium; secundo ostendit eos fructu
inme Dominus Dcus. Osese ii, 14 Ducam : hujus testimonii noii esse capaces, ihi,
eam i?i solitudincm, etihi loquar ad cor Etnoti vultis vcfiirc ad mc cic. Dicitergo :

ejus. Primo ergo testificationis capaces Scrulamini Scrijjturas; quasi dicat Vos :

fuistis nec mirum, quia nou fuerunt

: non hahetis verhum Dei in cordihus ves-
Dei nisi elfective, ut dictum est, voces tris, sed in Scripturis ;ct ideo oportet vos
illai et species. Sed noii intelligihilis ^
ilhid alihi (lua-rcre ct ideo scrulatnini :

illius vocis : Neque vocem cjus uiujuam Scripturas, scilicct vctcris testanuMiti :

audistis etc, idest participes ejus iion nam fides Chrisli in vetcri teslamcnto
fuistis. Infra vi, 45 Omnis
: qui audit a continehatur, sed non in siiperficie, quiu
Patre et didicit, venit ad 7ne; scdxos non in profuiido ohuuihrala ligura latehat.
venistis ad me : CY^onon audisfis vorcm II Coi-inth. ui, I.') : l'sq,u' in hodicrnum
cj us, )icc vidistis specieni cjiis; 'n\cs\, non diem ipsuin vclanicn hf/hcntcs. Et iiloo
hahuistis istud testimonium int(>lligihile ; signaiitcr dicit, Scrufamini; t\\ii\s\, in
et ideo suhdit Et verbum ejus non ha-
: profundum (iua>ratis. Prov. x.wi, i : Si
betis invohis tnancns; idcst nou hahctis qu.vsirris nnti (juasi prruninm, rt sirut
verhum interius insj)iratuiu. Et Ikcc ratio fhrsauros c/fodrris illaiti, funr intr//i(/cs
(!st, quia quctti ttiisit iiic, idcst Palcr, fittu)rctti Doiiiiui, rf scicnfiattt Dvi itivcnies.
huic vos tion creditis. Verhum (niim Dei Psal. ( w iii, (lli : /)a tnilii infc//rctum, ct
ducit ad Chrisfum nam ijtse (Ihrislus : siruta/mr niaiidafa fua. Halio autcm
cst natural(! Dci Vcrlium. Oinuc aulcm scniliiiii c\ Ncslia '
opiiiioiic siiinilur :

verhum a D(M) iuspiiatimi, csl (iiia-ilani Quia /nifafis in ris, si-ilicft Stripliiris,
participata siinililiido illius. Cum crgo vifatn ivternam ha/tcrc : ex hoc ipiod di-
omnis simililudo iiarlicipala (iiicat iii citiir Ezech. xvm, W) . Qui frrcrif judicia
smim ](riiicipiiim, miuiifcslum csl (jik»!! tiira, vifa vivrf. Scd cslis (lccci)li : (|uia
oinne vcrhum iiispiratum a Dco diicil ad licct pra'cci)ta velcris logis vilalia siut,

* Al. omitlitiir : o iioii. » aetrruam

' Joan, VI, 47 : Qui tredit in vjc, liabit litam ' Al. » nosU-a. •
'JO KYANlitLlLM JoANMS.
tiini tainrii \itaiii lialtciit iii sciitsis; scd l'ni/>ram Iin/icns /c.r fnturoruni /xniorum
iiilaiiliiin iliiniiiliii' \italia iii(|iiaiitiiin liii- ctc. Kt idco. (|nia Scriittiira' \ct('iis tcsta-
rnnl nir (Ihiislnin
a<l (-11111 lainrn vos ;
ineiili iniiltipliciter t<,'stinioniiim perlii-

nlainini ois tain(|nain in sv vitain liaitcn- liciit Av (lliristo, <licii Apostolns, lloin. i,

tilins : (|ii«iil (li'ci|»it \os : iiani i//,r, sci- :> Qinii/ antc /ironiiscrat />cr Vro/t/totus
:

licrt Sciii»liira', siinf t/n.r tcstinioiuunt in Scri/jturis saiutis lic l'i/io suo, i/ui fac-
per/ii/wnt i/c ttic; idcst, iiitaiitnni vitalia tus cst ei ex seminc David secundum car-
snnl iiujiiaiitiiin ad incani coKiiitionoin iicm. Sed frnctnm (nwm in Scri[itnris pn-
«Incniil, vcl '
aperlis rroplictiis, siciil latis liahcrc, scilicet vitam .'ctcrnam,
Isa. Mi, 1 i : Ecce vir</o cniici/iict\ ct itu- coiiscijiii iioii poterilis, qnia testimoniis

niin Dciit. -wm, 15 : i'ro/ilietnni siiscita/>it Scripfnrte dc me non crcdentes, non vui-
ru/tis Doniitius Dcns ctc. riide dicitnr tis venire ad tnc ; idest, non vultis cre-
Aclor. X, 4.'l //itic oinnes Vro/t/ictic tcs-
: dere milii, in (jncm cst frnctns illarnm
titnoniuin /xr/ii/tcnt vel opcrati^tiiilins : Scriiifurarnm, ut in me vitom/ia/>eatis, "^

Projdiclariiin niyslicis : nnde (licitiir (jiiam cgo <lo crcdcnfihus in me. Iiifra x,
Osea* \ii, 10 ; /n niani/tus Pro/t/ictarum :2S K(/o vitam xternam do eis. Kccli. iv,
:

assiini/dtus suin : vel iii sacramcnfis et i2 Sa/>icntia fi/iis suis vitam ins/nrat.
:

fi^rnris ; siciit cst iininolatio ^^--111, et alia l'rov. viii, 33 Qui me invcncrit, invcniet
:

llguralia sacrainciita lcgis. llebr. x, 1 : vitam, ct haurict saiutcm a Domino.

LECTIO VL

1. Claritatetn ab hominibus uon accipio sed co- ad Moysen, fiiit causa incredulitatis ipso-
gnuvj vos, (|uia dilecliutieni Dei noii habetis iii vubis.
5?. Kgu veiii in nomine Patris mei, et non accepistis rum, ibi, ?\o/itc /)utarc quta ecjo accusatu-
me. 3. Si alius venerii in iiomine suo, illum accipie- rus sum vos apud Patrem. Circa primum
Us. 4. Quoniiiiio vos polestis credere, ijui filoriamab
invicam accipitis, et gluriam i]uie a solo Deo est non duo Primo ponit irrevercntiam ip-
facit.
»jua?riiis ? >>olite putare ([uia ej.'o acciisaturus suni
.">. sorum ad Dcum sccundo ostendit quod ;

vos apud Patrem est ijui accusat vos Moyses, in (juo

;

vos speraiis. (>. Si eiiini crederetis Moysi, crederetis

hoc sit causa incrcdulitatis ipsorum, ibi,
forsitan el mihi : de nie enirn ille scnpsit. 7. Si au- Quomodo vos /jotcstis credcrc, c/ui (//oriam
tem iilius litteris non creditis, (|uomodo verbis meis ab invicem accipitis ? Circa primum duo
credelis ?
facit. Primo proponit eorum indevotio-
ncm ad Dcum sccundo manifestat eam ;

Posttiiiam Deus exccllcntiam sua3

1. per signum, ibi, E(/o veni in notnine Pa-
potestatis conlirmavit tcstimoniis homi- tris mei. Circa primum duo facit. Primo
nnm, Dei et Scrii^furarum, hic conse- excluditinteiitionem opinatam \ quae ex
quciifcr eorum larditatem ad crcdcndum verhis pra^missis accipi posset secundo ;

rcdar^-nit. Duplici autein occasionc Judaei asscrit veram '% ihi, Sed cof/novi e\c. In-
persequebaiitnr Christum propfer solu- ; tentio opinata est, quod quia Dominus
tionem sahliali, in (luo videhatur confra- supra commemoraverat " tot testimonia
rins lcpi et quia dicchat si; Dci Filium,
: dc scipso, scilicet Joannis,Dei,et opcrum
in qiio vidcbafur contrarius Deo uiule ; suorum, et Seripturarum posset opinari ,

propter rcverenliam (luam hahehant ad a Juda3is quod hoc feccrit quasi quarcns
Deiim, et propter /elum qucm hahe- humanam gloriara. Contra hoc dicit :

haiit ad lc^'cm Mo\ si, pcrscquebantur ', C/aritatcni ab hominibus )U»i accipio ;

Kt idco Ddminus intcndif ostendcre quod idest, laudem humauam non qua^ro.
non propfcr hoc eum persequchanfur, Non enimveni ut exemplum darem qua'-
sed propter coiifrarium. Unde primo os- rendi gloriam homiuum \ I Thess. 11, 6:
tendit irrcvcreiifiam ipsorum ad Dcnm Nc(/iu' (/uxrcntes ab /lominibus c/ioriam :

esse causain incredulitafis ipsorum; sc- Deus tcstis est. Yel ciaritatem ab homini-
oundo quod irrevercntia, quam hahcbant bus non acci/jio ; idest, claritate liumana

' Al. « ut vel. •

" .VI. : « oppositam ; » et sic infra.
».M. • in (|ni'in e>l friiclus illarum Scriiiliir.i- ^*
Al. « naturatn. »
:
nim, et iii qnem, iil iii mc etr. •
*
A!. : (( commemorabat. »
Al. deest : * perse-iuehantur. t
JJ
"
Al. : « homini. »
 CAPUT V. 21

non indigeo : quia ab aeterno claritatem Patrismci; quasi dicerel : .Manirestc ap-
habeo apud Patrem. Infra xvii, 5 : Clari- paret quod dico nam si : aliciuis diligit
Jica me Patei\ claritate quam habui ante- Dominum suum, manifestum cst quod
(piam mundus fieret. Non enim veni cla- honorat et recipit oiim qui veiiit ex parte
rificari ab hominibus ; sed potius eos sua, et honorem ejus quarit sed eqo :

clarificare, cum a mc omnis claritas pro- veni in nomine Patris mei, manifestando
cedat. Sap. vii. llabebo per hanc sapien- nomen ejus mundo infra xvii, 6 Pa- ; :

tiam claritatem. Dicitur autem Deiis cla- ter,manifestavi nomen tuum hominihus
rificari et glorificari ab hominibus, secuii- qnos dcdisti mihi et vos no)i accepislis :

dum iliud Eccli. xliii, 3:2 : (ilorificantes mc\ ergo non diligitis eum. Dicitur au-
Deum (/uantumcumque potestis, preevale- tom Filius manifestare Patrem suiim ho-
hit adhuc nonutipse propter hoc glo-
: minibus quia licet Pater inquantum:

riosior fiat, sed inquantum gloriosus ap- Deus, notus esset, scciiiKhim iihul Psal.
paret in nobis. Non est ergo haec causa Lxxv, \ Notus in Jnd^ea Dcus ; tamcn
:

propositorum testimoniorum sed alia ; inquantum est naturalis Pater Fihi, non
est quia cognovi, idest cognoscere feci,
: erat notus ante adventiim Christi et :

qtiia non Jiabetis dilectionem Dei in vobis, ideo Salomon quwrehat, Prov. xxx, 4 :

quam habere vos fingitis unde non : Quod nomen ejus, et quod nomen Filii cjus
propter Dei amorem me persequimini : nosti ?
nam tunc propter Deum me persequere- 3. Signum de futuro sumitur ex ad-
mini \ si Deus et Scriptura non mihi - ventu Antichristi. Possent autem .Iuda'i
testimoniiim perliibercnt sedipse Deus : dicere Licet tu venias in nominc ejiis,
:

mihi testatur et per opera % et perScrip- ideo tamen non tc reccpimus, (luia nul-
turas, et per seipsum, ut dictum est, et lnm volumus recipere nisi ipsum Deum
et ideo si Deum amaretis, oporteret ut Patrem. Sed contra hoc dicit Dominus,
sicut me abjicilis, ita ad me veniretis. quod hoc non potest esse, quia vos reci-
Non ergo diligitis Deum. Vel aliter. Sed pietis alium, qui non vonict in nomine
cognovivos; quasi dicat Non induxi hu- : Patris, scd in nominc sui i[)sius ct, qiiod ;

jusmodi tcstimonia, indigens vestra cla- plus est, veniet in nominc, non Patris,
rificatione sed scio et condoleo vobis
; seAsuo quianon qua^ret gloriam Patris,
:

errantibus, qui non diligitis Deum, et sed suam propriam ; iioc Pafri attribiict
volo vos reducere ad viam veritatis. quffi faciet, Thoss. ii, A Qui scd silti. II :

Infra xv, 24 Nicnc autem et videruiit, et

: adversatur et extollitur supva omnc quod
odcru7it etme et Patrem. Psal. hxxxiii, 23: dicitur aut quod colitur Deus. Et i//um
Superbia eorum qui te oderunt ascendit accipietis undc ibiih^m siihditur (vers.
:

semper. 2) Mittct
: Dcus illis opcrationcm er)'oris,

Sed sciendum, quod Deus in seipso a nt crcdant meiulacio. Kt lioc idoo, quia
nullo potest habcri odio, nec sccundum doctrinam vcritafis iioii rocoi)orunt, ut
omnes effectus suos cum omne bonum ; salvi fioront : iiiule dioit (i/ossa : « (Juia
quod est in rchiis sit a Deo, et impossi- Jiid.-pi nohioriiiit accil)(M-o ('.hrisfiim, p»pna
bile sit qiiod aliiiuis iiabcat odiiim omnis pocoati hiijiis congruo orit iit rooipiant
boni, quinad miniis esse et viverediligat. Antichristum noluorunt orcdero : ut (lui
Sed tamcn idiqiiem enectum * Dei odio veritati, crcdant mcndacio. » Sed secun-
aliquis liabet, iiHiiianfum suo appotitiii diim Vugiistiiiiini, pofost hoo intolligi do
contrariatiir, ut p^onam, V(d aruiiiid liii- ha-rctiois ct falsis doctoribiis, qiii dootri-
jusmodi. Et secundum hoc, dicitiir habore nam ex cordo siio proforunt, ot non ox
Deum odio. ore Dci ; (iiii nomon suiim laiidaiit, ot
2. Signum autem quod diloctionom Dci nomon Doi oonfomniiiit : ^W (iiiihiis di-
non habonf, ponit ciim dicif ly/o rcni : citiir I .loan. ii, 18 : .Utdisfis ipiiu .\)ifi-

in notni)U' Patris /fici, ct non accepistis nw: christus roiif : cf )iu)ic .\)ifirhrisfi )itii/ti

et primo ponit unum signum de pra>- facti swif. Manifosfum ost crgo (piod
senfi sccundoaliud defufiiro, ibi, Sia/iiis
; p(M'seciifi() (pia mo p^M-soiinimini, non
vcncrif in iwnutw suo, i//uin arripictis. est ox diloflioiK» D(M, sod ox odio «M li-
Signiim do pi\psonfi smnitiir ox ojus ad- voro ad (Mim proo^Mlit ol ox hoc eorum :

ventu ; et ideo dicit : Ego vcni in iu)>ninc incrodiilitas causahatiir.

*
' Al. : « pcrsequi videinini. » .\l : << et op(>ra. •

' At. omittitur : « milii. » • Al. : dt^ft»rtuin. •

S3 r:vAN(]KLirM .ioanms.
i. Kl idoo roiitliiilit : (Jmniiinln vn^ po- A/>r/, i|ui flamat acciisando. Rom. viii,

trstis rreiierr, i/ui i//oritini nh i/irirroi nr- .'{.'{

: ^>///.s- arriisa/iil advcrsits e/cctos I)ei?
ripitis l* 'u\vs\ i;\or\i\m UunM\i\i\m, et cain ( /iristits est f/iti jitstificat, f/iiis est fjiii coti-

qu,r ti solo Dro est, uoii i/tt.vrifis? i\\\iv. drmiiet / ^vn\i\i\o modo. No/ite /mtarc
vs\ vcia ^Moria. Mco aiittMn cnMhMO iion f/itod ci/o acritsalurus sitm vos aput/ Va-
|)t)l(M'aiit iii Clirisliiin, i|nia tsiiiuMha
iiin trrm : K\\\\i\ noii ero accusator, sod ju-
mons eonim gloriam et landiMn appo- dox. Supra eodem Pater onme jiu/icium ;

teret ', se super alios efVcrri rcpiilal)ant drdit lu/io. T(M-tio modo. No/itc pntarc
iii Kl^^^riani. t't (lcdctMis iii (lliristiiin tMc- i/uod ri/o, laulum scilicot, arcusatui-us sim
(liM*e ahjfflus \ itlcNalnr ct paiiper et
(jiii ; vos a/jitd Piitrcm do lioc quod faeitis mihi;
ideo ei credere noii pot^Mant. Sed illo in sed etiam Moyses accusahit vos de hoc
enni credere potesl (jui cor habens hii- quod non creditis ei in his quas de me
milc, soliiis Dci trloriain (^iKcrit. et ei (li.sif ot idoo snhdit
: pjst qui accnsat :

placcrc appctit. Kt idco, sicut inlra xii, 4:2, vos Moyses, in quo spcratis quia creditis :

dicitiir, Mit/ti rx prinripi/nts crci/iderind pcrpra'cepta cjus salvari. Accusat autem

iti riim ; scd prnptcr P/inrisxos non con- eos Moyses dupliciter. Matorialiter, quia
/itr/nintiir, itl i/c si/niii/in/n iion cjirrrcntitr. ox hoc quod pra'torf,'-rossi sunt mandata
Kx qm» apparct (iiiotl iniillnm p(M'iculo.sa ojiis, sunt accusandi. Kom. ii, 12 Qiti- :

est iiiaiiis j^^Ioria. Uiido dicit Tnllius : cumqite in /e</e pcccatcrunt pcr /eijem ju-
(t Cavenda cst homini f,'loria, qxiip anfcrt f/icabuntur Item accusat cos, quia Moyses
.

omnein lihtM-tatcm, pro tpia ma^'-iianimis ot nlii sancfi potostatom hahehunt in ju-
viris omnis dchot esso coiitoiilio. » Ei dicio. Psal. xlix, 6 G/adii ancipites in :

ideo difit (i/ossn Mayiium viliiim ost : tt mani/nts corum etc.

jactantia t>l ImmanjE laudis amhitio, G. Rationem contrarictatis ponit di-
qna' de so vult a'stimari qua^ de se non cens Si enim crederetis Motjsi, crederetis
:

hahet. » forsitan et mi/ii ut patot Deut. xviii, \o:

:

">. (lonseqnenter ciim dicit, No/ite pn- Prop/ictam snscilabit Deus dc fjentc tua ct
tarc f/itin cf/o ftccusatitrns sum vos^ os- de fratri/ms tuis sicnt me ; ipsum andies :

tendit tiuod iion hahont zclum ad Moysen: et in omiiihus sacrificiis, qua^ erant figura
et primt) osttMidit (luoniodo Moysos erat Christi. Kt dicit, 1'^orsitan, ad designan-
eis coiilrariiis ; sofumlo rationom cou- dum voluiilatomlihcri arhitrii non quod :

trarietatis assignat, ihi, Si enim credcrc- in Deo sit aliquod duhium.

tis Moi/si, rrrdcrctis forsitan et milii.
•
Consequenter cum dicit, Si antem
7.
Circa iirimum tliio facit. Primo romovet non creditis, fjuomodo verbis
i//ius /ittcris
opiiialiim /olum; sociiiido assorit voriim, mcis crcf/ctis ? ponit signiim hujus con-
ihi,Est qiti arrusat vos Moi/scs. (Jiiantum trarietatis sumptum a majori negando ,

ad primiim ilifit \o/itc putarc quia eqo :

per comparationem ad duo. Primo per-
arrusatiirus suin vos a/nid Patrem. Cujus sonai ad pcrsonam licet enim Chris- :

(luiilom dicti ost triplox latio. Iiia, quod tus simplicitor major esset Moyse, tamcn
Filius J)ci iiou viMiit iii miiudum ut cou- in roputatione .Juda?orum Moyscs orat
demnet mundum, sod ut salvet ; et idco major et ideo dicit : Si non creditis :

dicit : No/itr putarc quod venorim ad Moysi, nec milii credetis. Secundo per
condemnaiidiim, sod ad lihoraudum. Su- comparationom ad modum tradendi :

pra III, 17 \on cnim misit Dcus Fi/ium

:
quia Moyscs praecepta dodit in scriptis,
suum in mitndum judicet ?nun(/um,
itt quaj possunt diutius meditari, nec tradi
idest ut condomiiot miindum sediitsa/- ; ohiivioni de facili etideomagis ohligant :

vctur mundus /,p,- i/jsum. Kt ideo sanguis ad crodcndum. Christus voro tradidit ver-
Cliristi n ilainal aci usatiouom, scd re-
III.
his ot quantum ad hoc dicit :Sinoncrc-
;

missionem. Ilohr. xii, 24 /la/jcmus san- :

ditis /itteris i//ius, quarum lihros apud vos
f/umrm C/tristi me/ius r/amantcm quam
hahetis, quomodo credetis verbismeis?
• Al.: . apparent. llem : appeterent, idest se * Al. : « rreditieritis. »
super alios etc. »
 CAPIJT SEXTUM

LECTIO I.

1. Post htoc trans mare Galilccjo, quod

abiit, .lesus
montem
est Tiberiadis. Et sequebatur euni muititudo magna,
vit \ ibi, Suhiit erc/o in Jesus
quia videbant signa quce faciebat super his qui infir- tertio tempus quando Erat a/t- pavit, ibi,
mabantur. 2. Snhiit ergo in monteni Jesus, et ibi se- tc/)i /^roximar/i /j//scha ctc. Circa [»rimum
debat cum discipulis suis. 3. Erat autem proximum
pascha, dies festus Juda?orum. 4. Cum sublevasset tria facit. Primo dctcrminat locum ([uo
ergo ocuios Jesus, et vidisset (]uia multitudo maXima multitudo cum sequitur sccundo tur- ;

venit ad eum, dixit ad Philippum Unde ememus :

bam scqucntem tertio causam sequelaR ;
panes, ut manducent lii ?Hoc ;uitem dicebat tentans
eum ipse enim sciebat (|uid esset lacturus. .">. Res-
:
assii^nat. Qiio autcm turha Dominum sc-
pondit ei Phiiijjpus Ducentorum (len>riorum panes:
([ucrclur, insinuat I'Aangc!ista cum di-
non sufficiunt eis, ut unusquistiue modicum quid ac-
cipiat. Dixit ei unus ex discif)ulis ejus, Andreas frater cit : Post /ixc ahiit Jcsus tra/is/narc (iali-
Simonis Petri Est puer unus hic ([ui habet ((uiuque
:
/xcV ; idest, post mystica vcrha qiia» l)o-
panes hordeaceos, ei duos pisces sed hjec quid sunt
inter tantos ?G. Dixit ergo Jesus Facite hominesdis- :
:

minus dc sua potcstatc di.\crat. .Maro

cumberc. lilrat aulem fenum multum in loco. Discu- autcm istud CialilaNT frcf[uciilcr in Scri[)-
buerunt ergo viri, numero ([uasi quin^jue millia. 7. nominatur. (Juia
tiira ct in divcrsis locis
Accepit ergo Jesus |)anes, et cum gratias egisset,
distribuit discumlwntibus sifnililer et ex p'scil)us :
autcm istud mare non est salsum, sed
-

quantum volebant. 8. Ut auteni impleti sunt, dixit cst qu«dam congregatio aquarum cx iii-
disci[)ulis suis su[)eraverunt fragineuta,
: (.'olligite ([ua>
ne pereant. 9. Collegeruni ergo, et impleveruut duo- idco a Luca dicitur sla-
nu.xii .lordanis,
decim cophinos fragmentorum, ex (juinque pauibus gnam, ut iiahctnr Luc. v ([uia vcro sc- :

hordeaceis, et duobus piscibua, quie superluerunt his

qui manducaverant. cuiidum proprictatcm llchraici idiomatis,
omnes congregationcs aquarum vocanlur
maria, sccundiim illud Cen. i, tO : Co/i-
Posita doctrinfi do vifa spirilualiqua
1. (/rr(/atio/u'S(/ur (t(/uaru/n aj)//r//arit ma-
Christus rcgoncratos vivificat, consc- ria : idco dicilur niarc. Sctl (icncsarclh
quenter Kvangclista ag-it dc spiriluali nu- cognominalur a natura loci : nam mul-
trimcnto quo Christus viviticatos sus- tum fluctuat ex rcverlicrationc vcnto-
tenlat ct primo ponit visihilc miracu-
: rum, ([ui cx ipsis a([ua' rcsolutionihus
lum, quod fcc^it Chrislus c.\hihciido gcncraiitur : iindc '
Ccncsarcth ingra-co,
nutrimcMitum corporaic sccunth) agit dc ; idcm csl ([uod auram gcncrans. DcnonCi-
nutrimcnto spirituali, il>i, J{rsjj()/i</if ris iiatur ctiam (iaUhca-a Cialihcii provincia,
Jesi/s, et dixil : Amen nnivn (lic.o rohis, iii ([ua cst. Tihcriadis v»>ro a civitatc sic
quxritis me, non quia vidistis si/jnn, sotl dicta, ([iia' crat cx uiia [tarlc i[)sius maris,
q/iia ma/iducastis rx panilnis, rt satarati cx o[t[iosiloliahcns Ca;ih;irnaum ci\ iltilcm
rstis. Circa primum thio facit. Prinio po- cx alia [tarlc, ([iia' vocahalur Zciio- priiis
nit miracidum visihiU; dc nutrimcnlo cor- rclh, scd [lostca ah Hcrodc Tctrarcha
porali sccundo ostcndit clf(M-ttim mira-
; insl.iiirata in honoiMMn Tihcrii Ca'saris.
ciili, il)i, /lli r/-(/o /to//ii/U's cu//i ridissr/tt Tihcrias ;i|»[)cllata fnil.

(luodjrsus focernt sif/nu///, dirrl)n//t, </uin llalio ;uilcm lillcr;dis ([uarc .Icsus ahiit
l/ic rst rrrr Proj/l/ett/. Circii miracuhim Irans marc, assignalur a Chrvsostomo,
duo |)oiiil : sciHcct cjus circumstantias, ul (Ihrislns ccdcrcl fiirori ct turhalioni
ct cjus patrationcm, ilii, Kt n///i sahlr- .liid;i'oriim, ([ii;im concc[)cranl conlra
vnssrt orulos Jrsus. Circa primiim liia Chrisliim [ir^qitcr ca ([ua* dc sc siipni
facit, Primo dcscrihit muUiludiiicm (iiiam dixcr;il undc, nt i[)sc dicil. sicnl j;»ciila
:

puvit sccundo (hdcrminat h)cum uhi j)a-

; cum in diirnm jdi([uod incidunt. K>*J»viiis

'
Al. : « piinivit ; » sic eliam iiitVa. istud. »
* Ai. : « Uuia eniin istuti. >> itcni : « (Juia " Al. (icost : • iimic
94 KVANJ.KLirM .lOANNIS.
fcriiint ; i|iia> auttMii iioii iialttirriiiit ali- Kiili, et jtaralytico, hic tamen indetermi-
qiKul uliviaiis (lissdUimtnr cilo immis-
', iiale dicit, Sijna (ju,v facicbal, ut det in-
sa. «'t «inicsfnnt ita «'t nini andacilms
:
telligerc, (juia (llirislus innlla alia signa
lioininiltns iinpftiKtsr »'t rfsistoiKio in- fecit, ut dicitnr infia nlt., de qiiibiis iii

rossrriimis, sa'viniit ina^jis si antem ; hoc libro mcntionem iion facit. IntcMide-
ois cessiMiimis, farilci nKiHiimis coriim liat enim sp(!cialiter ad manifestandnm
insaniain. iMnptrit-a Clnislus fnrorcm (llirisli doclriuam.

Jntia-ornin »'\ |»ra'niissis stTiiKinilius na- 1. Conseijueiiler (l(;terminat locum mi-

tnin, sorrdiMKlo tians mare, miti^^avit ; iJKuli, qui est mons : uiide dicit : Sulnit
(laiis lioi' ««xiMiiiilnm simile fa-
iioltis
iii c)'(jo i)i ))U))itc))t, idest latenter ascendit,
cicndi. Kccli. viii, li .\c s/cs conlra /a- : Jcsus, rt ibi scdcbat c)i))i discijnt/is suis. Et
cicni contunif/iosi. .Myslice anlom per (jnidem mons congruns locus
satis est
marc, ftravscns sa'(MiInin luiiiiilum desi- refectioni : per montcm enim signatur
giiatnr. 1'sal. Hoc7narcmafj)mm( iii.25 : jierfectio justitiie, secundum illud Psal.
pt spatiosum manilnis. lloc mare transit XXXV, 7 Justitia tua sir.ut mo)ites I)ci.
:

Domiims ijnaiido maie morlalilalis et (Jnia ergo ha^c terrena non satiant immo ;

pu'iialitalis assnmpsit nasceiKlo, calcavit (jui bibcrit cx afjua lioc, sitiet itcru))),
moriendo, et <ransiens resiirgeiido in ut dicitur supra ii, 13, spiritualia vero
ffloriam resnrrectioiiis pervenit. I)e isto satiant ideo Dominus ad altiora cum
;

traiisilu -dicilnr infraxiii, 1 ScicnsJcsus : discipulis ascendit, ut ostendat in spiri-

(juia vcnit hora cjus ut transeat cx hoc tualibus satietatem et perfectionem jus-
mumio ad Patrcm. Eum transeuntem se- titiffi inveniri de quo monte dicitur in :

cuta» sunt, credcndo et imitando, turba» Psal. i.xvii, 16 Mons Dci, mo)is pviguis. :

mnlta', ex ntnxine populo collecta\ Isa. Ujide et ibi doctoris exercebat officium.
i.x, riTu)ic mirabitur ct dilatabitur cor
: sedens cum discipulis suis ipse enim :

tuum, fpiando convosa fueritadtc mul- est qui docet omnem hominem scieii-
titudo maris. I'sal. vii, 7 Exurgc,Domi)ic, : tiam.
in jtnvccpto fjuod ma)idasti, ct sipiafjoga 3. Conscquenter describitur tempus,
pofmlorum circumdalnt te. Describitur cum dicit EratautCDi proximumj^ascJia-,
:

ergo tnrba setjuens copiosa : quia scquc- quod (juidem tempus congruit refectioni
hatur cum mu/titudo )na(j)uj. Causaautem pascha enim interpretatur transitns :

propter (juam seqneliatur, est operatio Exod. XII, H Est enim pliase, idest :

miraculornm uiide dicit

: Qitia viflcba)it : tra)isilus Domini ut det intelligere quod :

siij)ui fjUcV /arivbat supcr his fjui i)i/ir)na- quisquis pane divini verbi et corpore et
Itantur. Scieiidum est quod quidam se- sanguine Domini desiderat refici, debet
quebantnr eum propter doctrinam ejus, transirc de vitiis ad virtutes. I Corinth. v,
qui scilicet melius crant dispositi alii ; 7 : Pascha )iost)'um i)nmolatus cst Chris-
vero imjierfecliores sequebantur eum tus : itofjue cpii/cmur i)i azg))iis si)icerita-
propter admirationem signorum visibi- tis ctveritatis. Ecch. xxiv, 10, dicit divina
lium, prossioris mentis existentes. Si(j)ia Sapientia Tra)isite af/me onDies qui co)i-
:

cni)n (ut diciturl Cor. xiv, 22), )um sunt cupiscitis me. IIoc autem esl secundum
data /idc/ibus, srdin/idc/ibus. Aliqui etiam pascba, de quo Evangelista mentionem
propter dcvotioiiem el fidcm enm seque- facit ad quod quidem, juxta legis prae-
:

banlur, scilicet illi quos corpore sanave- ceptum, quod habetur Exod. xxiii, Do-
rat sic enim a
: Domino sanabantur in minus non ascendit in Ilierusalem. Cujus
corpore ut etiam i>erfecte sanarentur in ratio est, quia Christus Deus erat et ho-
anima. Dcut. xxxii, i Dci pcrfcrta sinit :
mo : et iuquantum homo suberat quidem
opera. Et hoc patet, quia paralylico (su- legi ; inquantum Deus supra legem erat.
pra VIII, il), si{,'nanter dixil Vadc, et : Ilt crgo se hominem ostenderet, serva-
atnp/ius )U)/i pcccarc ct Matlli. ix, 2: :
bat aliijuaudo legem ut vcro Deus, le- ;

¥i/i, rc))uttuntur tibijwccata : qua' mapis gem solvebat. Uiide et per hoc quod non
ad sanitatem aniina' pertinent quam cor- ivit, dedit intelligere qiiod paulatim et iii
jioris.
brevi legalia cessarent.
.Nolandnm aufem quod cum Evange- '*. Consequenter agit de patratione
nientionem nisi detribus
lista noii f(;c«Mit
miraculi, cum dicit Cum sub/evasset :

miraciilis, scilicel dc nuptiis, de filio re-

e)'go ocu/os Jesus et vidisset etc. Et primo

Al. : « oltvi.nin. ' -M. : «. transire. »

 CAPUT YI. 25

ostenditur necessitas patrandi miraculi trum (idest eloquentiam) etjion in pani-

secundo subditur ipsa patratio, ibi, Di- hus (idest, non in vera sapientia \ quaR
c.it ergo Jcsus Facite homines discum- : reficit; Eccli. xv, 3 Cihavit illum panc
:

here etc. Necessitas autemmiraculi fiendi vitx et intellectus et lahorem rcfilrtim

:

sumitur ex interrogatione Domini, et nonin saturitatc addiscendo eaqua;non

:

responsione discipulorum et ideoprimo : satiant, sed magis evacuant?

ponitur Domini interrogatio secundo ; Intentio autem interrogantis aperitur
discipulorum responsio, ibi, Respondit ci cum dicit Ilocautcm dicehat tentaus ctim
:

Philippus etc, Circa primum tria facit. etc. Ubi Evangelista unam dubitationem
Primo ponitur interrogandi occasio excludcns, ducit in aliam. Potiiisset
sccundo subditur Christi interrogatio et ; enim dubitari quod Dominus Philippum
tertio aperitur interrogantis intcntio. quasi ignorans interrogasset, sed lioc
Occasio autem interrogandi fuit visio excludit dicens Ipse enim sciehat quid
:

multitudinis ad Christum venientis et ; esset facttirus. Sed cum tentare vidcatur

ideo dicit Ctim suhlevasset oculos Jesus,
: etiam ignorantisesse, cumidem sit quod
existens in monte cum discipulis cjuasi experimentum sumere vidclur quod ;

perfectioril)us^ et vidisset etc. In quo duo Evangclista in aliam dubitationcm indu-

circaDominum suntconsideranda. Unum, cat, cum dicit, TcnUinsetim.
ut discamus Christi maturitatem oculos Sed dicendum, quod diversimodc ali-

non erigentis huc atque illuc, sed pudice quis tentat ahquem, ut experimentum de
sedentis et attente cum discipulis suis : eo sumat aliter enim tentat
: homo,
contra quod dicitur Prov. xxx, 13 (ie- : quia ut addiscat; alitcr diabolus_, quia ut
neratio cujus suhlimes suntoculi, et palpe- decipial. I Petr. v, 8 Adversarius vester :

hrx ejus in alta surrectas et Eccli. xix,
2G : Ex
visu cognoscitur vir. Secundum,
ut discamus, quod ncque otiose scdebat
cum discipiilis suis sed attente cos do-
cens, et ad seipsum corda eorum con-
vcrtens, discipulos quos docebat intue-
: diaholus tamciuam leo rugiens, circuit
quxrens cpicm dcvoret. Dcus vero et
Christus tentat quidcm non ut addiscat,
; quia ipse cst qui scrutatur corda ct re-
nes; non ut decipiat, qtiia ipsc nemincm
tentat, ut dicitur Jac. i, 1.3 scd tcntat :

batur. Luc. vi, 20 Et ipse elevatis oculis : ut aliis experimcntum dc tentato tribuat.
in discipulos suos, dicchat etc. Et idco di- Sic tentavit Deus Abraham. (icnes. xxii,
citur Cum suhlcvasset oculos Jcsus etc.
: 1 : Tentavit Detis Abraham etc. Et se-
Mystice autem ocnli Domini sunt dona (juitur : cognovi qiiod timeas Domi-
ISiunc
spiritualia, qua; cum electis suis miseri- num; idest, cognosccre fcci quod timcas
corditer concedit, tuncin eos oculos suos Dominum. Ita cx hocPhilippum tciitat ut
sublevat, idest respcctum pietatis impen- insinuarct aliis suam rcs[)oiisit)ii('m, iu-
dit. IIoc petebat Psal. lxxxv, i6, dicenS: ducens per hoc eos in certissimam futuri
Jiespice in me Domine, et misercrc mei. sigiii cognitioncm.
Interrogalio vero est de rcfectioiie multi- i\. Consc^incntcr ponitur rcsponsio dis-

tudinis undo dixit ad Philippum : i'nde

: cipulorum, ciini dicit lir.^jtoiidit ri l*hi-:

emcmus panes, ut manducent Itil rnum lippus et primo rcsponsio Philippi

: sc- ;

supponit, et aUud qua^rit. Supponit qui- cniido rcsponsio Andrea*, ibi. Dirit ri
dem penuriam, quia non habebant unde tiniis e.r disri/nilis rjiis ctc. Scicndiinicsf
tantai multitndiiii cil)um pra-lx^rciit aut(>m circa primnm. (jiiod Pliilipj^ns in-
quairit autem nKnliini inveniciidi, ciim t(M" alios magis tardiis ct rndis crat ; cl
dicit Unde ememuspanes, ut inaiulucent
: idco intcr alios fiHMjucntius Dominus in-
hi'? tcirogabat. Infra xiv, H Domine, ostrnde :

Ubi iiotaiidiim, (|ii(»(] omnis doctor nc- iiohis Palrrni, rf snf/irif iiohis. Scd iu in-
cesse iiabct spiritiialitcr pasccrc tnrbani tcrrogationt^ istornm dnornm, (juantnm
ad sc vcniciil(Mn. Kt (inia nnlliis lionio ad littcram jjcrtinct. Andrcas mdius dis-
habet ox so undo pascat eam, ideo oiioi- positns crat (jiiam Philip|)ns (jni nnl-
tet qnod alinndc cmat laboro, sliidio, as- lain intcntioncni ct disi^osilioiKMn haltcrt»
siduitatc oiatioiinm, Isa. lv, Qui non I : \'i(lctnr ad miracnliim li^Midnm ct idct) .

hahetis avgculiun, propcralc, ctemite ahs- illnin inodnm inducit (jno omncs lioini-

que uUa comniutali<utc rittttut el hir. Kt ncs illos i^ascero posscnl, sciliccl ncr po-
iterum Qttarr api^oiditis argrnltim ves-
: (Miniam, dicens : Diirrnfnrtiin dennrio

* Al. ; « in veram sapientiam. »

S6 KVAN(iFI-irM .lOANMS.

mm /Kinrs nofi suf/irinnt eis : (pios ikks tnr, scilicet do his qna». lex eontinchaf :

non liahrnms. rt idoo non possunms ois nndc mclins dispositus erat qiiam IMiilip-
(lnrt> ail inantluiiiiiiliMn. In (]U(t (iliristi piis; ct idcit dicit : Kst /jurr uuiis hir ijiii
paupcrtas iiisiuuatur. qui ikm* (ItictMitos hahrt ijuiiifjiir jninrs hordcaccos. I'ucr istc
»l«'iiariits haltrliaf. .Vinlrcas vero viilctur pittcsf dici .Moys(!s propter impcrfcclio-
hnhi'r(>ivsp(>(*tnma(I miraciiliiin flciuluin. iicin sfatus legis llchr. vii, \\) i\emi-
: :

Forlnssis ('iiiin in nirimiria haltchat si- ncui ail jtcrfrctuni aihhi.rit h'x vel poiiu- :

gnuin (luiiil Kliscus ilc panihus honlca- lus .luiia'orum, iiiii siih clcmentis mundi
ccis fcccrat, (piainlit pavit de vifj:iiiti scrvichat, iif dicifiir (ialaf iv. Piku* ergo .

pnnihus cciitiiin viros, nl lcgiturlV, Hcf;. iste quiiKpic panes hahct, idest doctri-
IV : et ideo dicit : Kst jntrr nmisjiic fjiti nam legis vel quia in quiuque lihris
:

hnhrt (jiii^Kpir jiniirs hdiuh-nrrns. Sed ta- iMoysi contcnta cst siipra i, 17 Lex : :

mcn iipiuatus csf (pioil (Ihristus iion es- pcr Moijscn dnta cst : vcl (^uia data est
set fnotnrus majus miraouhim (|iiam Kli- hominihiis vacantihus sensihilihus, qnae
sens. .^•^stimahat enim (jiiod de paucio- pcr ([uiuqiie seusus exprimuntur qni :

rihus panihus pauoiora, ct dc [tlurihus siiut honlcacei quia lcx ipsa data erat
:

pliira miraculose liorcnt ((luamvis ci (iiii ut iii ca vitalc alimciitum corporalihus

suhjecta muteria non iudiget, similifcr sacramentis (ihlcgeretur hordei enim :

facile sit de plurihus et de pauciorihus mcdulla, tcnacissima palea tegitiir vcl :

pascere turhas) ct ideo suhdit SrdhiVr

: : quia populiis JudaH)nim nondiim cxpo-
quid sunt i/itrr tnntos ? (]uasi dicat Si : liatus cratcarnali desidcrio, scd tamquam
etiam multiplicentur sicut Kliseus mnlti- palea cordi ejus inha-rchat nam in vc- :

plicavit, non suflicit. teri testamento extcrius duritiam expe-

Mystice refectio spiritualis pcr sapicn- richantur, propter ca^rcmonialcs ohser-
tiam siprnificatur. lua aiitem sapientia vantias. Actor. xv, 10 Hoc est fmiis cjuod :

esl (piam ildciiil (^.liristus, (|ui est vcra ncc nos jiatrcs nostri porlare potucrunt.
sapicntia. I (loriiith. i, 2i Christum Dei : Et ipsi Juda^i corporalibus dediti, spiri-
virtutrm, rt Dri sajtientinm. Sed antc ad- tualcm scnsum legis non capiebant. II
vcntum ("hristi ihiplc.x dortrina crat. Tna Corinth. iii, 13 : Vclnmcn positum cst
humaiia quam hahchanf philosophi, alia suj)racorda ijjsorum. Pcr pisces autcm
legis scripta». I)e prima ergo meiitionem duos qui saporem suavem pani dabant,
facit Philippus et ideo utitur nomine
: intclligitur doctrina Psalmorum et Pro-
emptioiiis, diccns Ducrntorum dcnnrio- : phetarum et sic vetus lex non soliim
:

rumjmnrs non suf/iciunt

sapicn- cis. Nam hahchat panes, scilicet lihros quinque
tia hiimana per acquisitioncm hahetur. Moysi sed etiam duos pisccs, scilicet
;

Centenariiis numcrus perfectionem im- Prophetas et Psalmos. Tnde et Scriptura

pitrtat. rndc duplicem perfectio-
diiccnti vetcris tcstamcnti pcr hapc tria dividitur.
nem neccssariam hic sapien-
insiniiaiit Luc. ult. 4 4 Qux scriptn sunt in Lrge
:

tiae : nam ad cjus perfeclionem duplici ct Prophctis ct Psalmis ad mc. Ycl per
via pervcnitur scilicct per cxperimen-
: duos pisces, sccundum Augustinnm, duae
tum, et pcr contcmplationcm. Dicitergo : personw significantur scilicet regia, et :

Duccntorum ilrnnriorum j)ancs non suffi-
ciunt ris: quia quiciiuid iiumana ratio
potest cxperiri et cogitare de veritate,
non siifficit ad perfectam satielatem sa-
pientia'. Ilicr. ix, 23 \on fjhrictur sn-
piens in snjiirntin sua, et non cjlorictur
saccrdotalis, quihus populus illc regeha-
tur; qua' tamcn dua* pcrsonaj Christum
pra^figurahant, qui fuit verus rex et sa-
cerdos. Sed hxc quid sunt inter lantns?
:
quia per ea non potuit humanum genus
ad cognitioncm veritatis perfecte duci :

fortis in fortitudine sua, et non fjlorietur licct enim Dcus in Judaia notus.essct,
dives in diritiis suis sed in hoc ijlorictur ; gentes tamcn iguorahant. eum
qui r/lnriatur, scirc ct nosse mc. Nam iiul- 6. Coiisc([ucutcr ciim dicitiir, Dixitcrfjo
lius philosophi tanta
fuit sapientia ut Jcsus: agitiir de patrafionc miraculi et :

peream homincsah errore revocari po.s- primo ponitur homimim dispositio se- ;

sent; quin potius multos ad errorem iii- cundo eorum refectio, ibi, Accepit ergo
duciinf. I)c sccnuda vcro mentioncm facit Jcsus jianes ctc; tertio fragmcntorum
Andrcas et idco nojuit qiiod alii i.ancs
:
collcctio, ibi, Ut autem impleti sunt ctc.
emerentnr sed de hahitis turha reficerc-
'
Circa primum duo facit. Primo ponitur

• Al. : € emerent. »
 CAPUT VI. 27

mandatum de dispositione turbarum buit. Et quidem Christus facturus mira-

secundo opportunitas dispositionis et
tertio numerus dispositorum. Mandotum
autem fuit Domini ad discipulos, ut dis-
ponerent turbam ad comedcndum unde
dicit Jesus Facite homines discumhere
idest sedere ad comedendum nam, sicut
; culum poterat panibus ex nihilo creatis
pascere turbas. Sed dispcnsatione panes
praeexistcntcs multiplicavit ad rcfectio-
: nem turbarum. Primo quidem ut osten-
: deret sensibilia a diabolo non esse, sicut
: Manichapi errantes dicunt nam si hoc :

dictum est supra ii, antiquitus liomines verum csset, Dominus non uteretur re-
lectis accumbentcs prandebant : undc bus scnsibiHbiis ad opus divina^, laudis,
inolevit consuetudo,
ut qui sedent ad et praecipuc cum ipse veneint, ut dissolvat
manducandum, dicantur discumbcre. Per opcra diaholi ut dicitur I .loan. iii, 8. :

quod mystice significatur quies, quae ne- Secundo ut ostendat falsum esse quod
cessaria est ad pcrfcctionem sapicntiae. ipsi dicunt, scilicct doctrinam veteris tes-
Eccli. xxxviii, to Qui minoratur actu, : tamenti non esse a Deo, sed a diabolo.
perficiet sapientiam. Quae dispositio fit
^
Ut ergo ostendcrct non esse doctrinam
per discipulos, quia per eos ad nos co- aliam novi tcstamenti quam quae praefi-
gnitio veritatis dcrivata cst. Psal. lxxi, gurabatur ct continct)atur in doctrina
3 Suscipiant montes paccm populo. Op-
: vcteris testamcnti, pra^cxistcntcs panes
portunitas autem dispositionis captatur multiplicavit, innucns quod ipse est qui
ex loco Erat autem fcniim multum in
: legem perfecit et implcvit. Matth. v, 17 :

loco quod ad litteram commodum est

: Non veni solvere lecjem. (iratiarum aiitcm
discumbciTtibus. Mystice autem per fe- actio quia cjratias cfjit, ut ostciifiat se
:

num caro significatur. Isa. xl, G Omnis : ab alio haberc, scilicet a Patre quicquid
caro fenum et secundum hoc potest ad : habet in quo ostendit nobis exempluin
:

duo Compctit doctrinae vcstris

referri. simile faciendi. Specialitcr tamcn gratias
testamcnti, quac dabatur quiescenti in egit, ut det nobis exemplum, cum co-
carnalibus, ct populo carnaliter sapienti. mcstioncm incipimus, gratias dcbcrc
Isa. i, 19 Si iwlueritis et audieritis me,: agere Deo. Tim. iv, 4 Nihilrejiciendum
I :

bona terras comedetis. Deuter. xxxiii, quod cum gratiarum actione percipilur.
28 OculuH Jacob in terra frumenti vini
: Psal. XXI, 2 Edoit pau))cres et saturahun-
:

et olei. Vel compctit pcrcipicnti veram tur, et laudahufit J)u/ninum. Itcm ut os-
sapicntiam, ad quam vcniri non potest tcndat quod non propter se orabat, scd
nisi calcatis carnalibus. Hom. xii, 2 : propter turl)am, quae pra^sens erat, et
Nolite conformari huic sxcido. Numerus oportebat ci suadcre * quod a Deo vcne-
autem erat magnus unde dicit Discu- : : rat. Et idco cum coram multis miraculum
huerunt errfo viri, numero quasi fjtdnc/w facit, oral, ut ostcndat sc Dco nou esse
millia. Viros tautum Evangelista enu- contrarium, sed secuudiim voluntatom
merat, lcgalem consuetudinem sequens, ejus operari.
in qua Moyses a vig-iiiti '
aiinis et snpra, Dicifur tamen in Marco quod Clirisfns
popultim numcravit, nulla mciitioiic dc pcr Apostolos distribnil pancs furl)is. Scd
mulieribus facta, ut dicitur Num. i. Quod hic dicifur (piod ipsc dislriltuil, ipiia ipso
ideo Evangelisla fccit, quia isti soli sunt vidcfur fecissc quod ptM' alios fccif. Scd
capaces doctrina» perfccta'. I Corintli. ii, ufriiHKiuc, sccundiiin niysf(Miiiin. ViMiiin
G Sapientiam /oquimur inter perfeclos.
: csf : (|nia ipsc soliis inhMins rclicit. ct
Hebr. v, ih Verfcctorum est solidus : alii c\l(Mius cl ut ininislri rcliciunt.
cibus. Materia auf«Mn rcfcctionis fuif ot panos
7. Consequcntor cum dicit, Acccpit cr- et jiisccs ' do (piibus safis dicluin «»st
,

f/o .Icsus paurs, agit dc rcMVM-tionc v,i \n'\- : snpra. Safictas vcro rcfcclionis i)crf«'cla
mo insinuatur rclicicnlis aUcctus sc- ; Inil, (piia quan/u/n rtdchu/it. Solns «Miiiii
cundo matcria rofcclionis ; ot torlio Clirislns cst (jui pascit aiiiniam inanom,
perfccla sarnilas. In adcctu auhMU .Icsu ct aniniaui osuri«Mil«Mn r«'pl«*f bonis. Psal.
n^ficicnlis priino (|ni(l«Mn albMidiliir lin- XVI, 1') Sntiahtu- ru//i
\ uppururrit ijh)na
mililas sc^Mindo v«M() graliaruni aclio.
; tua. Alii v«M-o, «piasi ««x iiuMisura lial)«Mil«'s
Ilumilitas quia acc«q)it panes, ct distri-
: graliani, miiacula faciunt Cliristus voro ;

'
Ibi : « percipiet. » * Al. : « et oport«>t suadtTi. »
* Al. : € accipicnti. » ' l»arm. : • panis et piscis. •
• Al. : • a trigiulu. »
2H KVA.NCKI.IIT.M .lOA.N.MS.

absoliita virlul»', cmn inulla sii|)(»raltnii- cos ina.xinn^ criidirc volcbat qui orhis
(lantia oniiiia opfraliatiir : iiinlc (liciliir, lcrranim dchchant essc maf,'istri.
(lUod hn///rti sitnt. 1>. Scd discipnri (iilclitcr c.vc(juuntiir :

H. (!(>n.si'tiu«'iilpr riiin dicit, /'/ milrm undc sc(|iiiliir : ('i)//rijrriiiit rrr/o ctc. Ihi
ifitplrti siint iliiit ili^iijiiilis siiis clc, iitilaiithiin csl (jiiod iion (inaiih-cciiin^iiic

affiliir (lc fraKmcntoruiii (•ollcclioiio : cl r('li(jiiia' siijicrsnnt, nc(jii(! ad casiim, scd

I»riino |K»nitur inaiidatinn Domiiii ; sc- sccuiiduin ccrlitiidiiicm (jnia iKjqiic pliis :

cundo ('\cculi(» disci|iiilttriim, ilii, ('o//e- nctjnc minus, scd (jnantum voluit fccit
ijcrunt clc. Micil crp» : l t tiulnn iiiiji/cti sn|icilliiniii cssc. (liijiis sif,'num csl (juod
(
sunt, i/i.iit i/isri/)u/is suis : '<i//itjitr f/u.v c(>I»hiniis cujuslihct Apostoli i»lcnus fuit :

supernrcruiit friujuioutn. (Jiiod (luidcin cophinus aulcm vas est nisticano officio
I)(tmiiius iiou ad s!i|tcr(lii;nn oslcnlalio- dcpiilalnm. Duodccim crgo cophini si-
iu'in fccil scd iit oslcinicrcl ractiiin mi-
: f^^nilicant duodccim Apostolos, ct corum
racuium non csse i>liaiilasticum, iicr hoc imilatorcs qui licet in prffiscnti siiit
:

quod collccta} rcrKinia» din scrvata' sunt, contcmptihilcs, spiritualiiim tamcn sa-
ot aliis iii ciluim rucruiit. Voluit ctiam cramcniornm diviliis siint intcrius '
re-
pcr lioc, miracuiiiin illnd lirmius disci- fcrti qui duodccim css(! dicuntur,
: (juia
|iiilttinin ctiriiiltiis iiilia-rcrc, (jiiilms ct fidcs saiicla' Trinilalis jxMeospranlicanda
frajjrmciita portanda praTcpit ;
quouiam erat in qiiatuor partihus mundi.

LECTIO II

1. Illi erpo homines, ci'm vidissent quod Jesus go l//i homincs, qui
: saliati fiierant ex
fecerat sipnum, iliceiiant, i]uia hic .est vere Propheta,
qui venturiis est in niuiidum. 2. Jesus ergo cum co- quinque panibus, cum vidisscnt quod Jcsus
gnovisset t|uia venturi essent ul raperent eum, et fa- fccerat sir/num, dicebant^ quia hic cst vere
cerent eum regem, iterum in montem ipsesolus.
ru{.'it

3. Cum autem sero tactum esset, descenderunt dis-

Projjhcta. Scd tamen nondum ad perfec-
cipuli ejus ad mare et cum ascendissent navim, ve-
: tam fidcm pervenerant quia eum Pro- :

nerunt trans niare in Capharnaum. 4. Et tenelirje jam

factjE erant, et non venerat ad eos Jesus. 5. Mare
phclam credebant qiii etiam est Dominus
autem, vento ma|,'no llante, exurgehat. 6. Cum remi- Prophetarum. Nec tamen ex toto fallun-
gassent ergo qui<si slailia vigintiquinc|ue aut trir'int;i,
tur quia etiam ipse Dominus se Pro-
:
videiit Jesum ambiilantem supra mare, et proximum
navi fieri. 7. Et tiniuerunt. llle autem dixit eis Ego :
phctarum nominat.
Riim, noliie timere. \'olueriint ergo accipere eum in Scicndum est autem, quod Propheta
navim et statim navis liiit ad terram in t^uam ibaut.
:

dicitur Videns. I Reg. ix, 9 Qui nunc :

dicitur Prophcta, o/im vocabatur Videns.

Posito sigiio visihili de nutrimcnto
I .
corporali, hic ponilnr cfrcctus signi iii
turbis triplcx. Primo quantum ad fidci
confessioncm sccnndo quantnm ad in- ;
tcntafam hoiioris cxhihitioncm, ihi; Jcsus
crijn cinn coijnovissct ctc; tertio quantum
ad diligcntcm iiiqnisitionem, ibi, L't au-
tem fcro factum cst etc. Sciendum est circa
primnm, qnod qnasi cx ore Juda?orum
dictuin cst in Psal. i.xxiii, 9 Sif/na nos-
Yisio autem ad vim cognoscitivam perti-
net. In Christo autcm fiiit triplex cognitio.
Scilicet scnsitiva; et secundum hanc ha-
buit aliquam similitudinem cum Prophe-
tis, inquantum iii imaginatione Cbristi
formari jiotcrant aliquffi spccics sensibi-
lcs, quibus fulura vel occulta praesenta-
rentur, prscipue propter passibilitatem,
quBi sibi conveniebat propter statum via-
: toris. Ilcm cognitio intellectiva et quan- :

trn noii vidimus, jam non cst Vroplicta. tum ad hanc non habet similitudinem cum
Krat aiitcm olim consiietudo ut Prophctae Prophctis sed ctiam est supra Angelos
; :

mnlta signa faccrcnt unde deficientihus :

qniaeratcomprchensorexcellentiusquam
signis, vidchatnr propht^lia ccssasse. Cum ali(jua crcatura. Item cognitio divina et :

vero sigiia viilcnl, rcdilitam sibi prophc- quantum ad hanc ^ fnit Prophetarum et
tiam confitcntiir. Vnde jam tanlum de Angelorum inspirator; cum omnis cogni-
viso miraculo profcccrant qnod Domi- tio causetur per participationem Yerbi
nnm ' Prophclam dicchant. Dicilnr cr- divini.

• Al. : a refecti. • * « Al.: ad hoc. »

' Al. : • Deum. »
 CAPUT VI. ±\)

Videntur tameu in Christo excellentiam quia derogassctdignitali ejus, si regnum

prophetise cognosccre in hoc quod dicunt, ab homine recepisset, qui sic rcx crat ut
VerePropheta. Licetenimmulti Prophetai ejus participatione rcges ouiikjs essent.
inter Judajos fuerint, unus tamcn expec- Prover. viii, 15 Per me rejes rejnant. :

tabatur in eis pracipuus^ secundum ilhid Alia ratio, quia pra^judicassct su;c doc-
Deut. XVIII, lo PropJietam suscilahlt vo- : trina?, si claritatcm aut ' robur ab homi-
bis Dominus : et de hoc loquuntur unde : nibus accepissct. Sic enim operabatiir el
signanter dicit Qui venturus est in mun- : docebat ut totum virtuti divinai ascribe-
dum. retur, et non favori hiimano. Supra v, 41 :

2. Deinde cum dicit, iesus crrjo cum co- Claritatem ah hominihus non accijjio.
gnovisset etc, ponitur secundus eirectus Tcrtia ratio est, ut crudiret nos mandanaf
quantum ad intentatam honoris exhibi- dignitatcs contemncre. Iiifra xiii, to :

tionem, quam tamcn Christus refugit. Et Exemplum enim dedi vobis, ut quemad-
ideo primo ponitur conatus plebis s^e- ; modum ego feci vohis, ita et vos faciatis.
cundo fuga Christi. Conatus quidem, cum Eccli. VII, 4 y,'oliqux'rere ah liomine du-
:

dicit : Ut rapercnt eum, et faccrent eum catum. Sic ergo gloriam muiidi recusavit
Ber/em : ilhid enim rapi dicitur quod iit tamen poenam spontc suiiiret secun- :

pra!ter voluntatem ct opportunitatem ac- dum illud Hcbr. xii, 2 Proposito sihi :

cipitur. Verum autem erat quod disposi- (jaudio sustinuit crucem, confusione con-
tio Dei Patris ab a^terno fuerat de regno tempta.
Christi manifestando sed manifestatio ; Sed huic videtur contrarium quod di-
haec nondum opportuna erat secundum citur Matth. xiv, 23; scilicct quod ascen-
tempus nam vencrat tunc, scd non re-
: dit solus in montcm orare. Sed, secundum
gnare, quomodo regnans est in co quod Augustinum, ha^c non sunt contriu'ia :

dicimus (.Mattli. vi, Adveniat i^cfjnwn

tO) : ([uia causa fugicndi conjuncta est causaj
tuiim : ulji regnabit etiam secundum iilud orandi tunc cnim docet nos Dominus
:

quod homo factus cst Christus '. Et idco magnam causam essc orandi, cum imnii-
huic manifcstatieni aliud tempus est or- net causa fugicndi.
dinatum quando scihcet erit aperta chi-
: Mystice autem tunc ascendit iii mon-
judicium ab eo
ritas sanctoriim ejus, post tem quando turbai refcctaj parata! eraiit
factum. l)e ista manifcstationc qua^rc- ei subjici tunc ascendit in cadum,
: (piia
bant discipuli, Act. i, G Domine, si in : qiiando populi parati erant se vcritati
tempore lioc restitues rcgnum Israel? Cre- lidei subjicere : secundum illud Psal. vii,
dentes ergo turb* cum regnaturum ve- 8 : Sijnacjoija populorum circwndabit tc;
nisse, volebanl cum facerc rcgcm. Cujus et propter hanc in allu)n rejredcre : idcst,
homines frcqucntcr taleni
ratio est, quia ut circumdct te Synagoga populoriiin,
indomiiium voliint qui eos in tem[)oraIi- regrcdcrc in altnm. Scd (licluin cst, l-ujif,
bus pascat. Uiidc quia Christus paverat iit signarct quod non poluil intcUigi alli-

eos, eum regem facere volucrunt. Isa. iii, tiido ejus quod ciiim iion intcUigimus,
:

6 Vestimentum tihi rst : esto princeps

: dicimiis a iiohis fiigcrc.
noster. Unde Chi^soslomus dicit : « \ ide :j. Lt aufc/n scro facfum, ctc. 11 ic agi-
quaiita est gula^ virtus non eis ullra : tur de tcrtio elVcctu, scilicct i\c diligcnti
cura est sabbati transgressionis, ncc ultia inqiiisitione et prinio qiiantiiin ad disci-
:

zclant i)r() !)(!<), scd oninia i-cniota siinl, pulos, scciindo vcro (iiianliiiu ad liiibas,
vciitrc r(![)Iet(> : scd cL l*ro[)h('ta j;iiu ('lal ihi, A/frra aufrni dir ctc. C.irca [)riiuiiiu
apud cos, et Hcgem cum inthroni/,ar(! (liio facit. Priino [lonit sliKliiim disci[)nlo-
voI(!bant. » rum ; sccundo ex[)Iical. il»i, Et trnchr.v
1^'uga autcm Christi ponitur, cnm dicit : jani f(nt;v rrant (!tc. Circa ()riiuuin diio
luKjil ifnruin in ntontcin i/jsr so/us. Cbi lacil. 1'riiuo (l(>scril)it dcscciisiiin discipu-
datiir inlcUigi, (|iio(l Domiiuis \ idciis Inr- loiiiin ad marc sccnndo tiaiisiluin luaris,
;

bas, de monte desct^nderat, ot circa inf(!- ibi. Et cum ascendisscnt navim ctc. Soicn-
riora loca pav(!rat lurbas nisi cniin di' : diiiu crgo circa primiiin, ([iiod Christns
montc d(!sccn(liss('t, noii diccrcliir ilcniiu ascciidil montcin ncscicntibns discipiilis :

fugcrc iii moiitcm. nnd(! cxpcctavcrnnt ad vcs[)ciain, iis(|iic

Scd cum ips(! sit vere rex, quare fugit? cum vcnlnrnm css«> [)ulaiitcs {\\\ sc. Kacta
Ad qnod tri[)Icx ratio assignatiir. rna. aiilcin vcspcra, non ullra siislincnt ciim

• l\irrn. oiuillil : « (".iirisliis. » " Al. : <• oliam. «

30 KVA.NT.LXirM .lUANMS.

non iiKiuiivre : tantiis ««os (Irlinchal ainor, (iicif .Mare autrnt, vento nunjno fVmte,
:

l'A itl«'ti tlicit : l't tiittriu srni fnctinn rsf, exurfjrbat in altum. Por ventum illum
descrnderunt discijntli ejus ml iiinre, re- llguratnr tcntatiti (!t |)(!rsecutio (|ua» fu-
f/uirentcs euni. tiiia cst Kcclcsia' pro|)f(!r d(!f(.'cfiiin cari-
Mystifc autfm scro, dominica pas- jhm* lafis nain, sicnt .\ugiisfiiius dicif, iindo
:

sio scii asccnsio tlcsi^Mialnr (juaindin : carifas r(;frigcscit, inde fluctus angentur,
»«nim Christns pra^scntia corporali ciim cl Inrhaliir navis nec tamen venti illi et :

iliscipnlis fnit, nulla eos deprimchaf tur- tcmpcstas (d (lucfus et tenehne id age-
l)atiti, amarilndo nnlla vcxahaf Malfh. . i.\, hanl iit vel iiavis non i)romoveretur, vel
15 : \on jiossiinl jiin siiunsi Imjcre ijHfim- solnta Irangeretiir : fjui jjerseveraverit
diu s/jiinsus est cuni illis sed Christo rc- : tisfjue in finem, liic salvus crit : Mattli.
ccdentc ab eis, dcscendnnt ad marc, idest xxiii, 13, et ihid. vii, 27 Elavcrunt venfi,
:

ad tiirhationcs sa?cnli. I*sal. (iii, ^."i Iluc : ct irruerunt flumina ; ct non cecidit dfimiis.
tnarc nuiijnuni. 6, Apparitio autem Cbristi non fuit

Sed qnia amor (jno igniti crant, non statim a principio tempestatis, scd post
sinehat cos dintius Domini prsesentia ca- aliquod spatium et ideo dicit Cum rc-
: :

rere, idco suhdit eornm transitnm, cum ntifjassent erfjfj <iuasistadia vifjinticjtiiiKjttc
dicit Et cuni ascendisscnt navim, vcne-
: fiut trifjinffi cident Jcsum et boc idco nt :

riint trans innre in Ca/j/tar?taufn. darelur intelligi, qiiia Dominus patitur

i. Consequenter ciim dicit, Et tenedrcO
jain factx erant etc, e.xplicat quod sum-
matim posuerat et primo de pervcntionc
ad marc; secundo de transitu, ibi, Mare
nos ad tempus trihulari, ut virtus nostra
prohetur; finalitcr taincn in uecessitate
: non deserit, sed nobis proximusfit. ICor.
X, 1 3 Fidelis Detis, tjui non jjatictur vos
:

autenT, vento muqno flante, exuryebal. tentare supra ifl quod jjofcsfis ; sed faciet
l,)uantum ad primum dicit Tcnebrx jani : etiam cum tenfatione provenfum, ut possi-
factiv enint, ct non rencrat ad eos Jesus '
: fis stisfinerc. Sccundiiin Augustinum, vi-

(juod non sine causa Kvangclista expri- giiitiquinquc stadia, qua". rcmigant, sunt
mit, ut per boc ferventcm eorum ostcn- quinque lihri Moysi nam bujusmodi nu- :

dat amorcm non eniin vcspera nec nox

: merus est quadratus, de boc numero
eos dcfiiiuit. quinque consurgcns in multiplicationc
.Mystice autein tcnchraj, caritatis defec- sui in seipsum quiuquies cnim quinque :

tum desifj^nant lux cnim caritas est, se- : sunt vigintiquinque nuineius autem ;

cundum illud Joan. ii, 10 Qui dilifjitI : multiplicatus rctinct significationem suae
frtitrem sttum, Tenohrai in luminc cst. radicis undc sicut per quinque signatur
:

ergo in nohis sunt (juaiido noii veiiit ad vetus lex, ita per vigintiquinque signatur
nos Jesus lux vcra, ut dicilur supra i, in pcrfectio novi testameuti. Per triginta
ciijus pra^sentia omnes tenebrae propul- autem signatur perfectio novi testamenti,
sanfiir. qua^ dcerat lcgi nam si ipsa quinque :

Subtraxit aiitein Christus se tamdiu
discipuUs, primo quidcm ut senfircnt
(juid esset ejus absentia quod quidem
expcrti suiit in tempestate maris. Ilicr. ii,
19 Scito, et vidc fjuia malum et amarum
: implciit legem vel perfcctionem evange-
est dcrelifjuisse te Dominum. Secundo ut
diligcntius qua^rcrcnt. Cant. v, 17 Quo
abiit dilectus tuus, o jjtdcherrima tnulie-
multipliccntur pcr scx qui est numcrus
pcrfcctus, consurgit numerus tcrdena-
;
rius. Ad eos ergo qui remigant viginti-
quinque aut triginta stadia, ides' qui
licam, venit Jcsus, calcans oiniies tu-
: mores " mundi ', om.nes altitudines sseculi
prcmens Ps. i.xxxviu, 10 Tu domijiaris :

rum?... et rjuxremus eum fccum. fjofestafi maris, mofum aufem flucfuum

.">.
Uuantum ad transitum dicit : Mare ejus fu mififjas. Et tunc videbimus Cbris-
autem, vento mafjno flantc, exurfjcbat. tum proximum navi, quia divinum auxi-
El primo ponitnr maris tcmpcstas; se- lium approximat. Psal. cxliv, 18 Prope :

cundo (^brisli apparitio, et tempus appa- est Dominus o7nnibus timeittibus eum.
ritiouis, ihi, Ef cum remirjassent.... cidcnt Apparet ergo quod qui recte Cbristum
ye.sj/wj.-tcrfio apparifioniscfrccfus, \\)\,Et qua-riint, euin liahent pra^sentem. Isti
timuerunt etc. Tempcstas autcm in inari autem fervenfissime Cbristum desidera-
causabatur a flatu exorti venti; et ideo hant quod patct ex temporis tenebrosi-
:

'Al. : « veiiil. • ' Parm. : « niundi, altitudines saculi piaesen-

'Al. : a rumores. » tis.
 CAPUT YI. 31

tate,ex maris tempestate, et ex distautia quod fidcles in quibus est Christus, tu-
portus, quibus nou obstautibus ad eum morem '
mundi premunt, fluctus tribula-
ireconabautur. Et ideo Christus adfuit eis. tionum calcant, et velociter ad terram vi-
7. autem apparitionis ponit
Ellectus ventium transeunt, secundum illud Psal.
cum Et timuerunt.
dicit Ille aulcrii dixit
: cxLii, 10 Spiritus tuus bonus dcducet me
:

cis : Efjo sum, iwlitc timere. Et primo po- in terram.

nitur eirectus intcrior; secundo cxterior, Sed hic est multiplex qua-stio. Una est
ibi, Et statim nnvis fuit ad terram. Efiec- circa litleram, in qua videtur Maltba;i
tus autem interior fuit timor; et ideo po- contrarium diccre nam Matth. xiv, dici- :

nitur discipulorum timor conceptus ex tur, quod discipuli vcnerunt ad mare de

subita Christi apparitiouc, cum dicit. Et mandato Domini liic autem, quod des- :

timuerunt, bono timore, qui causatur ex
humilitate. Rom. xi, 30 Noli altum sa-
pcre, sed time. Vel malo timore, quia ut
dicitur Matth. xiv, 26 xslimahaut eum
phantasma csse. Psal. xni, 5 Trepidave-
runt timore ubi non erat timor. Qaoniam
timor prsecipue carnalibus competit, ([ui
cenderunt qua;rentes cum. Alia qua^stio
: est, quod Mattha^us ibidem dicit, quod
discipuli mare transfretantes vcncrunt in
: terram Genesareth, hic autcm dicitur,
: quodveiierunt Capharnaum. Tertiaquais-
tio est, quod Matthaius dicit quod Christus
intravit navem hic autcm, quod non. ;

spiritualia expavescunt. Secundo pouitur Sed de his tribus brevitcr expediens se

Christi confortatio contra duplex pericu- Chrysostomusdicit, istudnon fuisse idcm
lum. Sciiicet contra periculum lidei in iii- miraculum cum illo Matthaji nam, ut :

tcllectu, etquautum adhocdicit, £"(/0 5?«?«,
quasi dubitationem omnem repcllens.
Luc. ult. 3U Vidctc manus meas et pcdes
: non tamen coram tiirbis, sed coram dis-
meos, quia ego ipse sum. Secundo contra
periculum timoris in aftectu et quautiim
ad hoc dicit, Nolite timere. Hier. i, 8 Ne
timcas a facie eorum. Psal. xxvi, 1 Do-
minus illuminatio mea etsalus mca quem
timcbo? Tertio ponitur discipulorum as-
sccutio : quia volucrunt
navim : quo '
siguificatur
timor scrvilis cxchiditur a cordibus nos-
tris, tunc recipimus Christum, amando et
contemplando. Apoc. iii, 20 ; Ef/o sto ad
ipse dicit, Christus frequcnter hujusmodi
miraculum fecit ambulans supra mare,
cipulis suis, ne turbai crederent eum non
; verum corpus habere. Secundum Augus-
: tinum aiitcm dicitiir, et vcrius, idcm mi-
: raculuni fuissc quod liic Joannes iiarrat,
: et ibi Mattha^.us. Et ideo ad primani qua^s-
tioucm res[)ondens dicit, quod noii refert
cwn acciperc in quod dicit MattluHus eos pra^ce[)to Chrisli
quod quando ad mare dcsccndisse. l^otuit cnim esse
quod Dominus hoc eis mandassct, et ipsi
(lcscenderint credentes Christum cum eis
navigaturum unde expectarcnt cum us-
:

ostium ct pulsn si quis apcrucrit milii, : quc ad noctcm. Et (]uia Christiis non vc-
iulraho, Etlectus
extcrior fuit autcm iiit, tunc transicrunt inarc. Ad sccun-
ipsi
quantum ad duo. Primo, quia sedata esl (lam ([lUTstiouem est (lu[)lcx responsio.
temi^estas ^ secundo, (juia statim navis
; Una est, quia C.a[)liariiaum ct (lcnesarcth
1'uit ad terram, cum multum ab ea dista- ex codcm littorc sunt, ct vicina'. Et forte
ret : non enim fallacem, sed traiKiuillam discipuli [)crvciicrunt trans luarc in con-
pra'l}uit eis navigationem ; et volens ma- linio utrius([uc idco Maltlucus nominat
;

jus miracuium operari, navem non as- unam, Joanncs aliain. Vd [)otcst dici,
ct
cendil. Sic ergo tri[)lex hic concurrit mi- ([uod MattlKcus non dicit ([uod statim vc-
raculum scilicet anibulatio siipra marc,
: nciunt iii (lcucsarcth ; ct idco fortc [)rinio
subita tcni[)(^slatis cc.ssatio, cl distaulis \('nc!Miiil Ca[»liaiiiauin, el [lostea in tic-
navis ad portum deductio : ut discamus, ncsareth ctc.

LKCTK) 111

l. AltLTix (liH, tiirha (\\\xv stiihiU Iraiis mnre, vitlil naves a Tiheriailo juxtn locuiii uhi mainiiuMvorunt
(|uin mivicula tiliii uon enit ilti, iiisi uua ot i|uia nou ; imiifiu, (jM-alias agi-uios Deo. ;{. Cuni orfro vulissnt
iiitroisset cun» (Iisci|iuli3 siiis .lcsus in iiavim, seil soli lurha (|uiii Jesus non esset ihi nt»i|ue (lisci|uili «•lus,
ilisoipuli ejiis ahiissoiit. "J. Aliie vero superveuerunt asceuiloruiit iii uaviculas, el venerunt ('a|)harnaum.

' Al. : « qiioci. » ' Al. : « liinorom. »

• Al. : <\ setiulu teiupeslule. »
39 KVANCKLIUM .lUANMS.
.pirtTeiilo» Ji-nuiu. Kl cuiu iiivfinisiieuleum tr«n* iniire scilic(«t a Tihcriadc, ju.rtu locnm nhi
.Iv.runt ei Ualilii, i|unii(lu lii:c v<«iiii.ti f l. Ue!t|tou-
:
manduciiverunt panes, ct('. Pcr i.slas alias
(lit <Mii JewuK, et (liiit; Anicu niueu duo
vol>ui, r|uii'-

riti4 nie, uoii (juin vidiHtiii nif-iin, Ked ijuiH luamlii- navcs qna* supcrvcncrunt, siKnificantnr
cn^ii» >'\ |iniiiliU!i el salurati i>»tiH. .">. Operniuiui uoii conv(!iiticiila Iwercticornm, etcos qui(|nai '

cil.iini .1111 |>«'ril, »ed i|ui iiinn.M iii vitani «•l«'ruiuii.

«•.. (Ji.ii. riliim honiiiuMlnliit voliiH : liunc eiiiin l'.iter sna sniil (iiKcriint et non qn.i; .lesii ,

hi(.iiav.i I».us. " l>ix«.<ruu( «-rno nd eiiui : Quid Incie-

Christi : Qu.rritis me,
inrra (lioc ca|).).
luus. ut oi.ereniur oi.ern Dei ( U«'-.|iou.lil Jesus, .'t
(lixit ein Hoc
.'(.t o|ius !).'i, ut cre.liitis
:
iu euin (luciu (/uiamanducastisex /janihus meis': ct qui
nnMt |)ixfruiit »r(.'o ei
ill.>. .S. tjuo.l .•rf.-o tu facis hi-
: snnt s('[)arafi vcl fidc ([ii.iiifiim .-id lia*re-
i-imiu ul vi.li-auiuH et rreilnniua tilii f Quid o|)eraris?
ticos, vcl carilate qiiaiitum .id ciriialcs,
J'a(re» nostri uian.lucav.TUUt lunnua iii deserto,
»icul scriiituni .^1: l'aneiu de ciulo dedit eis luan- ab Kcdesia scd tameii snnt jnxta eam,
*

ducnre. inqnanlnm simulatam fidcm pra^tcndunt,

cts[)eci(mi sanctitatis hahcnt : secnndnm
1, IN).sl(|iia!n Kvan,i,M'Iista po.snit qno- illnd II Tiinofh. iii,
.T Ilahcntcs f/nidcm
:

moilo disciiiiili iiKiiiisicriuit (".liristum, liic sjtccicm /tictatis *, virtutcm autcm ejus
ooiisciinciitcr a^^it dc tnrJjis cnm quaM'cn- ahne(/antes. Kt II Corinth. xi, \\ Non est :

libns. Kt [irimo ponitnr motivum ad mirum ministri satanx transformant se,

si

inqnircndnm; sccnndo op- iiKiuircndi 3. Sed inquisitio fuit stndiosa unde :

portnnitas, ilii, .!//> vero supcrccncrnnt dicit : Cum cr(jo vidissct turha, ctc. Kt
navcs, etc. tcrtio ponitur ipsu inquisitio,
;
primo ostcndit qnomodo inquirit turba
ibl, Ciun c</o vidissct tnrlm, ctc. Movit Chrisfum; secundo quomodo inventum
autem ad iiKiuircndum Cln-istnm turhas intcrrogat. Dicit ergo primo quod cum
miraculum [)ra'cedens, scilicet qnod ahs- vidissct turha qiiod Jesns non erat ihi, ncc
quc vehiculo maretransicrit.tjnodqnidem ascenderunt in naviculas,
discijju/i ejus,
innotnit cis, co quod dc sero non erat in qua3 vcnerantaTiheriadc, quaercntes eum
littore qnod erat jn.\ta locum nhi feccrat qnod cst laudabilc. Isa. lv, 6 Quxrite :

miraciihim de panii)us, nhi una navis Dominnm dum invcniri potcst. Et Psal.
tanluin erat, quie quidem navis cum dis- Lxvin, 33 Quxrite Dominum, et vivet
:

cipnhs ad aliam partem transfretavit anima vestra. Scd inventum interro-

ahstinc Christo. Undc cum de mane non gant : unde dixit : Et cwn turba^ inve-
inveiiisseiit ('hristum ex eadem parfe e.x: 7iissent cum , scilicct Christum , trans
qua fiierat pra^cedenti die, scd jam erat mare, dixcrunt ei Ihihhi, quando huc :

e.\ aha partc, ncc hahnisset aliqnam venisti? Sed hffic quaistio dupliciter po-
aliam navcm in qna transirct, suspicati test intclligi. Uno modo ut qua»rant
sunf (inod snpra marc amhulans Iransi- tantum dc tcmpore; ct tunc, sccuudum
visset et hoc cst qnod dicit
: Altcra dic, : Chrysostomum, cxprohranda cst corum
ab ea qua fecerat miraculum de panilins, ruditas, qui post tantum miraculum non
tnr/ni (jux stabat Irans inare, uhi mira- quanunt de modo franscundi, qualitcr
cuhim fccerat, vidit (jnod navicula alia navi transisset; sed tantuin
scilicet sinc
non crat ihi nisi ima, quia in praiccdcnti dc temporcfransitns. Vcl potestdici quod
dic non fuerat iiisi ilhi taiitum, et vidit pcrhoc quod dicunt. Quando, noii solum
qnia tion introisset cuni discipulis suis qiiaernnt de tempore, sed ctiam de aliis
Jcsus in navim, etc. Pcr hanc unam na- circumstantiis quai concurrcruut ad tran-
vem siiniificafnr Kcclcsia, qua^ cst una, situm miraculosum.
nnitatc lidci, et sacramentorum. Ephcs. iv, Scd attcndc qnod supra post refcctio-
.5 Una fides, nnum hnptisma. Pcr hoc
: nem volcbant eum facere rcgem; nunc
antcm qnod .lesus nonestcnm discipulis, vero cum praescntcm liabent, ncc eum
si;j:nific,itur corporalis separatio Christi regem faccrc volunt. Cujus ratio csl, quia
ah eis in Asccnsionc. ^larc. ult. 11) : ipsi volchant enm facerc rcgcm concitati
Dominus (/nidem Jesus /wsfr/uam locutns a passione laetitiai causatai a refectionc
est eis, assumptus est iji ccvlnm. passiones antem hnjusmodi cito trans-
2. npporfiinitas antcm iiKiuircndi datur eunt et ideo ea qua3 sccundum ipsas
:

cx advenfn «iliarum iiavium ah alia parte passioncs disponuntnr, traiisitoria snnt :

maris,cnm frausire ad
(luihus [)oteraiit qu* vcro ratione dispoiiuutur, magis
qnsrcndnm Ciiristum et ideodicit Ali^e : : pcrmanent. Kccl. xxvii, 12 Homo sapiens :

vero navcs supervenerunt, ex alia parte, in supicjitia sua permajiet sicut sol; stultus

' Parni. o eonim. : » * Parm. : <( qiiia non sunt proprie in Ecclesia.
* Parm. umiUit n : ct. » * Al. : « sanctitatis. »
 CAPUT VI 33

autem ut luna rnutatur. Prov. xi, 18 : virtutem; secundoejus auctoritatem, ibi,

Impim facit ojms instabile. Quem Filius hominis dedit vobis. Virtus
•4. Conseqnenter cum dicit, Respondit illius cibi consideratur in hoc quod non
eis Jesus, etc, agit Dominus de cibo spi- perit. Unde sciendum est circa lioc quod
rituali : et primo proponit veritatem de corporalia sunt quaedam similitudines
spirituali ; secundo contradictionem ex- spiritualium, utpote ab eis causata et
cludit \ ibi, Murmurabant err/o Judiei de derivata; etideo imitantiir ipsa spiritualia
illo. Circa primum tria facit. Primo pro- aliqiio modo unde - sicut corpus susten-
:

ponit vcritatem spiritualis cibi; secundo
insinuat ejus originem, ibi, Dixerunt ercjo
ei '. Quod ergo tu facis siymim? etc.
tertio docetmodum capiendi ipsum cibum
ibi, Dixerunt eryo ad eum Domine, sem-
per da nobis panem hunc. Circa primum
duo facit. Primo ostendit cibum spirilua-
lem, et ejus virtutem secundo manifes-
tat eum quis sit, ibi, Dixerunt erfjo ad
tatur cibo, ita illud quo susteiitatur spi-
ritus, dicitur ejus cibus, quicquid sit illud.
Illud autem quo sustentatur corpus, cuni
transeatiii corpoiis natnram, corruptibile
: est; sed cibus quo sustentatur spiritus,
est incorruptibilis, quia non mutatur in
ipsum spiritum, sed potius e converso
; spirifus in cibum. Unde dictum est Au-
gustino ' « Cibiis sum grandium
: :

eum Quid faciemus ut operemur opera

: cresce *, et manducabis me nec tu me :

Dei? Circa primum duo facit. Primo mutabis in te, ut cibum carnis tua*, sed
arguit perversam eorum cupiditatem; mutaberis in me : » ut dicitur lib. Confess.
secundo hortatur ad verilatem, ibi, Ope- VA ideo Dominus, Opcra}ni)ii ; idest,
dicit
ramini, etc. Dicit ergo Amen amcn dico : operamlo qua^riie, seu operibus merea-
vobis, licet ostendatis vos quasi devotos, mini, iton cibum qui pjerit, scilicet corpo-
lamen quseritis me, non quia vidistis signa, ralem Cor. vi, 13
: I Esca ventri, ct ven- :

sed quia manducastis ex panibus, et satu- ter escis, Deus aulc/n rt hunc et hanr
ratiestis; quasi dicat Propter carnem me : dcstruct quia non semper erit usus ci-
:

quan-itis, non propter spiritum, quia sci- borum sed illum cibum operami)d, sci-
:

licet ut iterum pascamini. Et, sicut Au- licetspiritualem, qui ))ia)ict i)i vitam
gustinus dicit, locum istorum tenent qui qui (piidem cibus cst ipse Deiis,
xter)ui))i :

qua^runt.Iesum, nonpropter seipsum, sed inquantum est vcritas contemplanda, et

ut aliqua commoda saicularia consequan- Iionitas amanda, quibus reficitiir s[)irilus.
tur sicut sunt illi qui negotia habentes,
: Prov. IX, 5 ; Comedite panon meum.
ad prailatos et clericos accediint, non Eccl. Cibavit illu))i ptnie vitx et
xiii, 3 :

propter Christum, scd ut eorum intcrccs- hilellectus. Item ipsa obcdientia divino-
sione promoveantur apud magnates : rum mandatorum. Su[)ra iv, 3i : Meus
sicutsuntilli qui ad Ecclesias confugiunt, cibus est ut facia))i voluiitate))i cjus qui
non propter Jesum, sed quia a potcntio- misit mc. Item ipse ctiain Christus. Infra
riltus premuntur sicut etiam sunt illi : eodem lu/o sian panis /vV.r. Itcm Cai-o
: :

qui pcr sacros ordincs ad Dominum appro- mca vere cst cibi/s, rt sa)u/uii< nieus vc}'e
pinquantes, non eisdem merita virlutiim, est potus. Et hoc iu([uaiiliini cst conjuncta
sed subsidia vitae pra^sentis inquiruut, Verbo Dei quod est cibus (|uo Aiigeli
scilioet (livitias et honores, ut (Iregorius vivunt. Similcni aiilcni (Ii!lciciiti;im assi-
dicit XXXlll Moral. Et hoc palet nam : giiavit siiitia iv, 13. (ic |>olii corporali et
faccre signa, virlutis divin» est sed ; [)olu s[)iiiluali, ciiin dixit : Qiii bibrrit cx
manducaro panem mulliplicatum, cst aqua hac, siliet itcru))i : qui (lulent bibcrit
temporalc. {)\\\ ergo non veniunl ad ex aqun quani ei/o dabn ci, no)i sitiet i)i

Christum proptei" virtutcni qnam in co ,vlrniu/n ([iiani liic assigiiaf inter cibuui
:

videnl, setl [)ropler lioc (juod ex. paiiihus corporalcni ct s[>iritiialcni. Ciijus ratio
manducaiit, non Cbristo serviunt, sed suo esl, quia cor^ioralia sunt corriq^libirui,
ventrl, ut dicitur IMiil. iii : et Psal. xi.viii, s[)iritualia vero, et maximc Deus. sunl
19 : bcnrfccrris ri.
(Jonfitebilur libi rum a-tcriia.
5. Ad veiilaleincos rediicil |iroponcu(lo S(mI scieiuluin csl, s^nMiiidiim Aiigusli-
cis spirilualein cibiiin, dicens Opcraniiiii : niim lib. l)r n/tcribus .Mo/iai horuni, (jiiod
non cibum qui petit, scd qui manet in vi- cx hoc verbo, scilicct 0/H'ru)ni)u tu/n
tam leternam. Et primo proponit ejus ribu))) qui //crit, quidam monuchi erroris

* Al. (ieest: (( exduiit. » — ' Al. iloost: ^i uiuli'. « CClHlO. »

^ Al. : <( diclum est ab Augustino. » — * Al.

XX.
34 EVA><;b:LlUM JOANNIS

nuisam smnpstMiint, «licimtos, spiritiiah-s si^iHi, sicut vA Kilius totam llf^mram

viids lum •li'l»(!ro alii|uitl «(UiKuaril»'!' {'atris accejiil. Kst autcni du(il(!.\ rece,|)lio

npcrari. Sctl liic iulrlli-ttus ost lalsus, (juam l''ilius rccejiil a 1'alie. Iliia a*lerua;
(|uia 1'aulus, (|ui maxiuu' spirituale luit, et de liac iiou iiilelli^Mtur (juod hicdicitur,
pnipriis maiiihus lulioravit, ut lialiftur Sii/navit, quia iii si}j:illatiou(! aliud ost
Kphes. IV, 2H, uhi •
ipse dicit : Qiti furn- uatura recipieus, et aliud imprimeiis *.
bdtur, Jfi/n noii fiircdir; niiujis uii/cfu Sed hoc iutellif^itur de inyslerio incarua-
tiihnrrt nmmlms
Krgo suis. est verus iu- tionis, quia in natura humaiia iJeus Puter
uostrum, idest priiici-
tellectus, ut (»pus impressit Verhum, qui cst s/j/endor et <(

pale stutlium et iutoutiouem uostraui /ii/urii siifjstaiitix ejits : » iit dicitur

diri^raiuus atl (jua-roudum cihum (lui llehr. I, .'{
: Vel, secundum Chrysosto-
ducit ad vilaui a-tcruaui, scilicel lioiia mum, siijnacit; idest, ad hoc sjiecialiter
spiritualia. Ad temporalia aulem uou eum I)eus Pater iustiluit ut daret vitam
deheuuis priucipaliter atleudere, scd ac- aiternam muudo. lurra x, 10 Eijo veni :

cessorie, idesl soluui ca procurare ratioue ut citam habennl, etc. Sie enim quando
corporis corruptihilis (juod siisteiitari aliqiiis eligilur ad aliquod magnum olfi-
oportet (luamdiu iu hac vita vivimus. cium. Luc. X, 1 Post hxc designavit Do- :

Uude coutra hoc siKuauter dicit Aposto- ininus etalios se/Jtuar/intadisci/jit/os, etc.
^

lus, II Tliess. III, 10: Qui nmi hihorat Vel5/y««t7V, idost mauifeslavit per vocem
non niatulucct (juasi diceret Qui dicunt
: : in haplismo, et per opera, ut dictuin est
quod uihil corporale est operandum; supra, v
quia comestio est quid corporale, tales 7. Cousequenter cum dicit, Dixerunt
uon dchenl comedere. crgo ad eum : Quid faciemus uto/jcrcmur
(lousequeuter cum dicit, Qucni Filius
G. opera Dcil manileslat quid sit cibus
honiinis dahit vobis, ponit spiritualis cibi spiritualis. Kt pi-imo pouitur qua^stio Ju-
*
datorem et primo pouit auctorem hujus
: da^orum ; secundo suhditur responsio
cibi; secuudo manifcslat unde haheat Jesu Cliristi, ibi, Res/jondit Jesus etc.
auctoritatem cihamli. Auctor autem et Circa priinum scieudum est, quod Jufiaji
dator cihi sjiirilualis est Christus; et ideo inslructi ex lege, credebaiit uihil eetcr-
dicit Qucni, scilicet cihum qui iion perit,
: num esse riisi JJeum. Unde, cum dixisset
Filiiis hominis dabit vobis. Si dixisset, quod cibus spiritualis permanet iu vitam
Kilius Dci, uon fiiissct visuin mirum; sed a^tcruam, intellcxerunt cibum illum esse
hoc quod Kilius hominis dat eum, magis aliquid divinum. Kt ideo qua^rentes, non
elevat ad attenlionem. Sjiiritualiter tameu de cibo, sed de opcrc Dei mentionem fa-
ideo Kilius hominis dat, quia natura ciuut, cum dicunt Quid faciemits ut :

humaua iufirma jior pcccatum fastidiehat
spiritualcm cibum, uec poterat ipsum in
sua spirilualitale sumere uude oportuit
quod Kilius Dei caruem sumeret, et per
o/teremur opcra Dei ? lu quo non louge
erant a veritate, cum nihil aliud sit cibus
: spiritualis quam operari opera Dei
Luc. xviii, 18 Quid facicndo vitam xter
:

eam nos reficeret. Psal. xxii, 2 Parasti : ?iam possidebo? Hcsponsio Domini poni-
in consjjcctu 7neo meusam. Uude autem tur, cum dicit : Hoc est opus Dei itt cre-
haheat auctorilalem dandi, subdit cum datis in illum etc.
dicit /lunc enim Puter siijnavit Dcus;
: Ubi considcrandum est, quod Aposto-
(juasi dicat : Quod Kilius homiuis dabit, lus Rom. IV, distinguitfidcm ahoperihus,
hoc uon habet nisi incjiiaiilum siugula- '
dicens quod Abraham non cst justifica-
ritate ct emiueutia jdeiiitudinis gratiai tus ex operibus, scd ex fide. (Juid est
prajcellit omiies filios hominum; unde ergo quod hic Dominus dicit, ipsam
dicit Hunc, scilicet Kilium hominis,
: fidem, seu credere, esse opus Dei? Sed
Pater sijnnvit ; idest, signauler distinxit ad hoc cst duplex responsio. Uua, quod
ajceteris. l*sal. xuv, 8 Unxit tc Dcus :
Apostolus non distinguit fidem ab operi-
Deus tuus oieo Ixtitix jjrse consortibus tuis. bus simpliciter, sed ab exterioribus.
Vel, secuudum llilarium, sijnavit, idest Sunt cnim qua;dam opera cxteriora, quae
O'iaudo au»em sigillum in cera
sifi^Mllavit. exercentur corporalihus membris, quai
imprimitur, cera retiuet totam figuram quia magis uota sunt, secundum commu-

Al. oiiHllilur : • ibi. » — Al. unius.

' : o » latio esl aliud cuui ualura recipiens, aliud im-
— » Al. Kiiiiis
: >' hiiiniiiis dabit, cum hoc non primcns. » *
Al.— a Dcus. »
babeat inquantuin, elc. » — quia
.\1. : « sigil-
:
 CAPUT VI. 35

nem usum opera dicuntur alia vero : tem ad lidem induceutia sunt miracula.
sunt interiora, quae exercentur in ipsa I Cor. XIV, 22 Sijnn data sunt infideli- :

anima, quai non sunt nota nisi sapicnti- bus. Et ideo ad hoc qua;riint signum quo
bus, et qua; convertuntur ad cor. Alio credant mos enim est .ludaMs signa
:

modo dicitur, quod ipsum credere potest petere. Cor. i, 22 Quoiuam Judxi sijna
1 :

computari inter opera exteriora, non quasrunt. Unde dicit Quod ergo signum :

quod fides sit ipsa opera, sed eorum tu facis ?

principium unde et signanter dicit Ut
: : Sed hoc ridiculosum videtur, quod
credatis in illum. enim dicere Bifrert propter hoc quairant aliqua miracuia,
credereDeum,sicenimdesignoobjectum; quia statim fecerat ahqua mulfiplicando
et credere Deo, quia sic designo testem; panes, ef ambulando supra mare^ quai
et crcderc in Dcum, quia sic designo in prffisenfia exfitcranf, qiiibus credere
fmem ut sic Deus possit haberi ut ob-
: posscuf. Sed hoc ideo dicunt, ut provo-
jectum fidei, ut testis, et ut finis, sed cent Domiiium, et inducant ut sempcr
aliter et aliter quia objectum fidei po-
: eos pasceret. Quod patef, quia nullam
test esse creatura, credo enim coelum mentionem faciunt de alio signo, nisi de
esse creatum similiter et crcatura potcst
; eo quod facfum esf in eoriim parcufibus
esse tesfis fidei, credo enim Paulo, seu per Moysen quath-aginfa annis, ut quasi
cuicumque sanctorum sed fidei finis : per hoc petant qiiod semper eos pascat :

non potest esso nisi Deus nam mens : unde dicunt Patres nostri manducave- :

nostra solum in Deum fertur sicut in runt manna

deserto. Nec dicunt in :

finem. Finis autem cum babeat ralionem
boni, est objectum amoris; et ideo cre-
dere in Deum ut in finem, est proprium
fidei formatai percaritatem quai quidem
fides sic formata est principiiim omnium
bonorum operum;
credere dicitur opus Dei.
Deus pavit patres nostros manna, ne vi-
deanturvelle a^quare eum Deo. Similiter
non dicitur, Moyses pavit eos, ne vi-
: deantur Moysen pra^ferre Chrisfo, qiiasi
in hoc eum allicere volcufes, ut couli-
et intantum ipsum nue eos pascat. De cibo illo dicitur
Exod. xvi, et in Psal. lxxvii, 23 Pancm :

Sed si fides est opus Dei, quomodo Angelorum manducavit /lomo. Augusfi-
homines faciunt opera Dci? Sed hoc sol- niis aufem dicif, quod Dominus dixit se
vitur per Isa. xxvi, 12, cum dicit Om- : dafurum eis cibum qui pcrmanel in vifam
nia opera nostra operatus cst in nobis. a'ternam unde quasi videfur sc Moysi
:

Nam hoc idem quod credimus, et quic- pr*ferre. .luda^i autem Moysen reputa-
quid operamur boni, est in nobis a Deo. liant majorcm Christo undc dicebant :

Philip. 11, 13 Ipse est qui operatur in

: inlVa IX, 29 \os srimiis quia Moi/si locu-
:

nohis et velle, et perficere. Et idco si- tus cst Deus ; hunc aiitcm ncscimus itnde
gnanter crcdere esse opus Dei, ut
dicit, sit. Unde requircbant quod Christus fa-

ostendat fidem esse donum Dei, ut dici- ceret ahqua majora (luam Moyscs foce-
lur Ephcs. II. rit ct idco rcdiiciint in incmoriam ca
:

8. Consequenter cum dicil, Dixerunt (]ua» Moyses fccit, diccntcs Palrcs noslrt :

ergo ei Quod enjo lu facis sif/num'} agi-

: manducavcrunt tnanna iti dcserto quasi ;

tur de origine cibi et primo ponitur : dicerent Iloc quod dicis de te majus est
:

qua^sfio Judaiorum : secundo respoiisio quam illiid iiiiod IVcil Moyscs (juia pro- :

Ciiristi ', il)id, dico vo/)is,Amen amc/i miltis cibiim qui non |tcril; scd manna
non Moi/scs dcdit vohis /xincm dc cndo. (piod (labat Moyscs, si scrvabaliir iii

Circa primum tria faciuiif. Primo petuut aliiim dicin, vcrmibiisscaturicbal. Si crgo
signum; sccundo detcrmiiiaiit ipsuin ;
vis ut crcdamus libi, facias ali(jiiid majus
tcrfio indiiciiiif Scriittura' tcstimoniiim. Movsc : iiam qiiod fccisti iioii cst luajiis.
Siguum autem iictuiit proixmciulo (iua.'s- (}uia saliasti (juiiKiiKr bomiiiiim, millia
tionem : unde dixerunl illi : Qnnd tu scd (luiiKiuc pauibiis * honUniccis, et so-
facis siijnum, ut vidcamus, ct crcdamus mcl tantum; illc vcro totiim populum
tibi? IKec autcm(|iia*stio alitcr iuduj^itiir saliavil maiiua dc c(i'lo auuis (luailia-
ab Augustino, et alitcr a Chrvsostomo. ginta, ct hoc iu dcscrlo, sicut scriptum
Chrysostoinus cnim dicit, (luod Domiuus cst iii Psal. i.xxvii, 2J Pdiicm dc ccvh :

invitaverat eos ad fldem. Argumenta au- dcdit eis manducarc.

* Al. dcost : « Christi. » — ^ Al. : « qniiniuo quinque niiliia hoininniu, sod pauihnA, elc. •

luillia huiuinum quiuque panibus, ctc. » Ileni :

 .

36 KVAMIKLIUM JOA.NNIS

LECTIO IV

Duil t<rc<> fi8 Ji>sus Anien ameii dico vobis,

1. : (^)uando(iue pru i:a«,lo sidereo, scciindum
non Mov«e» Je.lit vobi* pmiem ile ckIo ned Pnifi- ;
illtidPsal.cxui, 16 Ca^lum coiti Uomino
:

dtit vobi» |.«ii»«m «Je rwlo verum. 2. Paiiis

-
i-i
eiiiin
.^ ei>l qui ile cwioilt-hcendit. el tlal vilam niuiiilo. Et Matlh. XXIV, 19 Stellai cadcnt de catlo.
:

,1.Uieirunt ergo ail eum Domiiie, semper lia uobi* :

Ouandotjue vero pro ipsis siiiritiialibus
l>«nem bunc. 1. Dixit autem eis .le.sus: E>fo »um pa-
nis vitii'. r>. Qui veiiit «<1 me. iioii sitiet in lutornum.
bonis. .Matth. v, \1 Gaudcte, etcxultatc,
:

ij. Seil iluit vobi»,

i|uia ei viiliislis me, el non crecli- (juia mcrccs vestra multa cst in coelo.
ilisiis. 7. Omne
i|uod dat luilii l'atfr, ail iiie veuioi.
.s. Ki euiu qui veuit ail me. iioii ejiciam Ibras. 9. Quia
Manna crgo de ccelo fuit non sidereo seu
ileM^endi ile cielo, iioii ut taciaiu voluntatem ineani, spirituali, sed acreo. Vcldicitur de ca*,lo
(te.l voluiitatem ejus i|ui misit nie. 10. Hfcc ehleniiii
voluntas ejus qui iuisit nie l'atris, ut omne nuod ile-
inquantum crat figura veri panis coelestis
ilit mihi. uon perdaiii cx eo, sed resuscilem illuJ
in Domini nostri Jesu Christi.
novissimo die. 11. Utec est autem voluntas Patris 2. Consequenter cum dicit, Panis enim
inei (jui misit me, ut oinnis qui videt Filium et cre.lit
iii eum, hubeat vitam iciernam. 1'2. Etego resuscitabo verus cst qui de ccelo descendit, ct dat vi-
eum in novissimo die. tam mundo, probat quod sit de calo et :

pcr ctrcctum ejus verum enim ccelum

:

I. inteiTOgatione,
JNisita Jiid;eoiuni est spiritualis na'ura3, cuiperse convcnit
hic ponitur responsio Christi. Et primo vita, ct idco pcr se vivificat. Infra (hoc
ostentlit orij^^inemcilti spiiitualis ; sccundo cap.) Sjiiritus est qui vivificat. Ipsc au-
:

probat eam, ibi,
dc ca-h descendit. Ciroaprimum scicndum
esl, quod JudaM duo proposucrant Cbristo
circa originem cibi corporaUs, (jucm pa-
Paniscnini cerns cst (jid tcm Dcus cst auctor vitw. Ex hoc ergo
cognoscitur quod panis iste spiritualis
est de ccclo, cum faciat proprium etrec-
tum, si dat vitam nam panis ille corpo-
:

tres corum babuerunt sciHcet datorem, ; ralis vitam non dabat, quia omnes qui
(]ui fuit Moyses, et locum, quia de coilo ;
manna manducaverunt,mortui sunt; iste
et ideo Dominus circa originem cibi '
autem dat vitam ct ideo dicit Panisverus
; :

spirituabs han' duo removens, ponit abum est, ct non figuralis, qui dc coslo desccn-
esse datorcm cibi spiritualis, et alium dit. Et hoc patet, quia datvitam mundo :

locum unde dicit, removendo pra^dicta

:
: nam Christus, qui cst verus panis, quos
Amen amcn dico vobis, non Moijses dedit vult vivificat. Infra x Ego veni ut vitam :

vobis panem de cw.lo. Alius est qui dat, habeant clc. Ipse etiam de ccelo descen-
quia Pater mcus, non pancm corpora- dit supra lu, \'i Nemo asccndit in co'-
: :

lem, scd panem verum dc ca'lo. lum nisi qui descendil de coelo, Filius ho-
Sed contra. Numquid non vere panis minis qui est in coelo. Sic ergo Christus
fuitquem habuerunt patres in descrto? verus panis, vitam dat mundo ratione
Kespondeo Si acci[)iatnr verum secun-
: suai divinitatis, et dcscendit dc ca;lo ra-
(bim (]uod dividitur contra falsum, sic tioncbumana' natura?. Nam, ut supra iii,
panis ilie voriis fuit, non enim falsum dictum est, descendisse de coelo dicitur
erat miracuhim de manna si autem ac- : assumcndo humanam naturam. Phil. ii,
cipiatur verum prout veritas dividitur 7 : Exinanivit semctipsum, formam servi
contra lit^niram, sic panis ille non fuit accipiens.
verus, sed ti.^ura panis spirituahs scili- : 3.Dixcrunt ergo ad cum, etc. Hic
cet Domini nostri Jesu Christi, quem agitur de adeptionc cibi spiritualis et :

ipsum manna sif^Miificabat, ut dicit Apos- primo ponitur petitio ipsius cibi; secundo
lolus, 1 Corintb. x, 3 : Omncs eamdcm ponitur cxpositio, ibi, Dixit eis Jcsus :

cscam sjjiritnalem mandncoccrufit. E(jo sum panis vitcV ubi ostendit modum
Ilem contra hoc quod dicit, \on dcdit Scicndum est autem circa
aJcptionis.
vobis jianem de cado, est quod dicitur in primum, quod Judaji verba Domini car-
Psahu. i.x.\vii, 2i Vancm rwli dcdit eis. : naliter intcUigebant ; et idco quia in desi-
llespondco Caduni accipitur tripHciter.
: dcrio carnalium erant, cibum carnalem
Quandoque pro aere. Matth. xiu, 4 : pelunt a Christo unde dixerunt ad eum
: :

Vohicrcs cosli comedcrunt Et in illud. Domine, semper da nobis hunc panem,

Psal. XVII, li : Inlimuitde ca^lo bominus. qui reficiat hoc modo. Et Samaritana ver-

' Ai. : tt quia Dominus. »

 CAPUT VI. 37

bum de aqiia spirituali carnaliter inlelli- centes unus ad alium, Quid est hoc? Sed
gebat, et indigenlia carere volens dixit nihil est admirabilius quam Filius Dei
(supra IV, 15) Domme, da mihi hanc : homo factus, ifa ut cuilibet confingat
aquam. Et licet isti verba Domini carna- quaerere, Quid est hoc? idest, quomodo
liter de cibo intelligant, et carnaliter pe- Filius Dei, hominis esl quoniodo
Filius ;

tant ; tamen eorum petitio spiritualiter ex duabus naturis fit una persona Christi?
Mattb. vi, 2
intellecta, nobis competit. : Isa. IX, 6 Vocabitur nomen ejiis Admi-
:

Paiiem. nostntm quotidiamim da nohis ho- rabilis. Est etiam mirabile cpiomodo
dic quia non possumus sine hoc pane
: Christus sit sub sacramento.
vivere. o. Consequenter cum dicit Qui vcnit :

4. Consequenter cumdicit, Dixitautem ad me, non csuriet, assignat ratioiiem

eis Jesiis Ego sumpanis vitse, ostendit
: expositionis, et hoc ex efTecfu istius pa-
modum adcptionis ostendens primo : nis. Panis enim corporalis comestus non
quid sit istc panis secundo quomodo ac- ; in perpetuum famcin aufcrt, cum corriim-
quiratur, ibi, Omnc quod dat mihi Pater, patur et deficiat ct ideo cxigilur ad iiu-;

ad me veniet. Circa primum tria facit. trimcntum panis autem spirilualis dans
;

Primo ponit expositionem panis prae- per se vitam nunquam corrumpiliir et ;

dicti secundo expositionis rationcm as-

; ideo homo semel comcdens, iiurH|uam
signat, ibi, Qui venit adme, non esuriet; esurit et ideo dicit
; Qni venit ad me, :

tertio exponendi necessitatem manifes- non esuriet ; et qni credit in me, iwn sitiet
tat, ibi, Sed dixi vobis etc. Dixit ergo eis in seternum. IIoc autem quod dix-il, scili-
Jesus Ego sum panis vitae : nam, sicut
: cet, Qui venit et qiii credit, tio?i esnrict nec
supra dictum cst, verbum sapientise est sitiet, non diflcrnnt, secundiim .\iigus-
specialis cil)us mentis, quia eo mens sus- tinum quia idcm est vcnirc ad euin, ct
:

tentatur. Eccl. xiv, 3 Cibavit illum pane : credere in eum quia ad Dcum venimus :

vitse et Dicitur aulem panis

intelleclus. non passibus corporis, sed mentis, (juo-
sapientia? esse panisvita;, addifferentiam rum primus cst fidcs. Idcm csf cliam
panis corporalis, qui est panis morlis, comcdere et bibcre ulroquc enim signifi- :

qui non competit nisi ad restaurandum catur aeterna satietas, ubi nuUa est eges-
defectum morialitatis; unde et solum in tas. Matth. v, tj Beati qui esurivnt et:

hac vita mortali necessarius est sed pa- ; sitiunt justitiam, quoniam ipsi satnra-
nis sapientia>i divina^ est per se vivifica- buntnr ut sit idem cibus suslcntans, et
:

tivus, nec habet mortcm contrariam. potus refrigerans. Causa autcm quarc
Item panis corporalis non dat vitam, sed temporalia non auferunf silim in pcrpe-
tantum praeexistentem sustentat ad tem- fuum, una quidem csf, quia non simiil
pus; sed panis spiritualis ita vivificat sumuntur, sed paiilalim, cf (piasi cum
quod dat vitam nam anima iiicipit vi- : motii, ct ideo scmpcr rcslal aliquid sii-
vere per hoc qiiod adha^ret verbo \W\. mendum; et propter hoc, sicuf congruit
Ps. XXXV, 10 Apud te est fons vitse. Quia
: delectatio et satiefas ex jam sunii^lo. ila
ergo omne verbum sapientia^ derivatur a ct desiderium rcslat cx sumciido. .\lia
Verbo Dei unigenito Eccl. i, 5 Fons : : vcro cst, quia corriinipuulur, uiidc rc-
sapientise Vnigenitus Dei, residens in ex- maiict mcmoria cx coi ruplo, cl gcnera-
celso ideo ipsum Dei Verl)um princi])a-
: lur itcralo dcsidcrium coriiui. Spirifua-
litcr dicitur panis vita? : et ideo Cbrislus lia vcro cl simul suinuutiir, cf non cor-
dicit : Ego sum poni^ x'ita\ Et quia caro riimpuntur ncc dcficiuut ; cl idco coriim
Cbristi ipsi Verbo Dci unita cst, babct saliclas mauct iii iicrpcluiiiii. Ajioc. vii,

etiam quod sit vivificativa unde et cor- : l() :\07iesurient neque siticnt. Psal. xxxv,
pus sacramentalitcr sumplun\ vivifica- iO Adiniplehis me hvlitia cnm vnltu tno,
:

tivum est nam i)cr mvslciia (|ua' Chi-is

:
dc/rrfdfioiifs iti dc.rfera tna (idcsl iii s|ti-
tus in carne sua coniplcvil, dat viiani riliialihus honis) nsqnr in /inrni.
mundo; et sic caro Christi, proptcr Do- (>. Consc(iucntcr cum dicit Scd dixi :

mini verbiim, panis est, non consuela' vohis ofc, ponitur cxponendi necossitns:
vila', sed illius (jua' morlcnoiirescralur : posset cniin aliquis diccrc Nos (|ua»si- :

et ideo caro ('bristi dicilur i^anis. (icncs. vimus paiicm scd tu non rcspoudcs,
;

penul. 20 .\sser, pinguis panis rjiis.

: Dalto v(diis illiim vcl. Non dabo; scd :

Significalur etiam per manna, C-or. II, 1 polius dicis Ego snm panis vit.r ct
; ;

Maniiainterprelatur Quid est lioc? quia : ideo non videlur bona rcspoiisic» tua.
Judsei illud videntes admirabanfur, di- Scd ipiod houa sil, oslciidit Doniiiius di-
 ;

88 EVANGELFUM JOANNIS
cens : Di.rivohis(/ut'n ctvidistism(i,ctmni non vadnnt, cnm non dentur oi. Ad quod
credit/isfis idrniost i\c si ali(inis lia-
: (JIKmI diccndiim, qnod non imputatur eis, si
licrct iiaiicm cnrani sc, i^'iinrans illiiin; i^t ahs(|nc anxilio Dei ad (idcm vcnirc non
(liiatnrci lurei»aiiis (•(•ram toest. Kl ideo
:
possnnt simI hoc ci impiilaliir (lui non
;

flicit : Dixi vofiis {Etjo sitm pnnis vivus) ct venit, quia impedimentnm pia-stat qnod
vidislis mc, ct mm crcdidistis ; idest, de- non vcniat,avcrtens se asalute, ciijns via,
sidcratis paiicm, ct halictis illnm roram qnautnm in sc cst, omnihus cst apcrta.
vnliis ; ct tanuMi non snmitis, (inia non H. I"inis antem pcrvcntionis poniliir

crcdilis. In (jno cornm incrcdulitatem cum dicit A7 efi77i (jiti vc7iit adme, non
:

impropcrat cis. Infra xv, :24 : Sed vide- ejiciam foras. Posset enim aliqnis dicere:
odcrunf utc
ruiit, cf ef Vufrcm meum. Vcnicmns ad lc sed tu non rccipi(>s nos.
;

(]onsc(incnter cnmdicit, Omuc fjuod

7. Kt ideo dicit, hoc excludens Ettm qui :

dnt mihi Ptfrr, nd me vcuict, ostendit venit ad 77ie, passihus tidci, et honis ope-
qnomodo ct primo ponit
ac^iniratiir : rationihiis, 7i07i cjicia^n foras in quo dat :

modnm ac^inirendi secnndo (Itlem per- ; intelligere, esse - se intus illud est enim :

vcnti(niis, il>i, El cum fjui rcuif nd mc, intus unde exitur foras. Attendamus
nou ejicinm forns ; tertio manifestat (jnod ergo (luid sit istud intrinsecum, et quo-
(licit, ilii, Quin dcsccudi dc avlo otc. modo inde ejiciantur.
Sciendiim cst circa primum, qnod ipsnm Scicndum quidem igitur est, quod
crcdcrc nostrnm cst nobis ex dono Dci. omuia visihilia cum dicantnr essc quasi
Eph. II, S Grnfin snlcnti cstis, ct uo7i ex
: qua^dam cxtcriora respectu spiritualium;
vobis, Dei enitn donitm est. Philip. i, 26 : quanto aliquid est magis spiritnale, tanto
Vobis dnfum est ut non soliim in illum magis est intrinsecum. Ergo duplex est
crcdnfis, sed ut efinm pro illo pnfinmiui. intrinseciim. Unum cst profundissimum,
Dicitnr antem quandoqne I)cusl*aler dare gaudium vitaB aptcrna3, quod, se-
scilicct
Filio homines credcntes, sicut hic : cundum Augustiuum, est magis pene-
Omne quod dnt mihi Pnter, adme venict. trale et dulce secretnm sine taedio, sine
Ouaudoqnc Filius dat Patri, sicnt illnd amaritudine malarnm cogilationum, sine
1 tloriuth. XV, 2 i : Cum frndidcrit rc(j7mm intcrpcllatione lentationum et dolorum :

Di'o cf Pnfri. Ex quo intclligimus qnod de qiio dicitur Matth. xxv, 21 Intra 171 :

sicnt Pater dans non adimit sihi regnum, gaudium do7ui7ii tui. Et Psal. xxx, 21 :

ita nec rilins. Pater autem Filio dal, in- A bsco7ides m

abscondito facici tuas
eos ;

quantum facit hominem verbo suo adhae- idest, iu plcna visionc tuap esscntiae. Et
rere. (".oriiilh. i, i)
I Pcr (jue7u (scilicet : abhocinlriuseconuUusejicietur. Apoc. iii,

Patrcm) vocati estis i7i socictatem Filiiejus. d 2 : Qui vic€7'it, faciam illum colum7iam
Filins vcro tradit Patri, inquantnm Yer- i7itemplo Dei vivi, et foras no7i etjredietur
bnm cst manifcstativnm ipsius Patris. amplius quia, utdicitur Matth. xxv, 3G,
:

Infra xvii, Pnfcr, ma^iifestavi 7iomc7i

(> : ibu7it jusfi i/i vitnm sefe^mam. Aliud in-
tmtm hotniuihus. Sic ergo dicit 077i7ie : trinsecnm est rectitudo conscientiae, qnap
quod dat 7nihi Pafcr, ndme ve7iiet ; idest, est spirituale gaudium et de hoc dicitur ;

qni in me crcduut, quos Pater mihi facit Sap. VIII, tO I7itrn7is i7i do77i7ir7i men77i,
:

adha'rcre ex douo suo. co7iquiescnm. Et Canticorum i, 3 hitro- :

Seddiceret forte aliqnis, qnod non ne- duxitme Rex in celUwia sua. Et de isto ali-
eessarinm est quod aliqnis dono Dci uta- qui ejiciunlur. Et ideo quod Dominus di-
tur : mnlli cuim recipiunt *
donum Dei, cit, iVon cjiciam fo7'as, potest dupliciter
qni nonutiinlur eo. (juomodo ergo dicit. intclligi. Uno modo, ut illi dicantnr ad
Oi7me (juod dnf 7uihi Pnfer nd 77ie vc7iiet? ipsum vcuire qui sunt dati ei a Patre per
Ad (luod dicendnm est, qnod in datione aBternam praHlestinationem : ct de illis
ista non solum iutclligitnr hahitus, qui dicit : Eumquivenitadmc, praedestinatus
est lides cthujusmodi, sed etiam interior a Patre^ 7iou cjicin77i forns. Rom. xi, 2 :

instinclns ad credeudiim. Quicqnid autem
facit adsalntem, totnm est ex dono Dci.
Sed rcstat qiuTstio quia siomnequod
dat Patet Christo, ad ciim vadit, ut ipsc
dicit : illi soli ad Dcumvaduut quos Paler
dat ei : non ergo dehet impntari illis qui
No7i rcpuUt Deus j)lche77i suam qunm clegit.
Alio modo, quia illi qui cgredinntur, non
:
tamquam a Christo ejecti egrediantur
sed causa cjcctionis sit ex partc ipsorum,
qui per inridclitatem et peccata a secreto
rectae conscicntiae recedunt. Et sic dicitur:

' Ai. : « r(»spiciiint. » — « Al. cJeest : « psspi. »

 CAPUT VI. 39

Nonejiciam ^^oforas; sed ipsi sc ojiciunt. Secundum Chysostomum vcro sic. Ideo
Hier. xxxin, 33 Vos estiso7n(s,projiciam: non ejicio foras cum qui v(Miit ad mc,
vos dicit Dominus. Et hoc modo ejectus quia ad hoc veni, ut impleam voluntatcm
cst foras qui ad nuptias intraverat non Patris de salute hominum. Si ergo pro
habens vcstcm nuptialem, ut dicitur salute hominum incarnatus sum, quo-
Mattli. xxir. modo debco cos ejicerc? Et hoc est quod
Rationem autcm praimissorum assi-
9. dicit Idco non ejicio, quia descouli do
:

gnat, cumdicit Quia dcscenclide ccelo etc.

: ccelo no)i ut faciam voluntatem meam,
Et primo ponit proposittim dc implcnda scilicet humanam,
ut proprium mihi ar-
vohintatc Patris secundo manifestat qua^ ; qiiiram scd voluntatcm cjus qui niisif
;

sit voluntas Patris, ibi, Ilsec est voluntas me, Patris qui vult om)ies liominessalvos :

cjus qui misit me Patris tertio ostendit ; fieri ut dicitur I Timoth. ii, 4. Et ideo,
:

finalem vohintatis implctionem, ibi, Et quantumcstexme, nullumcjicio.Rom. v,

ecjo resuscitaho eum in novissimo die. 10 : .SV oiim cum inimici essemus, re-
Circa primum sciendum est quod ht- conciliati sumus Dco per mortem Filiiejus,
tera ista potcst lcg^i duphcitcr. Uno modo multo mafjis reconciliati salvi cru)ius in
sccundum Augustinum, modo se- alio vita ipsius.
cundum Chrvsostomum. Sccundum Au- 10. Qua» autcm sit vohintas Patris, ex-
gustinum (luidcm sic. Eum qui vcnit ad ponit primo, cum dicit IIxc est oiim vo- :

mc, ?ion cjiciam foras ; ct hoc ideo, quia Iu7itas ejus qui 7)iisit me Pafris etc. se- ;

ihe venit ad me qui mcam humilitatcm cuiido rationcm assignat, ibi, Hxc cst
imitatur. Matth. xii, 28, cum diccret Do- €7iim vohmtas Patris mei etc. Dixit erp:o :

minus Venite ad me omnes qui laho-

: Non ejiciam foras cos qui admcvcniunt.
ratis conscquentcr
: subdit Discite ame, : quia carucm assumpsi ut faciam vohin-
quia mitis sum et humilis corde. Vcra au- tatcm Patris. Voliuitas autem ejus qui
tem Filii Dei mititas in hoc est, qnia vo- 77iisit me Patris, hxc est, scilicet ut 7ion
hintatcm suam supposuit vohintati Patris. ejiciam foras, et ideo non ejiciam. I Thes-

Etideo (licit Non ejiciam, quia descendi

: sal, IV, 3 vohmtas Dci, sa)ictifi-
: IIxc est
de coelo non ut faciamvolwitatem meam, catio vesfra. Et idco dicit Ut om)ie quod :

sed voluntatem ejus qui misit me. Prop- dedit7nihi Pater, 7io7i perda77i cx eo ; idest,
terea anima a Deo cxiit ', quia supcrba ut nihil pcrdam, quousquc pervcniat ad rc-
erat ct ideo ncccsse est linmilitatc rc-
; surrcctioncm futuram, in qua ahqui pcr-
gredi vcniendo ad Christum pcr iinitatio- dentur noii tamcn (\c illis qui dali sunt
;

nem suae humilitatis, hoc est

quae in ei per aeteinam prapdestinationem, scd
quod non facit voluntatem suam solum, impii. Psal. i. 7 : Iter i)7ipiorum perihit.
sed Dei Patris. Ilh vero qiii us((uc tunc conscrvautur,
Sciciidum cst autem quod in Cliristo non pcrdcntur. Per hocautcm (]uotl dicit.
fuit duplcx vohintas. llna scoundum hu- No)i perda))), non est iutclligciKluuKjiiod
manam natuiam, qu» est sibi propria, iudigcat corum, aut (juod dctrinKMitum
et iiatura, et vohintatc Patris ; alia secun- sit ci, si pcrcunt. Scd dicit hoc projtfcr
dum uiituram divinam, (|ua' cst cadcm atrccfuni suum ad salutcni illorum, ct bo-
cum volunfatc Patris. Volunlafcm crgo lUHU illorinu, (jiiod rcjuilat suiuu.
suam, scilicct humanam, ordinavit sub Sed contra est quod dicitur inlVa ii, w
voluntate divina, (|uia obedienliam suam \1 Nono e.r cis, scilicct qiios dcdisfi
:

sub circctu paf(>rua' voluulalis oslciidif luibi. pcriif, )iisi /iliiis pvrdifioiiis. Krf,'o
ipsc, voleiis voluiilahun Palris cxplcrc. alitjui (Muinu (jui dalisuuf ci j)(M'a'tcruaui

Psal. xxxix, 9 Ut faciam vohoitalc)))

: j)ia'(lcsfiuafiou(Mn, jxM-duiilur. .Non cst
tuam, Dcus meus, volui. nauc. voluulaftMU (Mgo vcrum hoc quod dicif, Son pcrdani
fici'i in iiobis pcliiuus (Uiu diciiuus, Scd (liccudum
r.r co. (>sf, (juod cx illis

Malth. \i, 10 l'i(it voliDitas tini. lirMMi;»)

: (jui dali suut ci ()cr ()ra'S(MittMU jusfifiain.

non cjiciuutur foras, (lui iiou faciuut \o- jicnliiutiir : uoii aultMU \W illis (jui tlati

lunfatcm suam, scd volunlatcm Dei. Naiu suul a'lcrnain |)raMlcslinatioii(MU.

()(M'

diabolus volcnsfaccrc vohinlatcmsuaiu,

'
I I. Hafioucm
aiit(Mn divina' voluiitatis
quod cst suji(M'bia\ jcctus csl iW c(i'lo, (
(^ouif tMUU tlicif ll.vr csf aufrni vnlnnfns :

cl priinus honio dc paradiso. Putris 77UU cfc. Rafit) ijuan' Pafcr viilf

Al.: «proiilor animani a Deo oxiit. » — * Al. : « ciim dialiotns. »

40 KVAMiKLIUM JOANMS
quod penlain cx eo (|UO(i ilcdit iiiilii,
111)1) scd de visiono oorporali r.liristi, quae in-
«•st quinvuluiitas Paliis ost vividcar»" spi- ducil ad nd»!m. Kt idco si;j^nanter dicit :

rilualilcr lioiniiics : (|uia ipsc csl lcnis (Jiii rii/rt /'i/inni, ct crct/itiii cnm. Supra v,

vila- : t'l, (piia a-lcriiiis csl, (iiiaiilmn csl 2i : (Jni rrri/tt iii ciiiii... inni Jnt/ir/itnr,

(lc sc, voluiilalis cjiis csl, ul oiniiis (]iii sc(/ Irniisicl n morte vi vitam. Iiifra x,\,

veuit iu\ mo liahcal vilain a'lcriiam. Ki .11 . //a'c nntcm scri/ita simt, ut credalis
hcu' cst (piotl (licil : //,vc rs/ vohintim Pn- (/nniiinin Jcsns (lliristns csl /'1/ins /)ci, iit

Iris (/iti iiiisil inc. ul onmis ijiii rn/rl />• crcf/ciitrs vittim lin/icnlis in innniiic ejiis.

/iuni, rl rrrdil iii cniii, lin/irnt ritnm ivtcr- 1:2. Iia'c aulem Patris voliiiitas simili-
ninn. Scd alleiulcndum csl (luod siipra v, ter implcbilur : (d ideo suijdit : Et ego
iJ4. (lixit : {Jni rii/rl /'i/iniii, cl credil ei
*
rcsnsciln/io cnm quiain novissimo dic :

i/iii niisit iiic, lin/icl rilniii .vternnni : liic it.i vult ut non solum
anima, sed iii

vcro dicit Oni rrci/if iii ciiiii

: : iil dct iii- ctiam iii corpore liabeat vilam a-teruam,
tclli},'cre camdcin divinitalcm Palris el (Dan. XII, 2 l)c liis qid in pulvere dor-
:

Filii : ciijiis visio pcr

essenliain esl iilli- iniinit cvit/ila/mnl a/ii hi vitam ;elernam
mus liiiis objrctuin lidci. (^luod
iiostor. ct n/iivcro in ofi/iro/irnnn) sicut et Cliristus
vcro dicit, \'it/ct, uoii iiileHi^Mdir de vi- resurrexif. Kom. vi, G Cliristus resur- :

sione peres.sentiam, quamprteceditndes, gens ex mortuis jam ^ non moritur etc.

LECTIO V.

1. Murnnirahant erf,'o Juiltsi de illo, quia dixisset: capiebant nec desiderabant; etideo mur-
Epo sum vivus, qui lie cek desceiuli el dice-
|>aiiis :

bant: i. Nonno hic est lilius Joseph, cujus nos no- murabant, quia in spirituahbus mentem
vimus patnni et matrem ? Quomodo ergo dicit hic, fuudatam non habebanf, et hujiis rei
3uia de cselo descendi ( :\. Respondit ergo Jesus, et
ixil eis Nolile murmurare in mvicem. Nemo [)otest
:
antiquam consuetudinem habcbaut, se-
venire ad me, nisi Pater, (lui misit me, ti'axerit eura. oundum iilud Psal. cv, 25 Murmurave- :

4. Kt ego resusciiabo eiim in novissimo die. 5. Est

runt in ta/)ernacu/is. Et I Corinth. x, 10 :
scriptum in Projihetis Erunt omnes docihiles Dei.
:

Omnis qui audivii a I*atre, et «lidicit, venit ad me. \cfjue mnrmuraveritis sicut quidam co- ,

Non iiuia Tatrem vidit cjuisquam nisi is qui est a :

7'um mnrmuravcrunt. Idco autem, ut
I 60, uic vidit Patrem.
(^hrvsostomus dicit, usque huc non mur-
miirabant, quia semper sperabant se
1. lN)sita dootrina Christi, hic exolu- consecuiuros oorporalcm escam qua :

difur coufradiotit) pra^diota^ doctrin,'e et : spc subtracta, statim murmurare inci-

prinio quautum ad turbas miirmurantes ;
piunt, licet aliam causam praRtendant.
secundo quantum ad discipulos dubi- Non autcm manifeste contradicunt prop-
taulcs, ibi, .)////// crfjo atidieiites ex dis- tcr reverentiam quam adhuc habebant
ci/ni/is cjns t/i.rcrunt etc. Circa primum ad ipsum, ex memoria praecedentis mi-
diio facit. Primo exprimit murmur tur- raculi.
liarum de origine spirituaUs cibi ; se- 2. Verba autem murmurantium ponit
cundo mitigat eorum litigium de cibi cum dicit : Nonne liic est /ilius Josepli ?
spirilualis manduoatione, ibi, Litif/a/jant (juia enim
carnales erant, carnalem
crtjo Jnt/,vi. Ciroa primum duo facit. Pri- Christi generationem solam considera-
mo ponitur murmur turl)arum seoundo ; bant, ex qua impediebantur ne cognos-
rcpressio murmuris, ibi, /{cs/)ondit ergo cerent spiritualem et aeternam et ideo de ;

Jesns, eldi.rit cis. Circa primum duo facit. sola carnali loquuntur, seoundum ilhid
Primo poiiilur ocoasio murmuris sc- ; supra iii, 31, Qni (Je tcrra est, de terra
cundo ponuntur murmurantium verba, /oquitur et spiritualem non capiunt
: :

ibi, \onnc iste csl fi/ius Josc/jIi'} Concludit unde sulidunt Quomodo ergo dicit liic,:

erfro cx pra^missis verbis CbVisti, quod quia dc cfido desccndi ? Vooant autem eum
(juidam dc (luodam dictorum verborum lilium Joseph propter reputationem quia :

miinnurabaiil, qiiia scilicel dixerat /syo : nutrilius ejus erat, secundum illud Luc.
sum panis vivtts, qui de coe/o descendi, iii, 23 Ut putahatia', fdius Joseph.
:

quem qiiidcm spiritualcm panem non 3. Murmurationis autem repressio po-

Mbi : o Qui verbum meuni ati(iit, et creclit vult, etc. » — * Al. omittitur : « jam. »
ei, etc. » — ' .\1. : a et ideo subtiil : et quia ita
 CAPUT VI. 41

iiitiir cum dicit : Respondit ergo Jesns, et nes ad Filium, demonstrando eum esse
primo reprimit ipsorum mur-
dixit eis. Et Filium suum et hoc dupliciter vel pcr; :

mur; secundo satisfacit duljitalioni, ibi, internam revelationem .Matth. xvi, 17 : :

Amen amen dico vohis qui credit in me, : lieatus es Simon Barjona, (pda caro et
habet vitam xternam. Circa primum duo sanguis non revelavit tibi (scihcet Chris-
facit. Primo cohihet eorum murmur se- ; tum esse Fihum Dei vivi) sed Pater meits:
cundo assignat causam murmuris eorum, vel per miraculorum operationem, quam
ihi, Nemo potest venire ad me etc. Co- hahet a Patre. Supra v, 'M'i Opera qux :

gnoscens ergo Jesus eorum murmur, dedit mihi Pater, ipsa testimonium perhi-
respondit; et comprimens ipsum mur- benl i\e me. Item aliquis trahit alium al-
mur eorum, murmurare
dixit, eis, Nolile liciendo. Prov. vii, 21 Blanditiis labio- :

etc. Hoc namque est saluhre documen-
tum qui enim murmurat, ostendit men-
: illiqui attendunt ad Jesum propter auc-
tem suam in Deo non esse firmatam; et
ideo dicitur Sap. Custodite vos a
murmuratione quia nihil prodest. Causa
,
autem murmuris est infideUtas eorum et
ideo hanc ostendit dicens Nemo potest
venire ad me etc. uhi primo ostendit
i'um suorum protraxit eum. Ft hoc modo
toritatem paternae majestatis, Irahuntur
i, 11 : aPatre. Quicumquc enim credit in Chris-
ium propter hoc quod crcdit ciim Filium
; Dci, hunc Pater trahit ad Filium, idcst
: Paterna majestas. Hoc modo non trahi-
: tur Arius, qui Christum non verum Dei
*

necessariam esse Patris attractionem ad Filium, nec de suhstantia Patris gcnitiim

hoc ut veuiatur ad Christum secundo ; credchat. Non sic tractus cst Photinus,
ostendit modum attrahendi, ibi, Estscrip- Christum purum homincm dogmatizans.
tum in Prophetis etc. Circa primum tria Sic ergo traliuntur aPatrc, sua majestate
facit. Primo ponit humana^ facultatis allecti scd trahuntur ctiam a Filio ad-
;

defectum; secundo divini auxilii suhsi- mirahili delcctationc et amore veiitatis,

dium ; seu fructum.
tertio auxilii finem, quai est ipse Filius Dei Si enim, nt '.

FiSt ergo humana facultas deficiens ad dicit Augustinus, trahit siia quemque
veniendumadChristumpcrfidem etidco : voluptas, quanto fortius dchet homo trahi
dicit Nemopotest venire ad me. Secundo
: ad Cliristum, si dclcctatiir vcritatc, beati-
divinum auxiUum est efficax ad suhvc- tudinc, justitia, scmpitcrna vita, quod
niendum undc suhdit Nisi Pater, qui
: : totum est Christus? Ab isto ergo si tra-
misit me, traxe^nt eum. Scd finis, seu hcndi sumus, trahamur pcr dilcctionem
fructus, cst optimus undc sequitur Et : : veritatis secundum illud Psal. xxxvi,
:

ego resmcitabo eiiia innovissimo dic. Dicit 4 Dclectare in Domino, et dabit tibi peti-
:

ergo primo Non est mirum si murmu-

: tiones cordis tui. Ilinc sponsa dicebat,
ratis, quia nondum cstis tracti a Patrc ad Cant. I, 3 ; Trahe me post tc, currcmus
mc nam nemo potest ad mevenirc, in mc
: in odorcm unguentorum tuorum. Sed quia
crcdendo, nisi Pater, qui misit me, tra- non solum revelatio cxtcrior. vcl ohjcc-
xeritcum. tum \ virtutcm attrahciidi hahct, sed
Sed hic est triplcx qua^stio. Prima cst etiam intcrior instinctus impcllens et
pc hoc quod dicit Nisi pater traxerit : movcns ad crcdcndum idco trahit mul- ;

eum. Cum enim ad Christum vcniamus tos Pat(M- ad Filium pcr iustiiictiim di-
credendo, sicut supra, codem, dictumest, viiia' opcralioiiis mov(Mitis inlerius cor
veuire ad Ciiristum cst crcdero in eum ;
homiuis ad crcdcndiim. Phil. u. lil Deu.^ :

credere autcm nuUus potest nisi volcns. est qui operalur in nobis vclle ct perficcre.
Cum crgo tractio importct violeiitiam Osea' n, 4 lu fuuiculis Adam trahani
:

quamdam crgo (jui tractus vcnit ad

: eas in rincu/is raritatis, Prov. xxi, 1 Cor :

Christiim, cogilur. Ucspoiuh;o (UcciKhiin, regis iu nuinu Domini : quocunu/uc volue-

quod hocquod hic {Ucitiirde hactractiono rit incliuabit illttd.
Palris, non im[)()rtat coactioiicm, ciim S(MMiii(la cuin dicatur
(pKrstiocst : (piia
noii omnt' trahciis faciat viohMiliam. Sic ([iiod l'iUus tialiit ad Patr^MU
Matth. xi. :

ergo multiplicitcr Palcr tiahit iid l'iUiiin. 1~ Nemo iiDvif Palrrin iiisi n/ius, et cui
:

secundum luiiUipUccm mixhim IraluMKU vo/ucrit Fi/iiis revelare iiifra xvii, Pa- : :

absquc viohMitia iii homiuiluis. Nam aU- fer, maiii/esfavi iiomen fuitm hnmiiiibus
quis homo trahil aliipitMU p(M'siia(l<Mido qi/ns drdisfi i/iilii ([uninodo hic dicifur,:

rationc;ct hoc modo Patcr Irahit homi- (luod Palcr trahit ad Filiuni. Scd (Uc«mi-

* Al. : « trahit. » — ' Al. : « ipse est Kiliiis Uei. • — » Al. : • noc olyoctuin. »
42 KVANGELIUM JOANNIS
dtiin, (Hio«l nd lior potcst (luplicito.r ros- potost nssiKnnri, ut srilicot iii illis rpii

poiulcri : iinin dc C.lirist»» possiimus l(i(|ni iioii Iraliiiiitiir, npparoat ot roriilf,'oat ordo
nut socuiiduin ([uod ost Imnn», ;mt sccuii- diviiia' iiislilia' : iii iilis antcm ipii tra-

dtinupiodfst DiMis. ScniiidiiinantcuKiuod liiiulur, iiuincMsitas diviiia* misoricordia'.

lioiiu», Cliiisliiscst via : iiilra xiv, «> :

ht/it (jiiare autcm in sp(!cinli trnliat hunc, ei
s\im vin : otsoouudtim »itiod osl Cliristiis, illiiin non traliat non cst rntionliqun, nisi
(lucit nd 1'atrcm. sicul vin ad tcrmiiitim Itenojilaciltim voliiiilatisdiviiia»: undtMlicit
Anpusliiiiis « t^liicm traliat ot quem mui
soii flucm. 1'atcr vcro traliit ad Cliristtim :

liomiiicm iii(|iiautiiin dat iiobis siiain tralint, (pinro illuin traliat et illiim non

virtutoin. iit ircdamiis iii Cliristiim. Kpli. Iralial, iioli velle jtidicnre, si non vis er-

11, 8 Ihdfin saivdfi esfis, et lioc nnn px

:
rnre. Scd ' ncipc, et intcllif^e uondtim
:

vofiis ', Dri niini (Innuin rsf. Inquantum tralioris, orn ut trahnris. » Ilocetiamos-
est Cliiistiis. csl Vcrliiim Doi, cl inaui- tendi potost per exeinpliim nnm assi- :

fcstativiim ratris. Sic Filius traiiit ad Pa-
trcm. Pater niitcin traliit nd Filiiim iii-
qiiauttim inaiiircstat ipsiim.
Tortia (|iia'stio est de lioc qnod dicit,
quod iicmo veuire potost nisi tractus a
Patre quia secundum hoc, si nullus ve
:
nint nd (lliristiim, non Impntatiir oi, sed
ci qui non trahit cos. Ucspondeo diccn-
diim, ipiod vcrc nullus venire potest nisi
trnctus a Patro nam sicut grnve per na-
turam non polest per se siirsnm ferri
gnari potest rntio quare artifex * ponit
aliquos lapidcs inferius, et nliquos supe-
rius, ct nliquos cx latorihus, ex disposi-
tione dointis, cujiis complemcnlum hoc
exigit. Sed qunre hos lapides hic ponat
et hos ibi, dependet n sua simplici vo-
luntate. Et inde esl (luod |)rima ratio dis-
positionis rcfcrttir ad vohuilatcm artificis.
Dens ad complcmentum univcrsi
Sic ergo
: quosdam quidem trnhit, ut in eis appa-
reat sua misericordin quosdam vero :

nisi trahnlur ah alio, ita cor humanum non ostcndatur

trahit, ut in eis sua jus-
ex so ad iufcriorn lcndcns, non potcst titia. Scd hos trahit, illos non trahit se-

surstim elevnri nisi tractus. Si vero noii ctindum suum heneplacitum voliiutatis.
elevntur, nou est dcfcctus ex pnrte trn- Simihter etinm quare in Ecclesin ahquos
honlis, (pil (piantum in se esl, niilli dc- fccit Apostolos, ahos Confessores, alios
tlcitscd cst proptcr impedimcnlum cjus
; Martyres ralio est proptcr Ecclesiffi de-
:

qui non trahilur. Ahtcr autcm, qiianlum corem el complcmentum. Sed q«are Pe-
ad hoc portinet, possumus loqui de ho- triim fecit Apostolum, Stephanum Mnr-
minibus in slatti natiira> intcgrae, ct aliter tyrem ct iNicolaum Confessorem : non est
in stalu natura' corrupta»; nam in nalura alio ratio nisi vohinlas sua. Sic ergo
intogra non orat arupiod impedimentum patet humanap. facultatis defectus, et au-
prohibens ab hac tractione unde tunc : xilii divini subsidium.
omnes homines luijus tractionis poterant 4. Seqnitur auxihi finis etfructus, cnm
csso parlicipcs scd in natura corrupta ; dicit Et ego rcsuscitabo eiim in novis-
:

omncs pcr impcdimcntiim peccati aHiua- simo die, etiam inquantum homo nam :

liter prohibcutnr ab hac tractione et ; per ea qua Christus in carne sua gessit,
ideo omnes iudigont trahi. Deus aulem conscquimur resurrectionis fructum. '^

omnibns ad trahendum manum porrigit I Siculpc?' hominem mois

Corinth. xv, 21 :

qnantum in se est ; ct qiiod pliis cst, non ita ct per hominem rcsnrrectio mnrtiio-
solum attrahit scd manum rccipicntis, rnm. Ego ergo, secundtim quod homo.
otiam aversos a se convertit, sccundum resusciiabo eum, non solum ad vitam na-
ilhid Thrcu. ult. 21, Converte nos Domine tura^, sed etiam ad vitam gloria? et hoc ;

et converfcmur ot in Psalm. lxxxiv, 7, : in novissimo die. Tciict enim fides catho-

secnndum aliam litteram. Deus, tu con- lica, quod stntus mundi innovabitur.
vertens * vivificabis nos. Ex quo ergo Deus Apoc. xxi, 1, Vidi coelitm novum et ter-
:

paratns est darc omnibus gratiam, ct ad ram novam. Et intcr alia qua^ ad hanc
se traliere, nom imputatur ei si aliquis , innovationem concurrent, crcdimus coeli
non accipiat, scd ei qiii nonaccipit. motum cessare, et per consequens tcm-
Quare autem non omnes avcrsos tra- pus. Apoc. X. o £^i Angelus quem vidi :

hit, sed aliquos, licet sint omucs aequa- stantem super mare etsuper terram, le-
liter aversi ; ratio quidcm in generali vavit nianum suam ad coelum. Et infra

• Al. : « et non ex vobis. «— ' Al. « conver- tifex. » — * Al. « consequiiur. »

—
:

sa>. B — • .-M. : <i semel. » \I. deest : « ar-

:
 CAPUT VI. 43
(ibid, G) Quia tempus non ei'it amplius.
: ly omnes supponat pro omnihus homini-
Qiiia ergo cessantc temporc in resurrec- hus mnndi alio modo, ut supponat pro
;

tione, cessabit ctiam nox et dics, secun- omnihus qui sunt in Ecdesia Christi ;

dum illud Zacliar. xix, 7 Erit dies una, : tertio modo pro omnihus qui erunt in
qvce nota est Domino, non dics ncque rcgno coelorum.
nox; ideo dicit : Resuscitabo eum in no- Si autem dicaturprimo modo, videtur
vissimo die. non esse verum nam statim suhdit :
:

Quare autem usque tunc cceli motus Omnis qui audivit a Patre ct didicit, ve-
duret, ettempus, non minus vel amplius, nit ad me. Si ergo omnes de mundo
sciendum est, quia illud quod est proptcr crunt docihiles, ergo omnes venient ad
aliud, diversimode disponitur secundum Christum. Scd hoc cst faisum, quia non
diversam dispositionem cjus propter omnium est fides. Sed ad hoc triplicitcr
quod est. Omnia autcmcorporalia propter Nam, secundum Clnysosto-
respondetur.
hominem facta sunt; et ideo secundum mum, primo modo dicendum, hocdictum
divcrsam dispositioncm hominis divcrsi- esse dc phiribus Erunt, inquit, omnes. :

mode ea disponi oportct. Quia crgo in idest plurimi secundum qucm modum
;

hominibus quando resurgent, inchoal)i- dicitur Matth. vui, 11 Multi ccnicnt ab :

tur status incorruptionis, secundum il- oricnlc ct occidcnte, etc. Secundo, quod
lud I Cor. XV, 54 Mortale hoc indnct : omncs, quantum est ex Deo, erunt doci-
incorruptio)iem ideo cessabit tunc etiam ; bilcs sed quod aliqui non doccaiitur, est
;

corruptio in rcbus unde cessabit motus ; ex parte eorum. Sol cnini quantum est
coeli, qui est causa generationis et cor- de se, omnes illuminat; potest autem ab
ruptionis in rcbus corporalibus. Hom. aliquibus non videri, si claudant oculos,
VIII, 21 Ipsa creatura lihcrabit^ir a servi-
: vel si siiit ca-ci. Et hoc moilo dicit Apos-
tutc corruptionis in libertatcm fdiorum tolus, II Tim. II, 4 Vult omnes homines
:

Dei. Sic ergo patet quod ad fidem neces- salvos ficri, ct ad agnitionem vcritatis ve-
saria est nobis attractio Patris. nire. Tertio modo, secundum Augus-
5. Consequenter Est scrip- cum dicit, tiiium, quod haec cst accommoda ^ dis-
tum in Projjhctis etc, dctcrminat modum tributio, ut dicatur Omues crunt doci- :

attrahendi : ct primo poiiit attrahendi Dei

bilcs idest, omncs qui doccntur, a
;

modum ; secuufio attractionis effica- Deo docentur sicut loquimur de aliquo

:

ciam, Omnis qui audivit a Patrc, ct

ibi, litterarum magistro dicimus euim, si :

didicit venit ad ?ne tertio excludit opi- ; est in civitafc ; Solus istc doccf omnes
nafum modum atlractionis, ibi, Non quia pueros de civitatc, quia nulhis doccfur *
Patrem vidit quisquam. Modus autcm at- in ea nisi ab illo. Kt hoc modo dicifur
trahcndi est coiigruus, quia trahit reve- supra 1,0: P^rat luor vcra, quse illuminat
lando et docendo; et hoc cst quod dicit : omuem hominem vcnicnlcm iu binic mun-
Scriptum cst in Prophctis : Erunt omucs dum.
docibilcs Bcda dicit hoc csso
Dei etc. Si aufem cxponatur dc illis (lui siint
scriptum iu Joel sed non vidctur ex- ; in Kcclcsia cougrcgati, dicifur : Erunt om-
pressc ibi cssc, licet ali^piid consoiuim qui siiuf iu Kcclcsia, docibi-
71CS, scilicct
dicilur et.Joel. ii, \ : lulii Sion e.ruUatc in lcs Dvouain Isa. i.iv, i;{, dicifur Po-
: :

Domino Dco vcstro\ qida dabit vobis doc- naui uuivvrsos /i/ios dovfos u Domiuo. \i\
torem justitix. idco aufcm, secundum quo (luidcm osfcriditur subliinitas (hlei
Bcdam, dicit, In Prophetis, ut det iufel- christiaua\ (|ii;c iioii inlhcrct doctrina»
ligcre ([uod scnsus islc potest colligi cx liimi.ina', scil do(trin;c llci. Docfrina cnim
divcrsis dictis ['roplKdariiiu. Scd cxprcs- Ncfciis fcsliimcnfi dala
fiiif pcr l*rophc-

sius videlur hoc dici Isa. i.iv, 13 /'onam : tas ; sed docfiina uovi fcsfamcnli cst |)er
filios tuos nniversos doctos a Dotnino. I)i- ipsiiin Kiliiim Dci. Ilcb. i, I : Mii/fi/arie
citur cliam llicrcm. vabis iii, !.") : Dabo niii/tis(jiic uiodis (i(l(>sf. in V(>tcri tcsta-
pastores ju.rta cor uiruui, qiii /tascrnt vos mcnto) Dcus /oqucns pafribus in Pro-
scientia ct doctrim/. p/ivfis, novissinw divbiis istis /orufus csl
Hoc aulem (piod dicit , Erunt omncs, nobis iu Fi/io. Kt ibid. ii. .{ Qu.r rum :

potest triplicitor iutidligi. Uiio nKMJo ut inifium accv/tissct cnarrari ^

per Domi-

• Al. : « noslro. » « Al. : « lioo aiit(Mn cst docct, (|iii;» iiiillns (locclnr, otc. Al.
quod (iicit. « — ' .\1. : n ncconunodala. » « onarravit. •

* Al. : « dicimus oniin, sicut in civitato solus

 ;

44 KVANr.ELirM JOANNIS
tiiiin, ah ris (/iii ouf/irrunt, in nos rnri/ir- li(t in opcra!)ilihus. In scientiis autem
tnnta est. Sic it^o oniiics (pii surif iii (piiciimque pcrfecto discit, venit ad con-
Kcrlrsin, smit docti iioii ab AiH»sl(ili.s. cliisioricm ergo in opcrai)ilihus (pii
:

iion a Pntphclis. scd ah ipso Oco t'f. ; pcrfcclc verha discit, vcuif ad i'ectam
8i'(-uiiihiin Auf;:iisfinuin, hoc ipsuiu cpioil op(.'rati()nem. Isa. r., 5 Domiiius aperuit :

ab homiiR' (iocomiir, csf cx Dco, qui mi/ii aitrem ; eqit autem tinti ctnitradico.
(locet intorius. .Matfh. xxiii, 10 rina : Sed (juia aliqui possent opinari quod *

rst mnt/iatrr rrstrr *

C/iristiis. Naui iulcl- omiics homiucs visihilitcr a Patrc aiidi-
ligcnlia, cpia' necossaria cst pra'ci[)U(; ad dircul ct addisccrent idco ul hoc Domi- ;

(loctrinain, est nohis a Deo. nus cxcludat, suhdit N(ni quia Patrem :

Si nutem exponatur de
qui sunt in liis vidit quisquam, idest, aliqiiis homo vi-
reprno cteloriim ctc, tuuc omiics orinit vens in hac vita non vidit Patrem in siia
docihilrs I)co, (]uia cjuscsseutiain iiunie- cssenfia, secundum illud Kxod. xxiii,
(liate videhunt. I Joan, iii, 2 Vidchinnts : 20 Noti videhit me /lomoet vivet nisi is,
: :

eittn sicuti cst. scilicet Kilius, qui est a Dco, /lic vidit Pa-
Atlracfio aulem Palris elTicacissima tretn suum
per esscntiam. Vel qitisqunm
est (juia onniis fjui (/in/ivit a Patrr, ct
: non Patrcm, visione comprehensio-
vidil
didicit, vcnit ad tnc. Uhi duo ponit ; unum nis qna visione nec homo nec angelus
:

scilicet quod pcrtineta(i donum Dei, cum vidit unqiiam, ncc videre potest, tiisi is
dicil, Audivit, scilicet Deo revclante qui est ex Deo, idest Filius. Matfh. xi,
alind ipiod pertinct ad liherumarhitrium, 27 Nemo tiovit Vatrcm tiisi Filius. Cujus
:

cum dicit, Et
per assen- didicit, scilicet quidem ratio cst :quia cum omnis visio
sum et ista duo necessaria sunt in om-
; sive cognitio fiat per aliquam similitudi-
ni doclriua fidei. Omnis c/ui audivit a dinem; sccundum modum similitudinis,
Patrc, docenle et manifcstaute, ctdidicit, qucm hahcnt creatura? ad Deum, secun-
pra'hendo assensum, vcnit admc veuit, ; (lum hoc habciit cognitioncm ipsius :

inquam.tripliciter :per coguitioncm veri- unde et philosophi dicunt, quod intelli-

tatis, per amoris airectum, et per opcris gentiae cognoscunt primam causam, se-
imilationem. Kt in quolibet oporfet (piod cundum hanc quamhabcnt similitudinem
audiaf et discat nam qui vcuit pcr co- ; ejus.Omnis autem crcatura participat
gnifionem veritatis, oportet cum audire, quidcm aliquam similitudinem Dei, sed
Deo iuspirante, secundum illud Psal. in a simiHtudine
infinitum distantem
i.xxxiv, : Audiam quid loquatur in mc sua? naturffi idconullacreatura
: et potest
lJ(nninus Dcus : et addiscerepcr eneclum, ipsum cognoscere perfccte et totaliter,
ut dictum est qui vero venit per amo- :
prout cst in sua natura. FiUus autem,
rem et desidcrium, ut dicitur infra vii, quia perfecte totam naturam Patris acce-
37 Si quis sitit, vcniat ad mc, ct hibat
:
; pit pcr ffiternam generationcm, ideo to-
et hunc oportet aiidirc verhum Patris, et tahtcr videt et comprehendit.
capere illud, ad hoc ut addiscat -, et Sed attendendum ad congruum ordi- ''

afliciatur. enim discit verbum qui

llle nem loquendi nam supra ciim loquere-
:

capit illud secundum rationem diccii- tur de cognitione ahorum, usus est verbo
tis '
; Ycrhum autcm Dei Patris cst spi- auditus hic vero cum loquitur de cogni-
;

rans amorcm
qui ergo capit illud cum :
tione Fihi, utitur verbo visionis nam :

fervore amoris, discit. Sap. vii, 27 In : cognitio quae cst per visum, est imme-
anitnas sanctas se transfcrt, Prop/ictas et diata et aperta ea vero quae est per au-
;

nmicns Dei constituit. Pcr operis autem ditum, fit mediante eo qui vidit sic ct :

imitationcm itiir ad Christum, secundum nos cognitionem quam habemus de

illud Matth. xi, 8 Venite ad me nmnes :
Patrc, accepimus a Fiho, qui vidit ut sic :

qui laboratis et onerati estis ; ct ego rcfi- nulhis Patrem cognoscat nisi per Chris-
ciatn vos. Kt hoc ctiam modo quicumquc tum", qui eum manifestat et nuhus ad ;

discit, vcnit ad Chrisfnm nam sicut cou- :

Filium vcniat, nisi a Patre manifestante
clusio se hahet in scihilihus. ita ct opcra- audierit.

' Al. : . videtur. » > Al. —

. a^icjiscatiir. »
: — » AI. (ieest « ad. » — ''
Al. : « ct sic nullus
* Al. : «< qui capit *pciind(im rationem dicpntis. » auttm cognoscat nisi Christum. »
— • .\l. : • poliieriini » item :« potenint. »: —
 :

CAPUT VI. 45

LECTIO VI.

1. Amen amen dico vobis : qui credit in me, hab^t tum ut in eum
tendaf, habet ipsum in
vitam seteraam. Ego sum paiiis vitse. 3. Pati-es ves-
2.
tri manducaverunt manua in deserlo, et mortui sunt. afTccfu et in intcUccfu ct si addamus, :

4. Hic est panis de cffilo descendens, ut si quis ex quod Chrislus cst vita a^erna, ut dici-
ipso manducaverit, iion morialur. 5. Ego sum piuiis
vivus, qui decteio descendi. 6. Si quis manducaverit
tur I Joan. iilt. -li) Ut simus iti vero Filio
:

ex hoc pane, vivet in teteruum. 7. Et pauis quem eyo ejus Jesu Christo hic est verus Deus et :

dabo, caro mea est pro mundi vita.

vita sdterna : et supra i, 4, In ipso vita
crat possumus infciTc, quod quicum-
:

Represso Judaeorum
1, murmure, que credit habet vitam
in Chrisfum,
consequenter IJomhms satisfacit dubita- aifernam. Ilabct, inquam, in causa et in
tioni quae orta erat in cordibus Judaeo- spc, quod quandoquc habiturus in re.
rum dc verbo quod dixerat, scilicet 2. Manifcstato proposito, inducit in-
Ego sum panis qui de caelo descendi : tentum, cum dicif Ego sum panis vitx, :

ubi intendit probare hoc verum esse de

'
idest dans vitam, ut evidcnfcr sequitur
se et argumentatur sic. Ille panis des-
: ex praemissis. Dc isto pane Genes. pe-
cendit de coilo qui dat vitam mundo sed ; nult. 20 Aser, pinguis panis ejus ; prse-
:

ego sum panis dans vitam mundo ergo : bcbit delicias (scilicct vita; rcfernsp) regi-
ego sum panis (lui dc ccelo descendi bus.
etc. Circa hoctriafacit. Primo ponitquasi 3.Conscquenter cum dicit, Patres vestri
minorem suse rationis, scilicet, Ego sum manducaveruut mann aindeserto, et mor-
panis vitcS ; secundo ponit majorem, sci- tui sunt, ponit majorcm : scilicct quod
licetquod panis qui de ccelo descunijit, dare vitam sit clfcctus panis dc ccclo des-
debet darc vitam, ibi, Pat7'es vestri man- cendcntis. Et primo prwmitfit mauifcsta-
ducavei'unt manna in descrto, et ?nort>ii tionem propositi sccundo ponit intcn- ;

sunt; tertio ponit conclusionem, Ego sum tum, ibi, Hic est pnnis dccivlo desrendcns.
panisvivus. tirc-dpvlmum duofacit. Primo Proposifum autcm suum manifcsfat i)cr
manifcstat suum propositum secundo ; contrarium. Dicfum csf enim supra,
intcntumquasiprobatum inducit ihi, Ego quod Moyses non dedit Judceis pancm
sum panisvitse. Propositum suum est os- de ccelo nisi aereo * omnis autcm panis ;

tendcrc quod sifpanis vita;. Panis antcm qni non cst d(i vcro cn>lo, non potcst vi-
vivificat inquantum sumitur. Constat au- fam sufficicnfcm dare crgo hoc cst pro- :

tem quod qui crcdit in Christum, sumit prium panis cadcstis quod dct vitam et :

eum intra scipsum, sccundum iliiid idco pauis Moysi, undc vos supcrbitis,
Ephes. ni, 17 Habitare C/iristum jjcr : iion dat vifam ct hoc probat cum dicit
: :

fidcm in ^ cordibus nostris. Si crgo illc Patrcs vcstri nunuhicavcriint manna in

qui crcdit in Cbristum lialict vitam, ma- dcscrto, ct niortui sunf. Cbi prinio c.\pro-
nifcstum est quod mandiiciindo hunc brat eoriim vitiiini, ciiin tlicil /'atres :

pancm vivificatur crgo islc pauis e^t : vcstri iiic. (luoiiim sciliccf cstis lilii non
:

panis vita^ ct iioc cst (luoii dicit Anicn.

: : solum sccundiiin caruis ori.LriiuMn. scd
anicn dico vobis, qui crcdil in mc, lido ctiam scciiiidiiiu o|u'ruin imilatioucm,
scilicct formafa, qua». non solum pcrhcit murmiirafores, sicut '^
quia csfis ot ipsi
infidlcctum, sed ctiam afrcctum (nou murinnravcriiiit tabcrnaculis suis ut
iii :

cuim tcndiliir in rcm crcditain iii.si amc- dicitiir iii Psalin.

2-') cf idco dici'bat
.\v, :

tur) liabct vltani wlcrnani. Clirislus aii- cis. .Mattli. wiii, '.\2 Implctc mcnsuram :

tcm cst nobis diiiilicitcr

In : .scilicrl in patrum vcstrorum. ludc, sicut .Vugusti-
intcllcclu per fidcm, inquaufum li.lfs iius dicif, dc iiiilla rc magis Dcum otrcn-
est; ct iu adVicfii pcr carilatcni '

,
dissc po[iiilus dictiis cst ", (|uam coutra
qua^ infoiMnat lidcm. Joan. iv, I(. I : Dci.m miirmiiraiido. Scciindo iiisinuat
Qiii manct in ((iritatc, in l)ro nninct rl , brcvo lcinporis spatiuin, ciiiu dicit. In
Deus in co. Qui crgo credit sic in Chris- dcserto non cuim lougum fcinpus fuit,
:

' Al. : (i ([ui. — ^ Al.

» oiiiillilur : « iu. » — aoreo. » — ^ .\l. : « sic. » - " .Vl. : « oHendiHSO
* Al. : « et alfectu. — » * Al. : « do C(.»ilo iti |H() j>ra'dictis cst. «
46 KVAN<;KLirM JOANNIS
iiiMHif siniul tiuu t*is \euit '
iu tcriaiu ((iritoraliter viveut iu uiteruum \ llabet
pnimissiouis, si«(l lautuin iu «losi-rto, ut (ugo nostercibo illorum, (]uia
iilus cibiis

«licitur Josur v. Islc im\rm pauis iii per- in se coutinel quod ligurat.
pfluuin oiuisorvat etrcllcit. Tcrlio uiaui- 'i. Mauifcslalo cigo i>roi)osito, inducit
fi'stat (ilii (lcrcctuin, (|uia iiou coiiserva- iiil(!iitum uiide dicit :llic csl jjanis dc :

bat vitaui iiKlcliciculciu uinlc dicit, El :

civlo dcscendens. Kt secuudum (ilossam,
viortui stait. Nain, sicut lialictur Josuc v, llic dicit demouslrando seijisum. Sed hic
pia-ter Josuc uou est iulcllccliis Domiiii (juia cum
''

omucs (lui miinumavcruul, :

et dalcl». uKtrlui siiut iii dcscrto. Uiido, slatim siibdal Ktjo snni panis civus., t/ui
:

el lurc luil causa sccuikUl' circumcisio- dc ctrlo dcscendi, esset vcrborum inculca-
nis, (luod omuis populus (]ui
scilicot tio. Diceudum est ergo quod Dominus
egrcssus est cx .Ktrypto mortui suut in lioc iutendil, ut scilicet dicat illum panem
deserto, ut ilddcm dicitur. dc c(elo dcsceud(!rc qui hoc j)otest facere,
Sed (HKcritur dc i\\u\ morte Deus liic scilicet dare vilaiu; sed ego sum talis :

Kxpiitur. Nam
kxiuitur de morle corpo-
rali, uulla dincreutia erit inter pauem
illum (iiii fuil iu dcscrto, et pancm iios-
trum (|ui do codo desccudit (|uia -, etiam
Chrisliaiii (]ui sumuut islum, corporaliter
si ergo ego sum panis de coelo descendens.
Ideo autem jjauis dc corIo descendeus dat
vilam iudcficieutcm, (juia omiiis cibus
: uulrit secuudum proprielatcm sua»: natu-
ra;; Ccelestia aulcm iucorruj)tibilia sunt :

moriuulur. Si vero loquitur de morte ct ideo quia cibus ille ca*lestis est, noii
spirituali, mauifestum est quod hic et corrumpitur, quod quamdiu manet vivi-
ibi (luidam si^iritualiter moriuutur, et
^ ficat. Qui ergo manducavcrit exipso, non
quidam iu»u. Naiu M(\vses, et multi qui morietur. Sicut si aliquis cibus corpora-
Deo placueruul, mortui uou suut, licet Hs nuuquam corrumperetur, daus nutri-
alii mortui siut. Similiter et qui istum meiitum, semper vivificaret et ideo pa- :

paiicm iiidij.'-ue sumuut, moriuutur spiri- uis iste .siguificalus '" est per lignum vitai
tualiler. i Cor. xi, 2\) (Jiti cnini )nati(hi- : quod crat iu medio paradisi,quodam-
cat et bibit inditjiie, judiciwn sibi mandu- modo dans vitam in perpetuum, secun-
cat et bibif. dum illud Gen, iii, ergo ne forte 22 : Nunc
Ad quod direndum cst quod cibus ille miltat jyiamim saatn, et sitmat de ligno
cum cibo noslro s{)irituali couveuit. Con- cotnedat, et vivat in oitcrnuni. Si
vit3S, ct
veniuut quidcm quaulum ad hoc qiiod crgo iste sit eircctus hujus panis, ut sci-
uterque idem significat nam et ille ct : licet qui manducat ex eo non moriatur;
iste Christnm siguat proplcr quod dici- : et cgo sum talis ergo etc, :

turidcm cibus. Cor. x, 3 I : (Jnines eanidcni Circa hoc ergo duo facit. Piimo lo-
5.
escam maiulucaveriint. Eamdem dicit, quitur de seipso commuuiter; secundo
quia utraque est figura spirilualis escae. specialiter, ibi, Et patiis quem ego dabo,
Sed difrerunt, quia ille figurabat tantum, caro mea est. Circa primum duo facit.
sed pauis iste coutiucl quod figurat % Primo coucludit originem sui ipsius. Se-
scilicet ipsum Cluislum. Diccndum^ ergo, cuudo ostcndit ejus virtutem, ibi, Si guis
(]uod uterque ciborum istorum potest du- inanducaverit ex hoc pajie, vivet in aetcr-
plicitcr sumi vel quantum ad siguum : num. Dixit ergo Ego sum panis vivus, et :

laulum, idcst quod snmatur ut cibiis idco possum vitam darc. Panis enim cor-
taulum, uou iiilelleclo siguificato et ''
; poralis nou in perpctuum vivificat, quia
per hoc non tollitur mors spiritualis, scu non habet in se vitam sed vivificat alte- ;

corporalis : vel quod sumatur quantum ratus et conversus iu milrimentum vir-

ad utrumque ', idcsl quod ita sumalur tute viventis, Qiii dc ccelo descendi : hoc
cibus visibilis ut iutelligatur cibus spiri- cxpositumest supra iii, quomodo scilicet
tualis, et spiritualiter gustctur, ut sjjiri- dcscenderit. Et per '' hoc excluduntur
tualiter satiet ethocmodo illi qui spiri- :
haereses dicentium Christum purum ho-
tualitcr mauducaveruut manna, morlui minem, quia secundum hoc non descen-
iiou suut spiritualitcr, Scd ct (]ui Kuclia- disset de coilo.
ristiam spiritualiter manducant, et abs- G. Yirtus autcm ejus est dare vitam
que peccato spiritualiter vivunt nunc, et aetcrnam : et ideo dicit : Si quis mandu-
' Al. : « neque siiniil venit. » — ' Al. « qua- que. » — ® Al. « spiritualiter vivuni, nunc cor-
—
: :

re. » * Al. « nullnm

: est, quia etiani hic ot ibi, })oraliter, et vivent in seternuni. » — ' Al. deest:
ctc. . — « Al. : « lipurabat. » — ^ Ai. : « cii- « Don. » —
1" Al. « signatus » — •' W.
cit. » — • Al. : a signato. » — • ' Al. : « uti-a- <( propter. p
; :
 ;

CAPUT VI. 47

caverit ex hoc pane, spiritualiter scilicct, cramcnti insinuatur cum dicit, Caro jnea
vivet, nou tantum in prajsenti per fidcm est. :\on dicit autem, Carnem mcam signi-

et justitiam, sed in setcrnum. Infra xi, 26. ficat, sed Cai'0 mea est quia secundum :

Omnis qui vivit et credit in mc, non mo- rei vcritatcm hoc quod sumitur, vcrc esl
rictur in aeternum. corpus Christi. Job xxxi, 31 Si non dixe- :

Conseqiienter loquitur de corpore,

7. runt viri tabernaculi mei Quis det de ' :

cum Et panis quem ego dabo caro

dicit : carnibus ejusut saturemur?
mea est. Dixerat enim, quod erat panis Sed cum in isto sacramcnto continea-
vivus ct ne intelligatur quod hoc ei esset
; tur totus Christus, quarc dixit tantum :

inquantum vel secundum

est Verbum, Caro mea est? Ad quod respondcndo,
animam tantum, ideo ostenditquod ctiam sciendum est ", quod in illo mystico sa-
caro sua vivificativa * est est enim or- : cramento totus Christus continetur se-
ganum divinitatis suai : unde, cum ins- cundum vcritatcm scd corpus est ibi cx ;

trumentum agat virtute agentis, sicut vi conversionis divinitas vero et anima ;

divinitas Christi vivificativa est, ita (ut
Damascenus dicit) et caro virtute Verbi
adjuncti vivificat
suo sanabatinfirmos. Sic ergo quod dixit
supra, E(jo sum panis vivus, pertinet ad
virtutem Verbi hic vero quod subdit per-
tinet ad communionem sui corporis, sci-
licet ad eucharisti* sacramentum.
pernaturalem concomitantiam. Dato enim
per impossibilc, quod divinitas separare-
: undc Christus taclu tur " a corporc Christi, jam non csset in
sacramento divinitas. Similitcr ctiam si
in triduo mortis sua? ahquis consecrasset,
; non fuisset ibi anima Christi, sed tale
corpus quale crat in cruce, scu in sej)ul-
cro. Idcoautcm j)otius dicit, Caro (juia :

Ubi possumus quatuor considerare •'

cum hoc sacramculum sit dominica; pas-
circa ipsum sacrameiitum scilicet spe- : sionis rememorativum, secundum illud
ciem, instituentis auctoritatem, sacra- I Corinth. xi, 26 : Quotiescumque uuuidu-
menti veritatem \ el ejus utilitatem. Spe- cabilis panem liuuc, ct cahcem bibetis,
cics quidem sacramcnti JJic cst panis. : mortem JJomiui annuutiabids j^assio au- :

Prover. ix, S Venite, ct comedile panem : tem Christi "* fuit cx infirmitate, secun-
meum. Cujus ratio est, quia hoc est sa- dum illud 11 Corinth. ult. 4, Mortuus est
cramentumcorporisChristi ;corpusautem ex infirmitate etc. ut crgo insiiuictur
:

Christi est Ecclesia, qua? consurgit in uni- infirinitas ex qua mortuus cst, j)Otius
tatem corporis ex muUis fidehbus unde : dicit, Caro mea est nam hoc nomcn in- :

istud esl sacramentum uuitatis Ecclesia;. firmitatem signiticat.

Rom. XH, 5 Omnes umim corpus sumus. : Utilitas autcin hujus sacramcnti magna
Qiiia ergo panis ex diversis grauis con- cst, et univcrsalis. Magiia (juidcm, (juia
ficitur, idco est convcniens s[)ecics sacra- cfficit in nobis nuiic vilam s[)iritualcin,
menti hujus ideo dicit Etpanis quem : : tandem a^teriiam, ut dictum est. Nam,
ego dabo, caro mea est. Auctor hujus sa- ut ex supra(li('tis apparct, cum hoc sacra-
cramenti Christus cst nam licot saccrdos : m(>ntuni sit doniinica' j^assionis, C(Uitinct
conferat, tanicn ipsc Ciuistus dat virtu- iii sc Christuin iiassuin nndc (inic^jnid :

temsacramcnto, quiaetiam ipse sacerdos cst cHcctus doininica' j^assionis, tofum •'
consecrat in persona Ciu-isti undc in : ctiam cst eHcctus liujiis sacramcnti. .Niliil
aliissacramcntis ^ utitur saccrdos verl)is cnim aliud cst hoc sacraincntum (juain
suis, scu Ecclesiai; scd in isto ulitur vcr- ai)j)licatio dominica! j)assionis ad nos.
l)is Chi'isti : (juia sicut Cluistus ('oi'[)us Non cniin (lcccbaf Cluisfum sccuuduin
suum propria voluntate dedit in mortcni, j)ra'scntiain suam scmjicressc nohiscum
ita sua virlutc dat se in cibum ". Matth. ct idco volnit hoc suj)j)lcrc [icr hoc sacra-
XXVI, 20 Arcipinus ptinon, bcnrdi.rit, <ic
: UKMitnni. rndc mauifcstum cst (juod d(»s-
/regit, deditquc disciptdis su/s, ct ait .\c- : fnictio iiiorfis, (inain Chiistiis nioricndo
cipitc ct comeditc hoc est corpus nieum : : dcstruxit, ct rcparatio vita', quam rcsur-
et idco dicit Qucm cgo dubo et dicit, : : gciido etlccil, cst circclus '* hnjus sacrH-
J)abo, (juia nonduni iuslifuluni crat hoc nicnti. nivcrsalis aiitcin, (jnia ^ ita (iiiain
l

sacramenlum. Vcritas aulcm luijus sa- confcrt, noii soluin cst vita uiiiiis lioini-

* Al « vivificalii. » — ' Al. « est vita. » — — " Al. « dal se ciliutn. u ' .\l. oiuittitiir — :

—
: : :

^*
Al. : « vel possuniiis, » - * Ai. : « virliihMii. » « dc. » — *
Al. « ad (juod scii-iiddin cst. •
:

— " Al. : (luia saccrdos iu cousecralionc lcnot

i< " .\l. : « separelur. » —
'" Al.: • ciuistiani. «• —
personauiCIiristi. lnaliisauleinsacraiueulis,etc. » " .VI. : « tolus. » —
"Al.: « ot hoc cst eUVctus. »
48 KVANiJELllIM JoANMS
nis, scil qii.uitum so ost, tolius muudi
iii : Erclesia t(»la, tam vivorum, quam mor-
ad quaui sunicitMis est mors Christi. tuoriim. (iiijus ratio esi, quiu coutinctur
I Joau. II, 2 //«<? est pro/jititttto pro /ur-
:
iu ipso ipsa <ausa uiiivorsalis omuium

ratis nosfris, rt /loii />ro nostris tttntnni, scd sacramoiitonim, scilic(;l (Ihiistus. Noc
ctiiun totiits niiaiiii. tameii si laicus sumat hoc sacrainentum,
Notamlum autom ost, quod alilor ost prodest aliis (jiiaiitum ost ex opero ope-
in isto saoranuMilo, alilor iii aliis : iiam ralo, iiKiuaulum c(uisidoralur ut percep-
alia sacramoiila Iial.oiil siiiKiil;>i-os olVoc- tio, (|uaiuvis ox iuteulioue operautis et

tus, iu hapliMuo
sicul soliis liaplizatus porcii)ioulis possit commuiiicari oinni-
suscipil Kialiam; sod iii iiuiuolatiouo hus ad quos dirigit suum iuleiiliouem.
hujus sacramouli osl uuivorsalis olloclus : Ex quo patet quod luici sumeutes Eucha-
quia iKMi soiuiu saconlos oiroclum couse- risliam pro liis qui sunt iu purgatorio, A
quilur, sed etiam illi pro quibus orat, et erraut.

LECTIO VIJ.

1. Litigahant ergo JuilEei afl iuvicem, dicentes :

quod liti^^abaiit cum aliis, se esse carua-
Quonioilo putest hic nobis carnem suam dare ad
les ostcndohaut. I Cor. iii, 3 Cumsiti/itcr
manducandiim? '2. Dixit er^'o eis Jesus Amen anien :
:

dico vohis, nisi manducaveniiscarnem Filii hominis,
et hiberitis ejus sanguinem, non habebitis yiiam in
vobis.3. Qui manducatmeam carnem, etbibit meum
sangumem, habet vitam reteniam -4. Et ego resusci-
tabo eum in novissimo die. ."). Caro enim mea vere
vos zeius et contentio, no/i/ie ca/ma/es estis ?
Et ideo haec verba Domini carnaUtcr in-
: telligebant, scilicet quod caro Christi
manducaretur sicut cibus carnalis unde :

est cibus,et sanguis meus vere est potus. 6. Qui niau-

«lucat meam carnem, etbibit sanguinem, iu me
menm dicuut Quo/nodo potest hic car/iem suam
:

roanet, etegoinillo. 7. Sicutmisit me vivens Pater, dare ad r/ianducandu/n ? quasi dicaut :

et ego vivo propier Fatrem ; et qui manducat me,

et ipse vivet propter me. 8. Hic est i)anis qui de
Hoc est impossibile sicut et patres eo- ;

Ciclo descenilit. Non sicut manducaverunt patres vestri rum locuti sunt coutra Dominnm, Num.
manna, et mortui sunt. 9. (Jui manducat hunc pa- xxi, o : Ani/na nostra /lauseat super cibo
nem. vivet in a'terimm. 10. Hsec dixit iu syuagoga,
docens iu Capharuaum. isto /evissi/no.
2. Sed hoc eorum htigium comprimi-
Supra rcpressit Domiuus murmur
1. tur a Domino unde Dixit ertjo cis Jc-
:

Judaeorum, quod ortum habuit dc ori- sus etc. Ubi primo ponil virtutem sump-
gino bic roprimit
cihi spirilualis : eorum tionis hujiis cibi secuudo manifestat
;

litigium, quod erat iuter eos de sump- eam, ibi, Qui ma/u/ucat /ncam car/iem, et
tioue hujus cibi. El primo pouit eorum bibit //leum sa/ujuine/n, /labet vitam sete/'-
htiprium; socundo Dominus comprimit /ui/n. Circa primum tria facit. Primo po-
illud, ihi, Dijit crt/o eis Jesus otc. ; tertio nit carnis man.iucaudae ncccssitatem; se-
Evaugclista desiguat locum, ibi, Hcec cundo ejus utilitatem, ibi, 0^^^ mu/iducat
(Hxitin Sipwfjoija, docctis in Ca/j/iar/ian/n. car/ic/n meam, et bibit //leum sanf/ui/iem,
Circa primum scicudum csl, quod Evan- /labet vita/n xtcr/iam; terlio subdit ejus
1,'oUsla Judioorum hli^num iuducit pcr veritatem, ihi, Caro e/iii/i mea vc/'e est
modum couclusiouis, cum dicit Lititja- : cibus. Dixit ergo Jesus : A/ne/i amen dico
hant ertjo Judxi etc. Et quidem satis cou- vobis, nisi manducaveritis carnem Fi/ii
Kruc : nam, socundnm Ang-ustinum, Do- /lo/ninis, ct biberitis ejus sa/u/ui/ic//i , no/i
miuus loculus rucrat cis dc ciho nnitatis, Iiabcbitis viiain i/i vobis ;
\os
quasi dicat :

(luoqui reticiuiitur, efficiuulur nnanimes, reputatis impossibile et incongruum quod

secundum illud Psal. lxvii, i : Jitsti e/)U- cariicm meam manducelis; sed *
noii so-
/entur, ct c.Tu/tctit in co/is/icctii iJci, et /x- lum non est impossibile, sed etiam est
tcntiir i/i /xtilifi. Et scqnitur, socundnm valde necessarium, intantnm quod nisi
aliam littoram Qui /la/iilare facit u/ia/ii-
: ma/iducaveritis car/ie/n Fi/ii Iwi/iinis, ct
mcs in donio Quia igilur Judan cibum biberitis ejus sa/it/tii/iem, non habebitis
concordiae non sumpsoraut, idco ad iuvi- idest iioii poteritis haberc i/i vobis vita/n,
cera liligaltant. Isa. lviii, 4 Ecce ad /ites : scilicot spiritualem. Nam sicut cibus cor-
ct co/ite/itio/ics jcjunatis. Ex hoc autem porahs ita est necessarius ad vitam cor-

— • Al. (ieest : « sed. »

 CAPUT VI. 49
poralcm quod sine eo esse non possit nam. Sacramentum vero eucharistise est
(Thren. i, 2 Dcdenint pretiosa quxiiue: necessitatis quantum ad adultos tantum,
pro ciho : ct in Psal. cni, 5 Panis cor : ita quod recipiatur re vel voto secundum
hominis confirmet) ita ciljus spiritualis : Ecclesiae instituta.
necessarius est ad vitam spiritualcm, adco Sed secundum hoc etiam dubitatur :

quod sine ipso vita spiritualis sustentari quia per haec verba Domini, non solum
non possit. Dcut. viii, 3 Noninsolopane : manducatio corporis, sed etiam sumptio
vivit homo, secl in omni verbo quod cfjre- sanguinis est de necessitate saiutis prai- :

ditur de orc Dei. sertim cum perfecta refectio cibi non sit
Notandum autem quod haic senteiitia sine potu. Cum ergo consuetudo aliqua-
potest referri vel ad spiritualem mandu- rum Ecclesiaruna sit quod sohis sacerdos
cationem, vel ad sacramentalem. Sed si communicet de sanguine, ahi vero com-
referatur ad spiritualem, nuUam dubita- municant corpori tantum, videtiir huic
tionem habet sententia. Ille enim spiri- * sententiae contrariari.
tualiter carnem Christi manducat et san- Respondco dicendum quod, secundum
guinem bibit qui particeps fit ecclesias- antiquae Ecclesia' consuctudincm, omnes
ticse unitalis, quse fitper caritatem. sicut communicabant corpori, ita com-
Kom. XII, 5 : Omnes unum corpus estis in municabant et sanguini; quod etiam
Christo. Qui ergo manducat, est non sic adhuc in quibusdam Ecclesiis servatur,
extra Ecclesiam, et per consequens extra ubi etiam ministri altaris continue et
caritatem; ideo non habet vitam in se- corpori et sanguini ^ communicant. Scd
metipso. Joan. iii, 4 Qui /lon diliqit,
I : proptcr pericuhim efrusionis, in aUqui-
manet in morte. Si vero referatur ad sa- bus Ecclesiis servatur ut solus sacerdos
cramentalem, dubium habet quod dici- communicet sanguini, rehqui vero cor-
tur nam supra
: iii, 5, dicitur : Nisi quis pori ''. Nec tamcn cst contra sentcntiam
renatus fucrit ex aqua ct Spiritu, non po- Domini quia qui commuuicat corpori,
:

tcsl introire in rcgnum coelorum. Sed si- communicat etiam sanguini, cum sub
cut ^ proposita fuit illa sententia, ita et utraque specie totus Christus continea-
ista, Nisi manducaveritis carnem Filii ho- tur^ etiam quantum ad corpus et sangui-
miyiis etc. Cum
ergo baptismus sit sacra- nem. Sed sub spccicbus panis continetur
mentum necessitatis, videtur etiam quod corpus Christi cx vi conversionis, san-
eucharislia. Sed hoc quidem ' graeci con- guis vero ex naturali concomitantia sul) :

cedunt unde et pueris baptizatis dant

: speciebus vero vini continctur sanguis
Eucharistiam et in hoc habcnt pro cis : Christi cx vi conversionis, corpus vcro
ritum Dionysii, qui dicit quod perccptio ex concomitantia naturali. Sic crj;o appa-
cujuslibet sacramenti debet consummari ret nccessitas sumendi hunc cibnm spiri-
in communione eucharistiae, qua; est tualem.
consummatio omnium sacramentorum. 3. Utilitas cjus ostciKhtiir cum dicit :

Sed hoc verum est in adultis, non autem Qui manducat meam carnvm, ct liibit
in pueris cum in sumcnte eucliaristiam
: meum sanquincm, habet vitam a'fernam :

exigatur actuaUs reverentia et devotio, et primo ([uantum ad spiritnm scu ani-

quam illi ([ui * non habciit usum libcri mam; sccundo ([iianlum ad cor|)US, ibi,
arbitrii, sicnt sunt pueri ct aiiKMitcs, lia- Kf eqo rrsusciffibo cuin i/i norissi/no dic.
bere non possuiit; et ideo nullo inodo eis Est ergo nlilitas bujus mandiicatioiiis
est danda. magna, qiiia dal vilain a-tcrnam undc :

Diccndum ergo quod sacramcntum (Hcit Qtii manducaf nwam carncm, ct

:

baptismatis csl ncccssariuin (|uaiitiini ad bibif tnruni sanquinr/ii, habrf rif/nn ,vtcr-
omnes, iil rcalitcr accipiatur, qiiia siiic /lai/i. .Nanicil)us islc s|iiritualis cst similis
eo nulhis regcncratur ad vitam et idec : ([uidcm c()r[)orali in hoc ([uod sine ipso
oportct quod iiisum iiaiicatur in ro vel in vita s[)iritualis csse uon [jotc^f, sicut noc
voto, (jnaiituin ad j)ra'occu[)atos nam si : siiic cibo vita c(»r[»oralis, ul
cor[)orali
contcmi)liis iii arK|iio ba|itisinun) a([ua- dictnin cst su[)ra; scd ain[)lius lialt(>t ab
cxdudat, iicquc l)a[)tisinns llaminis iicc co, (|uia ^ causat indclicicntcm vitam in
sangninis prodesl (^i ad vitam a-ter- sumentc, quam cibus corporalis non ef-

' Al. « ille vero. » — ' .Vl. « est sicut. » — inutiiiMlur saiiguiiio. reliqui voro corpore. »
—
: :

8 Al. : « (luiiiaiii. » — ''

Al. : doi'st : « r{ui •
'
.VI. : (i ([ui. »
s Al. : tt corpore, et sanguine. » — " Ai.: « com-
XX. 4
 ;

so KVAMiKLIUM JOANMS
nril :onim «lui «Mim sumpsiTit, vivct.
iiiMi S. Kt idco .subdit : Kt rf/n rcsuscitti/m

Potnst ruim IhMi, ut AtiKUstinus.dirit, ut riDii in tinvissimo (iir. Siciit (Miim dicfiim
soiiio vrl moiln», ct aliiiuo rasu |iliirimi ost, illo •
(|ui spiriliialilor manducal ot

qui iMim sumpscnmt, mniiantur; (iiii bihit, (it parlicops Spiritus sancti, per
voro liunr rihum t't iK.tiim rorporis ot (|U(Mn unimur (Ihristo unionc fidei ot ca-

saiiKuinis Domini sumpsrrit, /mhpt vitam rifafis, of piM' (|u(mti olTicimur m(Mnbra
.rtrriKim : et ichMi comiiaralur litrno vit.v : Kcclcsia». ItosunoctioiKMn aufem facit
Prov. III, 8 Lit//ium rita' rst /lis r/iti /i/j-
:
merori Spirifiis sanclus. Uom. iv, 24 :

pr('/i('n>{eritit enm : undo (licilur panis Qiii snscitavit Jesum C/tristum Dotnitium
viUo Kccli. xiii. W
:
CHmvit i//itm /mne
:
nostrum a mortitis, rcsttscita/nt rt tnorta-
vitx ct infc//rrtus. Kt idoo dicil, Vifffm /in ror/iora nostra jfrojttrr iti/inliilnntctn

XtrriKim : ol hoc, quia (jui maiidncal Sjjiritittn cjitsin tiohis. Kf idoodicif Domi-
hunc panom, habet in sc Christum, (lui nus quod eum
qui mandiicat et bibit, re-
cst verus Deus, ct vitn tVtcma : ut dicitur suscitahit ad gloriam, non ad condemna-
I .loan. iilt. :2(). Sod iMo hahot vifam aMor- fionom quia ha^c resuscitafio non
:

nam, qiii manducaf ot hiliit, ut dicitur, prodesset. Ef quidem satis congriic liu-
non solum sacrameiifalitcr, sed etiam jusmodi cfrectus sacramcnto eucharistia?
spiritiialifor. Ille vcro sacramentaliter attrihuitiir quia, ut dicit Augustinus, et
:

manducaf of hihif, qui sumit ipsum sa- dictumesf supra, Yerhumrosuscifat ani- ((

cramoiifum; spirifualit^M- vero, qui pcr- mas; sed Verbum caro factum vivificat
tinj;it ad rem sacramonfi quae est du- : corpora. » In hoc autem sacramcnto non
plex una : contenta et signata, quae est solum est Ycrhum, secundum suam divi-
Christus integor, qui continetur suh spe- nifafem, sed etiam secundum vcritatom
ciohiis panis of viiii; alia res ost sij.!:nata carnis et ideo non est solnm causa rc-
:

et non coiitonfa, ef hoc est corpus Christi surrectionis animarum, sed etiam corpo-
mysticum quod est in pra^destinatis, vo- rum. I Cor. xv, 21 Per homincm mors., :

catis ct jnstifica^is. Sic ergo spiritualiter et per hominem mortnorum. resurrectio

manducat carnem et hihif sanguiiiom per Patet ergo utililas hujus manducalionis.
comparafionem ad Christum confentum 5. Yeritas aufem cjus ostendifur cum
ct signatum, qui conjungitur ei per dicit Caro cnim mca verc est cihus. Pos-
:

fidem et carifatem, ita quod transforma- set enim aliquis credere quod ea quae de
tur in ipsum, et efricitur ojusmemhrum : cariie dicta sunt, et sangiiine, aenigma et
non enim cihus convertitur in eum
iste parabola csscf et ideo hoc Dominus ex- ;

qui sumit, scd nianducaiitem convertit iii cludens, dicit Caro mca vere cst cihus
:

se, seeundum Augustinum, cum dicit : quasi dicat Non intelligatis quod figura-
:

((Cibus sum graiidium cresce et man- : liter loquar; sed secundum veritatcm
ducahis me nec tu me mutabis in te sed
: ; caro mea continetur in cibo fidelium, et
tu mutaheris in me. » Et ideo est cibus sanguis mcus vere continetur iii sacra-
hominem divinum *
facere valens, et di- mento altaris. Matth. xxvi, 26 : Hoc est
vinitate inebrians. Item per comparatio- corjms meum... ct /lic cst satiguis meus
nem ad corpus mysticum signatum tan- novi tcstatncnti. Vel aliter, secundum
tum, si fiat parficeps unitatis ecclesias- Chrysostomum, quia cibus potus su- ct
ticsB. Qui ergo sic manducat, /labct vitam mitur ad resurrectionem hominis, In ho-
,rteniam. Et de primopor comparationcm mine autem sunt duae partes; principalis
ad Chrisfum safisjam patet. Similiterper quae est anima, et secundaria quae est
comparationcm ad corpus mysficum, de corpus. Illud autem quod cst homo, est
nccessifatc habebit vitam a^fernam, si per animam, noii per corpus illud ergo :

persevcrat nam unifas Ecclesiap fit per

: est vere cibus hominis \ qui est cibus
Spirilum sanctum. Ephes. iv, 4 Unm : animae; et hoc est quod Dominus dicit :

si)irit/fs ct fttiftm corpits... fjui cst /jir/niis Caro etiim mca verc cst ci/nis quia non :

hercditatis xtrrnx ut dicitur Kphcs. i,

: solum est cibus corporis, sed ctiam
1 i. Kst ergo magna ufilitas hujus cibi, animae. Similitcr et sanguis. Psalm. xxii,
qiiia dat vifam a'fornam anima^ sed etiam ; 2 : stipcr aquam refcctiotiis edttcavit me,
magna csf, (luia dat vitam letcrnam animatti ttirnm convrrtit. Quasi diccrct :

corpori. llaec refcctio specialiler ad auimam ordi-

' Al. omiUitur : « c^ivinum. » * Al. —

« quod : una quse est anima, et sccundaria qutc est cor-
ille. • — ^ .\1. : « punt du.T partes principales; pus : illud est vere cibus homiais, et«. »
 CAPUT VI. 51

natur. Vel aliter, secundum Augustinum,
illud vere dicitur esse aliquid quod facit
efTectum ejus; effectus autem cibi est ut
satiet : quod ergo vcre
vere est cibus et potus lioc autem facit
caro et sanguis Christi, qui ducit ad sta-
tum gloriae, ubi non est esuries neque
sitis Apoc. vii, 16
: Non esurient nec
cum non respondet interius quod signa-
tur exterius. In sacramento autcm eucha-
ristiffi exterius quidem signalur quod
facit satietatem, Christus incorporctur in co qui percipit
: illud, et ipse in Cbristo. Qm ergo non ha-
bet in corde desiderium hujus unionis,
nec conatur ad removendum omne impe-
: dimenlum ad hoc, est ficliis et ideo :

sitient amplius et idco dicit Caro mea : : Christus in eo non manct, ncc ipse in
vere cst cibus, et sanguis meus vere est Christo.
potus. H. Ilic ponit minorcm scilicet quod :

6. Qui manducat meam carnem, etc. qui conjungiliir Christo, liabct vitam; et
Ilic probat Dominus cibi spiritualis virtu- inducit hoc iii manifcstalionc cujusdam
tem supra positum, scilicet quod det vi- simililudinis, qua? lalis csl. Filius proplcr
tam ffiternam et utitur tali argumento. : unilatem quam habet ad Patrem, recipit
Quicumque manducat meam carnem et vitam a Patre ergo qui unitur Christo,
:

bibitmeumsanguinem,conjungiturmihi; recipit vitam a Christo et hoc cst quod :

sed qui conjuiigitur mihi, habet vitam dicit : Sicut misit me vivens Pater, et ego
aeternam ergo qui manducat meam car-
: vivo propter Pairem : qua* quidcm verba

nem et bibit meum sanguinem, habet vi- possunt duplicilcr cxponi de Christo,
tam aptcrnam. Secundum hoc ergo tria sciiicet secundum liumanam natnram, et
facit. Primo ponit majorem; secundo mi- secundiim divinam. Si cnim cxponantur
norcm, et probat eam, ibi, Sicut misitme de Cbristo Filio Dci, luiic iy sicut impor-
vivens Pater, et cgo vivo propter Patrem; tat simililiidincm Christi ad crcaliiram
tertio infert conciusionem, ibi, Hic est quantum ad aliqnid, sed non qiianlum ad
panis qui dc cmlo descendit. Sciendum est omnia; sed (|uantnin ad lioc (piod csl csse
ergo quantum ad primum quod si , ab alio nam boc cst commnnc Christo
:

hoc quod Qui manducat carnem

dicit, Filio Dei, et crcalura', quod sunl ab alio :

meam etc, referatur ad carnem et san- sed quanlum ad aliud est dissimile quia :

guincm mysticc; nulla dubitatio est in Filius iiabet aliqnid proprium, quia scili-
vcrbo nam, sicut dictum cst, illo man-
: cet sic est a l*alrc (juod lanKMi rccipit
ducat spiritualiter per comparalionem ad totam plcniludincm divina^ nalui;e, iiilan-
rem signatam tanfum, qui corpori mys- tum quod quid(piid est naluiale Palri, sit
tico incorporatur per unionem fidei et etiam nalurale Filio. Crcalura vero acci-
caritalis carifas aulcm facit Dcum esse
: j)il aliijiiam pcifcclioncm cl nalurani par-

in homine, et e convcrso. .loan. iv, IG I : licularcm. Supra v, :2I) Sicut Patcr hahct :

Qui manet in caritate, in Deo manct, et vitam in semetipso, sic dedit et Filio ritam
Deus in eo. Kt hoc est quod facit Spiritus hahere in se?netij)so. Kl lioc ostcndil, (iiiia
sanctus undc ibid. 13 In hoc cognofici-
: : non ait Sicnt nianduco Palrcm. cl cgo
:

7nus uuoniam in Deo mancmus, ct Dcus vivo propter Palrcni; cuni Kxiualiir de
in noois, <juia de Spiritu suo dedit 7io/)is. j)roccssionc sua a Palri>: sicul tiixil Qui :

Si vero reforatur ad sumplioncm sacra- nurnducat me, ct ijjsr rirrf jiro/ifrr me :

mentalom; Innc (piicuiTKpn^ niandncat cum ioquilur dc participalionc corjtoris

carnem et bibit sanguincm, manct iii et sanguinis cjns, ijna nos crticiinnr mc-
Dco (piia, sicut dicit AugusHniis, cst
: liorcs : iiain nianilncalio (|naindain jtarli-
quidain modiis maiiducandi illam cariicm cii)alioiicm dicil. Sed Christus dicit so
ct bibciKb iUiim saiiguiiuMn, (luo (|ui vivcrc i»roj)lcr Palrcm, iion quidcm man-
manducat ct bibil, iii Cbrislo niancl, ct ducatnni, s(>d g(>n(>ranl(>m. sinc a-ijnali-
(^hrislus in eo.Scd bi(; cst illo (lui non latis (U>lriin(>nto. Si vcro cxjtonalnr d(>
sacramcntalilcr lantum, sed rcvcra cor- Cbiislo homine; sic (|iianluiii ad aliijuid
pus Christi mandiical, ct sangiiincm bi- ly sicut imjiortal siniililudincin intcr '

bit. Est ct UKxbis, ([110 (pii mandu-

aliiis Cbrislum ho!i)iiu>in ct nos : in ln»c sciliccl
cant, non mancnt inCbrislo, n(>c C.lM-islns (piod sicnt Christus boiuoaccini' sjurilua-
iii cis; hoc (!st (lui in cordc liclo ad illnd l(>ni \ nnioncni ad Dcnm. ita et
itaiii jM>r
accedunt nullum cnim eircclum liabct
: nos accijiinius sjiirilual(>m vilam iii com-
sacramcntum in (icto. Fictiis cnim csl. munione sacramcnli. Scd lamcn cst dis-

* Al. : in iv. »
5i EYANGKLIl M .lOANMS
similo tjuia(",liri.slus htmio accrpil vilam
:
cirus (/ui de cado desce/uli ei ideo contra :

por iiniou«'m Vorhi, cui iii porsona iini- eos hoc * iterum concludit ox hoc (piod
tur sctl nos imimur C.iirislo pcr sarra-
'
;
dicit, \'iro /iro/Jter Pulre///, cum dicil :

mcntiim tldei : «-t iilro »luo (licit : Misit//ir, J/ic est /ju/iis : nam dcsccndcre dc codo,

vl Pdti'/'. Si tM-go rcforalur ad Kiliuin Dei, est de ccelo origincm habere; sed Filius
tunc dicit Viro c//o p/-opter P(il/'p//i : quia
:
habel originem de coelo, quia vivit prop-
ipso Pator vivons ost. Si vero rolVratur tcr Patrcm crgo (Ihristus ost (]ui de
:

Vico e;/o cado dcsccndit et idco dicit IJic est

ad Filiuin liomiuis: tuuc dicit : :
:

jj/'ij/jtt'r i*(it/'e//i : (piia //usit //le; idest, /ja/iis (/ui c/e Cw/o, idest de vita paterna,

me
incarnari missio enim f"ilii (/esce/u/it; et hoc quautum ad divinitatem:
fecit :

Dei est ojus incarnatio. (ial. iv, \ Mtsit :

vcl desce/u/it etiam quantum ad corpus :

Dens l'iliu//i sun/// f(ictu//i ex ?/iu/ic/'C, impiantum scilicct virtus formativa cjus,
f(ictu//i sub le(je. quai luit Spiritus sauctus, de coilo fuit, ut
l'or lioc ergo, secuudum Hilarium, ex- virtus coelestis. Undc qui manducant hunc
cluditur orror Arii; nam si nos propter panem non moriuntur, quo modo mortui
Ghristum vivimus, (juia arujuid dc natura sunt patrcs nostri. qui manducaverunt
sua habemus, ut ipse dicit : Qui //uuuhi- maniia nou dc coilo uec crat panis vivus,
:

cat//ieu//i cur/ic//i ctbibit //icu//isa/igui/ie//i, ut dictum est supra. Quomodo autem

/lahet tita//i a'tc/'/uwiergo et Christus : mortui sint qui maiina manducaverunt,
vivitpropter Patrem, (|uia liabet iii sc ex pra^missis manifestum cst.
naturam l'atris noii autem partem, quia :
9. Sccuuda conclusio de virtute panis

simplcx cst, ct indivisibilis ergo habet : ponitur cum dicit Qui ma/iducat /lu/ic
:

totam naturam Patris. Proptcr Patrem pa/ie//i., vivct in seter/iu/n : quae sequitur
ergo vivit Filius, dum nalivitas uon alie- ex hoc, Qui //la/iducat meum car/iem.
nam divcrsamque naturam.
ci intulit Qui enim manducat liunc panem manet
8. Conscquenter cum dicit Hic esl pa- : in mc, ct cgo in illo sed ego sum vita ;

/lis qui de coelo descc/ulit, ponit duas con- aeterna ergo qui ma/iducat /iiinc pa/icm,
:

clusiones nam de duobus litigabant

: : ut debct, vivct i/i sete/'/uim.
scilicet dc originc spiritualis cibi, et de Locus autem ubi hoc dixit Jesus,
10.
ejus virtutc. Prima ergo couclusio est dc fuit sy/iagoga, in qua Christus docebat
i/i

origine; secunda est de virtute; et hanc in Capharnaum. Volens enim multitudi-

principalitcr intcudit, ibi, Qui /na/iducat nem attrahere, in templo et in synagoga
/luiic pa/ic//i, viccl i/i xtcr/iu//i. Scicndum docebat, et ut ex multis saltem proficiant
cst circa piimum quod Jud.ei turbati aliqui. Ps. xxxix, 10 A/um/iliavi justi-
:

fuerant, quia dixcrat : Ego sum pa/iis tiat/i tuam in ecc/esia mag/ia.

LECTIO VIU
1. Mulli ergo aiidientes ex discipulis ejus, dixe- daeorum, et murmur, consequenter Do-
runt Durus est hic sermo ; et quis potest eum au-
:

dire ? 2. Sciens autem Jesus apud semetipsum cjuia minus sedat scandalum discipulorum. Et
murmurarent de hoc discipuli ejus, dicit eis Hoc :
primo agilur de scandalo discipulorum
vos bcandalizat \ 3. Si ergo videritis Filium hominis
ascendentem ubi erat prius? 4. Spiritus est qui vivi- rccedcntium; secundo cxaminatur devo-
ticat caro non prodest quicquam. 5. Nerba quse ego
; tio remanentium, ibi, Dixit e/^go Jesus ad
locuius sum vobis, spiritus et vita sunt. G. Sed sunt
<|uidam ex vobis qui non credunt. Sciebat enim ab
duodecim : Numquid et vos vu/tis abire?
initio Jfsus qui essent credentes, et quis traditurus Circa primum tria facit. Primo ponitur
e.ssel eum el dicebat Fropterea dixi vobis, (|uia
; :
scaudahim discipukjrum; secundo beni-
nenio potest veiiire ad me, nisi fuerit ei datum a
Patre meo. 7. Ex hoc multi discipulorum ejus abie- gnitas Christi ad reprimendum ipsum,
runt reiro 8. Et jam non cum illo amliulabant. ibi, Scie/is autem Jesus apud scmetipsu//i
O.Dixitergo J«?8U8 ad duodecim :Numquidet vos vultis
abiref 10 R^-spondit ergo ei Simon l'etrua: Domine, quia dc Iioc mur//mrarcnt disci/m/i ejus,
ad (juem ibimus? Verba vitse seternie habes et nos : dicit eis, etc. ; tertio ponitur pertinacia et
cre(iimus, et coguovimus, qui.i tu es Christus F^ilius
Dei. 11. Respondit ei Jesus Nonue ego vos duode- :
incredulitas recedcntium, ibi, J^x /loc
cim elegi et exvobis unus diaholus est \ 12. Dicebat
: //m/ti disci/ju/orum ejus abieru/it retro.
Rutein de Juda Siiuonis Iscariote hic enim erat tra-
diturus eiim, cum esset unus ex duodecim.
:
Sciendum est ergo circa primum quod
muhi erant in populo Judaeorum qui ad-
1. Postquam compressit litigium Ju- ha»rcbant Ghristo, credentes ei, et seque-

• .\1. : . unilus. » — ' .Vi. bic.

 CAPUT V!. 53
bantureiim; non tamen relictis omnibus, quia murmurarent de hoc discipuli
scilicet
sicQt duodecim, qui omnes dicebantur ejus (supraii, 25 iVon eratei opns ntfjuis
:

discipuli. Et de istis dicit quod mulli, testimonium perhiheret de homine, ipse

scilicet in populo, qui ei credebant, au- enim sciebat quidesset in homine : [*sal. vii,
dieutes, quae supra dixit, dixerunt : Durus 10 : Scrutans corda et rcnes Deus) dixit
est hic so.rmo De istis dicitur Luc. vni, 13
. : eis : Hoc vos scandalizat? quasi dicat Do :

Ad tempus credujit, et in tempore tenta- hoc non debetis scandalizari. Vel potest
tionis recedunt. Dicitur autem, ii/?</^/, quia, legi remissive quasi dicat Scio quod de
;
:

ut dicitur Eccle. 15, stultorum infinitus

i, hoc scandalizamini. Isa. viii, 4 Erit :

estnumerus. EtMatth. xx, 16 Multi sunt : nobis (scilicet Christo crcdeutibus)

in
vocati, pauci vero elecli. Isti crgo dixe- quidem in sancti/icationem in lapidem ;

runt Durusest hic sermo. Durum dicitur

: autem offensionis duabus dottiibus Israel,
quod non facile dividitur, et resistentiam idestdiscipulis murmiirantibus, et turbis,
habet. Est ergo ahquis sermo durus, aut Sed cum doctores debeant vitare scan-
quia resistit intellectui, aut quia resistit dalum audientium, quare eis Dominus
voluntati; cum scihcet ilhim intehectu talia dogmata proponit, ut scandahzaren-
capere non possumus, aut voluntati non tur et recederent? Respondeo diceiidum
placet; et utroque modo erat istis durus quod necessitas doctrina': exigebat ut
sermo. Durus quidem inteUectu, quia su- Dominus eis talia proponoret. Institerant
perexcedebat imbecihitatem intchectus enim apud eum pro cibo corporah (jui
eorum cum enim carnales essent, non
: venerat ut duceret in appetitum cibi spi-
poterant capere quod dicebat, se carnem rifualis et ideo necesse erat ut eis pro-
;

suam daturum eis ad manducandum. poneret doctrinam dc cibo spirituali. Nec

Yohmtati autem, quia muUa dixit de po- tamen scaudalum eorum causabatur ex
tentia suae divinitatis et hcet isti crede- : vitio doctrina? Christi, sed ex eorum infi-
rent ei sicut Propheta;, non tamen crede- delitate. Si enim verba Domini non intel-
bant eum Deum : et ideo videbatur eis ligcbant propter corum carnalitatem,
quod loquerctur majora seipso. II Co- poterant Dominum iiiterrogare sicut ,

rinth. x, 10 Epistolx r/raves sunt. Ecch.

: Apostoh alias fecerunt. lloc autom, se-
VI, 21 Aspera est nimium indoctis homi-
: cundum Augustinum, Dominus dispensa-
nibus sapientia. Et ideo sequitur Quis : tive permisit, ut bene docentibus causam
potest cum audire? Ilaec dicunt ad excusa- patientise ct consolationis contra maii-
tionem suam nam ex quo dederant se : gnantes eorum dicta pra^beref, cum
ei, debebant eum audire sed quia non : discipuli etiam verbis Christi detrahcrc
docebat cos placentia, vellent aliquam prsesumerent.
occasionem qua^rere recedendi. Prov. 3. Consequenter cum dicit, Si ergo
xviii, 2 Non recipit stultus vcrba pru-
: videritis Fi/ium hnminis ascrndentem ubi
dentix, nisi ea dixeris qux versantur in erat prius? tollit occasiouom scaiulali,
corde suo. qua^ quidem erat el de persona dicentis,
2. Consequentercumdicit.^af^/z^rt^^/^m et de verbis diclis, ut dicit Chrvsostomus :

Jesus ap7id semetipsum quia murmurarcnt
de hoc discipnli ejus, dicit eis : IIoc vos
scajidalizat? ponitur benignitas Christi
ad sedandum scandahim. Et primo dc-
nunliat et mauirostat scandahim secundo
removet causam scandali, ibi, Si erijo
ot idco primo rcmovol occasiouom scan-
dali quaiilum ad porsouam (licoutis;
sccundo (luanlum ad vorba dicta, ibi,
Spiritus est qui vivificat. Occasio aiitom
; istorum fuif, qiiia audiorant Domiiuuu
lo(|ui (\i^ so diviua uud(\ (|uiaipsi crodo
:

videritis Filiuni homniis asrendcutr/n ubi baiit (Mim esso flliuni .losopli, scaiidaliza-
erat prius? terlio iniuiit ipsam causani. baiifur o\ lioc qiiod de se dicit et ideo :

ibi, Sed sunt quidan) ex vobis qui lum iianc occasioncm r(Mnovons, ostondit ois
rredunt. Scandahim autcMU douuuliat, l)(Mis aporfiiis siiam diviiiitabMn unde :

quiacHxorant occiillo, Durus rst hu- srrnni, dicit : Vos lurbainini (\k' liis qiia' \\\} mo
ut ab illo non audironlur. Sed ilU; (|ui dixi : si ergo vidrrilis Fi/iuni htuninis
virtute siko diviuitatis noveral (juid dico- asccndentem ubi eraf /wius; supplo. (|uid
bant, hoc maniroslal ot boc ost (|U(>(I : (licotis? (piasi dical NiiiKpiain |iotosfis :

dicit Sciens autrm Jrsus apud sniwtip-

: nogar(^ (luiii do c(olo dosc(Mi(UMiin. (piin
suni quod ipsi in semotipsis dicobaiit, sim dat(U- vel doclor vila* a*torna» '.

' Al.: « quin sim dator vitn' H>ternn\ »

34 EVANr.ELIUM JOANNIS
Similo fecit in Nathanajle cum enim di- :
dicil S/jiritus est qui vivificat; idcst, si
:

cercl (snpra i, 40) Tucs reu Isrnel, voluit :

ea verba qiia; dixi, int^dliKJdis secunthim
eum ail perrectiorcm cogiiitionem ele- spiritum, idcst secuuduin spirituaicm
sciisum, vivilicabunt r<ir<f non jirodcst
vare uiidr dixil i'i M'ij<>r<i /iis vidrhitis.
: :
:

V.\ ideo istis arniuid luajus liilinuiu de sc

qui<i</u<im ; idcst, si sccundum carnalem
manifestal, diceus Si cnjo videritis Fi- :
sensum, ea intchif^Mlis, nihil vobis pro-
/iiim huminis asceiulentcm ubi erat prius? sunt, immo nocenl : qiiia, ut dicitur
Ascendil aulein iu cu-lum videnlihus Kom. VIII, \'.\, si sccundum carncmvixe-
disfipuiis, ul dicilur Aclor. i. Si er{,'o as- ritis,moricmini. Tunc autem vcrjja IJo-
ceiidil prius fuil, ergo prius fuit in
id>i mini de carne sua manducanda, cania-
'

cado. Supra ni, 13 Semo asccndit in : Uter iutclUf^unfur, qiiaudo accipiuulur

cte/um nisi </ui de cado descendit. Sed secuiidiim qiutd vcrbaextcrius sonaut, et
alleiidc quod, etsi sit eadom pcrsoua Filii ul iialura caruis liahct; ct hoc modo ipsi
Dci cl Kilii hniuiuis iii (lliristo (iiiia tameu ;
iulcUij.!:chaul, ut dictum est. Sed Domiuus
uatura ideo ahquid couvcnit
est alia. dicebat datnrum se eis sicut spiritualem
rati(Uie humauitalis, scilicel asceudcrc cibum, noii (luiusit in sacramcnto aUaris
(juod iion coiivcuit ci raliouc divinitatis, vcra caro scd qiiia (luodam spi-
Ciiristi,

secuiKhiin (piain iiou hahcl quo asccudal, riluaU ct divino modo manducatur.
Sic
cum aiterualitcr sit in summo rcrum ergo diclorum verborum congruus sen-
vertice, scilicet in Patre sed secundum ;
sus est nou caruaUs, sed spiriluaUs.
eam convenit ci asccndcrc ubi crat prius, 5. Uudc subdit Vcrba qux e<jo /ocutus:

scihcet in codo, uhi uon fuit sccundum sum vobis, sciUcet de caruc mea mandn-
humanaiu naturam quod est conlra ;
cauda, spiritus et vita sunt; idest, spiri-
errorem Yalentini dicentis, Christum at- tualem sensum habent, ct sic inteUecta
tulissc corpus ctclestc. Sic crgo uhi prius vitam danl. Nec mirum si habent spiri-
fuil secuiidum divinilatem ascendit vidcn- lualem scnsum, quia sunt a Spirilu
tibus Apostolis ct propria virtule sccun- sancto. I Coriuth. xiv, 2 Spiritus est qui :

dum humanitatcm. lufra xvi, ^8 Exivi : /oquitur mystcria. Et ideo mysteria Christi
a Patrc, et vcni in mutuluni itcrum rc- : vivificant. Psal. cxviii, 93 In xternum :

liiupio mun</uf/i, ct vado ad Patrem. Sed non ob/iviscar justificationes tuas, quia in
seciiudum Augustiuum, ahler ha^c vcri)a ipsis vivificasti mc. Secundum Augusti-
introducuntnr dicit euim quod isti : num vcro ahter exponitur nam hoc :

scaudalizati sunt de lioc quod Dominus quod dixit Caro non prodcst quiifpiam,
:

dixit (juod daret eis carnem suam ad intcUigitur de caruc Chrisli maiiifestum :

mauducaudum : quod intcUiyentcs car- cst quod caro Christi

euiin ut * coii- :

nahter, ac si eum ad lilleram dehercnt juncta Verbo et spiritui, multum prodest

comedere, ut carnes auimalium, scanda- per omnem modum aUoquin frustra :

lizali suut cl huuc iutclleclum removens

: Verbum caro factumesset, frustra ipsum
dicit Si crtjo videritis hi/ium /lominis as-
: Patcr manifestassct iii carnc, ut dicitur
cendcntcm ,'iii\cf^vo corporc ubieratprius ,
;
1 Tim. IV. Et idcodicendumest, quod caro

supplc, uuuKjuid dicetis quod sic daturus Christi "iri se cousiderata non prodest
eram vohis carucm mcam ad manducau- quicquam, et nou habet efreclum profi-
dum ut carucs animalium? cuum, uisi sicut aiia caro. Si euim per
4. Conse^iuculcr cuin dicit, Spiritus cst inleUcclum separetur a divinitate et
qui vivificat, removel occasiouem scan- Spiritu sancto, non habet aUam virtutem
dali ex parlc verhorum prolatorum et : quam alia caro sed si adveniat Spiritus
;

secuudum Chrysoslomum, primo distin- et diviuitas, muUis prodest, quia facit

guit duphcciu iutehectuin ipsorum vcr- sumeutcs mauere in Christo : cst enim
borum; secundo oslendit quis coiuin spiritus caritatis perquem homo * in Deo
cougruat ipsis verbis, ibi, Vcr/)a qux mauct. I Joau. iv, 13 In hoc cognosci- :

cgo /o<[Hoi\ sjdiilus ct vit<i sunt :Sciciidum mus, quia in Dco mnncmus et ipsc in
est crpj quautuin ad primum quod vcrha nobis, quoniam dc S/jiritu suo dedit nobis.
Christi secuiidum duplicem sensum in- Et ideo dicit Dominus Ilunc cfTectum, :

teUigi possunt, scihcet secundum spiri- scihcet vitae aiterna\ quem ego promitlo
tualem et secuudum corporalem; et ideo vobis, non debetis attribuere carui iu se

* Al. : « sunt ibi verba Domiui. > ' Al.

(ie- — carifatis per quam homo, etc. »
est : • ut. » — * Al. _: « esl ergo causa spiritus
 CAPUT VI. 55
consideratae, quia caro sic non prodest est supra, eodem, ubi quasi eadem verba
quidquam; sed si spiritui attribuaiis, et Dominus dixit. Repetit tamen ea hic
divinitati conjunctse carni, sic prastat propter duo ut ostendat quod hoc quod
:

vitam ffiternam. Galat. v, 25 Si spiritu : recepit eos ad fulem, magis erat eis ad
vivimus, spiriUi et ambulemus. Et ideo beneficium et utilitatem quam Clu-isto.
subdit Verba qux locutus sum vobis,
: Phil. i, 29 Vobis datum est ut in ipsutn
:

spiritus et vita sunt ; idest, referenda sunt credatis, quasi dicat Bonum vestrum est :

ad spiritum carni conjunctum; ct sic in- quod credatis et ideo dicit Augustinu.s : :

tellecta, vita sunt, scilicet animae nam' : « Magnum quidem est credere gaude :

sicut corpus vivit vita corporali per spi- quia credidisti. » Secundo, utostendatse
ritum corporalem, ita et anima vivit vita non esse filium Joseph, ut ipsi putabant,
spirituali per Spiritum sanctum. Psal. sed Dei nam Deus Patcr est qui attra-
:

(•.III, 30 Emitte spiritum tuum, et crea-

: hit homines ad Filium, sicut ex pra^mis-
buntur. sis apparet.
6. Consequenter cum dicit, Sed sunt 7. Conscquenter cum dicit, Ex hoc
quidam ex vobis qui non crcdunt, de- multi discipulorum ejus abierunt retro,
monstrat causam scandaH, quai erat infi- ponitur ipsorum discipulorum portina-
delitas eorum quasi dicat Causa scan-
: : cia : nam licct Dominus repreheii(lerit
dali vestri nonestduritia scrmonis quem eos, et causam scandah, quaiitum estex
ego locutus sum vobis, sed infidehtas parte sua, removerit, nihilominus tamen
vestra. Et ideo primo ostencHt eonim in- perseverant in iiifidehtate et ideo dicit, :

fidehtatem secundo excludit falsam opi-

; quod multi discipuli ejus abierunt retro.
nionem; tertio manifestat causam iiifi- Non dixit, Recesserunt; sed, abierunt re-
dehtatis eorum. Infidelitatem quidem tro, a fide, quam secundum virtutem ha-
eorum ostendit Dominus cum dicit Sunt : bebant, et praicisi a corpore Christi vitam
quidcm ex vobis qui non credunt. Non perdiderunt, quia forte nec in corpore
aulem dixit, Qui non intelligunt; sed, fuerunt, ut dicit Augustinus. Sunt enim
quod plus esf, causam quare iiou infeUi- aliqui qui simpliciter vadunt retro illi :

gunt insinuat ex hoc enim non : intelli- sciHcet qui sequuntur diabolum, cui dic-
gebant, quia non credebant. Isa. vii, 9, tum est, Matth. iv, 10 Vade retro sa- :

secuuduui aliani lilteram : Nisi credide- tana. Et de quibusdam feminis dicitur

ritis, non Et (hxit, Quidam,
intelliqetis. I Timoth. V, 15 Quxdam conversx sunt :

ut excipiat discipulos, 11 Thessal. iii, 2 : retro post satcmam. Non sic vadit retro
Non omnium est /ides. Roin, x, 16 Non : Petrus, sed post Christum. Matth. xvi,
omnes obediunt Eca)iqelio. Psal. cv, 25 : 23 Vade retru nw sataua. Isti autcm
:

Non crediderunt verbis ejus. Falsam sus- abierunt post satanam.

picionem exchidit Evangelista, cum sub- 8. Uiide sequitur Et jam non cu/n illo :

dit, Sciebat enim; quasi dicat Non ideo : a/nbulaba/u scilicet (|uainvis a iiobis
:
'

dixit Jesus, Sunt quidam e./vobis qui non nMiuiratiir ut cuni Jesu ambulcinus. Mi-
credunt, (|uasi de iiovo Iioc ei iiiiiotuis- clia'ac VI, H : l/idicabo tibi, /it)//io, quid
set, sed quia sciebat ab initio, mmich sitbo/iu//i : et S{n\mim' : so//icite a//ibu/are
scilicet, qui essent credentes, et qui.s esset CH//i Dco tiio.

traditiiruseinn. Hel). iv, 13 Omnia nuda : [). Consc(|ut'nfcr cuni snliditur : Di.rit
ct apcrta sutit oculis cjus. Et Eccli. xxiii, vrqo Jcsits ad duo(lc(i//i : Nititiqitid ct ros
21) : Domiuo Deo uosfro nota sunt (uuuia rii/tis lUuninus discipu-
abirc'} cxaininat
antequam fiaul. Caus;im autein iiifidcHta- los rcinanenles. Et prinio ponilur exami-
tis eorum assigiiat Domiiius ('onscinicn- natio (lisci|iuloriim cx intcrrogatioiie
ter, (lua'- cst cx i(>iiiotione gralia' altra- Clirisli sccundo suluHlur dcvidio rcma-
;

heiitis : uikU^ (Hccbal : l^roplcrea eipi di.i i ncnlium cx rcsponsionc Pctri, il»i, lirs-
vobis; quasi dicat ideo necessariuni luil
: po/idit erijo Sinu/n Petrus ; tcrtio corri-
ut vobis pra.uiicta dicercm quia ne/uo : gitur Petri responsio, ibi, Rcspo/u/it ei
potest vruiri' ad uw, sciHcct pcr lldcui, Jrsiis. Exaiiiinataulcin Doniinnsduodccim
nisi fuerit ei datiiui a Piitrr uwo. V.\ (|uo (|ui rcniansciant an \ clinl pcisislcrc ct ;

sequitur, scciinduin Augiislinuin, (juod idco (Hxil adduocct im, sciHcct Aposlolos:
otiam ipsum credcri^ (Wiliir nobis a l)co. .\u//iquid et vos ru/tis abire! ct hoc prop-
Curautem non oninibus datur, ostensuiii tcr diio. Priino iic hoc (piod isti aliis re-

Al. sc'd.
 ;

56 KVAMiKUrM .lOANMS
((MltMiti 1)118 roinansiMaiil, pKipria' jnslitia' Filiiim Dci, facit menlionem do pcrsona
nscrilMMitcs, snperhircnt, «'xislinianlcvs si* Palris et Filii, siinnl (;tiam et Spiritus
^Matiani fociss(^ Cliristo, cnm non rcliii- sancti, qiii est amor Patris ct Filii, et
<picii(l()ct idco, oslctidcns sc iion indi-
: iicMis iilriiis(pic m\slciiiim vcro in-
:

^'crc coriini sc^picia, ina^'is cos (icliiict ct ( ainationis, (11111 dicil : 7 u cs Christus :

confirnial. Job xxxv, 7 Pojro si jus/c : (Ihristus cnim giVTcae, latine iinctus dici-
ffjcris, quid (tonnhis vi, (iiit iiuid dc uianu tur, oleo scilicot iuvisibili Spiritus saiicti
tuii iirrijiict'} Scciindo, (|nia co!ilinf-'-it scd noii sccniidiiiu dixiiiain iiatnram :

(piod ali(piando ali(|nis lialtct volnntatcin (|uia (pii un^'ilur S|)iritu sauclo ipsa
roccdcndi ah ali(pio, ct tamcn verecnndia nncliouc mclior cflicilur; sed sociiiidum
rclinctiir; ci idco nolens eos vereonndia (piod J)ens, Chrislusnon efncitiir mclior:
ooarclalos a|)n(lcnin rcmancrc ((piia idcm crgo csl uucliis sccnudnm (piod homo.
est invitc scrvirc (piod pciiilns non sor- Dicit autcm, Credimus, ct coi/novintus,
vire), anfcrl otiam vcrociindiam,et ncces- quia prius est credore quam coguos-
sitatem romancndi, ponens in eorum ar- cere et ideo « si prius cognoscere quam
:

liitrio, an vclloiil rcmanere, an abire, credere vellemus, non cognosceremus,

(piia liihirvni dntorcni diligit Dcus ut : nec crcdere valeremus. » ul dicit Augus-
(licilnr II (".orinlli. ix, 7. tinus. Isa. vii, 9, socuudum aliam lilte-
10. Seqnilnr devotio remancnlinm ex ram : <( Nisi credideritis, nou intellige-
responsione Petri nam ipso frntrum : tis, »

amalor, cl amiciconscrvalor, etspecialem Responsionem antem Petri Domi-

tt.
airoclum gorons ad C.hristum, rcspoudet nus corrigit ciim dicit Nonne eijo vos :

pro toto collegio, diccns Domine, ad : duodccim elegi; cl ex vobis unus diabolus
(]ucm ihimusl Verba vitse xternx liabes, cstl Et primo ponitur responsio Domini
ct iios rrcdinius. Uhi tria facit. Primo ex- sccuudo cxpositio Evaugelistae, ibi, Dice-
tollit (Ihristi oxccllenliam secuudo com- ; bat autem de Juda. Quia Petrus largus
meudat cjus doclriuam, et tertio profite- fuit in respousione sua omues includendo,
tur fidem. Excelleutiam quidem extollit sic diccns Et nos credimus, et cognovi-
:

cum dicit Doinine, ad quem ibimusl

: miis quia tu es Christus Filius Dei per :

quasi dicat Ropellis nos a tc, da nobis

: quod videhatur quod omnes perventuri
alium mcliorom te, ad quem eamus. Sed esseiit ad vitam aeternam ideo Domiuus :

ccrto uullus similis tui in fortibus, Do- de collegio credentium excepit Judam.
niinc Exod. xv,
: et in Psal. H : Sed haec quidem in Petro commendabi-
'

i.xxxviii, 7 Qids similis Deol et ideo

: lis erat coufideutia, quod nullum de
non dimillcmus te. l'sal. cxxxvui, 7 : socio malum suspicabatur sed in Domino ;

Quo ibo a spiritu tuol Et, secundum admiranda est sapientia, qui occulta vi-
Chrysostomum, vcrbum Petri multum debat et ideo dicit Nonne ego vos duo-
: :

amicitiae est ostensivum jam euim : dccim elegi el itm/s er vobis dinbolus
:

Chrislus eis erat houorabilior quam pa- est? non per naturam, sed per imitatio-
tres et matres. Doctriuam vero commen- nem diabolicae malitiae. Sap. 11, 24 :

dat cnm dicit Verba vitae xteriix liabes.

: Invidia diaboli mors introivit in orbem
Moyses autem hahuitverba Dei, similiter terrarum : imitantur autem illum qui
et Prophela' sed raro verba vitai aeternae
:
;
sunt ex parte illius. Infra xiii, 27 Post :

tu vero promillis vitam aeternam quid : buccellam introivit in eum satanas : quia
ergo aliud majus qua*rimus? Supra (hoc scilicet factus est couformis malitiae
cap.) Qui crcdit in tne, hnbet vitam xtcr-
: ejus.
nam. Et supra iii, 39 Qui credit in Fi- : Sed si Christus elegit Judam, et ipse
lium Dci, hnbct vitam xternam. Fidem factus est malus, videtur qiiod erraverit
aulem cum subdil Etnos cre-
confitetur : in electione. Ad quod respoudetur primo,
dimiis ct cof/novimus quia tu es Christus secundum Chrysostomum, quia hoc non
l-ilius Dci. lii fide enim nostra duo priu- diciturde electiono praedestinationis, sed
cipaliter crcdcnda sunt : scilicet mysto- ad aliquod officium, ot ad statum prae-
riiim Trinilatis et incarnationis : quae seutis justitiae, ad quem aliquando aliquis
duo hic Pctrus confitotur. Mystcrium eligitur non secuudum futiiriim, sed se-
quidcm Trinitatis, ciim dicit Tu cs Fi- : cundum quod nunc est in re (|uia per :

lius Dei in hoc euim quod dicit eum

:
hanc eleclionem non aufert arbitriiliber-

' Al. : <t hi<i. »

 :

CAPUT VI. 57

tatem, necaiifertpossibilitatem peccandi Sed qua^ritur hic, quare cum dicit Do-
undc dicitur I Corinth. x, 12 Qui sc : minus, Uiius ex vobis diabolus est, nihil

existimat stare, videat ne cadat. Sic ergo dicunt discipuli postca cum dicit,
ct
Dominus elegit Judam non tamquam infra xui, 21 •
Unus ex vobis me tradet,
malum tunc, nec tamen per electionem dixerunt, Xumfpiid c(jo sum, Domine?
ablata est ei possibilitas peccandi. Se- Rcspondeo dicendum quod Imjus ratio
cundo respondetur, secundum Augusti- est, quia hic Dominus generaliter locu-
num, quod Dominus elegit Judam ma- tus est, dicens, unum ex eis esse diabo-
lum et quia boni est ut malo utatur in
: him quod potest refcrri ad qnamcum-
:

bonum, licet sciret eum malum, malo que malitiam et ideo non sunt com-
:

ejus bene est usus Deus, dum tradi se moti ibi vcro tantum facinus audientes,
:

pertulit ut nos redimeret. Vel diccndum, prodilionem scihcet magistri, se conti-

quod electio duodccim Apostolorum non nere non valcnt. Vel diccndum ad hoc,
refertur hic ad personas, sed ad nume- quod cum Dominus haec verba dixit, qui-
rum quasi dicat Ego elegi in vobis
;
: hbct eorum de sua virtute confidebat, et
duodcnarium numerum hic enim nu-
: ideo non timebant de sc sed quando :

merus congrue consecratur eis qui fidem Petrus audivit (Matth. xvi, ^"i) Vade :

per quatuor mundi car-

sanctffi Trinitatis post ?nc, satnna territi sunt, et infir-
:

dincs praedicaturi erant qui quidcm: miora de se senserunt et ideo vacillan- :

numerus non periit, quia in locum pe- tes dicebant : Numquid cfjo sum, Domine?
reunlisproditorissurrogatus estMaltiiias. 12. Ilanc autcm responsionem, quam
Vel, secundum Ambrosium, ideo elegit Dominus occulte feccrat, Evangelista
Judam malum, ut consolarctur infirmita- exponit, diccns : Diccbat autcm de Juda,
tem nostram, si aliquando contigerit nos ut rei probavit eventus, ut patet infra,
ab amicis prodi, cumlegimus a discipulo cap. XIII.
proditum Dominum et Magistrum.
 CAPUT SEPTIMUM

LECTIO I.

1 . Post htec. auteni anibulabat Jesus in Oalilieam :

/ixc, verba soilicet quas dicta sunt in
non enira volehHt ambulare, (juia (|ua're-
in Juila>tim
l>ant euni Jndiei interticere. Erat autem in |>roximo
Ca[)baruaum, amhulaliat Jesus in Gali-
dies festus Judieorum sCHno|)e<.'ia. 2. Dixerunt autnm Lvani soilioct *, aoocperat iter de Ca-
;

ad eum fr ttres eius Transi hinc, et vatie in Ju-

diuain •i.
:

Ut et discipuii tui videant c^»era tua (in;i>

:
pbarnaum, qua; erat mctropoHs Galila*2B,
facis. Nemo
((uippe in occulto (|uid fuCTt, ei (^uieril ut discurreret pei' (lalila-am, Ideo autem
ipsf in pahim
esse. Si luec facis nianifesta teipsuni
Dominus in Galilaia frequcntius moratur,
mundo. 4. Ne(|ue enim fratres ejus credebaiit in
eum. 5. Dixit ergo eis Jesus : Tempus meum nondum ut ostcndat nobis transmigrandum csse
adveiiil ; tempus auiein vesirum bem|)er est |)aratum. de ad virtutcs. Kzccli. xii,3
vitiis Tn :

6. Non potest niundus odisse vos; me autem odit;

quia ego testimonium perhibeo de illo, (juia opera er(jo, fili Jiominis, fac tibi vasa traiistni-
ejus niala \os ascendite ad diem festum
suiit. 7. cjrationis et transmigrabis per diem coram
hunc ego autera non ascendam ad diem festum
eis. Ex proposito autem Cluisti, qui forte
;

istum, ({uia meum tempus nondum impletura est.

eis per verba innotuit et idco dicit
'
; :

1. Postquam Dominus
cgit dc vita spi- Non enim volebat Judxam ambulare. in
nutrimcuto, hic consequentcr
rituali, ot Cujus ratio est, quia quxrcbant eum Ju-
agit de instructionc scii doctrina quai : dxi intcrficere. Supra v, 18, Qugerebant
est ncocssaria spiritunlitcr rcgeneratis, eum Judxi intcrficcre : quia non solum
ut dictum cst supra ct primo ostcndit : solvcbat sabbatum, sed et patrem suum
originem su* doctrinai secundo mani- ; dicebat Deum^ gsqualem se faciens Deo.
festat ejus utilitutem ab octavo capitulo, Sed numquid non poterat illuc, ire, et
et dciucc[)s. Circa primum tria lacit. ambulare intcr Judeaos, et ab cis non
Primo ponitur locus ubi originem suai ocoidi, sicut fccit infra viii. Respondeo
doctrinai manifestavit secundo ponun- : dicendum quod ad hoc triplex ratio as-
tur oocasiones manifestandi, ibi, eam signatur. Prima ab Augustino quia fu- :

Jtidsei e<jo qHxrchant cuni etc. tertio po-
nitur ipsa manifestatio, ibi, Hes/jo)idit eis
Jcsus ct dixit Mea doctrina non est mca
; :
etc. Circa primum tria facit. Primo po-
nitur inoitatio Cbristi ad eundum ad lo-
cum, ubi publioavit origincm suai doc-
turum erat ul aliquis fldelis Christi ab-
scondcrct se ne a perseoutoribus inveni-
rctur. Ne ergo illi fuga objiceretur pro
crimine, voluit Dominus ad consolatio-
nem nostram hoc in se praecessisse os-
'
tendcre quod eliam ct verbo docuit.
:

trinse seoundo ponitur recusatio Domini, IMatth. X, 23 .S"/ vos persecuti fuerint
: in
ibi, Dicit ergo eis Jesus etc. tcrtio sub- ; una civitate, fugite in alium. Alia qui-
ditur qnomodo Christus ad locum iUum dcm ratio est, quia scilioet Christus Deus
pcrvcuit, \\n,lJ6ec cuni dixissct, ijjsc rnan- erat ct homo ; et ideo virtute divinitatis
sit in G(diliea. Circa primum duo faoit. poterat non laedi a persecutoribus sed ;

Primo ponit occasiones quare Christum hoc noluit continue facere quia sic fuis- :

incitabant ad eundum; seoundo subdit set deolarata ejus divinitas, quod tamen
ipsam incitationcm, ibi, Dixerunt autem humanitas ejus venisset iii dubium. Et
ad euni fratrcs ejus. Ex tribus autem mo- idco fugicns quandoque pcrsecutores, ut
vebantur ut incitarent Cbristum ad eun- homo asserit * suam hiimanitatemf, ul
dum in .luila'am : primo quidem ex mora confundat omnes eum non verum homi-
ejus seouudo cx pro[)()sito
; tcrtio cx ; ncm fuissG Quandoque autcm
diccntes.
congruitatc tcmporis. Kx mora quidcm transicns illa^sus per cos, ostendit suam
ejus in Cabla-a, in qua ostendcbat Chris- divinitatcm, confundens omnes eum
tus se velle morari et ideo dicit Post : : hominem purum esse dicentes. Et ideo

* Al. :
u publicant. » — » .\1. deest: % scilicet. » * Ai. omittitur: « per. » — Al. : « aflirmat. »
 ,

CAPUT VII. 59
Chrysostomus habet aliam litteram sci- : nem, protuUsset postmodum alium ho-
licet, Non cnim habebat poteatatcm, si minem mortalem. Fratrcs ergoejus erant
velLet, in Jiidxam ambidarc quod dici- : cognatione, quia erant consanguinei '
tur secundum modum humanum sicut ; Beatae Mariai Virginis; hajc enim estcon-
si dicatur Aliquis non potest aliqtio irc,
: suetudo Scripturae, consanguineosappel-
si vellet, propter insidias. Tertia ratio lare fratres, secundum iliud (len. xui, 8 :

est, quia nondum passionis aderat tem- Non sit, fjuccso, jiirgium inter me ct tc.
pus ; futurum enim erat ut pateretur in fratres enim sumus ; cum tamen Lot ne-
pascha, quando immolabatur agnus, ut pos esset Abrahai. Et, ut Augustinus di-
sic victimasuccederet victima^Infra XIII, cit, sicut in sepulcro ubi positum fuerat
1 Scicns Jesiis quia venit hora cjiis ut
: corpus Domini, nec ante nec postea ja-
transeat cx hoc mundo ad Patrem. cuit corpus sic uterus Mariai nec ante
;

Ex congruitate vero temporis, quia nec postea quicquam mortale concepit,

erat tempus congruum ad eundum in Sed quia aliqiii de consanguineis Reatai
Hierusalem et:hoc est quod dicit : Virginis crant Apostoli, sicut Zcbe- filii
'
Erat autem Judxo-
in jiroximo die festus da?i, et .lacobi Alpha»i, et alii ideo non ;

rum Scenopegia autem gra?-

sccnopcfjia.
cum est, compositum ex scenos, quod
est umbra, et phagim quod cst come-
dere quasi dicat
;
Erat tempus in quo
comedebant in tabernaculis. Dominus
enim mandavit filiis Israel. Lev. xxiii, 41
quod mense septimo per septem dies ha-
bitarent in tabernaculis,
est intelligendum quod fuerunt de illis
qui incitaverunt Christum; sed illi fue-
runt alii propinqui ejiis, qui Cbristum
: non diligebant. Secundo ponitur moni-
tio eoriim,cum dicunt: Transi hi/ic, scih-
cet deGaUIa?a, et vadcin Judxam: ubi est
Ilierusalem locus solemnis, doctoribus
in memoriam conveniens. Amos vii, \± Qui vides, :

quod quadraginta annis habitaverunt in gradcrc in tcrram Juda, ct ibi comedcs

tabernaculis in deserto. Et hoc festum pancm tuum, ct prophetabis ibi.
tunc celebrabant Jiidaii. Commemorat 3 ^. Rationem autem subdunt, dicentes;
autem hoc Evangelista, ut oslendat quod Ut et discipuli tui videant opcra tua. Ubi
mullum tempus praitermisit ab eo tem- ostendunt se primo inanis gloria; cupi-
porequo pra^missa decibo spirituali dicta dos, secundo suspiciosos et tertio in- ;

fuerunt usqiie ad istud temi)us. Nam credulos. Cupidos quidem inanis gloria^
quando fecit miraculum de panibus, ostendunt se, se, cum dicunt tV ct dis- :

erat prope dies pascha^. ; hoc autem fes- cipuli tui vidca)it opera tua. Patiel)autur
tum scenopegia; est multo post pascha ;
enim aliquid bumani ad Christiim, et vo-
et sicnihil eorum quae in quiiKjue mensi- lebant captare gloriam de honore buma-
bus intermediis per Dominnm factasnnt, no, qui Christo exhibcretur a turbis et ;

recitat hic Evangelista ut detur intel- : idco inducebant cum uf facerct opcra sua
ligi quod indelicienter signa faceret, ut in pnhlico cst cnim pr()|)rium inanis
:

patet infra ultimo, illa [)ra'cipue studue-
runt Evangelista3 dicere pro qui[)us ant
querela aut contradictio aJuda^is subse-
gloria' ciipidi ut quiciiuid glorit)snm sui
'
vel suorum fuerit, ostendatur in pnbUco.
Matth. VI, 3 A))i(i)it iu si/)i<ii/i)ips ct i)i
:

quebatur. aiK/ulis jjlatearu))) sta)ilvs orarc, ut vi-

2. Consequenter cum
dicit, Dixcru)it dru)i/ur ab h(/))ii)iibus : dc (piibns dicitnr
autcm ad eum fratrcs cjus, ponitur inci- infra xii, i.{ l)ih\rcru)it ))uujis
: jhrinm
tatio fratrum Domini el primo |)onitnr ; h()))ii)iu))i (/ua))i l)ei. Suspiciosos uutem
eorum admonitio ; sccnndo assignalnr oslcndiint sc ; ct piimo do formidine '
admoiiitionis ratio, ibi, L'f disripuli lui Clirislnin iiolant : uiiilc (iicnnt ci : .Xo/io
videant opcra tua \,o,i'V\o ab Evangelista
\ f/ui/^pc i)i occu/to a/i(/uid facit ; (|uusi di-
assignatur causa talis rationis, ibi, \r- cant : Tu dicis fe faccrc miruculu scd ;

que e)ii)U fratrcs rjus rrrt/cbo^it i/i rum. facis in occulfo, cf lioc cx timorc alio- :

Circa priinnni |)riiiio ponunlur incitaiitcs; (inin in llicrnsalcm, ct faccrcs ca ibi co-
uiide dicil Di.reriiiit autrni ad cu))i fra-
: ram mnltifndiiic. tamcii Dominus Scd
tresejus, iion carnales et iitciiiii, iit Elvi- dicif, inlra xviii, orru/to /ocutns
K^ : In
diiis blaspbcinavil, ]iiod ablioircl lidcs suiii iiihi/. Scciiiido iiolanf ciim dc anuu^e
catholica, (luod saiiclissiinns ill(! virgi- gloria' : iiiidc dicniif : l'!f (/u.rnt I/ih' tn
neus ulerus (ini DiMiin [^rotnlil cl lioini- /ja/ain c.s.sc ,"
(inasi dicaiil : Tu (iua'ris glo-

* Al. omitlitur : € pro. » — * Al. : • ([uia anlc consanguiiiei. » — * .VI. do fortituJino

60 KVANC.KLirM JOANNIS
riani »1»' liis <ju;«' faris, v\ faiiKMi propttT gloriam hnjus fcmporis sed ad celsilu- ;

tinittnMn altsfoinlis ttv lli»c fsl propriinu diiicin ^'ioiia' ftficstis pcr ' passionem et
malornni, nt crotlanl alios siniilos eis hnmilitatcm suam volcliat pervenire.
animi passiouos l)ali(M'o. Vitlt' tjuam irn^- Luc. uU. 20 Dportuit Chris/itni /lati, et
:

MM't'ut(M' pruiitMjlia faruis VtMhtnii car- it(t * ititrarc i)i (/htria)/i su(t))i. Kt id(M) di-
ncm '
fufUnn arf;uf l)al ft»ntra tpjos ilifit cit cis, scilicct Iratribus : To^ijjits ))icu)n,
Jol) IV, 3 Arf/uis cum quiuon est sijnilis
: idest tempus gloria» mca», wnu/nm ve-
tibi, et /o(/ucris quoii tihi non cxpct/i/. )ii/ : (|uia oportet quod tristitia conver-
Incrcdulos tisttMiiIiint st^ cssc, tMiin tii- tatur in gandiiim. Ilom. viii, 18 Xtni
:

cnnt : Si /ia'c /acis, numifcstu lcipsuni sN/i/ c()/idi(/ii<v /)(tssi())tcs liujiis tCJn/)oris
; qnasi snl)
w*m;<^A> linbio ponnnt an ipst^ ad fittura))) (jloria))i fjux j'cvelabitur in
miracula faciat, Isa xxi, 2 Qui incrcdu- : nohis. Scd lcmj)us vestrujji, idesl mundi
/us cst, in/l(ic/i/cr of/i/. gloria, sc))ij)cr cst j)aratu))i.
(lansam autcm (luare sic lotjiichan-
4. llationem liujns diversitatis tempo-
(1.

tur, suhdit Kvangclisla cum dicit Ac//ur : ris assignat cum dicit No)i j)o/cst mun- :

cnini /rntrcs ejus crcdcbant in cum. Con- dus odissevos; me autem odit. Ideo enim
tingit cnim quod carnalcs consangninci mundani habcnt tempns gloriaeparatum,
maximc advcrsantur snis, et invidcnt quia eadcm amant quae mundus amat, et
de bonis spiritualibus. Kt contemiiunt mundo conscntiunt. Sancti vero qui quai-
eum :unde dicit Augustinus : <( Christum runt gloriam spiritualcm, nonhabenthoc
consanguineum hahere potuerunt, cre- tempus paratum, quia qua^runt qua*
dereaiitcmin tMim in ipsa propinquitate mundo displicent, scilicct paupertatem,
fastidicrunt. » .Mic h. vii, : /)iimici Ituminis luctum, esuriem, et hujusmodi. Vitupe-
domestici ejus loh xix, 13 Fra/rcs mcos : rant ctiam quae mundns amat immo ;

a me, et noti 7nei quasi a/ieni

./on</e fcci/ ipsum mundum contemnunt ^. Gal. ult.
dcrcliyucrunt mc j)roximi ynei, et qui mc W: Mi/ii ))iu)tdus cruci/ixus est, et erjo
noverant, ohliti sitnt tnci.•
jnujido. Et ideo dicit : Noji potest mttndtts
5. Consequenter cum dicit, Di.cit crfjo odisse vos ; qnasi diceret : Ideo paratum
crgo Jcsu
eis Tcmpus mcum Jiondum ad- : est tempus gloriae vestrap, quia mundus
venit etc. ponitur Christi responsio ct ; non odit vos, qni convenitis cum eo et :

primo designat temporisadascendendum omne animal diligit sibi simile. Scd me

indispositionem - secundo assignat dic- ; odit; et ideo tempus meum non semper
torum rationem, ibi, No7i potest mundus est paratum. Et ratio odii est, quia etjo
odisse vos tertio ponit ascendendi recu-
; testijnojiium perJiibeo de illo., scilicet
sationem, ibi, Vos ascenditc ad dicm fes- mundo, quia ojjcra cjus mala swit idest, ;

tum hunc etc. non praetermitto mundanos homines re-

Sciendnm autem quod tota se- est darguere, licet sciam ex hoc odium in-
quens littera exponitur secundum aliter currere, etmortemintentari. Amos v,10;
Augustinum, et alitcr secnndum Chrvsos- Odio habucrunt corripioi/em hi /jor/a.,
tomum. Nam secundum Augustinum, illi scilicet qui amant malitiam. Et Prov,

fratres Domini invitabant eum ad huma- IX, 8 Xoli argucre derisorem.

:

nam gloriam. Est autem tempus quo Sed numquid non mundani aliqui odio
sancti perveniunt adgloriam, scilicet tem- habentur a mundo idest ab alio mun- ;

pus futurum : ad quam perveniunt per dano? Responsio. Dicendum, quod in

passiones et tribulationes. Sap. iii, 6 *.
particulari mundanus quidem unus habe-
Tanu/uam aimmi in fornacc prohavit tur odio ab alio, inquantum habetea quae
illos, et f/uasi /lolocausti accejnt /lostiam ipse vellet habere, vel impedit eum in
i/los, ct in tcmporc crit rcs/)ectus il/orum. his qusR sunt de gloria mundi sed in- ;

Aliud vero est tempus quo mundani glo- quantum mundanus, nullus oditur a
riam suam acquirunt scilicet tempus , mundo. Sancti vero universaliter odiun-
pra'sens ii, 7 Son prx/ereat nos flos
: :
lur a mundo, quia contrariantur ei et :

temporis coroncmus )ios rosis antcf/ua)j)

:
si aliquis de eos diligat, hoc non
mundo
marcescant , tnt//u)n /n-a/utn si/ (/uod )ion est inquantum est de mundo, sed in-
pcrtranseat /uxurianos/ra etc. Voluit ergo quantum est in eo aliquid spirituale.
Dominus ostendere quod non qua?rebat 7. Recusat autem Dominus ascendere.

' Al. : * caro. » — ' Al. : « et primo assignatio deest t per. » — ' Al. omittitur « ita. » —
— : :

temporis ad eum de indispositione. » » Al. * Al. deest : « contemnunt. »

 CAPUT VII. 61

cum Vos ascendite ad dicm fcsturn

dicit, dem divisione, exponitur sic : scilicet
hunc ego autem non ascendam. Sicut
;
quod Domini conspiraverant in
fratres
eiiim sunt duae gloriae, ita duo diversa mortem Christi cum .luda^is unde indu- :

festa \ Mundani enim habent festa tem- cebant eum ad eundum, volentes cum
poralia, scilicet gaudere etepulari, et hu- prodere, et tradere .Iuda*is etideo : dicit:
jusmodiexteriores delicias. Isa. xxii, 12 : Tempus meum, scilicet crucis et mortis,
Vocavit Dominus ad lamentum ct ad nondum advenit, ut vadam in .luda^am,
planctum, ad calvitium, et ad chvjulum et occidar ; tempus autem vestrum sempcr
sacci (/audium et Isetitia, occidere
: ct ecce est paratum : quia siiie periculo conver-
vitulos, jwjulare arietes, comedcre
et sari poterltis cum eis. Et hujus ratio est,
carnes, et bibere vinum. Ibid. i. 14 So- : quia non possunt odire vos, zelantes ea-
lemnitates vestrus odivit anima mea. Sancli dem et amanlescum eis Me aulemodit: :

vero habent festa spiritualia, quai in de- quia eqo testimonium perhibeo de illo,
lectationibus consistunt. Isa. spiritus quia opcra ejus mata sunt. Per quod patet
XXXIII, 20 Respicite Sion civitatem so-
: quod .ludaM non propter solutionem sab-
lemnitatis vestrse. Et ideo dicit Vos qui : bati, sed propter publicam redargutionem
gloriammundi qua^ritis, ascendite addiem me odiunt. Vos erjo ascendile ad dicm
festum hunc, idest ad festa la^titiai tempo- festum hwic, scilicet ad principium festi
ralis autem non ascendam ad diem
; erjo (nam septem diebus celebrabatur, ut dic-
festum istiim, sed ad diem festum solem- tum est) ego autem non asccudam ad diem
nitatis aterna; ; et hoc, quia meum tcm- festum istum, scilicet vobisoum, scilicet
pus, scilicet gloria verae erit per- * quod ad principium festi quia 7io?u/um tempus :

manens in *ternum gaudium

sine fine, meum est impletum, in quo patiar nam :

aeternitas sine labore, claritas sine nube, in futuro paschacrucitigendus erat. Ideo
7iondum impletum est. autem non ascendit cum eis, ut posset
Secundum Chrysostomum, servata ea- magis latere etc.

LECTIO II.

1. Hsec cum dixisset, ipse (pansit in Galila;a. Ut posuit Christi responsionem, iiic conse-
autem ascenderunt fraties ejus, tunc et ipse ascendit
ad diem festum, non manifeste, sed quasi in occulto. quenter agit de ascensu ejiis. Et primo
2. Judfeiergo (|ujerebant eum in die festo, et dice- ponitur dilatio ascensus Christi secuudo ;

bant Ubi est ilie Et murniur multus erat in turba

tertio ascensionis modus.
i

de eo
:

(juidam enim dicebant, (juia bonus est, alii

:
ordo ejus '^
;

aulem dicebant Non, sed seducit turbas. Xemo ta-

: Dihitio quidem ponitur cum dicit HiVC :

men paiam loquebatur de illo pro|)ter nietum Judae- cum dixissct, stilicet qua' rc^pondit;
orum. 8. Jam autem die festo mediaiite, ascendit
Jesus Kt miral)antur Jud;ei
in teni|)lum, et docel)at. 77iansit ipse i/i (ialilxa, non asccudens
dicentes: Quomodo iiic litl^-ras scit, cum noii didi- cum cognatis ad diem festum, iit verifl-
ceril?4. llespondit autem Jesus, et dixil Mea doc- :

trina non est mea, sed ejus (jni misit me. 5. Si ([uis caretur verbum suum, tpiod dixerat :

voluerit voluntatem ejus facere, cognoscet de doc- Eqo 11071 ascc7u/am ad dicm fcstu/7i islu77i.
trina utrum ex Deo sit, an ego a mei|)so i()(|uar.
6. Qui asem(^ti[)so loi^uitur, gloriani propriam i|u;('rit.
Num. .wiii, It) S<m cst Deus ut ho/no. :

Qui auteni (juii?rit gloriani ejus (|iu niisit euiu. hic ut 77U'7itiatur, /irquc ut /l/ius homi/tis, ut
verax est, el injustitia in illo non est. 1. Nonne Moy- mutctur. Ordo vero ejiis ponitur cum di-
ses dedit vobis legem f iifmo ex vobis facit legt-m.
l'".l

Qiiid nic (|u;(.Tilis iiili^rlict-rc f X. Ilespoiidit turba, et cit // aufc/n ascr/u/cru/it /r(/t/'cs cjits,
:

dixit: Dicnioniiim li.ilxvs (|ui3 te : i|ii;i"rit iiiterlicere ? itlcst cogiiati, tu/ic ct tpsc ascciu/it ctc.
9. Respondit Jesus, et dixit eis rnuiu opus feoi, et
omnes niiramini. 10. Proptciea
:

Mojses dedit vobis Sed hoc videtur contra iliud quod su-
circuracisionem, non (iiiia ex Moyso est, sed ex pa- pra (iixil : /v/o aufc//i /lon asrc/idiu/i :

tribus. Kt in sabbalo circumcisioneni accijiit lionio in

ciiiu .\|iostolus (licatII Cor. i, II) Chris- :

sahbuto, ut non solvaliir lex Moysi ; niilii indi;;iia-

mini, (luia toliini honiinein siinuni feci in salibalo f tus Jcsi/s qiii in robis pnvi/iratus rst per
II. Nolite judicare secuiiduin ta('ieni; sed justum ju- /los... iio/i fiiit Est
iii '//o Est ct Xtin, sci/
dicium judicate.
i/i i//o fiiit. Ucspondco dicendum juimo,
1. Posttiiuim egit Kvangclista de iiui- (liiod lcstiim scciiopcgia' scptcm dicbus
tationo (|ua cognati Domini iniliUM-liaiit ai^fchalur. iit (lictiim cst. Dominus autcni
Christiim ut asccnderet in Jutkeam, cl ih.vit supra Ejo tiiifrin noii asrriu/am iid
:

•
Ai. : « ita (iuo fesla. » — • Al. : • suw. » — ' Al. : «i sccuudo asceusionis luodus. •
62 KVANCKLIUM JOANNIS
(linn frsfuni /iiinr, idcst ail priricipiiim lis : poulf diias occasiuuos iiuam caii-
ct :

fcsti. Il()(> aiitcin (|uihI lii(* (iiciliir, .\i/ satam cx dissciisionc turharum, aliam ex
f/icni frsttnn, iiil('lliK«'Mtliim est (jiiaiitum ndiuiralioiic cariim, \\\\,Jat?iaufri)ii/iefes-
nd int«Mim»(li(>s dios : uiide ot sc(juilur : tomei/ianfc, asce?ulitJcsusin tcnijAitm etc.
Klsic jiatct
Jfini niitrni i/ir frsfo niri/ifinfr. I)iss(Misio turharum crat circa o[)iuioucm
quod fartum C.liristi iKiucoiilrarialiir cjus dc Chrislo : uudc circa hoc tria facit.
(licto. Sccuudo vcro, ut Aii;.,'ustiuus di- Primo iiroponit id in (jno omncs conve-
cit, isti V(dclinut (jiiod (^liristus asccndo- nichant ; sccnndo illiid iii qno differc-
ret in .luda'am, ul (jiKcsituriis gloriam haut, ihi, Kt n?it)-))iur t?iu/fus crafin furha
tcmporal(Mn : ct sic dixil cis : \onasrrn- de eo ; tortio (jiioriim opiuio intcr eos
i/tnn m/ </irni frsfiini liunr, lioc modo si- pra'valcl)af, ihi, \r)/io fa))ir?i /ja/a?)i /ot/ue-
cut vos vnltis. Sed ipsc asccnditad dicm hatitr dc i//o metum Judieorum. /jropter
fcstum, (juasi docturus turhas, ct ins- Couvouiohant autcm omucs in hoc quod
tnicturus A\> jrloria scin|)itcrna. Tcrtio, r/ii.rrrhanf cuni in dir fcsfo, cf diccha)it :

sccuiidum Chrysostomum, (juia supra IJ/ii csf i//c? i*atot quod ox inulto odio et
dixit : Son asccndam adi/icm frsfutn /ni?ic, inimicitia nequecum nominare volebant.
passurns ct moritnrus, ut ipsi volcbant ; Gen. xxxvii, 4 potera)it
: ()dera?iteu?n, ?icc
cf tauKMi ipso asccudit ad (li(Mn fostum ci (piidijua??i jHicifce Difrcrehant hjtjui.
non ut patcrotur, scd uf alios orudircl '. aiifom, quia qiiidam (jihorchant dcsidcrio
Modus nsccnsns osfoudifur \o?i i?i : addisccndi, socuudiim illud Psal. lxviii,
ma?iifcsfo. scd tjitasi i?i occullo. Kt hujus 33 :Qitxrife citm, et vivet anima vestra :

ralio triplcx cst. rna sccuiidum Chrysos- alii qiHorchauf ciim dcsidorlomalignandi,
tomum, uc maj^is siiam divinitatom de- secuudum illud Psalm. xxxix, 15 Qitse- :

niidaus, incariiatio ojus miiiiis ccrta es- )'u?il - a?ii?)m))i ))iea))i ut aitfcratd ea))i.
set, nt dicfum csl su|)ra ot uf aufcrat : Et ideo mimnur erat mu/tiis in turha, de
vcrcruudiam lafoudi justis homiuihus, contcntioneqiia^eratf/i^eoiu turha. Etlicet
quaiulo noii |)ossunt porsocutorcs siios murmursit goiicrisneutri,tamou Iliorony-
l)ul)licc (loliiicrc; cl idco dioit, (Juasi i?i miis ponif iii inasciilino, qiiia hoc hahchat
occidfo, osfcndat lioc esse dispensa-
ut antiqna grammafica vel ut osfendat di- :

tione factum. Isa. xlv, 15 Ve?'e tu es : vinam Scripfnram, non subjacere rcgulis
Drits a//scondifus. Alia, sccuudiim Augus- Prisciaui. Et disscusio quia quidatn, de :

tinum, ut scilicol darotur intoUigi quod turha, illi sciiicet qui hahehant rectum
Chrisfus occultus est in figuris veteris cor, diceh(t?if, de Christo, (juia bo?ius est.
tostnmonti. isa. viii, 17: Ex//ecfavi Do- Psalm. Lxxii, 1 Qua??i botius Israel Deus :

mi?iu??i. r/iii a/jsc(j?idif focicin (idosf maui- /lis fjui recto swit cordel Thren. ii, 25 :

fostam no\\[\i\m) suam ado?)io Jacob unde : liotius cst Do?)ii?iu$ spe?'a?itibus i?i eum,
ct usque in liodic?'?iin?i die?n ve/a?ne?i /la- atiimx fjuxroifi ii/um. A/ii, scilicet qui
/)cnt posifwn se???per cor eoru??i
ut dici- : eraiit male dispositi, diceba)it, ?io?i, scili-
tiir II Cor. III, 15. Ideo omnia qua^ dicta cet non cst honus. Daturautem per hoc
siiiit aiitiquo populo illi, unibrie fucrunt intcUigi, quod multitudo opinahatur oum
fitturorum /)o?ioruni, ut dicitur llchr. x. honum ; scd principcs sacerdofnm opi-
Ct ergo ostcndat quod etiam ipsum fos- nahantnr cum malum ; et ideo dicunt :

tumesset ideo ascenditinocculto.

figiira, sed seducit turhas. Luc. xxiii, 2 : Hwic
Sccnopcgia, ut dicfiim cst, erat festum i?ive?ii))ius su/)verfc)itc))i qe)ife))i )iostra))i.
tahoruaculorum. lUo orgo hoc fcstiim cc- Matth. XXVII, G3 Recordati swnus, quod :

lehrat qui se in mundo isfo intclligit pe- seductor ii/e dixit etc.
regrinum. Alia rafio cst, ut doceat nos Scieudum est autcm, quod seducere
bona qua! faoimus occultare dehere, non cst scorsum ducere potcst autem homo :

qua,'rcntcslavorcm hominum, nec pom- duci seorsum vcl a verifate, vel a falsi-
pas stipanliiim turharum dcsidcrantes, tate ot ufroquo modo potest dici aliquis
;

secnndiimillud Matfh.vi, Aftcndife )ie 1 : seductor vel in quantum seorsum ducit

:

justifin?n vrsfram faciatis coram /io??iini- a veritate ct hoc modo non competit
;

bus, ut vidcami?ii ab cis. Christo, qulaipso est veritasetc. infraviii:

2. Conscqiicntcr cum dicit, Jitdiei erqo vol a falsitato et Iioc modo Chrislus se- ;

quxrebant in die festo, ponit occasioncm ductor dicitur, Ilier. xx, 7 Sediucisti :

manifestandi originem doctrina» spiritua- me, Do))ii)ie, et scductus su))i fortior me :

Al. : • erudiat. » — ' Al.: quserebant. »

 CAPUT vn. 63
fuisti, Et iitinam sic omnes
ct invaluisti. trinae ostenditur cum dicit, In tcmplum :

seductores vocemur et simus, ut dicit ubi docebat propter duo scilicet ut os- :

Augustinus. Magis autem seductor dici- tenderet se docere veritatem qnam ca-
tur qui a veritate seducit et decipit : lumniarinon poterant, et qua? erat omni-
quia ille dicitur seorsum duci^, qui trahi- bus necessaria infra xviii, 20 Kfjo in
: :

tur a via communi veritas autem com- : sum nihil secundo vero
occulto locutus :

munis via est ha^resis vero et via malo-

; quia templum, cum sit locus sacer, con-
rum, quaedam sunt.
divcrticula veniens * est doctrin* Christi sanctissimae.
Pra^valet autem opinio malorum, scili- Isa. II, 5 Venite, asccndrtmus nd montpm
:

cet principum saccrdotum unde scqui- : Domini, et ad domum Dci Jacoh ; ct do-
tur Ncmo tamcn palam loquebatur. Et
: cclnt nos vias suas, et ambulahimus in se
hoc, quia tiirbae comprimcbantur propter mitis cjus. Quid autem doceret Christus,
metum principum sacerdotum quia, ut : pra^termittit Evangelista; quia, ut dictiim
dicitur infra 22 si quis confitcretur
ix, : est, non omnia facta et verba Domini ex-
ipsum esse Christum, extra synagogam primunt Evangelistae sed ea quae com- ;

fiebat. Ex quo patet eorum qui principa- motionem et contradictionem in populo

banturmalitia, qiiaChristoinsidiabantur, faciebant : et ideo hic mentioncm facit
et eorum qui subjicebantur % scilicet de commotione populi cx ipsa docfrina :

plebis, quia non habebant libertatem di-
cendi quod sentiunt.
3. Consequenler
die festo mcdinnte, asccndit Jcsus in tem-
phim, ponitur secunda occasio manifes-
tandi doctrinam, qua^ siimiturex admira-
quia scilicet qui antc {\\\Q^\\m\., Scducit
turbas, postea ex ipsa doctrina admira-
cum dicit, yfl^m^z^^^m tione moventur. Et ideo consequenter
cnm dicif, Et ynirabnnUir Judxi, ponitur
ipsorum admiratio. .Necminim, quia hoc
dicitur in Psalm. cxviii, 129 Mirnhilia :

tione turbarum : etprimo ponitur admi- testimonia tua. Verba enim Chrisli verba
rationis materia ; secundo ipsa admiratio; siint sapieiifiaR diviiup. Kafio autem ad-
et tertio admirationis ratio. Materia qui- cum dicit Quomodo
mirationis subditur :

dem admirafioiiis est doctrina Christi : cum non didiccrit ? Scic-

hic litteras scit,
unde et circa hanc ponitur et tempus et bant enim Jcsum filium esse pauperis
locus. Tempus cumdicit Jnm autcm dic : mulicris et putabatur filius fabri, qui
;

festo media)ifc ;k\esi, cum illius festi tot de labore suo vivens, non insistcrct stu-
dies remansissent * quot effluxerant : dio litterarum, sed potius opcri manuali;
unde cnm septemdiebusagereturfestum, sccundum illiid Psal. lxxxvii, 26 Pau- :

diciturhoc fuisse quarto dic. Et quidem sum ego, et in laborihus a jurentntc mcn
in hoc quod sc occultavit, humanitafis Et ideo cum audiuiif cum doccre et dis-
Christi est indicium, et nostrae virtiitis putarc, miraiitur diccnfcs Quomodo hic :

documentum, ul dictum est hoc autcm ; littcras scit, cum ?ion didiccrit? Similc
quod se propalavit, ncc eum tenere po- hal)etur Matth. xiii, 54 indc huic sa- :

tuerunt, divinitatis ost ostensivum. hlco fdentia ct virtutcs '-"

? Nowic hic est /ilius
autcm in mcdio fcstivifatis tcmpore a.s- fnhri?
cendit, quia in priiicipio fcsti omnes ma \. Posifo loco ct occasionibiis mani-
gis attenti sunt his quai fcsti sunt. Roni fcstandi doclrinai spiritualis origincm,
qiiidem ad cultum Dei, vero ad vani- alii liicconscqucnfcr ipsius dootrina» origi-
tates, et lucra. Scd circa mcdium tempo- ncm mauifcstal cf primo oshMidit ori-
:

ris, his qua; fcsti sunt cxpcditis, magis gincin sj)iritualis docfrina' cssc a Dco ;

parati sunt ad doctrinam. Ut ergo eos sccundo invifat ad susccptioncm cjiis,

attcntiorcs et paratiores ad doctrinam in- ibi, norissimo ninr/na' f'sfirilatis dic
///

venirct, iion iii primus di(;bus asccndif. stnhnt Jcsus cf rhnnnhnf. Circa j)rimuni
Similitcr (;fiam (piia lioc congruit ordini duo facit. Primo ost(»udit origiiuMU doc-
doclrina' Cluisli (luia noninlinc mundi,
: Irina'; sccundo origiiuMn (loc(Mitis. ibi,
nec in principio, scd in medio fcinporo Dircbnnt crt/o quidnm c.r llicrosoh/mis
vcnit instru(>rc lioinin(\s de rcgno Dci : elc. Circa primum duo facit. Primo os-
secuiidum illiid llaliac ^ m, 2 /// uwdio : tcndit origiiKMii doclrina' : sc(Miiido cx-
annorum notuni ficirs. I.ocusautcm doc- cludil objcclioncin, ibi, \onnc Mui/scs

' Al. « snbjioiiintur. »

: — Al. « idost, in
* : lociis salis convenions, clc. • — * Al. : • unde
illis diel)us festis lot di(3s rcmansissent. — » sapienlia hn^c ct virtutes. »
'"
Al. : « secundum llal)ac. » — Al. cum : « «it
 ; ;

64 EVANdKLIUM JOANMS
<lr<lit vnhis lcijem ? ('.ircn priiniim diio iuerit volnnlatem ejus faccre, cognoscet
facil. rriiiu» (»strn(lit (iriKi'"'"» <l<»(triii.«' ;
de dortrina, c[c. proliat snam doctrinam
socmi(l«» pr(»l(;it. il»i, Si nuis cdlurrit ro- osse a Deo ol ln»c duplicilor. I'iiiiio ex
:

lutitdtrm rjusfacrre, ror/nasrrt (lcductnnii. jndicio reoto soulioiitiiim; secundo ox

Dicit orgo lk's/)omiit ri Jcsus et dijit;
:
sua intonlioue, ibi, Qui a scmetipso /of/iii'
quasi ilicat : Vos ailmirainiiii iiikIc lia- fur (/loriam jiro/iriam f/u,rrit. Circa pri-
beam sciciitiain; seil ogo ilico, (iiiod mcu mnin sciciuluin ost, (juod judicio illius
ductriuu nou rst nwa. standiim cst, iitrum aliqiiis bene opcretur
Doctrina (iiiam ogo dico,
Si dixisset, in arupia artc, (|ui esl expertus in arto

non est moa. niilla esset (ina-slio; sod illa : siciil an arujnis bciio kxpiilnr gal-
qiK^d dicit. Mru >u)n cst ///m.vidctiir con- lico. standum csl judicio ojus (jni cst pc-
tradictiononi iiniilicaro. Sod lioc solvilnr, riliis in lingiia gallica. Sccuudnin lioc

quia lioc dici polest mnltipliciter V 1'nde crgo Domiiius illius judicio stan-
dicit :

sua doclrina aruiuomodo potcst dici sna, dnm an doctrina mea sit a Deo, qiii
cst,

et aliqno modo non sua. Si cnim intolli cst expcrtus in rcbus divinis talis cnim :

galur dc Cbrislo Filio Dci, sic cum doc- rccte potcsl dc bis judicare. 1 Corinlb. ii,
trina uniuscnjusiiue nibil aliud sit quam 14 Animalis homo non percipit ea qux
:

verbum ejus * Filius autem Dci sit Vcr- ; sunt spiritus Dei, spiritualis autem judi-
bum ejus seqiiilur crgo quod doclrina
:
cat omnia. Kt ideo dicit Ouia vos alic- :

Palris sil ipso Filins. klom aulcm Vcrbnm nati cstis a Dco, ideo nou cognoscitis
'

est sui ipsius per idcnlitalcm substantia?.
(^luid onim tuum osl nisi tu ipse ? Kst
autem non snnm jicr origincm. Quid
cnim non tuum qnam tu, si alicujus cs,
quodes? » ul Augiislinus dicit. Hoc ergo
breviler videtur dixisse Mea doctrina
de doclriua iilrum cx Deo sit. Sed si quis
voluerit volmitatem ejus, idestDei, facere.,
iste potest cognoscere utrum doctrina
ba?c sit a Dco, an Cfjo a meipso hf/uar.
Dle quidem a seipso loquitur qui falsum
: dicit quia, sicut dicitur infra viii, 44,
;

non est mea\ ac si diceret Ego non sum : cum loquitur mendacium, ex /wopriis lo-
a mcipso. In quo ba^rcsis Sabelliana cou- quitur. Vcl aliter sccundum Cbrysosto-
lunditur, qui diccrc ausi sunt ipsum esse mum. VoluTitas cnimDei estpax, caritas,
Filium qui est Pater, Vel mea doctrina, et bumilitas nostra unde Matth. v, 9, :

quam ego pronuntio verbo creato, non dicilur Bcati pacifici, quoniajn fiUi Dei
:

cst mea, scd ejus qui misit me, Patris vocabuntur. Studinm autem contentionis
idest, non estmibi ameipso, sed a Patre, frcquentcr pervertit mentcm hominis,
quia etiam cognilioncm Filius per ffiter- intantum ut verum aestimet falsum. Un-
nam generationem babet a Palrc. Mattb. de deposito conlentionis spiritu, rectius
II, 27 Oinnia tradita sunt jnihi a Patre
: babetur ccrtitudo verilatis. Job. vi, 29 :

rneo. Si vero inloUigatur de Cbrislo fiUo liespondete, ohsecro, absque contcjitione,

hominis, tunc dicit Mca doctrijia, quam : et toquentes idquod justum est, judicate.
ego habeo secnndum auimam creatam, Et ideo dicit Dominus Si quis vult recte :

et profero corporis ore, jwji est jjiea,
idest, non est mibi a meipso, scd a Dco
quia omnc verum, aquocumque dicatur,
a Spiritu sancto est. Sic ergo, secundum
Augustinum De Triji., secundum ali-
qnid snam dixil doclrinam, ct secundnm
aliquid noii snam sccundum formam
Dei suam, sccundum formam servi non
suam. Ex quo babemus cxcmplum, quod
omncm cognilionom noslram cnm gra-
tiarum actionc rccognoscamus a Deo. I
Cor. IV, 7 Quid habes quod jioji accc-
: Supra VI, 29 Hocest opus Dei ut cj^edatis
dc doctrina mea judicare, faciat volunta-
: tem cjus; idest, dcponat iram, invidiam
ct odium, quod sinecausa iu me habet
ct nibil est quod probibcat eum cognos-
I ccrc, ulrum cx Deo sit aji eqo a Jjieipso
loquar; idest, quod Dei vcrba sunt quae
: loquor *. Vel aliter, secundum Augusti-
num, voluntas Dei est ut sciamus opera
ejus sicut voluntas patrisfamilias est ut
opcrariifaciant opus cjus. Opus autcmDei
cst utcrcdamus iu cum quem ipse misit.
:

pisti? Si autem accepisti, quid f/loj'iaris, in eum quejji ille misit. Ideo dicit : Si quis
quasi Jioji acce/jeris" voluerit fficere volwilatem ejus, scilicet
5. Consequentcr cum dicit, ^V (/</« fo- Dei, idest credere in me, isie cof/Jioscet

* Al. : « scd non solvit, quia boc dicit essehu- ideo, etc. » — " Al. deest : « idest quod Dei
jiismodi inultipliciter. » — Al. omitlitur
* : verba loquor. »

« ejus. » — ' Al. : « vos alienati e.stis a Deo, et

 CAPUT Vlf. 65
an doctrina mca sit ex Deo Isa. vii, 9, se- bat quia si non fuisset adversarius prin-
:

cundum aliam litteram Nisi crcdideritis,

: cipibus sacerdotum, non fuissent eum
non intellifjetis. persecuti. Sic ergo Christus, et qni(Mim-
Consequenter cnm dicit, Qui a se-
6. que gloriam Dci quairit, habet quidem in
metipso loquitiir, gloriam propriam qux- intellectu cognitionem Mattii. xxii, IG : :

rit, probat idem ex sua intentione. Et Mar/ister, scimus quia verax es et ideo :

ponit duplicem intentionem per quam dicit flic verax est

: in afFectn autem :

intelligitur duplex origo doctrinae. Dic- rectam intentionem unde dicit Et in- : :

tum autem aliquos hjqui a se, aliquos

est justitia in illo non est. Injustitia cnim est
vero loqui non a se. Loquitur autcm non quod homo usurj)et sibi alienum gloria ;

a se quicumque studet loqui veritatem. autem est propria solius Dei qni ergo :

Omnis veritatis cognitio ab alio est vel : sibi qua-rit gloriam, injustus est.
per modum quidem disciplina^, ut a ma- Consequenter cum dicit. Xonne
7.
gistro; vel per modum revelationis, ut a Moijses dedit vobis lejem ? excludit objec-
Deo; vel per inventionem, ut ab ipsis re- tioiiem. Posset enim aliquis dicere Chris-
bus. Quia, ut dicitur Hom. i, 20, invisi- to, quod idoo doctrina sua non esset a
bilia Dei per ea quae facta snnt, intellecta Deo, quia sabbatum solvit, secundum il-
conspiciuntur Sic ergo quocumque isto- . lud infra ix, IG No7i est hic honio a Dco, :

rum modorum cognitio aUqua habeatui% qui sahbatum non custndit. t^t hoc intendit
non est homiiii a se. A se autem loquitur excludere unde circa lioc tria facit.
:

qui ea qua^ dicit nec a rebus nec ex doc- Primo excusat se, arguendo ex parte ac-
trina humana accepit, sed de corde siio. cusantium secundo ostenditur oorum ;

Hierem. xxiii, 10 ; Visionem cordis sui iniqua responsio, ibi, llespondit turba
loquuntur. Ezech. xiii, 3 Vae Prophetis : etc. tertio exciisat se per rationem, ibi,
;

insipientibus qui vaticinantur de corae suo. Respondit Jcsus et diiit cis : Umnn o/nis
Sic ergo confingere ali(]uid a se ipso, est feci, ct omnesmirami/ii. Dicitergo Dato, :

propter humanam gloriam quia, sicut : ut vos dicilis, quod doctrina mea non sit
Chrysostomus dicit, qiii aliquam propriam a Deo, quia legem non servo sabbatum ,

vult instruere doctrinam, propter nihil solvens tamen vos non habetis causam
;

aliud hoc vult quam ut gloriam acqui- '

accusandi, cum sitis in siinili delioto.
rat. Et hoc est quod Dominus dicit pro- Unde dicit Nonnc Moyses dedit vobis,
:

bans doctrinam suam a Deo esse Qui a : idest populo vestro h;gcm? Et lamen ne-
semetipso loquitur, de certa cognitione mo ex vobis facit, idest sorvat, legcm. Act.
veritatis quae est ab alio, isle quxrit VII, -43 Accepistis lcgom in disposifione
:

fjloriam propriam propter quam, prop- : Angelorum, ct no)i riisfoditis \ Unde et

ter superbiam "
haereses et falsa^, opinio- Petrus, Act. xv, U» : /foc est onus quod
ncs introducuntur. Et hoc competit Anti- 7ieque nos, nequc patres iwstri portarc po-
christo. II Thess. ii, -4 Qiii adversatur, : titrrunt. Si orgo non sorvatis logom.
ct extoUitur supra omne quud dicitur Dciis quare propter trausgrossionom ojus vul-
aut quod colitur. Scd qui quxrit (jloriam tis meintorncere? Non «Miim [uoptor iioc
cjus qui misit illum, sicut ego qua^ro : facitis, sed pro[>ter odium ario([uiu si :

infra viii, 50 Ego ijloriam meam non : I^roptor /.eliiin logis facorolis, i|isi vos
quaero hic verax est, et injustitia in iUo
: scrvarolis oain. Sa[). ii. \'l : ( inumvc-
non cst. Verax sum, qiiia doctrina mea niamus jiistinn, qiioniain inufi/iscst nobis,
continet veritatem; injustitia in me non et contrarius cst oprribus nostris, et impro-
est, (|uia alterius gloriam non usur[)(). Et, prrat nobis prccatn /cgis. El so([uitur
ut dicit Augustiiius, « inagiiiim nol^is vors. -li) Mortr fiir/iissim/i rondrninruius
:

pra'i)uit hiiiuilitatis exeinpUuu, (Uiui Ua- riini. Vol (liccnduin, ([iiod non sorvalis
bitii inventus ut homo, (|ua^rit gloriam logom ([iiaiu Moyses dodit vobis : ot hoo
Patris, iion suam
facore : quod tu homo [)alot iu (>o ((uod mo viiltis iutorlU-oro,
debcs. niiando aliquid bonifacis, gloriaiu ([iiod ost contra logom. Exod. \x. I.'l:

tuam, (juaTis (|uauilo ali^iuid mali la-

'
; Snn Vol alilor. socundiim Augus-
ftrcidrs.
cis, Dco caliiinuiam mcdilaris. » Patel tiniim. Non facitis logom, ([uia in logo
autem quod gloriam suani iioii (iiia-rc- i[)so continoor sii[)ra v, 16 >V credcrc- : :

'
.\l. : « pioptiM" s(», nihil aliiut \\\c. vnlt, <*tc. » • tnno. » - ' .VI. : • ol non i-u^toililis n»qnp. •

- • Al. : « el [iropler snixThiam. » ' .\1.

:—
XX.
66 KVAMiKI.IUM JOANMS
tis .\fot/si, rrrdrrr/is forsitini rt nn/ii : dr cisio in sigiim data est, ut lialictnr (ien.
inr rnnn illr srri/isit. Sod vos viiltis ino xvii, 2 : Krit vobis
iti si<j/ium firderis
intrillcero. inter me significabat enim Chris-
et vos :

H. (loiistMiinMitcr poniliir iniiiiia res- tiim: ct ideo scmpcr dala est in mcmbro
lionsio Inrlta', cinn «licil : llrsjiondit iKrlia, gcnerationis, (jnia ex Abrabam secundiiin
rt ili.ritD.v/noniii/n /n/hrs. Vcro antein
:
cariKun dcscensnrus erat (llirislns, (jiii

turba respoiulet * non |)crtinentia ad or- sjiiritualcm circumcisionem, idest mcntis

ilinem, sed ad pcrlnrbationein *, nt dicit ct corporis, facit. Vel idco in * ipso mcm-
AuKHstiims ciim cnim diciint da'mo- :
bro licbat, data cst contra peccatnm
(|nia
ninm baiicre (]ni ikemunes expellit, originale. (Jiiodaulcm .Moyses dedit cir-
Mattb. XII. cumcisionem, expresse non habetur, nisi
9. Kt ideoconseqncntercnmdicit, Ummi Kxod. XVII, 44 Om?iis servus emptitius
:

opus frci, et onnirs //lirnnii/ii, Dominns in cirru/ncidetur. Kt licet Moyses dederit

sua veritate tranquilbis conrutat eos, circumcisioncm, non tamen ijuasi •'
eam
excnsans se per rationem. Kt primo institueiis non ipse primus accepit
: (juia
commemorat eis factnm propter qnod tur- circumcisionis mandalum, sed Abraham,
bantiir secundo ostendit cos non debere
: nt babetur (iencs. xvii. Kactum autem
tiirbari, ibi, Proptcrea Moyscs dcdit vohis Jiida'orum cst quia iii sabbato circiimci-
circin/icisio/ic/n ; terlio inducit eos ad jus- debant; et hoc est quod dicit Et i?i sah- :

tum judicium, ibi, Molite jmiica/'e sectt/t- hato circwnciditis etc. Kt hoc ideo, quia
dtun /acie/n etc. Respondit ergo Jesiis, et Abrahae mandalum est, ut octavo die
dixit eis U/tinn opns feci, et o/nnes mi-
: circnmcideretnr puer. (Jcn. xvi, 4 Cir- :

raniini. 'Son reddit coiivicio convicium, cumcidit etmi die octavo sicut prseccperat
nec repnlit quia (I Pet. ii, 23) cum : : ei Deus. A Moyse autem praeceptum erat
maledice/'ettir, non maledicehat sed : eis quod niliil operis facercnt in die sab-
eis opus commcmorat de curationc pa- '
bati. Contingcbat autcm aliquando quod
ralytici, de quo omnes admirabantur : octavus dies necessitatis veniret in die
non admirationc dcvotionis, secundum sabbati; et sic circnmcidentes puerum
illud Isa. i.x, o : Videhis, et affliies, et ipso die, mandatum Moysi solvebant,
ntirahittir ct dilalahittir cor tmi//t; sed propter mandatum patrnm. Kt ideo ex
admirationc turbationis, secundum illud his arguit Dominus cum dicit Si cir- :

Sap. V. 2 Videntes turhahii/itiir timore

: cumcisionem accipit /lomo i?i sahbato, ut
/io?'rihili, et //lirahn/ttur i/t suhitatione ifts- ?io?i solvatnr lex Moysi; ?ni/ti i?idig?iami-

peratx solutis. Si ergo propter unum /ti, quia totum /iomi?tem sanum feci i?i

opus miramini, idest cnm turbatione sabbato ?

turbamini quid faceretis si omnia opera
;
Ubi notandum est, quod hoc argumen-
mea viderctis? Nam, ut dicit Augustinns, tum efficaciam habet ex his tribus consi-
ipsius opera erant quai in mundo vide- derationibus, quarumdua? suntexpressai,
bant omnes etiam infirmi pcr eum sa-
: scd tertia siibintelligitur. Yidemus cnim
naiitur. Psalni. cvi, 20 Misit verhum : primo, quod quamvis mandatum Abrahai
suum, sanavit eos. Sap. xvi, 12
et Nec : prius fuerit, tamen mandatum Moysi de
/terba,ncc malarjma sanavit eos', sed tuus, observatione sabbali non praejudicabat
Do//iine, ser//to, qui sa/tat omnia. Ideo priori, scilicet mandato de circumcisione.
ergo turbamini, quia unum tantum opus Galat. iii, 17 Dico atite?n, testame?ttu?n
.
"^

videtis, et non omnia. co?ifirmatimi a Dco, quae post quadri?igc?i-

10. Conseqncnter cum
Propterea dicit, tos et triginta a?mos facta est lex^ non ir-
Motjses dedit robis circumcisionem, con- ?'itum facit. Kt ideo ex hoc arguit quia ;

vincit eos de injustaturbationc et primo : licet iii humanis lcgibus postcriora prae-
ponit mandatum eis datum a Moyse se- ; jndicent prioribus tamen in divinis ;

cundo opus eorum; et tertio arguit ex priora sunt majoris auctoritatis. Kt ideo
utroque. Mandatum autcm Moysi est de praecepto facto Abrahae de circumcisione
circumcisione; et idco dicit P/'opterca, : non pra^judicat praeceptum Moysi dc ob-
idest ad significandum mea opera Motjses scrvatioiic sabbati. Multo ergo miiius
dedit vobis circu/ncisioncm. Nam circum- praejudicat mihi, qui facio quod disposi-

' Al. « vere turbala turba

: respondet. » — — * Al. omittitur : « quasi. » — \' .\l. : « testi-
* AI. « ad pertiriaciam. »
: » Al. • sed potius — : monium. »
ejus opus coranjfmorat n * Al. deest. : • in. » . —
 CAPUT VII. 67
tum est a Deo antc mundi constitutionem judicium. Dicitur autem quis judicare
de salute hominum in sabbato figurata. secundum faciem dupliciter. Nam judex
Alia consideratio esl, quia Jiidaei manda- secundum allegata. Heg. xv, 7
judicat I :

tum habebant ut non operarentur in Homines vident ea quie apparent. Sed in

sabbato et tamen Judaei operabantur
; hoc potest esse deceptio; ideo dicit :

quae ad salutem particularem erant. Dicit Xolile judicare secundum faciem, idest
ergo Si vos, quibus mandatum est ut
: secundnm illud quod statim apparet;
nihil operemini in sabbato, circumcisio- sed diligenter inquirite. J(jli xxix, 10 :

nem accipitis ipso dic, quaj est quaedam Causam quam nesciebam, dilifjenter in-
particularis salus (unde et in membro vestigabam. Isa. xi, 3 Aon secundum
:

particulari fiebat) et lioc facitis, ut non visionem oculorum judicabit. Vel aliter :

solvatur lex Moysi (ex quo patet, ea quae Nolite judicare secundum faciem; idest,
ad salutem pertinent in sabbato praeler- nolite accipere personam in judicio hoc :

mittenda non esse) ergo multo magis ; enim est proiiibitum omnibiis judicanti-
debet homo facere ipso die ea quae sunt bus. Exod. xxin, Non accipies perso-
:

ad universalem salutem. Non ergo debc- nam pauperis in judicio. Mal. ii, U Fa- :

tis mihi indignari, quia totum homincm ciem accipitis in judicio. Accipere autem
sanumfeci in sabbato. Tertiaconsideratio personam in judicio, est pra'termittere
est, quia utrumque mandatum fuit fi- justum judicium propter amorem, seu
gura : nam omnia in fujura contimjebant reverenliam, seu timorem, seu condi-
illis : I Corinth. x, ergo figura,
2. Si tionem personae, qiiae non faciunt ad '

scilicet mandatum de ob?ervalione sab- causam. Dicit ergo, Nolitc judicare;

bati, non pra^judicatfigura?, scilicet man- quasi dicat Non *, quia Moyses apud
:

dato circumcisionis, multo minus prae- vos habet majorem gloriam quam ego,
judicat veritati. Nam circumcisio ipsum ex persoiiarum dignitate fcratis scntoii-
Dominum figurabat, ut dicit Auguslinus. tiam, sed a rerum natura quia ea quie
:

Ideo autem dicit, Totum Jiominem, quia, ego facio, majora sunt quam ea quae
cum Dei perfecta sint opera, curatus est fecitMoyses.
ut sanus esset in corpore, et credidit ut Sed nolandum, secundum Augusti-
sanus esset in anima. num, quod ilie non judicat partialiter,
11. Consequenter cum dicit, Noliteju- qui aequaliter diligit. Non enim cum ho-
dicare secundum faciem etc, reducit eos mines diverso modo pro suis gradibus
ad justum examen sui ut scilicet non : honoramus, timenduni est ne personam
secundum faciem judicent, sed justum accipiamus.

LECTIO III.

1. Dicebant ergo quidam ex Hierosolymis Nonne :

finem ad quom vadit, ibi, Adhur tnodi-
hicest quem qu.ierunt interticere ?2. Ecce paiam lo(iui-
tur, et nihil ei dicunt. 3. Nunujuid vere cognoveruiit cum tempus vobiacum sum. Circa primuin
principes (|uia hic est Ciiristus ? 4. Sed liunc sciinus Iria facit. Primo proponitur (iul)it;ili(>
unde sit ;Cliristus autem cumveiierit, nemo scitunde
sit.5.Clamabat ergoJesusin templo, docens, etdicens :
turliarum de originc; sccundo ponitur
Et me scitis, et unde sim scitis. (5. Et a me ipso non doctriua ipsius origiiiis, ibi, Clnmabat
veni sed est verus (jui misit me, quem vos ncscitis.
;
ert/o Jesus in fempio ; tertio ponitur effec-
7. Ego scio eum ( el si dixero (juia nescio eum, ero
similis vobis, mendax. Sed scio »Hun) (juia ab ipso tus iloctriua', ibi, Qua'rebant enjo eum
sum, et ipse nie niisit. 8 Qua^rebaiit ergo euni ap- apprrhoulcrc. Circa piiinuiu tria facit.
prehendere et nemo misit in illum manus, quia iion-
dum
;

venerat lioraejus. 9. De lurlia aulem multi cie- Primo i>onitur admiralio turba*; secundo
diderunt in euin, et dicebant: Cliristus ciini venerit. coruin susjiicio, ibi, Numquid vere co-
nunuiuid plura signa facict (luain (|Uii' liic facit i
l/norerunt j)rincipcs quia hic esl Chrislusl
10. Aiuiierunt IMiaristei turbam murmurantem de
illo hicc ; et iniseruiil |)riiicipe8 et Pharistci minislros Admiratio autcm turbanim consurt;it ex
ut apprehenderenl Jesum. duoluis. Piiiuo ex iuiquo proposito priii-
cipuiu ; sccuiulo ox piiblica doclrina
1. Poslquam egit de origine doctrina', Christi, ibi, Ecce pahm loquitur. nictuin
consequenlcr agit de origine docentis. ost autom su|ira, tpiod Christus ut oslon-
Et primo Chrislus osteiuHt suuin princi- dorot inllrinit;U(Mn huinaiKo natura>. la-
pium a qiio procedit; secundo suuui t(Mitor ascciulit ad diom lesluni ;
so«l ul

'
Al. :« fueruul. » — " Al. tJocst : « uoii. •
 :

c.s EVANC.KLIU.M .inA.XMS

ostonderet su» divinitatis personam, fidissent sed repressi a virtntc divina.

:

|)ul>lire (locet in templo, et a persecinen- 4. Objectio autem eornm contra sus-

tiltns teneri non pt)test. Et sic, nt ait j)icionem subditur Sed /lunc scimus :

AuKMistinns, appari't pot»'slas (ina* pnta- undc sit; quasi hoc modo arguentes
liatnr timiiiilas. Kt ideo dicobant ijiddam Christus debct habere occultam origi-
ex //ierosoii/mis, (jnasi admirantes, nam nem sed iste habet originem manifes-
;

ipsi sciebant (|na sa'vitia (|na'rel)alnr a tain ergo non est Christus. In (juo ap-
:

princij^ibns, nfpote ejns familiares, et j)aret eorum amentia quia supposito :

llierosolymis existentes. Inde Chrysos- quod quidam etiam principes crederent

Christo, non tamen eoriim sententiam
'

tomns dicit : (( Omnibus miserabiliores

ernnt, (pii divinitatis sifgnium videntes setjnnnfur, sed aliam corrnptam pro-
maximnm, omnia judicio corruptornm ferniit. Kzecli. v, 3 : /sta est /lierusalem,
principnm permiltentes, Cliristum minns in medio qcntium posui cam. Sciebant
reverebantur * » secundnm illud : enim Christum csse ex Maria secundum
Kcdi. X, 2 Qua/is rcctor civitatis, talcs
:
originem, sed tamcn ejus modum igno-
ct inhahitantcs in ca. Sed tameii mira- rabant. Malth. xiii, 3.5 : JSoime pater cjus
bantur tjua poteulia non tenebatur : cst Joscp/i, ct mater cjus dicitur Marial
nutle et dicebant Soiinc /lic est qnem : Sed cum dicatur Mich. v, 2 : Ex tc

Jndxiquxrunt, idcst principes secundum : cxict dux, qui regat populum meum
illud supra v, 10, /^'opterea pcrseqncban- /sracl : qiiare dicunt : Cftristus cum ve-
tur eum Judxi (idest principes) quia /ixc ucmo scit unde
nerit, Respondeo di-
sit'!

faciebat in sabbato. Daniel. xin, 3 : cendum, quod hoc habeiit ex verbo

/Hqrcssa est iniquitas a senioribus populi, 8
Isa. Liii, : Generationcm ejus qui cnar-
qui videbantur reqcre populum. Apparet rabitl Sic ergo et ex Prophetis habent
antem per hoc veritas sermonum Christi, ut sciant unde sit, secundum humanam
et lalsitas principum. Snpra enim (hoc originem et ex eis habent quod nes-
;

cap.) cum Dominus diceret eis, Quidmc ciant, secundum divinam generatio-
quxritis intcrficerd negavernnt, dicen- ncm.
tes Dxmonium /mbcs quis te quxrit
: : 0. Consequenter cum dicit, Clamabat
intcrfLccrc'] Sed ecce quod principes ne- ergo Jesus in templo, suam maiiifcstat
gabant, isti confitentur cnm dicunt : originem et primo ostendit sccundum
:

Quem Judxi quxrunt interficerc. Sic ergo quid sua origo sit nota, et secundum
admirantur ex iniquo proposito princi- quid sit ignota; sccundo docet quomodo
pum. ad cjus notitiam possumus pervcnire,
:2, Similiter etiam ex publica doctrina ibi, scio eum ctc. Circa primum duo
Eyo
Chrisfi : unde dicunt : Eccc palam lo- facit.Primo ostendit quid deorigineejus
quitur, docens scilicet Christus, quod est sciebant secnndo quid circa ipsum igno-
;

indicinm secur* veritatis infra xviii, : rabaut, ibi, Et a mcipso non veni. Nove-
20 : locutus sum : et tamen
Eyo palam rant autem de Jcsu originem suam et :

ni/iil ci dicunt, quasi repressi virtute di- ideo dicit Clamahat Jcsus. Clamorautem
:

vina. Ha'c est enim propria Dei virtus cx magnitudine affectus procedit. Et ideo
quod malorum corda ab impetu suae ma- quandoque importat turbulentiam animi
litiai reprimit. Proverb. xvi, 7 Cum : interius concitati et hoc modo non :

placucrint Domino vix /lominis, inimicos competit ^ Christo, de quo scriptum est
cjus quoque convcrtet ad paccm. Et Isa. XLii, 2 : Non clamabit, nec accipiet
alibi (xxi, i) : Cor rcqum in manu Dei : personam, nec audictur vox ejus foris.
quocumquc voluerit inclinabit illud. Eccli. VI, 17 Verba sapicntium audiun- :

3. Suspicio eorum ponitur cum dicit : tur in silcntio. Quandoque importat ma-
Xumquid verc coqnoverunt principes quia gnitudinem devotionis, secundum illud
/lic cst C/iristus'? (juasi dicant Aiite qu*- : Psal. cxix, 1 Ad Dominum, cum tribu- :

rebant eum inlerlicere, modo invene- larcr, clamavi. Ouandoque vero cum hoc
runt, et tamen
dicunt; non ta- nihil ei magnitudinem diccndorum, sccundum
meu mutati a propria sententia quia, : illud Serap/iim clamabant
Isa. VI, 3 :

ut dicitnr I Cor. ii, 8 Si cn>m coqnovis- : alter ad altcrum, ct dicebant Sanctus, :

sent, nunquam Dominum (jlorix cruci- sanctus, sanctus Dominus Dcus exerci-

' Al : • mirabiliores.
Al. « omnino ju- t — « : Christum, minus reven^bantur. » — * .\1. « et
dicio comiptorum principura preelermiUenles hoc non compelit. »
 :

CAPUT VII. 69
tuum. Prov. vin, 1 : Numquid non sa- meii nou sunt ex illo -. Sic ergo Filius
pientia foris clamitat, ei prudentia dat unde sit ignoratur quia natura ex qiia :

vocem suam? Et sic praedicatores cla- est, nescitur; sed hominesunde sint non
mare monentur Isa. xxviii, 1 Clama, : ignoratur quia unde sit igiiorari non
;

ne cesses, quasi tuba exalta vocem
tuam '. Et sic clamabat hic Dominus,
docens in templo, et dicens, hoc scilicet,
Me scitis, secundum faciem noscitis, et
u?ide scim
Baruch 38 Posthxcin terris visus est.
iii,
potest (luicquid subsistit ex iiiiiilo '.
7. Consequenter cum dicit, Ego scio
eum, docet quomodo perveniri possit ad
notitiam ejus a quo est. Ab illo enim
scitis, scilicet corporaliter. oportet nos addiscere aliquid qui scit il-
: lud; solus autem Filius novit Patrem et ;

Sciebant enim, quod ex Maria natus erat ideo dicit Si vultis notitiam ejusqui mi-
:

in Bethleem, et nutritus in Nazareth; sit me

haberc, oportet quod habealis a
sed nesciebant Virginis partum, et quod me ego solus scio eum. Et idco
: qiiia
per Spiritum sanctum conceptus esset, primo ostendit suam scientiam; secundo
ut dicit Augustinus. Excepto Virginis scientia^ suai perfectionem; tertio scien-
partu, totum noverant in Jesu, quod ad tiae suae rationem. Suam scientiamosten-
hominem pertinet. dit cum dicit : Ego scio cum ctc. Verum
Nesciebant autem de ipso originem
0. est autem quod om/ics homines vident
occultam unde dicit Etameipsonon : : e^mz, ut dicitur Job. xxxvi, 25 sed ta- :

veni et primo insinuat suam originem

:
;
men diversimode, quia homines in vita
secundo ostendit eam eis esse occultam. ista vident eum per crcaturas. Uoman. i,
Origo autem sua est a Patre ab aetcrno : 20 Invisibilia Dci pcr en qux fncta sunt,
:

unde dicit A me ipso non veni; quasi : intellecta conspiciuntur . Meo dicitur
dicat; Ante fui secundum divinitatcm, I Cor. XIII, 12 : Videmusnunc per speculum
qiiam in mundo venirem per humanita- in xnigmntc. Angeli vero ct bcati in pa-
tem. Infraviii, 58 Antequam Ahraham : tria,videnteumimmediateper essentiam.
fieret, ego sum. Alias non conveniret ei Matth. XVIII, 10 Awjeli corum in ccpUs, :

venire, nisi ante fuisset; et tamen hoc sempcr vident faciem Patris mei qui in
ipsnm quod veni, non ve?ii a me ipso : ccbUs est. I Joan. iii, 2 Vidcbimus eum :

quia Filiiis non est a se, sed a Patre. sicuti est. Sed Filius Dei videt cum excel-
Infra xvi, 28 Exivi a Patre, et veni iji : lentius omnibus, scilicet visioiie compre-
mundum. Prffiuuntiata autem fuit ejus hensionis. Supra i, 4 8, Deum ncmo vidit
origo a Patre, qui eum promisit mittere. imquam, scilicet comprehendendo : uni-
Exod. IV, 13 Obsecro Domine, mitte : f/etiitus Fi/ius, qui est in sinu Pafris, ipse
quem missurus cs. Isa. xix, 20 Mittam : ena>'ravit. Matfli. xi, 27 : Xequc Patrem
eis Salvatorem et propugnntoretn qui libe quis novit nisi Filius. VA de liac visione
ret eos. Et ideo dicit Sed est vcrus qui : loquitur hic, diceus Ego scio eum, scili- :

misit me; quasi dicat Non aliunde veni, : cet notitia comprebensionis.
Pcrfcctio-
sed ab eo qui promisit et promissum iicm vero scientiie sua' oslcndit diccns :

afUmplevit, quia verus est Rom. iii, 4 : : Si dixero nuia ncscio sum, ero simi/is vo-
Est aulem Deus verax \ et ideo docet mc bis, moulax. Qiiod ([iiidcm iiilrodiicit
veritatem loqui, quiaa vero miSsus sum. propterdiio : nam crcaliii-n' iiilollcctiiales
Kst autem eis occulta, quia nesciiintcum sciunt cum, scd a loiigc, cl iin[)crfcctc,
qui misit mo : uudc dicit : Qucm vos quia unusquisque intuctur cum pvocul '

nescitis. ut dicitiir Job. xxxvi, 25. Vcritas cnim

Sed cum omnis homo, licet in canic (livinaexctMlil onmcmcognitioncm Joan. I

natus, a Deo, videtur (]uod possit di-

sit iii, 20 Dvns uinjor csf cordc nosfro *.
:

cerc, Ergo sum

a Dco, etpcrconsocjiicns : tjuiciim([uc crgo nciim cognoscit, potcst
Me scitis iinde sim. Uesj)onsio. Diccui- al)S([uc mciidacio diccro, .\escio eum "^
:

(him, seciindum llilariiiin, (luod Filiiis qiiia non cognoscitcum ([uaiiliim cognos-
aliter est a Deo ([iiam alii boiniucs (luia : cibilis cst. Filius autcm nciiin Palrcin
sic est a Deo (jiiod cliain csl Dciis unde : pcrfcclissimc cognoscit, sicul [)crfcclis-
Dcus est princi[)iiiin cjiis consubslan- siinc i[)sc sc novil mnlc iion [)olcst di- :

tiale. Alii voro sic suiit a Dco ([uod ta- ccre, S^cicio m/n. Ilcm (jiiia cogiiilio Dei,

' Al. « quasi lumnliis cxaltans voccni luam. » siihsislit ox ali^iuo « IttMii : « iiuia si \uu\o ijjno-
—
:

' Al. : « (juoil lainen sunt cx niliiU). » — raii noii |)otc>t, clc. » — * .\l. dcesl : eun».
<«

* Parm. : • quia sic ipnorari non polest quicquid — * .M. : « vcstro. u — « .\l. :
<< non cogno5co. •
 70 EVANGKLIUM JOANNIS
et maxinie qna> ost piT ^'ratiam, jtotrst (jiiod similitiKliiicm fjns ^
participat im-
prrdi sccinnliim illud IVs.ilm. cv, 2\
: : pciTcctiori ([uodaiii iiKido iil» aliis crcalu-
Oltliti sunt Dridti ijiii rcilnnit eos uiu\v, : lis iiitcllcctiialihiis. .\n}<(diis, ijiiia cxprcs-
possunt (licero, \esrio cuin, qnamdin siorem Dci similitndinem liabet, cnm sit
sunt in vita isla : (piia ncmo scit nlinm sif^nacnlnm similitndinis , manifcstius
odio vcl amorc dif,Miiis sit. Kilins anlcm hciiin co^'-noscit. I'ilins aiitcm [(circdissi-
inamissihilcni iioliliam iiabel de Palr(! : iiiam l*atris simililndiiicm liahcl, cnm sit
iinde non [lotest dicere, Nescio eum. In ejnsdem essentise et virtnlis cnm ipso; et
hoe autem cpiod dicit, Ero siniilis vohis, ideo perfeotissime cognoscit, nt dictnm
mcndnx, dchcl accipi simililndo por con- est. Et idco dicit Scd c(/o srio cum, sci-
:

trarinm. Non eiiim cssciil nKMidaccs, si licet qnanlnm cognoscihilis est

'
et :

dicerent se nescire Denm; scd potins si Imjns ratio est, y///« a6 ipso sum, quasi
(licerent se Denm cognoscere, cum enm liahens eamdem natnrai essentiam cnm
igiKn-ciit. Si anlem (Ihrisfns diceret se ipso per consuiistantialitatem unde % :

enm non nosse, cum noscat, esset men- sicnt ipse perfecte se novit per essen-
dax. Kst ergo sensus verhi Si dixcro : tiam suam, ita et per eamdem cssentiam
(/uia ?icscio cum, cum sciam eum, cro cgo scio eum perfecte. Sed ne hoc refera-
similis vobis, mendax, qni dicitis vos co- tur ad missionem qna venit in mundnm,
gnosccre enm, cum tamen ipsnm igno- continuo suhjecit, Et ipsc me misit nt :

retis, sic qnod dicit, Ad ipso sum, referatnr ad

Sed nnmqnid non poterat Christus di- aeternam generationem, per quam con-
cere, Ncscio cum? Videtur quod sic, quia substantialis est Patris. Ex quo habetur
poterat movere lahia, et proferre verba proprietas cognitionis de proprietate ge-
liujusmodi ergo potest essc mendax.
: nerationis. Per hoc vero quoJ dicit, Ipsc
Seddicendum ([uodChristus hnjusmodi me misit, insinuat Patrem auctorem in-
verba protnlit, et tamen non fuit mendax : carnationis, Gal. iv, 4 Misit Dcus Filium :

(pK)d inlelligendnm esl sic '. Si dixero, suum factum ex muliere, factum sub
Scscio cum, cnm asserlione, ila scilicet lcr/e. Sicut autem per hoc quod Fihus est
qnod corde credam quod profero ore. a Patre, perfectam " Patris cognitionem
Asserere antem falsum pro vero, ex du- habet, ita etiam per hoc quod anima
plicidefectn contingit; scilicct ex defectu Christi singulariter estunita Verbo, habet
cognitionis iii intelleclu -; et hic defectns singularem et excellentiorem prai aliis
non poterat esse in Christo, cum sit Dei creaturis cognitionem Dei licet eum non ;

"^
sapientia, nt dicilnr Cor. i. Item ex de- I comprehendat et ideo potest Christus
:

fectu recta' voluiilatis in afTectu; qui si- secundum humanam naturam dicere * :

mililer in Christo esse non poterat, cum Scio eum excellentius prae omnibus crea-
sit Dei virtns, ut ihidcin dicitnr. Undc turis, non tamen comprehendendo.
non poterat dicere asserendo, Nescio eum. 8. Consequenter cum dicit, Quserebant
Nec tanien conditionalis est falsa, qnam- ergo eum
apprchcndere, agitur de efTectu
vis antecedens sit impossibile, et conse- doctrinae primo quantum ad turbas; se-
:

*l"tns. cundo quantum ad Pharisai^os, ibi, Au-

Ratio anlem singularis et pcrfectae dicrunt Pharisaei turbam murmurantcm.
scientiae Christi ponitur, cum dicit Sed : Circa primum duo facit. Primo ponit ef-
ego scio cum, quia ab ipso sum, et ipsc fectum doctrin* in tnrbis malevoHs; se-
me misit. Omnis enim cognitio est per cundo in turbis devotis, ibi, De turba au-
alicpiam similitndincm, cumnihil cognos- tem multi crcdidcrunt in cum. Circa
catnr nisi pront simililndo cogniti est in primnm Primo innuil turbarum
tria facit.
cognoscente; omne antem qiiod procedit iniquum propositum; secundo propositi
ahaliquo, hahetejns similitndinem a quo implendi impedimentum et tcrtio impe- :

procedil unde omncs vcre cognoscen-

:
dimenti rationem. Iniquitas aulem propo-
tes, secnndum divcrsum gradnin proces- siti manifestatur cum dicit Quxrcbant :

sionis eornm a Deo, hahent diversimode crrjo cum apprchenrlere : quia eiiim dixe-
ejus cognilionem. Anima aiitem rationa- rat Dominus, Quem vos ncscitis, irati
hs Dei cognitionem hahet, secundum sunt Judaei, quasi simularent eum scire;

Al. deest « sic. » — ' .\I. cognitionis in- litatem — *A1.

—perfectiorem.
: « iinde, etc. » « •
—
:

tellectiis. » — 5 Al. omittitur : « ejus. . — * Ai. ' Al.

:

« desunt haec verba.

:

• Al. « secun-
»
—
: :

deest : « scilicet. " •*'

.\I. :
i.
cum ipso natura- dum divinam dicere, etc. »
 CAPUT Vlf. 71

et ideo iniqua proponebant, scilicet eum autem multi crediderunt in eum, ponit ef
apprehenderc, ad crucifigcndum et occi- fectum doctrinae in turbis dcvotis. Et
dendum secundiim illud Psal. lxx, 11
: : primo ponitur eorum fides, quia multi de
Perseqiiimini et comprehendite cum. Sunt turba crediderunt in eum. Non dicit de
autem aliqui qui Christum in se haben- principibus quia quanto majores erant,
:

tes, quserunt tamen pie apprehendere.

'
tanto magis erant elongati; et ideo in eis
Cantic. vii, 8 : Ascendam in palmam et sapientia locum non habebat quia, ut :

apprehendam fructiis ejus. Unde et Apos- dicitur I^rov. xi, 2 Ubi humilitas, ibi :

tolus dicebat, PhiHp. ni, 12 Sequor, si : sapientia. Turba autem, quia suam a^gri-
quo modo apprehendam ", in quo ct com- tuiUncm cito vidit, Domini mediciuam
prehensus sum a Christo Jesu. Impedi- sinc dilatione cognovit. Matth. xi, 25 :

mentum propositi ponit cum dicit Nemo : A bscoiulisti JuBC a sapientibus et prudenti-
misit in illum manus. Invisibiliter ^ enim bus, et revelasti ea parvulis. YA propter
eorum furor refrenalus est et repressus. hoc in principio humiles et pauperes
Per quod patet quod voluntas nocendi est conversi sunt ad Christum. I Corinth. i,
unicuique a se; sed nocendi potestas a 28 If/nubilia et contemptibilia mundi
:

Deo quod patet Job. i et ii, ubi Satan non

: elcgit iJeics, et ea quse non sunt, ut ea quse
potuit Job affligere nisi quantum permis- suntdestrueret. Secundo ponit motivum ad
sum est sibi a Deo. Ratio impcdimenti as- fidem cum dicit : Christm cum venerit,
signatur Quia nondum venerat hora
: numquid plura. signa faciet quam qux hic
ejiis. facit? Prophetatuin enimcrat quod Chris-
Unde sciendum est quod, secundum tus in adventu suo miracula multa csset
illud Eccle. viii, 6, omni negotio tempus facturus. Isa. xxxv, 4 Deus ipse veniet, et :

est et opportunitas.
cuiquc rei ex sua causa determinatur.
Quia ergo corporalium efTectuum causa
sunt corpora coelestia, ideo in his quae
corporaliter aguntur, hora determinatur
ex corporibus coelestibus; anima vcro,
cum secundum intellectum ct rationem,
nullis corporibus coelestibus subjaceat,
cum quantum ad hoc temporales causas
Tempus autem uni- salvabit nos, tunc aperientur oculi cxco-
rum, et aures surdorum patebunt ctc. Et
ideo videntes miracula quae Christus fa-
ciebat, inducebantur ad fidem ejus. Scd
tameii fules eorum infirma crat, ([uia non
adoctrina,sed a signismovcbanturadcrc-
dendum ei; cum ^ tamen ipsi, qiii tidelcs
jam erant, et per legem instructi, magis
a doctriiia movcri dcbuissent nam, ut :

transcendat, non habet horas determina- dicitur I Cor. xiv, 22, Signa data sunf in-
tas ex corporibus coelestibus; sed ex fidelibus, prophetix aute/n non in/idcltbus,
causa ejus, sciHcet Deo, qui dispensat sed fid?libus. Secundo quia adhuc vidcn-
quid quo tempore sit faciendum. Eccl. tur alium Christum cxpectare unde di- :

xxxiii, 7 diom superat;

: Quare dies et cuiit Christus cum vencrit, miuujuid
:

iterum lux lucem, et annus annuni a sole '

A Domine scientia separati sunt, fkicto
soie^ et prxceptum custodicnte. Multo (!rgo
minus in Christo dct(;rmiuatur liora ab
ipsis corporibus. Sicut
? ))lura signa faciet quam qu,v hic f(U'it?
IJnde patet (piod noii credcbaiit in Chris-
tum sicut iii Dcum, sed sicut in aU^iucni
justuiu vinnn, scii Prophclam. Vcl. sc-
ergo intcUigciKbi cuudum Aiigustinuin, syllogi/.aut Chrts- :

est hora ejus. non ex nccessilatc fatali, tifs cum
sed a tota Trinitato pra?Iinita nam, ut : ciet? (juasi dicant
dicit Augustinus, « hoc ncc dc tc creden- vciitui"us
dum cst; quaiito magis dc iilo pcr ({iicm quaui hic
veucrit, nunK/uid plura signa fa-
: Chrisliis promittitur
: scd ipsc luui [thiia sigiia facict
facil crijfo vcl i[)sc cst Christus,
:

factus es? Si tua hoia vohmlas illius cst, vcl cruiil [diircs Christi.
scilicct Dei; hora illius, qu.'P est nisi vo- 10. C()nsc(|ucntcr ruin dicil, .\udirrunt
luiitas sua? Non crgo horam dixit (|iki Pharistvi turbant munnurantrm de illn

cogcrctui- mori, sed (|ua digiiarctur oc- h.vr, ponitur circctiis iu Pliaris.i'is. Kt. iil
cidi. » Supra ii, \ \ondu/n vnrt Ikuu : Chrysosloiuiis dicil, Clirislus niulladi.xil,
mea. Infra xiii, Sciens Jcsus (juin ronit
1 : et taincii non suiil moti conlra cuin.
hora ejus ut transeat e.v hor mundo "d (Jiiando autcm vidciit liirhain ci acquics-
Patrem otc. ccrc, slatiin C(Micit;mlur coiilia ciim, ct

U. Consequeiitcr cuin dicil, /V turlia insauicntcs, cuiu occidcrc cu[)icltaiil. K\

'
Al.« snnt tamcn aliqui (".hristuin iii sc lui-
: luMidiim. • — ' Al.: n visibililor. » — • Al.: « cl
bentes, quir.ninl, (itc « " Al « si ((impn'- — : sdl soliMii. I» •-- ' .\1. tl<M'st • ciim.: •
 : ,

72 KVANdKLirM JOANNIS
t|in) niiod sabbali suluti»»
j)ali't t-iat mm ^uia vero ipsi
t/m/iilus /lost cnni vai/it.

vcra caiisa odii eorum; scd ln)c etis Cbristiim caporc non audebaut, timentes
maxiine int»itU'l)al qiiud turba' Cluislum peritulum, miuislros mittuul, tamtjuam
plorillfabaut. Kt liof patrt iufra xii, 11) : pi'i'ii'ulis t!xpositt)S.

Vitlctis iiiiin ni/ii/ //n)/ici//ii/s? Errc fotits

LECTK) IV

1. Dixit er).-o <ms Jesu^ Atlhuc niodicum tonipus

:
sustinetc quia ad/iuc /nod/ru)/! implere
: :

vubiscum suni Ki vndo ad eiim ijui me misil.

•-'. .'}.
:

yuwreiis me. et uoii invctiieti.s 4. Lt ul)i ego sum,:

enim tlebeo tlispensatituiom meam, pra^-
vos non pote^tis veuire. Dixerunt ergo Juda.-i iid
.">.
dicantlo scilicet, et miracula faciendo, et
senietipsos tx*uo hic iturus est, ijuia non invenieinus
:

sic pcrvenire ad passioncm. Lnc. xni,

eum ? Nuin<|Uid iii tlis(iersionfm genlium iturus est,
et tlt>clurus ^'entes ? Quis est hic seimo t|uem tlixit:
Qujuieti.s me, et non invenietis et ubi sum ego, vos ;
non potestis venire I
{. Postquam posuit Domiuus
sua» priuoij)ium, hic consequenfer insi-
nuat siium toi-uiinum, tjiio scilicol ilurus
esl per mortom. Kt primo insinuatur ler-
minns via* Christi secundo pouitur ad- ; dies ima in at/'iis tuis snpcr mi//ia. Se-
miratio tnrbarum de sermouibus ejus,
ibi, Dijc/'u/it cnjo Ji/d.vi ad scmrti/jsos,
etc. Circa primum tria lacit. Primo insi-
nnat sua* vita» terminum; secundo pra^-
32 : Ite et dicitc vu//>i i//i, </uia liodie et
cras o/)cror, et tcrtia dic co/isui/imor.
Est autem triplcx causa, qiiarc Christus
originis modico tcmpore voluit jiranlicare. Prima
ad tlemonstrantlum suam virfutcm quotl
in tam modico temporc totum mnntlum
inmiularot. Dsal. lxxxih, 2 ; Medor cst
cunda est ad cxcitandum dcsidcrium
discipiilorum, nt scilicct magis ciim dcsi-
dcrareut tjuom modico tompore corporali
prwscntia hahituri eranl. Luc. xvii, 22 :

uuutiat fuluium turbarum desidcrium, Vcnic/it dies in quibns desidcrabitis unam

ibi, Qi/,v}'Clis /)ic, ct /lo/i i/ivc/iictis; tertio diem Fi/ii ho/ni/iis. Tertia cst ad angmen-
subdit eorum tlefectum, ibi, Et ul/i su//i tandum discipulorum spiritualem profcc-
ego, vos iw/i potestis veni/'e. Circa primum tum. Cum cnim Christi humanitas sit
duo facit. Priino praMinntiat mortis suaB nobis via tendendi in Deum, ut dicitur
dilationom secuiulo inmiit quo iturus
; infra xiv, 6 Ego sum via, ve?'itas ct :

est per mortem, ibi Et vado ad Patrem,

: vita non debemus in ea quiesccre ut in
:

etc. : et sic inprimo ostendit suam po- termino, sed per eam dcbemus in Deum
testatem; in socundopatiendivoluntatem. tendere.Ne ergo corda discipulorum ad
Potestatom quidem suam ostcndit in di- Christum carnaliter affecta, in eo ut in
lationo morlis quiaUcetJuda?i quffirerent
: hominc quicscerent ; ideo Christus corpo-
eum apprchoutlore, non tamen hoc pos- ralem sui prasentiam ab cis cito sub-
sunt, nisi Christus vcht. Infra x, i8 ; traxit undc dicebat, infra xvi, 7 Expe-
: :

Nemo to//it a/iima/7i mea/n; sed cgo pono dit vobisut egovadam. \\ Corinth. iv, 16 :

ea/n. Kt itleo di.rit eis Jesus Adliuc mo- : Et si Christum secundum car/iem /lovimus
dicuni tcni/ms vol/iscum sum ; quasi dicat (tunc scihcct quando corporaliter nobis-
Vultis me interficere; sed hoc non est cum erat) sed nunc ja/n non novimus.
positinn in voluutate vcstra, sed in vo- 2. Voluntatcm suae passionis ostcndit
luntatc mea ct ego determino quod
: cum dicit : Et vado ad eum qui me misit,
adhuc modicum tem/ms vobiscu/n sum : quasi spontaneus scilicet per passioncm.
ct ideo parum expectate tempus. IIoc Isa. LHi, 7 Ob/atus cst, quia i/jse vo/uit.
:

quotl vultis modo facere, facturi estis, Ephes. V, 2 Obtu/it semctipsum liostiam
:

adliuc enim /nodicu/n temjms vobiscum Deo i/i odorc/n suavitatis. Vado, inquam,
sum. In quo quitlem Dominus satisfacit ad Patrem, qui /nisit me. Kt hoc conve-
primo fiuidem turbw qua' eum revcreba- nientcr nam qnailibet res naturalitcr
:

tur, faciens eam magis avidam ad au- rcdit ad suum principium. Eccle. i 7 :

dientlum, quasi parvo temporo derclicta, Ad /ocum imde exennt f/u/ni/ia, rever-
in tjuo possent hac doctrina potiri, nt tuntur. Infra xiii, 3 Scie/is qnia a Dco :

Chrysostt)mus dicit, infra xiii, Dum '.]{) : cxivit, et ad Deum vadit. Et iterum xvi,
/ucem liabctis, crcdetc i/i /ucem. Secundo 5 Vado ad enm qui misit me.
:

vero turba^ quai eum persequebatur; 3. Consequcutercum A\q\\ ,Qnxrct is me

quasi dicat Nou tliu differlur tlesiderium
: et no/i inve/iietis, pr*nuntiat Juda^orum
vestrum tle mt»rle moa : untlo patieutes tlesidcrium; quasi tlicat Modicum est :
 CAPUT vn. 73

quod mea doctrina frui; sed hoc

potestis tem pervenire potest, nisi sit heres Dei.
modicum quod modo respuitis, quando- Heres autem Dei aliquis efficitur per fidem
que qua^retis, et non invenietis. Isa. lv, Christi. Supra i, 12 Dedii eis jtotestatoni
:

6 : QucVritc Dominumduminveniripotest. filios Dci fieri, his qui credunt in nomine

Et in Psal. lxviii, 33 : Quseritc Domimim ejjis. Judan aulem noiidum in eum cre-

(scilicct in pra^senti) et vivet in anima debant; et ideo dicit, Non potestis venire.
vestra. lloc autem quoddicit, Quxrctisme, In Ps. xxiii, 3 requirit Quis asccndet
: :

ct non potest intelligi vel de

invenictis., in montcm Domini? Kt respondetur
inqiiisitione corporali Christi, vel de (vers. iv) hmocens manihus, et mundo
:

spirituah. Si vero inteUigatur de corpo- corde. Juda'i autem non erant mundo
rah, sic, secundum Chrysostomum^ quae- corde, nec innocentes manibus, quia
sierunt eum quando filiai Ilierusalem, volebant Cbrislum interficere idco dicit : :

scihcet muhcres, plangehant super eum,
ut dicitur Luc. xxiii^ et credibile est hoc
tunc multos ahos passos es§e. Nec est
etiam * a veritate remotum, quia immi-
nente tribulatione .ludais, et praicipue
cum civitas caperetur, memores Christi
et miraculorum ejus, desiderarent ejus
praesentiam, qua hberarentur et secun-
Non potestis ascendere in montem Do-
mini.
5. Consequenter cum dicit, Dixerunt
ergo Judaei ad scmelipsos ; ponifur JudcPO-
rum admiratio, (jui licet caruahter de
Chrislo saperent, tamen ex parte crede-
bant. Et tria faciunt. Primo admirantur:
: secundo suspicantur et tertio coiilra :

dum hoc dicendum Quxrctis mc, est : suspicionem argumentanlur. Admiranlur

idest meam praescntiam corporalem, et quidem cum dicunt ad semetipsos Quo :

non invenictis. Si vcro intehigatur de iturus est hic, quia non invcniemus eum?
dicendum est, secundum Au-
spirituali, Ut enim dictum est, hoc carnahler intelh-
gustinum quod eum quem nToluerunt gebant. Corinth. u, I Animalis homo W :

cognoscere pra^sentem, tunc postea qiia;- pcrcipit ea qiuv sunt spiritus Dei. Et
71071

sierunt cum videntes multitudiuem cre- ideo quod esset iturus, non quidcm [ler
dentem, compuncti de scelere mortis morlem, sed corporaliter, ad aliquem
Christi, dixerunt Petre. Aclor. ii, 37 : locum quo eis non liceret ascendere,
Quid facicmus, viri fralrcs? Sic ergo suspicantur supcr lioc, dicenles Xu7)i- :

quaisierunt Christum quando crediderunt quid in dispersionem (jenlium ilurus est, et

in eum suis sceleribus ignoscentem ', docturus cjentes? Nam genles alienata'
quem viderunt ipsorum scelere morien- erant a conversatione Juda»orum. Ephes.
tem. II, 12 Uospites testamoitoruin eralis
:

Consequenter cum dicit, Et ubi c(jo

4. alicnati a co7iversalionc Isracl, proj^iissio-
sum, vos non polcstis vc?iirc, ostendit spem 7io7i habentes,
7iis hoc
et si7ie Deo in
eorum defectum. Nec dicit, Quo vado mimdo. Et ideo quasi eis exprobantes,
quod esset magis consequens ad pra^- dicuiit, /;/ dispcrsionem jrnlium, qua'
missa, scihcet Vado ad Patrem r/ui me sciiicet ubi(iuc disscmiu;il;e * erant, et
misit; sed dicit, Ubi ccjo sum, ut ostendat imperfeclc ;k1 iuviccni pcrmixta'. (icn. x,
se Deum et bominem. Ilominem quid^un, 32 ILv sunl fa/nili.v \oe jujcta popuhts
:

inquantum vadit inlVa xvi, 5 : ado ad : \ et tuitiinws suas, et ab his diris.v sunt ijrn-
eum qui me misit sed iiuiuiinluiri semper
: trs iu lcrra po^it di/urium. Scd populus
ibi erat Christus quo fueiat rediluius, Judjcorum coilcctus cral loco, et cullu
ostendit se Deum. Supra iii, 4 3 Scnu) : unius Dei, et observalione legis. Psal.
asceiulit iyi caduju nisi qui dcsccndit dc (.XI. VI, 2 .Kdi/iriin<i /lierusa/r/n Doniim/s,
:

ccclo. Sic ergo, secuiKhini Augusliiiuin, disprrsionrs Israr/is ronijrrqabit. Ncc di-
sicut Cbrislus rediit ut uos iiou ridiu(|U(!- cuut ([uod ilurus sit ;kI gcnlcs (luasi
ret, sic ad nos per assumptioucin \ isibi- gcnlilis fulurus, sed tanupuun eas re(hic-
lis carnis dcscciKht nt secuiuhim iiivisibi- lurus uudc subduut. Et dorfurus (/rntes.
:

hMTi m;ij(»st;il('iu ('ti;un cssel in codo. (Jiiod forlc sumpsciunt ex Isn. xi.ix, (» :

Non autcin dicit, Nou invcui(Mis, (\\\\\\ Pariofi rsl tnihi iil sis niihi srrrus ad
alicjui ituri cr;uil ; scd dicil, Sdh poto^lis siisritandas Iribiis Jurob, ct frrrs Israel
venire, quannhu scilicot sic (hsjiosili '
rimrertendas drdi Ir in /iiretn f/entium,
:

estis, NuUus enim ad heredilalem codes- iil sil sa/us mra tisque ad cjtretnum lcrrx.

' Al « lioc osl etiain. » — ' AI. : « sdo sce- " Al. « qu;c scilicot iiuiistinctii' ••r.Tnt
—
: :

lore innocpntcin » • Al.— : « inclispositi. »

 :

74 EVANr.FXIUM JOANNIS
ijuamvts aiitem isti non
intelligoront oa .'{, dicitur in persona R^entium : Docehit
quaj (iicnnt, sicut nec Caiplias intellcxit iios vias siias. Ohjieiunt aulom contra ea
cum (lixit (infra xi, 50) E.rpetlit vobis nt : qna» suspicantur, dicentes Quis cst hic :

nnus /lotno ninrintiii\ rt iion totn f/rns sern\o (/uenx (Uxit : Qu.vrctis mc? O"*'^'*'
jicrcat tanien veruni (lirunt, et salutem
: dicant Si dixisset, Quxretis rtie, et non
:

Kontium praMlixeruut, ut AuKHstinus di- i?wenictis, ct ubi sum crjo, vos noit potestis
cit, quod iturus essot ad gentes, non prai- venire, poterat quidem intellif^i quod
sentia corjtoris, sed pedihus stiis, scilicet iturus csset ad gentes; sed pcr lioe quod
Apostolis. Misil enim ad nos memhra addidit, ibi c(/o sum non /jotestis ve/tirc,
sua, ot foeit nos sua memhra. Infra x, IG, videtur excludere hunc intellectum. Non
Alias ovcs habeo qux )ion sunt ex Itoc enim impossihile est nol)is ad gentos
ovi/i, ct illas o/mrtrt nie adducere... et fiet ire, etc.
inutmovile, ct unus jjustor. Kt ideo Isa. ii,

LECTIO V
1. Iii novissimo autem die magno festivitatis sta-
niores erant, sicut et apud nos primus
bat Jesus et claniabiit, dicens 2. Si quis sitit, veniat
:

ad me. et bibat. Qm
credit in me, sicut dicit Scrip-
lura, tiumiiia de veiitre ejus fluent aqua; vivse.S. Hoc
autem dixit de Spiritu quem accepturi erant credeutes
in eum. Nondum enim erat Spiritus datus, quia
Jesus nondum erat gloriticatus. 4. Ex illa ergo hora
turbse cum audissent hos sermones ejus, dicebant
Hic est vere Proplieta. Alii dicebant Hic est Chris-
dies festi et octavus solemnis est magis.
IIoc ergo quod hic Dominus fecit, non
fecit primo die, quia nondum asrenderat
Hierusalem, nec intermediis diebus, sed
in novissimo; et hoc ideo, quia pauci
:

tus. Quidam autem dicebant Numcjuid a Galiisea

:
sunt qui festa spiritualiter celebrant et :

venit Christus < Nonne Scriptura dicit, quia ei se- ideo non eos a principio ad doctrinam
miae David, et de Beihleem castello, ubi erat David,
venit Christus ? 5. Dissensio itaque facta est in turba invitat, ne per vanitates sequontium
Eropter eum. Quidam autem ex ipsis voiebant appre- dierum festorum aboleretur de cordibus '

endere eum ; sed nemo misit super eum manus.

6.Venerunt ergo rainistri ad Pontirices et Pharisseos. eorum quia, ut diciturLuc. viii, verbum
:

et dixerunt eis ilh; Quare noii adduxitis illum Res- : Domini suffocatur a spinis sed in ultimo :

ponderunt ministri Nuncjuam sic locutus est homo,

:
die eos invitat, ut tenacius eorum cordi-
sicut hic ioquitur. Responderunt ergo eis Phaiisrci :

Numquid et vos seducti eslis? Numquid ex principi- husimprimatur. Quantumadsitumautem,

bus aiiquis credidit in eum, aut ex Pliarisseis ? Sed quia stabat Jesus.
turba htec ciuie non novit legem, maiedicti sunt.
7. DuitNicouemus ad eos (iliequi venitad eum nocte, Uhi sciendum est quod Christus docuit
qui unus erat ex ipsis ) Numquitl lex nostra judicat
:
sedens, et stans. Sedens quidem docuit
hominem, nisi prius audierit ab ipso, et cognoverit
quid faciat ? 8. Responderunt. et dixerunt ei: Num-
discipulos, Matlh. v; stans autem turbas,
quid et tu Galilieus es? Scrulare Scripturas, et vide sicut liic ; et ideo ex hoc inolevit con-
quia a Galihea Propheta non surgit. 9. Et reversi
sunt unusquisque in domumsuam.
suetudo in Ecclesia, ut turbis pra^dicetur
stando, religiosis vero etclericis sedendo.
1. Postquam Dominus agit de origine Cujus ratio est, quia cum prsedicatio ad
suaB doctrinae et docentis, nec non de turbas sit quasi ad eas convertendas, fit
termino ejus, hic consequenter invitat ad per modum exhortationis; sed cum prce-
ipsam doctrinam. Et primo ponitur dicatio ad clerum fit, quasi jam ad exis-
Christi invitatio; secundo turbarum dis- tentes in domo Dei, est ut quadam com-
sensio, ibi, Ex illa autcm hora, etc. memoratio.
Circa primum tria facit. Primo ponitur Quantum ad conatum vero vocantis,
invitandi modus; secundo ipsa invitatio, quia clamabat, ut scilicet ostenderet suam
ibi, Si r/uis silict, veniat ad me; tertio securitatem. Isa. xl, 9 Exalta in forti- :

subditur expositio, ibi, Hoc autem dixit tudine vocem tuam... exalta, noli timere.
de spiritii. Modus autem invilandi atten- Et ut ab omnibus audiretur. Isa. lviii, 1 :

ditur quantum ad tria scilicet qnantum; Clama, ne ccsses, quasi turba cxalta vo-
ad tempus invitationis, quantum ad situm cem tuam. £t ut ostendat magnitudinem
invitantis, quautum ad conatum vocantis. dicendorum. Prov. viii, 6 Audite me, :

Ouantum ad tempus, quia in novissimo quia dc rebus maqnis locutura sinn '.
die ma(/nx festivitatis nam, ut dictum :
2. Consequenter cum dicit, Siquissitit,
est, festum illud cclebrahatur septem '
veniat ad me^ ponitur invitatio; et primo
diehus, et primus et uitimus dies solem- ostenditur qui invitentur; secundo quis

* Al. celebratur. » — «Al. omittitur : « fes- torum. » — ' Al. : « locutus sum. »
 CAPUT VII. 78

sitfructus invitationis. Invitantur quidem putei t\d : deriventur fontes tui foras.
sitientes unde dicit Si quis sitit, veniat
: : Sciendum est autem, secundum Augus-
ad me, et bibat. Isa. lv, 1 : Omnes sitien- tinum, quod flumina procedunt de fonti-
tes, venite adaqnas. Ideo cnim sitientes bus sicut a principio. Qu\ autem bibit
vocat, quia tales sunt qui desiderant Deo potum corporalem, non habet in se nec
servire. Deus autem coacta servitia non fontem, nec flumen, quia particulam aquae
acceptat. II Corinth. ix, 7 Hilarem da- : gustat sed qui bibit credendo in Chris-
:

torem dilifjit Deus ¥A propter hoc dicebat,

. tum, haurit fontem aqua;, quo hausto,
Psal. LUi, 8 Voluntarie sacrificabo. De
: vivescit conscientia, qua^ est venter inte-
istis dicitur Matth. v, G Beati qui esu- : rioris hominis, et etiam ipsa fons erit -.
riunt et sitiunt justitiam : quos quidcm Undc dicitur supra, iv, 13 : Qui biberit
Dominus non partiahter vocat^, sed om- ex hac aqua, fiet in eo fons aquse salien-
nes unde dicit Si quis sitis; quasi dicat,
: : tis. Ilic autem fons qui hauritur, est Spi-
quicumque est ille. Eccli. xxiv, 26 Trans- : ritus sanctus, de quo dicitur in Psal. xxxv,
ite ad me omnes qui concupiscitis me, et 10 : Apud te est fons vitx. Qui ergo bibit
a (jenerationibus meis implemini. I Ti- ita quod soh sibi proficit, dona gratiarum.
moth. III, 4 Vult omnes homines saivos
: quse per flumina signantur, iion llucnt
fieri. Invitat autem ad potandum unde : aquai viva^ de ventre ejus; sed qui proxi-
dicit, Et bibat. Potus enim iste est spiri- mo festinat consulere, et diversa dona
tualis refectio in cognitione divina^ sa- gratiarum rccepta a Deo, aliis communi-
pientiae et vcritatis; etiam in impletione care, de ventre ejus fluont aqu» vivae.
desideriorum. Isa. lxv, 13 Servimei bi- : Propter quod dicit Petrus I Epist. iv, 10:
bent, et vos silietis. Prov. ix, 5 Venite, et : iJnusquisque sicut accepit qratiam in altcr-
comedite panem meum, et bibite vinum lUrum illam administrantes. Dicit autem
quod miscui vobis. Eccli. xv, 3 Aqua : flumina, ad significandum spiritualium
sapientise salutaris potabit illum. Yvncivi?, donorum abundantiam fldeUbus repro-
autem hujus invitationis cst redundantia missam. Ps. lxiv, 10 Fiumen Dei repie- :

bonorum in alios undc dicit : : Qui credit tum est aquis. Item eorum impetum. Isa.
in me, sicut dicit Scriptura, flumina de -axvn^ij: Qui itujredientur impetu aJacob,
ventre ejus fluent aqux vivx. Quod qui- fiorebit et (jerminabit Israel, et impiebunt
dem, secundum Chrysostomum, lcgen- faciem orbis scuiine. Et in Psal. xlv, 5 :

dum est sic. Qui credit in me, sicut dicit Fiuminis impetus isetificat civitatem Dci.
Scriptura; hic subdistinguc punctando ;
Unde, quia ex instinctu et fervorc Spiri-
et postea stibsequitur Flumina de venire : tus saiicfi movebatur Aposloliis, diccbat
ejus fluent aquoe vivx \ Nain si dicis, Qui II Corinth. v, 14 Carilas Christi urjct
:

credit in me ; et postea subsequatur : nos et Hom. vii, 14

: Qui spiritu Dei :

Sicut dicit Scriplura, flumina etc, non aguntur, /li fiiii Dci sunt. Item donorum
videtur conveniens quia hoc quod dici- : S[)irifns sancfi divisioncm (luia, ut (hci- :

tur, Fiumina de venire rjus fluoit aqux fur Corinlb. xii, 10 Aiii qrnrra liiujua-
1 :

vivse, non invenitur in arHjuo Ul^ro vct(!- rum, alii jrnrra sanitaluin ctc. llnJiisnuxH
ris testamenti. IIoc ergo modo dicatur : aufcm fhimina sunf a^ina» viva", quia sunt
Qui credit in mc, sicut dicit Scriptura ; id continnata! suo principio, scilicct Spiritui
est, secuiKhim Scriptura' docnmenfa. Su- sancto iniiabitanli.
pra V, \V.) Scrutamini Scrijiluras
: ipsn' — '.).Consccincntcr cuni (licit. i/or autem
sunt qux testinumium perliilicnt de ?ne. Et di.rit de Spirilu, cxponit (pia' dixit. F.t

tiinc fhimina dc ventre ejus fluent aqu.v prinio ponilnr cxpositio; scundo assi-
vivx. VX dicit, ()/// crvdit in me, cuni sn- gnatnr ralio cxj^ositionis, il)i, \ouduni
pra dixcril, Qui vcnit ad /ne; (|uia idcni riiiiii rrtil Spirifus datits. Dicit orgo :

est credcre, ot venirc. Psal. xxxiii, (> : dr ventrc ejus /hient

Dixit, (|iiod fluinina
Acccdite ad eum, ct iiluuiinamini. Secun- aqux rir.v. Scd lioc inlciligcndnm csse
dum Hicronyiniim \evo alitcr i)unclatiir Evangclisla dicit dr Spirit'~ qurni nrcep-
sic : ()/// rredit iii )ne; (>t poslca sniiditnr : turi rrniit rrrdriilrs in riini : (juia ipsc cst
Sicul dicit Scrij)lura, /lumiwi dc rriitrc fons Iha ius. I-dns, y\i^ (|no dicitur
\ ila' ct

cjus flucnt aqux vivtV. (juod,ut ipsc dicit, in Psal. XXXV, 10 Apad te est fons vitA\
:

de Proverbiis snmptum cst. Prov. v, 15 : et in luminr tuo videbnnus iumrn. Eluvius

Bibe aquam dr risterna fuu, rt flurnta vcro. (inia a Palrccl Filio i^roccdif .\poo. .

nou Al. DiuitUlur eril. •

*
Al. desuut vorbti sequeuliii usque : • vi- delur couvpiiieus. * - * : •
 : ;

76 eva.\(;kmi'm .ioanms
ult.. 1 : Ostcndil nii/ii A/n/r/us /litriiini bclo, (!t ciiiicta habebis. » In principio
ngux vitw s/i/endii/itni tnnujittini chrysta/- aulcm anteqnam Ecclesia per mundiim
/um, procedcntrni <ie seiie Dei ct Arjni. dilatarcfiir, (jnia panci erant, oporlebat
Isai. xi.ii. i : Dci/if s/iirititni, scilicot olto- (|iio(l linguis oinniMm lo(|ucrt'nliir, nt sic
(liiMitil)iis silti. Hiijiis r.vpositioiiis ratio- Ecclcsiam iii oniiiibus liinthucnt.
nem assignal, diccns Xuni/itni cnim ertit : Girca secnndiim, sciendum cst, secun-
Spiritus datus; ct dicit dno scilicot qnod : dum Augustinum^ (juod hoc qnod dicit,
nnnduni rrat Spiritus datits, ot qnod Chris- Jesus Jionditm fitcrat (j/nrificatits, intelli-
tits nnnditm crat (//ori/icatits. gcndum cst de gloria rcsurrcctionis
Circa iniinnm cst dni)le.\ opinio. Chrv- qnasi dicat Nondum a mortuis resur-
:

sostomns enim dicit quod Spiritus sanc- rexerat, nondiim ad coelos ascenderat :

tus non fnit datus Apostolis, qnantnm ad de qua dicitur Joan. xvii, 5 C/arifica me :

dona proi^lictica
resurreclioncm
jus, qu£B dabatur I*rophctis, a tcrra dcfe-
cerat usque ad advcntum Christi, nec
postmodiim alicni data cst ns(ine ad
pranlictum tempus. Et si dicitur qnod
Apostoli cjiciebant dwmonia ante resur-
rectioncm, inteHigcndum est quod haec
non spiritu ejiciebantiir, sed ea quae a
Christo erat, potestate quando enim
mittebat eos, non dicitur, Dedit eis Spi-
ritum sanctnm sed Dedit eis potestatem :
Matth. X, i.
Sed hoc videtur contra illud quod Do-
minns dicit Lnca^ xi, 19 Si ego in Becize-
ct miracnlornm, aiitc l*ater. Et causa qiiare sic voluit prius
Cliristi. rude j^ratia lni- glorificari quam daret Spiritiim sanctum,
assignatur, quia Spiritus sanctus ad hoc
datur nobis, ut erigat corda nostra ab
'
amore ScPculi in rcsurrcctioncm spiritua-
lem, ct totaliter currant in Deum. Quia
ergo vitam .•etcrnam promisit Spiritus
sancti caritate fcrventil)us, ubi non mo-
riemnr, ubi nihil timebimns; ideo ipsum
: Spiritum sanctum noluit dare nisi dum
essct glorificatus, ut in suo corpore os-
: tcnderet vitam quam in resurrectionc spe-
ramus. Secundum Chrvsostomum vero,
hoc non intelligitur dc gloria resurrec-
: tionis, sed dc glorificalione passionis de :

bub ejicio dxtnonia, fi/ii vestri in quo eji- qua, imminentc passionis hora, Dominus
ciunt? Sed constat quod ipsc in Spiritu dicit infra xiii, 31 Xu7ic g/orificatus est :

sancto ejiciebat da^monia, et filii, idest Fi/ius hoyninis. Et secimdum hoc Spiritus
Apostoli unde - manifestum est cos ac
: sanctus tunc primum datus cst quando
cepisse Spiritum sanctum. Et ideo dicen- post passioncm dixit Apostolis (infra xx,
dum cst, secnndum Augustinum, quod 22) Accipite Spiritum sanctum etc. Ideo
:

antc resurrectioncm, Apostoli habueruiit autem * non ante passionem datus est
Spiritum sanctum ctiam quantum ad Spiritus sanctns, quia cnm sit donum,
dona prophetica et miraculorum. Et hic non dcbuit dari inimicis, sed amicis. Nos
quod dicitur, Nondttm erat spiritus datits, autcm inimici eramus. Oportebat ergo
intelligendum dc abundanti datione, et prius offerri hostiam in ara crucis ct ini-
visibilibus signis sicut datus fuit eis post ; micitiam in carne solvi, ut sic per morlcm
rcsurrectionem et ascensionem in linguis Filii ejus reconciliarcmur Dco, et tunc
igneis. facti amici, donum Spiritus sancti recipe-
Sed cum Spiritus sanctus sanctificct rcmus ctc.
Ecclesiam, et etiam modo accipiatur a '
'i. Posita ergo Christi ad spiritiialem
fidelibus, quare nemo loquitur linguis potum invitalione, hic conscquentcr agit
omnium geutiiim sicut tunc? Dicendum Evangelista dc turbarum dissensionc. Et
ad hoc qiiod non est neccssarium, ut Au- primo ponitur disscnsio turbarum ad in-
gustinus dicit. Quia jam universalis Ec- vicem secundo disscnsio in principibus,
;

clesia linguis gentium loquitur, quia pcr ibi, Venerunt ergo ministri. Circa primnm
Spiritum sanctum datur caritas. Hom. v, duo facit. Primo ponuntur divcrsa dissi-
5 Caritas Dei diffusa est in corc/ibus nos-
: dcntium vcrba secundo ponitnr ipsa :

tris : ct omnia commnnia,

hapc faciens dissensio, Dissensio itaque facta est
ibi,
facit qucmlibet cuilibet loqui. Cnde dicit in titrba. Diversitas antem verborum tur-
((Si amas unitatcm, etiamtibi habetquis- barum ex diversitate opinionum turba-
quis in illa (idest Ecclesia) aliquid habet. rum de Christo proveniebat et idco po- :

Tolle invidiam, ct tuum est quod habeo : nit trcs opinioncs tnrbarum duas qui- :

livor scparat, caritas jungit ipsam ha- : dcm jam accedentium ad spiritualem po-

Al. :
f aliler. • — » Al. deest : un(ie. ' Al. : • et mo(io. • — * Al. omitlitur : • autem >:.
 : :

CAPUT VII. 77

tum; tertiam vero resilientium \ Prima Christo Dei. Quod vero dc Bethlehcm,
autem opinlo erat quod dicebant Christum dicitur Mich. v, 1 Et tu Bethlchem terra
:

Prophetam esse; et idco dicit Ex illa : Juda : ex te mihi egredietur qui sit domi-
ergo hora^ quando scilicet in magno fes- nator in Israel.
tivilatis die talia dixerat, tiirbee cum au- o. Consequcnter Diascnsio cum dicit,
dissent hos sermones ejus, dicebant, illi itaque facta est in turba propter eiim, pri-
scihcet qui jam illam aquam spiritualiter mo ponitur ipsa disscnsio secundo co- ;

haurire coeperant Propheta. : Hic est vere natusquorumdamexeiscontraChristum

Non solum Prophetam eum dicunt, sed
etiam verum, idcst quasi antonomastice,
intelligentes hunc esse de quo Moyses
praidixit, Deuter. xviii, 15 Prophetam
suscitabit vobis Deus de fratribus vestris
ipsum tamquam me audietis. Alia opinio
erat quia quidam dicebant Hicesl Chris-
tertio conatus repressio. Dissensio autctn
facta est propter cum, scilicet Christum,
in turba. Frequenter enim contingit qiiod
: in cordibus malorum ex manifcstafione
: veritatis causatur dissensio et turbatio.
Unde et hoc in persona Christi dicitur
: liierem. xv, 10 Vse mihi, mater mea, ut
:

tus isti enim magis ad potum accede-

: quid me genuisti viimm rixae, virum discor-
bant, et sitim infidelitatis magis deposue- diss in uyiiversa terra? Propter hoc dicebat
rant, Et hoc etiam Petrus confessus est, Dominus, Matth. x, 10 Non enim veni :

Matth. XVI, 16 Tu es Christns filins Dei

: mittere pacem, sed (jUidium. Conatus au-
vivi. Tertia opinio est referentium con- tcm, scilicct aliquorum, crat ad cum ap-
traria prajdictis. Et primo objiciunt con- prehendcndum undc dicit Quidam
: :

tra opinionem dicentium eum esse Chris- autem ex eis, scilicet qui dixerant Num- :

tum secundo objectionem auctoritate

; quida Galilsea venit Christus? etc, voluc-
confirmant. Dicit ergo Quidam autem, : runt aijprehendere eum, scilicet ex inimi-
in suae infidelitatis ariditate * permanen- citia ad occidendum. Psal lxx, 2 Per- : :

tes, dicebant : Numquid a Galilsea venit sequimini et comprehendite Exod. xv, 9 . :

Christus ? Noverant enim, Prophetas, Dixit inimicus : Persequar, et comprehen-

Christum a GaHla»a venturum, non pra^- dam. Sed tamen boni ct lidcles volunt
dixisse et ideo credentes in Nazareth
: Christum apprchcndere, ut eo fruanfur.
eum natum fuisse (ignorabant enim sua3 Cant. VII, 8 : Ascendam in palmam, et
nativitatis locum esse Bethlehem), hoc apprcJiendam frnctus ejus. Rcpressio au-
dicunt. Manifestum enimcrat eum in Na- tcm conatus cst ex potcstafc C.hrisfi ct :

zareth nutritum; sed paucis notus erat ideo dicit Scd ncmo misit super illiim
:

nativitatis locus. Quamvis tamen Scrip- manus quia scilicct Christus nolcbaf. Iii
:

tura non dicat Ciu-istum in (ialilaui nasci- potestate sua erathoc. Infrax. 18 Nemo :

turum, pra^dixit tamcn illuc eum primo tollit a me animam mcam sed cqo pnno ;

declinaturum. Isaiai ix, 1 : Priiiio tempore ccnn a me ipso. Unde ct quando voluit
alleviata est terra Zabulon et terra Nejthta- pati, non eos expectavit, scd ipse se cis
li, et novissimo ag(/ravata cst via maris obtulit. Infra xviu, -4 : Proccssit, ct di.rit
trans Jordanem Cialilxce Cicntium. Popu- ad eos, Qiicm (pi;vritis?
lus Cjcntium qui ambu/jibal ni tencbris, G. Conscqu(Mitcr cum dicit, Vcnrrunt
vidit lucem magiunn, ct habitantibus in crgo niinistri ad Pontificcs ct Pharisa'os,
regione umbrai morlis lux or:a est eis. ponitur disscnsio principum cf [irimo :

Praidixit etiam quod dc Nazareth proces- ponifur dissciisi^j corum ad niinisfros ;

surus cssct. Is.i. XI, flos de radice ejiis I : s(>cun(l() disscnsio corum ad iuviccin,
ascendet ul»i in Ilcltrico habcitur
: Naza- : ibi, Dixit Nicodcnnts. Circa priiumn Iria
renus de radice csl clc. Confirmant objcc- facit. Primo ponitur rcdargutio princi-
tioncmauctoritafcS(riptura>,cum dicunl l)um ad minisfros; secnndo fcsfiiuoniiim
Nonne Scriptnra dirit, (juia ex scniinc latiiin dc Clirislo a miuisfiis; tcrfio rc-
David et dc llcthlchcni castvllo, iibi erat prclicnsioiiis coiiafus piincipiiiu ad mi-
David, vcnit Cliristus? [)\xo^\ aufcm do sc- nistros. In primo alfcndc principuin ini-
mine David vcntnrus csset Jcsns, irniliii ipntafcin, cuin (licunt, scilicct ponfificcs
Hiercm. xxin, Sitsrifabo Dnrid qnnirn.
.'J : cl IMKiiisici, iniiiislris ; Quarc nnii oddu-
justum. Ktll Ucg. xxu, 1, diciliir dc l)a- xisfiscu/nf .Kdvo ciiiin luali crant, (|Uod
vid Dixit vir cui constitutum cst dc
: cis non potcrant satisfaccrc miiiistri. nisi

'
Al. : « silcntium. » — • Al. : ^< aviditato. »
78 KVANi.KLIIIM .KtANNIS

rihristo no(Mimontum iiifiMnMit. Prov. iv, oxcluiluiit cxom[tlum turharum. Arguunt

10 : llnpiliir somtitts ah octtlis cttrnm nisi auliMU »!os, cum ilicmit : \ui/iqitid et vos
sitp/)/fitit<ift'riiif. srdit/ti fstis'} (luixsi dicanl : VithMnus vos
Si'il hic iiiciitit (luavstio litteralis : (juia dclcctatos osso iu sormono illius. Et
cum supra (lictiim sit, (iiiod miuistri missi rov(M*a laiidahililcr seducti eraut (luiu :

fuoruut iu\ capitMKium .lcsuin dio f«;sto dimisso malo iufidolitatis ad voritatom
mcdiantc, id(>st (luarlt» dic; ct hic poiia- fidoi suut aililiicti: do (jiia dicitur Ilior.

tur rctlitus cttrum pttst scplimum tliciu, \x, 7 :Seditj isti me lioiniiic, et sciluctus
quando dixit /;j tittiissiitio uutein ciie g[c., sutn. Exomplum autem principum propo-
videlur (luotl iiitcrmcdiis diehus vacavc- iiuuf, ut magis cos avorfant : unde di-
runt. Ad (jiutd cst duplcx rcspousio. cit •
\uttiquid ex prinripibiis aliqitis rrc-

rna. cpKtd Kvaii{4:elisla aiilicipavit mur- iti eittti ? Ex (luolius oiiim ali^iui fide
dit/it

mur turltarum. Vel diceudum, quod forte digni rodduntur scilicet ex aucforitate, :

tunc redicrunt; scd lioc iiunc comme- ct cx roligionc. Unde ha*c duo eontra
morat, ut mauifcstot causam dissonsionis Christum adducuiit qiiasi dicant Si ; :

intor priiici|>es. Christus ossot accopfaudus, utitjiio ac-

In sccuiitlo attendo ministrorum honi- coptassont eum principos, in quihus ost
tatcm commentlahili testimonio qutnl
iii aiictorifas, et Pharisa^i, iu quihus appa-
perhihueruiit de Christo, dicentos Aitti- : rchat roligio sed nuUus istorum crcdi-:

cjitdttt sic hcitttts cst /lottio, sicitt liic lo- dit in eum orgo noc vos dehotis in eum
:

redduutur commendahilos ox
qnititr. l'hi credore. In his ergo imph^tur quod dici-
trihus. Primo cx admirationis causa : fur in Psal. cxvii, 22 Lapidem quem :

quia non propter miracula, sod propter reprobaverutit aedificantcs (scilicet priu-
doctriuam ('hristum mirahaiifur ex quo : cipes ct Pharisan), hic factitsest in capnt
propinquioros oillciuiitur veritati, ot ro- atujuU, idost iu cordihus populorum. Sod
cedunt a consuotudino Juda^orum, qui a Dotnitio factum est istiid quia honifas :

signa quaerunt, ut dicitur I Corinth. i. ejus pra^pondoraf maliiiai hominum. Tcs-

Socundo ox oonvorsionis facilitato quia : timonium aufom turha^ oxcludunt, quia
ad pauca verha Christi capti sunt, et eorum malifiam confiifaut et ideo di- ;

allecti ad ejus amorom. Tortio ex animi cunt Scd turba hsec qux non novit legem,
:

securitate quia ipsis Pharisaeis, qui

: tnaledicti sutit; et ideo non est standum
Christo adversahantur, talia dicunt de cum eis. IJoc autem scriptum est Deu-
Christo Xittiqitatti sic lucuttis est hottio.
: ter. xxvii, 27
Maledictus qui tioti per-
:

Et hoc rationahilitor quia non soluin : itiatiserit iti letje, ncc eam operc perfecerit.
homo erat, sed etiam Bei Yerhum et ; Scd hoc male intelligohant quia etiam :

ideo verha sua crant virtuosa ad com- illi qui non hahent scientiam logis, ct
movondum. Hicr. xxiii, 39 : Ntimqiiitl opera logis faciunf, magis pormanent in
vcrba mea qitasi itjtiis sittit, dicit Do-
iioii logo quam hahonfes legis scienfiam, ct
minus et quasi malleus conterens uetratti ? non scrvantes eam dc quibus. dicifur :

Etideo dicitur Matth. vii, 29, quodem/rfo- Matth. XV, 8 Populus hic labiis me hn- :

cens. sicut potestatetti habetis. Erantetiam tiorat; cor autctti eorum lonrje est a me.
sapida ad dulcorandum. Caiit. u, So- W : Jacoh. V Estote factores verbi, et tioti
:

net vox tua in auribus tticis, vox etiitti tua auditores tatttmti.
dulcis. Psalm. cxviii, 103 Quatti dulcia : 7. Conscquentor cum dicit, Dixit Ni-
faucibus ttieis eloquia tiia ! filrant utilia ad codettius ad cos, ponitur dissensio princi-
retinondum, quia promittebant hona pum ad invicem et primo ponitur Ni- :

aoterna. Supra vi, 69 Domitic, ad quem : codomi exhortatio secundo principum ;

ibimusl Verba vitse seternse habes. Isa. ^

contradictio % ibi, Respotiderunt et dixc-
xi.viu, 17 E<jo Dotnitius docetis te uti-
: rutit; terfio dissensionisterminatio. Circa
lia. In tertio detostaro - ,Iuda'orum perfi- primum duo facit. Primo praimittit qiiae-
diam, qua conautur miuistros a Christo dam do Nicodomo secundo pouit ejus ;

retrahere. unde responderunt eis. scilicet exhortafionom. Pra^mittit autem tria de

ministris \utnqitid et vos seducti estis'}
:
eo quorum duo ostendunt intentionom
:

Ihi tria faciuiit. Primo arguunt a^stima- dicondi, ot torfium noquitiam priucipum.
tum miuistrorum errorem socundo pro- ; Primum ergo pertiuet ad fidem Nicode-
ponunt exemplum principum tertio : mi uude dicit Dixit ille qui vencrat ad
: :

' Al. omittitur: • xtemae. » — 'Al. : « attencle detestari. » — » Al. : « conditio. »

 :

CAPUT VII. 79

eum, idest credidcrat : idem enim est ve- Contradictio principum ponitur cum
8.
nire ad Christum, et credere in eum. Sc- dicit, Iicspo)ideru7it, et dixerunt ei eic. Ubi
cundum pcrtinet ad fidei suae imperfec- primo comprehendunt eum quasi seduc-
•
tionem, quia. noctcvenit. Si enim perfecte tum secundo quasi legis ignarum. Quan-
;

credidisset, non pertimuisset. Infra xii, tum ad primum dicunt JSumquid ct tu :

42 :Multi ex [jrincipibm crediderunt in Galilsem e.s? idcst, a Galilaeo seductus.

eum sed propter Pharisxos non confite-
;
Arbitrantur enim Christum Galila^um ex
bantur^ ut e synagoga non ejicerentur : de conversationc in Galilaea et ideo omncs :

quibus unus erat Nicodemus. Tertium qui Christum confitebantur, quasi in op-
pertinet ad principum falsitatem. Dixe- probrium, GaHlaeos vocanl. Matth. xxvi,
runt enim, quod nullus ex principihus, 09 Rcspondit ancilla Pelro Et tu Gali-
: :

ex Pharisaiis, in Christum credidit; et Ixus es. Infra ix, 27 Numquid et vos :

ideo dicit Qui erat unus ex ipsis quasi

: : vultis discipuli ejus fieri? Quantum ad se-
dicat Si Nicodemus, qui est unns ex
: cundum dicunt Scrutai^e Scripturas, et :

principibus, credidit in cum, manifestum vide, quia a Galilsea Prophcta non sur-
cst falsum esse quod principes et Phari- git ; cum tamcn csset legis doctor, nec
saei dicunt, scilicet quod nullus ex prin- de novo scrutari indigebat; quasi dicant
cipibus crcdidit in eum. Ilier. xvi, 19 : Licet tu sis doctor tamcn hoc ignoras :

Vere mendacium locutus est. Exhortatio sicutsupradictum est cap. x, 3 : Tuesma-

autem Nicodemi cum dicit : Numquid gister in Isracl, et hxc ignoras ? Licet au-
lex nostra judicat hominem., nisi jjrius tem non liabeatur exprcsse in Scriptura-
audierit ab ipso et coijnoverit cjuid faciat ? vcteris testamcuti, quod de Galila-a Pro-
Nam sccundum leges civiles debet praB- ^
pheta surgeret; hoc tamen habetur quod
cederc diligcns inqilisitio sententiam. inde exire debeat Dominus Prophetarum,
Unde dicitur ^ Act. xv, 10 Non est Ro- : sccundum illud Isa. ii, 1 Flos (idest Na- :

manis comuetudo damnare aliquem Jiomi- zarcnus) ' de radice ejus ascendet, et re-
nem, priusquam qui accusatur prxsentes ,
quiescet super eum Spiritus Domini.
habeat accusatores locumque defendendi
, 9. Scd terminatio dissensionis osten-
accipiat ad abluenda crimina. Unde Job ditur infructuosa; unde dicit Et rcversi :

XXIX, 16 Causam quam ignorabam., di-

: sunt imusquisque, quasi infecto negotio,
ligenter investigabam. Propter hoc in lege in domum suam, idest in propria, vacui
Moysi, Exod. xxiii, 8, dicitur Innoccn- : fide, ct fraudati a malo dcsiderio suo.
tem et justum non condemnabis, quia aver- Job Consilium pravoruni dissipat.
V, 13 :

sor impium. Ila^c autem verha ideo dicit, Psal. xxxii, 10 Dominus reprobat con- :

quia cum fidelis esset, volebat eos ad
Christum convertere. Quia tamen timidus
erat, occultelioc faciebat. Credebat enim,
quia si tantummodo Christum vcllcnt
silia principum, ct cogitationes populorum
dissipat. Vel in domum suam, idest in
malitiam iufideUtafis ot inipietatis suai.
Apoc. II, 13 Scio ubi habi/as, ubi sedes
:

audire, quod vcrbum Chrisli esset taiit« cst satanx et tenes fwmen meum ct non
: ,

efficaciae quod fortc similes ficrent ilhs negasti fidem meam.

qui missi fuerant ad .lcsum, ct ad veri)a
ejus convcrsi sunt in facto co ad quod • Al. : « oportol. » ' Al. — : « ciir dicit. » —
missi fuerant. ^ Al. : « priinus Nazareiius. »
 CAPUT OCTAVUM
LliCTlO I.

1. Jesus autoin pprrexit in nioiiteni Olivoli, et di-

hanc sibi consuetudinem fecerat ut per
luculu iteniiu vi>iiil ii> li-nipliuu et uiuni.s |)0|hiIus ;

venil H(l eiim, ol sedeus lioceljnt eus. 2. Aiklucuiit diem, quaiulo erat Hierosolymis in die-
auteni Scribte et Hharissei niulierem iii ndulterio bus festis, pra'dicaret in templo, sigua
depreliensam et statuoruiit e<uu in luedio. 3. Et di-
;

xerunt ei Maj,Mster, litec niulier niodo (leurehensa

:
et miracula faceret et in sero reverte-
;

est in adiillerio. In lej^e autciii Movses niaimavit no- batur in Hethaniam, quai erat in monte
bis huiusmodi lapidnre. Tu ergo ijuid dicis ? Ihec au-
Olivefi, ot ajiudsorores Lazari Mariam
tem (licebant, tentaiites eum, ut posseiit accusare
eum. 4. Jesus autem inclinans se deorsum, diyito et Marlham hospitahatur. Secundum igi-
scribebat in terra. Cum
er{;o perseverarent iiiterro-
tur hunc morem dicit, quod cum in no-
jrnntes, erexil se et dixit eis Qui siiie peccato est :

veslruni, ])riinus in illam lapideiu mitlat. Kt iierum vissimo magUcB festivitatis die Jesus ste-
se inclinaiis scribebat iii terra. 5. Audieutes auteni tissct in templo, et pra^dicasset, de sero
haec, unus poist uiuiin exibaul, iiicipieiites a senio-
ribus ei reniausit solus Jesus, et mulier iu medio
;
perrexit in montcm Oliveti, uhi erat IJe-
slans. (i. Krij:ens aulem se .(esus, dixit ei Mulier, : thania et hoc convenit mysterio nam,
: :

ubi sunt qui te accusaliant ? Xemo te coudemnavit?

ut dicit Augustinus, ubi decebat Chris-
Qure dixit Neino, Doniiiie. Dixii auieui Jcsus: Ncc
:

ego te condemnabo : Vade, et jam amplius noli tum docere et suam misericordiam ma-
peccare. monte
nifcstare nisi in Oiiveti, in monte
uuctiouis chrismatis ? Oliva autem
et
1. Postquam egit Evangelisla de ori- misericordiam signat unde et in graeco :

giue (10011-111* Christi, hic ('oiise(]uenter oleos idem est quod misericordia. Luc.
agit (le ejus virtule. Ilahet autem tloc- X, dicitur de Samaritauo, tiuod iufudit
Irina Christi ilhimiuutivam et
virtuteui oleum et vinum, secuudum misericor-
vivifieativam (]uia verha ejus spiritus et
: diam et severitatem judicii. Item oleiim
vita sunt. Primo ergo agit de virtutedoc- sauativum est. Isa. i. 7 Vulnus ct livor
:

trina; Chrisli illumiuativa; secundo de et plarja tumois nofi est circumligata me-
virtute vivifioaliva, infra x, i A?nen : dicaminc ncque fota oleo. Siguatur etiam
anien dico vobis, qui non intrat per ostium medicina spiritualis gratia*, qua^- ad nos
in ocilc ovium, sed ascoulit alinndc, illc derivataest. PsaL xliv, 8 Unxit te Deus :

fur pst et latro. Ostendit autcm ilUimiiia- Deus tuiis, oleo Ixlitix prx consortihus
tivam virtutem doctrinai Cliristi, jirimo tuis. Et alihi Psal. c.xxxii Sicut unguen- :

verbo; secundo miraculo, ibi, Et prxter- tum i/i capite quod descendit iti barbam.
icns Jesus vidit hotninem csecum a nati- Kcditus autem ad locum pouitur tempes-
vitatc. Circa primum duo facit. Primo tivus unde dicit Et iterum dilucido
: :

introducit Christum docentem; secundo venit in templum. Per quod signatur quod
ponit doctrina^ Christi virtutem, ibi, Ite- cognitionem et mauifcstalionem gratiai
rum ergo locutus est cis Jesus. Ad offi- sua^ in templo suo, scilicet fidelibus suis,
(ium autem doctoris duo pertinent. Pri- manifestaturus erat. Psalm. xlvii, 10 :

mo ut devotos iustruat; secundo ut ad- Susccpimus Deus, miscricordiam tuam in

versarios repellat. Primo ergo Christns medio templi tui. Quod autem diluculo
instruit populum devotum ; secundo re- rediit, exortum lumen nov» gratiai de-
pelHt adversarios ', ihi, Adducunt autem signat. Oseavi, 3 Quasi diluculum pr%-
:

scrihx etc. Circa primum tria facit. Primo paratus cst egrcssus ejus. Auditor autem
describitur locns doctriua' secnndo au- ; doctrin* est poimlus dcvotus et ideo :

ditor ; tertio doctor. Locus autem doc- dicit Et omnis populus venit ad cum.
:

trinw est templum. rnde primo ponit PsaL VII, 8 Sgnaqorja populorum cir-
:

rfcessum ah eo secuudo reditum. Ue- ;

cumdabit te. Doctor autem iutroducitur
cessum (]uidem, cum dicit Jesus autem : sedens unde dicit, Et scdcns, idest con-
:

/lerrexit in montem Oliveti : nam Dominus descendens, ut ejus doctriua facilius ca-

' Al. : « adversarium. »

 CAPUT YIU. 81

perctur. Sossio enim humilitatcm incar- fusione dignum, scilicot adultorium.

nationis siynificat. Psal. cxxxviii, 1 Tu : Eccli. IX, 10 Onmis mulier fornicaria
:

cogiiovisli sessiofiem meam, et resurrectio- quasi stercus in via conculcabitur. Con-

nem meam. Quia per susceptam humani- sequonter personam peccaiitom reprae-
tatem visibilis apparens, coeperunt de sentant, utmagis commovoant u\u\q ct :

divinis facilius edoceri et ideo dicit, : statuerunt eam inmedio. xxui, 3 4 Ilic :

quod sedens docebat eos, idest simpUces, i?i medio adducetur, et interfilio^ Dei otc *.

et sermonem ejus admirantes. Psalm. 3. Consequenter cum dicit, Et dixerunt

XXIV, 9; Docebit mites vias suas, et diri- ei : Mcujister, lixc mulier modo depre-
f/et mansuetos in judicio. Isa. 11, 3 Do- : hensa\cst in«r//<//(?/7'o, prosequunlur ipsam

cebit nos vias suas. tcntationom ot primo manifcstant cul-

:

2. Consequenter cum dicit, Adducutn pam sccundo allegant legis justitiam

;
;

autem scribx miilierum in et Pharissei tertio exquirunt scntentiam. Culpam

adulterio deprehensam, ropcUit adversa- quidom manifostant cum dicunt llxc :

rios. Et primo ponilur calumniai tenia- mulicr modu deprcliensa cst in adullerio :

tio ; secundo calumniantium repulsio, ([uam quidem culpam oxaggerant ex tri-

ibi, Jesus aulem inclinans se deorsum, bus, qua? Christum commovere debe-
diqito scribebat in terra. Circa primum rcnt ^ a sua mansucludino. Et jjrimo ex
tria lacit. Primo ponitur tentationis occa- culpai novitate : undo dicunt, Modo :

sio ; secundo describitur ipsa tontatio, nam quando est antitjua, non tantiim
ibi, Magister, hsec mulier
Dixerunt ei : movet, quia forte praicessit correctio.
modo deprchmsa est in adulterio tcrtio ; Secundo ex ejus cvideutia unde dicunt, :

lontatorum intentio, ibi, Hsec aulemdice- Deprehensa cst, ita quod non possit sc
bant tentantes eum. Occasio autem tonta- excusare quod est consuoliidinis mulio-
;

tionis ponitur adultcrium a mulicrc pcr- rum, socundum iJlud Provcrb. xxx, 20 :

pctratum et ideo primo aggravant cui-

: 'ferf/it os suum, dicens Xo)i sum operata :

pam secundo praisentant pcrsonam

; malum. Tortio ox culpic cnormitate ;
peccantem. Dicit ergo quantum ad pri- unde dicuiit, In<uluUcrio, ((iiod ostgravc
mum A dducunt autcm Scribse et Phariseei
: facinus et malorum muitorum causa.
mulierem in adullerio deprehensam. Ut Eccli. IX : Omnis mulier qux adulteralur
enim Augustinus dicit, tria iu Christo peccabit. Primo quidom in logc Doi siii.
prajemincbant : scilicct vcritas, mansue- Legis justitiam allogant cum dicuiit /// :

tudo, ct justitia. De ipso quippe fucrat cege aulem, scilicot Lcvit. et Doutoron.
praeedictum, (Psalm.XLiv, 3 •.Procede, et XXII Moi/ses mandavit hujusmodi lapidarc.
re(jna,propler veritatem et nunisuetudincm Soiiloutiam autom ox(|uiiuut ciim sub-
et justitiam. Nam veritatem attulit ut diiut. Tu ergo quid dicis'! Caluinuiosa ost
doctur, ct hanc porccpcrant IMiarisaiiet '
iutorrogalio ; (piasi dicanl
Si (Miu di- :

scribaj dum doceret. Infra oodcm Si ve- : milti censuorit, jiistiliam non tcnobit.
ritatem dicovobis quarenon creditismihil Sed absit ut qui vouorat qua-roro, el sal-
Nullum onim falsum in vorbis ot doctrina vum faccro (|uod poricrat, oam coudcm-
cjus dcprohondoi"o potorant ct idco ca- ; narct Supra iii, 17
: .\on cnt/n //tisit :

lumniari de hoc ccssavorant. Mansuotu- Deus l''i/iu//i stit(//i i/t //iti/uiu/n ut judicet
dinom vcro attulit ut libcrator, ot luuic //iit/tdiiiii, srd itt S(i/crlur //lunilits pcr
cognovorunt dum advorsus iuimicos (it ipsu//i. Lox cliain (|uoil iujiisluui crat Ju-
pcrsocutores non comniovijrotur. Pot. 1 boro non poloral. Kt idco uou dicil, Ab-
II, 2i{ Cutn malcdicvrclur, non ntalcdi-
: solvaliir. nc coiilra logom facoro vidore-
cebat. Unde diccbat, Malth. xi, 2!) Discile : liir. Kl idoo conse^iiionlor siibdilur p(»r-
a me, (juia ynitis sum, et hu/ni/is cordc. Ncrsa loulautiuin iulfutio. ciim dicil :

Kt idoo (b; hoc cliam uiui caluiuuiabaulur. //,7'r <iiiln/i iliirlianl Irittitiilrs rii//i. (',i(>-

Jusliliaiu auloiu allulil ul co^nilor ol : (lcltaul ouiiii. (]uotl Chrislus iic mansuo-
hoc quia nonduin iiota oral .iuda-is, liidiiiom pordorot. oam dimilli doborc dio-
maxiinc in judiciis, idco iii ea scandalum luriis ossol ; ct sic acciisaront oiim tam-
l)osuoruul, volculos sclro ulriun a jusli- (]iiam logis iira-varicatorcm. I Cor. x, !• :

tia proptcr iniscricordiain rocodcrol ot : \cquc Irutnvcrilis Christui/i, sirnt il/i

idco propoiiunt oi crimon notum et coii- tc/ilaccrunt.

' Al. : « pia'cc]»(Manl. « — ' Ibi : << linv in ciontiir. » — ' ,\l. : » diccreut. ••

Ecclesiani adtiucolur , et iii lilios ojus ie.*pi-

XX. 6
 ; :

82 EVAN(iELlUM JUANNIS
1. ConsiMiiKMitcr ciim «lioit, Jrsus nu- cu})ntus fucrit n/if/uis in a/i<iun dc/ict<j,
tcm itic/inn/is sc (irorsian, <ii(/it(t srnhcbat vos, <jui spiritu<t/cs cstis, /tujus>ti<j</i iti-
in tcrni, ropolHl tulvcrsariits suii sapicn- struite iti spiritu /cnitntis. Sccundo dis-
tia. Nuin lMiarisa'i tlo (Inol^us onm tonla- rrclionom in discorinindo uiidc dicit,
:

banl : scilicot «lo justitia, ot do misori- I)i(/it(> proptor f]oxil)ilitat(;in

srri/ichal. (\\\\

conlia. Kt ntrum(|uo in rospondondo sor- discrolionom si^iiKicat. Dan. v, 5 Ajipa- :

vavit ot idoo primo ostondit

;
qnomodo ruerutit difjiti (juasi homitiis scri-mnnus
servavit secnndo ([nod non reccssit a
;
hctitis cotitrn catu/c/nhrutn. Tertio certitu-

miscT\covi\'\i\, \h\, Eri<jctis nutcni sc Jcsus diiiom in promiiiliando undo dicit :

,

di.rit cii'U\ (lirca primnm duo lacit. 1'riino Scribehnt. Scntoutiam aufcm profort ad
proponit soiitontiam juslitiic sccnndo ; oorum iuslantiam undc dicit Cum au- : :

subditur onoctns scntontiw, ibi, Audicti- tem perseverarctit interrofjantes cutn ,

tes autcjti lia'c, utius post titiutti cxibnt. erexit se, ct f/ixit eis Qtii ^ sitie neccato
:

Circa primum tria facit. Primo doscribit est vestrutn, /rrittius iti i//am /apifletnmit-
scntoutiam; socuudo prouuutiat cam tat ; IMiarisan ouim transgressores logis
tertio pcrseveratiterum in scribendo sen- erant famen nifebantur Cbristum de
;

tentiam. Sentcutiam autcm describit in transgressione lcgis accusarc, et mulie-

torradigito: uude dicit : Jesus nutctti iii- rem condemnaro ot ideo (^hristus sen- :

c/ituttis sc dcorsuttt, di(jito scrihehat iti tcr- tciifiam proponit justifia', diceus Qui :

ra. Scribobat autom, secundum quosdam, sitie peccato est vestrum ; quasi dicat

illud quod dicitur llior. xxii, 29 : Tcrra Puniatur peccatrix, sed non a peccatori-
nudi... scrihe justurti '
virum steri/em. bus impleaturlex, sed noii a pra^varica-
:

Sccundum alios vero, et melius, dicitur toribuslogis quia, ut dicitur Uom. ii, 1
:

quod scripsit eadem qu* protulit, scili- Iti quo etiim a/iutti jm/icas, teipsum coti-

ce\, Qui sitie peccato est vestrtitn, primiis detntias. Aut ergo istam dimittife, aut
in i//atn /apifietn ttiittat. Neutrum tamen cum illa pcRuam legis excipite.
ccrtum cst. Sed in terra quidemscribebat Ilic incidit qua^sfio ufrum judex in
friplici ratioue. Una quidem, secundum peccato exisfens, peccet forendo senten-
Augusfinum, ut osfendat eos qui eum tiam contra alium qui in eodem peccato
tenfabanf terra describendos esse.
-
iii existit. Et licet mauifosfum sit, quod ju-
Hicrcm. 13: Domitie, rccefientes a
xvii, dex si publiceinpeccato exisfeus senfen-
te iti terra scrihutitur. Jusfi aufem, et tiam feraf, peccat scandalizando nihilo- ;

discipuli qui eum scquuntur, in ccelo minus tamen hoc idem videtur si sit in
scribunfur. Luc. x, 20 Gaudete etexu/- : peccato occulto. Nam Rom. ii, 1 Itiquo :

tate, quia twttwui vestra seripfa sutit in a/iutti Judicas, tcipsutn Cfmf/emtias. Cons-
coe/o. Item ut osfcndat se quod signa fa- tatautem quod nuUus coudemnat se nisi
ceret in torra qni onim scribit, sigua: peccando ergo videtur quod judicando
:

facit. Scribere ergo in ferra, est signa alium peccet.

facere
scilicef
: ct ideo dicit quod inclinavit se,
pcr incarnationis myBfcrium, cx
Respondeo dicendnm quod
oportet duplici disfinctione. Aut enim
in hoc uti
i
quo in cariie assumpfa miracula fecit. judex perseverat in proposito peccandi,
Terfio, quia lex vetus in fabulis lapidcis aut poenitet se peccasse. Item aut punit
scripfa eraf, ut habefur Exod, xxx, et II ut legis minister, aut motu proprio. Et
Corinfh. iii. Per quod signafur ejus du- si quidem poenitet se peccasse, jam pec-

rifia quia irritatn quis fncietis /egem

: catum non est iii eo et sic absque pec- ;

Moysi nbsque id/a miseratione occideba- cato senfentiam posset ferre. Si autem
/wr ."nt dicifur Hebr. X, 28. Terra aufem est in proposifo peccandi aut profert ;

mollis cst. Uf ergo signaret dulcedincm sentenfiam ut legis minister, ct sic non
et moUilicm nova; lcgis per cum fradi- peccat ex hoc quod senfcntiam proferf,
ta», in terra scribebat. Ex quo tria in sen- quamvis peccet ex hoc quod talia facit,
tcntiis dcbemus attendcre. Primo beni- quibus diguus est contra se similem sen-
gnitatom in condcsccndendo puniendis : tentiam reciperc si anfcm proprio mo-
:

nnde dicit, Iticiitiatis se. idiColn ii, 13 : tu, dico, quod [)roforcndo scntenfiam
Judicium misericordia sitie ei qui non peccat, cum non moveatur ad hoc amore
fecit misericordia Gal. ulf. 1 : Si praeoc- justifiai, sed ex aliqua malaradice alias :

' Ihi i.»luni. » — « Al. tenehaiit. » * Al . : « inUrroyantes eum elc. » dixil : « Owi etc. »
 ,: ;

CAPUT VIII. 83
primo in se puniret quod animadvertit in net. Examinat autem eam de accusatori-
alio : quia hoc dicitur in Prover. xviii, bus unde dicit, quod erigcns se Jesus,
:

17 : Justus prior accusator est sui. scihcet faciem suam a terra, in qua scri-
Perseverat autem iii scribendo quia : bebat, ad muherem convertens, dixit ei :

iterum se inclinans scribebat primo qui- : Mulier, ubi sunt qui te accusabantl Itcm
dem ut ostendat sua; scientia? firmita- de condemnatione unde quarit Xcrno : :

tem *. Num. xxiii, 19 Non est Deus ut : te condemnavitl Et iUa respondit Xemo, :

homo, ut mentiatur, et ut fdius hominis, Domine. Absolvit autem eam unde di- :

ut mulctur. Secundo ut ostendat eos sua cit Dixit ci Jesus

: Nec ego te condem- :

visione indignos. Unde cum eos zelo jus- nabo^ a quo te forte damnari timuisti,
titia^ percussisset, non dignatus est eos quia iii me peccatum non invcnisti. Ncc
attendere, sed avertit ab eis obtutum. mirum, ciuia nonmisit Deus lilium suum
Tertio ut eorum verecundiai consulens, inmundum, ut judicet mundum, sed ut
daret eisexeundi liberam facultatcm. salvetur mundus per ipsum supra iii :

5. Efrectus autem justitia; est eorum 17. Ezech. xviii, 32 Nolo mortem ])ec- :

confusio unde dicit Audientes autem

: : Absolvitautcm eam aculpa,non
catoris.
hsec, unus post unum exibant tum quia : imponendo ei aliquam poenam qui cum :

gravioribus peccatis erant impliciti, et absolvendo exterius justificaret intcrius,

magis eos conscientia remordebat. Dan. bene potuit eam adco immuttnc interius
XIII, 5 Egrcssa est iniquita&a senioribus
: per sufficientem contritionem de pecca-
jndicibus, qid videbantur recjere popu- tis, ut ab omni poena immunis efficere-
lum tum etiam quia melius cognosce-
; tur. Nec tameii irahendum est iii con-
bant aequitaiem prolatai sententiae. llier. suetudinem ut aliquis excmplo Domini
V, 5 Ibo erijo ad optimates, et loquar
: absque confessione et po^^na'. inflictiune
eis : ipsi enim cognoverwit viam Domini, quemquam absolvat quia Christus ex- ;

et judicium Dei sui. Et remansit solus cellentiam habuit in sacramentis \ et

Jesus, et mulier slans, scilicet miscricor- potuitconferre efTeclumsine sacramento,
dia et miseria. kleo autem solus sine quod nullus purus homo potest. Admo-
peccato erai. Nam, ut dicitur in Psal. net vero eam cum dicit Vade etjum noli ;

XIII, 1 non est qui faciat bonum, noncst

: peccai^e. Duo enim erant iu muliere ista :

usque ad unum, scilicet Christum. Et ideo scilicet natura et culpa. Et utrumquc,

forte mUUer tcrrita cst, ct al) illo sc pu- potcrat Dominus condemnarc puta, na- :

niendam credebat. turam, sijussisset eam lapidarc; ct cul-

Sed si remansit solus, quomodo dicit, pam, si non absolvissct. Potcrat etiain
In medio stansl Et dicendum, quod mu- uirumque absolvere, puta si dedisset U-
her stabat in medio discipulorum, C' sic centiam peccandi, dicens Vade, vivc ut :

ly solus excludit extraneos, non discipu- vis, esto de mca libcratiouc sccura;
los. Vel m
medio, idest in dubio, ulriim ego, qiiantumciim(|uc pcccaveris, etiam
absolvcnda esset, vel condeinnanda. Sic a geheiina et ab iiifcrni lortoril^us libc-
ergo patet quodDominus in respondcndo rabo. Sed Dominus culpam noii amaus,
justiliam servavil. peccatis noii favciis, ipsam damna\it
6. Conscquenler cuin dicit, Erigens au- culpam, iioii ualurain. dicciis AntpliKs :

tem ^
Jesus dixit e/clc, ostendit quod noli pcccarc ut sic apparcat (luam diilcis
:

a miscricordia - nou recessit, dando est Domiuus i)cr maiisueluiliiiem, el rcc-

scnteiitiam miscricordia;. Kt primo cxa- tus per veritatem.
minat secundo absolvit; tertio admo- ;

LECTIO 11

1. Itpriim crgo ocutus ost eia Jesus, dicons: Epo dicntis. 7. Kgo non judieo ((uemqunm. Kt si judieo
sum lux muiuli. 2- Qut seqtiiiur me. noii iinitiuliit iii ego, judicium meum veruin est, )|uiM solus uon itum
tenebris. W. Sed linlu'l)it liMiien vitic. 4. Dixcrunt sed Pffo, et i|ui misit mi* Pnter. S. El in lepe vesir.^x
r'rj,'o i'i riiarisioi Tu df loiiiso testimoniuin per-
: scriptum esl, i)uiit duoiuin hominum lestimonium vc-
liilifs teslinioiiiuin luuni non est veruin. 5. Kespon-
: ruinest.l*]^ro siun iiui teslinKintuni perhiheode mpip««>,
di Jesiis, et dixit cis l'',lsi ego lestiinoniuin |it'rhi-
: el tcslimoniuni perhihet dt> inei|ui niisit inc l';il»«r.'.». I>i-
lieo de meipso, verum est testinioniuin ineuni: <|uin celmnt er>;o ei :1'jiter luiis f Ki'>poiidit Ji'su>«
riii est
scio unde vndo. veni, et ijuo t). Vos iiutein iiescilis Ne(|ue me noiiue 1'iilrem nifiiin. ."^i me •.. ii.
sciiis,
unde venio, aul (]uo vado. Vos secundum cnrnem ju- lis, forsitan et rntrem meum scirotis. H;ec \«x\.\ .

* Al. : « fralernitateni. » — ' Al. : « quod nii- scricordiu elc. » — * .\1. in sacrameutu.
 ; ! .

84 KVANiiELlLM JUA.NMS
ciitus «Bt JcBUR in pnzophylncio, ildceiiB in tomnlo :
ea dicit Christiis : Ego su/n /ur mundi.
01 neinua|)]>ri>iieii<lit ouiii, iiuia nectiuiu veiuTal liora
ejua.
De isla dicilur .Mipra i, \) : Erat /ux vera
fpue i//uminat omnem homincm vcnicn-
i. Poslciiiain Kvungrlisfa inlrotlnxit tem in hunc mwuium. Lux autem ista
C.hrislnin (ItMMMilmi, liic consiMincnlcr sonsihilis, iinago (|iia'dam ost illins Incis
prinit» (ishMidil doclrina' ipsins illnniina- inlclligihilis : nam oinno sensiliilo ost
*";
livani virlnlcni ; socnndo nianilcslal qiia^ (jnasi (luoddam particularc intelloctuu-
do ea dicit, ihi, Dixeruut enjo ei Vhn- lia autem sunt quasi tolalia (pia-dam. *

risxi : perhibes.
Tii (letei/tso testinioniuni Sicut ' autem lux ista iiaiticularis hahet V
('irca itrinmm tria facil. Primo ponit spi- efrectum in rt!' visa, iiKjuantnm coloros
rilnalis hicis privilcyinin sccundo ejns ; facil actu visihilos, et otiam in videnle,
oileclum, ihi, Qiiise<juiturme, iionunihu- qiiiapor oamoculus confortatur ad viden-
lat in tenebris \ tertio cjiis fructnm, ihi, (liim sic lux illa infolligihilis inttdlectum
;

Sed hdbebit /unien vit.v. Privih.\irinm au- facit cognosconltmi (juia (juic^piid lumi- :

tem spirilualis hicisponilur (jiiaiitum ad nis osl in rationali creafura, tofum dori-
Christum, qui est lux et quanlum ad hoc ; vatur ah ipsa suprema luce. Supra i, U :

dicit lierum locutus cst cis Jcsus diccns

: : I//uminat omncm hominem vcnienlem in
Ego sum luxnunuU. tjuodpotestuno modo hunc munduni. Item facit res omnos actu
conliiiiiari ad immediate dictum quia : intolligihilos, inquantum ab ipsa deri-
enim lUxit Nec ego condcmnabo tccic-.,
: vanturomnos form», per quasreshabent
ahsolvens eam a crimine ideo ne ahqui ; qnod cognoscantur sicut omnes formae ;

duhitarent utrum ipse ahsolvere possel, artifieiatorum derivantur ab arte et ra-

et peccata dimittere, dignatur apertius tione artiticis. Psalm. ciii, 24 Quam :

divinilatis suie potentiam domonstrare, magni/icata ' simt opcra tua, Domine
dicens se esse lucem, quipeccatitenehras Omnia in sapientia fecisti. Et ideo recte
polHl. AUo modo polest continuari ad dicit Ego sum /ux mundi: nou sol fac-
:

ilhid supra VII, 5:2, Scrutarc Scripturas, ct
ride tjuia Propheta a Gali/xa non surgit.
Quia enim eum a^stimahant Galila?um,
et quasi ex loco decriminato dcpen-
dentom, doctrinam ejus repudiahant
ideo Dominus ostondit se totius mundi
esse lucemuuiversalem, dicens Egosum
lux mimdi, nou (ialiteaj, neque Palaes-
tiiKT, neque Juda^a».
Manicluei autem, ut Augustinus dicit,
hoc falso intelligehant quia enim ima-
ginalio eorum erat solum de sensihili-
bus, idoo non valohant se ad inlellectua-
tus, sed per quem sol facfus est. Tamen,
ut Augustinus dicit, lumen quod solem
fecit, sub solefactum est, et carnis nube
* tegitur, non ut obscuretur, sed ut tem-
poretur.
Excluditur etiam por hoc hajresis Nes-
: torii dicentis, quod Filius Dei erat unitus
homini per inhabitationem tantum. Con-
stat onim quod tjui hsec verba proferebat,
scilicet, Ego sum /ux mundi, homo erat.
: Nisi ergo ipse qui loquebatur et videbatur
homo, personaliter esset Filius Dei, non
dixissct Ego sum /ux mundi; sed, in
:

lia et spiritualia oxtendere : credehant me habitat lux mundi.

enim supra corporalia nihil esse * in re- 2. Effectus autem hujus lucis est ex-
rum natura unde dicehant Deum esse
: pellore tenebras unde dicit Qui scqui- : :

corpus et lucem quamdam infmitam et ; tur me, non ambu/at in tenebris. Et quia
solom istiim oculis carnis visihilcm ,
lux ista est universalis, ideo universaliter
Chrislum Dominum esse putavorunt et : tonehras omnes expellit. Sunt autom tri-
propter hoc ipsum dixisse Ego sum : plicestonobrai. Scilicet ignorautia^. Psalin.
/ux Sod lioc stare noii po-
miindi. i-xxxi, 5 Ncscicrunt neque inte//exerunt
: :

test ot Ecdesia catholica improhat talc

: in tenebris ambu/ant. Et ha;c sunt ratio-
figmenlnm. Sol onim isto corporalis nis secundum seipsam, inquautum per
est lux quam sensus attingere potest et : seipsam obnubilatur. Item culj^a». Eph.
ideo uon est suprema lux, quam intollec- V, 8 Eratis a/iquando tene/)rsenunc autem
:

tns S(dns allingit, (lua! ost liix inlolHgi- /ux in Domino. Et istse sunt rationis hu-
hilis propria ralionalis creatura^. Hic tie manai non ex se, sed ex appetitu % in-

* Al. « deliMmiiiato. »
: ' Al. « quia enim — : ' AI. « particulariter. » — ' Al. : « totaliter.»
—
:

imaiNriDatione noii vujeliant transcendeie qua' se ^ Al. : « sic. » — *'

Al. : « efrecliiin iiiire. »
ad intpllccliiaiia et r^piritualia non oxtondunt, ' AI. : « raagnitica. » -- ^AL : « non ex appetitu. >
credebanl super corporalia nihil essc ctc. » —
 CAPUT VIII. 85
quantiim male dispositus per passiones ideo primo ponit Judaeorum contradictio-
vel habitum, appetit aliquid ut bonum, ncm; secundo eorumconfutationem, ma-
quod tamen non est vere bonum. Item nifestando veritatem sui dicti, ibi, lies-
tenebrae damnationis aeternae. Matth. pondit Jesus, Manifestum
ct dixit eis ctc.
XXV, 30 Inutilcm servujn ejicite in tenc-
: est autcm circa primum, quod ilUi (juae
bras exteriorcs. Sed duae primae sunt in dixit in lcmplo dixit in conspectu turba-
vita ista tertiae vero sunt in termino
; rum, hic autem coram Pharisaeis et ideo :

vitae. Qui crgo sequitur mc, non ambulat dixerunt ei ipsi Pharisaei Tu de teipso :

in tcnehris, ignorantiae, quia ego sum testimonium perhibcs tcstimonium tuum :

veritas; nec culpae, quia ego sum via '

;
non. est verum quasi dicant Ex hoc ipso
;
:

neque damnationis aeternae, quia ego sum quod tu de seipso testificaris, tesfimonium
vita. tuum non est verum. In hominibus enim
Et ideo consequenter subdit fructum
3. nec acceptum nec congruum cst quod
doctrinae, scilicet, Scd habebit lumcn vi- homo se laudet
Prov. xxvii, 2 Laudet
: :

tas nam qui hoc lumcn habet, est extra

: te alicnus, etnon os tuum quia non ex :

lenebras damnationis. Dicit autem Qui hoc commendabilis redditur, sed si a Deo
scquitur quia sicut quicumquc non vult
: commendatur, II Cor. x, 18 Xon enim :

errare in tenebris, oportet ut sequatur qui scipsum commendat, illc probatus est,
eum qui lumen portat; ita quicumque scd quem Dcus commoulat : quia solus
vult salvari, oportct * quod sequatur Dcus perfecte eum cognoscit. Deus au-
Christum, qui est lux, credcndo et aman- tem nullus potest sufficienter commcn-
do et sic Apostoli secuti sunt eum, xMatth.
; dare, nisi ipse seipsum et idoo oportet :

IV, Quia vero lux corporahs deficere po- quod ipse de seipso tcstificf^tur etiam :

tcst per occasum, contingit quia qui se- de hominibus. Job xvi, 20 Ecce in :

quitur eam, tenebras incurrit. Lux vcro ccelo testis mcus. Et ideo Juda^i decipie-
ista, quae ncscit occasum, nunquam de- bantur.
ficit et ideo qui sequitur eam, habet
: 5. cum dicit, Respondit
Consequenter
lumen indeficiens, scilicet vitae. Lumen Jcsus, etc, Dominus repellit
ct dixit eis
enim visibile non dat vitam, sed coad- eorum contradictionem ct primo aucto- :

juvat exterius operationes ^ vita*. corpo- ritatc Patris sccundo rcmovet contra-
:

ralis lumen vero istud vitam dat, quia

; dictionem exortam de Patre, ibi, Dicc-
vivimus inquantum inteilcctum habemus, hant crcjo ci Ubiest Patrr tuusl Contra-
:

qui est quaedam participatio illius lucis. dictio autem Juda^orum crat pcr (luam-
Quando autcm lux illa perfecte irradiabit, dam conscqucntiam et ideo * primo :

tunc habebimus vitam perfectam. Psalm. ostcndit corum consc^iuontiam non te-
XXXV, 10 Ajnul tc cstfons vitx, ctinlu-
: ncre secundo probat suiim tostim^Miium
;

mine tno videbimus lumc7i quasi dicat ;

: veriim esse, ibi, Eqo non judico quem-
Tunc ipsam vitam perfecte habebimus quam etc. Circa primum duo facit. Primo
quando ipsum lumen per specicm vidc- ost(>n(Iit conso(iuoutia> falsitatom ; se-
bimus. Ilnde dicitur Joan. xvii, 3 HiVc : cundo cau-
subdit dccoptionis i[)S(>ruin
est vita {etcma, ut cognoscant te solum sam, ibi, Vos autcm ncscitis uude vcnio,
verum Deum ctquem misistiJesum Chris- aut quo vado. Consc^iuontia autom islo-
tum. Sed attendendum, (juod hoc quod nim erat (luod ox hoo ipso (luod Cliris-
dicit, Qui scquitur me, pcrtinet ad mcri- tus do so tosfimoniiim poibibobat, l»>sti-
tum quod vero dicit. Huhebit lnmcn ri-
;
timituiiini ojus uoii (Mat Ncnim. Sod
t33, ad pra^mium. Domiiius di(Mt ooiitrariuin sciliot^t (piod :

4. Consequenter cum dicit, Di.rcrujit ox hoc ipso vonim ost undo rcspoudif, :

crf/o ci Pharis.vi etc, maniiosfat lia'c tria rf di.rit cis : Si rq<i Irsfiinnniuin prrhibeo
qua> de se dicit ot primo [irimum so-
: ;
dr mci/iso, trsfiiiuiniuin inruiii vrruin rst :

cundo secundum, ibi, Dicit crf/o iterum et hoc idoo, quia eqn srio undc rcni, ct
eis Jcsus ; tortio torlium, ibi, Anicn uinrn (/u<i vaibi ; (piasi dicat , socundnm
dico vohi^i, si quis serinoiinn incuiii srmi- CIir\ so.slouniin. (iiiia ox Do<> suni, ol
vcrit, mortrin iioii vidchit iii .vfcrnuni. DiMis, ot D(Ml"ilius. Esf autrm Dcus rrra.r :

l*riinum autom (piod dixil, osl, Eqo siiin Uniu. iii, \. Dicil aubMii, Srin utidr rrni,
liix mundi, quod Juda^os lurbabal : (>f idfsf cognosco uirinn [>rinci[>iiiiu. rf

* Al. « siim via, vcritas. »

:
* Al. omillilur— : (lccst : n iitco. »
(» oportct. » —
" Al. : « opcrafioni. » * Al. —
86 EVAM.KLIUM .lOANNIS
quovado, scilicel ad PaliiMU, (iiicni niil- otmic jiidirium dcdit Filio suiirax, 22. :

lus porfocto sciio potosl iiisi Kilius Dei. Et tuiic judicium nicmn vcntm cst, idest
iMattli. 21 Sec Pt/ttrnt qnis uovit 7iisi
XI, :
justum. Psal. .xcv, Judicahit orhcm tcrrx
Fi/ius, ct\ui volucrit Filius rcvchirc. Kx iu ^vtjuitatc. Kom. n, :2 Scinius fjuin ju- :

liocai'if«MU (iuod (luicuuKiuo scit alVcctuct diriitni iJci cst scnnulumvcrilatcniin cos
iutellcctu. uiidc vcniat et (juo vadat, iioii (jui- talia agu7it. quo oglonditiir ju- In

potest nisi verum dicere, uam a Doo ve- dicii veritas. Uationem veritatis osteiKlit,

nit, et ad Ileum vadit ; Dcus autem vo- ciim dicit Quia 7W7i su77i solus. (Juod au-
:

ritasest: (luanlo orjjo ma.iris Kilius Doi, tom dicit siipra v, 22, Pater 7io/i judic(/t
qui perfoct(> scit uiide veuil ct quo vadit, qucnujuam, intelligendum cst seorsum
vorum dioit? a Kilio vel quia non visibilitcr Pater ap-
:

6. Consoquoufer oum Vos autem dicit, parcbit omnibiis iii judicio et ideo dicit, ;

nesritis undc rcnio, aut </uo vado, osten- So7i sum solus, (}uia non d(!r(dictus ab
dit causam orroris, qiuo ost ignorantia ipso, sed simul cum ipso. Iiifra xiv, 10 :

divinifatis Christi quia enim ipsam igno- ;

Ego 171 Pater et Patcr in me est.

rabant, judicabant de eo socundum hu- IIoc autem verbum excludit ^

errorem
manilatom. Sic ergo duplex oausa orro- Sabellii dicentis personamunam essc
ris erat in cis. Ina, quia ejus divinita- l*atris et Kilii, ncc diirerre nisi secundum

tatem ipnorabant alia quia de eo ;

,
nomina. Sienim hoc esset, non dixisset:
secundum humanitatem tantum judica- No7i sum solus; sed cgo, et cjui misit me :

bant et ideo quantum ad primum dicit : sed dixisset Ego sum Pater, et ego ipse
:

]'os undc vcnio idest a'tcrnuin

tiescitis ,
sum Kilius. Distinguc crgo personas, et
meum proccssum a Patre, aut quo vado. cognoscc KiHum esse alium a Patre.
Infra (hoc cap.) Estverax quimisitme, : 8. Consequenter cum dicit, Et m lege

et ego qux audixi ah eo, lixc loquor in vestra scrijjtu/Ji est etc, ostendit quod
muiulo. Job xxxviii, :20 Unde ergo venit : non est solus in tcstificando ncc tamen ;

sajjicnlia ? Isa. i,ni, S : Gc7ieraiio?iemeJus differt testimonium, sicut judicium unde ;

quis cnarrahitl Uuantum ad secundum non Testimonium non perhibeo.

dicit,

dieit Vos:secu7utu77) ca7'nem judicatis, Primo ergo introducit legcm secundo ;

scilicct de me, mo sohim carnem esse concludit propositum, ibi, Ego su/n qui
putanles, non autcm Dcum vel secioi- : testimo7iiu77i ])erhibeo. de mcipso. Dicit
dum ca7-7icm, idest malc et injuste. Sicut ergo, In lege vcstra, et vobis data Eccl :

enim secundum carncm judicare, est XXIV, 2'i Lcge/n ma/idavit Moyses scrip-
: :

male judicare. tum est *, Deut. xix, quia duorum homi-

Consequontcr cum dicit, Ego /lon
7. 7ium testimo7iium vc/^u/zi esl sic enim est :

judico quetnquam, oetcndit testimonium ibi (ver. 15) hi ore duorum aut trium
:

suum esse verum, et falsum csse quod stabit omne verbu77i.

ipse solus de se testimonium perhibeat. Sed, secundnm Auguslinum, habet
Et quia dc judicio mentio facta est, magnam qua^stionem quod dicit Duorum :

osendit primo se non esse solum in tes- homi/iu/n testimo/iium ve/ni/n est. Fieri
tificando, ibi. Et m lege vestra sc/iptum enim potest quod duo mentiantur. Nam
est Circa primum tria facit, Primo
etc. Susanna casta duobus falsis testibus ur-
poiiitjudicii dilationcm; secundo judicii gebatur, ut habctur Daniel. xui. Univer-
veritatcm et tertio veritatis rationem.
;
sus' etiam popuhis mentitus est contra
Dilalionem quidem judicii ponit cum di- Christum. Responsio. Hoc quod dicit,
cit Ego 7i07i judico quc77iquani quasi
: ;
Duo7'um homi7iu77i tcstimo7iium veru77i est,
dicat Yosjudicatis malc, sed ego no/i
: intelHgendum est quod pro vero in judi-
judico qucmqua/n. Supra iii, 17 Noti : cio est habcndum. Cujus ratio est, quia
e/iit/i 77usit Deus Filium suum i/i mu/i- in actibus humanis vera certitudo haberi
dum, 1/t judicct 77iu7ulu7n, scd ut sahetur non potest et ideo accipitur inde id quod
;

i7iu7ulus jicr ij)su7n. Vcl /um judico qucm- certius habcri potest quod cst per multi-
qu(/7/i, scilicct secundum carnem, sicut tudinem tcstium magis enim est proba- :

vos judicatis. Isa. xi, 3 No/i secimdi/m : bile quod unus mentiatur, quam quod
visio7ie/7iocu/orw7i judicahit, 77ccjuc se- multi. Eccle. iv, 12 Fimicubis triplex :

cu7ulu77) ai/dilutn auriu77i arguet. Sed ta- diffxcilc solvitur.

men quandoque Judicabo : (juid Pater Nihilominus tamen per hoc quod dicit

' Al. : « hic autem excludit. » — * Al. : « ut scriptum est. »

 CAPUT VIII. 87

(Dcuter. loc. cit.) In ore duoriim aiit telligebant hoc de Joseph; nihilominus
trium testium stabit omne verhum, rcdncit tamen Patrem ignorabant. Psal. cxiii, 2 :

nos, secundum Augustiaum, in conside- Ne quando dicant gentes : Ubi est Deus
rationem Trinitatis, qua est perpelua
in coruml Responsio autem Christi est oc-
staljilitas veritatis, a qua omnes veritates culta, ibi, Rcspondit Jesus : Ncque me sci-
derivantur. Dicit autem, Duorum vcl tis,nequc Patrcm meum. Quia enim non
trium, quia in Scriptura sacra quandoque studio addiscendi, sedmalignandi, qua.'rc-
nominantur tres, quandoque duae perso- bant, ideo Christus non aperit eis verita-
na?, cum quibus etiam intellig-itur Spiri- tem; sed ostendit primo (jiiidem ipsoriim
tus sanctus, qui cstnexus duorum. Si ignorantiam; secnndo quomodo possint
erg-o duorum hominum testimonium ve- ad veritatis cognifionem pervenirc. Igno-
rum est vel trium, testimonium meum rantiam quidem ipsorum ostendit cum di-
verum est Quia et ego testimonium pcr-
: cit Neque me scitis; quasi dicat
: Non :

hibeo de me ipso, et testimonium pcrhibet qua^ratis de Patre, quia me nescitis. Ouia

de me qui misit me Pater. Supra v, 30 : enim me homincm putatis, ideo Patrem
Eyo testimonium habeo majus Joanne. meum homincm quaM-itis; sed quia me
Sed hoc non vidctur ad propositum non noscitis, neque Patrem cognoscere
pertinere. Primo quidem, quia Pater Filii potestis.
Dei non est homo cum ipse dicat Duo- ;
'
: Sed contra. Snpra vii, 2S, dixit Et mc :

rum hominum testimonium verum est. scitis, et u/ule sim scitis. Kst dicendum

Secundo vero, quia tunc sunt duo testes quod sciebant eum secundum humanita-
alicujus quando testificantur de ahquo tem, sed non secundum divinitatcm.
tertio sed si unus testificatur de uno,
; Sciendum autem, secundum (h-igenem
non sunt duo tcstes. Cum ergo Christus quod ex hoc verbo aliqui sumenfcs occa-
testificetur de se, et similiter Pater de sionem erroris dixerunt Patrem Christi
Christo, videturquod non sunt duo tastes. non fuisse Deum vetcris testamenti nam :

Sed dicendum quod Christus hic ar- ipsum Judaei cognoscebaut, secuiidiim
guit per locum a minori. Manifcstum ost illud Psal. i.xxv,Notus in JudcVa Deus. 1 :

enim quod veritas Dei major est quam
veritas hominis. Si ergo crcdunt testimo-
nio hominum, multo magis credendum
est testimonio Dei.
monium hominum
Dei majus est. Item hoc dicit, ut ostendat
se consubstantialem Patri, et non indi-
gentem alicno testimonio, ut dicit Chry-
Scd ad hoc cst quadruplex responsio.
Prima, quia ideo dicit Domiiius Judieos
Patrcm ignorarc, quia ad modum igno-
Joan. v, 9 Si
I : testi- rantium sehabent, inquanfum maiidafum
tcstimonium
accipitis, ejus non servant. Et haic rcs[)Oiisio pcr-
tinet ad actum. Secundo dicuntur Deum
ignorare, quia non adha-rent ei spiritua-
lifer per amorem (pii enim aliquid co- :

sostomus. gnoscit, ei adha^-ef. Tcrfio, quia cfsi

9. Consequonter cum (\icii, Dicebant cr/o cognoscerent eum perfidem, non famcn
ei Ubi cst Pater tuusl removet exortam
: liabebantdeeo plenamscicnfiam. Supra i,
quffistionem de Patro et primo ponit : 18 : Dcum nemo vidit unqnam. U/iiqcnifus
qua^stionem Jud.Torum; S(>cundo ponit Fi/fus, qui rst in sinu Pafris, ipsr rna/ra-
responsionem innuit secu-
(Ihristi; tcrlio vit. Ouurfo, (juia iii vctcri t(>sfainciito in-

ritafem respondentis. Oiiy'sfio aufmn Ju- notuit Pater sul) rafioiic Dci omnip(»ten-
daiorum proposita Christo est de Patre, fis. Kxod. VI, .{ : U'p> appanti ris in Deo
ubi esset undc diccl)aiit ei Ubi est Pu-
: : ()///)ii/iofr/ifr, ef /u>/nr/t //trit//i Adinia/ /lo/i

tcr tuus'^ IntcHigcliaut (Miiai Christuni ha- i/idirar/ ris : uon autcin siih rafioiic Pa-

b(;re patrem iioniiiicinsicut ipsi haix-bant : fris : iiudc licct scircnf cum uf Deum,
et ideo (juia andicrunt cum dicero Solus : iioii taiiuMi iit Pafrcin [iiii coiisubstan-
non sum scd eyo, ct qui niisif nic Vatvr :
;
fialis.
et hic vi(h'raut - eum sohini, dicunf Ubi : Viain aiitcm pcrvciii(Muli ad cognitio-
cst Patrr tuus'i Vcl (licciKhini qnod lo- iiciii Patris dicif sc cssc aiidc dicif, Si :

quiMitiir liic cum quadam ironia et contu- me sciretis; quasi dicat : Quia Patrcm
melia; (juasi dicant : Quid fnMjuenfcr niciiin lo(juor occultiim, (qnis |inus (^st

Patrcin fniiin iiohis iiKhicis? NiiuKpiid iif inc iiovcrifis. ct tiiiic j»alrcm nicum
est taiifa' \irtutis iit cjiis t(>stiinoiiio cr(^- forsitaii scictis '. Nain l'iliiis cst via co-

daliir? Ignoliis ciiiin csl, ct ignoliilis. Iii- gnifionis pat(>rua'. Infra xiv. 7 : Si cot^no-

Al. « ciiin .
» — ' Al. : « ol ivtoo cum vido- rHiif. » — ^ Al. : •< »i'iroti<.
 8K EVANT.KLIUM .lOANMS.
vissptis tf)r, ct Patrrm fuet/fn ntit/ur co- jirruninff) (/u,r deferc/tnttir nd trm/i/u))!
f/)iovissrfis. Nam, srcniKlmn An^rnslinnni, l)o))ti)ii. .Mi(pi.indo .•iiilcm pro domo nhi
«jnul rsl Si f/ir sri/-rtis, nisi /tV/o rt 1'iitrr conscivanlnr; ol hoc nioiio accipj-
divili.i'
)i)i)i))) sftffins? (infra x, .'{()). t^lnolidi.uia Inr hic.Sccnndo cx lioc ipiod illi ipii missi
lornlin ost, (inando vidos ali(|nrni aiicnjns fnoranl ad cnin ;ipprchoiidondiim, hoe
sinnlfni, nt dic:»s Si hniic \i(lisli, illnin : facoro noii p(diiciiiiit, (jnia ipso indoh.it :

vidisli : non tajncn (inod 1'alcr sil I'ilins, niido (licil : Kt /tr))io n/i/irr/irndit rnm,
scd (jiiia sit Palri similis. Dicit aiilcm, (/tiin iiondtiffi vriiit /lorn rjus, in (jiia j)ate-
lorsittif), non diiliilative, sod increpalivc ; rotnr; non fafalis, sed sua volnnfate ah
vcliit si in(lij.'ncris scrvo tno, cl dical, aMerno iiraMlcsliiiata. Undo dicit Augnsti-
(loiitcmnis mc? (lonsidcra (piod forsifan niis : rrnrrnt /lorn rjiis, non
\o)idii))i
domiiiiis Iniis snm. Sccnrilalcm aiilcm (jii.i cogorolur mori, sed qna dignaretur
Christi rospondonlis ostcndif Kvan^^elista, occidi,
cnm dicil : //.vr rrr/xi lonitiis est Jcsiis ifi Sed nota, secnndnm Origenem qnod
tj(izop/n/hi(io. Et |n'imo (jiiidom ox loco (inandociimqno dosignalnr lociis in (pio
nlii docchat, (]nia iii ^'azophvlacio, ot in Jlomiiins aliqnid propter focil, hoi; fit

tomplo. Ciaza onim, Persioa lingua, di- mysloriiim. In gazophylacio ergo, qni est
cnntnr divitia', philaxe vero servare : locns divitiornm, Christns docnit, nt da-
nnde gazophylaciiim ponitnr in Scriptnra rct intolligi (jnod nnmismata, idest vorba
pro arca iibi divilia» conservaiitnr of lioc ; sua' docfriihv, imaginemregismagni im-
modo accipitnr IV Rog. xii, 9, qnod tiilit pressam hahent.
Joindn sncou/os f/nzo/)/ti//acii{//i innim, Nota enim quod qnando docebat, ticirio
n/)crtiitf/)ic forn))icfn (/rsti/icr, ct /jostiit n/y/irc/tendit cutn quia sermones ejus :

i//ti(/ jii.rtn n/l(irr nd dcxtrrnf/i ingrcdioi- forliores oraiit iiis qni onm capcre vole-
doffium Doffiini, mittc/)niit(/ne ifi co
ti)iffi bant:quando vcro voluit cruciligi, tacuit.
saccrdotes qui custodie/fnfit ostia, otmicm

LECTIO III.

1 . Dicit ergo iterum eis Jesus Ego vado, et quse-

:
nus esse per mortem; et ideo dicit, Erjo
retis me ; et in peccato vestro moriemini. 2. Quo
ego vado. vos non potestis venire. 3. Dicebant ergo vado in quo duo dat
: Primo inlelligere.
Ju(la'i: NunKiuid interticiet semetipsum, quia dicit,
quod voluntarie moritur, scilicet vadens,
Quo ego vado, vos non potestis venire ? 4. Et dice-
bai eis Vos de «leorsum estis, e^o de suiiernis sum.
:
et non ab alio ductus. Infra xvi, 5 Vado :

\'o8 (le mundohoc estis, ego nou sum d'; noc mundo.
5. Dixi ergo volns quia moriemini in jieccatis vestris.
tnc tnisit. Infra x, 18
nil euffi (jui Nemo :

Si enim non creilideritis quia ego sum, moriemini a mc CDWfiam ffieatti scd ego pofio
to//it ;

in peccato vestro. (i. Dicel)ant ergo ei : Tu (juis es ? cam a me i/jso. Et secundum hoc i^cte
Dixit eis Jesus l'rincipium. qui et loquor vohis.
:

Multa hal)eo de vobis loqui et judicare sed qui me

continuatur ad pra:!cedentia dixit enim : :

Nemo ap/jrc/icndit eum etc. Et quare ?

;

niisit, Nerax est ; et ego qua; audivi ab eo, haec lo-

quor in mundo. 7. Et noii cognoverunt quia Patrem Qnia per se vadit sponte. Secundo osten-
ejus direljat Deum. .S. Cum ex-
Dixit ergo eis Jesus :

al(av«Titis Filium hominis,

cognoscetis. 9. Quia tuiic dit qiiod mors Christi erat qua?dam pro-
ego sum, et a niei|)so facio nihil ; sed sicut docuit fectio illucunde venerat, et iinde non
me Pater, liiec loquor. Etqui me misit, meciim est, et
non reliquit me solum quia ego quse piacita sunt :
discesserat sicut enim qui : vadit, in an-
ei, facio semper. 10. Hiec illo loquente, multi cre- teriora proficit, ita Chrisfus per morfom
diderunt in eum.
pervenit ad gioriam exaltationis. Phil. ii,
8 :Fnctus cst o/>cdietis usque ad tfiortetn,
i. Postquam Dominus manifestavit de mortetfi autcfti crucis;pro/jtcrquodetDeus
se privilegium liicis, hic consequenter exa/tavit i//u)n. Infra xiii, 3 Scicfis quia :

manifosfat Incis efloctnm, sciiicet quod a Dco ad Deutfi

cxivit, ct vadit. Perversum
liherat a lenobris etprimo ostendit quod eorum studium
:
ostendit in dolosa inqui-
ipsi in fonehris detinenfur; secundo do-
sitione Christi et quantum; ad hoc dicit,
cet romodinm qno ah cis liborentnr, ibi, Qnxretis Qiiidam autem qua^runt
t/ie.
Dice/jdfit cr(jo Jud.vi Xumf/iiid iittcrficict :
Christum pie ex caritafe; et hanc inqni-
scmetipsutfi? etc. Circa primnm tria facit. sitionem sequitnr vita, Psal. i.xviii, 7 :

IVimo dcnnnfiat Dominus snum reces- Quxrite Domifititn, et vivct anitna vestra.
siim; sccnndo oslondit .lnda'oriim stu- Sed isfi impic qna^runt, et odio ad perse-
dinin porvorsum tcrtio ipsornm dcfec- ;
qucndnm. Psalm. xxxvii, 13 Vitti facie- :

tnm. Hocossnm antem snum dicit Domi- bant qui qiurre/iant atuttiatti tticatn. Et sic
 CAPUT vm. 89

dicit, Quseretis me, scilicet perseqiientes tiir nc possint ire quo Christus vadit, du-
post mortem quidem irifamia : Maltli. pliciter. Uno modo rationc contrarietatis,
XXVII, 03 Recordati siumiH quod scduclor
: et sic impcdiuufur peccatores et de hoc :

ille Post tres dies re-

dixit ad/nic vivens : loquifur hic; ct ideo simplicitcr perse-
surfjam itern in mernhris vieis. Act. iv.
: verantibus in peccato dicit Quo erjo :

Saule Saicie, quid me persequeris? Et vado, vos uon potcstis venir-e. Psalin. c, 7 :

hanc sequelam sequitur mors; et ideo Non /labitahit in medio domus mex qui ^

subdit ipsorum defcctum, quem eis pra'- facitsuporlnam. Isa. xxxv, 8 Via sancta :

nuntiat dicens Et in pcccato vestro rno-

: vocahitur, ct pollufus non transihit pcr
riemini. Et {)rimo pra^nuntiat defectum carn. Psal. xiv, Quis /lahitahit in ta- 1 :

qui consistit in mortis damnationc; se- hcrnaculo tuo? Innocens manihus et

cundo d(!fectum qui consislit in eorum a mundo corde. Alio modo ratione imper-
gloria exclusione, ibi, (Juo ego vado, vos fcctioiiis scu indispositionis cthocmodo :

non potestis venire. Dicit ergo : Quia ini- impediuntur jiisti, quamdiu sunt in cor-
que me qua^ritis, ideo in peccato vestro, pore. II Cor. v, Quamdiu sumus in :

scilicet permanentes, moriemini. Quod corpore, percr/rirwmur a Domino. Et ta-

potest intelligi uno modo de morte cor- libiis non dicit Dominus simpliciter Quo :

porali et sic in peccatis suis moriturqui

: C(jo vado, non potestis vcnire sed ad- :

usque ad mortem perseverat in eis. Et dit determinatiouem femporis

" : in-
sic per hoc quod dicit, In pcccato vcstro fra XIII, 37 Quoego vado, non potes
: me
moricmini, exaggcrat eorum obstinatam rnodo scqui.
pertinaciam. llierem, vui, Non cst qui : 3. Consequenter cum dicit, Dicehant
poenitcntiam agat de pcccato suo dicens, crgo Judsei etc. agit de remedio per quod ;

Q u id feci? Ezo.eh. xxxii, 7 Desccndcr^unt : a tencbris libereutur ct primo proponit :

curn armis ad infcrna. AHo modo de morf e remediiim tcncbras cvadcudi secundo ;

pcccati, de qua dicitur in Psahn. xxxiii, inducit rafioncs ad hoc remedium impc-
22 Mo?'s pcccatornm pcssima. Et sicut
: trandum, ibi, Dicchant ergo ci : Tu quis
mortem corporalem praicedit infirmitas cs'^ tertio praenuntiat modum ad hoc per-

corporis, ita et hanc mortem infirmitas
quffidam pnpcedit. Quamdiu enim pecca-
tum remcdiai)ile est, tunc cst quasi qua'-
dam infirmitas quae praecedit. Psal. vi, 3
Miscrer^e mei Domine, quoniam infn^mus
sum. Scd quando cst irrcmcdial)ile, vel
simpliciter, sicut post hanc vitam, vel
quod ad ipsum, sicut est peccatum in
Spiritum sanctum tunc causat mortem.
I Joan. \,\Q> Est pcccalum ad mortem,
: dixerat, Quo cgo vado, vos lum /lotcstis
non pro illo dico, ut rogct quis. Et s(H'uii-
veniendi, ibi, Di.xit crgo cis Jesus : Cum
exaltavcritis Filium /lominis, tunc cognos-
cctis. Circa primum duo facit. l'rimo po-
: nitur verborum Christi occasio; secundo
ponuntur ea quibus causatur remcdii in-
siniiatio, ibi, Vos dc dcorsum cstis. Ocra-
sio autem verborum Christi sumitur ex
persona, vel infellcctu JiKkeorum. Cum
; enim carnales essent, verba Domini qua»
vcuirc, caruaiitcr intcHigcbant. Co- l

dum hoc praMiuntiat eis iJomiuus iulir- riutb. II, li Animalis lioino mm perripit
:

mitatcm peccatorum esse ad mortem. ca r/ux sunt spiritus Dei. Indc dicuiit .lii-
2. Dcfcctum (lui consistit in corum ex- (l.'ci : Nu/nquid intcrficict srmcfipsum ?
clusione a gloria ostcndit cum dicit : Qiia' (piidcm, sccuiuium Augustiuum,
Quo e(jo vado, vos non potestis vcnire. stulta opiiiio cst. NiiuKpiid cuim uoii
Quo vadit Dominus, vadunt et isti pcr potcrant vcnirc (juo Christus pcrrcxit, si
mortcm; scd Dominus sinc peccato, isti iutcrdcerctscmcfipsum? Potcrant (piidcm
vero pcccatis
(Miiu (|uia iu pcccato siio : cf ipsi scipsos iufcrliccrc. Sic crgo mors
moriuiitur, ct idco non [)crvcniuiit ad nou crat fcrmiuiis quo ifurns crat Chris-
gloriaui pat(>rua' visionis et idco dicit : : liis : Patrcm. rndi^
scd via (jua '
ibat ad
Quo erjo vado, scilicet sponte pcr passio- nou dixit (juod uou posscut irc ad mor-
iKun mcain, scilicct ad Patrcmct ad suam tcm, scd (pind pcr uinrlcui unii potcrant
gloriam, vos nou /jofcsfis rrnirc, (|iiia unii irc ad lociiiu (|uo pcr cam Cbristus cxal-
vultis. Si (Miim voliiisscnt, ct unii potiiis- faliatur, ad dcxtcraiu scilicct l)ci. Scciin-
sont, noii rationabilitcr dicerctur cis. /// (hiiii ((rigcncm aiilciu. fortc non sino
pcccato vestro moricrniui. causa Juda'i lioc dicuut. Ilabcbaiit cuim
Scd nofauduiu, (|und aliqiii impcdiiiu- c\ traditiouibus (|iK)d Chrisfiis Noliintaric

M. : « Mon ergo hal)italiit. » — ' AI. :« nddi- liit. >< — ' .\1. : « UTininus C.lirisli, sed via olc. »
 ; ::

00 KVA.NfiELirM JOANMS.

osset moritiirus, siriit ipso dixit, iiifra .\, Filius Dci, cst de supernis. Infra xvi, 28 :

18 : \efnn tollit nninuitn i/icfint ; sed Pf/o E.civi n Pntre, et vrni in mutuium. Et
pono rnni n nir i//so. (^luod spocialitor vi- siiuilifor uoii ost de hoc muiido sonsi-
deutur haltuisso ox i.iii, \2 /Vo co
Isa. : hili, scilicol (jui cousistil iu rohus sensi-
ouod tmilidit nninmm
sunni in mortcm, hilihus, sed de miiudo iiitclligihili qui est
uleo (lisprrtinm ci p/urimos, ct ftwtium in mente Dei, quia est ipsum Verhum
diridrt sjtnlin. Ouia orf,'(> aliciualom sus- Doi, |)roiit ost summa sapicntia. Omuia
pioioinMU iial»«'liaiif tlo .losii (|U()il essot onim Lnde de eo
iu sa[)i('utia lacfa suuf.
Christus, idoo, oum dixit, /v/o vado otc, dicitur supra, i, 10 Mundus per ipsum :

introduxoruut hanc opiuionem, quod fnctus est. Secundum autem ijuod homo,
ipse somefipsmu voliiiifarie uiorfi frado- Chrisfusest de sup(>ruis, quia non hahuit
rot. Sod coufiiiuoliose iioc proloruiif, di- airoctum ad mundana sed ad et iiifirma,
contes Aunu/uid iutrr/icict sr? Alias
: superiora, in quihiis anima Christi con-
«H.xissont .NunKpiid anima ejus, cum
: vcrsahatnr, sccundum illud IMiil. iii, 20 ;

ijisi placuerit, oi^redietur ndicto oorporc? Xostrn conversatio incudis. .Matth. vi, 21 :

(luod uos uou i>ossumus racere. Kt prof)- Uhi cst t/iesaurus tuus, ii)i cstct cor tuwn.
terhoc ait : Quo c(jo vndo,vos non potcstis Eteconversoisti quidedeorsum siint, ori-
venire. ginem infimam hahent, etde hocmundo,
A. Conse([uontcr, cum dicit, Vos de quia hahent affectum circa terrena.
dcnrsum csfis etc, proponif remodium I Corinth. xv, 47 Primus homo de :

teiiehras evadeudi. Ef primo pra^millit terra tcrrcnus.

suam ol illorum orif,'iuem secundo ex ; 5. Consequenter cum dicit : Dixi er(jo
hoc concludit propositum, ihi, Dixi crgo vobis quia moricmini in peccatis vestris,
vobis etc. Circa primuni autem divcrsi- concludit propositum et primo manifes- :

ficat originem suam ah illorum origine tat ea qua? dixit de eorum defectu se- ;

dupliciter V Primo, quia ipse est dc su- cundo ostendit eis remedium, ibi, Si
pernis, et isti de deorsum. Secuudo, quia enim non credideritis etc. Sciendiim au-
isfi suut de hoc mundo, de quo non est tem circa primum, quod unumquodque
Christus. Sed, sicut Origenes dicit, aliud in suo progressu sequitur condifionem
estosscdedeorsum,etaIiuddehocmuu(lo suse originis unde ea quae habent ori-
;

nam sursum deorsum sunt difTereutiae

et giuem infimam, si sibi relinquautur, na-
situs, Ne ergo per hoc quod dixit se esse turaliter deorsum tendunt. Et nihil natu-
de supernis, intelligaut eum esse de su- raliter tendit sursiim nisi qiiod superiorem
periori parte mundi hujus, ideo hoc cx- originem habi,'t. 13 Xemo as-
Supra lu, :

cludens, dicit se non esse de hoc mundo : cendit in coeliim nisi qui de ccelo descen-
quasi dicat Ita de supernis sum, quod
: dit. Dicit ergo Dominus : Ilaec est causa
tamen totahter sum supratotummundum quare non potestis venire quo ego vado,
istum. quia cum sitis dc deorsum, quantum in
Et quidem eos esse de hoc mundo et vobis est, non potestis nisi cadere et ;

de deorsum manifestum est sed Chris- : ideo quod '

dixi, guia moriemini inpec-
tum esse de supernis, et non de hoc catis veslris, verum est, nisi mihi adhae-
mimdo, sano indiget intellectu. Nam reatis et ideo ut non totaliter excludat
:

quidam poneutes omnia visihilia creata spem salutis, pouit remedium, dicens :

esse a diabolo, sicut Manichapi, dixerunt Si enim non credideritis quia ego sum,
Christum etiam quanfum ad corpus non moriemini in pcccato vestro ; quasi dicat
esse de hoc mundo visihili, sed de mundo Nati cstis in originali peccato, a quo
alterius creationis, scilicet invisihili. Ya- non potestis absolvi nisi per fidem meam
lenlinus etiam hoc male suscipieus, dixit, quia si non crcdideritis c^uia ego sum, mo-
Christum attulisse corpus coeleste. Quod ricmini in peccato veslro. Et dicit, Ego
autem hic non sit vcrus intelloctus ap- sum, non autem quid sim, ut remeinoret
paret, quia ipsis .Vpostolis Domiuus quod dictum est Moysi, Exod. iii, 14 :

dicit, iufra xv, 19 Vos cstis de luic :

Ego sum qui sum nam ipsum esse est
:

mroulo. proprium Dci. In qualibet enim alia na-

nicendum cst ergo, quod potest intel- tura a divina differt csse et quod est cum :

ligide Chrisfo Filio Dei, et de Chrisfo qua'lil)et natura creata participct suiim
homine. Nam Christus secundum quod esse ab eo quod est eas per essentiam,

' Al. : « diversiflcat iilorum originem (iiipli- citer. » — « Al. cJeest : << quod.
 ;;

CAPUT vni. 91

scilicet qui est ipsum suum

ipso Deo, est principium FiUi per aeternara gene-
esse, ita quod suum esse sit sua essen- rationem. Non tamen plura dicimus prin-
tia unde ipse solus denominatur ab eo
: : cipia, sicut nec phires Dcos. Psal. 109,
et ideo dicit Nisi credidentis quia ego
; 4 : Tecum principnum iti die virtutis
sum, idest quia sum vere Deus, qui liabet tuge etc. Ilic autcm dicit Dominus se
esse per essentiam, moinemiyn in peccato principium respectu totius crcaturae :

vestro. Dicit enim, Quia ego sum, ut os- nam quod est per essentiam tale, est
tcndat suam a'ternitatem. In omnibus principium et causa eorum quse sunt per
enim quae incipiunt est mutabilitas quai- participationcm esse autem - percssen- :

dam, et aliqua potentia ad non esse
unde est invenire in eis quoddam praete-
ritum et futurum et idoo non est ibi
verum esse per se. Sed in Deo nulla est
: tiam, ut dictum est, est esse suum. Sed
quia Christus non solum habet in se di-
: vinam naturam, sed etiam humanam,
ideo subdit Qui et loquor vobis nam
: :

potentia ad non esse, nec esse incepit vocem Dei immediate homo ferre non
et ideo est ipsum esse, quod proprie per potest quia, secundum Augustinum,
:

tcmpus praesens designatur. « Infirma ' corda, iiitcUigibile verbum

6. Consequenter cum dicit, Dicebant sine voce sensibili audire nou possunt. »
ergo ei Tu quis esl ponit rationcs indu-
: Exod. XX homo, nt audiat vo-
: Quid est
centes ad fidem. Etprimo ponitur Juda^o- cem Domini Dei suil Ad hoc ergo quod
rum interrogatio, secundo Christirespon- immcdiate ipsum divinum Ycrbum au-
sio, ibi, Dixit eis Jesus Pinncipium, qui : diromus, carnem assumpsit, cujusorgano
et loquor vobis terlio intellectus eorum
; locutus est nobis unde dicit Qui ct : :

excaecatio, ibi, Et non cogjiovcrunt q\q.. loquor vobis ; idest, humilis propter vos
Quia enim Dominus dixerat, Nisi crcdiile- factus, ad ista verba descendi. llcbr. i, I :

ritis quia cgo sum restabat adhuc qu«-

; Multifarie mullisquc fnodis olim Deus lo-
rere quis esset; et idco dicebant ei Tu : quens patribus in Prophetis, iwvissimc lo-
quis csl quasi dicant llnde es, ut tibi : cutus est nobis in Filio. Supra i, 18 Uni- :

credere debeamus? Kt ideo consequentcr genitus, qui est in sinu Patris, ipse enar-
cum dicit, P?nncipium, qui et loquor vobis, ravit, vobis. Vel aliter, secundum
respondet, inducens cos ad oredcndum : Chrysostomum, ut pcr hnc quod dicit,
et primo ex suae naturae sublimilate sc- ; Princij)ium, qui et loquor vobis, roprc-
cundo ex judicaria sua polestate, ibi, heudat tarditatem intcllcctus Juda^orum
Multa habeo de vobis loqui et judicare Nam post muUa signa quae ab eo vide-
tertio ex paterna vcritate, ibi, Sed qui rant hcri, adhuc indurati, qua-ruiit a Do-
misit me verax est. Inducit quidem eos mino Tu quis cs'! otc. ot idoo Josus
: :

ad credendum Christo, natura-: ejus subli- respondit Ego sum principium, idcst
:

mitas, quia ipsc est principium unde : qui locutus sum vobis a priucipio (juasi ;

dixit eis Jesus Principium, quiet loqu(n'

: Jicat iNon haiietis opus adbuc qua'rore
:

vobis. Principium in latino ost noutri go- quis ogo suni, cum jam doborot csso ma-
neris unde ilubiuni cst, utium sit hic
: nifostum. Cton debcrefis
Mobr. v, 1:2 :

nominativi, vcl accusativi casus '. lu
gra^co aulem est feminiui gcneris, et in
hoc loco est accusativi casus. Undc, se-
cundum Augustintim, non cst legcMidum:
Ego sum princijjiuni scd Principium
csse nuigistri nrojtter tonpus, rursum in-
digetis ut vos aoceamini qua; sint elemcnta
cxordii sermmnini Dci. Soouudo indiioit
oos ^ ad orodoiKium Cbristio judioiaria
: ojus aucloritas ot i(b'o subdit Multa ha-
; :

me credite, ne moriamiiii iii pcccalis bco dv judicare: (juasi di-

vobis loqui ct
vestris. Dicitur ctiam Vnlov principium. cat :Halioo aiiotoritatom vos juiruaudi.
Et uno ([uidcm uiodo nomon piiiicipii Sod soioiKhim. (|uo(l aliud ost loipii
comniuiic csl Patri (!l hilio, in(|iiaiiliiin uobis, ol aUud loiiui \V' iiobis. Nobis ouim
scilicet sunt unum principium Spiritiis lo(|uilur ('brislus ad nostram ulilitalom.
sancti, per communom sj)irationcm; cl scilioct ut ad sc trabat cl sio lo(|uilur ;

tres pcrsoiKC siiiiiil suiit i)riii(i|>iinn uobis, dum

viviuuis. prn'(lioaudo. iu-pi-
creatura' j^or croalioiioiu. Alio niodo ost rauiio, ot bujusiuodi faoiondo. I.o(|uitur
proprium Patrls, inquanlum sciHoct Pator auloni dc nobis non ad uostram utilita-

* Al. omittiliir si^nuonlia vosrbii usquo ad : u ipso auleni. u - * Al. : n inllma. » — Al.
« uncic. » — ' Al. (icest : « autoni. « Itoni : n IIDS. « .
92 FVA\r.F.IjrM .lOVNMS.

'cMn, srd ad suam jiisliliain ostiMulcn- eranf. I (!or. ii, I'» : .\nimft/is /itnno non
tlani ; cl hoc nmKlo l(»(|iirtnr lU} nohis iii jjcrri/tit rti qit.v sunt s/tiritiis l)ri.

judirit» fiiluro, H. Ilic primo pra-miiiliat (Ihrisliis pcr

Soil i-iuilra. Siipra 111, 17 : \i/n oiitn qiiod pervcnirc (l(d)cant ad (idcin, (|uo(l

misit Dcux l-i/iinn siiinn iii niinn/uni iit est roincdium contra mortom et circa :

jui/icrt niiini/inn, srd ut sti/vctnr niinit/iis lioc duo Priino ostondit pcr quid
lacit.

jtrr i/isiini. Ucsponsio. Difcinlum (piod ,

vcnfuri sunt ad fidcm scciindo docet ;

aliiid csl juilicarr, L't aliiid lialiiTC judi- (juid sit de so ipso crcdcudum, ihi, Qiiia
carc. .Iiidicarc dicit aclum Jiidicii, ot hoc cfjosum. Dicit crgo primo, (jiiod ad fldem
noii pcitiiict ad primiim advcutum I)o- pervenirc dehehant per passioncm ejus :

iniui, ut siij)ra dixil (lioc cap.) : Ju/o ntni iiiidc t/i.rit ris .lcsus : Cinn c.rfi/ttivrritis

(/iirnii/iKini, scilicol ad
jiii/irt) pra'seiis. Ei/ium /lominis, tunc cofjnoscetis; (juasi
Scd halicrc jiidicaro dicit judicii potesta- dicat Modo non cognoscitis Patrem
:

tcni et hanc haliet (lliristiis. Supra v, 22

; ; ineum esse Deum sed cinn exa/taverilis ;

l*titrr omiic jii(/iriiini t/rt/it Fi/io. Acfor. x, Ei/ium Iioininis, idcst cum mo ligno cru-
2-4 : Ijisr cst t/iii ronstitiitiiscstti Dro jiit/cx cis affixcrifis, tunc cognoscctis, scillcct
virorinn idco sij.,Miaiitcr
ct niortiiorinn. Kt ali(juicx vobis pcr fidom. Infra xii, 32 :

dicit Mii/ta lia/)eo devo/iis /oqni ct judi-

: Eqo, .?/ rxa/tatus fitero a terra, omnia tra-
carc sed iu futuro judicare.
\
/itim adnic i/jsum. Ideo antcm, sccundum
Inducit ctiam ad crcdeudum Cliristo Augusfinum, criicis commcmorat pas-
veritas paterua otquautuni ad iioc dicit: ; sioiicm, dct spom peccatorihus, ut
iit

scilicet nullus desperet a quocumqiie

^
Scd quimisit tne, verax est quasi dicai : :

l'aler est verus; ego antem loquor con- scelere, et male sibi conscius, quando
sona ei ergo loquor vera :orgo dehotis : ipsi crucifigentcs Christum per sangui-
mihi credorc. Dicit ergo : Qui niisit nic, nem Christi liherantur a pcccatis. Nullus
scilicet Vi\\CT,verax est, non participativc, est enim adeo peccator qui per sangui-
sed ipsa ossoutia vcritatis : alias, cum ncm Chrisfi libcrari non possit. Vel, se-
rilins sit ipsa voritas, essct major Patrc. cundum Chrysostomum, cum exa/taveritis
Uoin. 111, 4 : Kst autcm Deus vcrax. Et Fi/ium /lomitiis scilicct iii cruce, tu7ic co-
Cfjo (ju,v aitdivi a/i co iion auditu
: humano, fjnoscetis, idest cognoscere poteritis,
sed per goneralionem a^tornam accepi : qualis sim, non solum per gloriam re-
/urc /oquor. Isai. xxi, 10 Qiix aut/ivi a : surrccfionis meae, sed cfiam per poenam
Doniino crcrcituum Dco Israc/, annuntiavi capfivifatis et destrnctionis vesfrap. Quan-
vtt/iis. Sudra 5, 11) Non jjotcst Fi/iusase : tum autom ad sccundum, tria docet de sc
farerr quicquam. IIoc autem quod dixit, credenda. Primo divinitatis majestatem ;

Qxii niisit mc, vcrax cst, duplicitcr conti- secundo suam origincm a Patre tertio ;

nuatur ad praTcdcntia. Uuo modo sic. sui a Patrc inscparabilifatom.

Dico (juod liiibro t/c vo/iis judicarc. Sod ju- 1). Majesfatem quidem divinitatis, cum
dicinm meum veriim erit, quia qui misit dicit Quia ego sum; idest, habeo in
:

meverax est. Rom. ii, 2 « Judicium Dei : me naturam Doi, et sum ille qui locutus
est sccundum veritatcm. » Alio modo, est Moysi, dicens (Exod. iii, \A Ego :

secundum (Ihrvsostomum, dico quod sum qui sum. Sed quia ad ipsum esse
hobco de vo/tis judicare; sed hoc difrero, pertinet tota Trinitas, ideo ne excludatur
non ex impotentia, scd ut obediam vo- personarum distincfio, consequenfcr do-
liiiitati patcrna» nam qui misit me, verax : cet credere origincm a Patre, cum
cst. riule cum promisorit salvatorem et dicit Et a me i/)so facio nilii/ ; scd
:

proputrnatorom, misit mc nunc ad sal- sicut docuit me Pater, hse.c /oquor. Sed
vandum et ego quia non loquor nisi ; quia coepit Jesus facere et docere, ideo
(lua» audivi ab eo, ideo loquor vobis sa- in duobus originem suam a Patre de-
•
lutaria. signat : scilicet in his qua> facit, undc
Consequenter cum dicit, Et non co-
7. dicif, Et me
ipso facio nihi/: supra v,
a.

f/noverunt qiiia Patrcm ejus dicebat Dcum, 1 9 \onjmtcst Fi/ius a sefacere quicquam:
:

rcprchcndit tarditatcm intellectus ipso- et in his qu» docet undc dicit, Sed sicul :

rum nondum cnim ociilos cordis apcr-

:
doruitmc Pater idesf, tradidit scicnfiam ;

los hahchaiif, (juiltus 1'atris et Filii a-qua- gcuoraudo mc scionfom quia ciim sit :

lifafom intoUigerent et hoc quia carnales ; simplcx nafura vcritatis, hoc est Filio esse,

' Al. : in quocnniqup. »

X
 CAPUT VIII. 93

quod nosse ; et sic quemadmodum Patcr Quod autem non reliquit me, patet
tris.
dcdit Filio gignciido utessct, sic gif^^-nendo ex signo quia qux placita snnt ci, facio
:

dcdit ei ut nosset. Supra vii, 10 Mea : semper quod quidcm non ponitur pro
:

doclrina non est mea. Et ne intclligatur causa meritoria, sed pro signo ; quasi di-
quod sit missus a Patre quasi ab eo dis- cat : Hoc ipsum quod epro facio scmpcr,
tinctus, ideo tertio docet crcdcre cjus a sine initio, sine fine, qux placita suut ei,
Patrc inscparabilitatcm, cum dicit Et : cst signum quod scinper mccuin cst, cl
qui misit me, scilicet Pater, mecum est, iion rcliquit me Prov. viii, 30 Cum eo :

})cr essentiffi unitatem. Infra xiv, 10 : eram cuncta componens. Vel alitcr : n<jn
Ego in Patre, et Pater in rne est. Itcm reliquitme, scilicet homiiKiin, protcgcndo,
per amoris conjunctioncm. Supra v, 20 : quiaquai placita swit ei, facio sonper. Kt
Pater diligit Filium, et omnia demonstrat sccundum lioc dicit causam incritoriam.
ei cjuse ipse facit. £t sic ita Pater misit Fi- 10. Consc(]uenter cum dicit, Ucec illo
lium quod non recessit ab eo unde sc- : loquente, multi credulerunt in eum, po-
quitur Ji^t 7iO)i reliquit me solnm
: quia : nitur ellectus doctriiiffi, qui est couversio
affectus ejus est circa me. Sed cum ainbo multorum ad iidcm cx auditu ductrina;
simul sint, unus tamen est missus, et Cbristi. Rom. x, 17 Fides ex auditu; au :

alter misit quia missio incarnatio est,

: ditus autemper verbum Christi.
quae quidem Filii tantum est, et non Pa-

LEGTIO IV.

1. Dicebat ergo Jesus ail eos ([ui crediderunt ei, II) : Sit autem omnis liomo celox ad au-
Judajos Si vos manserilis in sermone meo, vere dis-
:

cipuli mei eritis, et cognoscetis veritatem, et veritas diendum etc. » fides ad credcndiim ; :

liberabit vos. 2. Responderunt ei Semen Abrah.-e :

Uom. X, 17 Eidesex auditu: constantia,
:

sunius, et nemitii servivimus umiuam. Quomodo tu

dicis, Lil)eri eritis ? ;{. Respondit eis Jesus : Amen ad pcrmancndum Eccl. vi, ±\ Quam : :

amen dico vobis, (juia omnis (jui facit peccatum, aspera est nimium indocti^ hominihus sa-
servus est peccati. 4. Servus autem non manet in
pientia\ Et non permanebit in illa excors.
domo in ajlernum Filius autem m^net in tetenium.
;

Si ergo vos P^ilius liberaverit, vere liberi eritis. Et ideo dicit, Si ?minseritis, scilicet per
5.' Scio Abrahae estis. G. Sed (lULcritis me
(juia tilii
fidei stabilitatcm, per coutinuam medi-
sermo meus non capit in vobis. Ego
interficere, ([uia
quod vidi apud Patrem meum, lociuor. 7. Et vos tationem Psalm. i, 2 /// /r//e cjus medi-
: :

quse vidistis apud patrem vestrum, facitis. tabitur dic ac nocte et fcrvcntcin allcc- ;

tioncm (ibid). In leye Domini fuit vo-

: :

1. Posito rcmedio evadendi tencbras, /untas ejus. I^ndc dicit .Vugustiuus qaoJ
hic consequentcr ostendit ipsius rcmedii illi iii vcrbis Domiiii pcrmaiiciit (iiii uul-

efficaciam. Et primo ponitur rcmedii cfli- lis tcntatioiiil)Us ccdiinl. Primum aiilcin
cacia secundo introducitur remedii in-
; quod pcrsislcutibus rcdditur, ostcndit
digentia, ibi, Hespoiulerunt ei Judsei. ciim dicit Vere discipuli mei critis
: et :

Circa primum duo facit Primo ostcndit : hoc (iiiaiituiu ad tria scilicct (luaiitiiin ad ;

quid exigitur ab (fis quibus rcnKulium (lisci[)ulatiis (^lirisli siibliinatioiicin, (|iian-

coufcrlur, qiii)d pcrlinct ad mcriliiiii sc- ; luin ad vciilalis coi;uitioiicm. ct (iiiaii-

cuiido quid eis pro co ri!d(Htur, (|iiod tiiin ad libcrtalis adcptioncm. Etqnidcin'
Ijcrtinet ad pramiium, ibi, Veri discipuli ma;^'na' dif^Miitatis esl privilciriiim. cssc
mei critis. Dicil (Mgo primo Dictum cst : dis('i|)iiliiin (Ibristi. -locl. ii, IW l'ilii .'<inn

quodmulli (•r(MrKiciiiiit in cuin t!t idco ; r.rultalc, rt Lvtauuni in Dnnii/u» J)rt) vrs-
dicit cis,scilicct * qiii crcdidcriint iu eum tro, tp/i«/ dedit vohis docto/'cm justiti;v. Kl
.Iiukcis, (juid ab eis re(iuiraliir, hoc sci- (]uaiituin ad hoc dicil : Vrrc discipuli mei
licet quod maii(>ant in scrmoiic cjiis : rrilis : (iiiaiilo cnim ma.Lrislcr csl major,
unde dicit : Si ros nu/uscrifis iu srrnunw laiifo dis(i|iuli cjiis siibruniorcs sunt ;

meo, vcre dtsripuli fnri rritis ; (piasi di- (".liiistiis aiitcm cxccllcnlissimiis ct siim-
cat : Non proplcr hoc (piod crcdilis sii- iiiiis iiKiuristcr cst : (lisci[>uli cr^o cjiis cx-
pcrlicit! Icuus, crilis discipuli mci, scd ccUculissiini siinl. Tria aulcin rc(|uiiuu-
si )uansevitis iu srrnunie niro. Fxigiiutiir liircx [larlc disci[)iiloruiu. Priiuiim cst
aulcm a iiobis Iria circa vcrbiiin lici : iiilcllcclus ad ca[)iciidum Ncrba magislri.
scilicct soliiciludo ud audieiidiim Jac. : i, Mallli. XV, IG : Adhuc et vos si/ie intctlcctn

• .\1. : (( et idco oslendit, scilicct clc. » — ' Al. : <( si (|uid(Mii. »

 .

94 KVANT.KLIUM JOANNIS.
o7i.s?Solus autrm ('.liristus potest aporiro ostonditiir in (|uadam [uwsumjituosa in-
auroin inlt'lliKi'ulia'. Luc ult. .\lv : t('rr();j:aliouc : Hcs/xnidcrunt ei Ju-
mii(1(! :

Ajtrridf illis srnsiim, iit infcl/ii/erent d;vi^ Scincii Abralue sionus, ct nemini
Sr/i/jfurds. Kt itleo (liccliat Isa. i,, 5 : scrviriiniis u/u/uain. Quoinodo tu dieis, Li-
Ihtininus (iperitit inilii (lurem. Secuudum beri erit^s'}\\\ {\\\i\. i\\\uW.m primo ali(iuid
est assensus ad crcdendum scutcutia' affirmaut ; S(;cuudo
ncffaut; ct ter- ali(|ui(l

ma^istri uam, ut diritur Kur. vi, 40

:
: tiointcrroKJuit. Ariirmaut (iiiidcm sc esse
nini est (lisrijjifius suprr nKH/isfruni : ct semcn Aluaha' iindc : dicuut, Semen
ideo non dcbct contradioere. Unde di-ci Abrahx sumus iii (|uo : ostenditur eo-
citiirEccl. IV, ;U) contradicas verbo : Son rum inanis gloria, (juia de sola carnis
veritafis ullo nunlo. Kt idco subdit Isaias orif^^^iucgloriautur. Mallli. iii, \c C(je- *.) :

(lor. cit.) Kijo aufein non contradico

:
/jerifisdicere J'afrcm liabeinus Abraliam.
:

Tcrtio stabilitas ad pcrmaueiidum. Su- Similo faciunt qui de carnali nobilitate

pra VI, 67, dicitur, (luod inulti discijnili extolli (juairunt. Osea; ix, 11 Omnis :

ahierunt retro, et jain non cuin illo ainbu- (jloria eorum a partu, ab ufpro, ct C(m-
labant. Kt idco subdit Isaias (ibid.) : cc/)tu. iXegant autcm scrvitutcm nudc :

Retrorsum non abii. Sed majus est vcri- dicunt Semini servivimus uiujuam in
: :

talcm cognoscere, cum sit fiuis discipuli. quo sc hebetes ostendunt, et mendaces.
Et hoc etiam Domiuuscredentibusreddit: Ilcbetcs quidem, quia qiiod Dominus de
uiidc dicil : Cojjujsrclis vcritatcni , scilicct spirituali Hbcrlatc loquitur, ipsi intelli-
doclriuaj quam cgo
docco. Infra xviii, 37 : gunt dc corporali. I Cor. ii, li Anima- :

In hoc natus sum, et ad hoc veni, ut tcsti- iis homo non percipit ea cjuse sunt spiritus

jmmiuin pcrliibcam veritati. Itcm gratia^ Dei. Mendaces autem, quia si hoc quod
quam cgo facio. Supra, viii, 17 Gratia : dicuut Nemini servivimus unqnam, intel-
et vcrifas /)er Jcsum Christuin facta cst ligunt dc servitutc carnali, autloquuntur
Et dicitur gratia veritatis per comparatio- uuiversaliter quautum ad totum genus
ncm ad tigiiras veteris lcgis. Item a^tcr- Juda^orum, aut specialitcr quantum ad
uitatis in qua pcrmaneo. Psalm. i.xviii, scipsos. Si quidem universalitcr \ ma-
81) In xtcrnum, Domine, permanet ver-
: nifeste meiitiuntur nam Josepli venum- :

bum tuum, in (jenerafione et(jcnerationem datus est, et patres eorum servierunt in

veritas tua. ;Sed maximum est libertatis iEgypto, ut patet Genes. xl, etExodi.
adcptio, quam cfficit cognitio veritatis Unde Augustinus dicit ingrati, quid : ((

in crcdcntibiis : undc dicit : Etveritas libc- cst quod assidue vobis imputat Deus
rabit vos. Libcrare aulem, in hoc loco quod vos de domo servitutis Uberavit,
non importat exceptionem a quacumque si nemini servivistis ? » Dicitur enim Deu-
angustia, prout iu Latino soiiat, sed ter. VI, 1 3 Eduxi vos dcjEgypto, de domo
:

propric dicit libcrum faccrc. Et hoc a scrvitutiseic. Si autem de seipsis loquun-

tribus quia vcritas doclriiKc hbcrabit
: tur, noii possunt ctiam a mendacio ex-
ab ciTorc falsitatis Prov. vii, 7 :Ve?'ita- : cusari uam et et ipsi tunc temporis Ro-
:

tem jneditabitur guttur mcum, et labia maiiis tributa solvehant unde dicebant, :

mea dctestabuntur iinpium veritas gra- : Matth. XXII, 17 Si licet tributum dari :

tia' libcrabitascrvitutc pcccati Hom. viii, : Cxsari, cmnon ?Interrogant autem liber-
2 Lexautcmspiritus vitx in Christo Jesu,
: latis modum unde dicunt Quomodo tu :

libcrabit me a lerje peccati et mortis : sed dicis, Liberi eritis ? Dominus eis duo pro-
veritas eeternitatis, iu Christo Jesu^ libc- miscrat scilicct libcrtatem, et veritatis
:

rabit nos a corruptioue : Rom. viii^ 21 : cognitionem, cum dixit Cojnoscetis ve- :

Ipsa crcatura liberabitur a servitute cor- ritatem, et veritas liberabitvos. Per quod
ruptionis. Judaei intelligebant, se servos et ignaros
2. Consequeuter cum dicit, Respondc- a Domino reputari. Et licet magis inju-
runt Scinen Abrahx sunius ctc, os-
ci : riosum sit deficere a cognitione quam a
tcudit rcmedii neccssitatcm Juda'is. Et libertate quia tamen cariialcs crant, ne-
;

primo exaggeratur Juda^orum pra^sump- glecta veritate, modum libertatis inqui-

tio, se tali remcdio indigere ucgantium ; runt. Psalm. xvi, 2 Oculossuos statuerimt :

sccundo ostcnditur (piomodo rcmcdio declinare in tcrram.

indigent, ibi. llcs/jundif eis Jcsus Ainen : 3. Rcspondit eis Jesus, etc. llic Domi-
dico vobis. Pra^sumptio autem Judaiorum uus eorum prajsumptionem excludens,
* Al. : « siquidem viri. »
 : ;

CAPUT Vlll. 95

eos remedio prsedicto indigere convincit motu, scilicet rationis, et magis efficitur
et primo agit de eorum servitQtc secundo ; servus unde quanto aliqui libcrius pera-
:

de eorum liberationc, ibi, Scrviis autem gunt perversa qua; volunt, et minori dif-
non manet in domo in xternum; tertio de ficultate, tanto peccati servitio ol)noxius
eorum origine, ibi, Scio quia filii Abrahx obligantur, ut Gregorius dicit quae (^ui- :

estis. Convincit autem eos de servitute, dcm scrvitus gravissima est, quia vitari
non carnali qualem illi intelligebant, sed non potest nam quocnmque homo va- :

spirituali, scilicet peccali : ad quam exag- dat, peccatum intra se habct, licct actus
gerandam duo praemittit scilicet ingemi- : et delectatio cjus transeat. Isa. xiv, 3 :

natum juramentum unde dicit Amen : : Cum requiem clederit tibi Deits a servi-
amcn dico vobis. Amen est nomen lle- qua antea
tute tua diira (scilicet pcccati),
braeum, quod interprelatur vere, vcl fiat. Scrvilus autcm corporalis, saUcm
servisti.
Quod, secundum Augustinum, nec grae- fugicndo, evadi potcst unde dicit Au- :

cus interpres nec latinus ausus est inter- gustinus miserabilis servitus (sciU-
: ((

pretari, ut lionorem habcret velamento cet peccati)! Servus hominum, aliquando

secreti; non ut esset ligatum, sed ne sui domini duris impcriis fatigatus, fu-
vilesceret nudatum; et specialitcr propter giendo rcquicscit; scrvus peccati secnm
reverentiam Domini, qui frequenter ipso trahit peccatum, quocumque fugerit :

usus est. Ponit ergo hic Dominus quasi peccatum ^ enim quod fecit, intus est,
quoddam juramentum quod ideo gemi- : voluntas transit pcccatum (idest actus) :

natur, ut suam scntenliam magis firmam transit praiteriit quod delectabat, reman-
:

ostendat. Ileb. vi, 17 Interposuit jusju- : sit quod pugnal. »

randum, ut per duasrcs immobiles, quibus 4.Consequeiiter cum dicit. Servits nu-
impossibile est mentiri Deuni, fortissimum tem non matiet in domo in cVfcrnutn, agit
solatium Jiabeamus. Secundo universalem de hberatione a scrvitutc quia euim :

locutionem, cum dicit, Onmis, sive Ju- omncs peccaverunt, omncs erant scrvi
daeus sive Graicus dives aut pauper, im- peccati ^. Sed imminet vobis liberationis
perator vel mendicus. Rom. iii, 23 No7i : spes ab eo qui liber est a peccato et :

est distinctio Judsei et Gi'xci : omncs cnim hic est Fihus. Unde circa hoc tria facit.
peecaverunt, ct eqent gloria Dci. Servitu- Primo praimittit servi conditioncm, ut
tem etiam proponit dicens : Qui facit distinguatur hber a servo secundo os- ;

peccatum, servus estpcccati. tendit conditionem Fihi a servo divcrsam

Sed contra. Servus non movetur pro- tcrtio concludit potcstatcm Fihi in hbc-
prio arbitrio suo, sed domini; qui aiitem rando. Est crgo conditio scrvi transitoria
facit peccatum, movetur proprio arbitrio etinstabihs unde dicit Scrvus non ma-: :

suo ergo non est servus. Uesponsio.

: net in domo in xternum. Domiis ista cst
Dicendum quod unumquodque est ilhid Ecclesia. I Tim. iii, 15 Lt scias qitomodo :

quod convcnit ci secundum snam natu- op(n'teat te conscrvari in doino f)ri, qit.v
ram quaudo crgo movctur ab aUquo cx-
: est Ecclesia Dcivivi. In (jua (iniilcm donio
traneo, noii opeiatur secundum se, sed arKini spiritiialitcr scrvi ad horain taii-
ab impressione alterius; quodest servile. tum pcrmancnt, sicut in domo patrisfa-
Ilomo autem sccuiKhim suam naturam milias corporaliUM' scrvT mancn! ad tcm-
esl rationahs. Quando crgo movctiir sc- pus non tamcn in a'lcrnnni (|nia licct
; :

cundum rationem, proprio motu move- modo mali noii sint scpaiati nnmcro a
tur, et secundum se opcratur; (luod est lidclibns, scd mcrilo tanfnni, in fiitnro
libcrtatis; (luando vero pcccat, oixMatui' lanicMi scparabnntnr nlro^iuc modo.
pra-lcr rationcm; ct tunc movctur (iiiasi * lialat. IV, 30 l\jivc tDicillain ct /i/iiint
:

al) aho, rct(!ntis tcrminis alicnis ct i(h30 : cjits non cnini crit /icrcs filiits nncillx
;

qui facit pcccatu/n, scrvus est pcccali. cit/n filio libcra'. Coiiditio vcro Filii est
II Pot. II, 19 A quo quis sitperafus rst,
: letcriia ct stai)ilis undc dicit
: : Filius
ejus servus addirfits esf. S(»(l (luanto (piis aitfr/n, id cst ('.bristiis, prnnancf iti .rfcr-
movctnr a!) cxlranco, tanlo niagis in scr- /iittti, scilicct in Ecclcsia, lauKin.nn in
vitntcm rcdigitnr; ct tiuito magis vincitiir doino Mchr. iii, sna. ('». (iicilnr (piod
*
a peccato, qiianto ininiis lialict dc pioprio Clirislus, tanujiiam lilius in doino suu

* Al. : « ot non. •> — * Al. : « secvus pcccati cavcniiil, ct onines eranl servi prccHli. >• —
quo fugit secuni Ualiit quocuniiiue fugerit pec- :
* ll>i Cbristus vero, tauuiuani lilius in
: » domo
calum enini ctc. » — * Al. « iiuia omnes pec-
: sua, (nue doinus suuius nos. •
96 KVAiNUKI.HM .loANMS.
oto. Kt (]iii<lein ipso \n'v st'i|».sinn in donio li(l(M. Isa. i.i, 1 : Affendifc ad Abra/iam
maiicl in aMciiiiini, (|uia ipso iinniiiiiis jnifrem vestrum, ef ud Snram, fjuse jtc-
csta ptM'cat(» iu»s aiitcin siciit pcr ipsiiin
;
jierif vos.
a pci(al(» lil»cramiir, it.i ct |icr ipsiini iii (i. Si»iritualem originem iiKjuirit di-
(lomo mancmns. Lihcrationis aiitcm po- ceiis : Sed (juxritis me inler/icere : et
tcstalom lial»cl l-iiiiis; niidc snlxlit Si : j)riino ostcndit eos oriKincm sjiiritiialcm
if/ifitr l''i/ius rns iihcrtirit, vere liheri liahcrc ; seciiudo excludit orif^^incm jira*-

eritis. (ialat. iv, 31 : Xon sumns (uicilhe siiiiij»lain, ihi, licsjjondcrunt, cf dixerunt
/ilii,scd libera\ <jun lihertutc C/iristus ci : Ahra/iam est ; tertio os-
l^ater noster
uos iiherovil. Nain, nt Apostolus dicit, tendit originem eorum veram, ibi, Vos
ipsc prctiiiin dcdit iion arf^^ciitiim, scd e.r jiafre diaholo estis. C.irca j)rimum duo

saii;,Miincni siiniii : vciiil ciiiiii iii siinilifii- facit. ['riino jionit eoi um culjjain ; se-
carnis jicccali, nulluin oinnino ha-
(liiicin cundo concludit corum spiritualem ori-
hcns peccatum: ct idco raclum est veiiim ginem, ibi, Vos rjuse vidistis ajjud /jafrem
sacriticiiim pro |tcccat() : nndc [»cr cuin vrsfriiin, furitis. Circa primum tria facit.
lihcramiir non a harharis, scd a diahuk». l*rimo homicidii
iinpouit eis culjiam ;

Kt iiota, quod esl multiplex lihcrtas. secuudo crimeii tertio au- iufidelitatis ;

Scilicet perversa, ijuando quis ahutitur fert eis excusationis viam. Ostendit ergo
ea ad peccandum; et htec est lihcrtas a eos Dominus spiritualiter ex mala radice
justitia, quam millus cogitur servare. procedere et ideo siguauter arf^uit eos
:

1 l*ct. II, l(J Qu/isi lihcri, ct uon quasi

: de jieccato et dimissis omnihus aliis,
;

velanicn hahentcs malitix libertatcni. quihus Juda^i multipliciter irreriti crant,

Vana, qua' cst temporalis, seu carnalis. hoc illis tantum commemorat quod ju-
Joh. III, 19 Scrciis liher a domino suo.
:
'
giter iu mcutc hahchaut, scilicet pecca-
Vcra ct spiritualis, qua* est lihcrlas yra- tum homicidii :quia, ut dictum est snpra,
tia'. quai est, scilicet, carere criminihus ; volehant eum -occidere et ideo dicit : :

qiueest imperlecta; (juiacaro coucupiscit Scd quserifis me interficcrc ; quod est

adversus si»iritiim, ut non ea qua' volu- contra lej^cm vestram. Kxod. xx, 13 :

mus laciamus, (ialat. v. (iloria^, et per- Xon occidcs. Infra xi, 33 : Ab illo ergo
fccta at(jue pleua, quai erit in patria. die coijitahant inferficcre eum. Sed pos-
Hom. viii Ipsa creatura libcrahitur a
: sent dicere, quia occidere aliquem ex
scrvitute : et hoc erit, qnia nihil crit ihi culj)a noucst peccatum et ideo Dominus ;

iucliuans ad malum, nihil opprimcus, dicit causam homicidii essc non quidem
quia ihi erit lihcrtas a culpa et a p(i'na. culpam Christi, nec eorum justiliam, sed
Cluysostomus autem hoc aliter iutro- ipsorum infidelitatem quasi dicat Quaj- ; :

diicit (jiiia cuim di.vcrat

: Qui facit pcc- : ritis me interficere, non propter justi-
rutiini scrvus csf jjcccati : ne pra'curraiit tiam, sed propter vestram iufideUtatem :

.luda'i, et dicant : simus servi peccati, Quia sermo nieiis non cajjit in vobis. Matth.
tamen possumus liherari per sacrificia et XIX, 2 : Non omnes
verbum istud, cajjiunt
ca^remouias proptcrea Dominus legis ; sed quihus autcm Do-
datum est. Utitur
ostciidit, (juod pcr ea lihcrari nou pos- minus hoc modo loquendi primo quidem
suiit, scd solum pcr Filium undc dicit ; : ad osfendeudum sui sermonis excelleu-
Scrvus, idest Moyses, et pontifices ve- tiam quasi dicat
; Sermo meus super- :

teris testamcnti, non nianct in donio in excedit capacitatem vestram nam ipse :

ivtvrnuni. Ilchr. Moijscs sicut fa- iii, o : de sjiiritualihus est, vos autem intellec-
mulus in omni domo sua. Kt ca^remoniie tum carnalem hahetis et ideo ipsum ;

etiam a'tcrnai non sunt et ideo non ; non capitis. 1 Corinth. ii, 14 Ammalis :

possunl confcrre lihertatem aternam, /lomo non jicrcipit ea quse swit sjjiritus
(".(»uscqucntcr cum dicit Scio i/iiia Filii : Dci. Secundo vero propter similitudiuem
Ahra/ue cstis, a^nt de eorum orif4:ine ct : quamdam. Nam nt Augustiuus dicit, sic
jjrimo conlltctiireorum ori^^incm caruis ; esf scrmo Dci inndelihus, tamquam pis-
sccundo iiKjuirit originem spiiitus, ihi, cihus hamus, qui non capit nisi capiatur.
Sed (juxrifis me infer/icerc ctc. Origiiicm Kt idco dicit Sermo meus non capit in :

autcm carnis ij»s(>rum dicit csse Ahra- vohis, idcst in cor vestrum, quia non
liam. Scio, iiKjiiit, (jiiia /ilii Abralise csfis, recipitur iu vohis eo modo quo l'ctrus
origine carnis tantum, non similitudine captus erat supra vi, 69 Domine ad: :

' Al. : et liber. » — ' Al, : « cuin vole- baut. »

 : ;

CAPUT Vllf. 97
quem ibimus? Verba vitse xtemse habcs. ipse seipsum novit : de quo dicitnr
Nec tameii fit injuria eis qui capiuntur : Matth. II, 27 : Ncmo novit Patrem nisi
ad salutem quippe, non.ad perniciem 1'ilius.
capit. Nam dicitur Deut. xvni, quod 7. Spiritualem autem eorum originem
Propheta qui loquitur quasi ex ore Do- concludit, dicens : Et vos quae vidistis
mini ea quaj Dominus non dixit, debet apud patrcm vcstrum, facitis : quasi dicat
inlerfici. Unde, ne Judaei dicerent eum Ego ea loquor qus mea? origini conve-
interficiendum fore, eo quod a seipso, et niunt vos autem illa
: facitis qua? sunt *

non ex ore Domini loquebatur, inducit apud patrem vestrum, scilicet diabolum,
subdens ; Ego
apud Patrem quae vidi cujus erant, secundum Augustinum,
filii

mcum loqiior quasi dicat Non potest
imponi mihi quod loquor quae non au-
divi quia non solum audita, sed, quod
;
: : non inquantum homines, sed inquantum
mali erant. Ea, inquam, qu<-e vidislis,
diabolo suggerente. Sap. ii, 24 Invidia :

plus est, visa loquor. Alii enim Prophetai diaboli mors introivit iji orbcm tcrraruyyi.
locuti sunt ea quae audierunt sed ego ; Secundum Chrysostomum, cst alia lit-
quse vidi haic loquor. Supra i, 18 Dcum : tera Vos qux vidistis apud patrem vcs-
:

7iemo vidit unquam : unigenitus Filius trum, facite quasi dicat -

Sicut ego
;
:

qui est in sinu Patris, ipse cjiarravit. I verbis in veritate Patrem mcum ostendo,
Joan. i, Quod vidimus ct audivimus, an- ita vos ostendite opcribus patrem ves-
nuntiamus vobis. Est autem hoc intelli- trum origine^ scilicut Abraham undc :

gendum de visione certissimae cogni- dicit, Facite qua3 apud patrem vestrum
tioiiis, quiaFilius Patrem cognoscit sicut vidistis ', docti per legem ct Prophetas.

LECTIO V.

1. Responfiernnt, et dixerunt ei : Pater noster Abraham patcr nosterbonusest. Psal. civ,

Abraham est. 2. Diiit eis Jesus Si : filii Abrahae estis,
opera Abrahae facite. .3. Nunc autem (^ujerifis me in- 6 Scmen Abra/iam servi cjus. Et, ut dicit
:

terficere, hominem qui veritateni vobis locutus sum Augustiniis, nitebanlur cum provocare,
(juam audivi aDeo. 4. Hoc Abraham noii fecit. 5. \'os
facitis opera patris vestri. G. Dixerunt itaque ei :
ut aliquid male diceret dc Aitraham, et
Nos ex lornicatione non sunuis nati. Unum patrera esset cis occasio faccrc quod cogitabant,
habemus Deum. 7. Dixit er{jo eis Jesus Si Deus :
scilicet occidcndi Christum.
pater vester esset, diligeretis utique me 8. Ego ;

enim ex Deo processi et veni. 9. Neque ynim a mei[)t.o Sed Dominus, conscquentcr cum di-
2.
veni sed ille me misit. 10. Quare loquelam meam
;
cit, filii Abra/uv cstis, opera Abra/ix
Si
non cognoscitis ? Quia non potesiis audire sermonem
meuni. facite, excliidit haiic ipsornm opinioncm
tamquam falso prolatam ct proponit :

\ . Postquam Dominus
ostendit, JikKtos primo signum dcbitnm filiationis AbraluT
aliquam spiritualem originem habere, secundo ostcndit, hoc sigiium in Jii(la*is
hic excludit ab eis origines qiias sibi non cssc, ibi, Sunc aiitcin qiuvritis me
pra^snmptuose attribuebant et primo ox- : infcrficorc : tertio conclndit proposifnm,
cludit origiiiem quam se traxisse dicc- ibi, ]'()s facitis oj)cra /jfifris rcsirt. Sigiuiiu
bant ab Abraham; secundo origincm qiiidcm filialionis alicnjns cst (jnod assi-
quam se putabant habere a Dco, ibi, milctnr ei cnjus liliiis cst : sicul enim filii

Dixcrunt itaque ei : Kos ex fornicafifuie (•;u'nalcs iit plurimnm parcntihiis cjirnali-

non sujnus luiti. Circa priinum (hio lacit. bns assiinilanliir, ita cl lilii spiritnalcs ^si

Primo ponit opinioncm Juda-ornm de co- sinl vcrc filii) dcbcnt spiritiialcs parcnles
rumoriginc; secundo e.xchuiit cam, ibi, imitari. Epli(>s. \, 1 : Esfotc iniitatorcs
Si filii Abra/i.v cstis, npcra Abraluv ['irilc. I)ri, siciif flii rurissiini. Kt (inanluin ;ul
Sciendiim cst aiilcm circa primimi, ([11 ia boc (licit .SV : ///// .\bra/uv cstis, o/irra
Dominus di.xcrat cis Qu;v ridisfis djtud : Abra/uv facitc ; q\u\s\ tlical *
: lloc sigiuim
patrem vcstrutn, facitis : ideo gloriantcs cssot quod essolis lilii Abralia», si eum
se de carnali gcncrationc, transfcriint sc imitarcinini. Isa. i.i, 2 .Xtfcnditc nd :

ad Abraham undc diciint : Pafrr uDstrr

: Abnibiun /xifrcm vcstriim, ct ad Sannn
Abra/uiiu rsf ; (jnasi (Ucant : Si spiriliia- qn.v /)C/)crif ros.

lem origincm habcmiis, boni sumns, quia Scd diibihitur hic quod vidclnr (piidciu

* Al. : (( alif^iia. » item : « alium. » — * Al : vidistis ctc. » — ' Al. : n tiiiod diiil. »

(( facitis. » — * Al. : « sciliccl Abruhaui : ([uo!

XX.
 ;

98 EVANGELIUM JOANNIS
eos negare esso (llios Alnalia', dnliitativo nihiis, sed soli Doo, seo.undum illud I

l()(lU(Mis Si /i/ii Abni/ia' cstis,

: quod '
l{in^. s.\i,l : I/omiiirs oi(len(m f/it:e ajjpa-
lauuMi aflirmavit supiMius, dicens Scio : rent; Dcus autem iiituetur cor. Indo est
qudd fi/ii Abra/ix estis. S.\\i\viO{\t\\\\^\\c\\GV quod commuuius oa quae extcrius sunt,
rospoudi^tur. Vwo uuxlo, stM-uudum Au- rousucviuujs op(M'a uomiuarn. Fidos orgo
gustiuum (juod supra alTirmavil oos esso disliuguitur uon ab omuihus oporibus,
niios stMuudum oaruom hic
Alualia' ; sed ab oxtorioribus tautum.
autem nogat cos filios socundum imita- Scd numtjuid omnia opora Abrabao
tionom oporum, ot pran^ipuo (idoi. Caro dobomus facoro? Ad hoc dicoudum, quod
ergo illorum ox ipso orat, sod vita non opus potost considorari duplicitor vel :

erat. Gal. lu Qui ex fu/e sunt, /li repu-

:
sccundum specicm operis ejus; et sic
tantur in semine. Alio modo, socundum omnia opera cjus non sunt imitanda :

Origenom (juod utrumquo reforatur ad vel sccundum radiccm eorum et sic ;

spiritualom origiuem. Sod ubi nos habc- opora Abrahai imitauda sunt quia quic- :

mus, Sciu(juod/i/iiA/>ra/ueestis,ingrxco quid fccit, ox caritato focit. Undo dicit

habotur Scio quod semen Abra/iae estis.
: Augustinus, quod ccelibatus Joannis non
Hic vcro dicit Si fi/ii Abra/ix estis, opera
: prcBfortur conjugio Abrahae, cum eadom
i4A/v//M' /fl'r//t' : quia Juda?i quidem, spi- fucrit radix utriusque. Vcl dicondum,
ritualitor loqucndo, somon Abraha? oraut, quod omnia opera Abrahai imitanda sunt
sed non ejus filii. Difrerentia est inter quantum ad signationem, quia omnia iJi
semen et filium : nam semen est quid /igiira contimjcbant i//is ut dicitur I Co- :

informe, ct tamen habet

seipso ra- in riuth. x, H.
tioncs cjus cujus est fihus autem * semen ; 3. Consequentcr cum dicit, Nunc autem
transmutato somine por virtutem infor- quaeritis me interficere, ostendit, praedic-
mativam ab agente in appositam sibi tum filiationis signum in eis non esse.
materiam a muliere, superinducto nutri- Et primo ponuntur Juda_^orum opera; se-
mento, similitudinem genorantis habot. cundo ostendit, eaesse Abrahae operibus
Eodom modo et Juda^i semen quidem dissimilia ibi, Hoc Abra/iam non fecit.
Abraha» erant inquantum in eis aliqua Ostenduntur autem Judaeorum prava
ratio eorum Abraham infu-
quae Deus in opera esse et perversa, quia homicidae
derat apparebat; sed quia non ad perfec- erant : unde dicit : Nunc autem quaeritis
tionem Abrahai pervonerant, ideo fiUi mc interficere. Isa. i, 21 Quomodo facta
:

ejus non erant; et propler hoc dicit eis : p/ena judiciil

est meretrix, civitas fde/is ,
Si fdii AbrahcB estis, opera Abra/ids facite nunc autem ho-
Justitia habitavit in ea,
idost, ad perfectam imitationem oporum w/aV/^. Sed hochomicidiuminaestimabile
ejus satagite. peccatum erat contra personam Filii Dei.
Exhocautemquoddicit, Oj»em^6ra/^<» Unde quia, ut dicitur I Corinth. ii, 8, si
facite, videtur quod quaecumque ipse cogiiovissent, nunquam Dominum g/orias
fecit, et nos facore debemus. Ergo dcbe- crucifixissent ideo Dominus non dicit,
:

mus plurcsuxoresaccipere,etad aucillam oos Filium Dei qua;rere interficere, sed

acccdere, sicut Abrahamfecit. Respondeo hominem quia otsi Fihus Dei dicatur
:

dicendum quod praecipuum opus Abrahae passus et mortuus propter unitatem sup-
est fides, per quam justificatus est apud positi, hoc non est inquantumFilius Dei,
Deum. (ienes. xv, 6 Credidit Abra/iam : sed propterinfirmitatem humanam quia, :

Dco, ct reputatum est i//i ad justitiam. Et ut dicitur II Corinth. ult. 4, si crucifixus

ideo intelligendum est, Opera Abrahae est ex infirmitate nostra, sed vivit ex vir-
facitc; idest, ad similitudinem Abrahae /m/c Z)e/. Et ut magis eorum homicidium
credite. exaggeret, ostendit eos nullam mortis
Sed contra hoc est, quia fides non vi- causam adversus eum habere unde :

detur posse dici opus, cum contra opera subdit Qui veritatem /ocutus sum vobis,
:

distinguatur. Jac. ii, 26 Fides sine opcri- : quam audivi a Deo. Ista veritas est quod
bus mortua cst. Rcspondeo dicendum dicebat se aequalem Deo. Supra v, 18 :

quod fides opus dici potest, secundum Quaerebant cum Judxi interficere, quia
illud supra vi, 29 : Hoc est opus Dci ut non so/um sabbatum so/vebat, sed Patrem
credatis in eum quem misit i//e. Vcrum suum dicebat Deum, aequa/em se faciens
opus interius non est manifestum homi- Dco. Hanc veritatem audivit a Deo in-

' Al. : a desunt sequeatia verba usque aci res- poDsionem. » — • Al. : a eniai. »
 ;

CAPUT VIII. 99

quantum ab aeterno per generationem ratione loqui, ideo ad spiritualem gene-

aeternam accepit a Patre eamdem naturam rationem se transferunt, dicentes Xos :

quam ipse habet. Supra v, 26 Sicut Pa- : cx fornicatione non sumus nnti etc. Ubi
ter habet vitam in semetipso, sic cledit et primo eorum opinionem proponunt se- ;

Filio habere vitam in semetipso. Excludit cundo eam Dominus excludit, ibi, Dixit
autem duas causas propterquas Prophetse ergo ei Jesus etc. In eorum autem opi-
mandabantur occidi in lege. Primo qui- nione Judaei unum negant, et aliud as-
dem propter mendacium, Deut. xiii, ubi scrunt. Negant se ex fornicatione natos :

praecipitur, quod si aliquis Propheta sur- quod quidem, secundum Origenem,

rexerit loquens mendacium, aut fictor quasi improperando, Christo proponunt,
somniorum, interficiatur ; et hoc a sc latenter designantes, ipsum ex aduiterio
Dominus excludit, dicens Qui veritatem : productum fore quasi dicant Sos ex
;
:

locutussumvobis. Prov. viii,7 Veritatem : fornicationc non sumus 7iati, sicut tu.
meditabitur yuttur meum. Secundo vero Sed melius potest dici, quod sponsus
si aliquis propheta locutus fuerit ex no- animae spiritualitcr Deus est. Oseae, ii, 19 :

mine falsorum deorum, vel ex nomine Sponsabo te mihi \ Sicut autcm forni-
Dei quod ipse non praecepit, occidi de- catur sponsa cum prseter sponsum suum
bebat, ut habetur Deut. xiii, et hoc Do- carnalem, alium virum admittit; ita in
minus excludit a se, cum dicit, Quam Scripturis Judaea fornicari dicebatur
audivi a Deo. quando Deum verum dcserens, idoUs
4. Consequenter cum dicit, Hoc Abra- adhaercbat. Oseae. i, 2 For/iicans fomi- :

ham non fecit, ostendit eorum opera dis- cabitur terra a Domino. Dicunt ergo Ju-
similia operibus Abrahae; quasi
esse daei Nos ex fornicatione non sumus nati;
:

dicat In hoc probatis vos non esse filios

: quasi dicant Si aliquando mater nostra
:

Abrahae, quia facitis opera contraria ope- synagoga a Deo recedens fornicata est
ribus ejus nam de eo legitur Eccli. xliv,
: cumidolis,nostamennonrecessimus, uec
20 quod servavit legem Altissimi, et fuit
: cum idolis fornicati sumus. Psalm. xliii,
in tcstimonio cum illo. 18 Nec obliti sumus te, et inique non
:

Sed aliqui superflue objiciunt, quod cgimus in testamento tuo, et noji rcccssit
Christus ante Abraham nondum erat, et retro cor nostrum. Isa. lvii, 3 : Ascendite
ideo Abraham hoc non fecit non enim : huc filii semen adulteri et
fornicatricis ,

occidi potuisset qui non erat. Sed dicen- fofmicarise. Affirmantautem se esse filios
diim, quod Abraham non commendatur Dei quod videbatur sequi ex qiio non
:

ex hoc quod non fecit in Christo, sed ex credebant se iiatos ex fornicatione unde :

eo quod non fecit in simili persona, idest dicunt IJnum patrcm habonus Dcum.
:

in his qui tunc veritatem dicebant. Vel Malach. ii, 10 Noime nmis est pater om-
:

dicendum^ quod si Christus non venerat nium nostrum? Ilier. iii Patrem voca- :

tempore Abraham in carncm, venerat bis me.

tamen in mentem, secundum illud Sa- 7. Consequentcr cum dicit, Dixit ergo
pient. VII, 27 Inanimas sanctas per na-
: eiJesus ctc. confutatur eorum opinio a
,

tiones se transfert quem tamen Abraham

: Domino. Kt primo proponit divina' lilia-
non interfccit mortuliter peccando : dc tionis signnm ;st>cnntl(»assignal ratitniom
quo dicitiir IIcl). vi, (J : lUirsus crucifi- signi, ilii, Plgo cnini a Deo ccnit elc.
(jentcs Filinm Dci, et ostcntui habentcs. tcrtio ostendit eos a pra'dicto signo defl-
5, Consequenter cum dicit, Vos facitis cero, ibi, Quare /oque/am meani non co-
opera jtatris vestri, coiicludit propositum; gnoscitisl ScitMidnni cst anlcm circa pri-
quasi dicat Ex quo non facitis opcra
: innm, tjuotl supra signniu carnalis tilia-
Abrahae, crgo habotis aliqucm alium pa- tionis tlixit csso opcra cxlcriora, qua>
trcm, cujus opera facitis. Simile babt^lnr ht)mines oxterius opcrantnr; hic aiitcin
Matth. XXIII, 32 Vos implete mensuram: sigiimn lilialiiniis ilivina' i)t»nil intcrio-
patrum rcstromm. rcm alVccrKintMU. Xani lilii Uci cfllfinuir
G. Coiisequenter cum dicil, Dixorunt [»cr ctinunnnioncin Siiiritns saufti. lloni.
itafpie ci Nos ex foriiicationc non sumus
: vm, 15 Non acccpistis spiritum srrvilutis
:

nati, ostendit eos non habcre origiiicm a itcruni in timore, scd sj)iritum adopfionis.
Deo quia enim Jam cx verbis Domini
: Si>iriliis anlcm sanclns causa cst amoris
cognoscobant eum iioii do carnali gene- Dei quia caritas Dci di/fusa est in cor-
:

* Al. : t( mihi Ecciesia. »

 : ::
.

100 EVANIJELIUM JOANNIS

dihus tiostris pcr Spirittnn smictum, qui JudaH)rum, (jui diccbant Chrisfum non
fifftns rst )io()is : iloin. v, .">. Signum 01^0 csse inissuni a Dco, sed falsum i»roi)he-
s|)(M-iaIo divin.'!' Illiationis csl dilcctio. tam dc (luibus (Ucitur (llier. xxm, ^l)
: :

Eplics. V, 1 : Estotc itnitdtorcs I)ci sicut Noti ttiittf/tai/i cos, ot ipsi curre/tatit. Et
filii Cfirissitni, ct anibulatc iti di/ectiotie. quantiim ad hoc dicit, secundum Orige-
El idco dicit : ^SV Dcus pater vcstcr csset, ncm Ncque etiitti a meipso vetii, scd i//e
:

di/if/crctis utif/uc nic. l'sal. .\xi, 4 : /niu)- mc tnisit. Ilunc petebat Moyses (Exod. iv,
cctitcs ct recti (qui sunt lilii Dei adhxse- 13) (Jbsecro Domitie, tnitte quetti missu-
:

runt mihi. rus es.

8. Uationcm antcm signi assignat, 10. Ostendit autcm cos ab hoc signo
diccns : Egocx Dco processit et vetii.
ctiitn dcficcrc, cum dicit : Quarc /oquc/attimcam
Et primo ponit vcritatem; secundo ex- noti cognoscitis? Nam, sicut dictum est
cludit crrorem, ibi, Ncque etiim a meipso supra, dilectio Christi estsignum liliatio-
veni. Vcritas autcm quam proponit, est nis divina»; isti autem Christum non dili-
quod a Dco proccssit ct vcnit. Sed scien- gebant unde manifcstum est eos ab hoc
:

(lum cst quod omnis amicitia in conjunc- signo dclicere. Quod autemnon diligunt,
tionc fundatur unde et fratres se diligunt
: manifestant per effectum : nam effectus
inquanlum ex eisdem parentibus princi- dilcctionis alicujus est quod diligcns li-
j)ium sumunt. Dicit ergo Dominus Vos : benter audit verba dilecti. Unde Cant. 11,

dicitis quod lilii Dci estis sed si lioc esset, ; 12 : Sotiet vox tua iti auribus meis, vox
di/i(jcrctis me, quia a Dco proccssi et veni. enitn tua du/cis. Et Cant. ult., 13: Facme
Qui ergo non me diligit non est Filius audire vocetti tuatti amici auscu/tatit te. :

I)ei. Proccssi, inquam, a Deo, ut Unigeni- Quia ergo Christum non dihgebant,
isti
tus ab aiterno, de substantia Patris. Psal. durum videbatur eis etiam vocem ejus
cix, \ : genui te. Supra i
Atite hicifcrum audire. Supra vi, 61 Durus cst hic sermo : :

Iti principio erat Verbum. Veni autem, ut quis potest eum

audirel Sap. 11, 15 :

Verbum caro factum, et missus a Deo Gravis etiam ad videtidum. Con-

est tiobis
per incarnationem. Infra xvi, 28 Exivi : tingit autem quod ahquis non Ubenter
a Patrc, ut Verbum ab aetcrno, et vetii in audit verba alicujus, quia ea examinare
mutidum, ut caro factum in tempore. non potest, nec per consequens coguos-
9. Errorem autem excludit cum dicit : cere et ideo eis contradicunt. Job. vi, 29
;

\cque etiitti a meipso veni : et primo ex- Rcspotidete, obsecro absque contetitione . .

cludit crrorem Saljellii, qui Christum non et tioti invenietis iti /itigua mea itiiquita-
ab alio originem habuisse dicit; sed idem tem. Et ideo dicit Quare loque/am meam:

esse Patrem et Filium in persona fmxit : noticogtioscitis? dicentes et interrogantes

et quantum ad hoc dicit Neque etiim a : Quid est hoc quod dixit Quo ego vado :

mcipso vetii, idest, secundum Hilarium, vos noti potestis vetiirel et hoc ideo, in-
ego veni non a meipso existens, sed quam, non cognoscitis, quia noti potestis
quasi ab alio missus, scilicet a Patre : audire sermonem meum; idest, ita durum
unde subdit Scd i//eme misit. Gal. iv, 4
: : cor habetis ad me quod nec sermonem
Misit*Deus Ei/iutn suum natumex mu/ierc, meum audire vultis.
factutn sub /ege. Secundo vero errorem

LECTIO VI.
1. V08 ex patre diabolo Et desideria pa-
estis. 2.
tertiopositam rationem manifestat, ibi,
tris vestri vultis facere. homicida erat iib
3. Ille
initio. 4. Et in veritate non stetit. 5. Quia non est J//ehomicida erat ab itiitio. Dicit ergo :

veritas in eo. G. Cum loquitur mendacium, ex pro- Vos facitisoperadiaboli ergo vos ex patre :

priis loquitur. 7. Quia mendax est, et pater ejus.

diabo/o estis, scilicet per imitationem.
Ezech. XVI, 3 Pater tuus Amorrhxus, et
:

1. Postquam Dominus Judaeos ostendit mater tua Cethaea.

origincm aliquam spiritualcm habcre, et Cavenda Manichaeorum,
est hic haeresis
exclusit ab eis originem pra^sumptam, qui dicunt esse quamdam naturam maU,
hic astruit vcram, ascribens eis paterni- et gcntem quamdam tenebrarum cum
tatem diaboh ct primo proponit inten-
:
principibus suis, a qua corruptibiUa om-
tum; sccundo rationcm cis assignat, ibi, nia originem trahunt et secundum hoc ;

Et desideria patris vestri cu/tis facere; omues homines secundum carnem ex

 ;

CAPUT VIII. 101

diabolo processisse. Poiiebant autem quidem introivit mors peccati : Psal.
quasdam animas ad bonam creationem xxxiii, 22 Mors peccatorum pessima
:
:

pertinere, et quasdam ad malam unde ; deinde vero mors corporalis v, 12 Per : :

dicebant hoc dictum a Domino, Vos ex unum hominem peccatum intravit, et per
patre diabolo estis, quia ab eo secundum peccatum mors. Kt, ut dicit Augustinus,
carnem processistis, et animae vestrae noliputare te non esse homicidam, quando
sunt de mala creatione. Sed, ut Origenes fratri tuomala persuades. Attendendum
dicit, introduccre duas naturas propter
'
est autcm,secundum Origencm quod ille
difTerentiam boni et mali, simile videtur homicida dicitur non proptcr aliquem *
ei qui diceret alteram esse oculi videntis singulariter tantum, sed pro toto genere
substantiam, alteram caligantis vel se quod peremit in Adam, in quo cuncti "
avertentis. Quemadmodum enim oculi moriuntur, ut dicitur I Coriiith, xv, Unde
sani ct lippi non differunt substantia; sed antonomastice homicida dicitur; et hoc
quaedam contingit causa deficiens, scili- ab initio, ex quo sciHcet fuit homo, qui
cet quae facit eum caligare; itaeadem est occidi poterat, ex quo potuit fieri homici-
substantia et natura rei, sive sit bona, diiim : non enim posset occidi homo, nisi
seu habeat in se defectum quod est pec- prius homo fieret.
catum voluntatis. Non ergo Judaei ut * Consequenter cum dicit, Et in veri-
4.
mali, dicuntur filii diaboli natura, sed tate non stetit, ponit peccatum daemonis
imitatione. contra Deum quod consistit in hoc quod
2. Consequenter cum dicit, Etdesideria avertit se a veritate, qua^ Dcus cst, Kt
patris vestri vultis facerc, rationem assi- primo ostcndit eum a veritatc aversum
gnatam exponit; quasi dicat : Non estis secundo ostendit eum veritati contrarium,
filii diaboli tamquam ab eo creati, et in ibi, Dum loquitur mendacium, ex propriis
esse producti ; sed quia
imitantes, eum loquitur. Circa primum duo facit, Primo
desideria patris vestri vidtis facere quae :
ostendit eum a veritate avcrsum secundo ;

quiciem mala sunt nam sicut ille invidit : manifestat quorf dixit, ihi, Quia vcritas
homini, et occidit % Sap. ii, 24 Invidia :
in eo 7ion est. Dicit ergo : Et in veritate /lon
diaboli mors introivit in orbem terrarum :
stetit.
ita et vos mihi invidentes, quseritis me in- Unde sciendum est quod^duplex est ve-
lerficere, hominem qui veritatem locutus ritas ; scilicet vocis et operis, Veritas qui-
sum vobis supra (hoc cap.). :
dem vocis est qua quis profert ore quod
3. Consequenter cum dicit, liie homi- gerit corde, et estin rerum natura. Kphes.
cida erat ab initio, positam rationem ma- IV, 25 Deponentes mcndacium, loqui-
:

nifestat et primo ponit diaboli quam

:
7ni7ii ve7'itate77i U7iusquisquc cum jjroximo
imitantur conditionem; secundo ostendit suo, Psal. XIV, 3 Qui loquitur V€ritate7n
:

eos esse imitatores conditionis illius, ibi, cum proximo suo, qui 7io)i eqit dohwi i«
Ego autem si veritatem dico, non crcditis Ii7iqua sua. Veritas justitia', (luaiido sci-
mihi. Sciendum est circa primum quod hcet quis agit quod convcnit sibi secun-
in diabolo duplex peccatum maxime pol- diim ordinem suae natura': dc qua su- :

let scilicet peccatum superbiae ad Deum,

:
pra III, 21 dicit Qui fcccrit vcritate77i,
:

et invidiae ad hominem, qucm occidit. ve7iiet ad luce^n, ut ma/iifestc/ititr opera

Sed ex peccato invidia' ad hominem quo eji/s, qitifi in Deo sutit facta. Dc liac crgo
infert nocumenta homiuibus, cognosci- vcritatc Doiiiinus lo(|ucns, dicit : et ni ve-
tur a nobis peccatum superbia». Kt ideo ritnte, scilicet justitia», 7U)7i stetit : quia
primo ponit pcccatum da^monis con(ra dcscniit ordiiicm siia' iiatura' : qui cral
hoinincm; sccundo pcccatum cjus routra ul Dco siilijiccrctiir, ct jicr cum(h'm bca-
Dcum, ibi, Kt in vcritatc luni stctit. Pcc- tiliKliiicuisiiain ct natiirahsdcsidcrii com-
catum autem invidia? contra homincm lilcincntuni coiisc^iucrctur, Uiuh' duin lioc
est quod occidit cum : uudc dirit : llle, pcr so consoqui voluit, a vcritatc cccicHl.
scilicct (haliohis, honiirida rnrf nh itiitin. lioc aiilcni (luod (Hcit. Iti vcritntr /in/i
llbi sci(Mi(him csl (juod uon fcrro acciiic- slrtit, vchiuoil
polcsl dii|ilicitcr iiitcUigi :

tus dial)ohis occidit bomiucm, scd mala iiiiiKliiani iii (|Uod

vcrilatc stclcrit : vcl
pcrsuasionc. Sap. ii, 24 Invidin dinlxdi
:
ali(iuando stctcrit, scd in ca nonpcrin.iu-
7)iors introivit in orbem terrarum. Kt primo sit. Sed hoc quod nuiiquain fucrit iii vo-

' Al. : « qnod introduccic. » iloin : « inlro- lioniini ut orridiit. » — 'Al.: aliquid. » — * Al.
dncit. » — ' Al. deost: « ut. » — ' Al. : « inviiiot • qiuid pcrentil iu Aduin, iiiqunin, cuncti ctc.
 102 KVANGELIUM JOANNIS
ritatc justitia\ jiDtost luiiioro (liipliccm nrirhnris? Y./A^vh. xxviii, 13, (licitur snh
sensuni. Ininn »iiiiilt'in sctuiKliini .Mani- inTsona rcKis Tvri /// (/f/iciis pnradisi
:

cha'os,, «jni tlitiint ilialitthiin naluialilcr l)ri fiiisti, Kt itlet) (licunl (]Ut)(l non fuil in
malnm esse : «'x (|U() S(M]uitur (]U(»(J sem- jirincipio suae crealionis malus, scdcjnan-
p(>r inaliis fucril : nani (|U(»(I iiuvst natu- (l(i(|ii(;h()nusfuit, et per lihcrum arhitrium
ralitcr, scinjicr incst. Scd lioc est lia^nv cecidit.
ticum : (jiiia iii Psal. txi.v, (», dicituiv, Scd dicendum cst quod in primo in-
quod Deus fccit cirlum ct terram, mareet stanti sua3 creationis potuit esse ma- non
omnia (p(x i)i cis suiit. Ysgo omnC) Gwsasi lus. Cujus ratio est, quia nullus actus
aI)co,ct,iiiqiiaiitiimcst,lionumcst.Kti(lco hahct rationcm pcccati, nisi inquantum
aliidixcrunt qiiod dicmon e\ sui natura csl pradcr rationcm nalura! agentis vo-
bonus est a Deo creatus; sed in primo Innlarii. In quolihet autemordine acluum
instanti factus cst malus pcr liherum ar- prius est actus natnralis; sicut in - intel-
bitriiim. Kt dincriiiit isti a ManicliaMS ;
ligcndo, primo intclliguntur prima priii-
quia illi dicunt tkcmones semper fuissc cipia, ct pcr ipsa intelliguntiir alia; et in
malos, ct naliiraliter; isti vero scmper volendo similitcr primo volumus ultimam
malos, scd pcr liherum arhitrium. pcrfectionem et ultimum finem, cujus ap-
Sed possct aliciii vidcri quod quia An- petitus naturaliler nohis inest, et propter
gelus non est malus pcr naturam, sed ipsum appetimus alia. Quod autcm se-
per peccatum propriae voluntatis, pecca- cundum naturam fit, non est peccatum.
tum autem est actus quidam, potuit fieri Impossihile est ergo quod primus actus
ut Angelusinprincipioactusfncrithonus, diaholi fuerit malus fuit ergo diaholus :

sed in tcrmiiio actus mali fiicrit malus in aliquo instanti honus. Sed in veritate
eirectus. Manifestum est autcm quod ac- non stetit; idest, non pcrmansit.
tus peccati in est creatione pos-dsmone Ad illud autem qiiod dicitur I Joan. iii,
terior, terminus autem creationis est ip- 8 : Diabolusab initio peccavit : dicendum
snm esse Angcli; terminus vcro opcratio- quod ah initio quidem peccavit; quia ex
uis peccati est quod sint mali. Et sic ex quo inccpitpcccare, nunquamdesiit.
"l hac ratione volunt quod impossibile sit 5. Consequentercumdicit, Quiajionest
j
quod in primo instanti * quo Angelus veritas in eo, manifestatquod dixit. Quae
esse ccepit, fuerit malus. Sed haec ratio quidem manifestatio intelligitur duplici-
non vidctur sufficiens hahet enim locum : ter. Uno quidem modo, sccundum Ori-
in motibus tcmporalibus
tantum, qui genem, ut sit manifestatio communis per
successiveaguntur, nonauteminmotihus specialem, sicut si vellem manifestare
Y
instantaneis nam inmotibus successivis
: quod Socrates est animal per hoc quod
aliud est instans in quo incipit actio, ct est homo quasi dicat
; In veritate non :

aliud in quo tcrminatur sicut si motus : stetit, sed cecidit; ct hoc quia vei-itas non
. localis scquitur ad alterationem, non po- est in eo. Est autem duplex gradus nou
test in eodem instanti terminari motus stantium in veritate. Aliqui enim in ve-
localis, ct alteratio. Sed in mutationihus ritate nonstant, quianon firmanturin ea,
instantaneis, simul et in eodem instanti sed dubitant. Psal lxxii, 2 Mei autcm :

potest esse terminus primae et secundae j^^''^^ ^^^^ P^^es jrnic effusi simt gres-
^''^^^^^ ,

mutationis; sicut in codem instanti quo
iiluminatur acr a luna. Manifestum est
autem quod creatio est instantanea, et
similiter motus liberi arhitrii in Angelis,
cumnon indigcant collationc et discursu
rationis niitlc nihil prohibel simul et in
:
eodcm instauti csse
siis mei. Aliqui autem quia totaliter a ve-
ritate non stetit, sed ab ea recessit per
aversionem.
Sed numquid nulla veritas est in eo?
Et quidem si nulla veritas sit, neque se-
metipsum intelligeret,nequealiquid, cum
terminum creationis, intellectus non sit nisi verorum quod :

in quo bonus, et iterum terminum

fuit est inconveniens. Diccndum est ergo, in
liberi arbitrii, in quo fuit malus. Et hoc damonibus esse aliquamveritatem, sicut
ahqui concedunt sed dicunt hoc non ; aliquod verum. Nullum enim malum to-
fuisse, licet essc potuerit et hoc proptcr :
taliter corrumpit bonum, cum ad minus,
auctoritatem Scriptur* diciturenim sub :
suhjcctum in quo malum est, sit bonum.
figura Regis Dahylonis dc diaholo, Isa xiv, Ideo Dionysius dicit quod in daimonihus
12 : Quomodo cecidisti lucifer, quimane manent integra naturalia bona. Sic igitur
' Al. : « impossibile sit in princii)io instantis. » — ' Al. deest : (( in. »
 CAPUT YIII. 103

aliqua veritas est in eis, sed non comple- dem a Deo, qui est verax, sed ab eo qui
tiva, a qua aversi sunt, scilicet a Deo, in veritate non
primo menda-stetit, et
qui est veritas et sapicntia completiva. cium adinvenit. Et ideo ipse singulariter,
Secundo vero modo manifestatio ista cum loquitur mendacium, ex propriis lo-
cst per signum, ut Augustinus dicit : quitur. III Reg. ult. 22 : Efjrediar, et cro
quia videtur quod potius debuisset con- spiritus mendax in ore omnium Prophcta-
trarium dici ideo scilicet veritas non est
: rum ejus. Isa. xxix, 14 : Dominus immis-
in eo quia in vcritate non stetit. Sed sicut cuit (idest miscere permisit) in medio ejus
causa aliquando manifestatur per efTcc- spiritum crroris.
tum, ita Dominus voluit ostcndore quod Propositum autem manifestat cum
7.
in veritate non stetitper hoc quod veritas dicit Quia mendax cst, et pafer cjiis.
:

non csset enim in co, si in ve-

est in co : Quodquidem Manichaeimale intelligentes,
ritatc stetissct. Similis modus loquendi poncbant daemonum generaliones, pu-
habetur in Psal. xvi, 6 Erjo clamavi quo- : tantes diabolum patrem habere. Unde
niam cxaudisti; quasi, ex hoc apparet dicebant quod diabolus mendax est, ct
quod clamavit, quia fuit oxauditus. pater ejus, idest diabolus. Quod quidem
6. Consequenter cum dicit, Cum loqui- non sic est intelligendum. Nam Dominus
tur mendacium, cx propriis loquitur, os- dixit quod diabolus est mendax, et pater
tendit quod diabolus est contrarius veri- ejus, idest mendacii non cnim omnis :

tati et primo ponit intentum

: secundo ; qui mcntitur, patcr est sui mendacii.
manifestat propositum, ibi, Quiamendax Nam, ut Augustinus dicit, si ab aho ((

est, et pater ejus. Veritati autem contra- mcnclacium accepisti, et dixisti; tu

rium estfalsum, etmendacium; diabolus quidem mentitus es, sed pater mendacii
autem est veritati contrarius, quia loqui- non es. » Diabolus vero, quia aliunde
tur mendacium et ideo dicit Dum loqui- : : non accepit mendacium, quo tamquam
-

tur, mcndacium loquitur. Ubi sciendum veneno hominem occideret, pater men-
est, quod quicumque prater Deum loqui- dacii est, sicut Deus pater est veritatis.
tur ex propriis, mendacium loquitur; Diabolus enimprimo mendacium invcnit,
quamvis non quicumque mendacium lo- cum scilicetmulieri mentitus est: \equa-
quitur propriis loquatur. Solus au-
\ ex quam moriemini Genes. iii, 4. Quod :

tem Deus loquendo ex propriis, loquitur quahter verum fuerit, rei eventus post-
veritatcm veritas enim est illuminatio
: modum comprobavit.
intellectus; Deus autem est ipsum lumen, Sciendumest autem quod ha^c vcrba
etab ipso omnes illuminantur : supra i, ab loco, Vos ex patre diabolo cstis, in
illo

9 Erat lux vera, qux illnminat omnem

: libro Dc quxstionibus novi ct veteris tes-
homincm venientcm in hunc mundum : tamcnti exponuntur dc Cain, hoc modo,
unde et est ipsa veritas ; et alii non lo- secundum quod ille dicitur diabolus (jui
quunturveritatemnisi inquanlumai) ipso facit opcra diaboli, et vos cuin iniitamini.
illuminantur. Unde, sicut Ambrosius di- Cain homicida erat ab initio, cx quo scili-
cit, « omne verum a quocumquc dicatur, cct Abel fratrcm suiim occidit, et in vcri-
a Spiritu sancto est. » Sic crgo diahohis tatc non sfrfit. qitia verifas non esf in co.
cum loquitur ex propriis, loquilur meii- Et lioc apparct, quia cum Doininus qua'-
dacium; homo otiam, cum cx propriis reret ah eo ((ien. iv, 49) Ubi est Abcl :

loquitur, mcndacium loquitur; sed cum a frafrr fuusl rcspondit diccns Scscio Do- :

Dco loquitur, tunc loquitur vcritalcm. niinc iiuniqnid riisfos fratris niri siini
:

Roman. iii, i Estautem Drus rrra.r, oni-

:
rqo'> Undc ipsc nirndn.v csf rf jxifcr ejiis,
nis aulcm homo moidax, (piantum cst in scilicct diaholiis, (lui est patcr ojus im-
se. Sed non omnis homo qui bxiuilur l^rcssione. Prinia tanicn cxpositio mclior
mendacium, loquitur ex propriis (luia : (>st.

quandoque hoc ab aho accipit non qui- :

LECTIO VII.

1. Ego autem veritatem dico, non creditis mihi.

si ex Deo non eslis. T>. Rosjmntierunt erjjo JuH.ti. el

2. Quis ex voliis arpuet me de i)eccato ? H. Si veri- ilixerunt t>eno .iicimus no.s. <]uiii .Samaru.i-
: Nonne
tatem (iici), uuiu-e non cre.litis milii ? 4. Qui ex Deo nus es tu, el .l.iMnonium hat-es f (>. Kospon.lil Je!.ut :

propterea vos non au.litis. .luia lCgo da^monium non habeo. ". Sed honorirtco 1 *lr*m
est, verba Doi audit :

*
Al. : « (luamvis tiuicununn' inendacium ox propriis loquilur. »— * .Xl.decsl : « non. »»
 —: ::

101 KVANCKLIUM JOANNIS

nu»um. 8. Kt vos inhonornstin mo. Kg<> uiiteni noii an/Uet mC de pCCCfllol nisi SOluS iJPllS
quii.ro glonam meam. E.l <luaTat. el judicot.
.["i
„os(»'r, (llli percatum UOIl fccil. Prov. XX,
9 : Quis jtutcsl diccre : Mundutn cst cur
1. Postquam posuit (liabolicam condi- mcum, purus sutn a peccatol i\ndih'\ iWcnK,
tionem, hic cousiMiucutcr ostentlit .lutla-os nullus uisi solus Deus. Et iu Psal. xni, 3
esso (liabolica' coudiliouis imilalores. Onmes dcclindvcrunt, sinntl inutilcs facti
Huas aulom uialitia' (•ouditioiics l)(»ini'.ius sunt : non est ipd faciut honum, non est
liomicidium scilicel et
dialiolo a.scri|)sit :
usgue ud unurn, idest Christum.
meudacium. Sed de homicidio quidem, in 3. Veram autem cau.sani aversionis
quo isti diaholum imilahautur, reprehen- coucludit, diceus Si vcritatcm dico,
:

dit eos. Siipra eodem : \unr autem qme- (juare non crcditis mihi? et primo ponit
ritis mcintcr/iccre, homincnKpuvcritatcm eam, secundo Juda*orum contradictio-
vobix hcutus sum, guam audivi a Deo. Kt nem excludit, ihi, Hespomlcrunt ergo Jii-
ideo hoe pradermisso, redarguit eos de dxi, etc. Circa primum tria farit. 1'rimo
aversione eorum a veritate et primo :
pouit qua^stioncm; secundo assumit ra-
ostendit eos esse avcrsos a veritate; se- tiouahilem propositionem; tertio infert
cuudo causam quam allegarc polerant, iutentamconclusionem. Dieit ergo primo :

cxcludit, ihi, Quis ex vobis argt.et me de Ex quo ergo non quod

potestis * dicere
peccato'} tertio veram causam aversionis ideo non creditis mihi quia peccator sum,
couchKlit, ihi, Si vcritatem dico, guare nunc restat quarere quare, Si veritatetti
non crcditis milii? Dicit ergo primo Dic- : dico, non creditis mihi, ex quo non sum
tumest quod diaholus mcjidax cst,etpater peccator; quasi dicat Si me, quem exo- :

ejus quem quidem vos imitamini, quia

:
sum habetis, nou potestis arguere de
veritati nou vultis adhwrere. Unde dicit peccato, manifestum estquoniam propter
Ego autcm veritatcm dico vohis, 7ion
si veritatem me odio hahetis, quoniam dico
creditis mihi. Luc. xxii, 67 Si autem : mc Filium Dei. Prover. xvin, 2 No7i re- :

dixero, 7i07i crcdetis 7mhi. Supra iii, 12 : cipit stultusvcrbaprudentix, nisi ea dixe-
Quomodosidixero vobis coelestia, credetisl rit guee vcrsantur in corde cjus.
l ude et Isa. liii, 1, conqueritur dicens : 4. Rationahilem autem propositionem
Domine, guis credidit auditui 7iostrol et veram assumit, dicens Qui cx Deo :

Causaaulem sua^infidelitatis, quampote- est, verha Dei audit. Ut enim dicilur

rant Judan allegare, est peccatum in Ecc\. xiu, {9, onvie atiimal dili(/it sibi si-
Christo uam peccatori etiam in veritat^
: mile. Quicumque ergo est ex Dco, iu-
non de facili creditur. Unde Psal. xux, 16: quantum hujusmodi, similitudinom ' ha-
Pcccatori autetn dixit Deus Quare tu : bet horum qua? sunt Dci, et eis inhaeret.
cnarras justitias meas? Poterant ergo di- Unde gui ex Deo cst, verba ZJenihentcr
cere : Aon crcdimus, guia peccator es. audit. Infra xviii, 37 Omnis gui est ex :

2. Et ideo hanc causam cxcludit, di- veintate, auditmeatn vocetn.Vv3ic\^\\Qdi\\-

cens Quis ex vobis arguet ttie de peccatol
: tcm vcrhum Dei lihcnter audiri debet ab
quasi dicat Non hahetis justam causam
: his qui ex Deo surit, cum ipsum sitsemen
quarc mihi veritatcm diccnti non credi- ^
per quod in filios Dci gencramur. Infrax,
tis, cum in me nullum peccatum inveniri 35 : lUos dixit deos ad guos serttio Deifac-
possit. I Pet. 11,22: Qui peccatum tion ^ws^s^. Et ideo cxhocintcntamconclusio-
fecit, 7iec invetitus est diaholus iti ore ejus. ncm infert, dicens : Propterea vos tion
Sccundum Ciregorium, pensanda cst Dei Dco tioti estis; quasi dicat
auditis guia ex
mansuetudo, qui uon dedignatur ex ra- Non crgo pcccatum meum cst causa in-
tione ostendere se peccatorem non esse, credulitatis sed malitia vestra.
vestrae,
qui ex virtute divinitatis poterat pecca- Eccl. vi, 21 : Quam
aspera est nimiutn
tores justificarc. Job. xxxi, 13 Si coti- : indoc tis homitiihus sapientia ! Ei, ut dicit
tempsi suhirc Judicium tneutn servo eum Augustinus, cx Deo * quidem sunt secuii-
meo et aticUla tnea, cum disceplaretit ad- dum naturam, scd cx Dco non sunt vitio
versutti ttie. Admiranda est etiam Christi et prava afTectione nam cis hoc verbum
:

singularis piiritatis excellcutia quia iit : dictum cst qui non soluin peccato vitiosi
Chrvsostomus dicit, hoc uullus hominum erant, hoc cnim communc omnihus crat,
fiducialiter potuit dicere Quis ex vobis : sed ctiam praecogniti quod non fuerant

• Al. : « non habes justani causam quare mihi ' Al. « ejus similitudinem. » * Al. — : o ut
veritatem (iicenlium. ' — 'Al. : « poteritis. » dicit
:

Augustinus, cum dicit, ex Deo etc. »

 :

CAPUT VIII. 105

creditiiri ea fidc qua possent a peccato- Christus Judaeos arguens, crcdebatur a

rum obligatione liberari. quod hoc ex odio faceret, ideo
Juda^is
Notandum est autem quod triplex est eum Samarifanum et qunsi adversariiim
gradus male afTectorum, ut dicit (jrego- repntabant, etc. Alia rafio, (juia Samari-
rius. Nam quidam sunt qui praecepta Dei taniparfim quidem servabant ritus Judai-
nec aure corporis, idest exteriori auditu, cos, partim vero nou. Yidentes ergo Juda-i
dignantur audire de quibus dicitur in: Christum in aliquo Icgem scrvantcm, ct
Psalm. Lvii, 5 Sicut aspidis surdx, et ob-
: in aliquo dissolventem, utpofe sabbaliim,
turantis aures suas. Quidam vero sunt vocabaiit cum Samaritanum. Similitcr
qui ha^c quidem corporis aurepercipiunt, aufem duplici de causa dicebant cum dai-
sed nullo ea mentis desiderio complec- monium Una quidcm, quia mira-
habere.
tuntur, non habentes voluntatem im- cula quce faciebaf, et cogifationes eorum
plendi. Ezech. xxxui, 31 Audiwit sermo- : quas revelabaf, non atfribuebant virfuti
nes, et non faciunt eos. Quidam autem divinae in Christo sed arte daiinonum
;

sunt qui libenter verba Dei suscipiunt, ipsum ea facere suspicabantur undc di- :

ita ut etiam in fletibus compungantur; cebant (Mafth. xii, 2 4) In Bcclzebub :

sed post lacrymarum tempus, vel tribula-
tionibus oppressi, aut allecti deliciis, ad
iniquitatem redeunt cujus exemphim
habetur Matth. xiii, et Luc. viii, de verbo
a sollicitudinibus sutrocato. Ezech. ui, 7
principe daimoniorum cjicit dcenwnes.
Alia vcro rafio est propter cjus sermones
; traiiscendcntes capacitatcm hiimanam,
diccns, Deum Patrcm suum csse, ct des-
: cendissc de c(bIo, ctc. consuctudo autcm
:

Domus Isrsel nolunt audirc te, ciuia nolunt rudium cst quod cum faha audiunt, dia-
audire me. Est ergo signum quod homo bolica repufant : et sic isfi credebant
sit a Deo, si libenter audit vcrba Dei '
: quod Chrisfus quasi dajmonio plcnus lo-
sed qui recusantaudire afTectu velcircctu, qucrefur. Infra x, 20 Alii diccbnnt: Dx- :

ex Deo non sunt. monium habet, et insanit quid eum au- :

5. Respondcrunt ergo Judxi, etc. Ilic ditisl\)'\c\i\\i autem haec vcrba, uf arguant
exchidit Judaicam contradictioncm ct : de peccato, confra illud quod dixerat
primo ponit Evangelista Judaiorum con- Quis ex vobis arguet me de peccatol
tradictionem secundo Domini exclusio-
: (i. Consequcnfer cnm dicif, licspondi
nem, ibi, Hespondit Jesus : E(jo dsemonium Jcsus Ego dxmoyiium non habco, rcpel-
:

non habeo. Duo aulem imponunt Judaii lit Dominus Judseorum confradictioncm.
Christo in corum contradictione. Primo Duo aufem imposuerant Christo scilicet :

quidem quod sit Samaritanus, cum di- quod Samarifanus cssef, ct quod da-mo-
cunt Nonne bcnc dicitnus 7U)S, quia Sa-
: nium haberet. Et de primo quidcm L)o-
maritanus es"! secundo vero quod dajmo- minus non seexcusat; ct hoc duplici de
nium habeat imde subdunf, Et divmo-
: causa. Una quidcm, scciindum Origcncm,
nium luibes. \i\ hoc aufom (juod dicunf, quia JudaM scmpcr volchanf sc aCicntili-
Nonbenc dicijyiusnos'! datur intelligi(iuud bus scparare. Jaiii autcm veucrat tcinpus
hoc verbum frequenfcr Domino imjjropc- quo removcnda erat disfiuctio (Jentilium
rabant. Et quidcm dc sccundo quod sit et Juda'oruni, ct omncs ad viam salutis
da!moniacus,leglmusMaHh. ix, 24; ct xii, revocandi : ct idco Doniinus iit ostciidat
2 4 : cum diccbant : In liecLzcbub principc se vcnissc; pro salulc oniniiim, ut magis
dxmoniorum cjicit dxmones. Sed quod quam Panlus omnia lactiis, omncs nancis-
dixcrunt cum Samaritauum, nusquam catiir, Corinlh. ix; idco non
1 ncgavit so
nisi hic iuEvaugolio invcnilur, licct forle csse Samaritanuni. Alia ratio (>st, (piia
hocmnlfofics dixeruut mulla enim dicta : Samaritaniis iMtciiirctaturcustos ct (|uia :

ct facla sunt (U'ga Jesum

a Jcsn (jiia' ct ipsc piiccipnc ciistos noster cst, sccuii-
non sunt scri[»ta in Evangcliis, ut dicitur (lum illud Psal. cxxii, i : Ecce non dormi-
infia XXII. Duplcx autcm causa assignaii tfihit /wi/uc dormict (/ui custodii /srucl;
pofcsf (]uar(; hoc Chrisfo dirch.inl.
.Inda^i idco sc Samarilanum ncgavil. css(» iion
Unaquidcin, Samarilani gcnsodiosa
(iuia .Ncgat autcuisctkciuoiiiuinhahcrc.diciMis:
crat populo Israolitico, co cjuod dcccin E(/o divnumium non habco. Et primo
fribiibus in captivitalcm diicfis, tcrrani (luidcm rc[)cllit illalain iujiiriam sccuiido ;

corum possidchant. Supraiv,'.) Non cniui : argnil injuriantiiim [tcrtiiiafiaiu, ihi. Et

coutuntur Judivi Samaritanis. i)\\\A ergo vos iuhonorastis mc. C.irca [irimuiu din»

* Al. : « (jui scilicet. »

 ;:

106 EVANGELIUM JOANNIS

facit. Primo ropcUil illalam injiiriain ; vos fatitis (luod non * dobetis; immo in
sccundo nianirrslat lnic iicr opposiluni, litic (|U()d inlionoratis me, iiibonoratis
ibi, Scd homiri/int l^atrvni mciDn. 1'atioin meum. Supra v, 2.'} : Qui non
Nolanduni ost aulom circa primum /lofiori/icat hmwri/icat Va-
/'ilitini, iion
(|iiod l)t»niiinis .luda-us corrijjrondo Irc- trem i/iii jtiisit illum. Scd (juia posscnt
quenter oisdurc lutulusosl (.Mallli.xxiii, : dicore Nimis durus es, nimis dc gloria
:

14) Vx vobis Scribiv ct Phnrisxi hi/po-

: tua curas, sic nos arguens idco boc :

critx ot mnlla (jua' loguntur in Kvaiige-

: cxcludcns, subdit locjuens inquantum
liis. Scd non invonitur (]uod Dominus cst bomo : Ego (jloriani meam non
JudaMS sil)i diira vorbavel facta inreronli- quxro. Solus enim Deus ost qui potcst
hus, injuriose vol dure locutus luerit : gloriam suam absque culpa qua.*rcrc ;

sed, ut dicit tiregorius, injuriam susci- alii autcm non nisi iu Dco. II Corinth. x,
pions Deus, iion contumeliosa verba res- 17 : Qui (jloriatur, in Domino glorietur.
poiidot, sod simpliciter dicitEf/o : da')7io- Infra (Iioc cap.) : Si e(jo (jlorifico mcipsum,
niinn non Imbco. Kx qua re quid iiobis mea nihil est
ijloria
innuitur, nisi ut eo tempore quo a proxi- Scd numquid Cbristus inquantumbomo
mis cx contumclias accipimus,
falsitatc non babet gloriam ? Immo magnam per
otiam oorum verba mala taceamus, ne omiiem modum quia licet ipsceam non
:

ministcrium justce correctionis iu arma quaerat, est tamen qui quxrat, scilicet
vcrtatur furoris? Et quod quai ad Deum Pater : nam dicitur in Psal. viii. 7
Glo- :

pcrtincnt, vindicarc debcmus quae vero ^

; ria et honorc coronasti eum, scilicet Cbris-
ad nos, despicere. tum bominem. Etalibi, xx, 6 Gloriam :

autem verbum, soilicet, Ego dx-

II(^c ctmaynumdecoremiinposuisti super eum.
monium non habeo, solus Cbristus di- -
Et non solum gloriam meam quairct in
cere potcst, ut Origcnes dicit nam ille : operantibus vivas veritatis causas, scd
nibil quod da?monis est, levc vidclicet, et puniet ct condemnabit contradicentes
aut gravc, in se babet unde infra xiv, 30 :
gloriae. undc subdit, jB/yWzce^
mcae :

Vcnit princeps liujus miaidi, ct in mc non Sed contra. Supra v, 22, dicitur Pa- :

habet quicqmun. II Cor. vi, 15 : Quaecon- ter non judicat quemquam sed omne ju- ;

ventio Christi ad liclial? dicium dedit Filio. Respondco Pater non :

Manifestat autem hoc (]uod dixit,

7. judicat quemquam seorsum a Fibo quia :

oppositum dicens Sed honorifico Patrem : etiam hoc judicium quod faciet de eo
meum. Diabolus cnim honoriDei resistit : quod injuriamini mihi, per Filium faciet.
qui ergo qua^rit Dei bonorem, alienus ^ Yel dicendum, quod judicium quandoque
est a diabolo. Cbristus crgo qui honori- pro condemnatione accipitur et hoc ju- ;

ficat Patrcm suum, scilicet Deum, daemo- dicium Pater dedit Filio, quia ipse solus
nium non habet. Est autem proprium apparebit in forma visibih in judicium,
Cbristo et singulare quod honorificet ut dictum est supra. Quandoque accipitur
Patrem suum, ut dicitur Malach. i, 6: pro discretione et de hoc loquitur bic. ;

Eilius honori/icat patrcm. Unde dicit in Ps. xui, 4 Judica me, Deus, :

8. Consequenter cum dicit, Et vos in- ct discerne causam meam; quasi dicat :

honorastis me, arguit injuriantium pcrti- Est Pater qui gloriam meam a vestra
naciam et primo arguit injuriaiites
: disccrnet vos cnim pro saeculo glo-
:

secundo excludit causam inopinatam ar- riari discernit ct gloriam Filii sui quem :

guitionis tertio praedicit eis debitam

; unxit prai participibus suis, et qui sine
damnationem. Dicitcrgo primo Ego ho- : peccato est vos vero homines cum pec-
;

nori/ico Patrem meum, et vos inhonorastis cato.

me quasi dicat Ego facio quod debeo
; :

LECTIO VIII.
1. Amen amen dico vobis: si quis sermonem
meum nostro Ahraham, qui mortuus est? Et Prophetae
servaverit, moriem non vitlebit in a;ternum.
2. Dixe- mortui sunt. Quem teipsum facis ? 3. Respondit
runt ergo JutJai Nunc cognovimus quia dfemonium
:
Jesus : Si eeo glorifico meipsum ,
gloria mea nihil
habes. AbraliHm mortuus est, el Prophetae ; et tu dicis : est. 4. Est Pater meus qui glorilicat me, quem vos
Si t^uis sermonem meum servaverit, non fjustabit dicitis quia Deus vester est. 5. Et non cognovistis
mortem in seternum. Numquid tu major es patre eum. 6. Ego autem novi eum. Et si dixero quia non

* Al. : « judicare. » * Ai. umillitur : « Cliiistus.» Al. : tt alicujus. » — * Al. deest : tt non. »
 CAPUT VIII. 407
scio similis vobis mendax. Sed scio eum, et
eum, ero verbum Christi. Luc. viii, H Semen est :
sermonem ejus servo. 7. Abraham pater vester ex-
ultavit ut videret diem meum vidit, et gavisus est. :
verbum Dei. Sicut ergo ille qui servat
8. Dixerunt ergo Judsei ad eum Quinquaginta : semen alicujus planla; vel arboris ne cor-
annos nondum habes, et Abraham vidisti ? 9. Dixit rumpatur, pervenit
eis -Jesus Amen amen dico vobis, antequam Abra-
:
ad perceptionem '

ham fieret, ego sum. 10 Tulerunt ergo lapides, ut fructus, ita qui servat verbum Dei, per-
jacerent in eum : Jesus autem abscondit se, et exivit venit ad vitam a-ternam. Levitic. xviii, 5:
de templo.
Qux feccrit homo, vivet in eis.
1. Supra (lect. II) Dominus duo promi- 2. Consequenter cum dicit, Dixerunt
serat eum sequentibus : scilicet libera- ergo Judaei etc, ponitur contradictionis
tionem a tenebris, et adeptionem vif*, Judaeorum confutatio. Contradicunt au-
dicens Qui sequitur me, non amhulal in
;
tem Christo triphcitcr. Primo quidem fal-
tehebris^ sed habehit lumen vitse. Et de silalis arguendo
secundo irridendo, ibi,
;

primo quidcm dictum est supra nunc ; Dixerunt ergo Judaei ad eum Quinqua- :

autem secundo, scilicet de

agitur de ginta annos nondum habes, et Ahraham
adeptione vitse per Christum. Et primo vidisti? tertio persequendo ibi, Tulrrunt
proponit veritatem secundo rcpellit Ju- ; ergo lapidcs, \it jacerent in eum. Ciira
daeorum contradictionem, ibi Dixerunt piimum duo faciunt. Primo conantur eum
ergo Judsei Nunc cognovimus etc. Scien-
: redarguere praesumptionis secundo ad ;

dum est autem quod quamvis Christus quaidam eorum quae dicla sunt Christus
lacessitus esset injuriis et opprobriis, non respondcl, ibi, Si ego glorifico mcipsum,
tamendestititadoctrina, sedpostquamha- gloria mcanihil est. Circa primum tria fa-
bere daemonium dictus est, prffidicationis ciunt. Primo irrogant improperium; se-
suae bencficia largius impendit, dicens : cundo proponunt factum, ibi, .Ahraham
Amen amen dico vohis etc. In quo da- mortuus est etc. tertio interrogaut, ibi,
;

turnobis exemphim, quodcum malorum Numquid tu major es pairc nostro A hra-

perversitas crescit, et per opprobria ho- ham ? Irrogaverunt autem improperium
minum conculcantur qui convertuntur, mendacii, cum dicunt Nimc cognovimus :

non solum pra^dicatio frangi non debet, quia dxmonium hahes : et boc ideo
sed etiam augeri. Ezech. ii, Tu crgo, : dixerunt, quia iiotum est apud Juda>os
fdi hominiSy ne timeas eos, neque sermones quod adinventor peccatorum est diabo-
-

corum metnas. II Tim. ix Lahoro usque
ad vincula quasi male operans ; scd vcr-
hum Dei non est alligatum. Duo autem
facit Dominus in his verbis. Unum qui-
dem est quod requirit, ahud quod pro-
mittit. Requirit quidem scrmonis sui ob-
servationem unde (hcit, Si quis scrmo-
nem meum servaverit nam sernio Christi
veritas est; ideo debemus ipsum servare,
primo guidem per fidem, ct jugem mcdi-
: lus, et pra?cipue mendacii, secundum il-
lud Reg. ult. 22, Egrediar, ct ero s/nritus
mendax in ore onuiium prophrtarum cjus.
Quia autem videbatur cis hoc quod Do-
miiius dixit, scilicet ^SV quis sermonem
mcum servaverit, fnortcm no?i videhit in
: xtcrnum, apcrtum meiKhicium cssc : nam
: ipsi taiiKjuam cariialcs iiilclligcbant de
morte corporali, qiiod de spiriluali et »-
lerna morte dixeral cl praMMpue quia ;

tationem. I'rov. iv, G Serva eam, et ser- : conlrariatur aucloritjili sacra> Scri[)liira^
vabit te secundo vero per operis imple-
: Psal. Lxxxvui, ii> : Quis hnmo qiii ri-
rst
tionem infra xiv, 21 Qui habet mandata
: : vit, ct non videbit mortcm eruet animam
mea, et scrvat ea, ille est qui diligit me. suam dc 7)ianu infcril ideo dicunt ei :

Promittit autem mortis hboratioiicm : D.rnioniuin hahrs, quasi (ru-aiil : Ex in-

unde dicit Mortcyn 7ion vidchit in a;tcr-
: stiiiclii (la'iuonis mcndaciiim lo(iiicris. Kt
num, idest non experielur. Eccli. xxiv, ut coiivincaiil ciiiu dc lucndacio. diio
30 Qiii (tperantur in me (scilicet in di-
: faciunt. Priino qiiidciu propomint inorlcm
vina sapienfia) non peccahunt ; et qui clii- sccuiidovero rc|)cluiil vcrba
aiiti(|uoriim,
cidant me, vitam xtcr)\(im hahrhiml. Et Cbrisli, A7 /// diris ctc. l>iciint crgo
il)i, :

congruc tali mcrilo (lci)clur Uilc pra'- Vcrc falsum cst (juod ItMjucris ^/ quis :

mium. i\am vita ailerna praicipuc in di- sc)')no)icm tuu7)i ctc. : iiani Ahraham, ho-
vinavisiono consislit. Infraxvii, ILvc .'{
: luo, inorluus rst, iil \xv. palcr (Jcncs.
est vita a'tcrna ut cogiiosranf tc sdliiin rr- Siinililciv7/'/vYy//r'/,r inorliii suiil. II Kcg.
rum Dcum, Jcsuin Chris-
rt ijiirin niisisti XIV, M Oinnrs uuiriniur, rt qitust aqitx
:

tum. Ilnjus aulciu visionis (iiioddam so- dilahitnur in trr)'a))i, qu,v )ii»i rrrrrtun-
minarium ot principium iii nobis lil per tur. Et (iiiidcm licct inoitiii siiil c»)rpo-

' Al. : « perfoclionoin. " — * Al. : « quam. »

108 KVANC.KLIUM JOANNIS
raliliT, non tamon ni(»rlni snnt spirilna- moriolur, videtnr quod sis major Deo.
lih-r. Mallh. .\xii, ."{2, difil Doniinns : Ei/o Scd ('011101111 snnl hac rcdargnliono, qnia
sio/i Dvns Mira/uun, et iJcus Js(i<tc\ ct iJeiis pntahaiil oiiin iiiiuoroin (|iiain Ahrahain ;

Jacoh. l*oslt>a siMinitnr : Son est Deus cum tamon sitscriptum in I*salm. i.xxxv,
morluorunK scd rtvorum. Moitni orgo 8 Noti cst similis tui iii diis, Domine. Et
:

snnt roriMMc, simI vivnnt spiritn, (]nia Exod. XV, ii Quissittii/is titi in [(n-tibus,
:

scrniontni Ilri srrvarernnt, ct vixcrnnl Dominci qnasi dicat, iiullus. Socnndo

ex liiio. Et (io oa niorto Iloniinns inloUi- quiErunt de sua a^stimationo, quem sci-
gobat, non tlo corporali. Vorhuni autom licet seipsum iacit qnasi dicant Si tu ; :

Chrisli roiictnnt cnm snhdnnt : /iV tit di- es major istis, scilicot Ahraham ot I'ro-
cis : Si (/i/is scrnioncni nici//n scrcavcrit, phctis, videtnr por hoc intoHigi qnod sis
tioti mortcni in wtcrtutm. Vclut
(just(il)it altioris naturae, iinla Angelus, vel Deus.
incanti ot maligni anditores, dominicuni Sed hoc non a^stimamns de te et ideo :

sermonom oonlnndontos, non ropetunt non dicunt, Tn

quis es? sed Qitem le ip-
oadom vorha nam Dominns dixit, Mor-
: sum facisl quia quicqnid dicitur supra
tcm non vidcbit ipsi vero [)rotulorunt,
\ istis, nos recognoscentcs ' de te, reputa-
Mortctn /lon gitstabit. Sod qnantnm ad himus, quod tn illud fingas. Similiter di-
eorum intontionem idem est qnia per : cebant infrax, 33 De bono opere noti /a- :

ntrum^iue ipsi inlcllignnt, qnod mortem, pidamus te, sec/ t/e b/asp/tcmia quia tu :

scilicot corporalem, non exporielnr in /lotno cutn sis, facis teipsum Dcum.
ajternum. Sed quantum ad verum iiitcl- 3. Cousequcnlcr cum dicit, Hespondit
lectum difTert,ut Origenes dicit, inter Jesus etc, ponitur rcsponsio Domini. Et
mortem gustare et videre nam videre : primo respondct sccundai qua;stioni * ;

mortom ost eam porfeclc experiri gus- ;

secundo vcro primai, ibi, Abra/iam pater
taj'eantem cst aliquem mortis gustnm vester exu/tavit ut videret dicm meum.
seu participationcm hahcrc. Sicut autcm Circa primum tria facit Dominus. Primo
est plus ad pwnam videre mortcm quam excludit falsilatem quam intendebant ;

gustarc, ita plus est ad gloriam non gus- secundo docet veritatem, quam ignora-
tare mortem quam non viderc. llli cnim bant, ibi, Est Patermeusquig/orificatme ;

nongnstant quiin sunt cumChristo,

alto tertio manifestat utrumque quod propo-
scilicet in intellcctuali loco statum obser- nebant, ihi, Et tioti cogtiovistis eittti. Dicit
vant de quihus dicitur Matth. xvi, 28
: : ergo : Quaeritis me dicentes Quem teip-
:

Sunt de Iiic stantibus cpii non gustabiutt sum facisl ac si gloriam quam non ha-
mortcm, dotiec videatit Filiiim hominis ve- beo, mihi usurpem. Sed supervacua fuit
nicntetti iti reyno suo. Aliqui tamen sunt haec prolatio : quoniam noii me facio id
qui si non vidcant morlcm * morlaliter quod sum, sed ex Patre recepi nam si :

peccando, tamcn aliquid gustant per ali- ego g/orifico meipsum, g/oria mea tii/ti/
quam levcm terrcnorum affectionem et : est quod secundum hunc modum posset
:

ideo Dominus, ut habclur in graeco, et inteUigi de Christo secundum quod est

Origcncs ctiam exponit, dixit, Mortem Filius Dei, ut dicatur cum pra^cisione ^ :

tKJtt vidcbit in xtcnium quia qui - ser- : Si ego, scilicct solus, g/orifico meip-
monem acceperit et custodierit,
Christi sum, idest attribuam mihi gloriam,
etsi guslet aliquid, non tamen videhit quam Pater mihi non altrihuat, gioria
mortcm. Intcrrogantautem cum dicunt : mea ni/ii/est nam gloria Christi secun- :

Nunujuid lu major cs patre nostro Abra- dum quod est Deus, est gloria Verbi ct
liam (pii tnortuus cstl Et primo quidem FiliiDci Filiusautem nihil hahetnisina-
;

qna*rnnt de comparatione ipsius ad anti- tus, idest quodnascendo ab aliquo rece-

quospatres Numouid, inquiunt, tu tnajor
: pit ergo detur per impossibile quod
: si
es patrc nostro AOra/iam ? Poterant, ut gloriasuanonessetab alio,non esset glo-
Chrysostomus dicit, secundum carnalem riaFilii. Mclius tamen videturquod dicatur
eorumintellectum, altius qua^rcre: Nnm- dc Christo secundum qnod homo nam :

qnidsciIicottumajorcsDeo?namAhraham quicumqucattribuitsihi gloriam quamnon

et l'rophet* mandata Dci sorvaverunt, et habet a Dco, gloria illa est falsa nam :

tamen corporaliter morlni sunt, Sic ergo quicquid veritatis est, a Deo est quod ;

si qui sermonem tuum servaverit, nou autcm est veritati conlrarium, falsum

< Al. deest « mortem. »

: — « Al. : « si. » — lioni. » — » Al. « unde. »
Al. : « recognosccnuis. » — * Al. : « posi-
:
 CAPUT VIII. 109
cst, ct pcr consequens, nihil. Gloria ergo eo. Si Deus clarificatus cst in eo, et Deus
quae a Dco non cst, nihil cst. Hcbr. v, 3, clari/icafjit eum in semetispo.
dicitur dc Christo, quod non seipsiim cla- Sed, secundum Augustinum, hoc ver-
rificavit ut Pontifex fieret. II Corinth. x, bum cst contra Manichaeos, qui dicuiit,
\ 8 Non enim qui seipsum commejidat,
: annuntiatum non csse in vctcri testa-
ille probatus est, scd quem Deus commen- mento Patrem Christi, sed esse aliquem
dat. Sic ergo patet Judseorum falsitas. exprincipibusmalonim Angelorum. Con-
4. Veritatem autcm, quam intendit do- stat autem quod Judaei non dicunt alium
cere, ponit dicens Est Pater meus qui : Deum suum esse quam Deum veteris tes-
glorificat me quasi dicat Non cgo ;
: tamenti. Ergo Deus veteris testamcnti '

meipsum glorifico, sicut vos fmgitis; sed est Pater Christi glorificans eum.
alius est qui me glorificat, scilicet Pater ^. Manifestat autem utrumque, scili-
meus qucm quidem describit ex pro-
: cet JudaRorum falsitatem, et siiam vcri-
prietate, et ex natura. Ex proprietate tatcm, cum dicit Et non cognovistis cum. :

quidem paternitatis : unde dicit : Estpa- Manifcstat autem dupliciter. Primo (jui-
ter meus, et non ego. dem ostcndendo Juda?orum ignorantiam;
Ex quo quidem verbo, ut Augustinus secundo suam notitiam, ibi, Ego autem
dicit, calumniantur Ariani fidci nostra^, cognovi eum. Circa primum scicndum.
diccntcs majorem esse Patrem FiHo : quod possent Juda^i dicere Tu dicis qiiod :

nam major est qui glorificat, eo qui glo- gloriticaris a Deo; sed nobis nota sunt
ab ipso. Si ergo Pater glorificat
rificatur judicia ejus, secuiidum illud Psal. cxlvii.
Filium, Pater major est Filio. Sed diccn- 20 Son fecit ta/itcr omni nationi, et ju-
:

dum, quod apparentiam quidcm habcret dicia sua non mani/estavit eis. Ergo si
argumentum, nisi inveniretur e converso vcrum est quod dicis, nos utiquc scire-
quod Filius glorificet Patrcm : dicit enim mus hoc cum ergo nos lateat, constat
:

Filius infra xvii, Pater, venit hora, l : quod non est verum. Et idco concludcns
clariflca Uilium tuum, ut Eilius tuus clari- dicit Et non cognovistis ewn ; quasi di-
:

ficet te. Et in eodem, vers. \ Ego te cla- : cat : Non mirum est si non cogiioscitis
rificavi super terram. In graeco autem gloriam qua me glorificat Pater meus,
idem est glorifica et clarifica ; et * secun- qucm dicitis Deum vestrum, quia nec ip-
dum Ambrosium, « gloria est clara cum sum Deum cognoscitis.
laude notitia. » IIoc autem quod dicit, Sed contra. Psal. lxxv Sotus in Jii- :

Est Pater meus qui glorificat mc, potest dxa Deus. Respondco Ut Deus, sed non :

refcrri ad Christum et secundum quod est ut Patcr, notus est ab eis:unde supra
secundum quod est Filius
Filius Dei, et dixit Est l*atcr meus qui g/orificat me.
:

hominis. Sccundum quidcm quod est Fi- Vcl dicendum, quod non cognovistis cum
lius Dei. Pater glorificat eum gloria di- aricctu quia carnaliter colitis qui spiri-
:

vinitatis, ab ajterno eum sibi aequalem tualiter colendus est. Supra iv, 2 4 Sjii- :

generando. IJebr. i, 3 Qui cum sit splen- : ritus cst Dcus, eos qiii ai/orant cuni, ii^
dor glorix et figura substantiaa cjus spiritu et vcritale oportct adoraro. Itcm
sedet ad dexteram mnjestatis in excclsis. airectii, quia mandat.i cjns adiinplcrccon-
Phil.ii, H Omim liuguaconfiteal^ir qxda
:
,
tcm[)sistis. Ad Tit. i, 1() : ('iin/ifenfi/r se
Dominus Jesus C/iristtis in gloria est Dei 7iosse Dcum ;
factis aufrm nrganf.
Patris. Secundum vero quod liomo, ha- (). S(mI ([uia [losscnt diccrc Esto qiiotl :

buit gloriam pcr redundantiam dlviiii- nos iion cogiioscamiis gloriaiu tiiam,
^

tatis in i[)sum, ct gratiae ct gloria^ siii- ([uomodo cognoscis tii gloriam tc a Doo
gularis. Supra i,14 Vidimus gloriam: Patro habcro? idoo * sulijiingil noliliam
ejus, gloriani •
quasi Vnigoiiti a Patrc siiam, diccns : Ego aiitmi nnvi cum : ot
plenum gratix et vcritatis. |)i-iiiio [)onit siiain notiliam; sociiiido os-
Ex iiatura voro divinitatis dcscriliit lciidil nccossitatom liiijus iiotilia* [irofo-
eum, cum dicit Quem vos dicitis quia : ronda». ilti, Ef si di.rcro qund non srio
Deus vester csf. Nc autom alium Paiicm rinn, cro si/ni/is robis mrnaa.v ; tortio ox-
putcs (luam Dcum, dicit sc glorilicari a [tonit ([iiod (iicil, ibi, Srd srin ri/ni. Dicil
Dco. Iufia xiii, ."11 \unr c/ari/irati/s rst : orgo idoo scio mo haboro gloriam a Dco
:

Fiiius /wminis, et Deus clari/lcatus cst in Patro, ([uia cgo novieu/n, oa scilicot no-

' Al. : « sod. » — ' Al. ttinittiliir hic « (jUi- : « iioii. » — ' Al. : <i el iiioo. »
riam. » — ' Al. deesl : « ergo. »> — Al. deest :
110 EVANGELIUM JOANNIS
tifia (iiia ipso novit scMpsum, ot milliis porfcclionis et siii lioni liahuil in mo :

alius uisi rilius Mallli. 21 \cmo •. ii, : t^-go csl nic minor. Kl quaulum ad hoc
tiovil l-iliiim nisi Ptitei\ /icc Ptttrcm qnis (licit, Alinilinm patcr vrstcr, dc quo sci-
noiit nisi Filins, scilicot coguitioue per- licct gUnhiuum,
c.rultovit ut vidcret diem
fecta compreluMisiouis. Kt quia ouiue im- mcnm. Khi ponit duplicem visionem ct
pcrfcctuui a p(M'feclo iuitium sumil, iude duplex gaudium, sed alio H'talio ordiue.
est (|uo(l ouiuis noslra coKuitio a V(M-bo Nam primo praMnitlit gaudium exulta-
derivatur unde se^juitur (ibid.) A7 n«
: : tionis, diccns, Exullavit; et subdit vi-
vnluerit 1'ilius revclarc. Sed quia secun- siouem, dicens Ut viderct. Deindc prae- :

dum cariiem judicantibus possct Cbristo mittit visionem, dicens Vidit ; ei subdit :

ad arrofrauliain ascribi dicenti sc nosse gaudium, diceus, Et f/avisus est. Et sic

Dcum, ideo subdit necessitatem dicti slii, gaudium consistit iutcr duas visiones,
cum subjungit Etsi dixci'o quia nonscio
: proccdens ab una, et tendens in aliam :

eum; mcndax. Nam, se-

cro similis vohis qiiasi dicat, Vidit, ct r/avisusestnt viderct
cundum Augustinum, non cst sic arro- diem jncum. Primo ergo vidcndum quid
gantia vitanda ut relinquatur veritas, ct sit isto dies qucm vidit, et exultavit ut
incurratur mendacium. Ideo dicit Si : videret, Est autem duplex dies Christi :

dixero ; quasi diccret Sicut vos diccntcs : scilicet aetcrnitatis, dc quo in Psal. ii, 7 :

scire eum, mcnlimini; ita cgo si dixero Ego hodie (jenui Item dies incarna-
te.

me nescirc, cum sciam eum, ci^o similis tionis et humanitatis de quo infra ix, :

vobis ?nendax. Undc haec similitudo se- 4 : Me oportet operari donec dies est.
quitiir a contrario, ut sit similitudo iii Rom. xiii, 12 Nox prxcessit, dies autcm
:

mendacio quia sicut;

mentiuntur isti di- appropinquavit. Utroque ergo modo di-
centes sc scirc cum quem nesciunt; ita cimus, quod Abraham vidit primo diem
Christus esset mendax, si diccret se nes- Christi, scilicct aRternitatis, et incarna-
cire quem novit. Sed dissimilitudo est in tionis per fidem. Genes. xv, 6 Credidit :

cognitionc quia isti non cognoscunt,

: Abraham Deo, et reputatum est illi ad
Christus vcro scit eum. justitiam. Et quod vidit dicmaetcrnitatis,
Scd numquid potuisset Christus hoc manifestum cst : alias cnim non fuisset
dicere? Potuisset quidem verba proferrc justificatus a Deo quia, ut dicitur Heb. ii, :

materialiter, scdnon intcnderecxprimere 6, Accedentem ad Deum oportet credere

falsitatem : quia hoc non potuisset ficri quia est, ct inquirentibus se remuncrator
nisi per inclinationem voluntatis Christi sit. Quod autem viderit diem incarna-
ad falsum, quod erat impossibile, sicut tionis, manifestatur ex tribus scilicet :

impossibilc crat eum peccare nihilo- : ex juramcnto quod cxegit a scrvo nam :

minus tamen conditionalis est vera, licet Genes. xxiv, 2, ait servo suo quem mit-
antecedens et consequenssitimpossibile. tebat Ponc manum subter femore meo,
:

Quod autem Patrem cognoscat, mani- ct jura mihi per Deum coeli. Ex quo, ut
fcstat subdcns Sed scio eum et cogni-
: : dicit Augustinus, signabatur *, quod
tione speculativa, cum dicit : Scio, intcl- de femore cjus proccssurus essct Deus
lectualiler per dictam cognitionem, cum, coeli. Secundo, ut Gregorius dicit, cum in
sciliccl Patrem item cognitione afTcc-
: figura summae Trinitatis ^ trcs Angelos
tiva *, scilicet pcr conscnsum voluutatis hospitio suscepit. Tertioquando cognovit
ad ipsum undc dicit Etscrmonem cjus
: : prajfiguratam passioncm Christiin " obla-
servo. Supra vi, 38 Dcscendi dc cado, : tionc arietis Genes. xxii. Sic
et Isaac.
non ut faciam voluntatcm meam, sedvo- ergo ex hac visionc gavisus cst sed ;

luntatem cjusquimisit me. non quievit in ea, immo cx hac exultavit

7. Consequentcr cum dicit, Abraham in aliam visionem, scilicet apertam ct
pater vestcr cxultavit ut vidcrct dicm per specicm, quasi totum gaudium suum
meum, rcspondet primae qua^stioni quam in ea ponens undc dicit; Exultavit ut
:

fecorunt Judad, dicentes Numquid tu

ei : vide?'et, aperta visione, dicfji meum, sci-
jjiajor cs patrc jwstro Abrahaml osten- licet divinitatis et humanitatis meae.
denssemajorem, talirationc. Quicumque Luc. x, 24 Multi reges et Prophetx vo-
:

enim expectat bouum ab aliquo, et por- luerimt vidcre quee vos videtis, et ?ioti
fectionem suam, est minor eo a quo ex- videru?it.
pectat sed Abraham totam spem sua?
: 8. Consequenter cum dicit, Dixcj-wU

' Al. « et nullus

: alius Filius. n — » Al. « signabat. » — ' Al. : « fieleruilatis. » — " Al.
a effectiva. n * Al. —
o ab alio. » : — * Al.
:

: deest « in. » :
 CAPUT VIII. m
ergo Judsei ad eum etc, ostendlt qiio- genitus, non dicit, Ego fio, sed Erjo siim,
modo Judaei irrident verba Christi. Et qui i/i principio crat Verbum supra I :
;

primo ponitur irrisio verborum Christi Prov. vni, 25 A?ite omnes colles fjenera-
:

a Judaeis ad confutandum secundo sub- ; vit me Dominus.

ditur manifestatio ipsorum verborum a 10. Consequenter cum dicit, Tulcrunt
Christo, ad irrisionem vitandam, ibi, errjo lapides ut jacerent in eum, ponitur
Dixit ergo Jcsus Amen amen dico vobis: intentio Juda;orum contra Christum et :

etc. Quia ergo Christus dixerat quod primo ponitur Judaeorum persecutio se- ;

Abraham exultavit ut videretdiem suum, cuado Christi evasio. Sed persecutio Ju-
Juda^i carnalem mentem habentcs, et in dseorum proccdit ex infidelitate nam :

eo solum carnis setatem pensantes, irri- mentes infidelium aiternitatis verba sus-
dcnt dictum, et dicunt Quinquaginta : tinere non valentes, nec intelligere ea,
annos nondum habes. Vere quinquaginta reputabant blasphemiam ; et ideo secun-
annos non habebat, nec etiain quadra- dum legis mandatum, eum tamquam
ginta, sed circa tricesimum annum blasphemum
^
lapidare volenles, tulcrunt
erat. Luc. iii, 23 Erat Jesus incipiens : lapides, ut jacerent in eum etc. Et, ut di-
quasi annorum Quod autem di-
triginta. cit Augustinus, tantaduritia lapidumquo
cunt, Quinquaginta annosnondum habcs., curreret nisi ad lapides? infra x, 33 De :

ideo forte est, quia apud Juda^os annus bono operc non lapidamus te. Similc fa-
Jubilaeus in maxima reverentia habe- ciunt qui ex duritia cordis non intelhgeu-
batur, quasi per eum omnia compu- tes veritatem aperte prolatam, blasphe-
tantes, in quo et captivosmanumittebant, mantproferentem : unde dicitur in Cano-
et emptitiis ccdebant possessionibus ;
\^ Quxcumqucnon/wve-
i\\cdt.ivi(\'iiiy&i:s. :

quasi dicant Tu iiondum excessistispa-

: runt, blasphcmant. Evasio autem Ciu"isti
tium unius Jubilaei, ct Abraham vidislil est cx ejus potestate unde sequitur : :

Quamvis Dominus non dixerit quod vi- Jesus autem abscojidit se : qmsciVicei si di-
derit Abraham, sed quod Abraliam dicm vinitatissuaepotcntiamexercere voluisset
ejus vidit ^ in suis actibus, eos ligaret, aut in po?nas
9. Et ideo Dominus ut irrisionem vitet, subitae mortis obrueret. Abscondit au-
respondens Judaeis, verba sua exponit, temse, specialiter proptcr duo. Primo ut
dicens Ame?i amen dico vobis, antequam
: daret fidelibus suis exemplum decliiiandi
Abraham fieret, ego sum : in quibus ver- persecutores suos. Matth. x, 23 .SV vos :

bis Dominus duo do se notabilia et effi-

'
persecuti fnerint in wui civitatc, fugitc in
cacia contra Arianos dicit. Unum est, aliam. Secundo, quia non elegerat hoc
quia, ut dicit Gregorius, conjungit simul gcnus mortis, sed potius in ara crucis
verbum praesentis temporis ot pra'teriti : voluit immolari ct quia nonthnn imple-
;

Antc enim significat praiteritum sum ; tum erat tempus, ailhuc fiigit. Sic orgo
temporis praisentis est. Ut ergo ostende- tamquam homo a lapithhus fugit. Non
ret se esse aeternum, et esse suum esse autem abscondit se sub lapidc vel in an-
aeternitatis insinuet, non ait, Aiite Abra- gulo, scd potestate suie divinilatis, invi-
ham ergo fui scd, Ante Abraham ego
; sibilem se eis cxhiltens, cxivit, et reocs-
sum nam esseaeternum iion 'novittem-
: sil de teinplo. Simile fcoit Luc. iv, qiiau-
pus praeteritum et futurum, sed in uno do volueriint eum pra'cipilare do supcr-
indivisibili includit omnc tcmi^us. Unde cilio montis. Por (piod, ut (irogorius dicit,
dici potest illud Exod. iii, li Qui cst : dalnr intcHigi (|Ui>il illis ipsa vcrilas ai)-
misit 7nc ad vos : et Ego sum (jui sum. (ondilur (|ui cjns \ oil)a so(|ui cttntoin-
Antc ergo vel post Abrahain liahnit esso, iiunt. Eam (inippo (luain nou iuvonil hu-
qui ct accedero potuit por oxhihitionom milom voritas fiigit montom. Isa. vui, 17 :

rocodore por cursnm vita'.

I)ra!sentis, ot Qui absrdudit fwicni su<ini a domo Jacob.
Alind est, sccundnni Angnstinnni, (|nia El siniilitor otiam (inia dohobat oos '', cor-
cum loqucrotnr dc Ahraham, (pii croalnia roclionoin ot vorilatoin non suscipiontos,
cst,non dixit, Antequam Abraham osset, roliiKjuoro, ct iro ad gciitos. Matth. xxiii,
sed Antequam ficret. Sed hxinons do se, 38 : /iccf rcli/iquctur V(dtis domus vestru
ut ostendat (|no(l uon ost factns nt cr(M- deserta.
tura, sed ab iotcriio dc esscntia l'atris

• Al. oxnitUlur : « aniiuni. » — ' Al. : « iiuod deest: «duo. » — • .\1. deest : » non. • — • Al. :

viderit Abraliaiu, diem cju3 vidit. » — » Al. « quiun licobal eos. u

 CAPUT NONUM.

LECTIO I.

1. El prieteripns Jesus, vidit honiinem cjrcum a contigit per peccatum in homine prlmo,
nativitale. Ei intprrctraverunt eum (iiscipuli ejus
'2.
quo omnes origincm traduximus.
:

de
iubhi, quis peccHvit, liic, nut parenies ejus, ut ca-cus
nnscereiurf •'{. Kespondii Jesus Neijue hic peccavit, : Epbes. 11, 3 : Eratis )uitura (idcst iiatu-
ne«|ue pnrenles ejus; seil ut manifestfniur opera Dei rali origine) flii irx.
in illo 4. Me ojjorlet operari opera ejus (pii misit me,
donec dies est. .'>. Venit nox, (juando nemo polest Consequcnter cum dicit, Et intcrro-
2.
operari. G. Quamdiu sum iii mundo lux sum mundi. gaverunt cum discipuli ejus, agitur de
7. Hoc cum dixisset, expuit in lerram, et fecit lutum
causa ipsius infirmitatis et primo in-
ex sputo, et linivit lutum super oculos ejus, et dixit
:

ei: \'ade, lava in naiatoiia Siloe, (juod inlerpretatur quiriturcausa ipsiusadiscipulis sccundo ;

Missus. Abiit ergo, et lavit ;et venit videns.

manifestatur a Christo, ibi, Ncquc hic
peccavit.
Postqiiam Dominii.s tloctrinai sua» il-
1. Circa primum tria quaercnda occurrunt.
luminativam virtutem ostcntlit vcrbo ,
Primum cst causa inquisilionis discipulo-
liic consctiucntcr confirmal eam facto, rum a Christo, quae est, ut Cbrysostomus
ca^cum corporalitcr illuminando. Et circa dicit, quia Jesus egrediens de templo, et

banc illuminationcm tria ponuntur. Pri- videns bunc ca^cum, valde studiose res-
mo infirmitas sccundo infirmitatis sa- ;
pexit, quasi vidcns in eo materiam * ope-
natio, il)i, Hoc cum dixisset, cxpuit inter- randae virtutis ita ut discipuU hoc viden- ;

ram etc. terlio de sanationc, Judaiorum

; tes, scilicet eum
studiose videntcm, moti
disceptatio, ibi, Itaque viciiii ctc. Circa fucrunt ad intcrrogandum. Secundo disc;i-
primum duo facil. Primo ponitur infirmi- pulorum diUgentia, quia dicunt, Rabbi,
tas sccundo intjuiritur causa ejus, ibi,
;
vocantes cum magistrum, ut innuant se
Interrogavcrunt eum discipuli. Sciendum sic qua^^ere, quasi diccre desiderantes.
est circa primum, quod Jesus abscon- Tertio quare quaerentes causam peccati,
dens se, et dc tcmplorecedens, dumprae- dixerunt, Quis peccavit?
lerirct, viditbunc ca^cum. Etboccstquod Dicendum, secundum Chrysostomum
dicit Et praeteriens Jesus, vidit /lomincm
: quod quia Dominus supra ' v, 44, scili-
ceecwn a nativitate. Ubi tria considcran- cct quando paralyticum sanavit, dixerat
tur. Primo quidcm pra^crivit, ut decli- ei, Ecce jam sanus factus es vade, et :

naret Juda^orum fruorem. Eccl. vui, 13 : amplius iwli jjeccare cogitaverunt disci- :

A e accendas carboncspeccatorum, arguens puU quod propter peccatum ei iUa infir-

eos, et ne incendaris flamma ignis pecca- mitas accidisset,aestimantes ulterius quod
torum i/Iorum. Secundo ut emoUirct Ju- omnis humana infirmitas proveniret ex
dffiorum duriliam, ex miraculo facto et pcccato, sccundum quod EUpbaz dicit,

fiendo. Infra xv, 24 Si opera non fccis- : Job IV, 7 Quis unquam innoccns pcriit?
:

sem VI eisquae nemo aliiis fecit, peccatum Et ideo quaerebant utrum ex peccato suo
non haherent. Tcrtio ut per operationcm vel parcntum csecus natus fuissct. Sed
sifj:ni, vcrba sua firmarct nam facta Do- ; quod cx pcccato suo esset, non videtur :

mini, corum qna^ dicta sunt a sc, faciunt quia nullus pcccat antequam nascatur;
fidem. Mar. ult. 20 Sermoneyn confir- : cum auima? ante corpora non fuerint, nec
mante, sequentis signis. peccaverint, quidam falso
ut opinati
Mysticc autcm socundum Augustinum sunt : secundum iUud Rom. ix, 1 1 : Cum
genus bunianum cst istc caecus. Nam spi- nojulum nati /uissent, aut aliquid boni
ritualis '
caecitas pcccatum est, Sapicnt. egissent aut mali.... 7ion cx operibvs, sed ;

II,21 Excsecavit eos malitia corum. Qui

: ex vocante dictum est ei, quia major ser-
a nativitatc ca^cus est, quia ex sua ori- viet minori. Quod autem hoc ex peccato
gine trabit pcccatum. Haec enim ca?citas parcntum passus fuerit, non videtur :

* Al. : spirilualiter. » — ' Al. : a misericor- diam. » — ' Al. : a hoc dicunt quia supra elc. »
 : .;:

CAPUT IX. 113

quia Deut. xxiv, 16, dicitur Non occidcn- : Ncque his peccavit, neque parentes cjus
tur patres pro filiis, ncc filii pro paren- Hanc enim esse ^ causam infirmitatis,
tibus. opinati sunt discipuh, ut dictum est.
Sed sciendum quod cst duplex pocna Sed contra. Rom. iii, 23 Omnes enim :

qua homines puniuntur. Unaest spiritua- pjeccaverunt, ct Cfjent rjloria Dei. Et ih. v,
lis quantum ad animam; alia est corpora- dicitur quod peccatum ab Adamin omnes
lis quantum ad corpus. Et pcena quidem pertransiit. Hcspondeo dicendum quod
spirituali nunquam
pro putrc puni-
filins tam quam
parentes ejus originali
caecus
tur. Cujus ratio assignatur Ezech. xviii, 4 peccato tenebantur, et etiam alia actuaha
quia anima filii non est ex patre, sed a vivendo superaddiderant quia 5/ dixeri- :

Deo. Omnes (inquit) animas mex sunt (sci- mus quod peccatum ?ion habemus, ipsi nos
Ircet per creationem) sicut anima patris,: scducimus, et veritas in nobis non est :

ita anima filii mea est : anima quse j)ccca- I Joan. i, 8 Quod autem Dominus dicit
: :

verit, ij)sa j)unictur. lloc etiam (Ucit Au- Nequc hic peccavit, intelhgendum cst eos
^e«^ustinus in quadam epistola. Sed pQ?na nou peccasse, ad hoc quod caecus nasce-
B corporali filius pro patre punitiir, cum retur quasi diceret quod ejus caecitas non
;

'
quanUim ad corpus sit qua^dam rcs pa- est consecuta ex eorum peccato.
tris. Et expressc hoc liabetur flcnes. xix, Causam autem veram subdit diccns :

ubi fiUi Sodomorum occisi sunt pro pec- Sedut manifcstentur opera Del in illo nam :

"^ cato parentum in subversionc Sodomse. per opera Dei in ejus cognitionem duci-
Multoties etiam Dominus comminatur mur. Rom. i, 20 Invisibilia Dei per ea :

Judffiis occisionem puerorum propter (juisfacta sunt, inteUccta cons])iciuntur

peccata parentum. Supra V, Opcra quxdedit mihi Palcr, hxc
Quare autemprouniuspeccatoahuspu- sunt (jux testimonium j)crhibent de me.
niatur, sciendum quod poena duo habet, Cognitio autem Dei est summum bonum
laBsionem, et remedium; nam aliquando hominis, cum in ea consistat hominis
abscinditur membrum ut totum corpus beatitudo. Inlra xvn, 3 Uxc est vilaxtcr- :

conservetur : et sic pcena hujus, laesio- na, ut cognoscant te solum Dcum vcrum,
nem inquantum abscinditur, scd
infert et quem misisti Jesum Ch7'istum. Etllicr.
remedium habet inquantum conservat IX, 24 In lioc (/lorictur qui (jloriatur scire
: ,

corpus. Nunquam tamen medicus nobi- et nosse mc. Si crgo infirmitas contingit
hus membrum abscindit proptcr conser- ut manifcsteiitur opcra Dei, ct per ipso-
vationem minus nobilis, sed e converso. rum manifestafionem Deus innotescit
In rebus autem humanis, anima nobilior manifestum est quod liujusmodi corpora-
est corpore, et corpus nobihus exteriori- lcs infirmitates contingunt propter bo-
hus rebus; et ideo nunquam fit ut aliquis num.
propter corpus in anima puniatur, scd Posset autem alicui videri quod mani-
potius in corpore propter remedium ani- festatio operum Dei iion sit sufficicns
mae. Quandoque ergo Dcus irrogat poenas caiisa infirmifafis hujiismodi pra^serfim
:

corporibus, vel rebus cxtcrioribus, prop- cum ncquc hic, nc(iuc parcnfcs cjus jicc-
ter remedium bonum animae et tunc : cavcrunf : ct idco voliiiif (lictuc quod ly
hujusmodi pcenainon inrcrunturutla^sivaD «</tenetur non causalifcr, sed conscquen-
tantiim, sed ut purgativje in rcmcdium. ter quasi dicat Eo cxistente ca»co, opcra
; :

Undc ct ipsa pucrorum Sodomifarum oc- Dci manifcslantur ipsum curantis. Scd
cisio ad l)onum aninuu"um nou qui-
fiiit : hoc iioii \i(l(>lur sanc (liclum; ct ideo
dcm ad mcritum, sed no patcrnae mahtia'. mclius diccndum quod tcnctur causalifer.
imilatores, vivondo peccata cumulantes, Est cnini dupicx maluiu scilicet culpa', :

atrocius j)unircnlur. Sic cliaiu pro |)(;c('a- cl p(riia'. Scd inaiuni (luid^MU culpa» Dcus
tis pareiitiim phiri(,\s arKjui puniunlur.
^
non lacit, scd pcrniillil licri (luod non ;

3. Consequcnlcr cum dicil, hcspoiidit jicrmillcrcl bonuni

nisi
in(l(> iiilcndcr^M
Jcsus etc, manilcslal Dominus causam ali(|uod. Undo
Augustimis in Etich.
dicit
infirmitatis et primo excludit causam
: (( Dcus adco bonus est (]uo(l nuiKjuam
opinatam S(>cuii(lo sulxlif vcram o\ lci-
; ; j)cnniltcrcl ali^jiiod malnm li(>ri. nisi csscl
tio manileslat ipsam. Causam (|uidcni adco jiolciis (jiiod (lc (jiKdihcl malo (diciat
opinatam excludit, cum rcspondit diccns : bonum. » Sic ergo pcrmiltit ali(]ua pec-

* Al. : « vivondo jicccata cumnlassonl, pro qni- ' Al. dcosl : (( esse. >
bus uei'ius punironlur, sicut et pro peccalis elc. »
XX.
 :

,,.j
KVANr.KLirM JOANNIS
boni qnod intcn-
cx iuleiitioiio sccnndnm quod liomo et siccst sensus :
catii neii ;

dil sioul permisil sa'vire lyrannos, ut

:
Mc o/torlet opcrari opcru cjus <jui inisit
coronaret Marts res. Miillo ergo maKis W'; idest *, opera c.onimissa milii a Pa-
(lclieldici (liioil" lualiiiu i)u'na'. quod ipse Ire. Supra vi, 3(j : Ojwra <juiii dcdit inilti

facil iil diciliir Ainos iii, : Son cst ma- Patcr nt f<ici<im. Infra vii, 4, dicit : Pater,
twn<juod lUmiimtsmm fcccrit, niiiKinam ojjus consumnuivi <juod dcdisti mihi ut
inducit nisi ex iutcutioiie boni. Kt iulcr fa<iam. Yelad (lliristiiin, secundum qiiod
boua oi^limuin est quod opera i)ci i)cus ct sic dicit a'(iualilatcm sua; po-
alia ;

manilesleulur, clex eis innotcscat Deus. tentia^ ad l'atrcm, ut sit scnsus : Mc

Non est erj^o inconvenicns si aliqua fla- ojjortct opcrari ojicra ejus qiii misit me ;
cella immitlit, vcl pcccata aliqua ficri idest, opcra qua' liabeo a Patrc. Omnia

periuittil, ut bouiim iudc provcniat. eiiim quie Filiiis facit, eliamsecuudum di-
Kt scicndiim, (luod, ut (ircgorius dicit viiiam ualuiaui,a Patreliabet.Siipra v,l'J
I Mora/., qiiiiniuc modis Dcus bomiuibus i\on potcst Filius a sc faccrc quic<juam,
immillit'na^'ella. Uuaudoquc quidem ad nisiquod viderit Patrem facientcm. Ojwr-
ilamiiatioiiis, secuiidum illud t<'t, iuquam, <l<niec dies esf. Dies quidem
initium
llier. VII, IH ; Dujtlici contritione contcrc materialis cx pra^scntia solis super ter-
eos. Kt lioc llagellopcrcutitur peccator iii ram causatur. Sol autem justitiae est
hac viia sic ut sine rctractationc ', ct fliic Cbristus Deus noster. Malach. iv, 2:
puuiatur iu alia; sicut Ilerodcs qui occi- Vohis timcntibusnomen mcum., orietursol
dit Jaci)bum, puiiitus est iu bac vita, el justitix. Ouamdiu crgosol istc nobisprai-
infcrno simililer Act. xii. Quandoquc : scns est, opera Dei ficri possunt innobis,
autcm ad corrcctionem :et dc liac dicitiir crganos, et a nobis. Prffisens autcm fuit
in Psal. XVII, 40 Disciplina tua ipsa me: nobis aliquando quidem corporali prai-
d<Kcbit. (^uaudoquc autcm flagellatur ali- scntia ct tnnc dies erat Psal. cxvii, 25
; : :

quis noii proptcr pra-lcrilorum correctio- IIxc dies quam fecit Dominiis exultemus :

nem, scd ad tuturorum pra?scrvationem : et Ixtemur in ea. Kt ideo oportet operari

sicutde I^aulo legitur II Cor. xii, 7 : Ne opera Dei. Kst etiam nobis praesens per
nmf/nitudo rcrc/ationufn cxto//at mc, da- gratiam ct tunc est dies gratiae, in quo
:

tus cst milti stimu/us carnis 7nex angc/us scilicct oportet operari o^eva Dai, doncc
satanx, qui me co/<iphizet. Quaudoque dies est. Rom. xiii, 12 Nox pi^seccssit, !

autcm adpromotionem virtutis ut scili- : dies autem Abjiciamus

ajijjropinquabit.
cct cum in aliquo iiec pra'terita culpa crgoopcra tenebrarum, ctiiuluamurarma
corrigitur, nec futura proliibetur, dum /ucis. Thess. v, 7 Qui dorjniiint, nocte
i :

inopiuata salus persecutiouem scquitur, doinniuiit. Vos autem noji cstis in tene-
salvantis virtute cognita, ardentius ama- bris ^ etc.
tur. II Cor. XII, 9 Virtus in inhrmitate : Sed sciendum quod si prasentia soHs
pcrficitur. Jacob. i,4 Patientia ojmspcr- : facit diem^ ct abscntia noctem; cum sol
fectum habet. (Juandoque vero ad mani- sibi prssens sit sempcr, ipsi soli scmper
festationcm divinai gloriae unde el hic : dies est; et sic soli sempcr cst tempus
dicitur Ut manifestentur
:
opera Dei in operandi etlucendi. Sed quantum ad nos,
illo. quibus aliquando est praesens, aliquando
4. Conseqiienter cum dicit,il/e oportet absens, non semper operatur et lucet.
ojicrari fiic, manifestat causam veram Kodem modo apud Christum solem justi-
qiiam posuit et quia mentionem fecerat
: semper est dies et tempus opcrandi;
tia^,

dc opcribusDci, ideo primo ponil oppor- nou autem apud nos quia non scmper :

tunitatem opera Dei maiiifestandi se- ; sumus capaces suse gratiai, propter impe-
cundo assiguat opportuuitatis, seu neces- dimentum ex parte nostra.
silatis ralioncm, ibi, Vcnitnos; tertio 5. Rationem autcmopportunitatis prae-
eam exponil, ibi, Quamdiu in mundo dictae subdit, dicens Venit nox, quando :

s«/?<. Dicit ergo I(ieo scilicet caecus natus

: 7iemo potest operari. Sicut est duplex
es[, utnmnifestentur<jpe7'a Dei i7i i//o,([uai dies, duplex nox. Una est per
ita est
quidcm manifestari oportebat uam me : abscessum corporalcm solis justitioc,
oportet oj)erari o/icra cjus qui 77iisit 7ne : sicut Apostoliincurrerunt, quandoChristo
quod quidem potest referri ad Christum eiscorporalitersublatotemporepassionis,

* Al. : « relraclione. » — * Al. : « et. » — ebrii sunt, nocte ebrii sunt. Nos autem qui diei
' Ibi : « qui dormiunt, nocte dormiunl; et qui sumus, sobrii simus. »
 ;

CAPUT VI. 115

perturbati sunt. Matth. xvi, 31 Omnes : linitio, unde
Et linivU supcr oculos
dicit,
vos scandalum patieynini in me in ista cxci\ quarto mandatum quod lavaretur
nocte. Et tunc non fuit tempus operandi, unde dicit, Vade (iuquit) et luva in nata-
sed patiendi. Sed melius est ut dicamus toria Siloe; quinto visionis perceptio,
quod etiam Christo absente corporaliter unde auhdit, Et venitvidens : quat quulem

per ascensionem, dies Apostolis erat, in- omnia causam habent et litteralem et
quantum illucebat eis sol justitice, et mysticam. Litteralem quidem, secundum
tempus operandi et ideo intelligendum : Chrysostomum, hoc modo. Sputo iUumi-
est de nocte quse est pcr spiritualem se- nat, ut ostendat quod virtute a se egre-
parationem soUs justitiae, scihcet per diente hoc faciebat, et nulli alteri rei
subtractionem gratia; quse quidem nox : miraculum ascribatur. Luc. vi, 19, y^irtus
duplex est. Una per subtractionem actua- exibat de illo. Licet enim oinnia miracula
lis gratiae quam inducit peccatum mortale. Dominus solo verbo facere potuisset :

I Thess. V, 7 Qui dormiunt, nocte dor-

: quia ipse dixit et facta sunt (PsaL cxlviii,
miunt \ Et quando ha^c nox venit, nemo 3) :frequenter tamen corpore suo in
potest operari opera meritoria vitae aeter- eis ulitur, ut ostendat ipsum, inquantum
nae. Alia nox est consummata, quando est divinitatis organum, virtutem quam-
non solum privatur actuali gratia quis dam salutarem esse sortitum. Lutum
per peccatum mortale, sed etiam facultate autcm fccit ex sputo, ut ostendat se
adipiscendi, per aeternam damnationem membra homini deficientia posse forma-
in inferno, ubi profunda nox est, quae erit re, qui formaverat totum primum homi-
illisquibus dicitur //<? ;?2«/e6/?c^zm2</?zem : nem. Unde sicut primum hominem de
seternum Matth. xxv, 41. Et tunc nemo
: kito formavit, ita lutum fecit ut formaret
potest operari, quia non est tempus me- oculos ca^ci nati. Linivit autem lutum
rendi, sed secundum merita recipiendi. super oculos caeci nati, ut ostenderet se
Dum ergo vivis, fac sicut facturus es : conditorem corporum, per id quod potis-
unde Eccle. ix, 10 Qusecumqiie potest : simum est in corporibus. Ilomo enim
manus tua,instanter operare: quia 7ieque inter creaturas corporales pra^ceDentior
ratio, 7ieque opus, nccsapicntia^nec scientia est; inter membra vero hominis prfficel-
crunt apud inferos, quo tu jwoperas. lit caput inter membra autem capitis,
;

6. Rationem autem dictorum exponit oculusexcellentiorinvenitur.Unde >hitth.

dicens Quamdiu sum in mundo lux sum
: , VI, 21 Luce/iui corporis fui, cst ocu/us
:

tu7ts. Formando ergo oculum celeris cor-

'

mundi; quasi diccret Si vultis scire quis :

sit dies, et quae nox, de quibus loquor; porahbuscxcellentiorem, ostendit se crea-

ego, inquam, su77i lux mundi nam prae- : torem esse totius hominis, et naturaj cor-
sentia mea dicm facit, et absentia noc- poreae. Dixit autem ei, \'adc, et /ava te i7i
tem. Supra viii, 12 E(jo sum luxmwuli. : 7iatatoria Si/oc, ne vidoretur terra super
Quamdiu ego sum mundo, corporahter m oculos linita virtutem sanativam ocuh
per mcam praesentiam Infra xvi, 28 : : lial)ere. Unde quamdiu lutum in oculis
Exivi a Patre, et ve7ii i7i mu7ulu7n itcrum ; habuit, non vidit, sed postciuam lavil.
reli7iqno mu7ulum, et vado ud Patre77i : Misit autom oum longo ad lavandum. sci-
Lux su7)i mwuli undc dics istc duravit
: licet ad iiaiatoria Silo(> primo (juidom :

usquc ad asccnsionem Christi. Item ad coiifutandam .luda'orum diiriliaiu ;

quamdiu sum m 7nu7ulo, spirituaUter per nam oportohat oum transire oivilateni,
gratiam : Matth. ull. 20 : Ecce e<p) vohis- ut sio oinuos vidoroul ouiuilom oa'cum
C7im SU771 usque ad co7isumnuitio7ie7/i .svt'- ountom, lutuin siipor ooulos halioutoin,
cuii.Lux su/71 mu7uH unde : dies iste et redouulom visu siio restituto. Sooumlo
usquo ad consummationem sa'culi exteii- vero ut commendelur caici obediontia ct
detur. fidos fro(inoutor onim forto lutuui in fa-
:

7. Conscqucnter cum dicit, I/or cu7n oiom rocoporal, IrocpKMilor iu ualatoria

dixisset, expuit in trrr(i77i, etc. agilur dc Siloo se lavoral, ol tainou nou \idorat.
sanationc ca»ci, ad quam (|uiiiquc per or- Undcpotuisset dioero Lutum solot magis :

dinem ooncurrunt facla por Chrislum. cxca'caro, ct multolios mo iliidom lavi,

Primo (juidom spulalio, immU; dicil, Spidt sum adjulus, siciil k\*> Naaman
ol in inillo
2« /<?;v'rt///; secimdo lull faclio, nudo (licif, logilnr iV XWya. v. Sod \un\ oonlradixil
Lutiwi fecit cx sputo; tertio oculorum immo simplicitorobodivit undo soquitur, :

* Al. : « qui dormivit, noolo dormivit. » ' .VI. (tocsl : " in. «
 : ;

KVANiiKLlUM JOANNIS
Ahiif, ct Idco aut(Mn ad nalaloria
Iftvif. cuiKliim Duniysium, haptismus dicilur
Siloeeum misit, (piia por illam a^iiiam si- illiiininatio. K/celi. xxxvi, 23 : Kjfnndina
j^uatus t)stpoitulus.liida'orum. Isa. viii, : supcr vos (Kjitfim jnuiulfitn, et mwidfihi-
mini ah oni/iihus iuf/iiiufinioids vnsfris.
Populus istc uhjccit uqiius Siioe, <]ux cur-
runt cuin silfufiii. V\ fiK"^ ost(Mi(lat (luod i-.t idfo sip:iianlcrli(»c KvaMKoliuin lcKitiir

uon cst alicnus ah amon; populi .ludaici, illo dic iii quo incipit fi(!ri
(inadiaK^^isiina
hapti/andorum in sahhato
ad Silocmitlit cum. Klloctusautemscqui- ._
scriitiiiiuin - .

tur, (luia vcnitvidcns. Iloc pra'diclum luit saneto. Ncc sine causaKvangclista suhdil
Isa. XXXV, 3 Tuuc apcricntur oculi cxcfi-
:
inlorpr(^tationom piscina', dieciis Qiififl :

'

rioli, infcrprctfttur Missits quia (luicunuiue :

Causam vcro mysticam ct allcgoricam haptizantur, oportct hapti/ari in Christo,

assignat Augustiuus, qui dicit quod pcr qui cst missus a Patre. Galat. iii, 27 :

sputum quod est saliva i\c capitc dcsccu- Quoff/uot hftptizfiti cstis, Christum imluis-
dons, signafur Yorhum Dci, quod a I*atrc Msi cnim illc fuissct missus, nemo
lis.

capitoomniumrorumproccdit.Keeli.xxiv, nostrum cssct ah iniquitatc dimissus.

5 Ego ex ore Altissimiprodii. Tunc ergo
:
Secundum (iregorium autem, per sali-
Dominus dc sputo ct tcrra lutum fccit, vam sapor intima? contcmplationis acci-
cum Vorhum earo factum cst. Linivit pitur; qua' ad os de capitc dcfluit, quia
autem oculos huinani gonoris,
Cccci, idcst de caritatc conditoris adhuc in hac vita
oculos scilicct cordis, pcr fidem incarna- nos positos, gustu revelationis tangit.
tionis Christi scd nondum vidchat
; quia : Unde Dominus salivam luto miscuit, et
quando inunxit,
fortc catcchumcnum ca^ci nati oculos reparavit quia superna :

fecit, qui fidcm habct, scd nondum cst gratia carnalcm cogitationcm nostram
hapti/atus.Etidcomittitcumad piscinam, pcr mixtioncm sua3 coiitcmplationis irra-
qu« vocatur Siloc, ut lavctur et illuminc- diat, et ab originali caecitate homincs ad
tur, idcst haptizctur et in haptismo ple- intellectum reformat, ctc.
nam illumiiuitionem rocipiat. Unde, se-

LECTIO II.

1. Itaque vicini, et qui viderant eum prius quia natio. Et primo quidcm miraculum exa-
mendicus erat, dicebannt Nonne hic estqui sedebat,
'minatur a populo secundo a Pharisaeis
:

et mendicabat ( Alii dicebant (|uia hic est aiii autem

;
:

nequaquam ; sed siniilis est ejus. llle vero dicebat. et principihus, ihi, Adducunt cum ad Pha-
quia eao sum. 2. Dicebant ergo ei Quomodo aperti :
risxos; tcrlio ca^cus propter suam con-
suut tibi oculi ? 3. Respondit lile homo qui dicitur
:

Jesus, lutum fecit, et unxit ocuios meos, et dixit
mihi Vade ad natatoria Siloe, et lava. Et abii, et
:
lavi, et video. 4. Et dixerunt ei Ubi estille? Ait
fcssioncm instruitur a Christo et commen-
datur, ibi, Audivit Jesus quia ejecerunt
:

Nescio. 5. Adducunt eum ad Pharisa-os qui csecus eum foras. Circa primum tria facit quia :

fuerat. Erat autem sabbatum quando luntum fecit primo inquiritur dc persona illuminati
Jesus, et aperuit ocuios ejus. Iteruni ergo interroga-
bant eum 1'harisrci. quomodo vidisset. liie autem sccundo de ipsa illuminationC;, ihi, Dice-
dixit eis : posuit super ocuios, et lavi, et
Lutum mihi hant ergo ei, etc. tertio de persoua illu-
;

video. G. Dicebant ergo ex Pharisreis quidam Non

minantis, ibi, Et dixeruntei Ubi est illel
:
:
est hic homo a Deo, qui sabbatum non custodit? Aiii
autem dicebant Quomodo potest homo peccator
: Circa primum tria facit. Primo ponitur
hiec sigoa facere ? Et schisma erat inter eos. 7. Di- qusestio de persona illuminati sccundo ;

cunt ergo cjeco iterum Tu c|uiil dicis de illo qui

:

aperuit oculos tuos ? Ille dixit quia Propheta est.:

assumuntur divcrsa? opiniones ad quaes-
8. Non crediderunt ergo Judrei de illo (|uia Ciccus tionem; tcrtio detcrminatur quaestio.
fuisset et vidisset, donec vocaverunt parentes ejus
qui viderat, et interrogaverunt eos, dicentes Hic :
Ponitur quidcm quaestio a populo unde :

est filius vester, quem vos dicitis quia coecus natus dicit Itaque vicini, et qui viflerant eum
:

est ? Quomodo ergo nunc ergo nunc videt ? 9. Res-

ponderunt eis pareiites ejus, et dixerunt Scimusquia :
prius quia mcndicus erat, dicehant Notme :

nic est filius noster, et quia ciecus nalus est quo- ; hic est qui scdebat ct mcndicabatl Ubi
modo autem nunc videat, nescimus ; aut (juis ejus duo considcranda occurrunt. Unum est :
aperuit oculos, nos nescimus ipsum interrogate::

letatem habet, ipse de se loquntur. Hfcc dixerunt pa- quod cx miraculi magnitudine ipsum in-
rentesejus quoniamtiraebaul Judaios. Jam enim cons- crcdibilereddcbatur undcdicchant, infra :

piraveranl Judsei, ut si (juis eum confileretur esse

Christum, extra synagogam fieret. Propterea [laren- (hoc cap.) A sscculo non est auditum quod
:

tes eis dixerunt quia sctatem habet ipsum inter-

:
(tperuerit quis oculos casci nati. Undo im-
rogate.
pletur in eis quod dicitur Habac. i, 3 :

1. PositamiracuIosaiIIuminati()ncca'ci, (Jjius factum cst in dicbus nostris, quod

hic consequentcrponitur miraculi cxami- Jicmo credct cum jiarrabitur. Aliud est
 : ;

CAPUT IX. 117

mirabilis Dei clemenlia quia non solum : nem, quem hominem noverat, et verus
circa potentes, sed etiam circa ignobiles homo erat. Phil. ii, 7 : Jn similitudincm
Dominus miracula operatur, dum cos qui hominum factus. Licct autem eum non
mendicant, cum multa pietate curabat : vidisset, quia caecus ab eo rccessit, ad
in quo ostenditur quod propter paupcrta- Siloe vadens, cognovit eum ex auditu et
tem nullum repellit, qui propter salutem collocutione hominum de ipso. Secundo
hominum venit. Jac. ii, 5 Noime Domi- : recitat factum, dicens Lutum fccit, et ;

nus clegit pmiperes, divites in /ide, et he- unxit oculos meos ; ubi se veracem osten-
redcsrcqni? Unde et isti signanterdicunt dit, non asserens incerta. Dominus enim
Nonne hic cst qui sedchat et mendicabal? lutum fecerat ex sputo quod quidem :

quasi dicant, ignobilis et curatione indi- iste nescivit sed hitum factum, et oculis
;

gnus. Contra dicitur Baruch iii, 26 Ibi : superpositum, persensum tactus didicit;
gigantcs nominati. Opiniones autem po- et ideo non dixit, Lutum fecit ex sputo ;

nuntur a plebe unde dicit Aliidicebant

: : sed simpliciter, Lutum fccit,ct unxit ocu-
quia hic est, scihcet qui mendicabat; et los meos. I Joan i, 1 Quod audivimus, :

hoc ideo, quia pluries eum viderant men- q^wd vidimus oculis nostris, et pcrspexi-
dicantem, et simihter discurrentem per 7nus, ct manus nostrx contrectaverunt...
civitatem, quando cum hito ad natatoria testamur et annuntiamus vobis. Tertio re-
ibat, inspexerant unde non uHra pote-
: fcrt mandatum, dicens Et dixit mihi, :

rant dicere, Non est hic. Sed ahorum scilicet Jcsus, Vade ad natatoria Siloc et ,

opinio erat contraria unde dicebant•.

: lava. IIoc etiam nobis necessarium est
Nequaquam, scihcet hic est, sed similis nam si volumus mundari a ca^citate cor-
cjus est. Cujus ratio est, quia, ut Augus- dis, oportet quod spirituahtcr hivemur.
tinus dicit, ocuh restituti mutaverant Isa. i, 16 Lavamini, mu7idi estote. Qmxrio
:

vultum enim ita cognoscibilc

ejus. Nihil commendat suam obeclientiam, dicens ;

sicut visus. Kcch. xix, 26 Ex visu co- : Et abii,et lavi; quasi dicerct Ex quo :

gnoscitur sensatus. Quaestio determinatur mandatum audivi, desiderio visionis duc-

percsecum; quia illc dicebat, scilicet ca3- lus^ executus sum mandatiim. Ncquemi-
cus, Ego sum, scilicet qui mendicabam. rum quia dicitur Prover. vi, 23 Man-
: :

Vox grata est ista, ne damnetur ingrata. datu//i (scilicct impletum) Uiccr/m cst, ct
Quia enim non poterat esse ingratustanto lex Uix. Quinto confitetur bcnericii cirec-
bcnehcio, nec aliud signum gratitudinis tum, dicens, Et vidi. Et rccte post obe-
ostendere poterat quam quod constanter dientiam illuminatur quia, nt dicitur :

confiteretur se a Christo curatum, dicit, Act. V, 32, dabit Spiritum sa/ictu/n obc-
Ego sum, qui scilicet caecus eram, et dic/itibus sibi. Yidc ca>ci constantiam :

mendicabam, et modo video. Tob. xii, 6 : nam ut Augustinus dicit, Eccc u/i/iu/ilia-
Bencdicite Deum cadi, et coram omnibus tor factus cst gratix, eccc evangcUzat, et
vivc7itibus co7ifitcmi7ii ei, quia fecit vobis- co/iftctur Judcvis. Cfficus ille conhtcbatur,
cum miscricordiam suam. ct cor impiorum slriiigcbalur. (luia non
2. Consequenter cum dicit, Dicebant hahcbaiil liimcii, scilicct in cordc, quod
crgo ci Quomodo apcrti su7it
: oculi lui? ille habidial iii facic.

agitur do inquisitione faoti, scilicet de 4. Conscqiiciilcicum dicit, Et dircruut

ipsa illuminatione et primo ponitur
: ci, Vbi cst iUe? ponilur iiuiuisitio dc pcr-
qua^stio JuiLcorum sccundo rcsponsio
; soiia ilhimiiiaiitis ; ct primo i>oniliir Ju-
ca^ci, ibi, llcsjxnidit : lUcho//io qai dicilur (hcorum (iiKcstio, cuni dicuiit, Lbi vst
Jcsus, hitum fccit, etc. ergo Si tu
Dicil : iUc? Maliliosc occisioncin
intcrroganl
es iile qui caicus mendicabas, dic ergo mcditanlcs jam cnim advcrsus
;
Cliristuin
nobis Quoi/iodo apcrti su/it tibi ocu/i'?
: coiispiraMMaul. Siipra viii, W) Nunc nu- :

Sed ista qua^stio ex curiositatc pi-occdil : tc//i ijiuvritis //ir iutfvficcrcl Sccundo po-
quia huiic mochiin iiec ipsc qiii curatiis niliir ca'ci rcsponsio, ciim ait, .Vc.nt;V). Ut
ost, nec nos iiovimus. Kcdi. iii, 'J'i /// : Augiistinus dicit, cx vcrbis apparct (juod
piwibns of/cribus cjus /w fucris curiosus. sicut corporalitcr iii ipso g(\slum fuit ita
3. Hcspoiisio caMM fuit miral)ilis iindt». : spiritiialitcr divcrsis tcmporibiis rcpra»-
dicit : llcspo/nUt lUc ho//u/ qui lUcitur
: sciitalur. Namadliiic priiiio liniliir ca-cus,
Jesus, Uitu//) fccit, ct u/ixit ocuh/s tncos etc. et post lotus vidct inunclio qiiidcm
; ct
Iii ([iia |»riino (prKlcm (lcinoiisliat pcrso- iiiclioalioiicin saiiitalis corporalis rcpia'-
nani illiiiniiiaiilcm, dicciis lUr hn/un q/ii : sciilat lolio aiitcin pciTctMaiu couscqui-
;

dicitur Jesus. Ucclc nominal eum liomi- liir sanitalcm. Si»ccialitcr autcm inuiiclio
 ;

!!8 KVANCKLinM .lOANNIS

cfflril ratcoliumiMinm ; lotio, soilicct l»ap- Ubi primo admiranda cst caBci constan-
tismiis, pcrflcit ct ilhnniiiat. Sic crgo di- lia; nam et si coram turbis, a (juibus
vcrsa (livorsis tcmiioribns rcpncscntatur sine pcricnlo intcrrogabatur, veritatcm
(Idcs '
; nam |)tM- lioc (piod (licil, \csr{(f, (iixcrat, non magiium vidcbatur scd hoc ;

rcpra'scnlatnr liiies iinprrrccta in oatc- niira' cst oonslaiilia' quod in '

amj^liori
chnmcnis. Snpraiv : Vos ndora/is (/utn/^ies- periculo constitntus, scilicct coram Plia-
citis. 1'otcst rtiam j)t'r lioc signillcari lldcs risaeis, ncque negat, ncquc contraria
nosfra. I Cor, xiii pdvlc niini ro-
I!) -.E.r dioitprioribns.sccnndiimilludPsal. cxviii,
gnosrimus et r.r parlr prophrtdnuis. 4() :fjjfjucbar dc tcstinioniis tuis in cons-
5. (lonsccpicntcr snbdilnr, Addu-cnm pcctn rcgum, etnonconfundc/ntr. Secundo
cunt cuni nd P/iarisxos, agitur de inqni- a(hniranda est ejus industria nam morcs ;

sitiono. Et primo iiKpiirunt a oa'co; rcoilaiitium servat, j)rimo ditruse et

(jui
sconndo a parcntihus, ibi, \on rrrdidc- onm circnmstantiis oiniiibiis rcfcrunt ct ;

runt rnjo Judxi. Ciroa primum tria facit. si scciindo referri oportcat, succinctius
Primo pra'scntatnr in(]uircndus; secundo loquuntur. Unde neque nomen diccntis
ponitnr in(|iiirciitiiim inlcntio; tcrtio po- expressit, neque quoniam dixit 7nihi,
nitur ipsa iiKpiisitio. Inipiircndus autcm, Vadc ct scd confcstim soliim subs-
/ava ;

soilicct oicciis, pia'S('iitatur a populo tantiam facti tangcns, dicit, Lutum fccit.
lMiarisa'is undc adductint, soilicct turbae,
; 6. Conscquenter cum subdilur, Dice-
cuni r/ui cxcus fucrnt, ad Pharisxos ct : ba)it ergo cx Pharisxis quidam ctc, flt
hoo idco, (piia fpuTsicrant ab co ubi csset iiiquisitio de persona illuminantis. Et
Jcsus, ut si cum iiivcnirent, duoereut I)riino poniintur diversa' scntentiae Pha-
cum ad Pharisaeos, damnandum propter risaeorum de Christo; secundo exquiritur
solutionem sabbati. Quia vero Christum sententia caeci, ibi, Dicunt ergo cxco ite-
non habncrunt, ducunt ca^oum, ut eum rum. Circa primumtria facit. Primo ponit
vehementius intcrrogantes, cogant im- opinionem Christum blasphcmantium
portunitate vcl timorc ali(]uid falsitatis sccundo opinionem eum commendan-
contra Christum oonfingere. Hierem. v, tium; et tertio concludit, quod inter eos
5 : Ibo C7'(/o adoptimates; i/)si cnini co(/no- erat schisma ct dissidium. Circa primum
vei^imt viam Domini, Judiciutn Dci sui ct ; sciendum est, quod illi qui maUtiose
cccc hi jnai/is ronfrrijrrunt jurjum, rupe- contra aliquem agunt, tacent, si quid
runt vincula. Intcntionem autem eorum boni in facto ejus vident; et mala, si qua
Evangelista perversam esse ostendit, videntur, manifestant, etiam bonum in
dicens : Erat autcm sabbatum quando malum convertentcs secundum illud
;

lutum fccit. IIoc dicit, ut corum malam Eccli. XI, 33 : Bona

ma/a convertens
i?i
mcntcm dcmonstret, et causam proptcr insidiatur, et in e/cctis imponet macu/am.
quam eum quaerebant; ut scilicet occa- Quod et isti faciunt nam id quod vide-
;

sioncm oontra cum invenirent, et detra- batur bonum, scihcet caeci illuminatio-
hcrent miraculo per aestimatam legis ncm, subticentes, quod contra Christum
prsevaricationcm; cum tamen Matth. xii, esse poterat manifestant, scilicet solu-
8, dicatur, quod dominus cst Filius homi- tionem sabbati. Unde dicebant quidam ex
nis ctiam sabbati. Examinatio autem fit P/iarisxis, scilicet malitiosi etpravi; No7i
a Pharisa'is, cum dicitur Itcrum crrjo : csl hic ho)no a Dco,
cjui sa/)batum no)i
interrofjabant cum Pharisxi ctc. Et primo custodit; cum tamenChristus sabbatum
interrogant dc facto secundo de persona ; scrvarct. Dominus cnim prohibens ope-
facientis, ibi, Dicebant ergo ex Pharisxis rari in sabbato, intendit de opere servili,
rjuidam. Circa primum dno facit. Primo quod est peccatum. Supra viii, 34 : Qui
ponitur corum inlcrrogatio; sccundo facit /)cccatu)n, servus cst peccati. Ergo
caBci responsio. Interrogant autcm eum qui faoit opera peccati in sabbato, solvit
do matcria consccutae visionis. undc : sabhatum. Christus ergo qui sine peccato
itrrum inlrrr(}f/abant cum Phari^sxi cto. : erat, potius sabbatum, quam ipsi custo-
non ut scircnt, scd ut oalumniam infcr- diebat. Commcndantiumautemopinio po-
rent, ct falsitatcm imiionerent. Rcspondit nitur, cum subdit Quomodo potest ho))io
:

autcm OcTcus, non diclis oontraria, nec peccator /ixc sig)ia facerel Isti enim ali-
dissona vcritati undc i//c, sciiicet caecus,
: quam fidcm ex signis conceperant et im-
dirit cis: Luluni posuif niihi sujicr ocu/os. perfectc ct imbccilliter erant dispositi ;

' Al. omitlilur: « iides. » — » Al. (lccst : « in.»

 ;

CAPUT IX. 119

quia ex timore Pharisaeorum et princi- ratio, ibi, Hoc dixerimt pareiites ejns aic.
pum quasi sub dubio proponuut, cli-
,
Causa autcm secundae inquisitionis, fuit
ccntcs Quomodo potest homo pcccato
: infidclitas Pharisa-orum ct iioc ost quod ;

hxc supia faccrel Infra xii, -42, dicitur, dicit : Non crcdiderunt
de illo, scili- erfjo
quod multi ex principibus crediderunt in cet Pharisaei, quod ceecusnatus fuisset, et
eum, sed propter Pharisxos non confile- vidisset, donec vocaverunt parentes cjus^
hanlur. Qui tamcn potius dcbuissent os- scilicct ca^ci qui vldcrat. IIoc quidcm fa-
tcndcrc qualitcr sabbatum non solvcrct, ciunt volcntcs annullare Christi miracu-
ct convcnicntcr respondcrc proJcsu. Dis- lum, nc pcrdant gloriam suam. Supra v,
sidium autem conchidit inter eos, dicens : 44 Quomodo potestis credere.qui (jloriam
:

Et schisma erat inter eos : quod scilicet ab invicem accipitisl Inquisitio autem po-
fuerat etiam inter populos et hoc erat ; nitur a PharisaMS ad parcntes ubi tria :

signum illorum. Osese x, 3

interitus *
: proponunt. Primo dc persona fdii, di-
Divisum est cor eorum, nunc intcribunt. ccntes llic cst filius vester ? quasi dice-
:

Matth. XII, 25 Omne regnum in seipsum : rent, Numquid est hic? Secundo dc ejus
divisum, desolabitur. ca'citatc : uiidc subdunt Quem dicitis :

Consequcnter inquirunt sententiam

7. quia natus est accus? Non dicunt, Qui
a caeco, et dicunt Tu quid dicis de illo : quandoque fiiit caecus scd Qiiem dicitis
;

qui aperuit oculos tuos? Et primo ponitur quasi dicerent Ilod confingitis. Num- :

Pharisaeorum iiiterrogatio secundo ca.^.ci ; quid hoc est verum ? Sed, o inquinati !

responsio. Interrogant quidcm cum di- quis patcr cligcrct talia monliri dc hlio?
cunt Tu quid dicis de illol. Quic quidcm
: Conanturcnimpcr hoceos ad ncgationcm
intcrrogatio,secundum Chrysostomum, ducerc. Tertio qua'runt de modo conse-
non est eorum qui Christum blasphama- cutae visionis, diccntos Quotnodo erjo :

bant, scd eorum qui commendabant. Kt 71U/IC videt? qiiixsl dicnni Aut hoc est :

liocapparct cx modo intcrrogandi unde : falsum quod nunc vidcat, aut primum
commemorant ei rcccptum bcneficium, quod caecus fucrat sed constat lioc osse ;

dicentes Tu ciuid dicis de illo qid aperuit

: verum, quod videt : falsum crgo fuit
oculos tuosl Alioquin si alii interrogas- qiiod caecum diccbant. Eccli. >iii,eum
sent, non hoc dixisscnt, sed potius, iir.i
-
14 Ex multa enim hxpichj tcntabit te, et
:

solvit sabbatum. Ideo autcm bencficium subridens intcrro(jabit te de absconditis

commcmorant, ut eum gratum rcddentes tuis.
inducant ad Christi praedicationem. Se- Rcsponsio parentum ponitur conse-
G.
cuiidum autcm Augustiniim, est intcrro- quontcr, cum dicit liespon(b'rutif sir pa- :

galio advcrsariorum, volcutium caluni- rentes cjus otc. Dc tribiis autom intcrro-
niari hominein qui constantcr vcritatem gavcrant Pluirisa.'i scd dc duobus cons- ;

confitcbatur, vel ut ex timore mutarct tantcr respondent, ct de terlio rcmittunt

sentcntiam, vcl saltcm ut cum dc syna- ad filium. Primo quidom confitonlnr [)ri-
goga ejiccrcnt. Ucsponsio autcm caici mum, scihcot (luod filiiisoorum sit uiido :

constansponilur undc siibdit Uleautoa : : (iiciiiit Sciinus (juia hir esf /ilius nnsfcr.
:

dixit, quia Propheta est. Licet cnim Ifcm confiteiitur sociiii(luin,cum suitdunt,
adhuc quasi inunctus in cordc, Dei ' Et (fuia aecus natusest. liKpioj^alol tiuod
Filium nondum coiifitcrclui', C()nstanl(>r voiitas sompor vincit mondaciiim. rndo
tamcn (juod sciiticbat cx])rcssil, iion ta- in a[)()crypliis Es(ha' III, Esdra' iii, i;}, di-
mcn mentilus cst. Nam ipsc Domiiiiis de citiir, (juod (( vcrilas su|)or omniavincil. »>

se di.xit Marc. vi, ct Malth. xiii, 57 : Non Tortium autom, scilicot (jualitor vidit di-
est Propheta sinc h(ni(jre nisi in patria (•iiiit Quo/nnt/n aufrm nunr ridraf, nrsri-
:

sua. Deutcr. xviii, I.j Prophetam susci- : mwi. Sociindo do |)orsoiia ilhiininaulo,
tahit vobis Dcus... ipsuni uudiefis. cum subdiint : .1/// quis djtcruit ttru/os
8. Conscqucntcr cum dicit, i\on credi- e/us, nos nesci/nus. Iloc idoo diciint, (piia
dcriint crr/o Jud.vi dc illo, agiliir dc iii- iiujiiisitio fiobat coiilra |)orsouam illuini-
quisitioiic a iJiircnlilms ct priino |Mtiiiliir : nanloiu ot idoo romitliiiil ad ritiuui, di-
:

causa iiKiuisilionis ; sccuudo sulidiliir iii- contos Ij/siii/i i/ifrrroi/tifr : .Tftifrni btibe/,
:

tcrrogalio, il)i, PJt interroqarrrunf; tcrtio i/)se de sc loquatur ; tiuasi tlicant Kt .si :

adbibcliir rcs[)onsio, ibi, Hcspomh^runt gonuimusoumca*cum, noutainoninulum:

er(jo cis ; quarto assignalur rcsponsionis iiiido lo(|ui |tolosl [»ro so in ("aiisa. Qiiod

'
Al. « iutcrius. » — '
W. : « scd pcjus, scili- ccl (iui clr. » — * .M. : n invitu?. »
 ;

120 KVANCFXIUM JOANNIS.

quidcm dispons.itivo facliim ost. ul ornidunt corpus. » Tausa autcm timoris
(lum parcutcs coulitculur ([uod sciuut, ct luit, (\\Ui\Jfim cnnspiravrifint Jiidan, ul si

ca-cus coulinual <|ui cst cinalus, vcritas f/iiisfioiiron/ifirrtiirrsscC/iristian^ex/rf/si/-

miraculi mauis aiiiiarcrct '. Uati(» autcm iifn/of/fiiii /,'crr/. lufraxvi, i : Il.vc locutiis
1-. rf '.'.
t _ I- ... ;,./; • ,• ,./
rcsponsiouis pouilur, cum subdit Iloc : sum vohis, ut non scanflalizemijii : ahsf/uc
discrunt /larcntcs cjus, f/uoniam timehant symujof/is faricnt vos. Kt ut dicit Auf^usti-
Jud.vns adhuc ciiim imixMfccti crant, ncc
: nus, jam non crat malum ficri cxtra sy-
adimplcro ausi quod dicil Dominus, naiLTOf^^mi : nam quos illi rcpcUcbaul,
Mallh. X, :28 : <( Nolitc limcro cos qui Chrislus rccipicbat.

LECTIO III.

1. VocRverunt orpo rnrsum liominem qui fuerat non fuissc illumin.itum a Christo : vel si
ca>cus, et clixerunt oi I)a gioriam Deo, nos scimus:

fiuiii liic honio p<'Ccator est. 2. Dixit ergo eis ille :

Si peccator est nescio unum scio, (juia crecus cum
essem, nioiio viileo. 'S. Di.xerunt ergo illi Quid fecit
tibi \ (Juomoilo aperuit tibi ocuios ? 4. llespondit eis:
hoc non possunt, saltem connteatur se ab
: co aliquo maleficio curatum. IIoc tamen
:

non aperte dicunt; sed tacile, etsub praj

Dixi vobis jam, et auilivistis quiil iterum vultis au- : textu religionis ad hoc enim inducere :

«lire \ Nuni(|uid et vos vultis discipuli ejus fieri ?

vohmt diccnlcs, quasi Da gloriam Deo;
5. Maledixerunt ergo ei, et dixerunt : Tu (liscipulus
iliius sis. 0. Nos autem Mojsi discipuli sumus : nos dicant Jlluminatus es; sed hoc non est
:

scimus, quia Moysi locutus est Deus ; liunc autem nisi a Deo ergo hoc nulh ahi attribuas
:

nescimus unde sit. 7. Respondit ille liomo, et dixit

eis : Id lioc mirabile est quia vos nescitis unde sit,
nisi Deo, et non isti, scihcet Christo quia :

et aperuitmeos oculos. 8. Scimus autem quia pec- si hoc facis, ostendis tc non accepisse a
catores Deus non audit. 9. Sed si quis Dei cultor
Deo curationis bcneflcium quia Deus
voluntatem ejus facit, huuc exaudit. 10. A saj-
:
est, et
culo non est audilum quod (juis aperuerit oculos per peccatores non operatur miracula.
cipci nati. 11. Nisi esset hic a Deo, non poterat fa-
Unde subdunt Nos scimus r/uia hic homo :

cere <|uidiiuara. 12. Ilesponderunt, et dixerunt ei In :

peccatis natus es totus et tu doces nos? Et ejece- ;

pcccator cst; quasi dicerent Confitere :

runt eura foras. quoniam hic nihil operatus est, nega

quod acccpisti. Sed, ut Augustiuus dicit,
Posita supra inquisitione negotii,
1. si hoc fecisset, non dedisset gloriam Deo,

scilicet a Cccco ct parcntibus, hic pcrsua- sed potius ingratus existens, blasphc-
(lcnt ncgarc vcritatem, ct afferre falsita- masset. Sed vere mendacium locutus est
tem ct primo persuadent veritatis ne-
: stylus Pharisaeorum, dicentium Nos sci- :

gationem secundo irrogant maledic-

; mus quoniam hic homo peccator est nam :

tionem tertio inferunt condemnationem.

; supraviii, 46, eumdem de peccato ar-
Secuntbmi ibi, Maledixerunt ergo ei; ter- guere non potuerunt, cum dixit Quis ex :

tium ibi, Ilcsponderimt ei, ct dixenintei : vobis arguet me de peccato? Nec mirum,
In pcccatis natus es totus. Circa primum quia hoc dicitur I Pet. ii, 22 Peccatum :

duo facit. Primo ostendit quomodo per- non fecit, nec inventus est dolus in ore
suadcnt ei veritatem negare secundo ; cjus.
quomodo iterato interrogant, ut calum- 2.Dixit crgo eis ille, etc. Ilic ponitur
niam possint inferre, ibi, Dixerunt ergo csci constantia nam stpjiiachatus contra :

illi Quid fecit tibi? Circa primum duo

: Pharisaeorum duritiam, et impaHens ad
facit. Primo proponit eorum malitiam verba eorum, cum vcritatis assertione
secundo constantiam, ibi, Dixitergo
caeci dicit Si jjcccator estnescio. Sed cum su-
:

ille. Malitia Pharisaiorum ostenditur in pra dixerit, quia Propheta est ; numquid
veritatis negandai persuasionc. Cons- hoc propter timorem quasi dubitaus di-
tantia caeci apparet in firma veritatis con- cit :Si jieccator cst nescio -? Absit; sed
fessione. Dicit ergo quantum ad primum : quasi indignatus Pharisaeos irridens ;

Vocaverunt crgo, scilicet Pharisaii, rur- quasi dicat Vos asscritis eum peccato-
:

sum hominem riui fuerat ceecus : nam pa- rem sed hoc ' ego nescio quod sit pec-
;

rentes intcrrogati, rcmiscrant eos ad cator, et miror quod hoc asseritis, quia
caecum ct dixcrunt ei :Da gloriain Dco.
: opus fecit quod non videtur esse pecca-
Unum dicunt, sed ahud intendunt. Intcii- toris quia cxcus cum essem modo video,
:

dunt quidcm ut cogant cum dicerc, sc cjus beneficio. Secundum Auguslinum,

' Al. : * ct vcrilas miracuii magis apparcat. » dicat. ^ Al. omillitur : • lioc. »
— ' Al. desuQt haic vcrba usquc « ad quasi :
 CAPUT IX. 121

hoc dicit ut nequc pateretur calumniam, faccre. Et, ut Augustinus dicit, illumina-
neque veritatcm subcelarct. Fortassis tus libenter volcbat istos illuminare unde :

enim si dixissct: Scio eum justum; quod signanter dicit, Et vos; quasi se innuens
verum erat, calumniati fuissent eum. discipulum; quasi dicat Numquid et vos :

Sed, secundum Chrysostomum, idco hoc vultis, ut et ego sum, discipuli cjus /ieril
dixit ut dareteis majus testimonium, sci- Ego jam video, vestrae illuminationi non
licet miraculosa operationis, et
ipsius invideo. Et, ut Chrysostomus dicit, ex
suam responsionem faceret fide dignam ista caeci constantia apparet quam forte
ab accepto beneficio. quid ^ sit veritas, quse si despectos as-
3. Dixerunt crgo illi, etc. Hic iterato in- sumpserit, claros et fortes eos facit. Et
terrogant, ut calumniam inferant. Et quam imbecille quid * sitmendaciumquod
primo ponitur dolosa Phariseeorum inter- etsi cum fortibus fuerit, imbecilles eos
rogatio; secundo rcspondentis cseci de- monstrat et reddit.
risio, ibi, Respondit cis etc. Dicit ergo o. Maledixerunt crrjo, etc. Ilic irro-
quantum ad primum Dixcrunt crgo illi : : gatur ca3co a Pharisseis maledictio ;

Quid fccit tibil (,}m3i amm. cfficus confessus secundo caeci ad Pharisaeos redargu-
fuerat se a Christo visum recepisse quod tio, ibi, Uespondii ille. Circa primum
isti non quaerebant, scd potius in ipso duo facit. Primo ponitur Pharisa^orum
modo faciendi, contra Christum calum- maledictio; secundo maledictionis occa-
niam inferre intendebant; ideo non di- sio, ibi, Nos autem Moysi discipuli swnus.
cunt, Qualiter vidisti? sed Quomodo apc- Dicit ergo qiiaiitum ad primum Male- :

ruit tibi oculos ? quasi dicant Numquid : dixcrunt ci, scilicet Pharisaei caeco, et di-
ahquo praestigio seu maleficio hoc fecit? xerunt : Tu discipulus cjus sis. Quae qui-
secundum illud Psal. xxxviii, 13 Qui : dem maledictio est, si pravum cor eoriim
quserebant mala mihi, locutisunt vanitates, discutias, non si verba perpendas; immo
et dolos tota dic meditabantur. est summa
bcnedictio. Ettale maledictum
4. Respondit eis, ctc. llic ponitur res- sit super nos, et super filios nostros.
ponsio quia eiiim caecus quasi jam vi-
: Supra VIII, 31 V^cre discipuli ?nei critis,
:

derat, ideo non remisse, sed audacter de scrmone mco. Ideo tameu
si majiscritis in
reliquo eis loquitur unde primo irridet : EvangcHsta dixit, Maledixerunt, quia ex
Pharisccorum iteratam iiiterrogationem, maloeorumcordeprocedebat. Prov. xxvi,
dicens Dixi vobis jam, ctaudistis : quid
: 23 Quomodo si ornarc velis vas /ictile ar-
:

iterum vultis atulirc ? quasi dicat Ex quo : gcnto sordido, sic labia twncntia cwn
semel dixi vobis, quid iterum vultis au- pessimo corde sociata. Et de hac maledic-
dire? lloc cnim insipientis est. Vidctur tione dicitur iii Psal. c.viii. 28 Malcdirent :

cnim quod non attcnditis ad ca qua? di- illi, ettu bencdiccs. Et >hittli. v, i 1 Ucati :

cuntur. Undenon estultrarcspondcndum eritis cum malcdixcri)it vobis etc.

vobis, inaniter interrogantibus, ct cavil- 6. Causam malodiclionis sulijungit
con-
lari potius quam discere volentibus. Ec- sequontcr, cum dicit Nos autcm Moi/si :

cli. XXII, y Cum dormientc lo(juitur qui

: discij)i(/i su))iKs. Reputaltaut oiiiin malo-
narral stulto sapientiam : et in /inc luirra- dictionom (jiiod ca'ciis dixorat ois (piod
tionis dixit : Quis csthic'^ Secundodoridct llerent discipuli Cluisti; cuin ipsi gloria-
praesumptuosam Pharisa'orum inlontio- r(!ntur sc osso discipiilos >h)ysi, quom
nem, (Hccns Numqnid et vos : vuitis dis- inajorom roputahaiit. Kt idoo primo pro-
cipuli cJHs /icri'> QuaiKlo oiiim arKiuis di- poiiuiit suain couditioiioin, dicoutos Xos :

ligonlor iuquirit iuil hoc faoit hona iu-

: (iiitc))) Mogsi discipu/i sw)ius. Kcdi xxiv,

tcntione, utscilicotci adha'rcat; aut mala, 33 :Lcgcm numdavit Moijscs in primitiis

iit cum coiidemnot. Quia orgo Isli ihli- Jiistitiarwn ctc. Sod falsa ost eorum glo-
g(Mil(U'quaTohaut, ot ca^cus uoii ausns (\s| ria (luia m^c oum so(piobaiilui', noc pra'-
•

ois impouoro (juod mahi iiil(!ulioiio (|ua'- copta ojus imploliant. Siipra iii, 3() .sV :

loreut, doclinal ad aliam iiarlom, (hcoiis : cjwdrrctis Mogsi, crcdcrctis forsifan cl

Numquid ct vos vultis discipu/i cjits /icril >/*////; (piasi (lical : Noc se^piiiniiii scrvum.
•''
(juasi dicat : si iiou (luaTilis niahiioso, ot doorsuui poiiilis coutra Dtuniiiuin. '

(M'go vullis adha>rofo oi. Ilior. xni, r.\ : ciindo oxtoiiiiiil Moysi diguilalop- •»"pi^
Simutarc potest .Kthiops pellcin sufon, aut dicuiil Nos .sriuiiis (piia Mogsi '.-o .\p<»s-
:

pardus varictatcs suas ; ct vos potcritis bcnc '"'"

Dcus. In quo veruiu dicui'' q>»«»«l .
•'^*

Al. : « fortisquidoni. » — ' .W. : ^< tniidoni. »

 ;;

i22 EVANGKLIUM JOANMS.

titiir Exoil. XXXIII, 11, /ofjttc/jafur Domi- Christo ct dicitis quia vos nescitis unde
11 us Mni/si fficir ad faciem, sicul /ofjui so/ct sit vahle mirahile cst, j^ra^sertim quia
;

/lomo (i<i (iinirum siiiiin. VA Niim. xii, <>, ajicruit mihi oculos.
(lifit Doiniiius Si fiin it iiitcrvos Projt/icta
: H. I'alsitatcm coriim confutat diccns :

Diifnini, in risionc fi/i/iurc/io ci, vc/ pcr Scinius autctn f/iiia /jcrcatorcs Dtus jifjn
somniuni /of/uar aii i//uni. At iifin tfi/is auf/it. Utitiir tali ralione. (,hicmcumquo
servus tncus Moi/scs, f/ui in omni <iomo Dcus audit, cst a Deo; sed J)eus exaudi-
mcfi/ii/c/issiniiis cst orc cniniai/ os /o</uor : vit t;iirisfum orp^o est a Dco. I'rimo erf^o
:

ci. \ \u\c cxcellLMitiori motlo loquebulur I)onif j)riinain; sccundoassumif minorem,

cum co (luam ciim aliis Prophetis. Et de ihi, A Scvcu/o non cst auditum etc et ter- ;

hac lociitioiu! hic ipsi lo(juuiitur. Constat tio infcrt conclusionem, ihi, Si non essct
autcni cuin ad Moyscm Dcus lo(|uc- /lic a Dco, fion jjotcrat fficcre fjuictjuam.
rctur Vcrhuin suum (juod di^^iiias Moysi Circa primum duo facit. Primo iiisinnat
est ex Verho Dei. Et sic Vcrhnm majoris quos Deusnon audiat secundo osfcndit ;

di^Miitatis est quam Moyses.

3 llch. iii, : quos Deus audiat, ihi, Scd si fjuis Dci cu/-
Ani///ioris f//tiri,v isfc (scilicet Christus) tor est /lunc cxaurUt. Non audit autcm
/)ra' Mfii/sc f/if/nus lia/jifus cst, fjuanto afn- Dcus peccatores ; et quantum ad hoc di-
jj/iorcffi /ifuiorem /la/jct t/ojnus qiti xtlifi- cif : Sciifius fjitia /jccccttores Deits noti au-
caviti//am. Tertio occulte insinuantChristi flit;quasi dicat In ista opinione ego et
:

di^nitalcm, cum dicunt llunc autcfn, scl- : vos consenfimus, quod non exaudiantur
licct Christum, ficscinius nndc sit quod : peccatores a Dco. Unde in Psal. lxxi, 42 :

qnidcm vcrum est, non tamen secun^Jum C/amavcrufit ad Domifium, et non exau-
eorum inlentionem. Nesciehant enim Pa- fiivit eos Proverb. i, 28
: Tufic ifivoca- :

trem, unde Christus erat. Supra viii, 49; butitme, el nofi audiatn.
Xcrjuc fuc scitis, ficr/uc Patrcm nieufii. Sed Sed confra. 11 Paral. vi, 37 Si autem :

falsum cst (juiuitum ad eorum intentio- peccaverifit tibi (neque enim est homo qui
ncm dixerunt cnim Himc autctfi nes-
:

citnits ufif/e sit; quasi dicant NulHus

: noii pcccet) — et reversi fueritit atl tc iti

: toto corde suo.. aperiantur cjuseso ocu/i

aiictorilatis est, et quasi apocryphum, ita tui, et aures tuee intentse sitit ad orationem
ut non consfet de eo an a Dco vencrit f/ux fit ifi /oco isto. Luc. xviii, 1-4, de Pu-
per quod videhantur ei imponere ilhui hlicauo dicifur, quod ficsceiidit justificatus
Hicrem. xxiii, 21 : Non mittebam eos, et ifi domum suam. Et propfer hoc dicit Au-

ijjsi currcbafit. gustinus, quod cascus iste adhuc loquitur

/lomo, etc. Hic poni-
7. licsjvjfifiit i//e ut inuncfus -, nondum perfecte sciens :

tur contra Pharisa^os argutio. Et

Ci-eci nam et pcccafores exaudit Deus alias :

primo admiratur eorum duritiam se- ; frustra PuhUcanus diceret (loc. cit.) :

cundo confutat eorum falsitatcm, ihi, Domine Deus ,jrropitius esto mi/iipeccatori.
Scimus aufcffi rjuia jjcccatores Dcus nofi Si autem verhum caeci salvare volumus,
Sciendum autem circa primum,
fiudit. dicendum est, quod Deus non exaudivit
quod non ea quw frequenfer fiunt et se- peccatores in peccatis persistentes exau ;

cundum communcm modum miramur divit tamen peccatores de peccatis poeni-

sed insolita
et ardua, sive hona sive mala tenles, qui magis sunt computandi in
sinf,admiramur nam insolita bona et : iiumero pojnitenfium, quam peccatorum.
ardua admiramur *, secundum illud Es- Sed insurgit dubitatio constat enim :

ther XV, 17 Va/de etiim at/mirabi/is es

: quod miracula non fiunt ab hominibus
Dominc, ct fac.ies tua ji/cnaest rjratiarutn. propria virtute, sed per orafioncm. Pec-
Admiramur ctiam ardua mala, secundum cafores aufcm frequenter miracula fa-
illud llicr. II, 12 Su/jer /kjc obstitpcscite
:
ciunt, secundum illud Mattli. vii, 22 :

^*^' ^"0 cnitn Tfia/a fccit jjopit/us Nonne iti notnifie tito /iro/jlicfaviffius... et
meus. Secuiidiim hoc ergo respondens virtutes mu/tas fecimitsl Et tamen Deus
' '
capcus, dixit cis : /;/ /loc tnirabi/e
'
est r/uia non iiovit eos ^. Non videtur ergo verum
ciros ficscitis Ufu/c sit; quasi dicat : Si ali- quod cacus dicit Scifnus rjuia pcccatores
:

Unuuem parvum et nohis similcm non re- Deus fiofi ftudit.

dunt qiiifis alicujus aucforifatis, non esset Ad hoc est diiplex responsio. Una com-
"" scd (jiiia vidctis
: cxprcssum munis. Oratio enira duo hahef, quia sci-
Al. et vcrilaki^iium divinai
'
: t virtutis in licct impetrat, et mcretur quandoque
— ' AI. desunt lijcc
:

'''amur. » — * Al. : « iuvi- tus. » Al. : « nos. »

 CAPUT IX. 123

ergo impetrat et nonmeretur; quandoque manifestum quod per operationem est

autem meretur, et non impetrat. p]t sic Dei hocfecit, et quod exauditus esta Deo.
nihii prohibet orationem peccatoris impe- Infra XV, 24 Si opcra non fccissem in eis
:

trare quod petit, absquehoc quod merea- qux nemo alius fecit, peccatum non habe-
tur. Sic ergo Deus audit peccatorcs, non rent.
per modum mcriti, sed inquantum ex di- 11. ISiisi esset hic, etc. Hic infert conclu-
vina virtute, quam praedicant, impetrant sioncm; quasi dicat Ex quo talia opera :

quo^ petunt. Aha est specialis, in casu isto operatur, manifestum cst quod est a Dco :

quo loquebatur, scihcet quando miracu- nam nisi essct hic a Deo, non potcrat fa-
lum factum notificabat personam Christi. cere quiccfuam, scilicet libere, constantcr
Sciendum est autem quod omne miracu- et veraciter quia ut dicitur infra xv, 5
: :

him factum testimonium quoddam est. Siiic me nihil potcstis facere.

Quaudoque ergo miracuhim fitin testimo- Rcsponderunt ctc. ilic Phacisaei
12. ,

niumveritatis prsedicatae quandoque au- ;

caecum condemnant. In qua quidem con-
temintestimoniumpersonae facientis. Est demnatione triplicem dcfcctum sive pec-
autem attendendum, quod nuhum verum catum incurrunt scilicet mendacii, su- :

miraculum fit nisi virtute divina etquod ; perbiae et injustitiae. Mendacii quidem,
Deus nunquam est testis mendacii. JJico caecitatem improperando undc dicunt : :

ergo quod, quandocumque miraculum fit In peccatis natus cs totiis. Ubi sciendum
in testimonium doctrinai prsedicatap, ne- est Judaeos hujus opinionis fuisse quod
cessarium est doctrinam illam csse ve- omnes infirmitates et adversitates tcmpo-
ram, etsi persona prajdicans non sit bo- ralcs provcnirent liomiuibus proptcr co-
na. Quando etiam fitin tcslimonium per- rum praiccdcntia pcccata; quam quidcm
sonse, necesse est similiter quodpersona opinionem asscrit Elipbaz diccns, Job iv,
illa sit bona. Constat autem quad mira- 7 Rccordarc, ohsccro, quis imqiiam iimo-
:

cula Christi fiebant in testimonium per- cens periit, aiit qua^ulo recli dclcti siintl
sonfficjus supra v, 30 Opcraqiix dedit
: : Qiiia potius vidi eos qui operantur iniqui-
mihi Pater ut pcrficiam ea, tcstimoniiim tatcm ct sciyiinant dolos, et mctunt cos,
perhihent dcmc hoc ergo modo loquendo ; flante Deo, periissc. Cujus quidem opi-
caecus dixit, quod nunquamBcus pcccato- nionis ratio est, quia in veteri lege et pro
rcs exaudit scilicet quod faciant mira-
'^ , bonis pra^mia tcmporaha, ct pro malis
cula attestantia sanctitati peccatorum. poinae tcmporaics promillebantur. Isa. i,
9. Consequcnler cum dicit, Scd si quis 19 Si volucritis ct audieritis me, bona
'.

Dci cultor est.,. hunc exaudit, ostendit tcrrse comcdetis. Videntcs crgo quod isto
quod justi cxaudiiintur a Deo et per mo- homo ca^cusnatus fucrat, crcdcbant quod
clum mcriti. Ubi sciendum est, quod hoc coiitigissct ci proplcr sua pcccata ct ;

operatio miraculorum attribuitur fidei. ideo dicuiit In pcccatis nntus es totus. Sed
:

Matth. XXI, 21 Si dixcritis huic monti : falsum dicunt, quia supra, eodcm, Domi-
Tollc et jacta te in mare fict. Cujus ratio nus Ncque hic pcccnvit, ncquc pnrcntcs
:

cst, quia miracula fiunt pcr omnipoten- cjus. Eccli. XIX, 2S Ksf corrccfio mrndnx :

tiam Dei, cui fidcs inuititur qui crgo : in irn ro/ifuuicliosi. .Vddunt aultMU, Tofus,
vult impetrare a Deo aliquid, oportot ut ostcndant qnod non solum cst peccatis
quod habeat fidcm. .lac. i, (i Postulct : in(|uinalus (luantum ad animam sccun-
autcm in fidc. Si aut(!m vnlt morcndo im- diim (iiiod oiniics nascMiutur i^crcatorcs,
petrare, oportct (juod fariat Dci volunta- scd ctiain (piod pcccatoniin vcsligia ap-
tcm. Kt ista duo hic poniinlur. Quanlum parcant in corpore pcr ca'citatcm. Vcl,
ad primum dicit Sed si quis l)ci cultor : sccunduni Cbrvsostomum, tofus; idcst,
cst, [)cr sacrilicia ot boslias. Isa. xix,2I : toto lcin[u»rc vita» liia\ ct a[)riina'va a'tatc
Coknt cum i)i hosfiis clc., in bis (Miim in pcccalis cs. Suiicrbia' vcro dcrcclum
consislit cullus lalria', (pia' lidci allcsla- iuciiiiuiit, contcumcndo ca*ci doctrinain.
tur. Quantum ad secunchim dicil Kt vo- : cum diciint : Tudoccs /jo.v?([iiasi diccrciit,
luntatcm cjns facit., impltMido cjus man- Non cs dignus : in ([uo a[)[)arct cornin
datum, hiDir c.rniidif : suiipic DtMis '. siiiicrhia : niillus cniin boino. (iiianlnni-
10.sxcnh) ctc. Ilic assiiinit niiiKjrcin
.1 ciiin(|uc sajtitMis, (icbct a (iinnMiiniiiic

suaj ralionis quasi dicat Kx ipso op(M'c

;
: |)aiv() doclrinam rc[)cllcrc : niidc Apos-
ojus, quod adhuc nuilus boniinuin racil, loliis doccl. 1 C.orinlli. \i\. qnotl si mi-

'
Al. : « oxcliulil. » — * Al. : « Ihihc, » .'^uppli'. a oxauitivif MtMis.
 : ;

124 KVANr.KLITIM JOANNIS

iiori ali(ini(l rcvolatum riM^ril , tiino nndo dirilnr qnnd cjrreruut cvm foras,
niajoros delnMit lacoro, et (Miin andiro. scilicct proptcr vcritatis confcssioncm. In
Danicl. xni, diciliir (|ii»h1 Idlns poimlns (»t ccco aiilcm Jam implclnr qiiod I)(jmirms
scni(U('s andicrnnl jndicinni pncri jniiio- dixcral, Ltic. vi, 22 : licnti critis cum vos
ris, scilicct Daniclis. .•njns spirilnm lUt- m/cri/if /tomifws, ct scj/nrarcriiit vos, et
minus snscilavit. Injnslilia' aiilcm dcfcc- cjecerint nomcii vcstrum tatmjuam maltim
tnm incurrnnl, injnstc cnm cjicicndo : propter Filium homiuis.

LECTIO IV
Andivit Jesus c^uia ejecerunt oum foras et cum
1. :
vir auro, homo mimdo obrizo. Rt Ge-
ct
invenissot eum, dixit ei Tu credis in Filium Dei ?
:

2. Hespondi( ille, et dixit Quis est, Domine, ut cre-

:
iics. XVII, Doniinus pro dcccm Justis vo-
d.-im in eum ? H. Et dixit ei Jesus Et vidisti eum, et :
luit servare Sodomam. Tertio ex seriosa
mii loiiuitur tecum, ij^se est. 4, At ille ait Credo, :

Domine et nrocidens adoravii eum. 5. Et dixit ei

:
inteirogatione : unde dixit ei Tu : credis
Jesus In judicium ego in liunc mundum veni, ut
: in Eiliutn Dci? Iste caecus typum bapti-
ijui non vident, videant ; et (lui vident, cseci liant.
(). Et audierunt quidam ex riiarisfeis (|ui cum ipso
zandorum gcrebat, Unde etiam consue-
erant,- ei dixerunt ei Numf|uid et nos cjeci sumus ?
: tudo inolevit in Ecclesia nt Ijaptizandi in-
7. Diiit eis Jesus Si caeci essetis, non liaberetis
:

peccatum. Nunc vero dictis, cjuia videnms. Peccatum

terrogentur de fide. I Pet. iii, 21 Nos :

vestrum manet. salvos facit baptisma, non caimis depositio

sordium, scdbonx conscientise intcrrogatio
i . Postquam Kvangelista ostendit quo- in Deum. Interrogans autem de fide non
modo Juda?i caecum in veritale persisten- dicit, Credis in Christum? sed Filium m
lem ejecerunt, hic ostendit quomodo Dei : quia, ut Jlilarius dicit, futurum erat
Jcsus eum rcccpcrit ct instruxerit. Et ut aliqui Christum confiterentur, quem
primo ponitur Christi instructio ; secundo tameii Filium Dei et Deum negarent
CcBci devotio, ibi, At ille ait : Crcdo, Do- quod postmodum Arius finxit. Unde per
mine; tertio devolionis ejus commenda- hoc error ejus manifeste excluditur.
tio, ibi, Dixit ci Jesus :In judiciutyi cgo in Nam si Christus non csset Deus, non es-
Ininc tnundum veni. Circa primum tria sct in eum credendum, cum
solus Deus
facit.Primo proponit studium Christi ad sit objectum fidei, quae in prima vcritalc
instrucndum; secundo desiderium ca?ci quiescit. Unde et signanter dicit, in Fi-
ad credendum, ibi, liespondit illc, ct dixit lium nam bene possum credere aHcui
:

Quis cst, Domine? tertio fidei documen- creaturae, puta Petro et Paulonon tamcn ;

tnm ad pcrficiendum, ibi, Dixit ci Jesus : in Petrum, sed in Deum solum sicut iii
Et vidisti eum. Studium autem Christi ad objectum. Unde patet quod Filius Dei non
instruendum dcscribitur ex tribus. Primo est creatura. Joan. xiv, 1 : Creditis in
ex dilig-cnti consideratione eorum quae Deum, et in me credite.
circa ca^cum agcbantur sicut enim prin- : 2. Rcspondit ille , ct dixit, etc. Hic po-
ceps diligenter considerat ea qua3 suus nitur desiderium caeci ad credendum.
athleta patitur propter eum, ita et Chris- Sciendum autem circa hoc quod csecus
cst
tus ea qucT caecus patiebatur propter ve- iste adhuc non viderat Christum corpora-
ritatem et sui confessionem, diligeuter liter nam quando Christus hnivit oculos
:

attendit. Et ideo dicit quod audivit Jesus,
idest diligenter attendit, quia Pharisa^i
cjcccrunt eum foras, scilicet ex templo.
Hier. xvni, 19 Attende Domine ad mc,:
ct ad voces adversariorum meorum. Se-
cundo ex diligenti inquisitione undc
snbdit Et cum invcnisset cum, dixitei elc.
:
Illnd cnim invcniri dicitur quod diligen-
ter quaeritur. Luc. xv, 8 Quxrit diiujcn-
: suos, et misit eum ad natatoria Siloc,
nondum viderat eum; et antequam atl
cum reverteretur, postquam lavitet vidit,
(letentus fuit a Pharisaeis et Judaeis. Licet
autem corporaliter eum non vidisset, cre-
: debat tamen eum qui aperuit oculos
suos, esse Filium Dei. Et ideo in verba
desiderantis et valde inqnirentis animai
:
prorumpit, dicens Quis est Domine, sci-
:

terdonec invcniat. Ex quo videtur qnod licet Filius Dei, qui aperuit milii oculos,
Christus solum eum qua^rat, quia in illo ut credam in eum? Ex quo hic apparet
plus solo invcnit dc lidc ([uam in (jmnibus quod cum ex partc cognoscebat, et ex
Unde coUigitur quod plus dilifj^itiir
aliis. parle ignoiabat nisi cnim cum cogno-
:

unus justus a Deo, quam dcccm milliu vissct, non tam constantcr pro eo dispu-
poccatorum. Isa. xiii, \2; Pretiosior crit tasset; et si noii ignorassct^ non utique
 .

CAPUT IX 423
dixisset, Quis est, Domme? Isa. xxvi, 9 : Deus Filium suum in mundum ut judicet
Anima mea desideravit te innocie, sciUcct mimdum RespoiuJeo. Lociuitur de
? eic.
ignorantiae judicio condemnationis, de quo dicitur
3. Sed quia, ut dicitur Sapien. vi, 16 : supra V, 29 Qui mala egerunt, ibunt in
:

P7'3eoccupat eos qui se concupincunt, scili- resurrectionem judicii, idest condomna-

cetsapientia ideo ca^co sc concupiscenti
dsemonstrat, cum dicit Et vidisti eum,
et qui loquilur tecum ipse est in quo po-
nitur documentum fidei, quo Christus
eum instruit. Et primo commemorat ei
susceptum beueficium, dicens Et vidis-
ti eum, scilicet corporaliter, qui prius
; tionis; ad quod non misit JJeus FiJium
: suum in primo adventu, sed potius ad
: salvandum. Ilic vero loquitur de judicio
discretionis, de quo dicitur in I'sal xui,
1 :Judica me Deus, et discerne causam
: meam etc. Nam ad hoc venit ut discer-
neret bonos a malis et hoc ostendunt :

nullum videbas quasi dicat Ab ipso : : verba sequentia, scilicet Ut qui non vi- :

virtutem videndi accepisti. Luc. x, 23 : dent videant, et quicident coeci fiant. Nam
Beati oculi qui vident cjucB vos videtis. Et secundum Augustinum, illi non vident
Luc. II, 29 Nunc dimittis servum tuum,
: qui reputant se videre; illi autem qui re-
Domine. quia viderunt oculi mei salutare
. putant se non videre, vident. Dicuntur
tuum. Secundo ponilur documentum, autem homines caeci spiritualiter, in-
cum dicit Et qui loquitur tecum ipse est.
: quantum habent peccata. Sap. ii, 21 :

Ileb. I, 2 Novissime locutus est nobis in

: Excsecavit eos malitia eorum. Ille ergo
Filio. reputat sc videntem, qui peccata sua noii
Ex his ergo verbis confutatur error recognoscit; non videre autem se repu-
Nestorii, qui dixit aliud suppositum in tat qui recognoscit se peccatorcm. l'ri-
Christo Filii Dei, aliud Filii hominis. Nam mum proprium superborum secun-
est ;

qui loquebatur, ex Maria natus est, et dum humiJium. Est ego sensus In
est :

hominis Filius et ipsc idem qui loquitur

: judicium vcniut non videntes videant; ut
est Filius Dei, ut Dominus dicit. Non discernam humiles a superbis. Diesenini
est crgo ahus et alius, quamvis natura erat inter lucem et tenebras discernens,
non sit eadem utriusque. ut scilicet, humiles, quinon vident, idest
Consequenter cum dicit, At ille ait,
4. reputant se peccatores, videant, illumi-
Credo, Domine, ponitur devotio fidei in nati per fidem,et qui vident, idest su-
cffico. Et primo fidem quam crcdit corde, perbi, coeci fiant, idest remaneant in te-
confitetur ore \ dicens Credo, Domine. : nebris. Secundum Chrysostomum, expo-
Rom. X, 10 Corde creditur ad justitiam. : nitur de judicio condemnationis ita ta- :

ore autcm confessio fit ad salulem. Se- men quod hoc quod dicit, bi judicium
cundo protestatur eam opere unde pro- : crr/o in /lunc mu)ulum veni. non accipia-
cidcns adoravit cum per quod ostendit : tur causalitcr, seil consecutive quasi ;

se credere cjus divinam naturam qiiia : dicat Me veniente in mundiini, conse-

:

mundata coiiscientia cognoscit illum non culiim est in quibusdain jiKHciiim con-
soliim Filium homini, quod cxtcriiis vi- (lcmiialionis, iiKitiaiiliim in aliquibiis
debatur, sed Filium Dci, qui carncm condcmiiatioiiis causa niagis crcvil. Si-
susceperat : nam adoratio del)etur soli mile dicitur Luca^ ii, 3 4 Ercc positus est :

Deo. Deut. VI, 13 : Dominum Dcum tuu/n in ruituwi ct in 7'esurrectioncm niultorut7i :

adorabis. noii (|iio(l ipse sit caiisa ruina'. scd quia

5. Consequcnter cum dicit, Et di.rit ei cx advciitii sno hoc consc^niitur. Kt sub-
Jesus etc. commendatur '
ca*ci devotio : ditiir l t ipti non r/VA'/// sciHcct gcntiU's,
:

et primo ponitur devolionis cieci com- carentes liiinine divina' notitia*, rideunt ;

mendatio; socundo .Iii(Ja'orum murmura- idcst, admittantiir ud cognitioncm Doi.

tio, ibi Audinrunt ijuidatn c.r P/iarix.ris ; Isa. IX, 2 : l^npuliis ipti atnhuldbnt in tc-
lertio nuaniiirantiuin (•oiifiilaiio ibi, Dixit tiebris, riilit lurriu uKupiutn ct qui vi- :

cis Jesus :Si cxciessctis, non haberctis pcc- detit, scilicct .iuihci, babcntcs Dei cogni-
catu?n. Comniendalur aulein cauMis ex li- tioncm Psal. i.xxv, 2
: : Nolus in Jud.vtt
dei ilbiiniiialioiK! : iiikIi! dicil : In judi- Dcus c;vri fiaiit idcsl,
: ; ;d» ipsa Dci cogiii-
cium vr(p) in /lunc niunduui rrni. lionc cxcidaiit. Kl lioc cxprcssc laiiKit
Contra. Siipra iii, 17 : Nonenim misit Apostolus, Kom. ix, 30 Gentes qiuv noti
:

* Al. « 00111110111 1- oam ore. » * Al. — : << liic diim elc. »

commendatur. » — ' Al. : » ul vldoliocl inim-
i2(i KVANr.KLHIM JOANMS
sectalxtnturjttstititim (ijiprcliautcnnit jus- vestrum, 7i(m liahcrctis peccatimi quia :

titiuf/i . currerotis ad remediiim. 1'eccatum cnim

V). Et auilirrunl 'jui<l'ini,v\i:. Iliciiniii- roniittitiir pt^r gr;itiam, (jiia' iion d;itnr
tnr iniii-imir.lnil;i't>iiiiii : (|iii;u'nini viThii nisi Immilihus. J;»o. iv, (i : Humililjus
lloiniiii «'luii.ilitcr iiitfllcxcMint, vidcntos autrm dat i/ratiam. Siinc vero dicilis ijuia
caDcum oorpoialiter illiiminatnm, et iii- ridcmiis; idest, superhc vos vidcrc pu-
tolligontcs (juoil Doniiiins oomincinhirct t;uitcs, non recognoscitis vos pcccalores.

jn ipso soiiim himcn hicioi ot noii mcntis, Pcccaliim vestrum jnanct, idcst non re-
croilicU-niiif siniiHlcr ijuod oommiiKirolnr miltitur. Jac. iv, (i : Dcus sujierbis rcsistit.
ois corpoiiilom cajcitatem, ct exprobra- Sccundum Chrysostomum, cxponitur do
ret, cum dixit, Cxci fianl. Et idco dicit ca^citatc corporali, ut sit sensus : Si cxci
quod tiudicriint quidam cx Vharisxis ijui cssctis corporalitor, non liaberetis peccatum
ciim ij)so crant, vorha priodicta. Ideo au- de lioc quod ca^ci essetis quia cum sit :

tem dicit, Qui cum ipsocrant, ut ostendat corporalis dcfectus, non liabet rationem
corum instahilitatom : quia quandoque peccati. Niincvero quia dicitis, Videmus,
cum ipso suut proptcr aliqua miracula peccatum vestrum magis arguitur; quia
qiue vident; sed tameu ah co recednnt, videntcs oculis corpor;ilihus miracula quai
ciim aperitur eis veritas. Luc. viii, 13 : ego facio, non crcditis milii. Isa. vi, 10 :

Ad tcmpus crcdunt, ct in tcmpore tenta- Excxca cor popidi hujus. Vcl alitcr. Si
tionis recedunt. Et dixerunt ei Numquid : cseci essetis, idcst ignorantes judiciorum
et nos cxci sumiis? scilicet corporaliter ; Dci, ct sacramcntoriim lcgis, non liabe-
quamvis spiritualiter cseci cssent. retis peccatum suppie tantum
; quasi ;

Matth. XV, 14 : Sinitc illos : cxci sunt ct dicat Si ex ignorantia peccaretis, pecca-
:

duces cxcorum . tum vcstrum non esset adeo grave. Nunc

Dixit cis Jcsus, ctc. Hic ponitur Ju-
7. verofjuia dicitis, Videmus; idcst arrogatis
da'orum confutatio uhi, sccundum cx-
: vohis scientiam lcgis et cognitionem Dci,
positionem Augustini, manifestatur in- et tamen peccatis idco peccatum ves-
:

tcntio pra^cedentium ut scilicct ostenda-

: trum manct, idest aggravatur. Luc. xii,
tur de qua loquitur Dominus,
caecitate 47 Servus gui scit vohmtatem domini
:

quia de spirituali. Dicit ergo cxci cs- : ^.S'^ sui, ct non fecit sccu?idum volimtatem
setis, idcst vos caicos reputaretis, rcco- cjus, vapulabit multis.
gnosccntes per Immilitatcm pcccatum
 ;;

CAPUT DECIMUM
LECTIO 1.

1. Amen amendico vobis qui non intrat per os- :

tomum, et ahter secundum Aug-ustinum.
tiuni in olive ovium, sed ascendit aliunde, iile fur
est, et iatro. 2. Qui autem intrat per ostium, pastor Nam secundum Clirysosfomum, ostium
esf ovium. 3. Huic ostiarius aperit, et oves vocemejus vocat Cbrislus Scripturas sacras, secuii-
audiunt, et projjrias oves vocat nominatim, ei educit
eas et cum proprias oves emiserit, ante eas vadit.
;
dum illud Coloss. iv, 3 Orantes simul :

4. lit oves illum se([uuntur, quia sciunt vocem ejus. pro nobis, ut Deus aptcriat ostium scrmonis.
6. Alienum autem non secjuuntur, sed fugiunt ab eo,
Dicitur autcm sacra Scriptura ostium, ut
quia non noverunt vocem alienorum.
Cbrysostomus dicit, primo quia per ipsam
1. Postquam Dominus ostcndit quod acccssum habemus ad Dci cognifioncm.
ojus doctrina habet illuminativam virtu- Rom. I, 2 Quod autem promiserat per
:
'

tem, hic consequenter ostenditquod ha-
bct virtutem vivificativam et primo os-
tendit hoc, verbo secundo, miraculo
dl capit., ibi, Ei^at autem quidem lan-
fjuem, etc. Circa primum triafacit. Primo
Prophctfis suos in Scripturis sancli tle
: Filio suo, qui factus est ei cx seniine Da-
; : vid secundum carnem. Secundo, quia sicut
ostium ovcs custodit, ita sacra Scriptura
conservat vitam fideUum. Supra v, 39 :

ostendit se liabcre virtutcm vivificati- Scrutamini Script/iras quia vos p/itatis :

vam secundo ostendit vivificandi mo-

; vilam habcrc'- in ipsis. Terfio quia osfium
dum, ibi, Ecjo sum pastor bonus etc. lupos supervcnire non permittit sic sa- :

tertio ostendit vivificandi potestatem, cra Scriptura arcctha;reticos a nocumento

ibi, Disseiisio itaqne facta est inter Judaeos fid^Uum. II Tim. iii, 1(3 Onn/is Scri/)- :

propter sermones hos. Prima pars dividi- tura divinitus inspirata ud/is cst ad f/o-
tur in tres primo enim Dominus pro-
: cendum, afl argucndum, adcorripiendum,
ponit quamdam parabolam secundo ; ad cnidienfium in justitia. Ille ergo iion
Evangelista insinuat necessitatcm cxpo- intrat pcr ostium qui ad doccndum po-
sitionis ipsius :Hoc proverbium dixit pulum non ingreditur per sacram Scriptu-
eis, etc. ; tcrtio Dominus exhibetparabola^ ram. llnde Dominus de talibus dicit
expositionem, ibi, Dixit eis itcrum Je- Matth. XV, 9 Sine causa colunt me, do-
:

Parabolam autem proponit cis

sus, etc. centes floctrinas ct mfnulata honnnum.
diccns Amefi dico vobis. Qua^ quidem
: Ibid. G Irrit/in/ fecistis jnandat/im Dci.
:

cx duobus cst, scilicet de furc et paslorc Ila'C cst orgo fiiris conditio uf nou infret
ovium. Unde circa cam tria facit. Primo per ostium, sed aliuiulo. Addit aufoin,
proponit condilionem furis ct lalronis Asccndit quod et parabolai congruit,
:

sccundo pastoris, Qui autcm intrat ibi, dnm furcs non intraiifos por ostium.
per ostium, pastor cst ovium tcrlio efrcc- ; consconduiit pariotos. of pra'cipitaiif so
tum ulriusque, il)i, Et ovcs illum sequun- in ovili. Coiigiuif otiain vorilati : (jiiia
tur, etc. Ad intellcctum autcm iiujus, caiisa quaro arniui (locoaiit alitor (juani
primo considerandum est (jua^ sint ovcs, sajjiat pra'cipuo ox sii-
sacra Scripfura,
(lua'([uidom sunt fidclos Cbrisli, ct (pii |)orbia i^rovonif. Tim. vi, 3 I Si quis :

sunl ingratia Dei. Psal. xciv, 7 \os au- : iiliifr fUnel, ct nnn acquicscit sacris ser-
tem populus ejus et oves pascux cjus. monibus, suj)crbus cst, nihil scicns. Kl
Kzcch. xxxui, 17 Vos autcni oves pascux : (luautuui ad hoc dicil, Acrcndit, scilicet
nWiV //omi/ics csf/s. Ovib' cr.Lro ovium (vst por suporbiam. ()ui, iiKiuanliim, sic
congrcf^^-atio (idoUs popuii. Micb. ii, 12 : fi/tundc asrrndit, il/c fiir csf, rapiondi)
Co7ifp'Cf/ftb() Javob tot/im tc; in unun/ ron- (|Uod iion osl suum. cf hifro, oc«'itloiido
ducfim ?'ciiquifis Isracl; ntiritcr pfnuim il- (piod rapit. Abdia' v Si fures introsscnt
:

l/mi fpifisi fjrcf/cm inovili. Osfium auf(Mn atl te, si latroncs pcr noctem, qKfmntdo
oviUs aUfer accii^ifur sccuufhim (]lu'vsos- conticuisscsl Kt secundiim haiic oxposi-

• Al. dcesl : (( pcr. » — ' Al. oinillilur : « lia- Itcrc

<i>8 EVANGELIIIM JOANNIS
tioiuMTi, rontimiatjir nd pra'ot»(loiitia lioc Actor. IV, \2 Nnn cst nliud nomcn snh
:

niodo. Oiiia iMiiin Dominns dixerat Si :

nrlo (hitum hominihus, iti quo oportcat
cvri cssrtis, iinn /tnhrrrtis fiocrntiDH pos- : salros prri. Kl sccnndnm haiic cxjjosi-
}i()s

S(Mit rospondcre .Inda-i, »'f dic(M'(! : Non lioiiem conliniialnr ad |tr.'j'cc(l(Mitia hoc
»'stex noslra i cre-
;e(ilat(! (piod lil)i non modo. Qnia eiiim dicehant so vid(!rc sino
dimus, sed ex tno errore, propter (|nem Christo, secnndnm qnod dixit : Ntoic fjuia
a to averlimnr. Kt ideo Dominns lioc (licitis, Vi(Ic//ius, peccdturn vcstnnn ma-
oxclndens. vnlf oslendere (|no(l non est ncl : ideo Dominns ostendit lioc csse fal-
erronens, (inia inliat per ostinm, idest sum, qnia iion intrant per ostium; di-
per sacram Scriptnram idest, docct ca ; cens Amen, amen dico vohis. Sciendum
:

(jmesacra Scriptnra continet. autcm, quod ut qui sicui ovis per ostium
Sed confra lioc est, (jnod Dominiis non intrat, non potcst conscrvari ita ;

infra, eodem, exponens, dicit E(ju surn : iiec qui ut pastor intrat^ conscrvarc po-
ostium etc, cx quo videtur (juod pcr os- test, nisi pcr ostium intret, scilicet per
tinm dehet infelligi Christus. Ad quod Ciuistum; per quod quidem ostium in-
Clirvsosfomusdicit, (juod in liac j)aral)ola travcrunt veri pastorcs, de quihus
Dominns dicit sc esse et ostium et pasto- llehr. V, 4 : Aemo sihi assuinit hmorcm ",

rem nnde secnndum quod ipse divcr-

: sed (lui vocatur a Dco tamrjuam Aaron.
simode so vocat, divcrsimotle dicitur Mali vero pastores non intrant pcr os-
ostium quia secundum qnod dicit sc
: tium, scd pcr amhitionem, ct potcntiam
pastorem, oportet quod aliud sit ostium saicularcm, et simoniam et isti suut ;

qnam ipse, quia non est idem pastor et furcs et latrones. Oseae viii, 4 Ipsi re(jna- :

ostium. Nihil autem aliud a Christo con- verimt, et non cogtiovi '; idest, non ap-
venicntius potest dici ostium quam sacra probavi. Et dicit, Scd asccndit aliutule
Scriptura, propter rationes prsedictas. quia ostiumistud, scihcet Christus, cum
Convcnicnter ergo sacra Scriptura ostium sit parvum per humihtatem Matth. xi, :

dicitur. 29 Discite a me, (juia mitis sum *

: non :

Secundum Augustinum, hic per ostium
inteliig^itur Cliristus quia per
ipsnm intratur. Apoc. iv, 1 Post /loc
vidi ostiutn tnagnum, etc. Quicumque ergo
intrat in ovilc, oportet quod per ostium,
possunt intrare nisi qui Christi humihta-
: ct hoc, ^
tem imitantur. (^m crgo non intrant per
: ostium, aliuude ascendunt, idest supcrbi
sunt, et non imitantur iUum qui, cum
Deus esset, factus est homo et humihta- ;

scilicet Christum, intret, et non ahunde. tem suam non recognoscunt '.
Sed attcndendum est, quod intrare in 2. Qui autem intrat, etc. Ilic agit dc
ovile competit pastori et ovi ovi qui- : pastorc et primo ponit pastoris condi-
:

dcm, ut ibi conservetur pastori autcm,
ut oves conservct. Si ergo vchs intrarc
sicut ovis, ut ibi conservcris, vel sicut
pastor, ut ovcs conscrves; oportet te
per Christum intrare in ovile, non
: tionem :secundo ostendit per signa quod
iste sit pastor, ilii, Huic ostiarius aperit.
Conditio autem veri pastoris est intrarc
pcr ostium, idest testimonia sacrse Scrip-
turse unde diccbat, Luc. uh. 44
; Opor- :

ahunde quam per Christum, sicut philo- tct impleri omnia quse scripta sutit in /ege
sojilii, qui tractaverunt de principalihus Moysi etPsalmis de me.Prop/ietis ct
virtutihus, etPharisai, qui caeremonialcs Pastor dicitur Hier. xvii, 16 Ego noti *^
:

traditioues statuerunt. Scd isti non sunt sum turbatus tc pastorem sequetis.
pastores neque oves, quia ct Dominus Eccli. xviii, 13 Qui misericordiam /la- :

dicit, qui tioti intrat pcr ostium iti ovilc het docet et crudit sicut pastor gregcm
"^,

ovium, scihcet per Christum, sed aliimde, suum. Sed si Christus intehigatur per
fur est, ct /atro; quia se et ahos occidit. ostium, ut Augustinus exponit, sic in-
Nam Christus est ostium ovihs, idest trans per ostium^ intrat per seipsum. Et
congregationis fidehum, et non ahus. hoc est proprium Christi : nam nuhus
Rom. v, Paccm /labernus perC/itnstum
1 : potest intrare ostium, scihcet ad beatitu-
(ul Dcutti,per quem et habenms accessum dinem, nisi pcr veritatem : quia nihil
per /idetn in gratiattiistamiti qua stcmius, ahud est beatitudo quam gaudium de
et gioriamur iti spc glorige fdiorum Dei. veritatc : Christus autem inquantum

• Al. omittitur : « qiiia. » — ' Al. : « hanc cit. » — * Al. : « pastor verus etc. » — ' AI.: « si-
rem. » — * Al.: « etc. et dicit. » — "
AI.: « (ieest cut pastor etc. »
haec Scripturaj sententia.» — ' Al.: « recognos-
 CAPUT X. i29

Deus, veritas est et ideo inquantum : quia sicut oves ex consueta

liter dicitur :

homo. iutrat per seipsum, scilicet per imaginatione recognoscunt vocem pas-
veritatem, qua^est ipse inquantum Deus. toris, sic et fideles justi vocem Cbristi
Nos autem non sumus ipsa veritas, sed audiunt. Psalm. xciv, 8 : Hodie si vocem
sumus filii lucis per participationem lucis ejus audieritis.
veree et increatse et ideo oporlet nos : Sed contra. Multi sunt uves Cbristi,
per veritatem, quai est Christus, intrare. qui tamen vocem ejus non audieriint,
Infraxvii, 17 Sanctifica eosin veritate.: sicut Paiilus. Item aliqui audierunt, et
Infra (iioc cap.) : Per me
quis introierit, si non fucrunt ovcs, sicut Judas. Ad (juod
salvabitiir. Sed si quis etiam intrare vult dici posset, quod Judas pro tcmpore illo
ut pastor, oportet quod intret per ostium, ovis Christi erat, quantum ad pra;sentem
idest Christum, scihcet secundum ejus justitiam. Paulus autem quando vocem
veritatem, voluntatem et ordinationem : Christi non audicbat, non erat ovis, sed
unde dlcitur Ezech. xxxiv, 23 Dabo eis : hipus; scd vox Christi advcniciis mutavit
pastorem iinum, qui pascat eas, servimi lupum in ovcm. Ihec autcm respoiisio
meum David : qiiasi diceret : Perme dari sustincri posset, si non contrariaretur
debent, et non per alios, seu per seip- ei quod dicit Ezech. iv, 4 Quod confrac- :

sos. tum fuerat non alliqastis, et quod erro-

3. Hnic ostiarius etc. Hic ponit signa neum est, ?ion rediixistis. Ex quo videtur
boni pastoris, quas sunt tria. Primum quod adhucquando confractai ct erronca!
sumitur ex parte ostiarii, scilicet quod crant, oves erant. Et ideo dicendum,
ab co introducatur et quantum ad hoc ; quod lo^uifur hic Dominus de ovibus
dicit : Ostiarius aperit : qui scilicet os- suis, non sohim scciiiKhim pra^scntem
tiarius, secundum Chrysostomum, illc justitiam, sed ctiam sccuiiiluin a-tcrnam
est qui viam aperit ad cognitionem sacra' pra^destinationem. Est ciiim quanlam vox
Scripturae qui primus fuit Moyses, qui
: Christi quam nullus nisi prcedcstinatus
sacras Scripluras primus accepit et ins- audire potest, scilicet, qiii pcrsevera- ((

tituit et hic aperit Christo

: quia, ut : vcrit iisquead finem » Malth. x, 22. :

dicitur supra v, 4G Si crederetis Moi/si, : Ideo etiam dicit Et oves vocem ejus au-:

crederetis forte et mihi de me enim ille : diunt quia possent se excusare de eo-
:

scripsit. Vel secundum Augustinum, os- rum dicenlcs, quod non so-
iiifidelitate,
tiarius est ipsemet Christus, quiaipsemct lum ipsi, scd ctiamnulliis cx principiluis
introducit homines ad seipsum. Dicit : credit in cum. Tnde ad hoc rcspondcns,
« Ipse sc aperit, qui seipsum exponit, ct dicit tJt oves vocem cjus audiioit; (iuasi
:

non nisi per ejus gratiam intramus. » dicat Ideo ipsi non crediiiit, (]iiia iion
:

Ephes. II, 8 Gratia salvati cstis. Ncc : suiit dc ovibiis mcis.

refcrt si Cliristus, qui cst ostium, ipsc Tcrtium signum sumitiir c\ actibus
idem sit ostiarius; nam qua^dam in spi- ipsiuspastoris et quantiim ad boc dicit
: :

ritualibus congruunt quai in corporalibus Proprias oves vocat nominfitim. I bi pt>iiit

essc noii i^ossuiit. Magis autcm ditrcrrc quatiiur actus boni pastoris. Priiiiu (iui-
vidctur pastor et ostium (luam ostiiiin ct dcm (juod ovcs cognuscit iindt^ dicit, :

ostiarius. Cum ergo Cliristus dicalur (juud proprias oves vocat nomintitim : in
pastor et ostium, ut dictum cst, multo quo ostcndit cognilioncni, cl fainiliari-
magis potcst dici ostiumet ostiariiis. Scd latcin siiain ad ovcs illos (>nim ex no- :

si aliam pcrsoiiam ostiarii (iiia-iis (|iiain iniiic vocainns (jin^s fainiliarilcr cognos-
Moyscm ct Cliristuin, vid(! ostiariuiii Spi- ciiniis. ivxod. x.wiii, 17 : Eipi novi tr ex
ritum sanctum, ut Augiistinus dicit. Ad no//iinc. Et (iiiidcm ad ofliciuui lioni jkis-
officium enim ostiarii pcrtinct ut ostiiiin ' toris pcrlinct, sccuiidiiin Pruv. xxmi, illiid

apcriat; ct de Spiiitu saiiclo dicitiir iii- 2;{ : Diliqcntcr co/isidcni rultui/i pcroris
fra XVI, 13 Uocebit vds onincni rrritdlcni.
: liii. El liuc (|uidcin coiivciiit Clirislo so-
Christus enim cst ostimn, iiKjiiantiiin cst ciindiiin pra*scntcin cognitioncm vcl ,

vcritas. Secuiidum sigiiiiin siiiiiitiir cx niagis sccundiiin a't(jriiain pra'dcstiiia-

parlc oviiiin : scilicct (|iiod ci olicdiaiit : liuiicin, (|iias ab a>tcrnu iioiniiic tciiiis
ct lioc cst (iiiod dicit : Etorcs rocrin rjiis iio\it. Psai. (Xi.iv, \ : Qui /lu/nrnit i/iul-

audiiint qnod (iuidcin, si cx siinililiidiiit^

: litudinr//i strll<iru//i, rt om/iibiis ris /in//iinii
naluralis pastoris attciiditiir, rationabi- vocat. II riin. ii. 1'.) : \nvit Do/niinis qiii

' Al. deost : « euim.

XX.
 ;
:

130 KVANiJELIUM JOANNIS

sitnt rjus. Socundo vcro (|no(l ous ediicit, ulrius(]ue, furis scilicet, et pastoris in
idost S('f!:r('K;it i> sociclatc impionim. ovibus primo ponit oircctum boni
: ct
Psal. i\ /'it/ii.rit cd.s ih' tcnchris et
(.VI, . pastoris socuudo eHoctum lujji ot furis,
;

iimhraynortis. Tortio, (luiajam ('(liictas ibi, A/icnum autem non sequuntur. Dic.it

ab impiis, ct iiuiiiclas iii ovilo, ittiriim ergo (]uo(l diclum est de condiliouibus
rttu.rit tvis ok ovili. Piimo (|ui(lcm iu sa- ulrius(|uo, scilic(^t ovcs sequuntur illiim,
lutem aliorum. Isa. ull., 19 Mittfini cx : (juiscilicotanle oas vadit et lioc qui(l(!m :

cis qui salviiti fiierint in Lijdiam. Matth. x, in ])romptu est, quia subditi sequuutur
I G Eccc ctjtt mitto vos sicut oves in 7nedio
: vcstigia pra'latorum, ut dicitur I Petr. ii,
iuponim ;ut scilic(^t dolupis faciatis oves. 2 1 (J/iristiis passus cst pro nobis, vobis
:

Secuudo vcio iii dirccliuucm ct viam rclinqucns cxeniplum, ut scquamini vesti-

salutis ietcriue. Luc. i, 79 Ad diritjen- : gia ejus. Job. xxiii, 11 Vestigia ejus se- :

dos pcdes nostros in viam pacis. Quarto cutus cstpes meus. Et hoc ideo, quia sciimt
vero eas prajcedit exemplo boiuK couver- vocem ejus, idest cognoscunt et delec-
satioiiis uude dicit Et ante eas vadit,
: : tantur iu ea. Cant. ii, 14 Sonet vox tua :

quod (luidem iu pastore corporali nou in auribus meis vox enim tua dulcis.
:

est; quiu potius seqnitur, secuudum 5. Effectus autem furis estutoves eum
illud Psalm. lxxvii, 70 Dc post fcetantes : nou diu sequantnr, sed adtempus unde :

acccpit cum. Jlonus autem pastor ante dicit Alienum aiitcm non sequimtur
:

eas vadit per exemplum. I Pelr. ult. 3 : idest, doctorcm mendacem et haereticum
Neque ut dominantes iyi clero, sed forma non sequuntur. Psal. xvii, 46
Filii alieni :

facti gretjis ex animo. Christus autem mentiti sunt mihi. Sic et Paulus doctores
utraquc missione ante eas vadit quia : mendaces non diu secutus est. Sed fu-
primus pro doctriua veritatis mortem ^
giunt ab eo et hoc ideo, quia, ut dicitur
:

subiit. Matth. xvi, 24 Si qiiis vult post : I Corinth. xv, 53, corrumpunt bonos
me ve?iire, abneget semetipsum, et tollat mores colloquia prava. Ideo autem fu-
crucem suam, et scquatur me : et prae- giunt, quia non noverunt, idest non ap-
cessit omnes in vitam aeternam. Mich. ii, probant, voeem alienorum, idest doctri-
13 Ascendit pandcns iter ante eos.
: nam eorum, quae serpitut cancer.
4. Et oves illum etc. Hic agitde efTectu

LECTIO II.

1. Hoc proverbium dixit eis Jesus. Illi autera non

autem in proverbiis Dominus primo qui-
cognoverunt quid ioqueretur eis. 2. Dixit ergo eis
iterum Jesus Amen amen dico vobis, quia ego sura
:
dem propter malos, ut mysteria regni
osiium ovium. 3. Omnes quotc^uot veaerunt, fures coelestis eis occultarct. Luc. viii, 10 :

sunt et latrones; sed non audierunt eos oves. Ego

sum ostium. 4 Per rae si quis introierit, salvabitur :
Vobis datum est nosse mijsterium regni
3. Et ingredietur, et egredietur, et pascua inveniet. Dei, ceteins autem in paraoolis. Secundo
6. Fur non venit nisi ut furetur et raactet et perdat.
7. Ego veni ut vitam habeant, et abundantius ha-
vero propter bonos, ut ex proverbiis
beant. exercerentur ad inquirendum unde :

postquam Dominus turbis proverbia Seu

1. Ilic ponit Evangelista necessitatem parabolas proposuit, discipuli seorsum
cxponendi supra positam '
similitu- Christum interrogabant ut habetur ,

dinem quidem nccessitas causatur

: qua? Matth. xiii, et Marc. xiv. Unde et Augus-
ex audicntium ignorautia. Primo vero tinus dicit : (( Pascit Dominus manifcstis »
tangit ignorantiffi causam secundoipsam ; scilicet fideles urbes, (( exercet obscuris »
ignoranliam manifestat. Causa autcm scilicet discipulos. Ignorantiam mani-
ignoranlia! fuit provcrbialis Christi lo- festat, cum dicit : Jlli autem 7ion i^itcl-
cutio ct hoc est (]uod dicit
: Hoc pro- : lexerunt quid loquerentur. Ignorantia au-
verbium dixiteis Jesus. Proverbium autcm tem quae proveniebat ex proverbiis a
dicitur proprie quaffido loco alterius po- Christo propositis, utilis quidem erat, et
nitur aliud cum scilicct unum verbum ; damnosa. Sed utilis bonis et justis ad
ex simililudinc altcrius datur inlclligi : exercitium iu Dei laudem quaercntibus ^
quod etiam parabola dicitur. Loqucbatur nam dum ca non intelliguut, credunt,
' .\l. : • ncr doctrinam. « — * AI. : «supposi- justis exercitiuBi. » — * Al. omittitur • quae-
—
:

tam. • * Al. : tt utilis quideui bonis et rentibus. »

 :

CAPUT X. 131
glorificant Dominum, et ejus sapientiam primo ostcndit quis sit fur et latro se- ;

supra se existentem. Prov. xxv, 2 : cundo ponit signum hujus.

Gloria Dei est celare Verbum. Damnosa Circaprimum autem cavendus est error
autem malis, quia non inteDigentes, Manichaorum, qui damnantes vetus tes-
blasphemant, secundum iUutl in Canon. tamentum ex hoc quod dicitur (Jmnes :

Judse vers. x Qusecumque ignorant, : quotquot venerunt, fures sunt dicunt, :

blasphemant \ Nam, ut Augustinus dicit, patres veteris tcstamenti, qui fuerunt

cum verba Evangelii audiunt pius et im- ante Christum, malosfuisse etdamnatos.
pius, etambo non inteDigunt^ pius dicit Sed hoc esse falsum apparet ex tribus.
Vcrum est et bonum est quod dicit ;
Primo quidem ex his qua^ in parabola
sed nos non intelligimus : et hic quidem dicta sunt. Quod ' enim hic dicitur,
jam pulsat, cui dignum est aperiri ; sed Omnes quotquot venerunt *, ponitur ut
sipersistat impius dicit : Nihil dixit, ma- expositivum praicedentium ibi autem ;

him est quod ait. dicitur, quod intraverunt, etc. IDi ergo
2. Ilic Dominus exponit simihtudinem. omnes cjuotquot vetiiimt, scilicet non per
Si autem
recte consideretur praedicta si- me, idest non intrantes per ostium, furcs
mihtudo, duas principales clausulas con- sunt et latrones. Constat autem quod Pa-
tinebat, ad quas ahai consequuntur. triarchae et Prophetae omnes per ostium,
Quarum prima est Qui non intrat per : idest Christum^ intraverunt, quos Chris
ostium in ovile ovium.... ille fur est et tus venturus praicones mittebat. Licet
latro. Sccunda vero est : Qui intrat per enim ex tempore carnem acceperit, et
ostium, pastor cst ovium. Et ideo ista factus fuerit homo, ab aeterno tamen erat
pars dividitur in duas primo enim ex- : Verbum Dei. Heb. xni, 8 Jesus Christus :

ponit primam clausulam secundo se- ; heri et hodie, ipse et in ssecula. Prophetae
cundam, ibi, Ego sum pastor bonus. Circa autem missi sunt per Verhum Dei et Sa-
primum duo facit. Primo exponit qua3 pientiam. Sap. vii, 27 Per fuitiones in:

prima clausula continebat secundo pro ; animas sanctas se transfcrt (scilicet Dei
bat ca, ibi, Ego sum ostium. Fit autem Sapientia) Prophetas et amicos Dei cons-
mentio in prima clausula de ostio, fure, tituit. Et ideo signanter in Prophctis le-
Primo exponit primum se-
et latrone. ; gimus Verbum Domini factum esse ad
cundo secundum, Omnes quotquot vene- hunc vel ad illum Prophetam, qui per
runt, furcs sunt et latrones. Quantum ad participationem Verbi Dei proplietave-
Dixit ergo eisitcrumJcsus,
\iv'vKi\miiS\Q\i: runt. Secundo ex lioc quod Dominus
ut scihcet eos attentiores * reddat, et in dicit, Venerunt, quasi dicat,
propria
teDigerent similitudinem. Prov. i, G : auctoritate, et non a Deo missi, seipsos
« Animadvcrtet parabolam ct interpre- ingerentes de quibus Mier. xxni, 21
: :

tationcm etc. » dico vobis, Amen amcn No?i mittebnm eos, et ipsi currehtuit. Isti
idest vere Erjo :: officium sum ostium quidem non a Verho Dei.
vencrunt
enim ostii cst ut per ipsum quis ad do- Ezech. XIII, 3 Vx Prophetis insipicn-
:

mus interiora ingrediatur et lioc Christo ; tibus, qui scquuntur spiriluni suuni, et
convenit nam per eum oportot quem-
: nihil vident. Tales noii fueruut Palres
libet ad Dei secreta intrarc. Psal. cxvii, veteris testamenti, ut (iictmn ost. Tertio
10: IIxc porta Domini (sciHcet Christus) ex ipso facto, (|uod ost^Midil vcrijonim
ct justi intrabunt in cnm. Dicit aulcni, coiis(M|U(Uilia iiam liic (licilur Xmi nu-
: :

Ovium, quia non solum pastores per dicrunt cos ovcs. \\\\ crgo quos audieriint
Christum intro(kicimtur in pra?sentem oves, nou fuerunt fures et hitrones. I*o-
Ecclesiam, vcl in a-tcrnam heatitmhiicin |)iilns autcm Israel I'roplictas aiidivit.
per Cliristum ingrediuiitur sed etiain ; Pioplcrtui illi (lui iioii aihlicrunl, iti sacra
oves ; unde infra eod(!m Oves 7ncx : Scriptura vitupcrantiir. .\cl. vii, r>2 :

vocem meam nudiunt et sequuntur Qur/n propbctnrum non sunt pcrsccuti

me, et cgo ritnm iVtcrnnni do cis. /)ntrcs rcifri? MM\\. wiw, 37: Hicrusa-
3. Consequentercum dicit, Omnes quot- /cni, I/icrusn/cfn, qu.v nccidis l^roplictas,
quot venerunt, furcs sunt ct /ntroncs, ct /npidns cos qui nd tc missi siint.
oxponit quod dixit de furo ct hitrone et : Sic ergo crrore exciuso, (iiociKlum

* Al. « dp('?;t 1ki>c Soriphira' scnlciitiii». » — * Al (hv^iiiut vprha scqueutin u^qtie ad « sci-
* Al. : «
:

auluriores. » — * Al. : « Uoc quod. » — licel iiou per uu.'. »

:
 ;

132 KVANGELIUM JOANNIS

cst : Oinncs (inotiiintt vnurunt , scilicot liiiin iiitrat, habct '
libcriim inlroitum et
pra'lt'r iiu>. ct prirlfr diviiiain inspiratio- exituin :(piia lil)crc pol(!slf.\ir(!. Ciini cr^'o
iifin rt aiiclorilalcin, rt cuni inlcn-
iioii dicit, Injrcdirturct c(jr('(/ictur, cstscnsus,
tione divina' frloria* (pKcrenda', scd pro- secundum lianc similitiidincm quod ,

priffi usnrpaiida', fures sunt, iiKpiaiiliiin
(piod non suiiin csl, sciliccl doccndi aiic-
toiilalcin, sil>i
Principcs tui in/idclcs socii furum et latro-
ncs, (piia pcr pravam doctrinam occidnnl.
Matlli. xxi, liJ Vos dutcni fecistis illnm
Apostoli adha'rcntcs (Ibristo, cum secu-
ritat(! inKi'ediuiitur, convcrsando ciim fl-
iisiiipant : Isa. i, -IW : dclibus (]ni iiilra Ecclcsiain sunt, (H ciim
: infidclibus qui suiit extra, quando tolius
orbis terrarum facti suntdomini % ct nnl-
: Ius eos cjiccrc vohiil. Nam. xxvii, IG :

spcluncam lalronum. Oscaj vi, 9 Parti- : Provideat l)o7ninus Dcu77i spiritum luii-
ceps /atrotium intcrficicntiiim in via per- versx ca7'7iis /i077ii7ie77i super popu/u77i is-
fjentes. Sed eos, scilicet fures et latrones, tu77i, qui possit i/ujrcdiet ecjredi : ?ie sit
oves, pra*dcstinatae, no)i audierunt, scili- popu/us Domi7ii, sicut ovcs absquc pas-
cet pcrscvcrantcr; alias non 1'uisscnt de tore.Et pascua i/iveniet, idcst, delecta-
ovibus Chrisli quia a/icnum non sc(juu7i- :
tionem inconversione, etgaudiiim etiam
tur, sed fu(jiunl ab eo ul dicitur supra, :
in persecutionibus infidelium pro Christi
eodem. lloc cliam pra'cipitur Dcut. m, nomine habcbant : secundum illud Act. v,
1 : \on audias verba i//ius proplietae aut 41 Ibant Aposto/i jaudentes a co7isjjectu
:

somniatoris. co7ici/ii, quo7iiam di(/7ii /labiti su7tt pro

E(josum ostium. Hic manifestat expo- 7iomi7ie Jesu co7itume/iam pati.
sitioncm et primo expositionem ostii Secundo potest exponi, secundum Aii-
secundo furis, ibi, Fur 7ion venit. Circa gustinum super Joannem. Cuilibet bene
primum duo facit. Primo resumit quod agcnli duo incumbunt scilicet ut bene :

intcndit cxpoucre secundo exponit. Kc- ; se habeat ad ea quai intra ipsum sunt, et
sumit aulcm (juod dixit, Ego sumostium. ad ea quaj extra. Interius autem iu ho-
Cantic. ult. : Si cst ostium, C07npi)if/a7?ius mine est spiritus, exterius autem est cor-
i//ud tabu/is cedri/iis, idest attribuamus pus. II Corinth. iv, 16 : Licct is qui fo7'is
ei virtutem imputrescibilem. est Jiomo 7iostcr corrumpatur , ta77ie7i is
4. Exponit autem cum dixit, Per me si qui i7itus est re7iovatur
de die in diem.
quis introicrit sa/vabitur. Ubi primo os- Ille ergoqui Christo adharet, ingredietur
tendit quod competit ei usus ostii, qui quidem per contemplationem ad custo-
est salvare oves sccundo insimiat sal- ; diam conscientiai Sapien. viii, IG hi- : :

vationis modum, ibi, higredictur et cgre- tra7is domiii7i meatn (scilicet conscien-
ditur.^i\\\!\i autem ostiumarcendo inte- tiam), co7iquiescam cum i//a, scilicet sa-
riorcsne progrediantnr, etdefendendo ab pientia et cjredietur, foras, scilicct per
:

exterioribus, nc invadantur. Et hoc com- bonam actionem, ad domandum corpus:

pctit Christo : namper ipsum salvamur Psal. ciii, 23 Exibit fio77ioad opus suum
:

et protegimur et hoc est quod dicit : : et ad operatio7ie77i suam usque ad vespe-

Per 7)ie, scilicct ostium, siquis, non fic- 7'um ct pascua i7ive7iiet, scilicet in con-
:

tus, ad societatem Ecclcsiai et

int7-oie/-it, scientia munda et devota Psal. xvi, 15 : :

fidelium, sa/vabitur supple, si perseve- :

Apparebo co7ispectui tuo ', satiabor ciwi
ravcrit. Act. iv, 12 Non est a/iud 7iomen :
apparuerit g/oria tua eliii dclione,pascua :

sub cw/o datu))i /i07ninibus in quo oporleat itive^iiet, scilicet fructus. Psal. cxxv, 6 :

nos sa/vos /ieri. Uom. v, 10 Mu/to 77ia(jis :

Vc7iientcs autem ve7iie7it cimi exu/tatio7ie,
salvi eri/nus in vita ipsius. porta7ites 77ia7iipu/os suos.
5. Modiis autem salutis ponitur cum Tertiaexpositio est etiam ejusdem, et
dicit, /!,7 i)uj)'C(/ietur et c(jredietur pas- et Beati Gregorii super Ezech., ut sit sen-
cua i)icc)tict : qua^ quidcm vcrba qua- sus: hujredictur, inEcclesiam, credendo ;

druplicitcrexponipossunt. Primoquidcm, Psal. xLi^ 5 : tabe/ma-

Tra)tsibo i/i /ocu77i
secundum Chrysoslomum, niliil aliud cu/i ad77iirabi/is quod est ingredi in
:

dcbct intciii^M (juani securilas ct libertas Ecclesiam militantem et egredietw\ :

adha'rcnliumChristo nam (luialiundcas- :

scilicct dc militante ad Ecclesiam trium-
cendit quam pcr osfium, non habct Hbc- phantcm Cant. iii, 11 Eg)'edi))iini fi/ix
: :

rum introitum et exitum qiii vero per os-~ ; Sio7i, ct videtc rege/n Sa/omo7ie7n i7i dia-

' Al : « «ini vpro per oslium, non liabel elc. » bo iu conspectu tuo. »
— • Al. : a facti ut donnui. • — ' Al. : « inlroi-
 CAPUT X. 133

demate, quo coronavit illum mater sua in licet scditiosi et ha-retici eos qui Christi
die desponsationiaillius, etpascna iiiveniet, sunt, sibi adjungunt. Psal. ix, 4 Insidia- :

in Kcclesia militante, scilicet doctrina', et tur ut rapiat pauperem. Socundo fur venit
gratise Psalm. xxn, 2 In loco pascnge
: : utmactet, idest occidat inducendo pcrvcr-
ihi me collocavit et in Ecclesia trium-
: sam doctrinam etpravos mores. Oseae vi,
phante, sciiicet gloriae. Ezech. xxxiv, 14 : 9 Particeps latronum interficientium in
:

Inpascuis uberrimis pascam eas. viapercjentes de Sicliem. Tertio ut perdat

Quarto exponitur in libro De spir itn et immittendo a^ternam.
in perditionem
anima, gui Augustino attribuitur, cujus lliercm. l, 5 iirex perditus factus est
:

taiTicn.-non-^t uiii dicitur, quod im/re-

: populus meiis. Quaj quidem conditiones
dientur, scilicet sancti, ad contemplan- non sunt in me.
dam divinitatem Christi, et egredicntur, 7. Ejo veni ut vitam hahpant; quasi
ad ejus humanitatem considerandam et ; dlcat Isti non per me venerunt, quia si-
:

in \xiTO(\\\Q pascua invenient, quia in utro- milia agerent his qua; cgo ago; sed ipsi
que gaudia contemplationis gustal)unt. contrarium agunt quia furautur, occi- :

Isa. xxxni, 17 Recjem in decoresno vide-

: dunt et perduut. Ejo veni ut vitam ha-
hunt. heant, scilicot justitia^, ingredientes Ec-
6. Fur non venit, etc. Hic agitur de fure. clesiam militantem per fidem. Ilab. ii, et
Et primo ponit furis proprietatem; se- Rom. I, 17 Justns autem ex fide vivit. De
:

cundo asserit sibi contrariam proprieta- ista vita dicitur I .loan. iii, 14 Nos sci- :

tem inesse, ibi, Ego veni ut vitam ha- mns rjuoniam tramlafi saniKS dc morte ad
heant etc. Dicit ergo, quod illi qui non vitam, quoniamdilir/iiniisfratrcs. Etahun-
intrant per ostium, idest qui venerunt dantius haheant, scilicet vitam aeternam,
praiter me, ipsi fures sunt et latrones, egredientes de corporo de qua vita :

quorum conditio mala est. Nam primo aeterna diciturinfraxvii, 3 Ut cojnoscant :

quidem/?/;* non venit nisi ut furetnr, idest te sohon verum Dcum.

ut usurpet quod non est suum, cum sci-

LECTIO III.

1. Ego mm pastor bonus. 2. Bonus pastor ani- pastorem; sed conversi cstis nunc ad pas-
mam suam dat pro ovibus suis. 3. Mercenarius au-
tem, et nui est pastor, cujus non suiit oves pro-
non torem et Episco/nim animaimyn vestrarum.
prise, viaet lupum venientem,
et dimittit oves, et fu- Isa. Sicut pasfnr r/regcm suum
XL, 1 1 :

git. 4. Et iupus rapit, et dispergit oves. .'). Merce-

narius autem fugit, fjuia mercenarius est, et non per-
tinet ad eum de ovibus.
1. Ilic secundam clausulam
exponit
pra^missae parabolae, scilicot, Qui intrat
per ostium, pastor est ovium. Et primo
ponit expositionem secundo miinifostat
cam> ibi, Ejo sum pastor hojius etc. Ex-
ponit autem illam particulam, diccns so
esso pastorom bonum; si^ciiudo sulidit
boni pastoris officium, ibi, lionus pastor
animam suam dat pro ovihus snis ; lortio
ostoiidil d(! malo pastoro coulrarium, il)i,
Mercenarius aulem .. vidct luputn rcnirn-
pascct. Sed ad diiroronfiain inali pastoris
et furis addit, Ronus, inquam, lionus.
quia implet pastoris cfOcium, sicut bonus
miles dicitur (lui iini)l(>l mililis otnciuni.
Sod cum Cbrislus dixorif supra, paslorom
intrarc pcr oslium, hic aulom dicat se
'
; csse pastorem; oporlol (juod ipsc per
sometipsum iiitrof. Et ([uidom por soip-
siim infraf, (luia soipsum manifoslal, ot
por soipsiun novit ratroin. Nos aiitom
por illiim inframus, (luia por ipsum bca-
tificaninr. Sod altonde, quod nnllus alius
osl osliiim nisi ij)S(\ quia nnlius alins cst
liix vora, sod pcr i)articipafionoin. Supra

tem, et fur/it. Dicit orgo quaiiluin ad pri- i, H Xon erat iUe Inx, scilicct Joanncs
:

mum Ejo snm paslor honus. Quod aii-

: Haptisla, sed uf trstinwnitnn prvhiherct dc
tom Cliristus sit pastor, manifoslc oi coin- luniinr. Sod iV-' (^brislo dicitur Ernt lux :

potit nam sicut j)or |)asl(»roni grox

: rrra qu,r illufniiuif lunnriii hoininriii. Kt
gubcrnalur ot pascilur, ila fidolos por idoo oss(» oslinni nomo sc «iicit boc sibi :

Christum spiriluali cibo, ct ctiam corporo ipsc Chrislus proprio rolinuil csso untcm ;

ct sanguiuo suo roficiunlur. Pol. ii, \ :2.') : paslor(Mn, aliis comnumiiavil, ol mom-
Eratis aliquatu/o sirut orrs non hahrnfrs bris snis d(Mlif nain (>t l*ofrns pastor. ct
:

' Al. omittilur : « por. •

 ::

134 EVANr.ELIUM JOANNIS.

colcri Apostoli pastores fiieniiit, etomnes ricnlnm immincns gregi, ex malo paslo-
boni Kpisropi. Ilior. ui, 5 Daho vobis : re, Et Ittjtiis rajtit ofc.
il)i,

pitslorvs srrnndttni ror t/tritni. Licot aulcin Notanduin antoin, (luod ex his qua?
pra'posili Ecolosia', «lui filii sunt, omnes dicta sunt do Itono pastore ei liis (juae di-

pastoros sint. nt Angnstiinis dicit ideo : cuntur de malo, triplex difTerentia condi-
lamon sin^Milaritcr dicit, lujo sitin pastor tionnm ipsorum, scilicet boni et mali
fiomts, nf insinnct virtufcin caritafis. Nnl- l)astoris, accipi pot(!st. Prima quid(!m
lus onim osf pasfor lionus nisi [nn' carifa- disfincfio accipifnr (juantum ad infentio-
tcm offlciafur niinm cum Cliristo, et fiat nom; secunda quantum ad atrectum; ter-
momlirnm veri pastoris. tia quantum ad sollicitudincm. Difforunt
:>. nnicium hnni pastoris ost onritas; cr{.^o primo in int(Mifione, et hoc ex no-

undo dicit liuntts pastor aiiiinam siiam

: mine ufriusquo iiam primus dicitur pas-
:

dat pro ovibus suis. Sciendum est enim, tor, ex quo datur intclligi quod intciidit
quo(J difTerentia est inter bonnm pasto- pascerc grcgem. Ezech. xxxiv, 2 Nonne :

rom of malum iiam bonus pastor iiitoii-

: yrcr/cs pascuntitr a pastoribus ? Iste au-
dit commodum grcgis malus autcm ; tcm, scilicct malus, dicitur mercenarius,
commodum proprium : ct ha^c diffcrcntia quasi mcrcedem quaercns ut sic diffe- :

tangitur Kzech, xxxiv, 2 Vse pastoribus : rant in hoc quod bonus pastor quaerit
:

qiti pascunt semetipsos. Noniie gregcs pas- utilitatem gregis; mercenarius autem
cuntur a pastoribus ? Qui igitm- utitur principalius commodum proprium. Ilaec
grege ut somctipsum tantum pascat, non etiam differcntia cst intcr rcgcm ct ty-
est pastor bonus. Ex quo sequitur quod rannum, ut Philosophus dicit, quiarex in
pasfor malus, ctiam corporalis, nullum suo regimine intcndit utilitalem subdito-
dctrimenfum vult sustincre pro grege, rum; tyrannus vcroutilitatempropriam
cum non infondat oorum commodum, unde est siciit mercenarius. Zach, ii, 12
sed proprium. Bonus vero pastor, etiam Si bonum est in oculisvestris, afferte mihi
corporalis, sustiiiet multa pro grege, cu- mercedem.
jus bonum intcndit unde Jacob dixit : Sed numquid possunt quaerere etiam
lienes. xxxi, -40 : Nocte ac die geln urebar boni pastorcs merccdcm? Vidctur quod
Sed in corporalibus pastoribus
et sestu. sic. Eccl. xxxvi, 18 Z)« mercedem, Do-
:

non exigitur a bono pastore ut exponat mine, sustinentibus te. Isa. xl, 10 Ecce :

sc morti propter salutcm gregis. Sed merces ejus cum eo. Et Luc. xv, 17 :

qnia spiritualis grcgis salus praeponderat Quanti mercenarii in domo patris mei
corporali vitae pastoris, ideo cum pericu- abundant panibus !
lum imminet de gregis salute, debet Respondeo dicendum, quod merces po-
qnisque spiritualispastor, corporalis vitae test accipi duphciter scihcetcommuniter
:

snstiuore dispendium pro gregis salute : ct propric. Communitcr quidcm, omne

et hoc cst (juod Domiiius dicit Bonus : quod meritis redditur, dicitur merces :

pastor animam suam, idest vitam corpo- et quia vita aeterna, quae est Deus I Joan. :

Ta.\cm,ponit pro ovibus suis, idest aucto- ult. 20 Hic est verusDeus, etvita xterna
:

ritate et caritate. Utrumque enim exigi- meritis redditur; ideo ipsa vita aeterna
tur, ctquod ad eum pertiueant, et quod merces dicitur. Et hanc mercedem potest
eas amet nam primum sine secundo
: et debet quaerere quilibet bonus pastor.
non sufficit. IIujus autem doctrinae Chris- Proprie autem dicitur merces aliquid se-
tus nobis exemplum prsbuit. I Joan. iv, gregatum ab hereditate; et ad hanc non
1 6 Si Christus posuit animam suam pro
: debet habere respcctum ille qui est ve-
nobis, et nos debemus pro fratribus ani- rus filius, ad quem spectat hereditas; sed
mas ponere. ad eam respectum habent servi et merce-
3. Mercenarius autem ctc. Ilic agit de narii. Unde, cum vita aeterna sit heredi-
malo pastore, ostendcns ei contrarias tas nostra qui operatur habcns ad cam
:

conditiones inesse a conditionibus boni rcspectum, operatur ut filius; qui vcro

pastoris. Et primo ponit mali pastoris intcndit aliquid seorsum ab ea (puta ter-
conditiones; sccuudo ostcndit quomodo renis commodis inhiat, honore prselatio-
ipsae conditiones sc invicem consoquun- nis gaudet) mcrcenarius cst.
tur, ibi, Mrrcenarius autrin... fugit. Circa Secundo distinguuntur quantum ad sol-
primum duo facit. Primo ponit conditio- licitudincm quia de bono pastore dicitur
:

nes mali pastoris; sccundo insinuat pe- quod oves sunt suae, non solum commis-
 : :;

CAPUT X. 133
sione, sed etiam amore et soUicitudine. lupum nam
contra diabolum non opor-
:

Phil. I, 7 Eo quod habeam vos in cor-

: tet corporaliterfugere. Sedquia contingit
de, etc. sed de mercenario dicitur Cujiis
: : etiam aliquem pastorem fugere corpora-
non sunt oves proprise ; idcst, earum solli- Hter propter aliquos lupos, scilicet hare-
citudinem non habet. Ezech. xxxiv, 8 : ticum habentem potestatem et tyrannum
Neque qtisesierunt pastores cjregem meum, ideo adhibenda est aha responsio, quam
sed pascebant semetipsos. Tertio difTerunt Augustinus ponit in Epistola ad Honora
quantum ad afTectum nam bonus pastor : tum. Nam, ut ipse dicit, videtur quod
qui dihgit gregem, animam suam dat hceat etiam corporahter fugere lupos,
pro eo idest, exponit se periculo vitae
; non solum ex auctoritate Domini supra
corporahs. Mahis autem, quia nullum posita, sed etiam exemplo sanctorum ali-
affectum habet ad gregem, fugit cum vi- quorumj: puta Athanasii et aliorum, per-
det lupum. Unde dicit Videt lupum ve- : secutores fugientium. Non enim quia fu-
nientem, et dimittit oves. git, sed quia dimittit oves vituperatur :

Lupus iste tripliciter accipitur. Primo unde si posset fugere non dimittendo
quidem diabolus tentans. Eccl. xiii, 21 : oves, non esset vituperabile. Contingit
Scd si communicabit aliquando lupus cum enim aliquando quod qua^-ritur persona
agno, sic pcccator justo. Secundo vero praelati; aliquando totus grex. Manifes-
haereticus mactans. Matth. vii, 15 Attcn- : tum est autem quod si qua^ratur sola per-
dite a falsis Prophetis, qui veniunt ad vos sona prailati, possunt alii loco sui ad gre-
in vestimentis ovium. Act. xx, 29 Ego : gis custodiam deputari, qui vice sui con-
scio fiuoniam^ intrabunt post discessionem solentur et gubernent gregem. Unde si
meam lupi rapaces in vos, non parcentes sic fugiat, non dicitur dimittere oves; et
gregi. Tertio tyrannus saiviens. Ezech. ii, lioc modo, iii casu, fugere licet. Si autem
27 Principcs ejus in medio ejus quasilupi.
: quaeratur totus grex aut oporlot quod :

Debet ergo bonus pastor contra hunc "•'

pastores omncs simul sint cum ovibus,

lupum triplicem, subditum gregemtueri aiit oportet quod aliqui ex eis remaneant,
dum videns hipum, idest tenta-
scilicet et aliqui recedant. Si autem totaliter de-
tionem diabolicam, deceptionem haereti- serant gregem, tunc eis competit quod
cam, et sa?vitiam tyrannicam, opponit hic dicitur Videt lupum venicntcm, ct
:

se contra quod dicitur Ezech. xiii, 5

: : dimittit oves, et fugit.
Non ascendistis ex adverso, neque oppo- Hic ponitur periculum iraminens,
4.
suistis murum pro domo Israel. Et ideo quod est duplex. Unum est ovium rapina
dicitur de malo pastore, quod fugit et di- unde dicit : Lupus rapit; scilicot, cjuod
mittit oves. Zach. ii, 17 pastor, et ido- : alicnum est, sibi usurpat. Kidelcs enim
lum derclinqucns gregcm; quasi dicat Christi sunt ejus oves. Tunc igitur aliquis
Non es ' pastor, sed similitudinem et heresiarcha et Iiipus rapit oves, qnando
idolum geris pastoris. Ilier. xi.vi, 21 : fidclcs Chrisli ad doctriuam suam falsam
Mercenarii cjus in mcdio ejus, quasi vituli attrahit. Kzcch. xxxiv, 8 factiis rst grcx :

sacjinativersi sunt, et fugerunt simul, nec mcus in dircptionem omuium bcstiarum

stare potuerimt. agri. Alind [)criculum cst ovinm dispcr-
Sed contra hoc est quod dicitur Mattli. sio : unde dicit, Et dispcrgit oves, iii(]uan-
V, 11 : una ci-
Si vos persecuti fucrint in tum ali(pii scducuntur, ct ali^iui jicrsis-
vitate, fugite in cdiam. Krgo vidctur quod tuut. Kz(!cli. XXIV, : Dispcrsi suut grcges
licet pastori fugere. Respondeo diceiuhim 7nci; et non crat qui rcquircrct.
quod ad hoc est duplex solutio. Una est 5. Merccnarius autcm, o\c. Ilic ostciidit
kw^Vi^^Vmx Snpcr Joauncm. Ivst enini <lu- quoniodo pra'dicta'coiiditioncs s(> iiivircm
pU3X fuga scilicet aninii ct corporis.
'
; consc(iuuiitur iiaiii cx priiiiis duabus
:

Quod aiitcm hic dicilur, Dimittit ovcs et sc(piitiir tcrtia. Kx hoc cniin (piod (jiwcrit
fugit, intiiHigitur do fuga animi nam : utilitatcm suam, ct noii aflititur ad gro-
dum malus pastor a lupo sllii pciiculinn gciii pcr ainorcm ct sollioitudincin, scqiii-
metuit, rcsist(U'0 cjiis iiijuslitia' noii |)i.r- tiir qnod iion vclit pro co incoiiiniodiim

siimit; scd fugit noii nuitaiulo locuiu, sustiiicro; ct id(>o dicit Mrrccnnrms :

sod subtralien(h) solalium, rcfugiens sci- autcm fugit, idco scilicct quia mcrccna-
licet grogis sollicitudiucm. Scnl ba'c cxpo- rius csf; idcst (|ua'rit coinmodiiin pro-
sitio nccossaria cst (piaiitiim ad priinum jiriiim (piaiituin ad |)rimain coiiditioncm ;

* Al. : • quando. » ' — Al. : « homo pastor. » — * Ai. : « ost. » — • Al. : « ll^iira. »
 136 RVANGKLirM JOANNIS
rt non pcrtinrt ad eum de ovibus; idost, jiaston^ : nam ^•''^Ris commodum quaerit,
iioii ensdili^it, iumhh^ pro cis soHiiitatur, non iiropriuin. IMiil. iv, i7 : N(ni quiero
(jiianluin' ad serundanicoiulilioiuMn cjns. dtitinn, sfd (p(:rr() fructufn etc. Kt porliiuit
rndt" Jol> xxxix, !(>, (licilur tlc lualo pas- ad cnin i\r ovi!)Us; idest, eas diliprit, ot dc
tore Induratur <u{ /i//(/s i/udsi no/i fue-
: eis sollicitalur. Pliil. \,1 Eo (j/u/d hnheam :

rint sui. E convcrso autcm est do hono vos iu cordc ct in mnculis meis ctc.

LECTIO IV
1. Ejto siitn pastor bonus. 2. Elt cognosco oves ovihus snis, est nolitia quam habet de
nieas, et co(fiioscunt nie mefp. Sicut iiovit n)e Pater,
et ejjo agiiosco 1'airem, et animaro infHni pono pro
Patro et quantum ad hoc dicit
: Sicut :

ovilius iiieis. 3. Kt alias o\es liabeo, qufe non sunt 7/ovit 771C Patcr, ego ag/iosco Patrem, et
.ex lioc ovili ; et illHS oportet me adducere ; et vocem
audieni el fiel unuin unus j)astor.
oviie et
ai/im(i77i 777cam po7/o pro ovib/is mcis. Et
nieiiin ;

4. 1'ropterea me ilLligit Tater, quia ego pono ani- hoc quidem verhum dupliciler potest ex-
ninm meam ut iterum sumam eani. Nemo loiiit 'i.
poni, Uno modo, utly sicut significet si-
eam a ine ; seii ego pono eam a ineipso. Potestatem
habeo poneixli eam, et poteslatem halieo iterum su- militudincm ct hoc modo notitia hujus
;

inendi eam. (>. Hoc mandatum accepi a l'atre meo. potcst communicari creatura^ alicui. Co-
I

1. 11 ic Dominus probat suam exposi- rinth. xiii, 12 Cog7ioscam sicut ct cog/zi-

:

tioncm : et primo resumit quod probare tus sum idest, sicut cognitus sum sine
;

intcntlit ; secundo probationcm inducit, vclamine, ita sine velaminc cognoscam.

ihi, 7:7 cot/nosco ovcs 7ncas\ tertio eam Alio modo iit ly sicut importet aequalita-
iiiauifeslal, il)i, Proptcrca me Pater dili- tem; et tunc cognoscere Patrem sicut
git. Dicit ergo primo Ego sum Pastor bo- : cognitus est ab eo, est proprium solius
nus. Iloc expositum cst supra. Ezech. Filii quia solus Filius cognoscit Patrcm
:

XXXIV, 1 1 : Re(j/dra7n oves)ncas in dieilla, comprehcndcndo, sicutPater compreben-

sicut visitat pastor grcgem smim. dendo cognoscit Filium. Matth. xi, 27 :

Conscquenter cum
2. Et cognosco dicit, Nemo novit Filium 7iisi Patcr, 7/eque Pa-
oves meas, probat quod dicit. Duo autem trc77i quis 7iovit 7iisi Filiiis, notitia scilicet
dicit de se scilicet quod est pastor, et ; comprcbensionis. Ideo autem Dominus
quod est honus. Primo ergo probat quod hocdicit, quia in hoc ipso quod cognoscit
sit paslor; secundo quod pastor honus. Patrem, cognoscit ejus voluntatem, in
Pastorem autem se essc probat per duo qua erat ut Filius pro salulc humani ge-
signa posita superius de pastore quo- : neris moreretur in quo etiam dicit se :

rum primum esl quod oves proprias vo- mediatorcm Dei et hominis. Nam sicut ad
cat nominatim; et quantum ad hoc dicit : oves se habet ut cognitus et cognoscens ;

Et cognosco oves meas. II Tim. ii, 19 /Vo- : ita et ad Patrem quia sicut Pater eum :

vit Domin/is qid sunt cjus. Cognosco, in- novit, ita ipse Patrem cognoscit. Consc-
quam, notitia non solum simplici, sed quenter cum dicit, Et a7iima77/ mcamp07m
eliam probalionis et dilectionis. Apoc, i, pro ovib/is meis, ponit ipsum signum.
5 Dilcxit nos, ct lavit nos a peccatis nos-
: I Joan. iii, 16 hi hoc cog7/ovimus carita-
:

tris. Secundum signum cst quod oves tem Dei, q/io/ziam ille pro nobis a7ii77/a77i
voccm cjus audiunt, et sciunt eum et ; s/iam posuit etc.
quantum ad boc dicit Et cognoscimt me : Sed cum in Christo sint tres substan-
meae mcae * inquam, praedestinatione,
, tiae, scilicet substantia Verhi, animae, et
vocatione et gratia; quasi dicat Ipsae me : corporis, qua^ritur quis loquatur cnm
diligentes obsequuntur unde hoc intel- : dicit : A7/ima77/ mcam pono. Si dicas, quod
ligitur de nolitia dilcctionis de qua dici- : Veihum hic loquitur, non cst vcrum :

tur llicr. xxxi, 34 Omnes cognosccnt me
a minimo usquc ad majorem etc. Bonum
autem paslorcm se ostendit, ostendens
se babcre officium boni pastoris, quod
est ut aiiimam suam ponat pro ovibus
suis. Et primo ponit causam hujus se-
cundo ipsiim inducit; tertio suhdit fruc-
: nam Verbum nunquam animam posuit,
cum nunquam fueritab anima separatum.
Si autem dicas quod anima loquitur; hoc
etiam impossihile vidctur, quia nihil sc-
paratur a seipso. Si vero dicas, quod
; quantum ad corpus Christus hoc dicit,
nec hoc videtur quia corpus non hahet :

tum signi. Causam autcm hujus signi ,

potestatem iterum sumendi eam.
scilicet quod animam suam ponit pro Dicendum ergo ad hoc, quod in morte
' Al. : « quando. » — ' Al. deest : t meee. »
 ;

CAPUT X. 137
Christi, anima
separata a carne alias
fuit ; Dei, adconftrmandaspromissionesjjatrum.
non fuisset vere mortuus sed divinitas ; (ientes aulem adduxit per Apostolos
nunquam separata fuit in Christo ab ipsa suos. Isa. ult. 19: Mittam cx cis qai
anima et carnc sed unita fuit animai ; ad (jentes.
relifjui fnerint,
descendenti ad inferos et corpori exis- Quantum ad tertium dicit : Et vocem
tenti in sepulcro et ideo corpus virtute : meam audient. Ubi tria ponuntur neces-
divinitatis animam posuit, et iterum re- saria ad jnstitiam clnMstiima? religionis.
sumpsit eam. Primum cst obedientia mandatorum Dei
3. Consequenter cum dicit, Et alias et quantum ad hoc ^/ rom?« ;«e^m
dicit :

oves habeo etc, ponit fructum mortis audient; idest, servabunt mandata mea.
Christi, qui est salus non solum Judaeo- Matth. ult. 20, Docentes cos scrvare omnia
rum, sed etiam gentium quia enim dixe- : quxcumque mandavivobis. Psal. xvii, 4.j :

rat, Animam meam pono pro ovihus mcis, /^opuiusq?iem}ionco/jnovi{idcs\, qnamnon

Jud»i rcputantes se oves Dei, secundum approbavi) m
auditu auris obcdivit mihi.
illud Psalm. lxxviii, 13 :Nos autem popu- Secundumcstunitascaritatis;et quantum
lus ejus, et ovcs pascux ejus : possent di- ad hoc dicit Et fet U7ium ovile; idcst, ex
:

cere, quod pro eis animam ponerct. Sed duabus gentibus, Judaico et (ientili po-
Dominus addit dicens, quod non tantum pulo, una Ecclesia fidelium. Kphcs. iv, 5 :

pro sed etiam pro ahis. hifra xi, 51

eis, : Una fdes. Et PhiHp. ii, 14 Ij}se est pax :

Hoc a scmetipso non dixit; sed cum esset nostra qui facit utraquc unum. Tcrtium
pojitifex anni illius, prophetavit, quia est unitas fidei et quantum ad iioc :

Christus moriturus crat pro cjente, et non dicit Et unus pastor Ezech. xxxvii, 24
:
^
:

tantum pro gente, sed iit flios Dei, qui Et pastor unus erit ovium eorum, scilicet
erant dispersi, conqregaret in uniim. \i\ Jiida^orum et (ientiHum.
isto autem fructu Dominus tria facit. Pri- -4. Proptcrea mc diligit, ctc. llic Domi-
mo ponit gcntium praedestinationem; se- nus manifestat suam probationem et :

cundo earum per gratiam vocationem ;

primomanifestatcausamsigni -; secundo
tertio ipsarum justificationem. Quantum signum, seuefTectum, ibi,.V<?;;«o /o//iVe^;?2
ad primum Alias oves habeo, scih-
dicit : ,a me; tertio ostendit eam
esse conve-
cet f^cn\Gs,qux jio?i simt cx hoc ovili, scA- nientem, ibi, IJoc jnaiulatum acccpi a
licet dc genere carnis Israel, quod erat Patre meo. Causam autcm mortis dicit
quasi ovile. Mich. ii, 12 Congregabo Ja- : Dominus esse notitiam quam habet de
cob totujii te. Nam sicut oves in ovili con- Patre, dicens Sicut Jiovit jnc Patcr, et
:

cluduntur, sic iste in praeceptis legalibus cgo agjiosco PatrcjJi, ct auijjiam jjicujji
conclusi custodiebantur, ut habctur (ial. pojio /m) ovibus jneis. Undc lioc exponcns
III. Istas, inquam, oves, scihcct gcntiles, dicit : Proptcrca Pater me diligit : ex quo
habco a Patre por aRternam praedestina- patet quod Pater novit cum notitia ap-
tionem. Psal. ii, 8: Vostula a me,ct daho \}Xc\y\\\o\\\s, jwopterca, iiKjuaui. quin cgo
tibi gcjites hcrcditatcjji tuajji. Isa. xmx, G : pojut ajiijjuuji uwajji, utilerujjisunuuji cajji
Parum est ut sis mihi sej'vus ad suscitaji- Sed iiuin(|uid mors est causa palcrna'
das trihus Jacoh, ct faiccs Israel cojiver- dilectionis? Vidctur quod nou (|uia tcni- :

tendas dcdi tc iji lucem gcjitiujn, ut sis

: poralc nou (^st causa a'tonii iii(»rs aiitcin :

salusmca usquc adcxtj-cmum tcrrn'. {)\ii\n- (^lirisfi cst t(>mporalis (iilcctio vcro Dci ;

tum ad secundum dicit /sV i//as oportct : ad Christum cst aMcrna, ctc. Hcspontkn"» *
me adduccrc ; idest, opportunum esl sc- diccnduin (luod Christus liic lo(juitur dc
cundum ordincm diviiKC pra'dcstiiiationis dilcctionc Palris ad cum, scd iiKiMaiituin
ad gratiam vocarc. cst honio ct sic ha'c littcra dui^iicitcr
:

Sed contrii. iMalth. xv, 24, dicil J)(»nii- polcsl lcgi. ('no modo ut ly iptia lciitMtiir
nus Noji smn missus jiisi ad ovcs qti.v
: causalitcr; alio modo ut (lcsignct lcrini-
pcriej'UJit domus Isj'ac/. \\cs\)ons'\a. \)'\ccn- num vol sigiium dilcctionis. Si qiiidcin
dum quod ad ovcs domiis Isracl t;infiiiii lciicatur caus;ilitt>r. tiiuc cst scnsiis : (>?//>/

missus cst Jcsiis, uf cis corptjralitt!!" cgo potut auiijiuut inctiin, idcst siistiiuMi
praedicaret : sccuudiiin illud Hoin. xv, 8: n\OY\c\\\,proptcrca Palcr diligilme; idcsl,
Dico autcjji Christujji Jesujji jiiinistrum circctum dilcclionis niilii tl;it. scilicct cln-
fuisse circumcisiojiis proptcr vcritatciii ritatcmot cxallationcm corporis. Pliilip. i,

' Al. : «ogo unus pastor. » — ' Al. : « suam cansam. » — •^

Al. : « rosponsio. »
 —: ;

138 EVANGELIUM JOAiNNIS

K FactUK est oliedicm usrjuc nd mnrtcm,
:
vutrlcm (lutru) rrurts pro/itrr f/uodrt /)rus
exchidit, (jua) ahcui possot fiori in aiife-
: rondo vitani (jua' Cliristo non fuit facta
; :

exaltavit iUuui, rt (louarif illi luauru (jUDd ol (luanliim ad hoc dicit: Acuu/ tollrt eaui,
est sujicr ouutc tuuuru. scilicet animam meam, per viob'ntiam
;i coiitra lioo vidotiir ossc, (luiii hona
Sott sed ego porw eam, propria virtute, sciUcet
opora nou possunt osso n-MM-itoria diviiKi' a uiripso. Isa. xvix, 2A Xumquid tolle- :

dilootionis cuni oniin opcra nostra in-

: tur a forti prxda ?
tantiim mcritoria sint, inquantum {'aritali^ Sed numquid Jiida;i non ' intulerunt
informantnr , secnndiim qnod dieitur Chrislo violcnliam? Intiilerunt quidem
I Corinlh. xiii, ."{
: X/ distrihurroomurs fa- iiuanliim iii ois fuit; sed in Ciiristo non
cultatrs uiras ' /"// rifios paupcrum, carita- fuit iUa violentia quia quando voluit,
:

trui autrui uiui liahcam, uihilmihi prodcst, eam sponte posuit unde * supra viii, :

et Dcus pr.Tveniat etiam nos in amando : dicilur quod Judaji volentos eum appre-
I Joan. IV, 10 : /;/ hoc est caritas, non hcndcre, non potucrunt, quia nondum
quasi dilcxcrimus Dcum, scd r/uouiam ijisc vcneratliora cjiis, vohintaria scilicet, non <(

prior dilcuit /los manifestum est quod : qua cogeretur mori, sod qua dignaretur
sua dilectio pracedit omne meritum nos- occidi » ut dicit Aiigustinus. Potestatem
:

trum. Sed ad hoc dicendum quod ipsam autcm ejus sul)jungit cum dicit Potesta- :

Dei diloctionemnuUus mcreri potest; sed
efTectum diviniii dilectionis, qui est aug-
mentum gratiae et collatio boni gloriae,
quemexdilectionesuanobisDeusconfert,
mereri possumus per bona opera nostra
unde possumus dicere quod Deus prop-
terea hunc vel ilhim hominem diligit,
idest ei efrectum suai dilectionisimpendit,
quia implet ejus mandata et sic possumus
tem liaheo poncndi eam. Circa qiiod scien-
dum cst quod cum unio animae et corporis
sit naturalis, scparatio eorum est natu-
rahs '; etlicet causa hujus separationis et
: mortis possit esse voluntaria, tamen
mors in hominibus semper est naturahs.
In nuUo autem puro homine natura sub-
ditur voluntati, cum sicut voluntas, ita et
: natiira sit a Deo et ideo mors cujushbet
;

dicere de Christo homine quod propterea puri hominis oportet quod sit naturalis.
Pater diligit eum, idcst, exaltavit, et In Christo autcm natura sua et tota aUa
dedit illi claritatem gloriae, quia posuit natura subditur voluntati ejus, sicut arti-
animam suam ad mortem. ficiata voluntati artificis et ideo secun- ;

Si vero quia importet terminum

ly dum voluntatis suae placitum potuit ,

dilectionis, tunc est sensus Propterea : animam ponerc cum voluit, et iternm
me - Paier diligit, idest ad hoc me Pater eam sumcre quod nuUus purus homo
:

dilexit, ut animam meam ponerem; quasi facere potest, hcet vohintarie causam mor-
dicat Pater sua dilectione, quam habet
: tis sibi possit inferre. Et inde est quod
ad me, ordinavit ut per passionem meam Centurio videns eum non naturah neces-
redimerem genus humanum. Rom. viii, sitate mori, sed sua (dum clamans voce
32 Proprio Filio suo non pepercit, sed
: magna emisit spiritum Matth. xxvii, 50) :

pro nohis omnihus tradidit illum. Si autem recognovit inco virtutem divinam diceiis
ly quia designet signum dilectionis, tunc (ibid. 5/1) Vere Filius Dei crat iste. Unde
:

est sensus Proptcrea Pater me diUgit,

: et Apostolus I Corinth. i, 18 Verhum :

quia egopono animam meam : quasi dicat crucis pereuntihus stultitia est his aulem :

Hoc signum esl quod Pater me dihgat qui satvi fiunt, idest nobis, virtus Dci est;
quiapouo animam meam,utiterum sumam idest in ipsa morte Christi, manifestata
eam; idcst, faciens mandata ejus et vo- est virtus potestatis ejus.
luntatem suam, sustineo mortem. Evidens Hoc mandalum, etc. Ilic ostendit
6.
enim signum dilectionis est quod homo causam praedictam convenientem esse :

ex caritate faciat Dei mandata. nam impletio mandati demonstrat dilec-

5. Ncmo toilit, ctc. llic exponit effec- tioncm ad mandantem ct ideo dicit : :

tum quod quidem signum erat_,

signi : Hoc mandatum accepi a Patre meo, scili-
ubi dixit, Auimam meam pono pro ovihus cet animam ponendi, et sumendi eam.
meis, exponons quomodo eam ponit. Et Infra xiv, 23 Si quis diligit me, senno-
:

primo exchidit violentiam; secundo sub- nc7n meum servabit, et Patcr meus diligel
juugitejuspotestatem. Violeutiamquidem e^im.

* Ai. omittitnr « onines faciiltates meas. » — * Al. omittitur « un(ile. » — * Al. deest :« sepa-
*A1. : t propter me.
:

»— ^,A1. deest « non. »

: ratio eorum
:

est naturalis. »
 CAPUT X 439

LECTIO V.

Dissensio iterura facta est inter Judseos prop-

1. non comprchcnderiint (supra i, o) ideo :
ter Dicebant autem multi ex ipsis
sermones hos. :

Daemonium habet, et insanit; quid eum auditis? Alii blasphemant dicentes Dxmonium hahet :

dicebant Hsec verba non sunt dajmonium habentis.

:
ct insanit Et nituntur ahos ab eo aver-
:

Numquid daemonium potest ctecorum oculos aperire?

2. Facla sunt autem encEenia in Hierosolymis, et
tere, dicentes Quid eum auditis? Blas :
•

hiems erat, et ambuiabat Jesus in templo in porticu phemantcs autem duo Christo imponunt.
Salomonis. Circumdederunt erjjo eum Judjci. 3. Et
dicebant ei Quousque animara nostrara toliis ? Si tu
:
Primo quod daemonium habet; quasi
es Christus, dic nobis palara. 4. Respondit eis Jesus :
dicant Non ex Spiritu saucto, sed ex
:

Loquor vobis, et non creditis. Opera qucC ego facio spiritu mahgno loquitur. Simile dicitur
in nomine Patris raei, hsec testimonium perhibent
de me. Sed vos non creditis, quia non estis ex ovibus Act. XVII, 18, de Paulo Novorum dxmo- :

meis. Oves raese vocem meara audiunt, et ego cognoso niorum annuntiator est. Contingit autem
eas, et sequuntur rae, et ego vitara seternam do eis,
et non peribuntin leternum, et non rapiet eas quis-
ahquem habere da^monium privatum et
quam de raanu mea. 5. Pater meus quod dedit raihi, famiharem; semper insaniat
et tahs hcet
majus omnibus est; et nerao {)otest rapere de manu
spirituahter, non tamen semper insanit
Patris raei. Ego et Pater unura sumus.
corporahter ahquem vero arreptum a :

1. Postquam Dominus
ostendit se ha- dsemone esse; et iste semper insanit *

bere virtutem vivificativam, et insinuavit etiam corporahter. Unde Marc. iii, 21,
vivificandi modum, hic ostendit secun- dicebant Quoniam in furorem versus
:

dum quid sibi vivificativa potestas conve- cst. Secundo ut ostendant quod Christus
niat. Et primo Evangelista ponit dissen- sic habeatdcemonium, dicunt, Et insanit.
sion^m cxortam super hoc inter turbas Act. XXVI, 2 4 Multoi littcrx ad insa/iiam :

ad se invicem; secundo ponitdisccptatio- te adducunt. Nec mirum si blasphcmant,

nem principum Judaeorum ad Christum,
ibi, Facta simtencssnia, etc. Circa primum
tria facit. Primo ponit ipsam turbarum
dissensionem secundo subdit unius par- ;
tisdissentientiumopinionem tertioinfert
sanam alterius partis assertionem. Dis-
quia animales sunt, et, iit dicitur I Co-
rinth. ii, 14, animalis homo non pcrcipil
ea qu3e su7it spi?'itus Dei. Sententia autem
et assertio aherius partis improbat pne-
; missam opinionem duphciter. Primo ex
pondere verborum dicit A/ii, qui : unde :

sensio autem orta est inter turbas qua3 scihcet recte dicehant : Hsec sapiebant,
Christum audierant, ex sermonibus ejus : verba non sunt dxmoniiim hahentis ; quasi
et hoc est quod dicit Dissensio itaquc : dicant Ex eis videtur quod non insanit,
:

facta est inter Judeeos propter sermones cum sint ordinata etponderosa. Supravi,
hos. Dum enim quidam ex eis sermones G9 Dominc^ad quem ihimus'? Verba vitx
:

ipsos recte intelhgebant, quidam non xternx hahes. Unde Pauhis dicit Act. xxvi,
recte, dissentiebant ad invicem. Mattb. x, 10 Non ijisafiio, optime Fcste, sed verba
:

34 : Nonveni pacemmittcrc, sedr/ladium, veritatis et sohrictatis loquor. Secuudo ex

scihcet evangehc* doctrinae, cui ahi cre- magnitu(hnc * miraculi unde dicet : :

dunt, ahi coritradicunt. Psal. cvi, iO : Numquid drmoniumpotcst oculos cxcorum

Effusa est conlcntio superprincipcs. Opinio aperirc'} (juasi dicat Nou erat eiiim boc :

autem alterius partis dissentientium est miraculum maximum? Et id«;o recte cre-
falsa : et quantum ad hoc
Dicchant dicit : debant (juod uou uisi Dci virtute ' lieri
autem multicx ipsis. Dicit autem, Multi : posset. Supra ix, 'X.\ Si non cssct hic a :

quia, ut dicitur Eccle. i, iri, Stullorum Dco, 7U)n j)otcrat fnccre quidquam.
infinitus cst Jiumcrus. Dicehant^ iiKluam : Scieiubim est autem (juod ([ua'dam ini-
Dcemonium hahet, et insanit. Consuetu(U> racuhi suut (jua' j»ossuut flori virtuto
nam(|ue stultorum est ut (hibia sempcr (Kcmouum et .\ug('U»iiim ; (jua'(bim vero
iiiteri)releutiir tauicuiu mahim, (um suut qua' uuUo uiocb» coruin virtulo licri
contrarium (b'l)('at licri. liudc couliugit possuut ca cuiiu (jua' suut supia ordi-
:

quod quaH'um(jue ignorant, blasj)bema!it. nem iialuia'. uulla crealura, (jikvcuiikjuo

ut (Hcitur in Canouica Juda'. Ouia ergo sit, sua virtute potest facere, cum etiain

verba Doniiui iut('Hig(M-(^ wou valcliaut, ij)sa sul)jaccal l(',u'il)usuatura'. Dcus autcni

quia lux in tcnchris lucct et tcnchrx cam solus, (jui est suj)ra iiaturaui. oporari

* Al. : « ut ;inT|)t(nii (i diPtnoiu' seniper insa- • Al. • dc virluto. »

—
:

nit etc. ») — » Al. : « e.x iiigraliludine. »

 ;

uo EVANfiELHIM JOANNIS
polcsl supra natiira' ordincMTi. 0'i'<l'l""' cncrnia in flicrosoh/mis, idest festum et
arujiia crcalnra »iiH'ialiir
(M'f,'(t n|i(trlct ,
mcmoriadcdicalionis lemjdi. NanKjnando
(juod sistat iiilVa iialura' (irdincin. l:\ (jiio (lc inno ali(piam Kcclcsiam diviiio cullui

patct (JIKkI oiniic illiid (Jikk! jiolcsl licri dedicamus, agitur festiim consecrationis
secuii(luinordiiiciniiatura',potcst Aiif,'olus ejusdem, et eadem die singiilis annis iii
ct lioniis ct nialns, (iiiaiido silii pcnnilli- incmoriam ipsiiis. Iloc modo .liida'! sin-
tiir; sicut sccniulnni s(>mina, (jua' suiil gulis annis cnca-nia faciidtant, idcst me-
in rclnis iialuialihns ad gcntM-alioncin nioriam dcdicalionis tcmjtli.
ali^jiiorum animaliiim ordinala, jiossunt Ad sciendum aiitem rationem festi
illornin animalinm j^MMicrationcm op(M'ari consecralionis etcausam, iKdandum cst,
siciil fcccrnnl ma.Lri IMiaraonis. Kxod. vn. (jiiodomnia fesla celebranlnr iii Ecclesia
Et simililcr allcrare naliiram alicujiis iii commemorationem divinorum bencri-
possunt : unde possent sanarc inlirmos, ciorum. Isa. lxiii, 7 Miserationum Do- :

(jiiil)usheneficio naturai subveniri posset. mini recordabor etc. Et in Psal. cxvii, t,

Illa autcm(jih'p simj^liciteriiatnra^ordinem poslqiiam David commemoravit multa
transcendiint, non possunt lieri nisi a lienelicia Dei, dicens Confitcmini I)o- :

Deo, seu a bonis Angelis et sanctis bomi- ??iino, quo?na??i ho?ius etc. subdit : Co?is-
nibus virtute Dei,quam orando impelrant. tituite die??i solem?icm i?i co?ide?isis nsque
Tale autem cst illiiminatio cgeci, et ihjsus- ad cornu altaris. Hecolimus autcm divina
cilatio mortuorum : non enim nalurae beneficia iiobis cxhibita, tripliciter. Quan-
virtus se extendere potest ad ociilorum doque quidem iit exhibita nobis in capite
restitutionem et mortuorum resuscilatio- nostro Domino Jesu Christo et sic cele- ;

nem et ideo da^monium non potest ca3Co-

: bramus festum Nativitatis, et Resiirrec-
nim oculos aperire, etmortuossuscitare : tionis, et hujusmodi. Quandoque ut exhi-
quia hoc est solius Dei et Sanctorum bita nobis in commembris ^ nostris,
virlute Dei. scilicet in Sanctis, qui sunt membra
2. Facta sunt autcm etc. Hic ponitur Ecclesiae. Et hoc congruenter quia, ut :

dissensio qua^ mota est a principibus dicit Apostolus I Corinth. xii, 26 Si glo- :

Juda'orum ad (Ihristum. Et primo Evan- riatur imu??i i?iemb?'um, congaude?it om-

geUsta proponit Judaeorum inlerroga- nia mcmbra. Et sic cclebramus festa
tionem secundo subdit Christi respon-
; Sanctorum Petri et Pauli, et aliorum
sioncm, ibi, Rcspondit eis Jcsus Loquor : Sanctorum, Quandoqne autemprout sunt
vobis, ct non a^editis; tertio infert respon- exliibita toti Ecclesiae; piita in ministerio
sionis effectum, ibi, Sustuicrimt lapides sacramentorum, et in ahis communiter
Judxi. Circa primum duo facit. Primo Ecclesiae coilatis. Et quia domus mate-
describit circumstantias interrogationis ;
riahs est quasi signum collectionis Ec-
secundo ponit ipsam interrogationem, clesiaefidcUum, ct etiam in ea omnia
ibi, ilsqucfpio aniniam nostram tollis? sacramenta gratiae dispensantur ideo in ;

Circumstantias autem interrogationis memoriam ipsorum beneficiorum *, fes-

describit quantum ad tria scilicct quan- : tiim dedicationis Ecclesiae celebramus.
tum ad tempus, quantum ad locum, et Quod quidem festum majiis est quam
quantum ad personas inlerrogantes. festum alicujus Sancti sicut et beneficia ;

Quantum ad tempus quidem primo in toti Ecclesiai collata, quorum memoriam

speciali, dicens : Facta sunt encsenia m agimus, cxcedunt beneficium collatum
Hierosohjmis. ahcui Sancto, quodin festo ejus rccolitur.
Ad cujus intellectum sciendum est, Sciendum est tamen, quod templum erat
quod, iit Augustinus dicit, encaenia festi- Ilierosolymis tribtisvicibus consccratum.
vitas erat dedicationis in Ecclesiis. Coenos Primo quidcm a Salomone, ut habctur III
enim graece idem est quod novum la- Reg. VIII secundo, tempore Esdrai a
:

tine. Unde encaenia idem est quod iiino- Zorobabcl et Jesu sacerdote maguo, ut
vatio quo fit ut etiam communi usu
: habetur I Esdraevm tertioa Machabaeis, :

ioijiiendi quando aliquod novum *alicui ^

ut habetur I Mach. iv, quod ascenderunt
usiii dedicatur, dicatur enca?niari, quod Hierosolymam renovarc sancta. Haec aii-
idem est quod innovari. Facta sunt cvgo tcm encamia non sunt facta in mcmoriam

' Al. : « qiiae lit etiam commnni usu loqueodi omittit * novura. » —' Al. « in membris. »
—
: : :

quando aliquod alicui dedicatur nomen unde * Ai. « beneliciorum suorum. »

—
: :

encseniari idem est quod iunovari. ' Parm.

 ;

CAPUT X. 141

dedicationis qiia} facta fuit a Salomonc, nostram Adulatorie loquuntur.

toilis'?

quia hoc fuit iu autumno, scilicct mense volentes per hoc ostendcre se dcsiderare
septimo nec in memoriam dedicationis
;
scire veritatem de ipso quasi dicant : :

qucfi facta fuit tempore Esdra3, quia iila Anima nostra est in suspenso desiderii,
fuit in vere, scilicet nona die martii sed ; quamdiu mcestos non derelin(|uis?
in memoriam
dedicationis quse facta fuit Prov. xiii, 12 Spes (ju3e diffcrtur afjligit
:

a Machabffiis in tempore hiemali. Et ideo animam. Et ideo secundo subjungunt

ut hoc designet, describit tempus in spe- interrogationem, dicentes Si tu es :

ciali, dicens, Et hiems erat; quod etiam Christus\dic /lobis pala//\. Ulji primo at-
causam mysticam habet, ut Gregorius tende illorum perveisitatem. .\am ijuia
dicit II Moral. Idcirco Evang-elista hiemis indignantur contra Chrislum, quod se
curavit tempus exprimere, ut inesse au- diceret Filium Dei, supra, v nou inter- ;

ditorum cordibus, Judaeorum ma- scilicet rogant eum an sitFilius Dei sed dicunt ;

litiai, frigus indicaret. Hierem. vi, 7 : Si tu es Christus, dic /lobis palam ut :

Sicut frigidam facitcisterna aquam suam, per hoc possent haberc materiam accu-
' Sic. ita *
frigidamfecitmalitiamsuam.\)Q\id,c sandi eum ad Pilatum, sicut seditiosum ,

hieme dicitur Cant. ii, 11 : Jam enim et appetentcm regum quod erat contra : ^
hiems transiit, imbcr abiit et recessit. Caisarem, et odiosum Romanis. Unde et
Locum autem describit cum dicit Et : Pilatus quando Judiei accusabant Cbris-
ambulabat Jesus in templo, in porticu Sa- tum, quod Filium Dei sc facoret, parum
lomonis. Et primo quidem in generali, curavit. Dum veradixerunt infraxix, 12 :

cum In templo ; Psal. x, 5

dicit, Do- : Omnis qui se regem facit, contradicit
minus in templo sancto suo etc. secundo ; CiBsari, magis coepit contra eum sollici-
vero in speciali, dicens, In porticu Salo- tari et ideo dicunt
: Si tu es Christus, :

monis. Sciendum est enim, quod tcm- vel rex, vel unctus, dic /lobis palam. Se-
plum non dicitur solum corpus ipsius,
' cundo considera illorum neqnitiam, quia
sed etiam porlicus circumstantes, in qui- dicunt, Pala//i ; quasi dicant L's(|ue :

bus populus stabat ad orandum nain in : modo non docuit publice, sed quasi iii
templo soli sacerdotes orabant. Dicitur occulto cum tamen ipse palam omnia
;

autem porticus Salomonis locus ille in diceret, in festivitatibus sem[)cr assis-

quo Salomon stetit quando peracta dedi- tens,etnihilocculteloquebatur. Infraxviii,
catione templi oravit. III Reg. viii, 22: 20, Ego pala/n locutus su//i mii/ulo i/i :

Stetit ergo Salomon in conspectu Ecclesiai occulto locutus sum /lilul.

Israel. 4. liespondit eis Jcsus etc. llic ponitur
Sed contra. Templum quod Salomon responsio Chrisli ubi ostendit eorum :

aedificaverat, destructum fuit, ct similiter infidelitatem, ostendens falsum esse (luod

porticus illa non ergo dci)et diciporticus
: dixerant, se dcsiderare scire veritalem,
Salomonis. Rcsponsio. Dicendum, quod dicentes Lsqucquo a/ii/nam fu)stra/n
:

templum rcparatum fuit ad similitudincm tollis? etc. Et hoc quantum ad duo. Priino,
prioris et ideo sicut antea porticus illa
: (juia non ci"edehant vcrbis (>jus; et (pian-
dicebatur Salomonis, ita et poslea ob tum ad hoc dicit Lixputr vobis, rt /u)/i
:

ejus revcientiam. creditis; quasi dicat Dicitis mihi : :

Personas aulein interroganles describit Si tu cs rex Ch/'istus, dic /iobis;sed loquor

quantum ad corum malitiam undc; : ego; idest, dico vobis veritalein; rt vos
dicit Circumdedrri/nt ergo cum Jud.vi,
: /u)/i crrdilis. Luc. xxii, ()7 .sV di.irro, :

frigidi a carilate diligendi, sed ardcntes /in/i crrdilis etc. Secundo, (juod lum cre-

aviditate iiocendi, ut accederent animo (luiil oiKM-ibus ejus; et (|uantuin ad hoc

circumvoniendi, et circumdarent coinpri- dicil Opcra qiuv cgo focio i/i mu/u/ie
:

mentes, animo persetiuendi. Psal. wi, Pulris //iri, h,rc lrsli//io/iiu//i prrhibr/it
13 Circu/ndedrrunt me vituli
: inullt, dr Ibi priino osteiulit incredulitaleiu
//ir.

tauri])ingues obscderunt me. Osciu xi, l) : ooriiin ad ipsaoj^era; secuiulo incredu-

Circunutrdrru/tt //w Ephr</i//i. lilalis ralioiiem, Quia vos no/i cstis ex
ibi,

5. Conse(|nenler cinn dicil, El dirrha/il oribits //iris. (Jnantum atl primiiin dicit :

c/ ctc, i)onitiii' .lu(la'ornni inlcrrogatio. Oprra rqo furio ([iiasi dical

qit.v .Ncc u : :

Et primo |(onil lictam c.insani inlerro- solo veibo suaderi |)olcstis, ul vos si-

gationis, cum (hcit Csquc</uo a/ii//ui//i : lealis; sed iicc oliain a l(»t operil)Us (jua»

'
Al, detisl : (* leinpluui. ' Al. oiuittilur : • (iu;isi (iicat. »
 ;

142 KVANdELIUM .lOANNIS.

o^o facio /;/ fnmiiur Pntrix jnci, idost ad (juod aliqiii ox ois pr.Tordiuati orant ad
gloriuin ojns : /i;vc lestiinniiiKin/ier/iHivnt crtidoMdiiin iii postoiiiin iiiwb' ot postea :

de me, (luia possunt nisi ji

'
scilicet iion credidcrunt, ut liabotur Act. ii,(juod crc-
Doo fleri \iin\6 ox ois manifoslo
: upparot didoruiit ex eis ' una die tria millia :

quod a Doo v«Mii. Mallli. xvii, 33 lnfi- : arKpii ad hoc pra'or-

aiifom non eraiit
(jii<v<iuc arbur cx /rttvtu cjtis cuynuscitur. dinati. .Noii orgo ropugiiabat spci, dicerc
Supra V, 36 Opern tpix ego facio, testi- : in lurba iii (jua * ali(jui orant praiordinati
mtniiuin jter/iitwnt dc mc. Sed vos 7ion ad credendum in poslerum, quod non cs-
creditis. Infra. xii, 37 : Cum erqu tantii sont ox o\ ibiis (luia nullus de so deter- :

sitjna fecissct,non crcdiderunt ci. VX idoo minatehocpotcrat suspicari. Uepuguasset

sunt inoxcusabilcs. Infra xv Si opcra : autem spei, si hoc alicui personai * de-
non fccissctn in cis gucV ncmo alius fccit, terminate di.visset.
pcccatum nun /lahercnt. Aunc autem ct Diguitatem autem ovium suarum ponit
viderttnt, ct uderunt mc ct Patrem nwum. dicens Oves mcse vucem meam audiunt
:

Uatio autcm incrcdnlitatis corum, cst sc- etc. ubi quatuor ponil
: Duo ex partc :

paratio eorum ab ovibus Cln-isti undo : nostra, qiuo nos facimus quantum ad
dicit Idco non crcditis, qitia non estis ex
: Christum; el duo ex parte Christi, quai
ovihus yncis. Circa hoc tria facit. l*rimo ipse facit in nobis, vicissim sibi corres-
ponit oorum cxclusionem a consortio pondentia Primum crgo quod nos ''.

ovium Christi; secundo ostendit ovium facimus est obedieutia ad Christum et :

dignitatem, ibi, Oves mess vocem meam quantum ad hoc dicit Oves mcx, scilicet :

audiunteic; tertio probatquoddam quod per praedestinationem, voccm meam au-

dixcrat, sciHcetquod nonrapiet quisquam diunt, credendo, et praiceptis meis obe-
oves suas de manu sua, ibi, Pater meiis diendo. Psal. xciv, 8 Hudic si vucem :

quod majus omnihus est. Se-

dedit mi/ti, cjus audieritis, nulite uhdurare corda
parationem eorum ab ovibus suis ponit, vestra.Secundum quod facit Christus,
dicens Vus nun estis cx uvihus mcis, sci-
: primo corrcspondens ", est ejus dilectio
licet prcodestinati ad credendum, sed el approbatio et quantum ad hoc dicit ; :

pra^sciti ada?ternum interitum. Hoc enim Et cgu cugnusco eas; idest, dihgo et ap-
ipsum quod credimus est nobis a Deo. probo. I Tim. ii, 19 Xovit Domi?ius qui :

Phil. I, 29 Vuhis datiim est 7iun sulum

: sunt cjus. Quasi dicat Hoc ipsum quod :

iit in ipsum etiam ut pru illu

credatis, sed me audiunt, est per hoc quod cgo cas co-
patiamini. Ephes. ii 8 Gratia salvati , : gnosco, ab aiterno ehgendo.
estis, et non cx vobis : Dei donum est. Scd si ahter non potest crederc quis
Quod quidem nulli datur nisi cui pra^pa- nisi dctur ci a Deo, videtur quod infide-
ratum cst ab aiterno et ideo illi soli cre- ; Utas non sit ahcui imputanda. Ad quod
dent in ipsum qui ad hoc ordinati sunt a dicendum est, quod ideo eis imputatur,
Deo per a^ternam praedestinationcm. quia in eis est causa quare eis non datur.
Act. XIII, 48 Crcdiderunt quutquut : Sicut ego nonpossum videre lumen nisl
*•

prseordinati erant ad vitam seternam. Et iUuminarer a sole si autem clauderom ;

ejusdem xv, 11 Per gratiam Domini : oculos, non viderem lumen quod non :

nostri Jesu C/iristi credimus salvari. esset ex parte soUs, sed ex parte mea,
Sed numquid debet dici alicui, quod qui claudendo oculos, praebeo causam ut
non sit praedestinatus ? Videtur quod iion non iUuminer. Peccatum autem est causa
cum euim nuUus possit salvari nisi pra^- quare non iUuminamur a Deo per '

destinatus si ahcui dicatur quod non est

; fidem puta originale, vel in aUquibus
;

praidestinatus, videtur cogi ad despera- actuale quae quidem causa in omnibus

:

tionem. Ergo Dominus dicens Judfeis ;

est uude omnes iUi qui deseruntur,
:

Ison crcditis, quia nun cstis cx uvihus meis, justo Dei judicio deseruntur et iUi qui ;

cogebat oos desperare. eUguntur, ex Dei miseratione assumun-

Hesponsio. Dicendum, quod in * illa lur.
tnrba orat aliquid commune omnibus, Terthim quod est ex parte nostra, est
scilicetquod non erant pra^ordinati a Dco imitatio ad Christum; et quantumad hoc
ad tuuc credendum ahquid spcciale, : dicit, Et sequuntitr me. Job. xxiii, 11 :

* Al. « quii>. »— ' Al. deest »— ' correspondentia ad —

Al.
—Christum.ergo.
: : « in. : « Al. : « »
« ex JudiEis. » — .\l. : « repugnahat dicere in ' Al. : « correspondcnt huic. » * Al.: « »
qua etc. » — " Al. omittitur : « personai. » — ^ Ai. : « illuminatur. •
 CAPUT X. 143
Vestigia secutus est ^;e;'
ejus meus. 26 Sicut Pater Jiahel vitam in semetipso,
:

I Petr. II, 21 C hristus passus est pro no-

: sic Filio dedit Jiabcre vitam ifi semetipso.
bis, vobis relinquens exemplum, ut sequa- Item majus est, potestate. Supra v, 27,
mini vestigia ejus. Quartum correspon- Potcstatem dedit ei judicium facere, quia
dens ex parte Christi est praemii retri- Filius hominis est. Item majus est reve-
butio et quantum ad hoc dicit
; Et ego : rentia et honore. Philip. ii, D : Dedit illi
vitam %ternam do eis; quasi dicat Ipsi : nomen quod est super omnc nomen, ut in
me sequuntur hic mansuetudiniset inno- nomine -lesu omne genu flectatur. Majus
centiai viam incedendo et ego faciam ; cst ergo omnibus, quod dcdit mihi Pater,
quod postea me sequentur, ad gaudia ut scilicet sim Verbum ejus, sim unige-
vitse aeternaj intrando. IIoc autem praj- nitus ejus, sim splendor hicis ejus. Se-
mium ostendit Dominus esse indeficiens, cundo ponit excellentiam potestatis pa-
tripliciter. Nam aliquid potest deficere ternai, quod pertinet ad majorem, ciim
tripliciter. Primo quidem ex natura ip- dicit Et nemo potest rapere, idest per
:

sius, puta si sit corruptibile sed prae-
mium istud quantum ad naturam suam
incorruptibile est unde dicit Vitam
aeternam do eis, quae est fruitio incor-
ruptibilis et immortaUs Dei. Infra xvii,
3 : Hsec est vita aeterna,
solumverum Deum,et quemmisisti Jesum
Christum. Et, ut dicit Augustinus, ista
sunt pascua de quibus supra dixerat et
pascua bona vita aiterna dicitur quia
; violentiam auferre, vel per ignorantiam
surripere, de manu, idest de potestate,
: : Patris mei, vel a me, qui sum virtus pa-
terna; quamvis melius dicatur de potes-
tate Patris, quam a me, ut Augustinus
ut cognoscant te dicit. Ideo autem nemo potest rapei^e dc
manu Patris, quia ipse fortissimus est,
cui non potest fieri violentia, et sapien-
: tissimus, in quem non cadit ignoraiitia.
: Job IX, 4 Sapiens corde cst, ct fortis ro-
:

ibi nuUa herba arescit, totum viret. Se- bore etc. Tertio ponit unitatem sui ad Pa-
cundo potest deficere ex defectu reci- trem, ex qua sequitur conclusio uude :

pientis, dum recipiens deficit, et dum dicit F^go et Pater U7iu?n sunius; quasi
:

male custodit; sed hoc non continget in dicat Ideo non rapiet eas quisquam de
:

illo praemio unde dicit Et non peribunt

: : manu mea, quia cgo et Patcr unum sumus.
inxternum, sciUcet oves; quodest contra scilicet unitate essentiae. Nam eadem est
Origenem, qui dixit, quod quandoque nalura Patris et Filii.
Sancti qui sunt in gloria, peccare pote- Per hoc autcm excluditur duplex error :

runt. Sed Dominus dixit Non peribimt, : scihcet Arii, qui dividebat essentiam, et
quiainaeternumconservabuntiir,Apoc.iii, Sabcllii, qui confundcl)at pcrsonas ut sic :

12 Qui viccrit, faciam eu7n cohumiam

: et a Charybdi et a Scilla liberemur. Xam
in templo Dci mci, et foras 7io7i egredietur per hoc quod dicit u/iuni, hberat tc ab
amplius. Tertio potest deflcere ex vio- Ario nam si unum, non ergo divcrsum.
:

lentia rapientis : forte cnim neque Adam Pcr hoc autcm quod dicit su/nus, liberat
exclusus fuisset, nisi affuisset seductor : a Sabellio si cnim su77ius, ergo Pater et
:

in vitaautem aeterna hoc noii erit unde : h^iUus estaHus cA alius.

dicit Et 7io7i rapiet eas, scihcet oves,
: Sed hoc Ariani, impictatis sna> mcnda-
quisquam dema7iu mea, idestprotectione cio, ncgare contcnilunt, diccntcs, (juod
et pietate mca. Sap. iii, I : Justoru77i creatura aliquo modo cst unnm cum Deo :

a^iimx 171 77ia7iu Dei su7it. Ilt ciiim dicit
Augustinus, « ihi ncqnc; liijins rajjit, nc-
que fur tollit, ncquc latro inlcriicit.
5. Ilic prol)at quod siipra do dignitatc
ovium dixerat, scilicct
uikU; ct lioc modo l''iHuspotcst csscunum
cuni Patrc. Scd hoc patct css(> falsnni cx
trihns. Primo c.\ ipso inodo lo(iH(Mi(li. Ma-
nifcstiim est enim (jnod unnm dicifnr
quod non rapict sicut ens uiulo siciit aliciuid non (iicitnr
:

eas quisquani dc manu mca, lali i'ati<>n(>. (Mis simplicitcr nisi S(>cun(hnn snbstan-
Illud quod est in munn Patiis inci luiHus tiain, ita ncc unnni nisi sccundnm snlis-
potest rapore ; sed cadem c^st manns Pa- tanliam vcl naturam. Simplicit(M" autcm
tris ct mea : ergo iUud ([uod osl in mann dicilur arKjnid (piod nullo addito diiMtur.
mea, ctiam nnUus potcst rapere. Circa (Juia (M-gohoc simplicit(M' (Hcitur, Ego rt
hoc tria facil. Primo jxniit niinorcm, ma- l'a(rr su//ius, nullo alio addito; ma-
i//iu//i

nifcstando comninnicalioncin (Hvinilalis uircstuni csl (piod sunl ununi sc(Miudum

a Patrc sihi tradita', (Mim dicil Patrr qtiod : substantiam ct nalnraiu. Nuiupiain autiMn
dedit ?7iihi, scilicet per a't(MMiam gcncra- invcnitur (piod DiMis et crcatnra sint
tioncm, 77uijus o?7i?iibusest nam supra v, : nnum sine aliquo addito, sicut ilhid I Co-
 ;

144 KVANdKLIUM JOANNIS

riiitli. VI, ad/uvrcl Dto, u/iiis
17 : (Jiii (juod majns cst omnibus. Tortio patot ex
spiritiis cst. Krgo patet (luod Kilius Doi sun intontionu : num Domiiins proliat
non est iinum nini 1'atri', iit croatiira. (|uod non rapict cas qnis^iuam dc manii
S('cmi(l(> t'.\ liis ([iia' siii»ra (li.xcral, scili- siia, |>or lioc (jiiod nonio j)ot(;st raporo do
oct, Quud (/c</it inihi Pdlcr, niojus onmi- niaiiu l'atris (ijus : (jiiod uoii soijuorctur
bus cstpostoa ooiicliidit :./>V'> t7 J^atcr
: ot si jiotestas ejus csset minor (juam polcs-
iinuni sunius (juasi dicat Intanluin
: : tas Patris. Unumcrgosunt Pater ct Filius
unum sumus iiujuantum dedit milii id natura, honore et virtute.

LECTIO VI

1. Sustulerunt erpo lapides Judiei, ut lapidarent oportcbat honorare, non lapidare. Simile
euni. Kespoiuiit eis jesus Multa lioiia 0|)era ostendi
:

vobis ex fatre ineo. Propter (piod eoruiii oj^us me

dicitur Ilicr. xviii, :20 Nuincjuid i'edditur :

lapidatis I V?. Iles|)onderuiit ei Judiei De i)ono opere :

pro bo)io ma/um?
non iapidjinius te, sed de l)lasi)lieniia, et (juia tu homo
cum sis, lacis teipsum Deum. 3. Hespondit eis Jesus:
Respom/erunt, ctc. Ilic Dominiis ex-
2.
Nonne scriptum est in \ege vestra, (juia Ego dixi, cusat se de blasjiliomia. Kt primo jionilur
Dii estis ? 4. Si illos dixit deos, ad (pios sermo Uei blasphomiai impositio a Judaiis secundo ;
factus est, et non potest solvi Scrii)lur<i (Juem 1'ater :

sanctiticavit et misit in niundiiin, vos (licitis ((uia cjus excusatio a Christo, ibi, Respom/it
blasphemas, (^uia dixi, Filius Dei sum ? Si non facio cis Jesus Xonne scriptum cst in /c(je vcs-
:

opera Palris mei,nolite credere mihi. Si autem f:icio,

et si mihi non vultis credere, operibus credite, ut
tra? ctc. Dicit ergo quantum ad primum :

ut cognoscatis et credatis ([uia Pater in me est, et De bono opere non tc /apii/amus etc. Ubi
ego in Patre. G. Quaerebaiit ergo eum ap|)rehendere,
exivit de inanibus eorum. Lt abiit iteruin irans
quinque consideranda occurrunt. Primum
Jordaneni in euin locum ubi erat Joannes baptizans quidem vidotur pcrtinere ad motivum lu-
primum, et niansit illic et multi venerunt ad eum,
:
pidationis, quod est blasphcmia. Praecipi-
etdicebaiit, (juia Joaiines quidem signum fecit nullum.
Omnia autem ii^ujecumque dixit Joannes de hoc, vera tur enim Levit. xxiv, 14, quod blasphemi
erant : et multi credideruut in eum. lapidcntur. Educ {\.\\q\\\\) b/asp/iemum ex-
Posita doctrina Christi, hic conse-
1. ira castra, et ponant omnes (lui audierunt
quenter ponitur enectus doctrinse ejus iu inanus suas siiper caput ejus, et /apidct
Judaiis. Et primo rodarguit eorum s«vi- eum popu/us universus. Et quantum ad
tiam secundo exchidit a se, impositam
; hos dicunt De bimo opere non /apidamus
:

blasphemiam, ibi, Responderunt eiJ udeei te, sed de b/asp/icmia. Secundum quod
tertio decUnat eorum pertiuaciam, ibi, specificant ipsam blasphemiam nam :

Quxrcbatil ciun appreJicnderc. Circa

cr(jo bhisphemia cst non solum attribucrc Deo
primum duo facit. Primo ponitur Judaio- quod sibi non convenit; scd etiam attri-
rum s*vitia, qua excandescebant ad buere alleri quod sohus Dei est sicut :

Christum lapidandum unde dicit Sus-
tu/crunt /apidcs Judivi, utjacercnlin euni.
Quia onim duri crant, et profunda Domini
verba intelligere non poterant, lapidibus
: :
blasphemia est non soliim dicere Dcum
esse corpus, scd ctiam diccrc aliquam
creaturam croare posse. Marc. ii, 7, dice-
bant Wc b/asp/icmat. Quis potest dimit-
:

similes ad lapidos currunt. Psal. cxix, 7 : tere peccata nisi so/us Deusl Dicebant ergo
Dum /oquebar i//is, iynpuf/iiabant me gra- Juda?i Dominum blasphcmum esse, non
tis. Secundociim siibdit, Mu/ta bona opera primo modo, sed usurpando sibi qua? di-
ostendi vobis, reprehendit Dominus ipso- vinitatis propria crant unde dicebant : :

rum sa'vitiam ct primo commemorat eis : Quia tu /lomo cum sis,facis teipsum Deum.
exhihita boneficia; secundo reprehcndit Tertium cst quod Juda^i mclius quam
ipsorum sa^vitiam. Commcmorat autom Ariani intollexorunt vcrbum Christi, quod
benericia quae eis cxhibuit in sanitatibus dixerat, Ego et Pater imum sumus. Ideo
infirmorum, in cxhibitionc doctrinai et irati sunt, quoniam intellexerunt non
miraculorum unde respondit eis, dicens
: : posse dici, Ego ct Patcr unum sumus,
Mu/ta bona opera ostcndi vobis, scilicet nisi ubi est ioquaUtas Patris et Filii : et
sanando, pra'(licando, miracula faciendo : hoc est quod dicunl Facis tcipsum Dcum, ;

Marc. vii, 37 /icne omnia fecit : ex Patre

: ostendendo verbis tuis quotl sis quod ;

mco, cujiis gloriam pcr omnia qua?sivi. non est verum, cutn sis /unno. Ouarfum
Supra vni, oU (i/oriam mcam no/i (pixro,
: cst quod tanta est distantia Dci ot homi-
sed cjus (jui misit me. Saivitiam roprohon- nis, quod incrcdibile cis crat qnod idem
dit dicens Vropter (piod eorum opus 7ne
: qui esl homo, esset Deus untlc signan- :

/apidatis ? quasi dicat Benefactorcm : ter dicunt Quia homo cum sis, facis teip-
:
 CAPUT X. lio

sum Deum. Ouamvis ab ista incredulitate phetx. Sic ergo scriptum cst : Ego dixi,
removcri possent per hoc quod dicitur Dii estis.
in Psal. viii, 5 Quid est homo quod me- ;
Unde sciendum est, quod hoc nomea
mor es ejus, aut filius hominis quoniam Dcus tripliciter accipitur. Aliquando enim
visitas euml Ilabac. i, Opus ego facio
5 : significat ipsam divinam naluram, et sic
in diebus vestris quod nemo credet cum dicitur singulariter solum. Deuter. vi, 4 :

narrabitur ; idest opus incarnationis ex- Dominus Deus tuus unus est.
xiudi Israel,
cedcns omnem mentem. Quintum est Quandoque autom dicitur Dcus nuncupa-
quod in suis verbis sibi ipsis contrarian- tive; hoc modo dicuntur idola dii.
et
tur : nam
ex una parte confitentur Chris- Psal. xcv, 5 Onmcs dii gentium dxmo- :

tum bona opera facere, dicentes De bono : nia. Quandoquc autem dicitur aliqiiis
opere non tc lapidamus ex alia impo- :
' Deus participatione aliqua divinitatis *,
nunt ei blasphemiam, scilicet quod sibi scu excellentioris virtutis divinitus in-
falso usurpct honorem Dei qua^ quidem : fusa^, ct hoc modo et judices dicuntur dii
:

contraria sunt non enim ex Deo mira- : in Scriptura. Exod. xxii, 8 Applicabis :

cula posset facere, si Deum blasphema- eos ad deos, idcst ad judiccs. Et Exod.
ret quia, ut dicitur Matth. vii, 18, Non
: XXII, 28 Diis non detrahes, idest pra?la-
:

potest arbor bona fructus malos facere, nec tis. Et hoc modo accipitur hic hoc nomcn
arbor mala bonos fructus facere : quod Deus, cum dicit Ego dixi, Dii estis, idest :

maxime locum habet in Christo. participantcs aliquam virtutem divinam

3. Respondit eis, etc. Ilic excludit a se supra humanam.
impositam blasphemiam et primo ponit : Consequcnter cum dicit, Si illos dixit
4.
suam excusationem secundo ostendit ; deos ad quos scrmo Dei factus est etc,
veritatem ibi, Si non facio opera Patris a[)erit scnsuin auctoritutis praedicta* ;

mei, nolite credere mihi. Excusat autem quasi dicat Idoo vocavit eos doos, in-
:

se per auctoritatem unde primo ponit : quanlum participant aliquid divinitatis

auctoritatem Scripturae; secundo aperit secundum participationem sermonis Dei
eis intellectum tertio ex hoc concludit ; ad eos facti nam ox sormonc Doi homo :

propositum. Dicit ergo Respondit eis : aliquam participationem divina^ virtiitis

Jesus : Nonnc scriptum est in lege vest7'a, et puritatis conscquitur. Infra xv, 3, Jam
scilicet in Psal. lxxxi, 6 : Ego dixi, Dii vos mundi estis proptcr sermonem quem
estis? locutus sum vobis. Et Exod. xxxiv, dici-
Ubi scicndum est, quod lex tripliciter tur, quod splendida facta cst facios Moysi
accipitur in Scriptura. Quandoque quidcm ex consortio sormonis Domini. Ex liis
univcrsaliter pro toto vctcri testamcnto, autcm quaj pra?dicta sunt, posset sic ar-
secundum quod continct quinque iibros gumcntari: Manifestum cst ^quod aliquis
Moysi, Prophetas et Agiographa ct hoc : ex participatioiio Vorbi Doi fit Dous parti-
modo accipitur hic In lege vestra, idcst in cipativo; scd iion lil ali([uid particij)ativo
vcteri testamento cum scriptum sit in : hoc nisi ex partici[)ationo ojus quod ost
Psalmis quod ideo dicitur lcx, quia to-
: pcr cssontiam suam talo [)uta non tit :

tum vctus tcstamcntum habctur pro auc- partici[)ativo ignis nisi [)arlici[)ati(»iio
toritatc legis. Aliquando accipitur lcx, ignis ossontiam orgo iioii lit ali(|iiid
[)or :

prout dividitur contra Propiiotas, Psal- Dous iiisi ex [)artici[)ali()ne

I)artici[)ativc
mos -
ct Agiographa : ct sic accipitur ejus qui est Dcus per essonliam orgo :

Luc. ult. xxiv : Oportet implcri omtiia Vorbiim Doi, scilicot i[)So Filiiis. cujus
quae scripla sunt in legc vt Vntpfictis ct '
[);iitici[)ationo ali([Mis oflicitiir Doiis, ost
Psalmisde me. Ali(]uan(ii) aiitcm acci[)itur l)(Mis [)or ossoiiliam. Sod Doiniiuis voluit
prout lc.x dividitur contra Prophetas. Et buinanius magis ((uam sic [)rofunde con-
sicPsalmi, et alii hl)ri vctcris tt;stanionti, tra Ju(la'os argiioro. Dicit autom /:'/ nnn :

pra'tiu' l'ontatljouciiin, inchulniitiir sub potcst so/ci Scrij)furti : ut ostoiulat irrofra-

l^roplictis, tu) ((uod spirilu piopliotico gabilom Scri[)tinio voritaloin. Psalm.
odita sit Scri[)tura votoris t(!stain(Miti : ol (xviii, 89 u /// .vtcrnum, Dotninc, pcr-
:

hoc modo a(ci[)itin" Mattli. xxii, 40 /// : nianct vcrhum ttiunt. » C()nso([Uontor
his duobus nuuuiatis tota lex pendct et Pro- ciiin dicil, Qucm Patcr sanctificnvit etc,

•
Al. : << ox alia i)arl('. » — ' Al. : « psalmogra- ' Al : • i>t'r partiripaliomMn (liviuilaiis. » —
plios. » — » Al. omiltitur : « et proplielis. » — ' .\l. : « ost autom. »

XX. 10
140 EVANdELIUM JOANNIS
coin-ludit propositiim. Qiiod (jiiidt^m si, vit ; idest, sanctiim
a'terno {^'onuit. al»

s«H'iiii(liim lliiariiim, rcrciMiiius ;ul (lliris- Sed alia «|ua^ seiimiiiliir, »!od<Mn inodo
tiim scciiiiilum tiuod est liomo, tunc est exponenda sunt, secundum qiiod llilarius
sunsus llomin»'s uliqui dicuiitur dii sola
:
exponit. Tamen'melius exponitur, si re-
participationc scrmonis Dci (jiKunodo : feratur totum * ad Cbristum inquantum
ergo dicitis (juia blusithctnas; idest, repu- homo.
tatis blaspliemiam, (iiiod ille liomo dicatur 5. Conscquenter cum dicit, Si non
Deus qui esl nnitus Verbo Dei iu persona? facio opera Patris mei, no/itc credere mi/ti,
Kt ideo dicit Qncin Vatcr sanclificavit.
:
probat veritatem dictorum; quasi dice-
Licel eiiim omnes qiii saiictilicantur, Deus rel Licet sim bomo tantum, s(!cundum
:

sanctilicet iiifra XVII, Sancti/ica eos

17 : repulationem vestram, tamen non blas-
in veritate Cbristiim tamen
specialiter pbemo dicens me vere Deum, quia ve-
sanctitlcavit : nam alios sanctificat ut sint rissime sum. Unde circa hoc duo facit.
niii adoptivi Uoman. viii, i."> .4cee/)/i7/s
: : Primo proponit argumentum operiim;
snirituni adoptionis /ilioram ; Cbristum secundo infert conclusionem iutentam,
autem sanctilicavit ut esset FiliusDei per ibi, Ut cognoscatis et credatis qiiia Pater

uaturam, unitus in persona Verbo Dei : in me est, et ego in Palre. Circa primum
quod biec verba ostcndunt dupliciler. duo facit. Primo dicit, quod sine operi-
Primo per boc quod dicil, Quem Pater bus esscnt cxcusabiles. Et dicit Si /lo/i :

sanctificavit. Si enim ut Pater sanctificat, facio opcra Patris mei, eadem scilicet
manifestum est quod sanctificat ut Filium, qua? ipse facit, et eadem virtute et potes-
Rom. I, 4 Qui prsedestinatus est Fi/ius
: tate, nolite credcre mi/ii. Supra, v, 19 :

Dci in virtute secwuium spiritum sancti/i-

'
Quascumque Patcr /acit, /isec et Fi/ius si-
cationis. Secundo per boc quod dixit Et : mi/iter /acit. Secundo, quod ex ipsis ope-
misit in mundum. Mitti enim in aliquem ribus convincuntur, dicens Si autcm :

locum, nou convenit alicui rei nisi ante /acio, scilicet eadcm opera quae Pater fa-
fuerit quam ibi essct : ergo ille quem cit, si mi/ii qui filius bominis appareo,
Pater misit in mundum, scilicet visibili- /lOJi vidtis crederc, operibus credite; idest,
ter, est Fibus Dei, qui praiextitit visibili ipsa opera demonstrant quod ego sum
visioni quia, ut dicitur supra i, 10, in
: Fibus Dei. lufra v, 24 Si opera /lon /e- :

mu/ido crat, ct //lu/idus per ipsu//i /actm "'

cissc//i quas /lemo a/ius /ecit.peccatii/n /lo/i

cst. Supra No/i e/um misit Deus

III, 17 : /laberc/it. Consequenter infert conclusio-
Fiiiu//i suu/n i/i mundum ut judicet mun- nem intentam, diccns Ut cog/ioscatis, et :

dum. Hunc ergo quem Deus misit in credatis quia Pater in ego i/i me est, et
m[indum, vosdicitisquiab/asp/iemas,quia Patre. NuUum enim tam evidens indi-
dixi, Filius Dci suml quasi dicat Multo : : cium de iialura alicujus rei esse potest
magis possum hoc dicere, qui sum uni- quam illud quod accipitur ex operibus
tus Verbo in pcrsona, quam illi ad quos ejus. Evidcnter ergo coguosci potest de
sermo Dei factus est. Cbristo et credi quod sit Deus, per hoc
Sed unde Judai habucrunt quod Chris- quod facit opera Dei ct ideo dicit Ex : :

tus esset Fibus Dei? Non enim boc Do- ipsis operibus convincam, iit cog/ioscatis
minus expresse dixit. Ad quod dicendum etcredatis quod oculis vestris videre non
est, quod licet Dominus hoc expresse non potestis, scilicet quia Pater i/i me est ego
dixerit, nibilominus tameu ex vcrbis qua*- i/i Patre. Infraxiv, 10 Ego i/i Pat/'C, et :

dixit, scilicct Ego ct Patcr u/ium sumus ;

Patcr i/i /nc est. Quod iiitclligendum est
et Quoddedit //li/ii Patcr, majus om/iibus per unitatcm essentiae etquasi idem est :

est intcliexerunt eum acccpisse natu-

: Pater i/i me est et ego i/i Patre, et Ego et
ram a Patre, et esse unum iu natura Pater u/ium su/nus. Ililarius autem hoc
cum eo. IIoc autem, scilicet accipere bene exponit diccns, quod differentia est
eamdem naturam ab aliquo et essc, liabet inter Dcumet homincm : uamhomo cum
rationcm filiationis. sit compositus, non estsuanatura; Deus
Si autcm boc quod dicit, Pater sa/icti- autcm cum simplicissimus, est suum
sit
/icavit, refcramiis, secundum Augusti- esse et sua natura. In quocumque ergo
num ad Cbristum inquantum est Deus ; est natura Dei^ ibi est Deus. Cum ergo
tunc est sensus : Quc/n patcr sa/icli/ica- Pater est Deus, et Filius est Deus; ubi-

* AJ. deest : « in. » — • Al. : « Jesum. » — ' Al. : « cum, » — * Al, omittitur : « totum. »
 :

CAPUT X. 147

cumque est natura Patris *, ibi est Pater; testimonium quod ilJic perhibuit Joannes,

et ubicumque est natura Filii, ibi est Fi- dicens supra i, 29 Eccc a(jnm Dei, ecce :

lius. Cum ergo natura Patris sit in Filio,
et e converso ergo Pater est in Filio,
: Patris et spiritus sancti Christo perhibi-
et e converso. Sed, ut dicit Augustinus,
licet Dcus sit in homine, et homo in Deo
ut dicitur 46 Qui manet in
I Joan.
caritatc^ in Deo manet, et Deus i)i co
non est intelligendum per essentiae unita-
qui toUit peccatum mundi;%\. testimonium
tum in baptismo. Effectus autcm decUna-
;
tionis fuit conversio turbarum ad fidem
iv, : quae quidem conversio describitur quan-
: tum ad tria. Primo quantum ad operatio-
nis imitationem unde dicit Elmultivc- : :

tatem sed homo in Deo est, idest sub

; nerunt ad eum, scilicet per imitationem
divina cura et protectione, et Deus in ho- operum. Matth. xi, 28 Venite ad me :

mine per simihtudinem suse gratiae. Uni- omnes quilaboratis et onerati estis, et ego
genitus autem Filius est inPatreet Pater reficiam vos. Secundo quantum ad oris
in illotamquam «quahs. confessionem unde et dicebant quia
:

Quxrebant crgo etc. Hic Dominus

6. Joanncs quidem nullum fecit signiim. Ubi
decHnat* Juda^orumpertinaciam.Etprimo primo confitentur eminentiam Christi ad
ostendit ipsorum pertinaciam secundo ; Joannem unde dicebant, quia Joajines
:

dechnat eam tertio ostendit efTectum; fecit nullum sirjnum. Cujus quidcm ratio
dechnationis. Pertinaciamautem ostendit fuit, quia Joannes missus fuit ut testis
perhoc quodpost totveritatis documenta, Christi unde oportebat quod fieret fide
:

post tot miraculorum et mirabihum ope- dignus,et testimonium ejus ostenderetur

rum argumenta adhuc inmaUtiaperseve- verum quod quidem fit convenienter
:

rant unde quaerebant eumapprehendere:

: per sanctitatem vitai Christus autem ve- :

non ad credendum et intelhgendum, sed nit ut Deus et ideo oportebat quod os-
:

ad saeviendum et ad nocendum nam : tenderet in se signa potestatis divinae :

quia aequahtatem sui ad Patrem eviden- et ideo Joannes vita^ sanctitate poUebat ;

tius expresserat, magis concitati fuerunt. Christus autem cum hoc exercebat etiam
Ilier. VIII, 5 : Apprelienderunt mendacium opcru potestatem divinam manifestantia.
e^ wo/wmm^reycr^2. Dechnatautemeorum Hic etiammos servabatur apud antiquas
saevitiam Dominus exiens abeis undc di- : potestates, quod in pra?sentia potestatis
cit Exivit de manibus corum. Ubi primo
: majoris minor potestas non utebatur suie
ostenditur quomodo eos dimisit, scihcet potestatis insigniis unde in pivrsentia :

exeundo de manibus eorum et hoc : Dictatoris Consules insignia deponel)ant.

propter duo. Primo, ut ostenderet se non Non ergo decens fuit ut Joanncs, qiii ini-
possedetinerinisiquandovolebat.Luc. iv, noris potestatis erat, utpote pnecursor et
30 Jesus trajisiem per medium illorum,
: testis, in Christi pra'sentia, diviiia' potes-
ibat. Supra eodem Ncmo tollit a mc ani- : tatis insigniis utorotur; sed soliim (".hris-
mam mcam; sedego ponam a meipso. Se- tus. Secuiido confitontur verifatom testi-
cundo ut daret nobis exemplum dech- monii Joannis de Christo unde dioobant: :

nandi malorum saevitiam, quando sine Omnia e/ii/n (puv dixit Joannos de hoc,
periculo fidei fieri potcst. Ecdi. viii, 14: scilicet ile (^hristo, erant vcra ; quasi di-
Ne stes contrafacicm contumeliosi. Secundo ceront Kt si nulUim signnm
: feoerit
ostenditur quo ^ exicns icrit unde dicit: : Joannes, tamon de Christo omnia voraoi-
Et abiit iterumtrans Jordancm, in cu/n lo- tordixit. Tortio nianiroslat oordis fidom :

cumubi crat Joanncs baplizans lyrinium. uiulo dioit Et //lulti rrcdiilcnoif in cum.
:

Cujus quidem mvstica causa est, qiiod Vl Aiigiistiniis dioit, Christuni approhon-
ah(|nando iluriis esset per Apostok)s snos (lorunt ponnanontom. ipioin JiidaM vole-
ad gentes convortendas. Causa vero lil- banf approliondoro dosoondontom, (luia
terahs ost dnpli^x. Una, quia locns orat jior hiconiain ad dioni vonorant Joaniios :

vicinus llioriisaleni, ol jain iinininoliat oniin liiconia orat. ot dioi * tostiinoninin

tempus passionis ; iinde nolel)at se elon- perhibobat.
garo. Secunda, ut reducat ad memoriam

' Al. « ("iim (Mgo I*u(cr esl Deus, (il)i(iiin(iuo .\l. « quotuodu. » — • Al. • et Dei. »
—
:

—
: :

est natura Patris etc. » ' Al. : • incliuat. »

 :

CAPUT UNDECIMUM

LECTIO 1.

1. (juitlnni laiif:uens l^aznrus a Bellia-

Krnt nuteni servi Naaman ad eum : Palcr, etsi reni
nia, (le oasiello Mnrite et Martlue soronun ejus.
Mnria auleni erat nutL' unxit Doniinuni uiiguento, et grandem dixisset Proijheta, facere
tihi
exlersit pedes ejus ca|iillis suis, cujus Irater Lnzarus debuisses. Ista Bethania castellum erat
intinnalintur. 2. Miserunt erjjo sorores ejus ad eum,
dicentes Domine, ecce (jueni amas intirmatur. 3. Au-
:
Mariae et Martha? sororum Lazari : per
(lieiis auieni Jesus dixit eis Infirmitas h£ec non est: (juas duplex vita signatur, activa scilicet
ad mortem, sed pro gloria Dei, ut glorificetur Filius
et contemplativa ut sic per hoc detur in-
:
Dei per eam. 4. Diligebat autem Jesus Martham, et
Lazarum. telHgi quod per obedientiam homo per-
fectus redditur in vita activa et conlem-
Siipra Dominus virtutcm suam vivi-
i . plativa. Persona conjuncta erat Maria :

ficativam ostendit verbo hic confirmat ; unde dicit Maria autcm crat qux unxit
:

eam miracnlo, tiuemdam mortuum, sci- Dominum ungucnto. Quia enim mentio-
licet Lazarnm, suscilando. Et primo po- nem fecerat de Maria, et phires muheres
nitnr Lazari infirmitas secundo ipsius ; hujus nominis erant ideo ne erremus
;

Jam mortni snscitatio, ibi, Ut audivit; ex nomine, notificat eam ex notissima

tertio subjungitur suscitatiouis etrectus, actione, dicens Qux unxit Dotninum
:

ibi, Multi crgo ex Judxis... crediderunt imgucnto, et extcrsit pedes cjus capillis
in eum. Circa primum tria facit. Primo suis. De hac autem Maria diversitas quae-
ponitur Lazari a^grotatio secundo lan- ; dam est intcr Sanctos. QuiJam enim di-
guoris denuntiatio, ibi, Miserunt ergo so- cunt, ut Ilicronymus et Origenes, quod
rores ejus ad cum tertio assignatur prae- ; haec Maria soror Lazari non est eadem
missorum ratio, ibi, Audicns Jesus dixit cum illa quai peccatrix erat, de qua dici-
eis etc.primum tria facit. Primo
Circa turLuc. VII, 37, quod altulit alabastrum
describit personam a^^grotam secundo ; imgucnti, et stans rctro secus pcdes ejus,
langnentis locum; tertio personam con- lacrymis coepit rigarc pedes cjus, et capil-
junctam. Persona aegrota est Lazarus : lis capitis sui tergebat. Unde, sicut dicit
unde dicit Erat quidam langucns Laza-
: Chrysostomus, haec nonfuit illa meretrix
rus. l*erbnnc fidelis signatnr, qui in Deo quae in Luca lcgitur; haec enim honesta
sperat, et tamen patitur infirmitatem pec- fuit et studiosa circa susceptionem Christi
cati de qua dicitur in PsaL vi, 3 Mise-
: : nam peccatricis ilhus nomen tacetur.
rere mei Domine, quoniam infmnus sum. Potuit autem Maria istaerga Christum
Lazarus enim interpretatur auxiliatus a tempore suae passionis ex devotione et
Domino unde eum significat qui spem
: speciah dilectione simile opus fecisse,
habet divini auxilii. Psal. cxx, 1 Auxi- : quod fecit ei peccatrix diligcns et com-
illa
liuin meum aDomino. Locus infirmi erat puncta quod quidcm factum hic ab
:

Hethania nnde dicit A lielhania de cas-

: : Evangelista propter Mariae nominis mul-
tello Marix ct Marthx : quse quidem titudinem per anticipationcm recitatur.
'

Uethania villa qua^dam erat prope Ilie- Quidam sicut Augustinus et Grego-
alii,
rusaiem, ubi Dominus consueverat fre- rius, dicunt, quod ha^.c cadcm Maria de
qnenter hospitari, ut frequentcr supra qua hic agitur, est illa peccatrix de qua
dictnm est et interpretatnr domus obe- ; agitur Luc. vii. Et argumcntum hujus ex
dientia'. Per quod datur inlelligi, quod hoc verbo Augustinus assumit nam hic :

si infirmns sit Deo obediens, potest ab Evangelista dicit antequam Maria ungeret
eo facili cnrari; sicut infirmus ol)ediens Dominum unguento, quia illud fuit immi-
mcdico, facilius ab eo beneficium conse- nente passione. Infra xii, 3,ubi dicitur,
quitiu' sanilalis. IV \\{i\^. v, 13, dixerunt Maria ergo sumpsit libram unguenti nardi

Parni. : magdiludineia. »
 ;

CAPUT XI. 14

pistici pj^etiosi, ct iinxit pcdes Jesu. Unde sus Martham el sororcm ejus Mariam, et
dicit quod hoc quod
hic dicit Evangelista Lazarum. Ratio autem infirmitatis est
de ea factum, recitatur Luc. vii. Amhro- Filii Dei
glorificatio iinde dicit Dixit : :

sius autem utramque partem tenet. Sc- Infirmitas Jixc non est ad mor-
eis Jcsits :

cundumergo opinionem Augustini mani- tem sed pro gloria Dei.

,

festum est quod peccatrix illa de qua Ubi sciendum est quod infirmitatum
diciturin Luca, est Maria ista. Cujus in- corporalium qua^dam sunt ad mortem,
firmabatU7\ idest, miserandum corpus qua-dam autem non. Illa* autem sunt ad
ejus fornaceis febrihus anhelum edax '
mortem quai ad hoc Deo immittuntur
'^

incendium assumebat. quod per eos aliqui mortem incurrant

Hic ponitur infirmitatis denuntiatio
2. illffi autem non sunt ad mortem quae ad
asororibusLazari, quffilanguenti aderant, aliquid ordinantur. Nam omnia
aliud
et * casum dolentes juvenis aegrotantis, mala poenae ex
divina providentia infli-
miserunt ad eum scilicet Jesum, dicentes: , guntur. Amos m, 6 Si cst malum in ci- :

Domine, eccequemamasinfirmatur. Inqua vitate quod Dominus non faciat. Mali vero
quidem denuntiatione tria consideranda culpae Deus ultor est, non tamen auctor.
occurrunt. quod amici Dei Unum est, Omnia autem quae a Deo sunt, ordinata
quandoque corporaliter affliguntur unde : sunt et ideo omnia mala pccnaB ad ali-
;

non est signum ' quod aliquis non sit quid ordinantur quaedam ad mortem, :

amicus Dei, si aliquando corporaliter af-
fligatur, sicut Kliphaz contra Job
arguit, Jobiv, 7 Recordare, obsecro, quis
unquam innocens periit, aut quando recti
deleti sunt? Et ideo dicunt Domine, ecce
quem amas infirmatur. Proverb. iii, 12
Quem diligit Dominus corripit, et quasi
pater in flio complacet sibi. Secundum
est quod non dicunt, Domine veni, sana
eum sed tantum infirmitatem exponen-
; ut ad finem ultimum, sed propter aliud,
tes, dicunt, Infirmatur. In quo signatur
quaedam ad aliquid aliud. Ilaec autem in-
* falso firmitas non est ordinata ad mortem, sed
: ad gloriam Dei.
Sed numquid non mortuus Lazarus fuit
: ex hac infirmitate? Videtur quidem ''quod
.*
sic. Alias nonfoetcret quatriduanus in mo-
numento,necresuscitatioejus'^ fuisset mi-
raculosa. Rcsponsio. Dicendum, quod in-
firmitas haic non fuit ordinata ad mortem
ut dictum cst ut scilicct ipse qui rcsus-
:

quod sufficit amico tantum necessitatem citatus fuit, quasi castigatus, justc vivc-
exponere, absque alicujus petitionis addi- ret ad Dei gloriam et populus Juda'us ;

tamento nam amicus cum velit bonum

: videns miraculum, convcrtcrctur ad fi-
amici sicut bonum suum, sicut sollicitus dem. Psal. cxvii, 18 Castiqanscasfiqavit :

est ad repellendum malum suum, ita et me Dominus, et morti non Iradidit mc.
ad repellendum*malum amici sui. Et boc Unde sequitur Sed pro gloria Dci, ut :

maximc verum
diligit. Psal. cxuv, 6 Custodit Dominus
dilir/cntes se. Tcrtium est quod istae dua!
sorores desiderantcs curationem fratris
languidi, non venerunt pcrsonaliter ad
est de eo qui verissimc glorifcetur Filius Dei pcr cam. Ubi, se-
: cundumClirysostomum,ly «pro" ctly «ut»
non tciioutnr causalit(M', scd consecutive.
Non ciiim idco infirmatus cst ut ex hoc
Dcus glorificarctur scd aliundc (iiiidom ;

Christum, sicut paralyticus, Luc. v, ct infirmitas Iutc ot ox oa ooiisocu-

vcnit,
Centurio, Matth. viii hoc proptcrcon- : ct tum ost hoo ut glorifioarofur Filius Dei,
fidcntiam quam habebant ad Christum iiKjuantiiui (Miui rosiisoitaiulo, iisus cst
ex speciali ^ dilectione et familiaritato ea ad gloriam Dci. lloc autom uno qui-
quam Christus erga cas " ostcnderat ct : dcm modo vcritatcm liabot, sod alio
fort(5 a luctu dctinchantur, ut Chrysosto- modo iKui : jiotcst (Miim iiitinnitatis Ln-
mus dicit. Kcdi. vi, 11 Ai/iirus si j)rr- : zari (liiplox oaiisa ooiisidorari. l iia natu-
manserit fixus, crit tibi co.vqualis et in do- ralis ;sccundiim hanc vcrifioatur dic-
ct
mcsticis luis ftducialitcr agct. tum CJirysostomi quia infirmitas Lazari :

Hic ponitur pivTmissonim ratio

.'L ct : so(Miii(iiiin caiisam natuiahMU iumi ordina-
primo ratio ipsius iiifirmitalis socundo ; jiatur ad r(>susoitationom. .\lia oausa po-
quarc sororescjusnon vcu(M"unt ad Cliris- tost oonsidcrari divina provid(Milia et ;

tum Augustinum, ibi, Diligrbat nutcni Jr- tuiio iioii habct vcritatcm dictum Clirysos-

' Parm. « alpn(tiiiii. » — * Parm « casu, » • ad lioc a ni'0. immiltunlur quod p(»r eo» ali-
—
: :

* Al. « tmum cst quod non est in signum otc. » qui niortcm incurrant ill»' nutcm non sunt ad ;

— * Al.
:

(' supra. » —
' Al. : • cx familiari. » — moitciii qiiir ad nliqiiid aliud. »
-i
" Parni. —
»—
:

•*
Co(3. Mazariiii : « nos. » — ' Parm. oinillit : omittit: (iuidcm. .. "Parm. omittit « pju». :
l."SO RVANr.ELIUM JOANNIS
tomi nam o.\ ilivina providenlia luijiis-
: vcro ii/io cjus. Snpra ix, .{ Neque hic :

moili ' inflrmitas ordinabatiir ad gloriam pcccavit ncque parentcs cjus ; sed itt ma-
Dci. Et senindiim hoc \\ pro et iy /// te- nifostentur opcra Dei in i//o.
nontnr taiisalilcr : (|nasi dicat : Srd pro i. Ilic, secuiuinm An;^nistinum, Kvan-
tjloria I)ii (|iiia liccl ad lioc non ordina-
: gelista assignat ralionem (|uart; diia* so-
retnr ex intenliono cansa* naturalis, or- rores non venerunt ad Christum quaB :

dinahatur tamen ex intenlione divinae scilicet sumifur ex confidentia specialis

providenlia' ad ^'I(»riam Dei. in(|uanlum dilecfionis : undc dicit : Di/if/e/jat autcm
facto miracnlo crederent homines in Jesus Mart/iam et Mariam sororcm ejus
Chrislnm, et vifarent veram mortem. ct Lazarum. Quippe qui frisfinm conso-
Unde dicit It {//ori/icrtur Fi/iiis Dci pcr
: lator erat, sorores tristes diligebat : et
eam. llic manifesfe Domiiuis Filium Dei qui langucnfium salvator crat, langui-
se nominal ipse glorificandus erat : nam dum ct mortuum Lazarum diligebat.
in resuscifutione Lazari, et ideo ipse est Deut. xxxni, Di/exit popu/os : omnes
verus Deus. I Joan. ult. xx L't simus in : sancti in manii i//ius sunt.

LECTIO II.

1. Ut ergo auilivit quia infirmabatur, tunc quidem 2. Consequenter cum Deinde post dicit,
mansit in eodem loco duobus diebus. 2. Deinde post
hsec dicil discipulis suisEamus in Judteam iterum. :
haic dicit discipu/is suis, Dominus mani-
3. Dicunt discipuli Rabbi, nunc qucerebant te
ei :
festat propositum accessus sui ad locum:
Judfei lapidare et iteriim vadis illuc ? 4. Respondit
ct primo praenuntiatpropositum sccundo
;

;
Jesus !Sonne duodecim horte suiit diei ? 5. Si quis
:

ambulaverit in die, non oftendit (luia lucem hujus subdifur timor discipulorum, ibi, Dicunt
mundi videt. 6. Si autem ambulaverit in nocte, of- ei discipu/i etc. tertio Dominus timorem
;
feadit, quia lux non est iu eo.
propellit, ibi, Respoyidit Jesus Nonne :

1. Hic agitur de morfui resuscitatione: duodecim horae sunt diei? Dicit ergo
etprimo ponifnr rcsuscitandi proposi- quantum ad primum Deinde post hsec,
:

tum secundo subditur suscitationis or-

; scilicet moram contractam, dixit, scilicet
do, ibi, Vcnit itaquc Jcsus etc. Circa pri- Jesus discipulis suis : Eamus in Judseam
mum tria Primo dat Dominus locum facit. iterum.
morti secundo praenuntiat propositum
; Hic quaeritur quare hic ' solum prae-
de accedendo adlocum ubi mortuus erat, dixit ApostoUs iterum ituruminJudaBam,
ibi, Deinde post hsec dicil eic. tertio prae- ; cum hocahas non fecerit. Sed hujus qui-
nuntiat propositum suscitandi, ibi, ffcec dem ratio est, quiaJudaei nupcr in Judaea
ait, et post dicit i//is etc. Dat autem lo- persecuti fucrant Christufn, ut pene eum
cum morti, moram trahendo Dominus lapidasscnt unde et propterca indc de-
;

trans Jordancm et ideo dicit: Ul autem : cesserat propter quod credendum erat
:

audivit quia in/irmabatur, mansit in eo- quod, Christo iterafo illuc ire volente,
dcm /oco diiobus diebus. Ex quo notatur discipulorum corda timor invaderet. Et
quod eodem die quo Christus reccpit nun- quia praevisa jacula minus feriunt, et
((

tinm sororum Lazari, mortuus fuit Laza- mala quae praevidcntur, facilius toleran-
rus nam quando Christus vcnit ad lo-
: tur, » ut Gregorius dicit ; ideo Dominus
cum ubi mortuus fuit, jam quatriduanus ut cis timorem auferret, eis itineris sui
erat Christus autem duobus diebus
; propositum manifestat.
postquam recepit nuntium, remansit in Per hoc autem quod iterum revertitur
eodem loco, et sequcnti die ab illis duo- in Judaeam, mystice daturintelligi, Domi-
bus ivit in Judaeam. Dedit aufem locum num in fine mundi iterum reversurum ad
morti per tot dies, propter duo. Primo Judaeos, qui convcrtentur ad Christum.
quidem ne ex praesentia ejus mors Lazari Rom. XI, 2.1 Csecitas cx parte contigit in
:

impedita fuisset nam nbi vifa praesens : Israe/, donec p/e7iitudo gcntium intraret.
est, mors locnm non lialiet. Secundo, ut 3. Timor discipulorum ponitur cnm
miraculum credibilius redderctur, et nul- dicitur * ; Dicunt ei discipu/i Rab/n, :

lus possct dicere quoniam nondum de- nnnc quserebant te Jiidxi /apidare, et ite-
fnnctum eum suscitavit, sed potius stu- rum vadis i//ucl quasi dicant Videtur :

pefactum. quod spontaneus vadas ad mortem. Sed

* Al.: « hujuf». » ' Parni. omittit : « et ideo, • — ' Al. : a hoc. » — * Al. : « cum dicunt. v»
 —

CAPUT XI. 151

timor iste irrationabilis est, quia seciim cendit zodiacus in omnibuspartibus suis;
habebant discipuli Deum protcctorem, aequinoctialisautem ff»qualiter et de istis :

cum quo qui cst, timorem habere non *

horis ina^qualibus quilibet dies artifjoialis
debet. Isa, l, 8 Stemus aimul : quis est
: habet duodecim horas quia quolibet die ' :

advcrsarius meus? Psal. xxvi, 1 Domi- : ascendunt sex signa de die, et sex de noc
nus illuminatio mea et salus mea quem : te; sedilla quae ascendunt in aestate, sunt
timebo ? tardioris motus quam illa quae ascendunt
4, Hunc timorem expellit Dominus in hieme; ascensus autem cujuslibet si-
confortans eos : unde
Respondit Je- dicit : gni facit duas horas.
sus, scilicet discipulis * Nonne duode- : 5. Si quis ambulaverit in die, idest ho-
cim horx sunt diei? Ubi primo ponit con- neste, et ai)sque conscientia alicujus ma-
ditionem temporis secundo ostendit : li Rom. xiii, 13 Sicut in die honeste
: :

quod tempus sit aptum ambulationi ; ambulemus : non offendit \ idest, non in-
tertioquodtempus^nonsit aptum. Secun- venit quod noceat. Et hoc ideo quia
ei
dum ibi, Si quis ambulaverit in die, non lucem hujns mundi videt idest, lux jus- ;

ffendit ; ievimm, ibi, Si autem ambula- titia^ in eo est. Psal. xrvi, Lux orta H :

verit in nocte, offendit. est justo, et rectis corde Ixtitia quasi dicat
Ad intelligentiam * autem hujus ht- Dominus Nos secure possiimus ire, cum
:

terae, sciendum est, quod tripliciter ex- in die ambulemus.

ponitur. Uno modo
a Chr}'sostomo sic. 6. Siautem ambulaverit in noctc, scili-
Nonne duodccim horse sunt diei? quasi di- cet iniquitatum, de facih raulta pericula
eat Vos dubitatis ascendere in Judaeam,
: inveniet de qua nocte : Thess. v, 7 l :

quia nuper Judaei vohierunt melapidare; Qni dormiunt, nocte dormiunt et talis :

sed dies habet duodecim horas, et quod offendit, idest impiiigit, quia lux, scilicet
contingit in una, non contingit in alia. jiistitiae, 7ion cst
in co.
Unde licet tunc voluissent me lapidare, modo exponit quidjim graecus,
Alio
in alia hora hoc nollent. Eccl. iii, 1 Om- : scilicetTheophylactus, ab illoloco, Siquis
nia tempus hnbent. Et ejusdem viii, 6 : ambulaverit in die, dicens, quod dies est
Omni negotio tempus est et opportunitas. praesentia (Ihristi inmundo, nox vero est
Sed hic incidit quaestio litteralis quia : tempus post passionem ejns ut sit sen- :

autloquiturde dienaturah, autde diearti- sus Non est timendum de Judaeis quia
: :

ficiali. Si quideninoquatur de die natu-
rair*"thnc falsum est quod dicit cum non
habeal duodecim, sed vigintiqualuor ho-
ras.SimiUtersiloquiturdediodeartificiali,
falsum est quod dicit quia hoc non est
verum nisi in aequinoctiali ^ tantum,
quando dies sunt aequales noctibus, qiiia
non omnes dies artificiales habent duodc-
cim horas ".
Sed ad hoc dicendum, quod intelligcn-
diim est de die
artiflciali «luia omiies dies
quamdiu ego sum in mundo, vobis non
; imminet perioulum, sed mihi. Unde
qiiando Juda*! eum capere vohierunt, in-
fra xviii, 8, dixit Dominus turl)is : Siergo
: me quxritis, sinite hos abire : uf implerc-
fnr ser?no qitem dixit Quin : quos dedisfi
mihi, non pcrdidi ex eis quenujuam. Sed
in nocfe, idest in tempore post passionem,
tunc timendum est vobis ire in Juda»am,
quia patiemini a JikKtIs persecutionem.
: Zach. XII, 7 l^crrnfc pnsforon, ef disper-
:

habent duodecim horas. Nain

artificiales genfur orcs " idest post passioiiem pasto-
;

horaehujusmodidierumdistinguunturdu- ris dispcrgentur oves.

pliciter. 0"a'dam enim siint a'(|ual(>s, ct Alio modo exponit .\ugustiuus sic ut
(luaHlam sunt iiia'(iiiales. .lM|uales antom ptT diem iiifelligatiir ('hristiis. Siipra ix \ :

(listiiiguiintur s(M'un(luin (irculiiin a'(ini- Mr opnrtcf npcrari opcra rji/s qni nn^iit
noctialem, et secuiidum boc non omnes nie, aoncc dies est et Quiinuiiu suni in :

dies hahent duodecim horas; sed arKiui niundo, liix suin niundi. IIiijms ergo diei
plures, ali(]iii [)aucior(\s; nisi tantimi iii (liiodecim liora', siiiit (liiodcciin .\i)ostoli.
aMjuinoctio. InaMiuales aiilcui (listiiigmiii- Siipra. VI, 71 : .\n/inr rgo v<is duodrcim
tursecundum asccnsioiies /odiaci piopter clcgi ?

ejus ol)li(]uitatem : quia non auiualiter as- Sed timondum est valde (luod sequitur

* Parni. << tin)or<». » — ' Al. cloosl : « srilioot do dios, plo. » —

• Al. on)iUitur : « lior.i* • —
—
:

discipiilis. » —
Parn). oniillit
» : • toin|)(is. .. ' .\|. doost : " dio. u " l'iirin. (»iintlit : « idosl
Al. : « inlollocluni. » ^ Parin. — : « quia non posl passiononi l'astorix. otc, »

oninos dies, otc, » otoniittil : « tanluni, (luan-

 ;

1S2 KVANGKLIUM JOANNIS

Et inins cx vohU ditifjo/us esL
(loo. (11). pra?cedas me,sed scquere, voluntatcm mc
Jmlas crK«> nnn crat liora Imjus dicM, mcam imilando
Si r/nis afn/nt/arrrit in
'.

(|iiia11(111 luoobat. Sctl (ii(MMi(lum, qiiod dic\ (juasi (iiccret N<jn dcbctis tim(!re :

Jltimiims lioo di.xit, iiou liabito nispcctu periculum (juia vos itis mecum, qui sum
;

ad Judam, sed ad succcssorem cjus Ma- dies. Unde sicut qui in die vadit non im-
tliiam. pingit, idcst non oirciidit itancc vos qui ;

Kst crK<> scnsus Sonnr : ({uodccini /lor.v mccum ilis. Kom. viii, 31 .SV Deus j/ro:

sunl f//W? qiiasi diceret Vos csfis liora', : no/)is, f/uis confra 7ios ? Et hoc ideo q\na
epo sum dies. Sicut ergo hora» couse- /ucem /lujus mundi videt, in me. Si autem
quuulur dicm, ita et vos mc dehctis ambu/nverit in nocte, idest in tcnci)ris
sc(jui. riidc si cgo volo ire
Juda^am, in ignorantia' et peccati, turic offcndit; ct
vos uou dchclis mc praecederc, nec mu- hoc idco f/uia /ux, scihcet spiritualis, 7ioti
tarc voluntatcm mcam sed debetis me ; est 171 co ; non quidem ex defectu lucis,
sequi. Simiio dicit Pelro, Matth. xvi, 23 : sed eorum rcbellionc, Job x.\iv, 13 /psi :

Vade retro post me, satana ; idcst, non fucrwit rebe//es /umini.

LECTIO III

Hsec ait, et post hsec dicit eis Lazarus amicus :

cere. Prov. xii, 26 Qjii neg/igit dam^ium :

Dostfr dormit; sed vado, ut a somno excitem eum.

2. Dixerunt ergo discipuli ejus Domine, si dormit, ;
propter amicinn, justusest. Secundo ponit
salvus erit. 3. Dixerat autem Jesus de morte ejus ; nccessitatis instantiam unde dicit, Dor- :

iili autem nutaverunt quia de dormitione somui di-

La- mit unde oportet quod ei subveniatur.
:
cerct. 4. Tunc ergo Jesus dixit eis manifeste :

zarus mortuus est ; et gaudeo nropter vos, ut cre- Prov.xvii, 17 Frater in a7igustiis compro-
:

datis, quoniam noii eram ibi. Sed eamus ad eum. batur. Dormif, inquam, ut dicit Augusti-
5. Dixit ergo Thomas, qui dicitur Didymus, ad con-
discipulos : Eamus et nos el moriamur cum eo. nus, Domino scd mortuus erat homini-
;

bus, qui eum suscitare non poterant.

Supra praenuntiavit Dominus propo-
1. Sciendum est enim,quod somnus acci-
sitiim de accedendo ad locum defuncti pitur multis modis. O'iandoque pro somno
hic manifestat propositum de defuncti naturae. I Reg. iii, 9 Dormivit Samue/ :

suscitatione et primo praenuntiat ipsum

: nsque matie. Et Job xi, 18 Sccurus dor- :

propositum secundo discipulorum affec-

; mias Quandoque pro somno mortis.
etc.
tum. ibi, Dicit ei T/iomas, eic. Propositum I Thessal. iv, 12 No/umus vos ig7iorare :

autem praennntiat primo quasi implicite de dormietitibus, ut non C07it7'istcmi7ii,

et obscure secundo Evangelista ostendit
; sicut et ceteri quispcm 7i07i /iabe7it. Quan-
tarditatem intellectus discipulorum, ibi, doque pro negligentia. Psal. cxx,/t Ecce :

Dixcrunt crgo disci/m/i; tertio Domiiius 71071 dormita/nt 7ieque do7'miet qui custodit

ipsumpropositumdenuntiatmanifestius*, Israe/. Quandoque vero pro somno culpae

ibi, Tunc ergo dixit cis Jesiis. Dicit ergo : Ephes. 5, 14 Exurge qui dormis, et cx-
:

HcBC ail, et post /isec dicit i//is ; quasi di- 7n'ge a mortuis. Quandoque pro quiete
ceret Ilis qua? supra posita sunt dictis,
: contemplationis. Cant. v, 2 Ego dormio, :

postmodum dicit discipulis suis Lazarus : et cor meum vigi/at. Quandoque proquiete
amicus 7ioster dormit. Quod quidem, se- futurae gloriae. Psal. iv, 9 hi pace in :

cundum Chrysostomum, videlur facere idipsum dormiam et requiescam. Mors

ad sccundam rationem excludentem ti- autem dicitur somnus propter spem re-
morem discipulorum nam prima proce- : surrectionis et ideo mors consuevit
;

debat ex discipulorum innocentia quia : appellari dormitio, ab eo tempore quo

qui ambulat in die, non offendit ista su- ; Christus mortuus est et resurrexit. Psal.
mitur cx nccessitatc imminente, quasi III, 6 Ego do7'mivi et soporatus stim.
:

necessarium sit ire. IJnde circa hoc tria Tertio ostenditsuam ad resuscitandum
facit. Primo commemorat pristinam ami- efficaciam, cum dicit Sed vado ut a :

citiam defuncti, dicens, Lazarus amicus sommo ercitem cum. In quo dat intelli-
gere quod tanta facilitate excitabat eum
'
nosfer amicus scilicet proptcr mulla be-
:

ncflcia et obsequia qua* nobis cxbibnit; de sepulcro, quanta tu * excitas dormien-

et ideo non debemus in necessitate defi- tem iii lecto. Nec mirum: quia ipse est

* In cod. Mazarini 177 : « i(i t,'st me sequaris, — ' Parm. • manifeste. » — ' Al. deest
nec pra?cedas me voluntalem meam mutando. » • eum. • — :

* Parm. omittit : • tu. »

:
 ::

CAPUT XI. 153

qui suscitat mortuos et vivificat, supra v tem, ut ex hoc sumentes ' experimentum
unrle ipse dicit * ibidem (vers. 28) Vcnit : divinitatis meae, quia et " qu.e absentia
hora, in qua omnes qui in monumentis \i(iGO. Uehr. iv, \'S Omnia )nif/a et operta :

sunt audient vocem Filii Dei. sunt oculis ejus, nec mirum, quia ipsc est
Tarditatem autcm intellectus disci-
2. omnibus praesens. Hier. xxiii, 24 Cci?///m :

pulorum ponit Evangelista cum dicit et tcrram ego impleo credatis non ut \ :

Dixcrunt crcjo discipidi ejus Domine, si : denovoinciperent''sed ut amplius^^robus-

dormit, salvus erit. Et primo ponit si- tiusque crederent secundum illud :

gnum tarditatis eorum, scilicet quod non Marc. ix, 23 Credo, Domine, adjuva :

responderunt secundum intentionem Do- meam incredulitatem. Alio modo sic.

mini secundo ostenditur corum tardi-
; Gaudeo, scilicet quod mortuus est, et
tas manifeste, ibi, Dixerat autem Jesus hoc propter vos, propter vestram utilita-
de morte ejus. Circa primum sciendum tem, scilicet ut credatis: ideo, inquam,
est, quod id quod dixerat Dominus de gaudco... quia non eram 'ihi: nam si ibi
somno mortis , isti intellexerunt de fuissem, non fuisset mortuus sed quia :

somno natura^ : et quia solet somnus a^- defunctus est,majus apparobitmiraculum

grotantium salutis esse indicium, ideo cum resuscitabo defunctum putrescen-
discipuli dixerunt : Si do?'mit, salvus erit ;
tem et ex hoc vos magis corroborabi-
:

quasi dicant IIoc manifeste salutis est

: mini in fide. Majus est enim defunctum
signum : ut per hoc ulterius concludant : suscitare quam viventem
morto pra^ser- a
Domine, si dormit, non videtur utile esse vare.Exquodaturinteiligiquod aliquando
ut tu vadas ad excitandum eum. mala sunt ratio gaudii, inquantum ordi-
3. Tarditatem autem ipsam * subdit di- nantur ad bonum. Kom. viii,28 Diligcn- :

cens Dixerat autem Jesus dc morte cjus

: : tibus Deum omnia cooperantur in honum.
animales enim adhucerant ', \^,ov.\\,ani- Propositum autem eundi innuit dicens :

malishominononpercipit;\\ni}ic\)om\nvi?, Scd camus ad cum in quo ostenditur :

6\Q'\i G,\s,}i[aii\h, xs {% Adhuc ct vos sine : Dei clementia, inquantum homines in

intellectu estis? De sapiente vero dicitur peccatis existentes et quasi mortuos per
Prov. I, 0: Animadvertet parabolam et se ad eum accedere non valcntes, miscri-
interprctationem verba sapientium * et , corditer praeveniendo attraiiit secunihim :

aenigmata eorum. illud xxxi, 3 In caritatc perpetua

Ilier. :

4. Manifestat autem Domiiuis exphcite dilexi te, ideo attraxi tc miscrans.

suscitandi propositiim, cum subdit Im- •
5. Ilic ponitur discipulorum affoctus :

zarus mortuus est, ct gaudco propter vos. quod potest quidem duplicitor oxponi.
Et primo annuntiat eis Lazari mortem, Uno modo ut importot adoctum dul)itan-
quod pertinet ad ejus scientiam sccuiulo : tis alio modo ut importot aHectum dili-
;

insinuat suum affectum ^ circa ejus mor- gentis. Et primo modo exponitur a C.hrv-
tem, quod pertinet adcjus providcntiam ;
sostomo. Nam. ut supra dictum osf. om-
tertio innuit propositum de eundo ad
''
ncs discipuli timobaut .Iuiian>s, -A supor
mortuum quod [)ertinet ad cjus clemcn- alios Tliomas. Nam anto passiononi iii-
tiam. Mortom (|uidcm pra^nuntiat dicens firmior erat aliis, et iundelior (jui ta- :

manifoste Lazarus mortuus cst i(l(!sf,

: \ mon posfoa forfior fa^Mus osf. of irropro-
subiit logcm communom mortis, (piam lionsil)iiis, qui soius orbom torrarum
nullus hominum subtorfugcro potest porcurrit. Undo ox liac diibiotato dicit nd
Psal. i.xxxviii, 49 Qtiis cst homo qrti vi- : co\\d\sc\\m\ofi Eamus ct nos, ct nioriamur
:

vit, et 71071 vi</ehit mortem'} \iT(ic\\\\r\ nn- cu)7i i//o ; (luasi dicat : Isto non timot
tem suiim ostondit circaojus mortom di- mortom, ponitiis viill iio, so ot nos vo-
cens Et gau</ro proptcr vos, ut crcdatis,
: lons tradoro morfi. Socuiido modo oxpo-
quo7iiam non cram ihi. Qiiixl potost dii- nit Augustiniis. Tliomas enim ot alii ilis-
pliciler exponi. Uno modo sic. Nos aiidi- cipuli ita Clirisfiim amabant ut vol oiim
vimus iutinnitafom Lazari sod ogo ab- : oo |)ra'soiito vivoro. vol cum
oo mori
sens anmintio morfoin ojiis, ct g<tudro vollonf, no post morfom iloium
d(>s(M"ti

/?/•«/>/<?;• i'05, idcst proptor vestram iifilita- inconsolati romanorunf. Vi\dc ox lioc

* Al. « iindo dicit. » — P.irm.; « ipsonim. » Kinirii nhi morlims rral. •>
Parm. < sumalis. •
— » Parm.
:

qiiia
'

riidos craiil; » ft omiltit — "Parm. n (piia iii. » — '

' Parm
:

• rrcdorp. •
—
: <• : : :

« aiiimalrs onim, oto. » * Al. : « vorha soilicot, '" Parm. : « lirmius. n

olc. » —
Paini. « oirocliim. u
' :
— "'
Parm. : « ad
154 EVANr.KLIUM JOANNIS
afrootii Tliomas «llcitad coiKliscipiilos : citm illn. Uom. vm, 17
Si cotnpofimur^ : u

Knmiis et fios, rttnoridninr rum cd; (\iv,\si et cofirrf/n/i/fimus. v, H: Si

II Coriiitli.

(lirat : Iro vnlt, |irri(Miliiin inorlis ««i iiii- imiis pro otfifiihus fnorliius cst,ergo omfies
miiu*t ; nuinquiil »>t nos, r«'nian«'liiinns nt jfiortui siait.
vivamns? Aljsit. Scd ratfius, etmoriatfiur

LECTIO IV.

1. Veiiit itaqiip .lesiis. et invenit eum quntnor dics xxxiii, 22 Mors peccatorum pessima. Et
:

jam in nionunifnto hnl)enteni. 'J. Krat auiem Beiha-

nia |uxta lliorosol\niani ([uasi stadiis nuindeciin. dividuntur secundum transgressionem
Multi autem ex Juilti'is venerant ad ^lartliam et triplicis legis. Primo quidem legis natu-
Mariani. ut consolarentur eas de Iratre suo. 3. Mar- rae, quam homines transgrodiuntur; et
tha auteni, ut audivit quia Jesus venit, occurrit illi ;

Maria autem domi sedel)at. Dixii erjro Martha ad sic est secundus dies mortis. Isa. xxiv,
^

Jesum Domine, si fuisses hic, frater meus non fuis-

:
5 Transgressi sutit legem ct pactum scm-
:

set mortuus. iSed et nunc scio t|uia qutecumque po-

nosceris a Deo, dabit tibi Deus. 4. IJicit illi Jesus :
pitertium, idest legem natnrae. Secundo
Kesurget frater tuus. 5. Dicit ei Martha Scio quia :
legisscriptae, quam etiamhomines trans-
resurget in resurrectione in novissimo die. G. Dixit
ei Jesus Ego sum resurrectio et vita. 7. Qui credit
:
grediunlur; et sic est tertius dies. Supra
in me, etiam si mortuus fuerit, vivet et omnis (jui ; VII, 19 Nontie Moijses dedit vobis lcgem.
:

vivit et credit in me, non morietur in seternum. 8. Cre-

IJtitJue Domine. ego creilidi quia
et tiemo ex vobis facit lcgem ? Tertio legis
dis hoc f Ait illi :
;

lu es Christus Filius Dei vivi, qui in huuc muudum Evangclii et grati», quamhomines trans-
venisti. grediuntur; et sic est quartus dies, et
1. Posttjuam prapnnntiavit defnncti gravior ceteris. Hebr. x, 18 Irritam :

snscitationcm, hic describit Evangelista quis facicns legem Moysi, sine ulla tnise-
resuscitationis ordinem et primo prffi- : ratiotie duobus vel tribus testibus moritur:
mittit qua^dam pra^ambnla pertinentia ad quafito magis putatis deteriora mereri
alios ; secundo proponit qua^dam qua?, supplicia qui Filium Dei coticulcaverit, et
pertinent ad affcctum Christi, ibi, Jesus sanguificm testatfietiti polliitum duxerit,
autcffi ut vidit cam plorafitem... infre- iti quo satictificatus cst, et spiritui gratise
mtiit spiritu tertio subdit suscitationis ; cotitumeliam fecerit? Vel aliter, primus
efTcctum, ibi, Jesus ergo rursum frcmcfis dies estpeccatum cordis. Isa. i, 16 Au- :

ad mofiumefitum. Pra-
in scffietipso, vcfiit ferte maliim cogitatiotium vestrarum.
ambnla autem ad alios pertinentia prae- etc. Secundus dies est peccatum oris.
mittit primo quidem qnantum ad Judaeo- Ephes. IV, 19 Omnis sermo malus de ore
:

rnm erga sorores consolationem, ibi. vestro tion procedat. Tertius dies est pec-
Erat autem liethafiia juxta Hierolymafn ;
catum operis de quolsa. i,16 Quiescite
: :

tcrlio qnantum ad sororum devotioncm. agereperverse. Quartus dies est peccatum

ibi, Mart/ia autcffi, ut audivit quia Jcsus perversae consuetudinis de quo Hier. :

venit, occurit illi. Defuncti autem condi- XIII, 23 Sic et vos poteritis bene facere,
:

tio describitur qnantum ad tempus mor-
tis. quia qnatridnanus unde dieit Vefiit
itaque Jcsus, ct ifivcnit cum qnatuor dies
habcfiteffi et quantum ad locum, quia : legem Evangehi transgrcdientes,
in monumcnto. Ex quo apparet, secun-
dum liftcram, nt dictum est supra, quod
prinnis dies mortis fuit quando nuntiata
fuit ci infirmitas.
Per hos autcm qualnor dies, secun-
dum Augustinum, signantur qnatuordies
; :
cum didiceritis male. Qualitercumque ta-
men exponatur, Dominus quandoque sa-
nat mortuos quatuor dies habentes, idest
et in
consuetudine peccati detentos.
Visitantium autem conditio describi-
tur etquantum ad visitandi opporlunita-
tem, et quantum ad corum quantitatem,
Quantum ad opportunitatem quidcm, quia
locus defuncti erat prope Hierosolymam :

quadrupliois Tna dios cst pec- mortis. unde dicit Erat autetti Bethafiia tuxta
:

cati originalis, quod homo trahit de Hierosolytnam quasi stadiis quinaecim,

mortis propagine. Rom. v, 12 Perunum : quod eratfere milliaria dno : nam milliare
hotfiincm pcccatum intravit in tfumdutfi. habet octo stadia et multis : sic facilis
Alii tres dics rcfcruntur ad mortcm pcc- Juda^orum a Hierosolymis patebat illuc
cati actualis nam quodlibct pcccatnm ; accessus.
mortale quaedam mors dicitur. Psalm. Mystice autem per Bethaniam quae in-

' Al. : << secundum » item : • sensus.

 ; :

CAPUT XI. 153

terpretatur domus obedientiae, et Hie- Judaeis, et Martha sciebat quod Judaei
rusalem visiopacis, datur intelligi, quod persequebanlur Christum, et jam cons-
qui sunt in statu obedientia;, sunt pro- piraverant in ejus mortem ot idoo timens ;

pinqui ad pacem vitae aeternaB. Supra x, ne si nuntiaret ei, et illa ivisset in oc-
27 Oves mcx vocem meam audiunt, et
: cursumChristi, ivissent cum ea propter :

ego vitam aetcrnam do eis. Et dicit, Quiji- hoc ergo sibi nuntiare noluit.
decim stadiis, quia qui vult de Bethania, Sed si Judaei conspiraverant contra
idest de statu obedientiae, irc in Hieru- Christum, quomodo visitabant Lazarum
salem coelestem, oportet quod transeat et sorores suas, qui Christi familiares
stadia quindecim. Primo quidem septem, erant, et quasi discipuli? Ad quod res-
quae pertinent ad observantiam veteris pondet Chrysostomus, quod hoc faciebant
legis nam septenarius numerus pertinet
: propter necessitatis calamitatem, et
ad legem veterem, quae dicm septimum propter nobilitatem harum muHerum,
sanctificat deinde vero octo, idest im-
; quas spreto principum mandato, conso-
pletionem novi testamenti, ad quem per- labantuf. Vel qui hi aderant, non mali
tinet numerus octonarius propter octa- erant, sed bene se habebant ad Christum
vam resurrectionis. multi enim ex populo credebant.
Quantum vero ad quantitatem descri- Mystice autem signantur per haec vita
bitur, quia multi : unde dicit : Multi au- activa quae signatur per Martbam, quae
tem ex Judxis venerant ad Mariam el occurrit Christo ad exhibendum obsequii
Martham, ut consolarentur eas : quod beneficium membris ejus; ct vita * con-
quidem pietatis erat. Rom. xii, to : templativa, qua* per Mariam signatur :

Gaudere cum c/audcntihus oportet ', quae domi sedet quieti contemplationis
Eccli. 38 Non desis plorantibus in
VII, : et puritati conscientiae vacans. Sapient.
'

consolationem. VIII, 10 Intrans in domum meam, con~

:

3. Sorores autem describit Evangelista quiescam cum illa.

primo quantum quidem ad Martham se- ; AfTectus autem devotionis in Martha
cundo vero quantum ad Mariam, ibi, Hxc ostenditur praecipuus; unde dicit /)/>// :

cum dixisset, abiit, et vocavit Mariam. Martha ad Jesuyn; Domine si fuisses hic,
Martham describit quantum ad tria. Pri- fratcr meus non fuissct mortuus. Ubi
mo quantum ad ejus occursum quo Chris- duo Christo devote proponit uiuimquod :

toobviavit; secundo quantum ad devo- respicit ad praeteritum, et aliud quod

tionis afTectum Christo cxhibuit quem respicit ad fnturum. Ad pra»teritum qui-
et tertio quantum ad
instructionis pro- dem quod dicit Domine, si fuis-
respicit :

fectum ad quem Christus eam erexit. ses, hic fratcr meus )ion fuisset mortuus :

Occursus autem Marthae dcscribitur fes- credebat enim quod praesente Christo
tinus quia Martha, ut atidivit quia Jesus
: mors locum non haberet, cum vidisset
venit, absque mora^ dila-
uccurrit, illi, miiliorom ad soliim tacliim fimbria' Josu
tione. Venit autem pnesentis temporis sanatam, Maftli. xiv. Kt (luidoin rationa-
est forte enim Ciiristo prope castrum
: bilitcr movolKitur; nain vifa (ontrariafiir
existente, alijjuis praicessit, et nuntiavit morti Christus aut(Mn vifa est et lipiium
;

Martha^ adveutum Cbristi qiio audito ;

vitae. Prov. iii, 18 Li<jnum vitcV est his :

statim cucurrit. Ualio autem (juare Mar- qui aj)/)rohcndcrint rnui. Si orgo liguum
tha primo audivit, ct sola occurrit, ost, vifa' [)oforat [uvosorvaro a morto, multo
quia Martha solicita orat undo Dominus : magis ('hrisfus. Nihilominus tamon im-
dicit, Luc. x, 41 Martha, Martha, soUi- : porfoclam haboitaf fidom, a^stimansChris-
cita es, et turbnris cr(/(i /)/uri/na : ct idoo iiiin miiiiis poss(» ahsoiifoin (jiiain pra»-
occupata circa disposilionom nogotio- soiilom : uiido dicoliat : D<»)ii)ir, si fuisscs
rum discurrobat i)(!r doiniim, ot nunti.inli hir, fratrr nirus non fuissrf t^iorfuu^ :

facilius occurrit. Maria autrm sodebat do- ((iiod qiiidtMU do virtiito limilata ct croa-
m/cum illis(jui vou(M'ant i\i.' liioiosolyniis ; fa dici {)otost ; s(»(l i\v virfufo iiiliiiita

et idoo uon ifa oilo potiiil sihi iinlifari of iiicroafa, qua» Dimis ost, iiou «»sf di-
sicul Martha'. Ualio aiihMU (jiiaro Marllia ("(Mitliiin : (juia a'(iiialilor so liabot ad
non statim indicavit Mariw, assignafiii a pra'sonfia o\ absontia; immo sibi omnia
Chrvsostomo. Oiiia Maria S(Mlobat cum sunt pivosonfia. Ilior. xxiii. 23 Putas nr :

' Ibi : « gaudorc cuin pautlontilms, tlcro ciim ilcrn : n vita aiiUMn ronliMiipl.iliva, «•Ir. » —
tU'iilil)US. » — • Al. : « vita conffrujilaliva : » " .\l. : « et pietati. »
 ;; ,

1«6 EVANHELIUM JOANMS

Drns e vicino cgo suni?o{c. Ad fulunini (|ui por consousum sohim pcccant, et
autom '
rcspicit hoc quod subdil Sf'</ ct : niortaHt(M- pcccaudo moriuutur, facilius
?iunr srio fjuin f/u:rruuu/ur • pt)//f)srr7'is ti suscifaulur. Kt (juia secrclum cst, idco
Dru, ihihit tihi Drtts. \\\ (|Uo (luidcm licct sccrcla cmcu<hitione curatur. (juaudo
aliquomodo vorum dixcrit uam Christo : aut(;m |)cccalum procedit extra, tunc
secuuchim (juod homo pcrtiuchal a Dco puhhco indigct remcdio.
pclcrc : uiid(> ct Irc^iucutcr (U'ass(^ h^^n- ."). Iut(>lh'clus autcm Marth.-p de resus-
tur, ct supra i.\, IM, dicitur : .SV fjtiis Dri cifalionc i^romissa jxuiitur cum dicit :

cultf)r est... /lunc exaufiit : tamcu miuus Dicit ei Mart/ia Scio quia rcsurget in re-
:

dixit : uam pcr ha'c vcrha arhitrari vi- su7'rectione in novissimo die : non enim
dctur Christum sicut uuum sauctum ho- auditum cst a sa'culo (jiiod (|uis (juatri-
miucm, \\\\\ pra'tcritam mortcm oraudo duauum fo'tcntem in monumcnto rcsus-
possct exchidcre; sicut Eliseus oraudo citaverit et ideo non poterat cadere in
:

mortuum suscitavit. corde Marlha? quod stafim eum suscitaret

•4.Profcctus autem instructionis ' Mar- a mortuis; scd credebat hoc in communi
thae ponitur cum addit Dicit iiii Jesus : : resurrectione futurum undedicit Scio, : :

Reswfjet frater tmis. Quia enim adhuc idest certissime teneo, fpwd resurget in
imperfecte cognoscehat, ideo Dominus ad novissimo die. Supra vi, 40 Ego resusci- :

altiora eam instruendo provehit et pri- : tabo eum in novissimo die.

mo praMiuntiat fratris resurrectionem 6. Consequenter cum dicit, Dixit ei Je-
secundo ostendit resuscitationis potesta- sus Ego sum reswj-ectio ct vita, Domi-
:

tem, Efjo sum

ihi, resurrectio et vitaeic. nus Martham ad altiora elevans, primo
Circa primum duo Primo praenun-facit. ostendit virtutem et potestatem suam
tiat futurum miracuhim; secuudo ponitur ad resuscitandum ^; et prius ponit vir-
intcllectus Martliaj de resuscitatione, ihi, tutem et potestatem suam secundo sub- ;

Dixit ei Mart/ia etc. Miraculum autem ditpotestatis efTectum, ibi, Qui credit in
quod futurum Dominus praenuntiat, est me, etiam si mortmis fue)'it, vivet; ierVio
resuscitatio Lazari unde dicit Itesurf/et : : exposcit fidem, ibi, Credis hoc? Potestas
frater tuus. Isa. xxvi, 19 : Vivent, et moi'- autem sua est vivificativa unde dicit : :

tui tui resurgent. Ego sum resurrectio et vita ; quasi diceret

Sciendum est autem, Christum tres Marthae Credis quod fratcr tuus resur-
:

mortuos suscitasse puellam archisyna- : gat in novissimo die? Totum autem hoc
gogi, ut habetur Matth. ix fdium vidua; : quod homines resurgent, erit mea virfu-
qui eirerebatur extra portam, ut habelur te; et ideo ego, cujus virtute tunc om-
Luc. X et Lazarum quatuor dies ha-
: nes resurgent, possum etiam fratrem
bentem monumento. Sed puellam qui-
in tuum suscitare in praesenti ^ Dicit autem .

dcm iu domo, juvenem extra portam, duo : scihcetquod estresurrectio, et quod

Lazarum in monumento. Item puellam est vita. Sciendum
est enim, quod eflec-
paucis arbitris secum habens, parentes * tum ahqui participare indigent. Qui-
vitae
videlicet puellae, et tres ex discipuhs suis, dam quidem, quia viam amiserunt; qui-
Petrum sciHcet, Jacobum et Joannem dam vero, non quia ipsam amiserunt, sed
juvenem vero magna turba praesente ;
ut jam habitam conservent. Sic ergo
sed Lazarum assistente multitudine, et quantum ad primum dicit Ego sum re :

eum gemitu, Nam perhostres suscitatos surrectio, quia qui vitam per mortem
tria genera peccatorum inteUiguntur. amiserunt, reparantur quantum ad se- ;

Quidam enim pcccant per consensum cundum Et

qua scihcet viven-
dicit, vita,
peccati morlahs in corde et isti signan- ; tes conservantur. Sciendum est autem,
tur per puellam mortuam in domo. Alii quod hoc quod dicit, Ego sum resiirrectio
vero sunt qui per exteriora signa et ac- est locutio causaHs quasi dicat Ego ;
:

tuspcccaut; ct signantur per mortuum sum resurrectionis causa. Hic autem lo-
qui cflcrtur extra portam. Sed quaiulo cutionis modus in ilHs tantum fieri con-
per consuetudinem in peccato firmantur, suevit qui sunt causa aUcujus rei; Chris-
tunc claiKhiutur iu monumento. Et ta- tus autem est tota causa resurrectionis
men Domiuus omnes resuscitat. Sed ilU nostrae, tam animarumquam corporum :

* Al. deest : a antem. » — ' AI. : « omnia (juae- — * Parm. omittit « ad, resuscitandum. » —
cum(7ue. » — » Parm. omittit : t instructionis • Parm. « pra?sentia.
:

»
Martlia?. » — " Parm. : « patrem ct matrem. »
:
 ;
: ;

CAPUT XI. 157

et ideo hoc quod dicit, Ego siim remrrec- ficiat: unde Credis hoc? Et primo
dicit,
tio, est causalis locutio; quasi dicat : ponitur quastio Domini dicentis, Credis
Totum hoc quod resurgent in animahus hoc ? Non interrogat Dominus quasi igno-
et in corporibus, per me erit. I Corinth. rans, sed sciens fidem ejus, quippe qui
XV, 21 Quoniam qiiidem per hominem
: ipsam fidem sihi infuderat: credere enim
mors, et per hominem resurrectio mortuo- a Deo est. Quarit autem ut fidem quam
rum. IIoc, inquam, quod sum resurrectio, habebat in corde, confiteatur ore. Kom.
est mihi per hoc quod sum vita nam : x, 10: Corde creditur ad justitiam, orc
vitae est quod ahqui reparentur ad vitam, autem confessio fit ad salutem. Secundo
sicut ignis est quod ahquod extinctum ponitur responsio muUeris cum dicit: Ait
im. reignatur. Supra i, 4 In Christo " vita : illi: Utique Domine, eqo credidi quin tu
erat, et vita erat lux hominum. es Christus Filius Dei vivi. Qua? quidem
7. Effectus autem potestati respondet : responsio impertinens videtur ad ea quae
unde dicit Qui credit in me, etiam si
: Dominus dixerat. Dixil enim: Er/o sum
mortuus fuerit, vivet. Primo ergo agit de resurrectio et vita: et postea qiiiesivit
effectu qui respondet primae potestati ;
utrum hoc crederet. Muher autem non
secundo de eflectu qui respondet secun- respondit: Credo quod tu es resurrectio
dae. Primum autem quod de potcstale et vita; sed Eqo credidi quia tu es Chris-
sua dixerat, est quod ipse sit resurrectio hunc mundum
tus Eilius Dei vivi, qui in
et huic respondct efl^ectus quod ipse Quod quidemdupliciter exponitur.
venisti.
mortuos vivificat et quantum ad hoc : Chrysostomus enim dicit, quod haec mu-
dicit Qui credit in me etiam si mortuus
: , her non intelUgens alta verba Domini,
fuerit, vivet. Cujus quidem causa est, quasi stupefacta respoudit (Ucens : Do-
quia ego sum resurrectionis causa, cu- mine, ego non inteUigo lioc quod dicis,
jus causae efTectum aUquis consequitur sciUcet quod tu es resurrectio et vita
credendo in me. Unde dicit Qui credit : sed hoc crcdidi quia tu es Christus riiius
in me, vivet, etiam si ^nortuus fuerit : Dei vivi. Augustinus vero dicit, quod
nam per hocquod credit, habetmein se mulier respondit lioc ideo quia hoc quod
Ephes. III, 17 Habitare Christum per: dicit est ratio omnium prannissorum a
/idem in cordibus vestris qui autem ha- : Domino; quasi diceret Quicquid dicis :

bet me, habet resurrectionis causam : de potestate tua et efreclu saUitis, totuin
ergo qui credit in me, vivet. Quod autem credo quia ego credo quod phis est, et
:

per fidem aUqui resurgant, habetur su- radix omiiium, sciUcet quia tu es Christus
pra v, 25 Voiit hora, et nuncest, quando
: Filius Dei vivi. Hajc autem confossio
mortui audicnt vocem Filii Dei, ct qui au- Martba^ perfecta est. Contitetur enim
dierintvivent, vita scilicet spirituali, re- Cliristi dignitatem, natiirain cf dispiMisa-
surgentes de morte culpa?, ct etiam vita lionem, scilicel iiicariiationis. Digiiita-
naturaU, resurgentes de morle pfenae. tem quidem et regiam et sacerdotalem ;

Secundum autem quod de potestate sua et hoc, cum dicit : Tu e.s Christus : Chris-
dixerat, esl quod ipse sit vita et huic ; tus (Miiin gra^ce, laliiK? (Ucitur luicliis,
respondetetrectus pra^servationis invifa: aiitem rctres ot saicrdotcs
lnuiit,'uiiliir :

unde dicit Et omfiis qui vivit, et crcdit

: cst ergo Cbrislus rex et sacerdos. Unde
in me, vita justitia^ de (pia llabac. ii, 4 : Angelus Luc. ii, \\ Xotus csl nobis ho-
:

Justus meus cx fide vivit no)i moriefur : dic sdlvdtor, qui cst Cliristus Dominus. Kt
in aUci'num, idesf morto aHerna sed lia- ; vere i|tso est siiigiilaril(M" Cbrislus (juia :

bebit vilain aMoniani. Supra vi, -40 IIxc : alii ungunlur oloo visibili, iste V(M(» (tloo

est voluntas Patris mei, ut omnis qui vi- invisibili, scilicet Si^iritusanclo, tM ceteris
det Filium et ci'cdit in eum, iuibcal vitinn
'
aliis abuiKiantius. Psal. xi.iv, S : l luit
xternani. Kt lioc iioii osf iMtoUigtMKlmii lc I)t>us, Drus tuus, idco /,rtifi,r /uw cnn-
quin morialiir ad liMupus uioilo (aniis ; snrliluis fuis. Idoo /uw consortibus, (juia,
sed quod alifpiaiido sic morielur, uf tauuMi iit diciliir siipra m, [\\,non admcnsurfnn
resuscitalus vivat in a'lenuiui iii aiiinia, dat ci Dcus spiritum. iNalurain aiihMU iii
donoc rosurgaf caro iiniuiu;iiii iiosloa Cbrislo C(tiililolMr diviMaiii Palri a'(iMaI(Mii:
moritura uiuk! siibdil ibi(l(Mn Et vyo
: : mulo (licil iilius Dri vni iiain o\ boc
: :

resuscitabo euni in novissinu) dw. (liutd siMgiilaiihM" vocat eiiui l"iliiini Doi
8. Kxposcit autom fidem, ut eam [tor- vivi, vorilatoin filiatioiiis aiinuiitiat ; uon

* Al. : « vivit. »
 ;

1S8 EVANGKLIUM JOANNIS

autom est vorus Dci Filius, uisi sit ratri tur cuui dicit : Qui in /iimc mundtim
couuaturalis : uudc <lo tlhristo (licilur I renisti, scilicet curuem assumens, Infra
Joau. ult. 20 sinius ui vero Fi/io cjus
: L't XVI, Xi : E.riri ti Pdtrc, etvcniin inundum.
C/iristo /lir rsf rrrits Priis et ritd ;rtrrn(i.
:
Simile condtetiM- Petrus, Matli. xvi, 10 :

Dispeusatiouis auteui uiysleriuui coulite- Tu es (Ihristus I"ilius Dei vivi.

LECTIO V.

1. El cum ha-c dixisset, abiit, et vocavit Manam Secundo dubitatur de hoc quod dicit :

sororem suam diceiis Magister adest, et

silfnlio, :

Ma(jistcr adcst^ ct vocat te. Videtur fal-

vocat te. 2. Ilia. ut audivit, surrexit cito, et venil ad
eum. ;<. Nonilum enim venerat Jesus in castelium, sum dixisse non enim dixit Dominus
:

sed ernt adluic in iilo loco uhi occurrerat ei Marthn. Marlhai quod vocaret Mariam. Hesponsio.
4. Judici ergo qui erant cum ea in domo, et conso-
hihantur eam, oum vidissent Mariam, ([ula cito sur- Dicit Augustinus, quod Kvangelistacausa
rexit et exiit, secuti sunt eam, dicentes, (luia vadit brevitalisdat inteUigere quod in sua nar-
ad monumentim» ut pioret ibi. 5. Maria ergo com
veuisset ubi erat Jesus, videns eum, ceciditad pedes
ratione intenniserat uam foiie Domiuus :

ejus. G. Et dixil ei: Doraiue, si luisses hic, non es- dixit Marthai quod eam vocaret. Ahi au-
set mortuus iVater meus. 7. Jesus ergo, ut viditeam
pU)ranteiu, et Judicos (jui venerant cum ea ploraiites,
tem dicunt, quod Marlha ipsam praseu-
infremuit spiritu, et turbavit seipsum. 8. Et dixit : tiam vocationem reputavit;quasiditferet:
L'bi posuistis euni ? Dicuut ei Domine, veni, et vide.
:
luexcusabile est ut eo praesente tu non
9. Et iacrymatus est Jesus. 10. Dixerunt ergo Ju-
Ax\ Ecce (luomodo amabat eum. 11 Quidam autem
:
exeas obviam ipsi.
ex ipsis dixerunt Non poterat hic, (|ui aperuit ocu-
:
2. Consequeuter cum dicit, ///«, ut au-
los cseci nati facere ut hic non mortTetur ?
divit, surrexit cito, et venit ad eum, poni-
\ . Postquam Evaugelista pra^misit con- tur occursus Mariae. Et circa hoc duo l'a-
ditionnes sororum quantum ad Martham, cit. Primo ponitur promptitudo Mariae ad

hic describit eas quantum ad Mariam et : occurrendum secundo locus in quo ei

;

primo describit vocatiouem Mariae se- ;

occurrit, ibi, Noiu/um enim vcnerat Jcsi/s
cundo occursum ejus ad Christum, ibi, in caste//um ; comitiva quae eam
tertio
ll/a, ut audirit tertio ejus devotionem,
;
sequitur, ibi, Judsei ergo qui erantcum ea
quam exhibuit Christo, ibi, Maria ergo in domo secuti sunteam. Promptitudo
cum venisset ubi crat Jesus. . . cecidit ad autem Mariae ad occurrendum describitur,
pedescjus. Vocatur autem MariaperMar- quia non distuUt propter luctum, non
tham, quae consolata et instructa per tardavit propter astantes, sed statim ut
Christum, nolens sororem suam esse audivit, surrcxit cito, de domo iu qua
tantae consolationis expertem, cum dixis- erat, et venit ad eum, scilicet Jesum. Kx
set\Qvbd, prsedictacum Domino, abiit sta- quo patet quod non illam praeveuisset
tim, ct vocavitMariamsororcmsuamsi/en- Martha, si eiaprincipio notus fuisset ad-
tio, dicens : Mar/istcr adest et vocat te, etc. ventus Jesu. l)atur etiam per hoc nobls
Ubi quidem duo dubitanda occurruut. exemplum uon tardandi, cum vocamur
Primo de hoc quod dicit, Si/cntio : nam ad Christum. Eccli. v, 8 Ne tardes con- :

silentium nihil ahud est quam privatio verti ad Dominum, et ne differas de die
locutionis vel soni. Non ergo eam silen- in diem. Isa. l, 4 : Audiam cum quasi
tio vocare potuisset. Responsio. Dicen- magistrum.
dum, secundum Augustinum, quodsilen- 3. Locus autem ubi Maria Christo oc-
tium suppressam vocem uuucupavit currit, est idem ille ubi Martha cum
quasi dicat, vocavit eam submisse : se- Christo locuta fuerat unde dicit Non- : :

cuudum ilhidEccle. ix, 17 : Verba sapien- dum cnim venerat Jesus in caste//um, sed
tium audiuntur in si/entio. Ideo autem erat adhuc in i//o /oco ubi occurrerat ei
eam sileuter vocat, quia muUitudo Judaeo- Martha; quod ideo ponit Evangelista ne
rum erat cum ea, ut (lictum est, et forte credatur superfluusoccursus Mariae, cum
crant iuter eos ahqui qui nou dihgerent Christus potnerit adeo cito in castellum
Christum, qui vel recederent, vel hoc au- venire sicut et Martha. Ideo autem Chris-
dito Mariam non sequercntur. Mystice tus in iUoremansit, utnon videatur seip-
autem per hoc datur intehigi quod ad sum ingerere miraculo sed dum ro- ;

Christum quis vocat exteriore voce tan- gatus et induclus miraculum operatur,
tum, sed efficacius silenter unde dici- : confiteantur ipsum mortuum esse, et
tur Isai. xxx, 15 In si/entio et spe erit : miraculum nuUam calumniam patiatur.
fortitudo vestra. Datur etiam per hoc inteUigi, quod cum
 CAPUT XI. 159
volumus Christo frui, eum venientem zarus amicustuus mortuus est. Si amicus
anticipemus, non expectantes quod ipse moritur, inimicusquid patietur? »
nobis condescendat sed ut ipsi potius : Consequenter cum dicit, Jesus ergo
7.
condescendamus ad eum. Hier. xv, 19 : ut vidit eam plorantem infremuit
Ipsi corwerteiitur ad te, et tu non conver- spiritu, et turbavit se, ponuntur ea quae
teris ad eos. perlinent ad afTectum ^ Christi. Christus
Comitiva autem quae sequitur Ma-
4. enim non respondet eadem Maria? quae
riam, describitur cum dicit Judaei ergo : respondit Martha sed propter astantcm ;

qui erant cum ea in domo secuti sunt turbam nihil loquitur, factis demonstrans
eam. Causam autem quare eam sequeba- suam virtutem. Primo ergo ponitur
tur ponit, dicens Quiavadit ad monu- ;
affectus Christi ostensus Maria^; secundo
mentum ut ploret ibi. Credebant enim subditur disceptatio de Cliristi affectu,
quod ex impetu doloris hoc faceret non : ibi, Dixerunt ergo Judaei: Ecce quomodo
enim audierant verba qua; Martha dixerat amabat eum. Circa primum tria facil.
Mariai. In quo quidem Judaii commen- Primo ponitur alfectus Christi quem
dandi sunt quia, ut diciturEccli. vii, 38,
: corde habuit; secundo quomodo cum
Non desis plorantibus in consolationem. verbis expressit, ibi, Et dixit, Ubi po-
Nihilominus divina providentia factum sicitis cum ? tcrtio quomodo cum bicry-
est ut eam sequerentur, ut dum plures '
mis demonstravit, ibi, Et lacrgmatusest.
essent ibi cum Lazarus suscitatus est, Dicit ergo quantum ad primum Jesus :

tam grande miraculum quatriduani re- crgo, ut vidit eam plorantem etc. Ubi
surgentis testes plurimos inveniret, ut di- notandum est Christum verum Deum
cit Augustinus. esse, et verum hominem: et ideo ubique
o. Consequenter Maria ergo cum dicit_, mixta leguntur humana
fere in factis suis
cum venisset ubi erat Jesus, videns eum, divinis, et divina humanis et si quan- ;

cecidit ad pedes ejus, commendatur devo- doque ponitur ahquid humanum de

tio Mariae ad Jesum et primo dcvotio : Christo, statim additur aliquid (Hvinum.
quam secundo devotio
exhibuit facto ; Nihil enim infirmius de Christo legimus
quamexhibuitverbo,ibi, Domine, sifuisses quam ejus passionem et tamen eo in ;

hic, non esset mortuus fratcr meus. Circa cruce pendente, divina facta patent^ quod
primum nota in Maria securitatem et hu- sol obscuratur, petrae scinduntur, cor-
mihtatem. Securitatem quidem, quia porasanctorumquidormiebantresurgunt.
contramandatum principum, quod nullus In nativitate etiam et eo jaccnte in prae-
confiteretur Christum, non verecundatur sepio, sidus de cado fulget, Angelus
turbam, nec suspicionem Jud*orum de laudes Magi et rcges munera
cecinit,
Christo veretur cum aliqui inimicorum
: ofreruiit. Simile autem habcmus in iioc
Christi interessent, ad Christum currif. loco nam Christus secundum humani-
:

Proverb. xxvin, i Justus quasi leo con- : tatis aflectum aliquid infirmum patitur,
fidcns, absque terrore erit. IIumiHtatem turbationem quamdam de morte Lazari
autem, quia cecidit ad pedes ejus, quod concipiens undc (Ucit Infremuit spiritu
: :

non dc Marlha legitur. Pet. v, G IJu- 1 : ct turbavit senivtijtsuni.

miliamini sub potenti manu Dei, ut vos Circa quain quidcin turl)ationcm primo
cxaltet in tetnporevisitationis. Psal. cxxxi, quidem attendc pictatcm, secundo discre-
7 : Adorabimus in loco ubi steterunt pcdes tioncm, tcrtio potestatcin. Pietatcm (jui-
cjus. dcin (!x causa, (|ua' cst justa. Tunc cuim
Verbo autem devotionem exhibuit,
G. just(; tnrbatur (piis ', si ex aliorum
cum Domine, si fuisses hic, non
dixit ei : tristitia et inalo turbctur: et^iuautumad
esset mortuus frater mcus. Credebat eniin lioc dicit i't viilit eam p/orantctn. Uom.
:

csse vitain, ct ul)i ipso esst^t, inortcm lo- XIII, 15: (iaudetc cuin gaudrntibus, et
cum non halx-re. 11 Corinlh. vi, 1 -i : fJctc cum flciilibus. DiscrctioiuMii autcm,
Nonest conventio luc'>s ad tcnebras. (^)iiasi (luia sccuiulum jutlicium ratioiiis turba-
dicat « Dum * nobiscum pra^sens fuisti,
: lur : iiudc dicit,
l-rrmuit spiritu ; (piasi
ut Augustinns dicit, iion niorbus, noii judicium ratiouis scrvaus iii turbatione.
infirmitas ali(jua apparcrc ausa cst, iipud S|iiritMs (Miiiu dicilur uumis, vcI ralio,
quas vitani U(»\erat hospilari. iurKlclis sc(Miiiilum illiid ! plics. \\, 2',\ Umovnmiui
convcntio Tcadhucposito
! in sa^culo La- spiritu mentis vcstr.v. tjuandoquc autcm

* Parm. : (( cum. » — ^ Al. : a Deus. » — ' Ai.: * cllV(Muiu. » — • Al. oiniltitur : " quis. »
 : :

KiO KVA.NCKLIUM JOANNIS

oontiii^'il quod
passioncs Imjiisniodi ruiit(piod niillus sapiens tristatur. Sed
sensitiva' imrlis nec ncc llwnl spirilu, valde inhumaniim esse videtur (]iiod ali-
servant moderamen rationis, quin potius quis de morte alicujus non tristetur. AH-
ipsam perturlianl quod (|uidem in ipso : qui autem sunt qui in tristitiis dc malo
non fuil, (piia iiifrrntuit s//trt(u. amicorum, nimis excedunl. Sed Dominus
Sed (juid sif^nilical fremitus Christi ? trislari voliiit, ut significet libi quod ali-
Videtur quod signilioet iram. Proverb. xix, (luando dcbeas contristari, qiiod est cou-
12 Sicut frcniitus /eonis, ita ct ira rcf/is.
:
tra Sloicos : ctmodum in tristilia tenuit,
Ilem videtur (piod sif,niilicat indignatio- (piod est contra secundos. Unde Apostohis
neiii ; secumium illud l*sal. 10:c.xi, Thesal. iv, 12 Noiumus vos iijnorare de:

Dcntilnts suis fronct, et tahcscet. Respon- dormientibus, ut non contristcmini sicut

sio. Dicendum, quod liic fremitas in ceteriqui spem nonhabent. Eccl. xxii, 10:
Christo iram (piamdam et iiidignatioiiem Super mortuum plora, quia deficit lux
cordis signiticat. Umnis autem ira et in- cjus. Et postca subdit Modicum plora :

dignatio ex aliquo dolore et tristitia supramortuum, quoniamrcquievit. Tertia

causatur. Duo autem liic suberant ratio est ut insinuet quod nos pro mor-
uiium de quo Christus turbabatur \ quod tuis corporaliter tristari et plorare debe-
crat mors homini inflicta propler pecca- mus : secundum illud Psal. xxvii, 2 :

lum; aliud aulem de quo indignabatur, Afflictus sum, et huntiliatus sum nimis.
crat^cevitia mortis et diaboli. Unde, sicut 8. Conscquenter Dominus aircctum sui
quanto aliquis vult repellere hostem, cordis verbis demonstrat unde dicit :

dolet de malis illatis ab ipso, et indigna- Ubi posuistis cum?

tur ad animadvertendum iii eum, ila et Scd contra. Numquid Dominus locum
Christus doluit et indignatus est. ubi positus crat ignorabat? Vidctur quod
Potestatem autem, quia ipse suo im- iion iiam sicut virtute divinitatis absens
:

perio tiirbavit semetipsiim. Nam hujus- scivit morlem ejus, ita scivit etiam locum
modi quiilem passioncs aliquando insur- scpulcri. Quarc crgo qua*rit quod scivit?
guiit ex causa indebita sicut cum aliquis ; Responsio. Diccndum, quod non ut
de malis gaudet et de bonis tristatur. iguorans interrogat; sed dum a populo
Proverb. u, 14 Qui Isetajitur cum male
: sibi sepulcrum ostenditur, vuR eos con-
fecerint, et exultant in rcbus pessimis. Et fiteri Lazarum mortuum et sepullum ut :

hoc non fuit in Christo : unde dicit : iJt sic miraculum ab omnium suspicione
'"

vidit eam plorantem... turbavit seipsum. eripiat. Sunt ad hoc etiam dum raliones
Aliquando iiisurgunt ex aUqua causa mysticae. Una est, quia qui interrogat,
boiia, non tamen rationc moderantur et : vidctur ncscirc ea de quibus interrogat.
propter hoc dicit, Infremuit spiritu. Ali- Per Lazarumautem in monumentum, si-
quando aulem ctsi moderentur ab aliquo, gnantur mortuiin pcccatis. Ostendit ergo
pra^veniuiit tamen judicium rationis, cu- Dominus se ignorare locum Lazari, dans
jusmodi sunt subiti motus. Quod quidcm pcr hoc intelligere quod quasi nesciat
in Chrislo iion fiiit quia omnis motus : pcccatorcs, sccundum illud Matth. vii,
appetitus eo secundum
scnsitivi fuit in 23 Noji novi vos et Genes. iii, 9 Adam,
: : :

modum et impcrium rationis ct idco : ubi es? Alia ratio est, quia quod aliqui a
dicit, Turbavit scmetipsum; quasi dicat : peccato rcsurgant ad statum justitiai di-
Judicio rationis lianc sibi tristitiam as- vinae, cst ex profundo pra^dcstinationis
sumpsit. divina? quod quidem profundum homi-
:

Sed contra est quod dicitur Isa. xlvi, nes ignorant. Rom. ii, 34 Quis cognovit :

4 \on crit trisds ncque turbulcntus. Rcs-

: sensum Dojyiini, aut quis consiliarius cjiis
ponsio. Dicendum, quod boc intelligitur fuitl Et Hier. xxiii, 18 Quis enim affuit :

de tristilia pra^vcnicnte et immoderata. in consilio Domini, et vidit ct audivit ser-

Voluit etiam Christus se turbarc et tristari monem ejus ? Et ideo Dominus hoc in-
ex triplici causa. Primo quidem ad pro- nuens, ad modum nescientis se habuit,
bandum conditionem ct veritatem huma- cum hoc nescimus.
et ipsi
naj natura';secundo ut cum Iristatur et Sic ergo ponitur Domini interrogatio ;

cohibet scipsum, doccat modum servan- et sequitur populi rcsponsio : unde di-
dum esse iii tristitiis. Stoici enim dixe- cit : Dicunt ei : Domine, veni, et vide. Ve-

' Al. : (4 luibatiir. » — ' -\1. : « el sic. »

 :

CAPUT XI. IGl

m, miserando, vide, considerando. Psal. maxime in tristitiis hominum manifes-

XXIV, 18 Vide humilitatem meam et la-
: tatur. Proverb. xvii, 17 : In trislitia ayni-
borem meum, et dimitte universa del/cta cus cognitus est. Mystice autem per hoc
mea. datur intelligi quod Deus homiiies etiam
Consequenter Dominus afTectum
9. in peccatis amat; nisi enim eos amasset,
suum lacrymis demonstrat unde subdi- : non utique diceret Non veni vocare jus- ;

tur Et lacrymatus est Jesus quae qui-

: : tos, sed peccatores ad poenitentiam :

dem lacrymai non erant ex necessitate, Matlh. XIX, 13. Unde Hier. xxxi, 3 In :

sed ex pietate et causa fons enim pie- : caritate peipetuadilexi te, ideo attraxi te,
tatis erat ; et ideo flebat ut ostenderet miserans -.
non esse reprehensibile si aliquis ploret 11. Vertentes autem in dubium mira-
ex pietate. Eccli. xxxtiii, 16 : Fi/i, super culum factumerant exinvidis Jesu unde :

mortuum produc lacrymas. Flevit ex dicit Quidam autem ex ipsis, scilicet

:

causa, ut doceret hominem propter pec- Judajis, dixerunt Non potuit hic, qui
:

catum fletibus indigere secundum iflud : aperuit oculos cseci nati, facere ut hic yion
Psal. VI, 7 : Laboravi in gemitu meo, moreretur? quasi dicant Si sic amabat :

lavabo per singulas noctes lectum meum. eum ut etiam pro ejus morte lacryma-
10. Consequenter cum dicit, Dixerunt retur, videtur quod voluisset eum non
ergo Judaei Ecce quomodo amabat cum,
: mori nam tristitia est de his quai nol-is
:

ponit Evangelista * disceptationem de non volentibus acciderunt. Si ergo eo

aff^ectu Christi : et primo inducit quosdam nolente morluus est, videtur quod non
admirantes Christi afTectum secundo ; potuit mortem impedirc multo magis :

quosdam in dubium revocantes mira- videtur quod non potuerit aperire oculos
culum prius factum, ibi, Quidam autem ca?ci nati. Vel dicendum, quod hoc dixe-
ex ipsis dixerujit etc. Admirantes autem runt admirando, eo modo loquendi quo
miraculum Cbristi inducitEvangelista per EHseus dixit IV Reg. ii, 14 Ubicst Deus :

modum conchisionis, cum dicit : Dixerunt Eliee etiam nunc? Et David in Psal.
ergo Judaei, ostensis scilicet signis affec- Lxxxviii, 30 Ubi sunt misericoi^dix tuae
:

tus Christi,, tam verbis quam lacrymis : antiquse, Domine?

Ecce quomodo amabat eum : nam amor

LEGTIO VI.

l. Jesus ergo rursum fremens in semetipso venit quantum ad primum : Jcsus ergo rursum
ad monumentum. 2. Erat autem spelunca, et lapis
superpositus erat ei. Ait Jesus, Toilite lapidem. Dicit fremens in semetipso, venit ad monumen-
ei Martha, soror ejus qui mortuus fuerat Domine, :
tum. Studiose autem Evangelista fre-
jara fuetet, (|uatriduanus enim est. Dixit ei Jesus
Nonne dixi tihi, quoniam si credideris, videhis glo- (luenler dicit, quod laorymatus ost et
riam Dei ? Tuierunt erfro la[)idem. 3. Jesus autem, quod iiifremuit, iit Chrysostomus dicit,
elevatis sursum oculis, dixit Fater, gratias ago lihi, :

quia iu futuro ostensurus erat sua» divi-

quoniam audisti me. Ego autem scieham quia sem-
per me audis; sed propter populum qui circumstat, nitalis potestatem. Ne ergo dubites de
dixi, ut credant (juia tu me misisti. 4. IIa?c cum veritale siue bumanifalis, iufiiiniora et
dixisset, voce magna clamavit Lazare, veni foras. :

5. Et statim prodiit (jui fueratmortuus, ligatusmanus humiliora uoslra' natura? (ie (iluislo as-
et pedes institis, et facies ejus sudario erat ligata. serit. El siciil Joanncs coleris Evango-
6. Dixit eis Jesus Solvite eum, et sinite abire.
:
listisexpressius divinam naturam et po-
1. Postquam autemEvangehsta posuit testatem oslendit, ita eliam quanlam
quaedam pra^ambiilaad suscitationcm, hic infirmiora de eo loipiiliir, siout (juod
consequenler agit do ipsa suscitationc : lacryniatiis est, quinl infronuiit, ot lui-

circa quam quatuor agit. Primo de Christi jusmodi, (jua' maxime anectum in Cliristo
ad monumentum perventione; sociiudo (lomonslrant lunnaiia' natura'. Mystice
de lapidis sul)latione, ibi, Er<it atitem aulom intromuil, ul (iotur inlolligoro, oos
spelunca Gic. terlio de Christi oratioiie,
; (liii a poccalis rosurgunt, iii oonlinuo
ibi, Jesus autcm, clevatis sursum oculis, (lobore porsistoro luclu sociiiulum illud :

dixit (ilc; quarto do mortui resusoila- Psalm. xxxvu. 7 Tota die contristatus
:

tione, ibi, ILvc cum dixisscf, roce magna iugrcdielxir. Vol dicondum, (luod snpra
clamavit : Lazare, vcni foras. Ihcit ergo intVoiuiiil s[iirilu, proplor luorloiu Ea-

* Ai. incipit : ponil Evaugclista, ctc. » — ' Al. :

• lo milii miscrans. n

II
XX.
1()2 KVANiiKLIUM JOANNIS
znri; liic aiitoni rursuiu iu scmotipso libus, quod eisahqui imponerc volel»aut.
proptor iulidrlitatcm Tiulo .lu(la'orum. Undo (hoif noatus Jacobus Actor. xv,
KvanKi'lista praMnisorat duliiotatom mi- 2S ; Visiim cst Spirifui sancto et iiobis,

raouli, tlicoutium Xon /jo/tiif /lir, (/iii

:
ni/ii/ it/fraimjxmere vobis oiicris. KtPetrus
(i/uruil ocii/os iwci nnfi, faccre uf /lic non dioit oodoin Cur tenlatis impotierc ju-
:

morcrefur'} \^\\\ quidom fromifus fuit ex (jum super ccrvices discipu/orum, f/uod
misorationo et compassione ad Juda»os. ncf/ue p(ifi'es jwsfri, ticf/ue nos portare po-
Mallli. XIV, 14 : Vidcns Jcsus tiirhas, fiiimus? I)e hoc ergo dicit Dominus,
tniscrfus cst cis. To//ite /apif/em, idest legis pondus, ct
Erat aufem speluuca. Ilic agit de
2. gratiam praedicate. Vel per lapidem si-
lapidis sublationc ubi quatuor facit. : gnilicat eos qui in Ecclesia corruptc
Priino dosoribif lapidom secundo subdit ;
vivunt, et ofrensioni sunt credere volen-
maudafumfibristidolapide submovendo : tibus, dum cos a conversione retrahunt
torfit) addit discepfationom de lapidis de quo lapide in Psal. xc, 12 A'e ffjrtc :

amotione; quarto insinuat mandati im- offendas ad /apidem pedem tuum. Qui
plotionom. Lapis autem describitur su- quidem Dominis praecipit ut removeatur.
perpositus monumento unde dicit : : ]sa. Lvii, 14 : Auferte offendicu/a de via
Eraf aufcm spelimca, et lapis supcr/wsitus popu/i mei.
erat ei. Scicndum est enim, quod in par- autem ponitur ex parte
Disceptatio
tibus cavernas quasdam in modum
illis Marthae primo ponuntur verba Marthae
; et
spohuic» liabent ad hominum sepulturas, disceptantis secundo verba Christi res-
:

ubi possunt plura mortuorum corpora
ponere diversis temporibus et ideo ha-
bent foramen quoddam, quod lapide clau-
dunt et aperiunt quando est necesse et
ideo dioitur hic, quod /apis erat superpo-
situs ci, scihcet ostio speluncae. Simile
habetur Genes. xxiu, ubi Abraham emit
agrum et speluncam ad sepeliendum Sa-
ram uxorem suam. Mystice autem per
pondentis. Verba quidem Martha» ponit
; dicens : Dixit ei Mart/ia., soror ejus qui
mortuus fuerat qua-
: Domine, jam fcctet,
: triduanus etiim cst. Quod quidem ad ht-
teram factum est ad ostensionem veri-
tatis miraculi, quasi jam per putrefac-
tionem inciperent membra resolvi.
Mystice autem de illo qui peccare '
consuevit Jam fcctet, scilicet per pessi-
:

spekiucam inteUigitur profunditas pecca- mam famam, cujus odor deterrimus per
torum; de qua habetur in Psal. lxviii, peccatum consurgit. Nam sicut ex bonis
3 Infixus sum iji /imo profundi, et non
: operibus fragrat odor bonus, secundum
est subsfantia. Per lapidem superpositum quod dicit Apostolus II Corinth. xv, 15 :

intelligitur lox, quffi in lapide scripta est, Christi bonus odor sumus Deo ita ex :

ct peccatum non
tollebat, sedtenebat eos malis operibus foetor et malus odor eva-
in peccato quia ex hoc gravius pecca-
: porat :qui etiam recte quatriduanus di-
bant, quod contra legem faciebant unde : citur, quasi pressus pondere terrenorum
dicitur Gahit. iii, 22 Conc/iisit Scriptura : peccatorum et cupiditatum carnahum :

oynnia sub pcccafo. Mandatum Christi de terra enim est ultimum de quatuor ele-
lapide submovendo ponit, dicens Ait : mentis. Joel. ii, 20 Ascendct foetor ejus, :

Jesus, To//ite /apidem. et ascendet putredo ejus, quiasuperbe erjit.

Sed quaeritur, cum majus sit suscitarc Illi autem Christus respondit dicens :

mortuum quamremovere lapidem, quare Nonne quoniam si credideris,

dixi tibi,
non etiam simul cum hac sua virtute '
videbis y/oriam Dei? Ubi Dominus videtur
lapidem sustuUt? Ad quod respondet Martham arguere, quod non memor erat
Chrysostoraus, quod hoc factum est ad ejus quod Christus ei dixerat Qui crec/it :

majorem certitudiuem miraculi ut sci- : in me, efiam si mortuus fuerit, vivet :

licet eos testes faciat miraculi, ut non
dicant quod in caeco dixeruut Non est
hic, f/ui tnorfuus fiiit supra ix.
Mysfice, seouiuhim Augustinum, re-
motio lapidis signat amotionem ponderis
legahum observantiarum a fidehbus
nam Martha diffidebat an Christus pos-
: set resuscitare mortuum quatriduanum.
: Licet enim aliquos recenter mortuos sus-
citasset, impossibile tamen hoc de fratre
credebat ob dierum diuturnitatem. Et
ideo Dominus dixit ei Notine dixi tibi : :

Christi ex gentibus ad Ecclesiam venien- Si credideris vidcbis g/oriam Dei? idest

,

* Ai. : « sed quare quserit, cura majus esset sic Quia non etiam simul, etc. »
— " AI.: • peccata.»
suscitare mortuum quam removere lapidem?
 :

CAPUT XI. 163

suscitationem fratris tui^ per quam Deus orandi ponit congruentem quia elevatis :

glorificabitur. sursum oculis ;[(\efit, intelligentiam suam

Sed cum supra Dominus hoc miracu-
lum Apostolis dixerit futurum ad glo-
riam suam, inquiens Ut glorificetur
Filius Dei per eam, scilicet per mortem
hic tamen dicit Marthae hoc miraculum
futurum ad gloriam Dei et hoc ideo_,
quia eadem est gloria Patris et Filii
Ideo autem non expressit hic gloriam
Filii, ne turbaret astantes Judaios, ad
contradictionem promptos.
erexit, adducens illam pcr orationem ad
excelsum Patrem. Nobis autem, si ad
: exemplum orationis Christi orare volu-
;
mus, necesse est levare oculos mcntis
nostrae ad eum, removendo illos a pra^-
: sentibus rebus, memoria, cogitationibus
'
et intentionlbus. Levamus etiam oculos
ad Deum quando non confidentes de me-
rilis nostris, de sola misericordia spera-
mus, secundnm illud Psal. cxxii, 1 Ad :

Innuitur autem in his Domini verbis te levavi oculos meos qui habitas in ccelis.
duplex fructus fidei nostrae. Primus est Et Sicut oculi ancillx in manibus dominse
:

miraculorum operatio, qua? debetur fidei. suee, ita oculi nostri ad Dominum Deum
Matth. XVII, 19: Si habueritis fidem noslrum, donec misereatur nostri. Thren.
sicut granum sinapis. dicetis monti huic, III, 41 Levemus corda nostra citm mani-
:

Transi hinc iiluc, et tramibit: et nihil bus ad Dominum in ccelis. Orationis '
impossibile e^nt vobis. Unde et Apostolus autem efficaciam ponit, cum dicit ; Pater,
ICorinth. xiii, 2 Si habuero fidcm,itaut
: (jratias quoniam audisti me. In
ago tibi,
montes transferam. Et Marc. ult,, 20, quo argumentum habemus, quod Deus
dicitur : llli autem prsedicaverunt tibique, faciliscstad largicndum, secundum illud
Domino cooperante, et sermonem confir- Psal. IX, 17 Desiderium pauperum exau-
:

mante, sequentibus signis. Quae quidem divit Dominus ut sic dcsidcrium * solum
:

miraculorum operatio est ad gloriam etiam antequam proferat verba, exaudiat.

Dei et ideo dicit
: Si credideris, videbis
: Isai. XXX, 19 Ad vocem clamoris tui :

gloriam Dei. Secundus fructus est visio statitn ut audierit, respondebit tibi. Et lxv,
aeternae gloriae, quae debetur fidei pro 24 Adhuc illis loquentibus, dicam, Ecce
:

praemio unde dicit Videbis gloriam Dei.

: : adsum. Multo ergo magis expedit arbi-
Is. vii, 9 secundum aliam litteram. « Si
: trari de Domino salvatore, quod Deus
non credideritis, non intelligetis. I Co- Pater praeveniens ejus orationem eum^
rintli. xiii, 12: Videmus nunc per spccu- exaudierit: nam lacryma^ quas Cliristus
lum, et in senigmate per fidem tunc : pro morte Lazari luderat, voccm oratio- '"'

autem facieadfaciem. nis habuerunt. Per hoc autcm quod iu

Impletionem mandati ponlt inferens': principio orationis gratias agit, datur
Tuleruntcrgo lapidem. Ubi considerandum nobisexemplum quod cumorare volumus
est, secundum Origenem, quod mora antequam lutura pclamus, pro pcrcci^tis
tollendi lapidem adjacentem^ ex sorore bencliciis Deo gralias rcrci-ainus. I

dcfuncti causata cst; et ideo tamdiu Thess. 5,18 In otnnibus gratias agitc.
;

resuscitatio fratris dilata est quamdiu Quod autemdicil, Quoniam audisti me,
Christiim per verba detinuit sed statim ; si exponatur (lc Clnislo, sccnrKhim quod
cum Christi mandatum obcdiendo cxe- homo, noii liaijct dilHcultalcm sic ciiim :

quitur, frater resuscitatur ut per hoc : Chrislus niinor Palrc crat ct sccundiim :

discamus nihil interponcre iiitcr jussa hoc compctit sibi orarc Patrcm, et exaii-
Jesu et ipsorum exccutionem, si oiipimus diri al)Co. Si vcro, ut Chrvsosionius vult,
quod statim salutis setiuatnr elf(H'tus. cxpoiiatiir dc Chrislo sccuiidiini (luod
Psal. XVII, ^T) In tnulitu auris obcdivit
: Dciis, tniic vtMliiim ditTiciillaU"iii liabct :

mihi. nam sccundum lioc, ei orarc non convo-

3. Jesus autem clevatis, otc. Ilic agitur nit, nec cxaudiri scd potiiis alioriim ora-
;

do Christi orationo, iu qna gratias agit tioucs cxaiidir(>. Kt idco (licciiiliini. (]iiO(l
circa quam Evaugclisla qualuor ponil. tiiiic aliqiiis auditiir qiiando volniit.is »>ius

Primo ponit oraiuli modum sccuiido; iniplcliir. Voluntas aiitcm Palris scnipcr
orationis efficaciam ; lcrtio cxcludit im[)lclur: (iiiia. iil (licituriiiPsalm, cxiii. ;J,

oraiidi necessilah^m : (juarlo snbjnngil Oinuia (jUiVruinijUV voluit Doininus frrit.

oralionis utiiitatcm. Aiodiim autoni Ciini crgo cadcm sit voluiitas Patris cl

* Parin. addit. « el SpiiiUis sancU. » " .\l.

— • sohim. ' .VI. dccst « cum. • — • Parm.
—
: : :

« iufcnus. » —
* Al.: • oris. » * Parni. oiniltit : • viccin.
1(>4 KVANr.KLIUM JOANNIS
Filii quaiKlocumquo Pater implel volun-
;
admoihim suscitatur '
dormiens a som-
tatem suam, implel voluiitatem Filii. l)i- no. Psal. i.xvii, 3i : Deditvocisuse vocem
cit ergo Filius, socundiMn (iiiod Yerlium : virtutis. Vox (;tiam isfa magna, reprai-
Quoni/ini tn/t/isfi nic (lua* ; idest, fecisti senlativa est illius magtUH vocis quai erit
erant in Verlio tuo ut llerenl. Dixit enim, in communi resurreclione, per (juam
et perfecta sunt. omnes de monumentis resuscitahuntur.
Necessitatem aulem oraudi exeludit .Matth. XXV, 6 : Media ?iocte cla?nor fac-

dicens: Etjo aiitcni scichamcpioniiim scm- tus cst etc. Clamat, iiuiuam, dicens :

per mc nudis etc. Ulii quasi oliumhrate Lazarc ve?ii foras. Qncm ideo ex proprio
Domiuus suamdivinilatemosteudit, quasi nominevocat, quiatanta erat virtus vocis
diceret Ad lioc ut fieret volunlas mea,
:
ejus quod pariter omnes mortui coge-
non indifreo oralione, quia ab celerno renlur e\ire, nisi per expressionem no-
voluntas mea implela est. Ilebr. v, 7 : minis virtutem suam ad unum determi-
In omnibus exauditus pro sua reve?'entia. nasset, ut Augustinus dicit de Verbo Do-
Nam^yo scicbam, scilicet certitudinalilcr, mini. Datur etiam per hoc intelligi quod
quoniamsempcrrne, Vcrbum, audis quia ;
Christus vocat peccatores foras exire de
quicquid facis, in me est ut fiat. Item conversatione peccati. Apocal. xviii, 4 :

me, hominem, semper audis quia volun- : Exite dc illa, populus meus. Item de oc-
tas mea semper est conformis voluntati cuhationc ejus, per confessionem ipsum
tUce. Scd propter populum qui circumstat, peccatum manifestando. Job xxxi, 33 :

utcrcdant quia tu mc ?nisisti. In quo da- Si abscondi quasi homo peccatum meum.
tur intelligi quod mulla fecit et dixit 5. Consequenter cum dicit, Et statim
propterutilitatem aliorum. Infraxiii, 15: prodiit qui fuerat mortuus, ponitur vocis
Ex€??ipium dedi vobis, iit quemadmodum eirectus :et primo ponitur mortui re-
cgo fccivobis, ita et vos faciatis. Nam om- surrectio secundo resurgentis mortui
;

nis Cbristi actio, noslra est instructio. dispositio. quidem morlui

Resurrectio
Voluit autem Christus specialiter per fuit Domini imperium unde
festina ad :

istam orationem demonstrare, se non dicit Et stati?n prodiit qui fuerat mor-
:

esse alienum a Patre sed recognoscebat ; tuus. Tanta enim eratvirtus vocis Christi
eumut suumprincipium : et ideo subdit: ut absque temporis dilatione vitam con-
Ut c?'cda?itquiatumemisisti. Infraxvii, 3 : ferret sicut erit in resurrectione com-
:

Heecestvitaaitei'?ia, iit cog?iosca?it tesolum muni, quando in ictu oculi, mortui au-
Dcu??i vcrum et quem misisti Jesum Ch?'is- dientes tubam canentem, « mortui qui i?i
tu?n. Galat. iv, -4 -.Misit Deus Filium suu?n Chi'isto sunt, resurgent primi, » ut dici-
factimi ex muliere, factu?n sub lege. Et in tur I Thcssal. iv, 15. Jam * autem an-
hoc ponitur orationis utilitas. ticipatur officium Christi, quod dicitur
4. Hseccum dixisset, etc. Hic agitur dc supra, V, 25 Ve?iit : hora, et nwic est,
suscitatione Lazari et circa hoc tria fa-
: qua?ido moi'tui cpii in monume?itis su?it,
cit. Primo ponitur vox excitantis se- ; audicnt vocem Filii Dei, et qui audierint
cundo vocis elfectus, ibi, Et statim pro- vivent. Sic ergo impletum est quod dixe-
diitquifuerat mortuus tertio mandatum ; rat Dominus Vadoutexcitem eum. Quan-
:

de solutione excitati, ibi, Dicit eis Jesus : tumautem ad dispositionem resurgentis,

Solvite eu?n. Vox autem excitantis poni- dicitur, Ligatus idest habens ligatas
,

tur magna unde dicit Hseccum dixisset,

: : ma?ius et pedes i?istitis, idest fasciis, qui-
sciHcet Jesus, voce mag?ia clamavit et : bus antiqui mortuos volvebant '\ et
hoc ad litteram, ut destrueret errorem facies ejus sudario crat ligata, ne scilicet
ricnlilium et quorumdam Judaeorum, di- horrorem faceret. Ideo aulem ligatum et
centium animas mortuorum commorari coopertum resurgere jussit, ut miracu-
in tumulis cum corporibus : et ideo cla- lum magis approbaretur.
mat, quasi animamexlonginquo evocans 6. Consequenter cumdicit, Solvite eum
in tumulo non existentem. Veldicendum, et si?iite abire, mandat ut solvatur. Cujus
etmclius, quod vox Chrisli magna dici- quidem ratio est, ut ipsimet qui solvc-
propter virtutis ejus magnitudinem
tiir : rent, fidentiores testes essent miraculi,
namtanta virtus ejusfuit quod suscitavit et ejus quod fit tenaciorem memoriam
Lazarum quatriduanum a morle quem- haberent. Similiter eliam dum eum tan-

' Paim. : • quomodo excitaretur. • * Al. — : — * Paim.: « iiivolvebaiit. »

excitavit. > — » Parui.: « enim aaticipatur. »
 CAPUT XI. 465
gunt appropinquant, videant quod
et sibi cati absolvuntur, Matth. xvi, 19 Quod :

vere est ille. Ideo autem addit, Et sinitc cumquesolveris super terram, erit solutum
abire, iit ostendat miraculum non esse et in cceiis.
phantasticum. Aliqui enimmagi visi sunt Dicunt autem quidam hoc mysterium '
ahquando mortuos
ad hoc eos perducere potuerunt ut pris-
suscitasse, non tamen prosequontes, quod sicut Christus Laza-
rnm per seipsum vivificavit, vivificatum
V
tina officia exquerentur et hoc quidem : a discipuUs absolvendum mandavit ita ;

erat, quia eorum resurrectio phantastica Deus interius vivificat animam per gra-
tantum erat, et non vcra. tiam, remittendo culpam, et absolvendo
Sciendum est autem, quod hoc totum a reatu poenae aetern» sed sacerdotes ;

quod dicitur, Et statim prodiit, mystice virtute clavium absolvunt a parte poenae
exponitur ab Augustino et hoc duphci- ; temporalis. Sed haec positio nimis parum
ter, secundum duphcem modum pro- attribuit Ecclesiae clavibus. IIoc est enim
deundi. Prodit namque pcccator quando proprium sacramentorum
novae legis
exit poenitendo a consuetudine peccati quod in eis conferatur. Sacra-
gratia
ad statum justitiae. II Corinth. iv, 17 : menta autein in dispensatione ministro-
Exite de medio eorum, et separamini. Qui rum consistunt unde in sacramento :

tamen habet manus hgatas institis, idest poenitentiae contritioet confessio se tcnent
carnalibus concupiscentiis quia adhuc : materialiter, ex parte suscipientis sacra-
in corpore constituti, alieni a molestiis mentum; vis autem causativa sacramenti
esse non possunt, ctiam a peccatis resur- est in absolutione sacerdotis, ex virtute
gentes unde Apostolus dicit, Rom. vii,
: clavium, per quas effectum dominicae
25 ; Efjo ipse mentc scrvio legi Dei, carne passionis quodammodo applicat ad eum
autem leyi peccati. Quod autem facies quem absoivit, ut remissionem conse-
ejus sudario tecta erat, hoc est quod in quatur. Si ergo sacerdos non absolveret
hac vita plenam cognitionem Dei habere nisi solum a popua, sacramentum pa^ni-
non possumus. I Corinth. xiii 12 Vi- : : tenti» non esset gratiae coUafivum, per
demus nunc per speculum in aenigmate, quam culparemittitur et perconsequens ;

tunc autem facie ad faciem. Et ideo sol- non esset sacramentum novae legis. Est
vere eum jubet, et sinere abire: quia ^
ergo dicendum, quod sicut in sacramento
posthanc vitamauferentur a peccato sur- baptismi sacerdos verba proforcns et
gentibus omnia velamina, ut Deum exterius abluens, ministcrium baptismi
facie ad faciemcontemplentur, ut dicitur I exhibct, Christo interius baptizante ita :

Corinth. Tunc enim solvetur corrup-

xiii. sacerdos exterius virtute chivinm minis-
quae est quasi quoddam
tibilitas corporis, terium absolufionis impondif, Christo
vinculum ligans et aggravans animam, pcr gratiam culpam reniitfcnto.
ab omni hujusmodi plena et clara con- Sed hoc diibium facere videtur, (juod
templatione. Isa. ui, 2 Solve vincula : ad baptismumplerumquc accodunt piiori,
colli tui, captiva filia Sion. Sic ergo ap- non anfe bapti.smnm jnsfificati, ([iii in
paret unusmodus spirituaUtcrprodcundi, baptismo rcmissionis gratiain consociiiun-
qui ponitur ab Augustino, lib. LXXXIII tur sed ad absolutionom consoquendam
:

Qu3est. Alius modus prodeundi cst per accednnt adulfi |>loriim(iuo aiifoa por
confessionem dc quo dicitur Prov.
; conlrifionom, poccatornm roniissionom
xxviii, 13 Qui abscondit scelcrasua, non
: consocnfi ut sic S(Minons alisolntio nihil
:

dirigetur qui autem confessus fuerit, et

;
faccre vidoatur ad poccatorum romissio-
reliquerit ea, miscricontiam consequetur. nem. Sod si quis (liligontor considorct,
Sicenim prodiro cst ab occultis exoundo, ox iifra^iiK» parto adnlfos accipions, iiivo-
pcr confessionem maiiifestari sed ul ; niofnr oinnimoda similifndo. Confingil
confilearis, Dcus facil, voco, idest gratia enim aliquos adiilfos, anto^inain acfn
magna vocando. Mortuus autom proce- sacrannMitiiin baptismi consociiianfur,
deiis adhuc ligatus, est confitciis adhuc habontos illiid in voto, romissioiKMU poc-
roiis.Ut aufom solvantur * p(>ccata ojus, catornm bapfisino
conso(|ni, flaniinis
ministris inaiulatur iit solvaiif ouin, et bapfi/.aii ct lainoii bapfisinns
;
scipuMis,
sinant abiro. Nam quom Chrisfiis per (inantiim est do so, roniissionom pocca-
seipsiim intcriiis vivitlcat, discipiili sol- toriim oporafnr, licof iii islo ciii jam snnt
vunt, quia ministorio sacerdotiim vivifi- rcmissa, boc locum noii baboal, sed

* Parm. omittit : « sinero. » — * Al. : « solve- rontur, -* Al. : « niinistorium. »

 ; :

lOG EVANr.RLIUM JOANNIS

soliim au^rmontum prati.T ronspquatur. romissioncm porcatorum, oo quod habet
Si (]uis anto ha|itismuni
auttMU adnltus in voto nt subjiciat so Kcclesiai clavibus,
non pcrfoct»' fuisscl (lis[)ositus ad consc- aiiut quo vera contrilio non essot. Si
qucutlimi rtMiiissionom poocatorum, in aulcm antea non ph)na fuisset contritio
ipso actu dum haptizatur n^missionem sufficiens ad rcmissionom, in ipsa abso-
consoquitin' \irtuto lia[)tismi, nisi ponal Intione rcmissionom culp;e conscrjuitur,
por tictit^ntMu iilistaculnm S[)iritui sanctt). tiummodo ponat obstacuhim Spiritui
*

tiicondum do ptiMiitentia.
Kt similittM" ost sancto. Kt simiiiter cst in eucharistia et
Si quis enim ante absolufionem sacer- cxtrcmaunctiono, et in aliis sacramentis
dotis plene contritus fuerit, consequitur novaelogis *.

LECTIO VII.

Multi ergo ex Judaeis qui venerant ad Mariam

1.
sus Jesum, qui tam mira faciebat, ma-
et Marlhara, et viderant quce fecit Jesus, credide-
ruMl in eum. Quidam auteni ex ipsis abierunt ad chinarentur. Aho modo, et mehus, quia
Fharisa?os. et dixerunt eis qure fecit Jesus. 2. ('olle- hoc dixerunt ut concitarent eos contra
gerunt ergo Pontitices et Phariscei concilium, et di-
cebant 3. Quid tacimus, quia hic homo multa signa
:
Christum. Nam infideles erant et de mira-
facit f 4. Si dimittimus eum sic, omnes credent in culo scandahzabantur. Kt hoc patet ex
eura venient Romani et tollent nostrum locura et
:
ipso modo loquendi nam cum dixerat : :
et gentera. 5. Unus autem ex ipsis Caiphas nomine,
cum esset pontifex anni illius, dixit eis 6. Vos nes- :
Multi ergo ex Judxis credidcrimt iyi cum :

citis quicquam, nec cogitatis quia expedit vobis ut subjungit quasi advcrsantem, dicens :
unus moriatur homo pro populo, et non tota gens
pereat. 7. Hoc autem a semetij)so non dixit sed ;
Quidam autem ex ipsis abierunt ad Pha-
cum esset pontifex anni illius, prophetavitquia Jesus risseos etc. Ili sunt de quibus dicitur in-
moriturus erat pro gente. 8. Et non tantura pro
gente, sed ut tiiios Dei (|ui erant dispersi, congre- fra XII, 37, quod, cum tanta signa fccis-
garet in unum. 9. Ab illo ergo die cogitaverunt ut in- set Jesiis coram eis, non crcdiderunt in
terficerent eum.
eum... dilexcrunt enim gloriam hominum
1 . Postquam Evangehsta posuit Lazari magis quam gloriam Dci.
mortem cjus resurrectionem, hic con-
et 2. Conscqucnter cum dicit, Collegcrunt
sequenter ponif efTectum resurrectionis : ergo Pontificcs et Pharissei concilium, po-
et primo ponit efrectum ejus in turba nit Evangelista effectum miracuh in
secundo ponit cfTectum cjus in principi- principibus et primo ponit malitiam
:

bus, ibi, Coller/crunt ergo Pontifices ct quam contra Christum excogitaverunt;

Pharisxi concilium. Circa primum duo secundo ostendit quomodo Christus eam
facit. Primo inducit quosdam credentes, dechnavit, ibi, Jesus ergo jam non inpa-
dicens Multi ercjo cx Judseis qui venerant
: lam ambulahat apud Judaeos. Circa pri-
adMariamet Martham, ad eas consolan- mum triafacit. Primo ponit concihi con-
das, et mdcrant qux fecit Jesus, credide- gregationem secundo subdit congrega-
;

rimt in eum. Nec mirum, quia tale mira- torum dubitationem, ibi, El dicebant
culum non est auditum a saeculo, quod Quid facimus, quia hic homo multa signa
scilicct mortuus quatriduanus in monu- facit ? tertio assignat dubitationis deter-
mcnto rcsnscitarctur ad vitam. Simihtcr minationem, ibi, Unus autem cxipsis etc.
etiam Dominus dicit, miraculum istud Ostenditur autem circa primum Pontifi-
se ' facturum proptcr populum qui cir- cum nequitia ex tribus. Primo ex perso-
cumstabat, ut scihcet crcdant in cum : narum conditionc, quia non plcbeii, sed
et ideo verbum
istud non ivit incassum : Pontifices et Pharisa^i. Pontifices autcm,
sed ex miraculo viso multi crediderunt. quia erant principes sacrorum Pharisaei :

I Corinth. : Judxi
i, -l-l sirjna quxrunt. vero, quia specicm reUgionis habebant :
Sccunilo inducit quosdam denunliantes, ut sic implcatur quod dicitur Genes. pe-
dicens Quidam autcm cx ipsis venerunt
:
nult. V : Sitncon ct l^cvi fratrcs, vasa hel-
ad Pharisasns etc. Quod quidem pofcstdu- lantia iniquitatis. Nam de Simeone fue-
plicifcr intelligi. Uno modoquod dixerunt runt adinventores sectae Pharisaeorum.
ea quae .lesus fecit principibus sacerdo- Pontifices autem manifestum est de tribu
tum, ut mifigarent eos adversus Jcsum, Levi fuisse. I Esd, ix, 1 Manus princi- :

et ut confutarent eos de hoc quod adver- pumprima eratin transgressione hac Se- .

* Al. : « dummodo non ponat. » — Parm. » Al. deest. « se. »

• nisi. • — ' Parm. omittit : « novw legis. » —
:
 . ::

CAPUT XI. 167

cundo ex malitiae deliberatione : unde nostrum locum et gentem: quod videtur
dicit, Collegerunt concilmm, quod est fac- ex hoc sequi, secundum Augustinum:
tum ad consiliandum. Genes. penult. vi quia si omnes in Christum crederent,
In consiliumeorum nonveniat anima mea. nemo remancret qui adversus Romanos
Psal. 1,1: Beatus vir qui non abiit in con- templum Dei defenderet, quia desererent
silio impiorum etc. Sed utdiciturProv. xxi, sanctum templum, et suas paternas leges
30, Non est consilium contra Dominum. contra quas doctrinam Christi esse sen-
Tertio ex prava intentione, quia adver- tiebant. Sed hoc non videtur multum ad
sus Jesum, idest salvatorem. Psalm. xl, propositum pertinere, cum adhuc servi-
8 :Adversumme loqueba?itur i^iimici mei, rent Romanis, nec excogitassent contra
adversum me cogitabant mala mihi. Hie- eos movere bellum et ideo melius vide-
:

rem. xvin, 18 Venite, cogitemus contra

: tur dicendum, secundum Chr);_s^stomum,
Hieremiam cogitationes quod ideo hoc dicebant quia videbant
3. Consequenter cum dicit, Quid faci- Christum honorari a populo tamquam
mus, quia hic homo multa signa facitl rex et quiamandatum Romanoium erat
:

ponit ipsorum dubitationem et primo : ut nullus nisi per eos rex nominaretur,
ponitdubitationis motivum secundo du- ; ideo timebant quod si hoc audirent Ro-
bitationis materiam, ibi, Si dimittimus mani, quod Christum haberent tamquam
eum sic,omnes crcdent in eum. Movebant regem, reputarent ipsos Juda^os rebelles;
autem eos ad dubitandum miracula et venientes contra eos, destruerent civi-
Christi unde dicebant Quid facimus,
: : tatem et gentem, Infra xix, 12: Ot?mis
quia hic homo multa signa facit ? Cseci quise Regem facit, cotitradicit Csesari.
sunt, adhuc eum hominem vocantes, Sed attende eorum miseriam, quia
cujus tantam susceperunt divinitatis de- nihil timent perdere nisi tomporalia, de
monstrationem. Nam, ut ipse dicit vita ffiterna non cogitaiites. Douter xxiii,
supra v, 30, opera quse dedit mihi Pater 28 : Oculus Jacob ad terram.
Sed, ut di-
ut faciam, ipsa, teslimonium perhibent cle citur Prover. xvi, 24, Quod timet ittipius
me. Sunt etiam non minus insipientes vc?iict super eiwi. Ideo Romani post pas-
quam ca;ci quia dubitant quid eos facere
: sionem Domini et glorificationom, tulo-
oporteat, cum nihil aliud eis faciendum runteis et locum et gentem, expugnando
erat, quam crcdere. Supra vi, 30: Quod et transferendo.
signum facis, ut credamus tibi ? Sed ecce 5. Determinalioncmautem dubitationis
quod multa signa fecit, et adhuc dicunt ponit * cum dicit U?uis aatctti ex ijtsis
:

Quia hic homo multasignafacit. ExcsBca- Caiphas ?io?tiinc, cu??i cssct pontifex anni
vit enim eos malitia eorum Sapien. : illius, dixit cis. Et primo ponitur deter-
4. Materia autem dubitationis fuit, minatio; secundo determinationis expo-
quia timebant damna eos secutura. Et sitio, ibi, Hoca scmctipso ?io?i dixif; tertio
ponit duo quantum ad hoc. Primo amis- sententia! a congrogatione accoptatio.
sionem principatus spiritualis et quan- ; ibi, Ab ergo die cogitavcrutit ut ititcr-
illo
Uim ad hoc dicit Si dimittimus cum cic, : ficcretit e?nn. Circa primiim duo facit.
omnes credent in eum : quod quidcm se- Primo (lescribit porsonam soutontiantis ;

cundum rei veritatcm optal)ile crat secundo j^onit vorba sontontia', ibi, Vos
omnibus: nam fides qua'. est ad Christum, ticscifis qntd<]uatn etc. Porsona sonten-
salvat, et ad vitam a^ternam pcrduoit. tians describitur ox nomine et ex di-
Infra xx, 31 Ilxc scripla simt iit crcda-
: gnitate. Ex noinint> (luidcm, (juia
tis, ct ut credoitcs vifam habcatis in Cdiphas: (juod (inidtMU nonuMi oonvonil
?iomine cjus. Sed quaulum ad eoruni sua' in;ililia'. iulcrprotatur onim primo
pravam intentioiuMn ois horrondum vide- investigans, (luod attostatur sua« pra«-
batur, cum crederent, nullum eorum (|ui suniptioni. Prov. xxv, 27 ()/// scrufatitr
:

credoront in Cbristuni, cis olxMliro.ruih) csl ttutjcsfafis, oppriitwfi/r a <//ona, Pra'-

ex (!oruni ambitiouo! soipsos (^t aiios ro- sumpsit onim cuni dixit .Matth. xxviii.(»il:
trahuutasalut(>,. lliido dicitur in IIKianou. .\dju?'0 tc pcr Dcinti vivutn, ut dirnsnobis
Joan. IX : Is qui aniat />ri?tiatu??i gerrrc in si tii cs Chrisfus. Socundo intorprotatur
eis,Diotrcphcs, ?io?i rcripit ?ii)s. S(mmiu(1o sagax, (piod attostatur cjus astutia', r|uia

ponil ambitioiicni possossiouistomi)oralis nititur morlom Christi prt)curaro. Tcrtio

cum dicil : Et vc?iie?it I{t»?ui?ii, ct tollrut intcrprctatur orovomons, qiiod altostatiir

* Al. dt^pst : « ponit. "

 ; :

(I)N EVANi.KLIUM JOANNIS

ejiis sliiltilia».xxvi, II Prov. ;
Sicut Dci (jiii crnnt (/is/jcrsi, cnngre(jaret
itt /i/ifjs

ranis </ui rrrrrtifiir nd rofnitum. Kx di- in unuin. Circa primnm scioudum est,
gnilato autcin ilcscriltitMr, (juia pontifcx (juod (piia poss(!t ali(inis credero Cai-
'

atini i/Iius. pliam instinctii proprio verba dicta pro-

CiiTa(|uo(ls('ion(luni ost, (juod, ut habe- tnlisse, Kvangolista boc exclnd(nis, dicit
tur I.(nitic. nominusconstitnit unum
viii, llnc aiitem a scnictijisn nnn dixit. In (juo
snminnin sacenlotfm, cui morluo nnns (lalur intelligi, (juod ali^jnis aliquando
sucrederet, (lui |ier totam vitam pontificii a semetipso non * loijnitnr. Homo enim
ofncium exercerot. Postmodum autem est illud (jiiod principale est in ipso hoc ;

cresconte amltiliono ot contonlione iuter
Jnda*os, constitnlum ost ut plnres essent
pontinces, et ad omnes vicissim liujus-
modi (lif,'uitas piovenirct ot per annos
singulos vicibus ministraront. Etqnando-
qne etiam lioc sibi pccnnia procurabant;
nt Josepbus etiam dc isto narrat. Et ad
hoc^ostendcndnm dicit, Atini i/lius.
G. Conscqnentcr cum dicit, Vos ncsci-
antom est intellectus et ratio : nnde bomo
id qiiod est, per rationcm est. (Jnando
ergo bomo loquitnr ex propria ratione,
, tunc loquitur a semetipso; sed quando
lo^juitnr ab aliquo superiori, et exteriori
iiistinctu, non loquitur a scmetipso. Dn-
'
pliciter tamcn boc contingit. Quandoque
ut motus a Spiritu divino, secundum,
illud Mattb. x, 20 Nnn enim vos estis qui
:

tis quidquani otc, ponit verba dctcrmi- /nquimini^ sed spiintus Patris vestri qui /n-
nantis qui quidcm primo cxprobat aliis
: quitur in vobis. Quandoque autem ut mo-
ignaviam, diccns Vnsnescitisquidquam : tus a spiritu maligno, sicut arreptitii et :

nec cogitatis, quasi dicat Vos estis : utique aliquando dicuntur propbelare.
ignavi, ct ad lianc scgnius rcm attcndi- Quod quidcmmoti a Spiritu divino pro-
tis et ideosecnndo ponit suammalitiam,
: pbctent, dicitur II Petr. i, 21 Nnn eni)n :

dicens Expcdit vobis ut wius moriatur

: vn/untate humana a//ata est a/iquandn
hnmn prn popu/o. Qu« quidem vcrba prophctia, sed a Spi?'itu sanctn inspirati,
alium intelleclnm babcnt secundum in- /ocuti sutit saticti Dci hnmines. Quod au-
tentioncm Caipba», et alium, secundum tcm moti a spiritu maligno propbetent,
expositionemEvangelistae, Ut ergoprimo babetur Hierem. xxix, 26 Dedit te Dn- :

exponatur secundum ejus pravam intcn- minus sacerdntem prn Jnjada sacerdnte,
tionem, sciendum quod, ut dicitur est ut sis dux iti dnmn Dntnitii super nmtiem
Dent. xiii, mandatum est Dnmini Si fue- : virum arreptitium etprnphetatitem. Scien-
rit in medin tui Prnpheta, aut qui snmnium dum est etiam, quod aliquando loquitur
vidisse se dicat, et vn/uerit te a Dnminn re- aliquis instinctu Spiritus sancti vel spiri-
traliere ; Prnpheta i//e, ut fictor snmnin- tusmaligni, qui tamenamittit usum ratio-
rum, interficiafur. Secundum banc ergo Aliquando autem manet
nis, et arripitur.
legem credobat iste, quod Cbristus aver- usus rationis, uec arripitur. Nam
ei liber
populum a cultu Dei. Luc. xxiii, 2.:
teret quando superabundant vires sensitivae ex
Hunc invenimus subvertcntem gentem nns- superiori impressione, ligatur ratio, et
tram. Et ideo diccbat iste : Vns tiescitis, movetur, et arreptus est. Quia vero dae-
scilicet legem, ticc cngitatis quia expedit mon babet poteslatem imprimendi in
vobis, scilicet unus, idest iste bomo,
7it pbantasiam, cum sit potentia affixa or-
mnriatur, ne totus populus seducatur gano, potest in eam aliquando sic impri-
quasi dicat Unius bominis salutem pro
: mere quod ex impressionis abundantia
communi republica oportet contemncre. ratio efficiatur quasi ligata, non tamen
Unde sequitur Dcuter. xiii, 5 Et auferes : quod cogatur ad consensum ; et tunc ho-
?na/utn de medin pnpu/i tui. I Corintb. v, mo arripitur a spiritu maligno.
13 Aufcrfe ttin/um ex vnbis ipsis.
: Restat ergo quaestio an Caiphas verba
7. Sed aliter Evangelista exponit, di- ista instinctu Spiritus sancti dixerit, vel
cens Hnc autem a scmetipsn tinti dixit
: maligni. Et videtur quod non dixerit ins-
etc. Ubi tria ponit. Primo borum verbo- tinctu Spiritus sancti nam Spiritus:

rum auctorcm secundo ipsorum rectum ; sanctus est spiritus veritatis ut dicitur ;

sensum, QuiaJesus tmjrilurus eratprn

ibi, Hicrem. xv. Spiritus autcm malignus est
gente ; tertio addit Evangelista ad verba spiritusmendacii. 111 Reg. ult. 22: Egre-
Caiphae, ibi, Et tinn tatitum prn getite, sed diar, et ern spiritus metidax iti ore omtiium

' Parni. omittit : » etiam. « — ' Parm. : omittit : « non. »

(( adhuc. » — * AI. deest • quod.
: » — * Parm.
 CAPUT XI. 169

prophetariim, Constat autem quod Caiphas ticam non habuerit, habuit tamen denun-
locutus fuerit mendacium, dicens Expe- : tiationem rei prophetica;; inquantum
dit vobis iit unus moriatur. Non ergo lo- scihcetdenuntiat utilitatemmortis Christi.
cutus est instinctu Spiritus sancti, ut vi- Quandoque namque Spiritus sanctus mo-
detur, sed prophetavit instinctu spiritus vet ad totum quod pertinet ad prophetiam,
maligni arreptitii. Hoc autemnon videtur quandoque autem ad aliquid tantum.
consonare dictis Evangelistae nam si ita : Caiphai autem nec mentem ilkiminavit,
esset, Joannes non addidisset Cum esset : nec imaginationem ct ideo ejus mcns et ;

pontifex anni illius. Ideo ergo Caiphae imaginatio ad mulum intenta mansit
dignitatem addidit ut insinuaret eum ins- movit tamen linguam ejus, ut proferret
tinctu Spiritus sancti fuisse locutum. Ex modum quo salus populi impleretur. Unde
quo datur nobis intelUgi quod etiam non dicitur propheta nisi inquantum ha-
malos in dignitatc constitutos Spiritus buit propheticumactumin denuntiatione;
sanctus movet ad loquendum ahqua vera imaginationc ratione ejus ad contra-
et
et fulura pro utihtate dumtaxat subdito- riiim existente. Ex quo patet quod non
rum. magis potest dici propheta quam asina
Adergo quod in contrarium dici-
illud Balaam.
tur, falsum esse quod dixit,
scilicet 8. Consequenter cum dicit, Et non
Expedit vobis ut unus moriatur homo pro tantum pro gente, sediit filios Dei qui erant
populo, duphciter responderi potest. Uno dispersi, conrjrerjaret in unum; addit
modo, quod mors Christi quantum est de EvangeHsta ad verba pontificis, dicens
se, expediens fuit omnibus, etiam his qui quod Jesus non tantum moriturus erat
eum occiderunt. I Tim. iv, 10 Qui est : pro gente popuH, scilicet Juda^orum, ut
salvator omnium hominum, maxime fide- Caiphas dixit Hebr. ult. 12
: Jesus ut :

lium. Heb. n, 9 Vt gratia Dei pro omni-: sanctificaretpersuumsa)iguinempopulum,

bus gustaret mortem. Alio modo ut dica- extra portam passus est sed addit quod :

tur Expedit vobis, idest populo. Unde

: etiam pro toto mundo unde subdit Ut : :

Evangelista, ubi Caiphas dicit, Utmoriatur filios Dei qui dispei^si erant, congregaret in
pro vobis ponit, P7'o gente. unum.
Sed videturex verbis Evangelistae quod Ubi cavenda est haeresis Manichaeorum
Propheta, cum dicit, Prophetavit. Si
fuit dicentium, animas aliquas esse de sub-
enim prophetat quis, sequitur eum esse stantia divina, et vocari fdios Dei et ad :

prophetam. SedsccundumOrigenem,non has congregandas in unum dicunt Deum

sequitur quod quicumque prophetat sit venisse. Sed hoc cst crronoum quia, ul :

propheta sed si propheta est, utiquo

: dicitur Ezech. xviii, 4, Omnes anwuv me,r
prophetat nam ahcui quandoque conce-
: sunt, scilicet creatione et idco quod :

ditur actus alicujus rei, cujus tamen con- dicit, Ut filios Dci qui crant dispersi, con-
ditio ei non conceditur; sicut non qui- gregaret in unum, non cst intclligeiuhim
cumque facit aliquid justum, est justus ;
quod tiiuc jam aocopisstMit a(lo(iliouis
sed qui justus est, justa facit. spirituni : (irogorius (Hcit, noc
(juia, iit

Notandum estautem, quod duplex actus ovcs ojus, ncque fiiii Doi adhuc orant per
concurrit ad hoc quod aliquis vere pro- ^
adopfioiiom; scd est intoliigoiKiiini so-
phetet scilicet viderc
: Hog. xi, 9 Qui : 1 : cuiidum i)ra'dcstinafi()ii(>ni. nf dicafur :

nunc dicitur Prophetu, olim vocabatur Ut flios Dci, scilioot ah a>lorno praMlos-
Videns Item anuiintiare
: Cor. xiv : I : tinatos : Uom. viii,29 •
Quos praescivit
Propheta omnibus loquitur ad xdificatio- couformes ficri imngini Fi/ii ojus, ut sit
nem. Confingit autom (nianilofjiic (juod ipsc primogontus in niu/fis frufribus : i/ui
utrumqiie aliijiiis liabct, non fainon [)ro- eraiit(/isjif'rsi, por divorsos rifiis of gonfi^s,
prie dicifiir i^ropliota : nam (iiiando^jiio rinigrrgarcf in unum, soilicot in iinifafom
ali(iuis liabct prophcticam visionem, siciit lldoi. Siipra x, Iti : A/ias oves hnben, qu.v
Nabuchodonosor et Pliarao ot similifor ; tion sunf ex hor ovi/i, ct i//ns oporfcf mc
ipsam visionomaliis annunfiav(M'iinf non ; <id(/uroro... et fiot uuum ori/o of unus
tamon jjrophofaMHci possunf, (iiiia dofuit pnsfor. Psal. ( xi.vi, 2 : .K</ifirnns Hioru-
eis aliijuid, scilicet inf^dligentia visionis, sn/em Dominus, dispersiones /srnc/is con-
quaopuscstin visiono,ut dicifurDaniol. x, (p'oqn/>it.
1. Caiphas aiifom licef visionom prophe- 9. Consoqucnfor ciim diiif, .1/* i//o orgn

'
Parm. omitlit : « vere. » — ' Parm. omitlit (lUOl.1.
 ;

170 EVANGELIUM .lOANNIS

die cogitaverunt ut interficercntcum, ponit Dioendum (luod aute hahiierun quidem '

Kvanp:»'li^^':i oonseusum Jnda'orum in inslinctnni ad oum orci(h;ndnm; sed ah

mortoni Christi. Hl„ ///«"concitali ad iram ex verhis Caiph*,
Sed nuuKiuid non ante cogitaverunt tractavernnt firmo proposito occidere
cum occidero? Videtur quod sic quia : Dominum *. Proverh. i, 10 Pcdes eorinn :

sui)ra in phirihus hicis (Hcilur^inod .ludaii ad malum currunt.

quaerehant cnm interlicere. Kesponsio.

LECTIO VIII.

1. Jesus ergo jam non in palam amhulabat apud se ingererc propter inexperientiam pro-
Juilaeos; sed abiit in reKionem juxta desertum, in
priae virtutis, quae quandoque fragilis
civiiatem c\\\x dicitur Rpnrem, et ibi morabaturcum
discipulis suis. 2. Proximum autera erat pascha invenitur, et propter futuri eventus incer-
Judffiorum, et ascenderuut mul(i Hierosolymam de titudinem. I Corinlh. x, 12 Qui se existi- :

regione, ante pascha ut sanctiticarent seipsos.

3. (juserehant ergo Jesum, et colloquebantur ad in- mat stare videat ne cndat. Secundo ne
,

vicem, in templo stantes Quid putatis, quia non

: nos ingerentcs persecutotihus, occasio-
venit ad diem festum istum ? 4. Dederant autem
Pontifices et Phariscei mandatum, ut si quis cognove-
nem praestemus eis, ut magis impii et
rit ubi sit, indicet, ut apprehendant eum. noxii fiant. I Corinth. x, 32 ^ Sinc offen- :

sione estote Judxis ct Gentibus et Ecclesix

1. Ilic Evangelista ponit quomodo Dei.
Christus eorum malitiam declinavit et : 2. Consequenter cum dicit : Proximum,
primo ponit modum declinationis ex parte etc. Ponitur effectus admirationis in
Christi ; secundo efTectum admirationis ex populo et primo ponitur admirandi oc-
:

parte populi, ihi Proximum autem erat

: casio secundo ponitur ipsa admiratio
;

pascha Judxorum. Modus autem declina- tertio admirationis ratio. Occasio autem
tionis fuit per occultationem, et recessum quaerendi et admirandi ponitur duplex.
Christi a Judaeis nam Jesus 'post consi-
: Prima quidem ex conditione temporis,
lium cautius se ohservans, non inpalam quia proximumerat pascha Judsso7'U}7i in :

ambulabat apud Judceos; sed nec ad quo recolitur memoria transitus Hehraeo-
aHquam civitatem ahiit populatam, scdi^i rumde^Egj^pto. Exod. xii, Est cnim H :

regionem YQVcioiasa, juxta desertum in ci- phase, idest transitus Domini. Additautem,
vitatcm quae dicitur Ephrem, et ibi mora- Judxorum, quia ipsum pascha Judaei male
batur cum discipulis suis. et indebite celebrahant nam quando '"'

Sed numquid defecerat potentia ejus, devote pascha celehramus, tunc dicitur
in qua, si vellet, inter Judceos palam con- pascha Dei. Isaiae i, 13 Solemnitates ves- :

versaretur, et nihil ei facerent? Absit. tras nonferam. Secunda vero ex concursu

Sed hoc fecit non propter defectum po- populi quia ascenderunt multi Hieroso-
:

tentiae; sed ut exemplum discipulis de- lymam dc regione nam ut legitur : ,

monstraret. In quo apparet non esse Exod. xxiii, tribus temporibus in anno,
peccatum, si fideles ejus, ocuUs perse- seu festivitatihus, filii Israel se dehebant
quentium se suhtraherent et furorem Domino praesentare : inter quae primum
sceleratorum latendo potius evitarent, erat pascha; et ideo magna multitudo
quam sc ostendendo eis, magis accende- ascendebat Ilierosolymam, uhi erat tem-
rent secundum illud Matth. x, 23 Si
:
: plum. Sed quia nondum erat tempus
vos persecuti fucrint in unacivilate, fugite paschae, quo dehcbant ascendere, ideo
in aliam. Origenes autem dicit quod Evangelista consequcnter causam ascen-
nullus dehet se periculis ingerere; tamen sns assignat, subdens Ut sanctificarent :

yalde laudahile est quando jam pericula seipsos nullus enim audehat comedere
:

imminent, nec Jesu vitare confcssionem, agnum nisi mundus : et ideo praivenie-
nec recnsare suhire mortcm, gratia veri- bant tempus paschae, ut interim purifi-
tatis et hoc propter duas rationes. Primo,
:
cantes seipsos, posscnt in pascha agnum
quia valde prssumptuosum * estpericuhs rite comedere. In quo datur nobis exem-

Al. omittitur quidetn. — —

—Parm.
' '
• » quia praesumptuosum. Al. omittitur •

• eum. » — '
:

Parm. omittit : « Jesus. > Al.

«
:

:
•

« sequens sententia. • —
»
• Parm.
"

: « credebant. »
 CAPUT XI. 171

plum, ut tempore quadragesimali jejuniis mutuo nos consolando etexorando ut ve-

et bonis operibus nos purificemus, ut in niat ad diem festum nostrum. Quando
pascha rite sumamus corpus Domini vero non sancte agitur festum, tunc non
nostri Jesu Christi. venit Jcsus. Isa. i, 14 Kalendns vestras et :

3. Admiratio autem ponitur ex causa solemnitates vestras odivit anima mea.

absenti* Domini et hoc est quod dicit
: : 4. Ratio autem admirationis et absen-
Quxrebant ergo Jesum, non quidem ad tiae Jesu subditur : quia dederant Pontifi-
honorandum, sed ad occidendum, ct col- ces et Pharisseimandatum, iit si quis co-
loquebantur adinvicem in tcmplo stantes : gnovcrit ubisit; scilicet Jesus, indicet ut
Quid putatis, quia non venit ad dietn fes- apprehendant eum, scilicet ad occiden-
tum istum? dum. Supra viii Quaerctis me, et in pec-
:

Sed notandum, quod quando dies fes- cato vestro moriemini. Sed, ut Augustinus
tus agitur sancte *, semper Dominus^ est dicit, nos qui scimus ubi Christus est,
in die festo. Matth. xviii, 20 Ubicumque : quia ad dexteram Patris, indicemus eis,
fuerint duo vel tres congregati in nomine ut sic utinam apprehendant eum per
meo, ibi sum iti medio eorum. Et ideo nos ' lidem.
congregatiindomoDei,quairamusJesum,

* Al. deest : « sancte. » — * Parm. omittit « Dominus. « — * .\1. : « non. »

 ; ;

CAPUT DUODECIMUM

LECTIO I.

1. Jesus ergo ante sex dies paschse, 2. Venit Betha-

autem Gentiles etc. Circa primum duo
niam, ubi Lazarus fuerat mortuus, quem suscitavit
Jesus.3. Fecerunt aulem ei ca-nam ibi. 4. Et Maitha facit.Primo proponit gloriam Christi in
ministrabat Lazarus vero unus erat ex discumben-
;
ministerio sibi a familiaribus exhibito
tibus cum eo. Maria ergo accepit libram unguenti
nardi pistici preiiosi, et unxit nedes Jesu, et extersit secundo zehim proditoris ex hoc conci-
pedes ejus capillis suis et aomus impleta est ex
: tatum, ibi, Dixit ergo unus ex discipulis
odore utiguenti. 5. Dixit ergo unus ex discipulis ejus
etc. Circa primum tria facit. Primo des-
Judas Iscariotis, ^iui erat eum traditurus 6. Quare :

hoc unguentum non veniit trecentis denaris,et daium
est egenis? 7. Dixit autem hoc, non quia rie egenis
pertinebat ad eum, sed quia fur erat, et loculos ha-
bens, ea quce mittebantur porlabat.
\. In praecedentibus Evangelista os-
tendit divinitatis Christi virtutem per ea
qusB in vita fecit et docuit ; hic
incipit ostendere virtutem divinitatis ip-
sius quantum ad passionem et mortem
ojus et primo agit de passione et morte
: immolabatur, ipse tamquam verus agnus
ejus; secundo de resurrectione ipsius, xx
capitulo ibi, Una autem sahbati etc.
cribit tempus; secundo locum, ibi, Venit
Jesus in Bethaniam etc. tertio obsequium ;
Christi exhibitum, ibi, Fecerimt autem ei
ccenam etc. Dicit ergo primo ; Dictum
est, quod Christus ante festum paschae
abiit in regionem juxta desertum, et
autem quod immincnte solemnitate paschali
quaerebatur a Judaeis. Ergo imminente
paschaU tempore, quo agnus typicus
ad locum passionis accessit, pro salute
mundi voluntarie immolandus secun- :

Prima pars dividitur in tres. In prima dum illud Oblatus est, quia
Isa. 53, 7 :

ostendit causas sive occasiones passionis ipse voluit. Dicit autem, A7ite sex dies
et mortis ejus in secunda ponitur pra-
; paschae, ut intelhgas diem paschae non
paratio discipulorum, a quibus per mor- quidem quartam decimum diem primi
tem erat corporaliter recessurus, xiii ca- mensis, in qua ad vesperam immola-
pitulo, ibi, Ante diem f estum paschse etc. balur paschalis agnus, ut habetur Exod.
in tertia agitur de ipsa passione et morte xii sed potius hic dicitur pascha deci-
:

ejus, xviii capitulo, WA.Haec cumdixisset maquinta dics, quae tota erat festiva et :

Jesus, egressus est etc. Causa autem sive
occasio passionis Christi fuit duplex
scilicetgloriaipsius Christi, quae invidiam
excitavit; et infidehtas Judaeorum, quae
ipsos excaecavit. Primo agit de gloria
illo anno occurrit feria sexta in qua
: passus est Dominus, ita quod sextus dies
ante pascha, fuit prima feria \ id est
dies dominicus, in qua Dominus ramis
palmarum Hierosolymam intravit et in :

Christi; secundo de infidehtate Judaio- die praecedenti, scihcet sabbato, Christus

rum, ibi, Ciim autem tanta signa fecisset venit in Bethaniam et hoc est quod
:

coram eis, non credebant in eum. Circa dicitur A7ite sex dies Paschse.
:

primum tria facit. Primo ostendit quo- Convenit autem hicnumerus mysteriis.
modo Christus glorificatus est ab homi- Primo quidem quantum ad numerum :

nibus secundo quomodo glorificatus est

; numcrus enim senarius perfectus est :

a Deo, ibi, Xunc anima mea turbata est etc. unde et Deus opera creationis perfecit
Circa primum tria facit. Primo ostendit sex diebus, ut dicitur Gen. i. Et propter
quomodo glorificatus est a famiHaribus hoc decuit quod sex diebus quodammodo
et domesticis; secundo quomodo glorifi- compleretur opus passionis, quo omnia
catusest aturbis Judaeorum,ibi, Cogjwvit suntrestaurata : secundum ilhid Colos.i,
ergo turba muita etc; tertio qiiomodo 20 Pacificans per sanguinem suum sive
:

glorificatus est a Gentihbus, ibi, Era?it quse in coelis sive quse in terris sunt etc.

' Al. : 1 ista feria. » — * Al. « et primo propter. »

 CAPUT XII. 173
Et II Corinth. 5, 19 Deus eratin Christo : Martha, Lazarus et Maria. Per Martham
mundum reconcilians sibi., Secundo con- significantur prailati, qui ad ministerium
gruit mysterio quantum ad figuram. in Ecclesiis instituuntur, secundum illud
Mandatur enim Exod. xii, quod decima I Corinth. iv, 1 Sic nos existimet homo
:

die mensis primi tollat unusquique per ut ministros Christi et dispetisatores mys-
famihas suas agnum paschalem immo- teriorum Dei. Unde dicitur, Et Martha
landum. Unde et Dominus decimo die ministrahat. Luc. x, 40 Martha autem :

primi mensis, hoc est sexta die ante satagebat circa frequois ministerium. Vcr
decimum quintum diem^ Hierusalem in- Lazarumautemresuscitatumsignificantur
trare voluit, quasi ad locum immolationis subditi ministcrio prailatorum a peccatis
accedens ut patet per id quod dicitur
; ad statum justitia? reducti, qui cum aliis
infra eodem In crastino autem turba : justis spiritualiter cum Domino epu-
midta quge veneral ad diem festum, cum lantur : unde dicitur : Lazarus autem
audissent quia venit Jesus Hierosolymam, unus erat ex discmtibentibus cum eo.
acceperunt ramos palmarum, et proces- Psal. lxvh, 4 Justi epulentur et exultent
:

serunt obviam ei. in conspectu Dei, et aelectentur in laetitia.

2. Deinde Venit describitur locus : Per Mariam significantur contemplativi.
5e/Aam«m, etc. Bethaniaautemerat vicus Dicitur enim Luc. x, 39, quod Maria se-
prope Hierusalem; et interpretatur do- dens secus pedes Domini, audiebat verba
mus obedientiai:unde
congruitmysterio : illius. Circa cujus ministerium tria tan-
primo quidem quantum ad causam pas- guntur, quantum ad litteram pertinet.
sionis, secundum illud Philip. ii, 8 : Primo enim tangitur unguentum in quo
Factus Patri usque ad mor-
est obediens obsecuta est secundo obsequium quod
;

tem secundo quantum ad fructum pas-

: exhibuit, ibi, Et unxit pedes Jesu; tertio
sionis, quemconsequuntur soli ilh qui ei effectum obscquii, ibi, Et domus impleta
obediunt, secundum illud Ileb. v, 9 : est ex odore unyuenti. Circa primum tria
Factus cst omnibus obtemperantibus sibi tangit. Primo quantitatem unguenti, quia
causa salutis aeternae etc. Signanter autem multumfuit unde dicit, Libram unyuenti.
:

additur Ubifuerat Lazarus mortuus quem

: Tob. iv, 9 Si multum tibi fuerit, abun-
:

suscitavit Jesus (\\\VA'm <\.omo ohQ6.\Qi\\\di : danter tribue. Secundo maferiam, quia
ihi qui sunt spiritualiter mortui in pec- fuit cx nardo confectum unde dicit, :

catis, recuscitantur reducti ad viam jus- Nardi. Cant. i, 11 Dum esset rex in ac- :

tiilas. Rom.y, i9 Per unittshominis obe- : cubitu suo, tiardus mea dedit odurcm
dietitiam justi cotistituentur multi. Sed smitti. Est aulcm nardus lierba biovis et
secundum lilteram hoc dicitur ad ostcn- spicosa ct nigra, ex qua lit ungucntum,
dendum quodChristus in Bethaniam venit quod vim confortandi habet ex sua aro-
ut memoriam resurrectionis Lazari reno- maticitate. Tertio compositionis formam,
varet ^. Psal. cx, 4 Metnoriam fecit : in eo quod dicit, Pistici pretiosi. Kt, se-
mirabiiium suorutn miserisors et miserator cundum Augustiniim, dicitur pistici a
Domitius. loco, in quo narihis oricbatur. Sed moliiis
3. Deinde cum
\ Fecerimt autetti dicit est quod exponatur pistici, idesl fidelis ;

ei coetiam ibi, ponit obsequium Christo lioc esl,non sophisticati pcr aliciiiam ad-
cxhibitum a suis familiaril)us et primo : mixtioiuMU nam pistis in gra-co idcm
:

in communi (luantum ad omiies secundo ; est (juod (idcs. Aildit anlem prctiosi, tjuia
in speciali (luantum ad singulos, ibi, Et confcctum erat ex spica nardi, ox qua
Marthamitiistrabat.{^,o\\\ii\\\t\x\\\iim\x\ys- prcliosum unguontnni (it ot foito ad-
torio, quod 2^/, idest in B(^(hania, /fr<??7//// niixlis aliis i^rotiosis rolms. In quo do-
ci ccetiatn : (juia Doininus in l)om(j obc- coinnr (juod oa (jua' |)rotiosissima suiit
dientiai si^irilualitor rcllcitur, doloctalus apnd iios, |)(>o (loboniiiso(fo;re, sonindnui
in obedientia nostra socundmn : illuil illud Psalin. i.xv, !."): Hohtcausta offeraiti
A^oc. \i\,W S/quisaudierit cocetti ttieam
: tibi cutii arietum. Kt Malacb. i,
iiicenso
rt apcruerit ttii/ii Januatii, iiifroibo ad il- 14: Molrdirtiis dolosus, qui habet iii t/rcr/r
lutn *, et cuniabo ciim illo, vt ipsc tnrrutii. siio tnascitliiiii, et rotittti faririis, o/frrt
A. Deindc ponnntui" trcs persona' oi Domiiio dcbilr. Ciroa obstMjuium ojus
assistentes vel ministrantos scilicet : primo nota humililatoin in hoc tjuod di-

• Al. dcest : " dii-ni. — » » Parru. : >< revoou- iroibo ciiin iiio, elc. »
ret. » * —
Al. : « deinde dicit. »» — • Al. : • in-
17i
citur,Inxit prdrs Jcsii, m\
dens, spouiulum illud Vs.
Adornhimus in litco
fjus. Soouiulo «lovofioucm, quia r.rlcrsit
cnpillis suis, ut de soi|)Sii
obs»'quiuui ollVrrot.
Kxhibrtr mrmhrn vrstrn armn justitix
Dro. KllVctus autom ohsoquii taiigilur
conscquoutor, oum dioit /s7 domus im-
plcta cst ex odore miyuoiti per quod
insiuuatur unguenti bonitas, cujus odor
totam domum implcvit. Cantic. i, 13
Currcmusinodurcm wujuentO)'U?n tuorttm.
Dubitatur autem utrum hsec eadem
mulior fuerit de qua dicitur hic quod
unxif Dominum. et doqua dicitur Luc. vii
ct Maftli. x.vvi ct Marc. xiv. Multis qui-
dem sccundum Hieronymum el
vidctur,
EYANfiELlUM JOANNIS
\)C(\vs prooi- immediate ante proditionem Judae, qua'
cxxxi, 7 : ex hoc facto crcditur occasioncm tia-
ulii s/rfrruuf jtodos Imisse. Ad socundum (piod objicitur dc
dissonautia loci, potost intclligi qiiod ca-
(luodammo.lo dom sit domiis Simonis lcprosi, et etiam
Komau. vi, 13 : Mariw et Martha?, ita quotl Simon fuerit
patorfamilias doinus. Dicitur aul(?m le-
prosus, (juia primo lcprosus fuerat et a
: Christo curatus. Ad tcrtium quod objicifur
: de dissonantia facti, dicendum est, se-
cundum Augustinum, qnodmulicr unxit
: et pedcs et caput.
Kt si quis objiciat quod Marcus dicit,
quod, fracto alabastro, cfTudit supercaput
ipsius rccumbcntis: potcst duplicitcr res-
pondcri. Uno modo, quod non fuit ita
fractum quin aliquid remanscrit, undc
pedes possent injungi. AHo modo po- ^

Chrysostomum, quod mulier peccatrix test dici quod prius inunxit pedes ;

de qua Lucas narrat, non sit Maria soror postea, fracto alabastro, totum snpra
Lazari, qua^ Dominum dicitur unxisse. caput cffudit.
Origenes autem addit, quod non sit ea- Secundum mysterium autem, per li-
dem etiam de qua Matthaeus et Marcus bram quam Maria accepit, designatur
narrant, sed illa sit qua^dam aha tertia : opus justitiae nam ad justitiam pertinet
:

et hoc vult probare ex tribus. Primo qui- singula librare et ponderare, Ezech. xlv,
dem ex tempore nam ha;c unxit Domi-: 11 Juxta mensuram cori, erit libratio
:

num ante sex dies paschae illa vero de ; eorum. Opus autcm justitiae debet qua-
quo Matthapus et Marcus narrant, infra druphci virtute adjuncta esse perfectum.
biduum ante pascha. Prsemittit enim Primo quidem pietatc unde dicit, Un- :

Mattha>us xxvi, 2 Dominum dixisse : guenti ; quod quia lenitivum est, miseri-
Scitisquiapost bidimm pascha fiet. Marcus cordiam significat. Jac. ii, 13 Judicium :

autem xiv Erat pascha et azyma post

: sine misericordia illi qui non fecit miscri-
biduum. Secundo ex loco nam illa mu- : cordiam. Secundo humihtate unde dicit, :

her legitur Dominum unxisse in domo Nardi; quae cum herba brevis, signi- sit
Simonisleprosi hoc autem colligitur essc
; ficat humilitatem. Eccl. iii, 20 Quanlo :

factum in domo Martha?, ex hoc quod magnus es, humilia te in omnibus. Tertio
diciturquodMarthaministrabat, ut eliam fide : undc dicit, Pistici, idest fidehs.
Augustinus dicit. Tertio ex ipso facto : Ilabac. II, 4 autem meus ex fide
: Justiis
nam illa mulier legitur unxisse caput, vivit. Quarto caritate unde dicit, Pre- :

haec autem pedes. Augustinus vero et tiosi : sola enim caritas pretium praestat
Gregorius dicunt, quod una et eadem I Corinth. xiii, 3
vitae aeternae. Si distri- :

mulier fuit quam quatuor Evangelistae
narrant Dominum unxisse sed bis hoc
fecit. Primo quidem
conversionis intermedio tempore pra:>di-
cationis Christi, quod Lucas narrat; se-
hnero pauperibus omnes facultatcs mcas...
; caritatcm autem non habuero, nihil mihi
in principio suae prodest. Opere autcm justitia:^ unguntur
pedes Jesu, et caput suum. Per pedes in-
telligimus mysterium humanitatis per ;

cundo vero imminente Christi passione caput vero divinitatem secundum illud :

hoc quod tres ahi EvangeHstae

fecit, I Cor. XI, 3 : Caput Chiisti Deus : ut in-
narrant idem factum est quod hic
: unfle telligatur caput et pedes Christi ungere
-

narratur, et quod habetur Matth. xxvi et qui divinitatcm et humanitatem ejus ve-
et Marc. xiv. Ad primum ergo quod di- neraitur. Ycl per caput possumus intelh-
citur de dissonantia tcmporis, dicendum gere ipsam Christi personam secundum :

est, secundum Augustinum, quod Joan- illud Ephes, i, 22 lpsui7i dedit caput :

ncs ipse servat ordinem historiae; Mat- super omnem Ecclesiam. Per pedes au-
thaeus ct Marcus pcr recordationem in- tem, Christi fideles, deqiiibus Matth. xxv,
terponunt quod prius fucrat factum 40 Quod uni ex yniimnis meis fecistis,
:

' Al. : a pos^unt. » — * Af. : t ut ergo intelli- gatur. »

 . .

CAPUT XII. 173

mihi fecistis. Isa. lii, 7 : Quam pidchri mortem, aliis autem odor vitge in vita?n.
pedes sicpra montem annuntiantis et prx- Disciplicebat enim ei quod unguentum
dicantis paceml Unde caput Christi inun- non erat venditum, sed effusum in obse-
git qui pedes
ipsum Christum veneratur ;
quium Christi unde dicit Quare hoc : :

autem quiejus fidelibus obsequitur. Quia unguentum non veniit, idest venditum
vero capilli ex superfluitate generantur : est \ trecentis denariis? Sed sicut dicitur
pedes Domini capillis terguntur, quando IICor. XI, ministri satanae transfiguran-
ahquis ex ipsis quce sibi superfluunt, tiirvelut ministri justitia;. Unde iniquita-
defectui subvenit proximorum. Luc. xi, tem suam sub specie pietatis occultavit,
41 Vcrumtamen quod superest^ datc
: elee- dicens Et datum est ecjenis. Isn. xxxii,
:

mosynam. Unde Augustinus dicit : « Si 6 Cor ejus faciet iniquitatem, ut perfi-

:

habes superflua, da pauperibus, et Do- ciat simidationem, et ioquatur ad Domi-

mini pedes tersisti. » Per hoc autem num fraudulenter
quod dicitur, Et domusimpleta est ex odore Unde Evangelista cjus fraudulentam
1.
w/i^/M^n^z, significatur quodpropter opera aperit intentionem, suhdens Dixit au- :

justitiae, bona fama totam replet Eccle- tem hoc, 7ion quia de cr/enis pertinebat ad
siam. II Cor. ii, 14 Odorem sux notitise: eum, sed qiua fur erat. Non eiiim cura-
manifestat per nos in omni loco quia : bat quod eis subveniretur - quia Pro- :

Christi bonus odor sumus. verb. xu, 10, dicitur Viscera impiorum :

5. Deindecum dicit, Dixit ergo unusex crudelia\ sed quia fur erat^ consuetudi-
discipulis ejus etc, ponitur zelus prodi- nem furandi hai)ens, dolebat ^ sibi occa-
toris ex praedicto ministerio concitatus. sionem furandi sublatam per effasionem
Et circa hoc duo facit. Primo ostendit unguenti, et ex hac avarilia ductus est
proditoris zelum secundo ponitur zeli
: ad proditionem dicitur enimEccl. x, 9: .•

repressio, ibi, Dixit ergo ei Jesus etc. Cir- Ava?'0 ?uhil est scelestius. Et supra x, 10 :

ca primum tria facit. Primo describitur Fur ?ion ve?ut ?usi ut feretur et mactet et
persona proditoris secundo ponuntur ; perdat. Unde autem furari consueverit,
verba ejus, ibi, Quare hoc ungue?itum exponitsubdens ^'//oa^/o^/irtAe/w/idest, :

nonveniit trece?itis de?ia?'iisl etc; tertio custos loculorum Domini constifutus, ea

manifestatur cjus malitiosa intentio, ibi, cpisemitteh(intw\ scilicct in loculis, do-
Dixit autem hoc, ?io?i quia de egc?iis perti- nata a fidelibus ad usum Christi ef pau-
nebat ad eum, sed qida fur erat. Persona i^crum portabat ministerio * sed asporta-
autem ejus manifestatur ex tribus. Pri- bat furto.
mo quidcm ex dignitate, cum dicitur Primoquod Christus
Ubi duo notantur.
Dixit ergo unus ex discipulis ejus ut os- : tamquam pauper dc elcemosyiiis vivciiat.
tendatur quod nullus in quacumque ex- Psalm. xxxix, 18 Ego aut(n?i ?ncndu'us :

cellentia constitutus de se praesumerc sum et pauper. Secundo, quod non dero-

debet; quia, ut dicitur Job. iv, 18 :m gat perfectioni, si eleemosyiia' iii loculis
Angclis suis rcperit pravitatem. Sccundo reserventur uudc quod (Mcitiir Mafth. vi,
:

ex nomine, cum dicit, Judas Iscariotis, 34 No/ite so/dci/i rssc in rrdsfi/ium, nou
:

nomine. Interpretatur autem Judas, Con- intelMgifur qiiod iiihil iii crastinum (hd)cat
fitens, ut significetur quod pra^ter cou- rcservari cum Domiiius hoc fecerit, qui
:

fessionem virfuosam, de qua Kom. x, 10 : fuit siimmum cxcinphir |)crfc('tionis.

dicitur, Confessio /itad salutcm estqua'- : Scd (iiKrritur ([iiarc Ihuuiiius Jiiihc,
damconfessio vifupcral)ihsctmercciiaria, qiicin fuicinscichat, custodiain lociiloriiin
de qua dicitur in Psal. xi-viii, 19 Co?ifi-
: commisit? Ad quod respoiidendum est
tebitur tibi cum be?icfeceris ei. Tertio des- friplicitcr. Primo (|ui(UMn, sccuudum Aii-
cribitur ex criminc, ciim dicifur : Qid giistiiiiiiu, hoc fcril (Ihristiis, uf (\jiis Kc-
erat cu?n traditurus. Psalm, xi,, 10 : Qtd ch'sia liircs cuni patitur tdlcrarcf non :

edebat panes ?ncos, ?nngnificavit stipcr ??ic cnim ost bonus qiii malos lol«;raro non
suppla?itatione??i potiiit : uiide diciturCaut. ii, H : Sicitt /i-
G. Dciiidc p(muiilur vcrba ipsius, cx /iu/n i/ifci- s/)//urs, sir (i//dra //ira i/ifrr

quibiis ostciKlitur (piod (h; odorc boiio fdias. Sccuiido ci locuU)s lloiuiiius ci>m-
uuf^ucuti s[)iiitiialitcr morfiiiis crat so :
•
misit, ut [^crditiouis occasioncm aiifcr-
cundum illiid II (]or. ii, 1.'» Christi bo- : rct, ciiiu hahcrel ex loculis concu[)isccn-
7UCS odor SU//IUS : a/iis odor i/iortis in fia' mitigatioucm ; scd, siciit dicitur Kc-

' Al. : " veiKiilur. » — * Al. : « subveuucl. — * Al. : • et (iolebut. » — ' .Vl. : • lU} stcrio. »
 176 EVANGELirM JOANNIS
le. V,9 Avarus non imjtlchitur pecunia.
: dixerit, cum Mattba-ns narret discipulos
Tertio, secundiini alios, ul (ioceiet (|uo(l lioc di.xisse. Sed dicendimi est, quod Mat-
spiritnalia sunt majorihtis ronimiltonda, fba-ns i)(»nit iMimcrimi pbiralem pro nu-
tenntoralia vero minus dignis unde di- : nuiro singnlari; sicut .Mattba'i ii, 20, di-
citur Act. VI, 3, ab Aposlolis Non est : cilur Dc/uucti sunt cnim qui quxrebnnt
:

xuuum rclimjucre nos verhum l)ci, et mi-
nistrurc mc/isis sod uni d(! diaconibus
boc ministeriiim connnisernnt.
(Jua*ritur etiam (inomodo bic ' dicatur,
quod solus Judas de boc unguento effuso
(inimampueri. Vel potest dici, quodJudas
: primo murmuravit, el al) eo sunt postmo-
dum provocati ut similia verba pro-
alii
lerrent, bcet noa ex eadem iutcntione.

LECTIO II.

1. Dixit erpo Jesus diem sepul-

: Sinite illam ut in mihi jam vivo quod non poterit facere
tura> nieie servet illud. l^auperes enim semper ha-'Z.

bebitis vobiscuni; me autem non semiier habebitis. mortuo : nam, ut dictiim est, fuit celeri
3. .Cognovit ergo turba multa ex Ju(l£eis ([uia illic Cbristi resurrectione praventa. Et boc
est. et venerunt non propter Jesum tantum, sed ut
Lazariim viderent, (luem suscitavit a morluis. 4. Co- magis exprimiturMarc. xiv, 8 ibi enim :

gitaverunt autem principes sacerdotum ut et Laza- dicitur Prxvctiit enitn ungere corpus
•*
:

rum interticerent quia multi propter iilum abibant

:
mcum i)i scpulturam.
ex Judseis, et credebant in Jesum.
Sed numquidpraescivitmortemCbristi?
Posito zelo proditoris contra - obse-
1. Dicendum, quod non non enim intelli- :

quiuni muHcris, bic consequenter poni- gebat quod fecit sed quodam instinctu ;

tur ipsius zeb repressio. Et primo Domi- interiori mota est ad hoc faciendum. Fre-
nus repeUit calumniam quam mulieri quenter enim abqui moventur ad facien-
Judas injecerat secundo excludit piam; dum quod non intelligunt, sicut Caiphas,
causam quam prcetenderat, ibi, Paupercs supra XI, 49 j cum
essel pontifex anni il-
enim sempcr vobiscum etc. Dicit
Jtabebitis lius, dixit eis Vos fiescitis quidquam. Et
:

ergo, Sinite illam; idest, ne prohibeatis hujusmodi vocantur pra^sagia, inquantum

eam. Sciendum enim, quod multa bona primo ante facta aguntur.
opera fmnt, de quibus si peteretur consi- 2. Consequenter cum dicit, Pauperes
bum antequam fiant, non consuleremus enim sempcr habcbitis vobiscum etc, ex-
quod fierent, quia forte possent fieri me- cludit piam causam quam Judas praeten-
bora; postquam tamen incipiunt fieri, debat, dicens Quare hoc unguentum non
:

dummodo jam bona sint, non sunt pro- vcnditur trecentis denariis, et datur cfjenis?
hibenda. Et, ut Cbrysostomus dicit, forte Unde Dominus subdit Paupcres cnim :

Jesus antequam muHer effudissetungue- semper habebitis vobiscum. Ubi sciendum

tum, polius illud dari pauperibus elegis- quod quandoque faciendum est il-
est,
set nunc vero quia jam factum erat, pro-
; lud quod minus est necessarium, si re-
*

hibentes comprimit, dicens, Sinite illam. manet locus implendi quod est magis ne-
Proverb. ni, 27 Nolitc prohibere eum : cessarium, praesertim ^ si tollatur locus
qui bene facit : si vales, et ipsc bcnefac. faciendi id quod est minus necessarium,
Et subdit Vl in diem sepultursemese ser-
: et ideo Dominus, licet magis necessarium
vet illud ubi primo prainuntidt suam
: esset quod hoc unguentum daretur pau-
mortem imminere, et obsequium bujus peribus quam quod ungerentur pedes
mulieris, quod parata fuit ei impendere ejus ex adhuc potest
eo ;
quia tamen
in sepultura, uisi prajventa fuisset celeri fieri, cum pauperes semper habeamus
Cbristi resurrectione nam, ut in Marco : nobiscum, ideo Dominus permisit fieri
legitur cap. xvi, Maria Magdalena cum istud, quod est minus necessarium. In
abis emit aromata, ut venientes unge- hoc autem quod ^\c\{, Paupcres semper
rent Jesum. Jdeo ergo dicit Ut in dicm : habebitis vobiscum, datur inteUigi fami-
sepulturx mex se?'vet iiiud, scilicet non liaritas quam divites debent habere ad
idem quod effusum fuit, sed simile in pauperes etc. Eccli. iv, 7 : Congregationi
specie vel in genere, vel etiam opere; paupomm affabilem te facito. Me autem
quasi dicat Non probibeatis eam facere
: fion semper habcbitis.

* Al. : (( boc. » — • Parm. propter. — » tur illu(J. » — ' Parm. omittit « preesertim
' Al. deest « ibi: enim cljcitur.
: «.

»
— Al. omitti-
* si
: <(

tollatur. »
:
 . :

CAPUT XII. 177

Sed contra. Matth. ult. 10 Ego vo- : doctrina Christi aha ut vidercnt Lazanim.
;

bisciim siim usque ad consummationem Et hoc propter duo. Primo, quia ilhid
sxculi. Responsio, secundum Augusti- quod factum erat circa ipsum, inquantum
num. Dominus dicens, Me autem non quatriduanus in monumento
suscilatus
semper loquebaturde praesentia
habebitis, fuit, valde mirabile erat, et hoc homines
corporis sui, prout in sua specie apparet, videre desiderant. Psal. cxxxviii, 14 :

secundum quam iturus erat ad coelum.
Infra xvi 28 Iterum relinquo mundum. :
Sed quantum ad praesentiam divinitatis
semper est nobiscum et etiam sacramen-
taliter in Ecclesia. Vel aliter dicendum,
Mirabilia opera tua, ct ajiima mea cognos-
cet nimis ; idest iaboiabit ad cognoscen-
dum. Secundo, quia separabant, Lazaro
; referente, aliquod dealia vita perpendere
et audire cujus cognitionis desiderium
;

quod Dominus hoc dicens, intelligit de innatum est hominibus. Hoc autem est
praesentia divinitatis suae. Quidam enim conlraillud quod stulti dicunt, Sap. ii, 1 :

videntur habere Christum spiritualiter Exif/uum, et cum tsedio est tempus vitx
vel in sacramento vel in confcssione nostrx, etnon estrefrigcrium in finc homi-
fidei, qui tamen non sunt semper eum '
nis ; et jion est qui agnitus sit reversus ab
habituri, cum sint tantum de Ecclesia inferis. Ecce enim Lazarus, quem susci-
quantum ad numerum, non quantum ad tavit a mortuis, ab inferis rediit.
meritum et hujusmodi sunt servi. Filii
: 4. Concitatum autein zehim Pharisaeo-
autem semper sunt eum habituri quia, : rum invidentium ponit, dicens Cofjita- :

ut dicitur supra vni, 35, Filius manet in vcj^ujit autem /mncipes saccrdotujn ut et
domo in aeternum. Dicit ergo Judae Me : Lazarum hiterficerejit; \\\ quo videbantur
autem non semper habebitis quia indi- : obviare Deo ipse enim vivificavit ^ Laza-
:

gnum te fecisti ad hoc. Ut autem Chry- rum, et isti volebant occidere. Job. xv, 26
sostomus dicit, in hoc Dominus objurgat Cucurrit fulvcrsus cujji * crcclo collo, et
Judam nam per hoc quod moleste tulit
: pingui cej'vice aimiatus est. Ratio autem
obsequium Christo * impensum, videtur zeli ponitur Quia jjiulfi prfjpter illum
:

gravari de praesentia Christi et ideo : abibajit ex Judxis, et credcbajit iji Jesujji.

Christus dicit Me autem non semper ha-
bebitis quasi diceret
: Gravis sum tibi ct
onerosus; sed expecta parum, et abibo.
3. Consequcnter cum dicit, Cof/novit
ercjo turha multa ex Judxis quia illic est
etc, ostendit quomodo Jesus glorificatus
est a turbis Judaeorum et primo quo-
modo a turhis Christum visitantibus
: Sed contra. Ciiristus multos sanavcrat,
: putaparalyticum, suprav. Caecum natum,
supra IX. Quare Lazarum tantum volebant
occidere? Ad quod Chrysostouius quatuor
rationes assignat. Unam, quia istud mi-
raculum crat cvidentius, coram niullis
: factum, et iuopiuabile, videre mortuum
;
quatriduaiium, aml)uhintem et loquen- '^

secundo quomodo a turbis ci obvianti- tem. AUa ratio crat, (juia Lazaruspcrsoiui
bus, ibi, In crastiimm autem etc. Circa insignis erat, ca*cus autcin pcrsona igno-
primum duo facit. Primo ponitur devotio bilis iinde et ojecerunt cum de temph").
:

turbarum visitantium secundo exagita- : Tertia ratio cst, (|nia miracuhim isliid
tur concitatus zehis Pharisaeorum iuvi- fac-tum cst immincntc f('slivilat(\ (]uamlo
dentium, ibi, Cogitaverunt autcm princi- totus populus ,lu(la'onnn ad (licin lcstum
pes sacerdotujn. Prima pars diviiHtur in convcnicns adinirabantur, ct diinittcntcs
duas. In prima ponitur turi)arum visita- festivitatcs, nctlianiam vciiicbant. Quarla
tio; in secunda subditur visitalionis oc- ratio, (juia in aliis (Ihristi niiraculis nitc-
casio. Quantum ad primum (Hcit Cof/no- : banlur criminari violationcm sabbati, ct
vit erf/o turba mu/fa cs Juda'is quifi Jfsus pcr hoc al) co turbas abiliiccrc " scd hic
illic esset, in Dethania, ct vcnerunf: ad niliil talc facore potcrant '. Undo quia in
quod Dominus invitat, Mattli. xxviii : nullo habcbant coii(|ucri coutra Jcsum,
Venitc atl mc f^nines qui Itihf^ratis rf nnc- advcisus La/.anim raciiiut coiialum, tam-
rati estis, ct ctjo rc/icifun ros. Kt i(U'() ul)i (|uain ha'c cssct potissima \ ia ad miracu-
scimus esso eum, dcbcinus festinautcr liim occultandum. Provcrb. i, IG Pcdcs :

accedcrc. Causa aut^nn visitationis poni- eorujji (ui j/ifi/iun rurrunt, cl festijuuil ut
tur dnplex. Una, ut frucreutur visiono ct effundivit sanguincjji

* Al.: « per (!uni. » — ' Al. omiltitur : « Ciiris- * t*arm. • aiiducero.

: » ^ Al. : « sod lioc tale
to. » — * Al. « viviticat : » ilem • vivilicubit. » facere iiun poteraut. •
—
:

— • Al. : t Deum. » — " Al. : « etiam. »

XX. IJ
 : :

178 EVANGELIUM JOANNIS

LECTIO III.

1. In cmstinum autem turha multa quaj venerat modum obviandi ct primo quantum ad :

ad Ji«?m festum. cum nudissent (|uia venit Jesua Hie- fecerunt quia rcccpcrunt ramos
rosolymam, acceperunl ramos palmarum, et proces-
ea qiue :

serunl obviam ei, el clamabaiit Hosanna, benedic- : palmarum palma enim, quia viriditatem
:

tu8 <|ui venit in noraine Domini, rex Israel. 2. Et in- suam conservat, signifi(-at victoriam :

venit Jesus asellum, et sedit super eum 3. Sicut :

scripium est Noli timere filia Sion Ecce rex tuus

:
: unde et apud autiquos triumphantibus in
venit sedens super pullum asiuie. 4. Htec non cogno- signum victori;e dabatur. Et de martyri-
verunt discipuli ejus primum sed (|uando glorinca- ;

tus est Jesus, tunc recordati sunl i^uia hiec erant

bus triumphantibus legitur Apocal. vii,y,
scripla de eo, et h»c lecerunt ei. o. Testimonium quod palnicC crant in manibus coriim.
ergo perliibebat turba i|Uie erat cum eo quando La-
zarum vocavit de monumento, et suscitavit eum a
Rami ergo palmarum, secundiim Augus-
mortuis. Propterea et obviam venit ei turba, (juia au- tinum, hiudes sunt, significantes victo-
dierunt eum fecisse hoc signum. 6. Pharistei ergo
Videtis quia nihil proti-
riam, quia Dominus erat mortem moriendo
diexerunt ail semetipsos :

cimus f Ecce muodus totus post eum abiit. superaturus, in trophao crucis de diabolo
mortis principe triumphaturus. Et pro-
1. Ilic poiiitur devolio turbae obvianiis cesserunt obviam ei. Amos iv, 12 Prxpa- :

Christo et primo ponilur obviatio turba-

: rare in occursum Dei tui, Israel. Secundo
rum; secundo zelus Pharisaeorum, ibi, quantum ad ea quae dixerunt quia cia- :

Pharisxi autcm diccbant etc. Circa pri- mabant : Hosanna, benedictus qui venit in
mum tria facit. Primo ponitur turbae ob- nomine Domini rex Israel. Ubi ponit peti-
viatio; secundo adventus Domini, ibi, Et tionem, et laudem. Petitionem quidcm
invenit Jcsiis asellnm etc. ; tertio obviatio- cum dicunt, Hosanna; idest, salva obse-
nis causa, ibi, Tcstimonium perhibebat tur- cro quasi dicant Ilosy, quod est salva,
;
:

ba. Obviatio autem describitur quo ad et anua, quod est obsecro. Quod, secun-
quatuor. Primoquantum ad tempus, quia dum Augustinum, non verbum, sed est
in crastinum, scilicet ab illo die de quo interjectio deprecantis. Recte a Domino
dixerat, Antc sex ilics paschx, qui est de- Jesu salutem petunt quia dicitur Isai '. :

cimus dies mensis. Et congruit figurse, xxxv, 4 Dominus ipse veniet, ct salvabit
:

Exod. XII, ubi dicitur, quod agnus pas- nos. Psal. i.xxix, 3 Excita potentiam :

chahs qui immolandus erat quartodecimo tuam, et veni. Laudant autem quantum
die ad vesperam, debebat accipi decimo ejus ad duo : scilicet quantum ad
die mensis. Secundo describiturquantum adventum, et quantum ad potentiam
ad personas obviantes quia turba multa : regni ejus. Adventum quidem ejus
quas convencrat ad dicm festum per quod : laudant, dicentes Benedictus qui venit in •

significatur populorum multitudo qui jiomine Domini. Unde sciendum est, quod
convertendi erant ad Christum. Psalm. vii, benedicere est bonum dicere. Aliter autem
8 Synagofja populomim circumdabit mc.
: Deus benedicit nobis, ahter nos Dco.
Dicit autem, Ad diem festum, quia ad hoc Deus enim benedicendo nobis, facit nos
fideles couvertuntur ad Christum ut ad bonos nam dicere suum, est ejus facere
:

diem festum coelestis Ilierusalem perve- dixit cjiim, et facta sujit Psal. cxlviii, o. :

niant. Matth. viii, 11 Multi venient ab : Nos autem benedicendo Deo, confitemur
orientc et recumbent cum
occidentc, et ejus bonitatem. Psalm. cxvii, 26 « Be- :

Abrahajyi et Isaac et Jacob in regno coelo- nediximus vobis de domo Domini. »

rum. Tertio describitur quantum ad mo- Genes. xxvii, 29 a Qui benedixerit tibi, :

tivum obviandi, quod est uuditus de ad- sit ille benedictus etc. » Bcjicdictus ergo
ventu Jesu unde dicit Cum audissent
: : qui vcjiit iji nomijic Domijii. Christus enim
quia venit Jesum Ilierosolymam. Ad Chris- operabatur in nomine Dei quia omnia :

tum enim omnes fideles convertuntur opera quae faciebat, ad gloriam Dei ordi-
propler auditum fidei. Rom. x, 17 Fides : nabat. Quia vero et Pater Dominus est, et
cx auditu ; nuditus autem verbum Christi. Filius Dominus est; ideo hoc quod dici-
Exod. IV, 31 Audierunt filii Israel quod
: tur, Iji Jiojjiine Dojnijii, potest intelligi
visitasset Dominus filios Israel, et credidit dupliciter. Uno modo Bcjicdictus qui ve- :

*
populus. Quarto describitur quantum ad nit in nojjiine Dojjiijii, idest, in nomine

* Al. : a recte ad Deum ia Hierusalem petunt ne Jesus ipsius. ^

quia ut dicitur Isai, etc. » — ' AJ. u ia nomi-

:
 CAPUT XII. 179
suiipsius,tamquamDominus. Isa. xxxii, facta Christi sunt quasi media inter facta
22 Dominus
: legifer noster, Moyses ergo veteris testamenti et novi et ideo turba :

hoc modo non venit in nomine Domini, tam quae pracedebat quam qu* sequeba-
quia venit sicut servus. Ileb. iii, 5 : tur, eum inquantum facta
laudabat,
Moyses omni domo sua tamquam famu-
in Ghristi sunt regula et exemplar eorum
lus fidelis erat, in testimonium eorum quas quae fiunt in novo testamento, etpraefigu-
dicenda erant. Sed, secundum Augusti- rataa patribus veteris testamenli. Asellus
num, melius dicitur, bi nomine Domini, autem quod est animal rude, significat
scilicet Patris. Nam verba ejus ad hoc populum gentium,, super quem sedit, ut
nostrum dirigunt intellectum. Supra, v, significaret quod
Ipse redempturus esset
43 Ego veni in nomine Patris mei etc.
: genles. Isai. xlix, 6 Dedi te in lucem :

Dupliciter autem diciturvenire innomine (jentium, ut sissalus mea usque ad extre-

Patris. Primo quidem ut quantum venit mum terrx. Ibid. xxxii, 20 lieatiquise- :

ut Filius, per quod datur intelligi Pater ;

minatis super omnes aquas, mittentes pedes
secundo inquantum venit ut manifestans bovis et asinx ; idest, conjungentes in
Patrem. Infra xvii, 6 Manifestavi nomen: unitatem fidei populum Juda^orum et
tuum hominibus. Potentiam vero regni gentium. Quia autem Matthaeus Evange-
ejus laudant cum dicunt, Rex Isracl. Ad lium suum scripsit Judaeis, mentionem
litteram enim credebant Judaii quod ve- facit de asina, per quam signatur syna-
nisset regnaturus temporaliter super eos, goga Judaeorum, quse fuit quasi mater
et redempturus eos a servitute Romano- gentium in spiritualibus quia de Sion :

rum et ideo applaudebant ei tamquam

; exibit lex, et verbum Domini de Hierusa-
regi. Hier. xxiii, 5 Regiiabit rex, et sa-
: lem : Isai 5. Alii vero Evangelistae,
ii,.

picfis erit. Isa. xxxii, 1 Ecce hijustitia : quia gentibus Evangelia scripsere, faciunt
regnabit rex, et principes in Judwio prse- etiam mentionem de pullo, etc.
erunt. * 3. Consequenter cum dicit, Sicut scrip-
Sed sciendum quod omnia verba prae- tum est, etc, inducit prophetiam quae
dicta poterant habere ex Psalmis nam : scripta est Zachar. ix, 9 in qua primo :

cum Psalm. cxvii, 22, diceret Lapidem : dat securitatem secundo promillit re-
;

quem reprobaverunt aedificantes subdit : giam majestatem; tertio subdit utilitatem

vers. 25 O Domine salvum me fac... Be-
: regis. Securitatem dat cum dicit Xoii :

nedictus qui venit in nomine Domini. Ubi
Ilieronymus, secundum Ilebraeam verita-
tatem, transtulit Ilosanna, Benedictus.
Sed hoc quod subdunt, rex Israel, non est
in Psalmis sed cst ibi, vers. 27
; Deus
Dominus,ctiUuxitnobis. In quo ex eorum
timere filia Sion. Sion arx erat in Hieru-
salem, ubi erat liabitalio regis. Filia ergo
Sion est plebs Ilierosolymorum, ct Juda-o-
rum qui subditi erant regi llierusalem.
: Juda»is ergo dicitur, Ao// timerc, quia
Dominus dcfensor tuus. Isal. i.i, 12 Quis :

caecitate minuunt ejus laudem qiiia : tu ut timeas ab /toi/ii/ie morta/i'?V6i.\\. xxvi,

Psalmus laudat eum tamquam Deum, ipsi 1 : Dominus dcfcnsor vifa' nwx a quo :

vero tamquam regem temporalem. trepida/)ol In (juo exchidit Evangelista

2. Consequentcr cum dicit, Et invenit timoremmundanum et servilem. Uegiam
Jesus aselium, et sedit super cum, ponit autem majestatem promillit , dictMis :

Domini adventum et primo ponit mo-

: Eccc rcx tuus vcnit, elc. isai. ix, 0, Panu-
dum veniendi; secundo inducit prophe- /us datus est ?wbis. Et infra, ibid. 7 :

tiam tertio ostendit dispositioncm dis-

; Su/)cr so/iinn David ct su/)cr regnum ejus
cipulorumcircalioc factum. Notanduni est scdcbit. Dicil aulcni tuus, idcst ex te oar-
circa primum quod Joannos Kvangelista nem siimens ; (juia )uisi/unm Ange/os ap-
Rvangelium suum post omnes alios Kvan- scd sruioi .{bra/i.v: llcl)r. ii, 10.
j)rc/u')i(/it,

gelistas conscripsit uiide omnia Evan-

: Iterum tuus, idest ad utilitatem tuani;
gelia diligcnter perlegerat et qiux' per ; unde subdit, ]'c)iit tibi. Luc. xix, Vl :

alios dirfuse dicta erant, ipsc oompeiKiio Si cogiiorisscs rt tu, rt qnidem nuiic qu.i'
tradidit; quie vero omiserant, ipse sup- ad /uicrni tibi : /lu/icaufr/n (ibscondifa su/it
plevit. Quia vero dilfuse in aliis Kvange- ab ocu/is fuis. Sed tamcn ipsi resistendo,
listis habetur quomodo Dominus misit eorum utilitatcni iinpcdierunt. \'ciiit, in-
duos de discipulis snis nt asinam adiliice- (luam, tibi, non ad lcrrorcni, sed ad libe-
rent, ideo hoc Joannes l)revitor perlrans- rationcm unde siibdil, Srdr/is su/ter pu/-
:

ivit. dicens Et invenit Jcsus ascl/um,

: /u/n asinx in quo signatur regis cle-
:

et sedit super eum. Sciendum autom quod mentia, qua* valde est accepta subditis.
 ;

IHO EVANGELIUM JOANNIS

Proverb. xx, 28 Clementia rohoralur
: obviato7iis, qux fuit exhibitio tcstimnnii,
thronus ejus. Et contra iliciliir Prov. xix, quod pcrhibebat turba qux cu/7i co eral,
12 Sicut fremilus lconis, ita ct regis ira.
:
de Lazari; qua/ulo scilicet
resu/-rectio7ie
Quasi ilical Noii voiiil iii faslii rogio,
:
vocavit Laznru77i dc /7io/vt//ie//lo... Prop-
propter (iiioil possol esse oiiiosus; sed terea ct obvia//i turba.
ve/iit ci (^orinlh. i,
I

veiiit iu maiisueliiciine. Ecoli. xxxii, 1 : 22 : Judxi sig/ia quxru/it. Islud enim

Rectorem tc posuerunl/ \o/i cxtolli. Noli evidontius sigiium erat, et miralMlius; et
ergi) timero rotriii oppressioiiem. Yotus ideo iillimo ipsiim reservavit, ut magis
autem lex iii timore dala est, quia lex '
imprimerotur oorum momoria'.
iu serviluleiu goiieiahat. Item siguatur G. Consequento» cum dicit, Pharisxi

iii lioc regis poteiitia iiKiuaiitum iu hu- : ergo dixeru/it ad semetipsos etc, ponit
militate et venieus, totum
iiifinnilate Pharisa^orum zelum, qui concilabatur ex
mundiim allraxil. Cor. i, 25 Quod in- I : frustratione conafus eoriim unde dice- :

/irnium vst Dei, fortius est hominibus. bant Vidctis quia /liJiil proficimusl etc.
:

\. Consequenter cum dicit, Hsec no7i quod quidem est verbum Pharisa^orum
cognoverunt discipuli cjus primum, ponit iuvidentium, ut dicans Nihil proficimus,
:

dispositionem discipulorum ad prophe- scilicet non valentes

iu malitia nostra,
tiam induclam; iii quo EvangeHsta confi- eum impcdire. IIoc modo accipitur pros
telur ij^Miorantiam et sui et discipulorum : ficere II Tim. iii, 13 Mali autem homine-
:

quia, ut dicitur Prov. xviii, 17, justus in et seductores proficicnt in pcjiis, errantes
principio accusator est sui. Unde dicit, et in errorem ynittentes. Sed quid invidet
quod hxc quiv praidicta suut, 7ion cogno- caeca turba? Qu\a post eum abiit mu/idus,
verunt discipuli ejus pri77iu7n, idest ante per quem factus est muudus. Sed tamen
passiouem; sed qua7ido glorificatus est signatur per hoc, quod totus mundus
Jcsus, idest quaudo virtutem suse resur- eum secuturus erat. Oseae vi, 3 Vive- :

rcciioius osiend\[, tu7ic7'ecordati sunt guia mus in c^nspectu ejus, sequemurque, ut

hxc era7it scripta de eo. Ideo autem
quaiido glorificatus est cognoverunt,
quia tunc receperunt virtutem Spiritus
sancti, ex qua effecti sunt omnibus sa-
pientibus sapieutiores. Job xxxii, 8
I/ispiratio Omnipote/itis dat intellige/i-
cognoscamus Domi7ium. Chrysostomus
autem vult quod haec sint verba Phari-
saeorum credentium, occulte tamen prop-
ter metum Judajorum; et dicunt hoc, ut
: retraharent eos a persecutione Christi
ac si dicerenl Quantumcumque insidia-
:

tia77i. IIoc autem ideo introducit Evange- mini, tanto hic augetur, et gloria ejus
lista, ut ostendat non fuisse quod factum intenditur. Quidergo non desistilis a tan-
est, serio a discipuUs procuratum. tis insidiis? Quod quidem quasi idem est
S. Consequentercumdicit,7e5/2momwm cum consilio Gamahelis, de quo habetur.
ergo perhibebat turba, etc, ponit caicsam Act. V.

LECTIO IV.

1. Erant autein quidam Gentiles ex his qui ascen-

derant ut adorarent in die festo. 2. Hi ergo accesse-
gloriam quam
Christus habuit ex devo-
runt ad Philippunn, qui erat a Bethsaida Galilaeae, et tione Gentilium. Et primo ponitur Genti-
rogabant eum dicentes Doniine, volumus Jesum vi-
:
lium dcvotio; secundo devotionis ipso-
dere. :}. \"eiiit Philippus, et dicit Andrese Andreas, ;

el Philippus rursum dixerunt Jesu. 4. Jesus autem rumdeuuntiatio, ibi, Vc/iit Philippus etc.
respondit eis, dicens Venit liora ut clariticetur
: tertio passiouis Christi prsnuntiatio, ibi,
Filius hominis. 5. Amen amen dico vobis nisi gra-
num frumenti cadens in terram mortuum fuerit,
:

Jesus autem rcspo/idit Vc/iit hora ut

:

ipsum solum maiiet. 6. Si autem mortuum fuerit, clarificetur Filius ho77ii/iis. Devotio autem
multum fructura affert. 7. Qui amat animam suam, Gentilium pouitur quantum ad duo. Pri-
perdet eam. 8. Et qui odit animam suam in hoc
mundo, in vitam selernara custodit eam. 9. Si quis mo ponitur quantum ad sacramenta ve-
mihi ministrat, me sequatur; et ubi sum ego, illic teris testamenti; secundo quantum ad
et minister meus erit. 10. Si quls mihi ministraverit,
bouoriticabit eum 1'aler meus. Christum, ibi, Hi ergo accesseru/it ad
Philippum. Devotio autem Gentilium ad
Posita gloria quam Chrislus habuit
1. sacramenta veteris testamenti ostenditur
ex ministerio domesticorum et ox devo- per hoc quod templum visitabant unde :

tione turbarum, liic Evangelista ponit dicit Era/it autem Gentiies quidaz/i qui
:

* Parm. : t lex servitutem generabal. •

 CAPUT XII. 481
ascenderant supple in Hienisalem, iit
, tores autem sunt os Christi. Hier. xv, 19 :

adorarent in die festo quasi dicat Non ;

: Si separaveris pretiosum a vili, quasi os
solum turba Juda^orum, sed etiam ipsi meum eris. Christus autem lampas est.
Gentiles lionorabant Christum. Ratio au- Isa. XLii, 6 Dedi te in iucem Gmtium etc.
:

tem quare ascendebant, secundum inter- Convenit etiam ei quanfum ad lociiin :

linearem quamdam, assignatur, quia Qi4i erat a Bethsaida, quae interpretatur

erant proselyti, et conversi ad ritum Ju- venatio quia praedicatores venantur eos
:

daeorum, ad praidicalionem Judaeorum : quos ad Christum converfunt. Ilier. xvi,

quia per mundum habitabant, et cona- 16 :Mittam eis piscatores, et piscabuntur
bantur multos ad se convertere Matth. : eos. Item Gahleeee, quae interpretatur
XXIII, 15 Circuitis marc et aridajn, ut
: transmigratio; et Gentiles ad praedicatio-
faciatis unum proselytum et ideo secun- : nem Apostolorum transmigrati sunt de
dum ritum Judjeorum asccndebant cum statu gentilitatis ad statum fidei. Ezech.
aliis. Vel mehus dicendum est, secun- xii, 3 Fili hominis, fac tibi vasa trans-
:

dum Chrysostomum, quod, sicut habetur migrationis et transmigrabis per diem co-
II Mach. III, templum Dei quod erat in ram eis. Accedentes autem ad Philippum
Hierusalem, in vencratione habebatur exprimunt eorum desiderium, dicentes,
cunctis popuiis et regibus universa^ terrae, quia volumus Jesumvidere; \n quo signa-
ita ut ipsum templum maximis muneri- tur quod Gentiles qui Christum corpora-
bus illustrarent et ideo contingebat
; liter non viderant, ministerio Apostolo-
quod in diebus festivis multi etiam Gen- rum ad fidem conversi, desidcrant cum
tiles ascenderent Hierusalem. Simile ha- videre glorificatum in patria. III Reg. x,
betur Act. vni, de Eunucho Candacis Re- 24 Omnis terra desiderium videre faciem
:

ginae -iEthiopum, qui venerat adorare in Salomonis.

Hierusalem. Undeet Isai. lvi, 7, dicitur : 3. Venit Philippus, etc. Hic ponitur
Dominus mca domus orationis vocabitur denuntiafio devotionis Gentilium ad
cunctis Gentibus, ait Domimis. Isti autem Christum iu qua quidem ordoatteiulitur
: :

Gentiles ex devotione quam habebant, ad quia, ut dicitur Rom. xiii, 1, Qux n Deo
templum ascenderant in quo praefigura- : sunt, ordinata sunt. Est autem hic divi-
batur conversio Gentilium ad Christum '. nus ordo, iit inferiora reducantur iii Dcum
S.DevotioautemGentilium ad Christum per superiora Andrcas autcm supcrior
;

ostenditur per hoc quod desiderabant fuit in Apostolafu Philippo, quia prius eo
eum videre : unde dicit : Hi ergo, scili- conversus fuit et ideo Pliilippusnon per
:

cet CjfHiiWas, accesseruntad Philippum, etc. seipsum tantum, sed per Audream isfos
Sciendum autem, quod Christus Judaeis Gentiles voluif ad Chrislum adduccrc, mc-
lantum personaliter praedicavit. Rom. xv, mor forte ejus quod Dominus dixcrat,
8 :Dico Christum Jesum miyiistrum fuisse Matth. X, 5 In viam Gentium ne abieritis.
:

circumcisionis, propter veritatem Dei, ad Et hoc est quod dicit, (juod Philippus dicit
confirmandas promissiones patrum. Gen- Andrex\ Andrcas ct Philip])u^ rursinn di-
tilibus autem praedicavit per Apostolos. xeruntJesu\ in^juodafuriiobis cxcmplum,
Isai. ult, 19, Mittam ex eis qui salvati omnia de consilio majoriim facicnda. Sic
fuerint, ad Ge?ites... et annuntiabunt (jlo- et Paulus ascendit llicrosolymam, et con-
riam meom Gentibus. Matth. ult. 19, tulit Aposfolis Evaii,L,M'liiiin (iikkI in Gcn-
Euntes, docete oynnesGentes etc. lioccrgo tibus pra^dicabaf, uf lialictiir ad Galat. ii.
hic jam praesagicbatur, inquantum Gen- Possumus aulcm in iiomiiii!)Us istDnim
tiles Christum videre volentes, non vcne- duorum intclligcrc duo ncccssaria pra>-
runt immediate ad eum, scd ad unum ox dicaforibus, uf homiiics ad Ghrisfum ad-
discipulis ejus, scilicct ad IMiilippuni : et ducaiit.Primum csf (liscrctifudo^ordinalai
hoc congrucntcr, (juia ipst? primus pra^- locufionis, (lua» iiotatur in uomiiic Phi-
dicavit his qui erant extra ritum Juda'o- lippi, (jiiod infcrprctafur os lampadis.
rum, scilicet Samarifanis, ut hal)elur Sccuudiim cst virtus boua' opcrationis,
Act. VIII, 5 Philippus aufrm descctuiit in
: (piod iiofatur in iiominc Aiulrca*, (jiiod

civitatcm Samaria,', ct prxdicabat iUis iutcrprctatiir virilis. Psal. xxxii, t» : Vcrbo

Christum. Kt hoc convcnit ci socun(him Domini ca'li firniati sunt, ct spiritu oris
iiomiuis inferprefalioneni Philippus cjus oninis virtus eorum.
enim interpretatur os lam[)adis. Pranlica- -i. Jesus autcm respondit, otc. Ilic pra^-

* Farm. : « ud lidem. » — ' Parm. : « disser- liludo.

182 EVANr.ELIUM JOANNIS
passio Christi. Et primo prav
iiiintiatiir fuerit, multum fructum affert. Necessitas
iiuufiiit Christiisimmiiirro sua» passionis autem sii.i' passioiiis rausatur ex conver-
tempus soouikIo iiisimiat passiouis iic-
; sione (i«'iitium, (|iin^ tisse non potest nisi
cessitatom, ibi, Atyifn (itncn dico vohis : Kilio homiiiis per passionem et resurrec-
nisi gramim frunicnti cadens in terrani tiouem gloriflcato ethoc est quoil dicit
: :

nwrtunm fucrit oic. tertio iuducit neccs-
sitatem passiouis aliorum, ibi, Qui amat
animam siunn, pcrdct cam. Dicit orgo
Venit hora iit clarificetur Filius hominis.
Ubi notandum cst, quod Dominus videns
; Amen amen dico vohis, idest iu veritato:
nisigranum fr^umcnti cadcns in terram
: mortuum fucrit, ipsimi solum manct. Circa
quod quantum ad Htteram sciendum est,
quod grano frumcnti utimur ad duo sci- ;

fientiles istos properarc ad fidem, ct in- hcet ad panem, et ad semeii. Hoc autem
telligens in eis quodammodo conversio- quod dicitur hic, intelHgitur de frumento
nem (icntium inchoari, praenuntiavit sua? secundum quodest semen, non proiit est
passionis tempus imminere, a simili, materia panis quia secundum hoc nun-
:

sicut qiii segetcm dealbatam, di-

vidct quam puUuhit, ut faciat fructum. Dicit au-
cit Venit hora ut falx mittatur in mes-
: tem, Mortuum fuerit noii quod amittat ;

sem. Supra iv, 35 Videtc regiones, quia : virtutem seminativam, sed quiamutatur
albx sunt jam ad messem. Sic ergo hic in aUam speciem. I Corinth. xv, 36 Tu :

Dominusloquitur. Exqiio, inquit, (Jentes qiiod seminas, non vivificatur, nisi prius
quaprunt me videre, venit hora ut glorifi- moriatur. Sicut autem verbum Dei est sc-
ceiur Fiiius hominis qui quidem glori- : men in anima hominis, secundum qiiod
licatus est tripliciter. Primo in sua pas- est voce sensibiU inductum, ad fructum
sione Hebr. v, 3 Non semetipsum : bonae operationis producendum Luc. :

glorificavit Pontifexfierct scilicet in ara

iit VIII, 2 Semen est Verbum Dei: ita Verbum
:

crucis, sed qui locutus est ad eum Filius : Dei carne indulum, est scmen missum in
meus es tu, ego hodie genui te. Et secun- mundum, ex quo maxima seges pulhilare
dum hoc dicit : Venit hora ut glorificetur debebat unde et grano sinapis compa-
:

quia ante
Filius Iiominis, idest patiatur : ratur, Matth. xiii. Dicit ergo Ego veni :

ejus passionem Gentes iion convertentur ut semen ad *

fructificandum et ideo ;

ad eum in qua quidem passione clarifi-

: vere dico vobis Nisi granum frumenti
:

oatus fuit et quantum ad signa visibiha, cadens in terram mortuum fuerit, ipsum
sicut in obscuritate sohs, in scissione solum manet; idest, nisi ego moriar,
veh et aliis hujusmodi ; et quantum ad fructus conversionis gentium non seque-
signa invisibiha, sicut in triumpho quo tur. Ideo autem grano frumenti se com-
palam in semetipso de tartareis principi- parat, quia ad hoc venit ut reficeret et
bus triumphavit, utdiciturColoss.il. Ideo sustentaretmentes humanas : hoc autem
autem supraii, 4, dixit : No?idum venit pra^cipue efficit panis frumenti, Psal. ciii,
hora mea : quia nondum parata erat de- 15 :Panis cor hominis confirmat. Supra
votio Gentium sicut modo. Secundumcla- VI, 52 Panis quem ego dabo vobis, caro
:

rificatus fuitin resurrectioneet ascensione, mea estpro mundivita.

Prius enim oportuit Christum rcsurgere, Sed numquid non erat convertenda
et incoelum ascendere, et sic clarificatum multitudo (ientium nisi per mortem
mittere Spiritum sanctum in Apostolos, quidem secundum Dei vir-
Christi? Erat
per quos gentes convertendae erant. tutem; sed non secundum Dei determi-
Supra vii, 39 Nondum erat Spiritus da-
: nationem ordinatam ab ipso ul per hunc
tus, quia Jesus nondum erat glorificatus. modum fieret, utpote qui congruentior
Psal. Lxvii, 19 Ascendens C hristus in al-: erat. Ilebr. ix, 22 Sine sanguinis effu-
:

tum, cepit captivitatem. Tertio glorifica- sionenon fit remissio. Infra xvi, 7 Si :

tus est per conversionem gentium. enim non abiero, Paraclitus non veniet ad
Philip. II, H
Omnis lingua conpteatur
: vos.
quia Dominus Jesus Christus in gloria est 6. Utilitas autempassionis ponitur cum
Dci Patris. dicit :
6"^ autem mortuum fuerit, multum
3. Consequentercum dicit, Amenamen fructum affert; quasi diceret Nisi ca- :

dico vobiseic, insinuat necessitatem suap, dens in terram passionis humihtatem :

passionis et primo ponit eam

: secundo ; Phihpp. II, 2 Humiliavit semctipsum
:

ejus utihtatem, ibi, Si autem mortuum factus obediens usque ad mortem ; nulla

' AJ. deest : « ad. >»

 CAPUT XII. 183

seqaituT, quioi ips7im solum manet.

VLtilitRS xviii, 31 Si prsestes animse tiiae concn-
:

Sed si mortmim fuerit idest mortificatus , piscentias suas, faciet te in fjandium ini-
et occisus a Judaeis, multum fructum micis tuis. Potest ergo hac littera du-
affert. Et primo quidem fructum remis- intelligi. Uno modo sic
pliciter Qui :

sionis peccati. Isa. xxvii, 9 Eic est om- : animam suam amat^su^^^Ae simpliciter ad
nis fructus ut tollatur peccatum. Quem bona aeterna, perdet eam ; idest, expo-
quidem fructum attulit passio Christi, net se morti propter Christum Sed .

secundum illud. I Petr. ii, 18 Christus : hic non est sensus verus et idco dicitur: :

semel pro pcccatis nostris mortuus est, Qui animam suam, secundum quid scih-
justus pro injustis, ut nos offerret Deo. cet ad bona temporalia, ^er^/e^ eam, sim-
Secundo vero fructum conversionis. pliciter scilicet. Matth. xvi, 26 ; Quid
Gentium ad Deum. Infra xv, 16 Posui : enim proficit homini., si totum mundum
vos ut eatis, et fructum afferatis, et fruc- lucretur, animx autem suse detrimentum
tus vester maneat. Quem
fructum attulit paliatur? Et veritas hujus sensus patet
passio Christi. Infraeodem Ego, si exal- : ex hoc quod sequitur Qui odit animam :

tatus fuero a terra, omnia traham ad
meipsum. Tertio fructum gloriae. Sap.
III, 15 ; Bonorum laborum gloriosus est
fructus. Supra iv, 36 Qui metit, rnerce-
dcm accipit, et conqrcgat fi^uctumhi vitam
suam in hoc mundo, in vitam xternam
custodit eam. Igitur qui amat animam
suam, in hoc muudo, idest ad bona mun-
: dana, perdet eam, quantum ad bona
aeterna. Luc. vi, 25 Vee vobis qui ridetis,
:

aetcrnam. Et hunc fructum etiam attulit quiaftebitis: etih. x\i, 25 Recordarequia :

passio Christi. Ilebr. x, 19 Habemus : recepisti bona in vita, et Lazarus similiter

fiduciam in introitu sanctorum in sanqui- mata nunc autem
: hic consolatur, tu vero
ne Christi, qui initiavit vobis viam novam * cruciaris.
et viventem per velamen, idest carnem autem hujus mortis subditur
8. Utilitas
suam. cum Et qui odit animam suam in
dicit :

7. Hic ponit nccessitatem mortis alio- hoc mundo, idest, qui denegat bona prae-
rum, qui amore Christi passionibus se sentia animae suae, et sustinet propter
exponunt et primo ponit hujus necessi-
: Deum quffi videntur mala in hoc miindo :

tatem secundo ad mortem ipsam hor-

; in vitam aeternam custodit cam. Matth. v,
tatur, ibi, Si quis mihi ministrat, mc se- 10 Beati qui persccutionem patiuntur
:

quatur. Circa primum duo facit. Primo propter justitiam, quoniam ipsorum cst
praemittit,subeunda^'necessitatemmortis regnum ccelorum. Luc. xiv, 26 Si quis :

propter Christum: secundo subdit mortis vejiit ad me, et non odit patrem. et ma-
hujus utilitatem, ibi, Et qui odit animam trcm adhuc autem et auimam sunm,
suam in hoc mundo, in vitam aetcrnam 71071 potcst meus esse discipulus. .\ttenden-
custodit cam. Dicit ergo quantum ad pri- dum autem, quod ilhid quod supra dc
mum Qui amat animam suam. Et quidem
: grano frumcnti diclum cst, compctit huic
omnis homo animam suam amat. Scd sentcntia; nam sicut Clu'istusmissiis fuit
:

quidam simplicitcr, et quidam secundum in mundumquasi quoddamscmcn ad fruc-

quid. Amare enim ali(}ucm est veho ei tificandum, ita quicquid nobis tcmporali-
bonum ergo animam suam amat,
: illo tcr dalur a Dco iion confcrliir ul fnictiis :

qui vult bonum. Qui (!rgo vult aninia'

ei sc(lut'pcr illud ad fructum a'tcrna' rcinu-
suae id quod cst bonum simplicitcr, sim- ncralionispcrvcniamus*. Vila aulcm nos-
plicitcr amat eam qui autcm vult ei ali- ;
tra est (pioddam tcmporalc donum a Doo
quod particulare bonum, amat oam nobis collatum. Qui crgo cani proplcr
secundum (juid. IJona antcm anima* sim- Chrislum cxpoiiit. fructmn inultum alfcrt.
phcitcr sunt bona,
ilhi (luibus aiiinui lit Ilic crgo cst (jui odil animain suain iilcst ;

scilicel summum bonum, quod est Dcus. qui vitam suam cxponit ct scminat prop-
Qui ergo vult anima* sua' bonum divinum tcr (ihrislum in vilam a»tcrnam. Psalm.
et spirilualc, simplicilcr ainat cam;([ui cxw, 6 Eunfrs ibaut ct flcbntit, mittcntes
:

aulcm vult ci lioiia tcrr(Mia, puta divilias srmina sua vrnicntcs autrin vrnicnt ci(i7i
;

ot honorcs, vohii^lalcs (>l hiijusmodi, amat r.ru/tationr, portantcs 77\a7iipulos suos. Et

eam secun(him quid. Psal. x, (i Qui dili- : simililcr (jui divitias suas et nlia bona
gitiniquitatcm, odit animam suam. Eccli. quaR habot, oxponit proplcr Christum. ct

* Al. : « bonam. » —
* Al. : " .socundum. » — « ut. » — * Parm. : « pcrvenimus,
' Parm. : « subeundam. » - • Parm. omitlit :
 : ,

184 EVANdELlIJM JOANNIS

«•(»niiniinicat nliis in vilani ;rl(M'iiani I Co- •xxiii, .'{8 : Magna q/oria esf sequi Domi-
riiitli. \iii, (» : (Jui snniudt in hnicdictio- num. Siipra x, 27 : Ovcsmex vocemmcam
metct.
fii/jns (lc /)cnc(/i(ti()ni/)iis ct audiunf, cf cqo cognosco cas et scquuntur
9. Sed videtur quod liomo
(|uia (liiriim me. t,luantum ad tortium att(!ndc tldolium
halxMt aniniain snam odio, idro Douiinus boatitudinom quia u/ji ec/o sum, non
:

ad hoc cons('(jU('iitrr hortatur diccns .SV : soliim in loco, sed otiam in ipsa parlici-
y///.s ini/ii ministidt, /nc se(/n(itur. Kt piimo patiom; gloria*, i/lic ct ministcr ineiis erit.
ponitur o.xhortatio socundo oxhorta- : Matth. XXIV, 28 Lbi fuerit corpus, illic
:

tionis ratio, ilii, Si (/uis jni/ii ministrdvcrif, con(jre(/d/)unfur ct aqui/x. Apoc. iii, 21 :

honori/icd/tit ciim Pdtcr tncus. (^irca pri-
miim tria facit. Primo doscrihit suoriim
lidolium conditionom secundo inducit
ad sni imitationom tertio suhdit imitau-
Qui vicerif, faciam i//um sct/erc mccum in
t/irono mco.
; 10. Ratio antom exhortationissubditur
; cum Si quis mi/ii ministraverity
dicit :

tiiini irniinKM-ationcm. Kt (juidom attondo, /lonorifica/iif eum Pafcr mcus; qui enim
(luantiini ad priinum, tidolium (Ihristi ministrat Christo, honorat oum Pater. Sed
dignitatom, (iiiia miuistri Christi. II Cor. supra, V, 23 dicitur Ut omnes /lonorifi-
: :

XI, 23 Ministri C/iristi swif, ct cgo. Illi

: cent Fi/ium, sicut /lonorificant Patrcm.
orgro Christo ministranl, qui ea qua sunt Idem est ergo honorificare Filium et ho-
Christi, qna'runf qui commoda propria : norificare Patrem. Pater autem dicit, I
quaerunt, non sunt ministri Christi, sed Reg. II, 30 Qui (jlorificaverit me, g/ori-
:

sui ipsorum. Phii. ii, 2t Omncs qux sua : ficabo eum, etc. Qui ergo ministrat Jesu,
suntquxrunf. autem sunt minis-
Pra^lati non siia qua^rens, sed quaj Jesu Christi;
tri Christi '
inquantum ojus sacramenta honorificabit eum Pater Jesu. Non autem
fidelibus disponsant. Cor. iv, 1 Sic nos 1 : dixit, Ego honorificabo eum, sed Pater
existimct /lomo nt ministros C/iristi et dis- meus, quia nondum opinionem de eo ha-
pensatores mi/stcriorum Dci. ItomquiHbet bebant quod scilicet esset aiqualis Patri.
fidelis qui mandata Christi servat. II Co- Vel dicendum quod haec dicit in signum
rinth. vi, 4 /n otJini/ms cxhibcamus nos-
: majoris familiaritatis, inquantum ab eo-
mctipsos sicut Deiministros, etc. Quantum dem honorificabuntur a quo et Filius.
ad secundum, attende fidelium Christi Nam honorem quem habet Filius per na-
frloriam et nobilitafem unde dicit Mc : : turam, ipsi habebunt per gratiam. Unde
sequdtur; quasi (Jicat Ilomines sequun- : Augustinus dicit : « Majorem honorem
tur dominos suos, quibus ministrant : non poterit recipere adoptatus, quam ut
qui ergo mi/ii mi^iistrat, me sequafur; ut sit ubi est unicus. » Rom. viii, 26 Quos :

scilicet sicut opro mortem subeo ut mul- prxdestinavit conformesfieriimaginis Fi/ii^

tum fructum afreram, ita et ipse. Sequi ut sif ipse primogenifus in mu/tis fratribus.
autem Christum est magna gloria. Eccl.

LECTIO V.
1. Nunc anima mea turbata est. 2. Etquiddicam?
Pater, salvifica ine ex hac hora. Sed propterea veni
Primo promittit animae suae afFectionem
in horam hauc. Pater, clarifica nomen tuum. 3. Venit secundo proponitpetitionem, ibi, Etquid
ergc) vox de copIo, Jicens Et clarificavi, et iterum:
dicam ? etc. Sed attende circa primum
clarificabo. 4. Turba ergo quae stabat et audierat,
dicebat tonitruum esse factum. Alii autem dicebant :
quod valde * est mirabile quod dicit :

Angelus ei locutus est. 5. Respondit Jesus, et dixit Nunc anima mea turhata esf. Supra enim
Non propter me hsec vox venit, sed propter vos.
6. Nunc judicium est mundi. 7. Nunc pnnceps hujus fidelessuos exhortatus estanimam suam
mundi ejicietur foras. 8. Et ego, si exaltatus fuero a inhocmundo odio habere; et nuncimmi-
terra. omma traham ad meipsum. Hoc autemdicebat
significans qua morte esset moriturus.
nente morte, audivimus ipsum Dominum
dicentem Nunc anima mea turbata est.
:

1. Supra actum est de gloria Christo Propter quod Augustinus dicit * Domine, :

exhibita a divorsis hominibus; hic agit sequi jiibes animam meam, turbari video
de gloria Christo exhibita alJeo. Et primo animam tuam quale fundamentum quae- :

ponitur hujus glorisR petitio; secundo ram, si petra succumbit? » Et ideo viden-
subditiir gloria^ promissio. ibi, Venitcrgo dum est primum quid sit haec turbatio in
vox de coelo, etc. Circa primum duo facit. Christo secundo quare voluit eam subire.
;

t D
Parm. omitlit : « Christi. » — » Parm. omit- lit : « Taltje. »
 ' ;

CAPUT XII. 185

Sciendum est autem quantum ad pri- sufficiens exemplum ad mortcm sustinen-
mum quod proprie dicitur tiirbari aliquid dam hominibus et ideo turbari voliiit, ut
:

quando commovetur unde et mare : cum turbamur, uon recusemus morlem

commotum.dicimusesseturbatum. Oiian-
documque ergo aliquid cxcedit modum
suae quietis et tran^iuillitatis, tunc iliud
dicitur turbari. In
est pars sensitiva, et pars rationalis. In
sensitiva quidem parte animae accidit
sustincre, nec deficiamus. Hebr.
iv, 13:
Non hahemiis Pontijkcm qui non possit
compati ' infirmitatihus nostris, tentatum
anima autem humana per omnia pro similitudine ahsquepcccato.
Unde exhocapparetcontituiatio cum pra3-
cedentibus quia enim dixorat Qui odit
: :

turbatio, quando ahquibus motibus com- animam suam in hoc mundo, in vitam
movetur; puta cum timore conlrahitnr, eeternam custodit eam in quo ad passio- :

spe elevatur, gaudio dilatatur, seuahqua nem discipulos exhortatus fuerat ne :

alia passione afficitur. Sed haec quidem dicant aliqui Uomine, securus potes
:

turbatio quandoque quidem sub ratione disputare et philosophari * de morte, qiii

sistit; quandoque vero limitem rationis extra dolores humanos existens, proptcr
excedit, cum scihcet ipsa ratio perturba- mortem non turbaris et ideo ut lioc ex- :

tur;quod quldem pluries in nobis con- cluderet, turbari voluit. llaic autem
tingit;sedinChristohoclocumnonhabet, Christi turbatio naturalis fuit nam sicut :

cum ipsa sapientia Patris, nec etiam

sit anima naturaliteramatcorporisunionem,
in aliquo sapiente unde sententia Stbi- : ita et naturaliter relugit ejus separatio-
corum est quod sapiens non turbatur, nem; praesertim cumpermi- ratio Christi
quantum ad rationem. Secundum
Scilicet serit agere animae et viribus inferioribus
hoc ergo est sensus Nunc anima mea : quai eis propria orant.
turbata est ; idest, affecta est passionibus Proptor hoc etiam qnod dicit, Xunc
timoris et tristitiae, quantum ad sensiti- anima mea turhata est etc, dostruitur
vam; quibus tamen ratio non turbabatur error Arii ot ApolUnaris dicontium, in
nec suum ordinem deserebat. Marc. xiv, Christo non esse animam, sed Verbum
33 Coepit Jesus paverc et taedere. IIujus-
: loco ejus.
modi autem passiones aliter sunt in nobis, Consequenter ponit Dominus potitio-
2.
et aliter fuerunt in Christo. In nobis enim nem gloria', dicens Et quid dicam ? Pa-
:

sunt ex necessitate, inquantum quasi ab ter salvifica me cx hac hora ubi D(uuinus :

extrinseco commovemur et afficimur; in transfert ad so atfoctum hominis turbati .•

Christo autem non sunt ex necessitate, ad cujiis moiium quafuor circa suam pc-
sed ex imperio rationis, cum in eo nulla titionem facit : primo onim ponit (phos-
passio fuerit *, nisiquamipse concilavitj: tionem deUborantis socinulo proponit;

nam intantum inferiores vires erant petitionom, (jiuo ox uno molu |)rocodit ;

subditai rationi in Christo quod nihil tcrtio por rationom illum motiim oxcUulit
agere et pati potcrant nisi ratio quod eis qiiartoponitaiiam potitionoinox aliomotu
ordinabat et ideo dicitur supra xi, 33,
: causatam. On^stionem autom dubitanfis
quod Jesus infremint spiritu, ct turhavit proponit, quia naturalc est iiominil)us in
semctipsum. Psal. mx, 4 Commovisti : angustiis constifiifis, quod dcUlxM-oiit :

terram idest, humanam naturaiu et con- iindo Philosopjius in Uhctoricis lUcit, (inod
turhasti eam. Sic ergo turi)ata est anima timor facit consiliafivos. Idco Cliristus
Christi qiiod ncc contra ratiouem, sod post manilostafionom siia' furliationis,
secundum rationis ordinem turbatio iii co sfafim siibdil Kt (piid dinnn? ([iiasi di-
:

fuit. corot 0'iid l"aci(M)(liim ost post fuibatio-

:

Quantumad secundumautom scioiiduni nein ? Similo habofiir in Psal. i.iv, «» :

est,quod Dominus turbari voluit proptor Timor et tremor vencrunt super me. Kt sla-
duo. Primo (luidom piopliM- \\iW\ (locu- tim so(|uitiir: Quis dahit mihi jtcnnas si-
miuita, ut scilicot voritatoin hiiinaiuo na- cut co/umhj', rt rolaho, ct rcquicsrani ?
tura» appro[)arot et idoo jam ad passio-
: Nam ot angiistiati, el passioiu» turbiili
nem appropin(|uans omnia hiimanilus gravanfiir, ot aiixiliiim (iiuorhnt (jiio libo-
agit.Socuiido proi^tor ox(MU[»hiin iiaiu : r(Mifiir. PotilioiKMU «>x iiiio mofii caiisatain
si omnia constantor ogissct, ol iiiillain ponit (]iiia ciiiu (|iiis ost in aiuliiK>io
:

passionom sonsissot iu aniina, nonruissot quid agoro dobeat, dcbol rccurr«Mc ad

• Al. : « turl)aliir. » — ' Al. cum nulla « propliutari. »

passio fuerit. • — " Al. : « comparari. » — • Al.

 .

<86 KVANr.EMUM JOANNIS.

P(Mim. n.I*nralip. xx, 1'2: Cnmitpwmnus tinim, ide.st Filium fiinm. Infra xvii, 5 :

qiiid ntjcre (lchcnmus, /mc fin/um halicmus (larifirn mc, hahui^

Ptitcr, clnritate tjunui
refuf/ii, ut tnultts twstrtts diritjtimus a</ /^, priustjunm mum/us aput/ tc. Vol cssct,
Deiis noster. Psal. c.xx, 1 Levavi ocu/os : nomon Domini est notitia Patris; et tunc
mctis iti mtuitfsjnit/c rcnict nu.ri/iummihi. est sensns Fac hoc, Pater c/ari/ica no-
:

Kt ideo ad Palrcm rtMiirrcns, difit /'ff/^r : moi tuum; idest, fae illud qnod prloria
liberame alribulationc
5^//r///VY/ ///<; idest, est nominis; et in idem redit : quia cla-
qua'imminctinliorapassionis.Psal.LXViii, rificato Filio, clarificatnm est Pa- nomen
1 Sa/vum me fac Ihmmic, qunniam in-
:
tris. Ideo antem hoc dicit, quia passione
trarcrunt nfjiur usquc nd animam menm. Filius glorificandus erat. IMiilip. ii, H :

Kt, ut .VMUMistinus dicit, itlcm cst qiiod 1'^actus est ohcdicns (Palri) ustjue admor-

hic Dominus tlicif, Nunc anima mea tur- tem, mortcm aulem crucis. Propter quod
bata est, Pater sa/vifica me, cum eo quod et Deus exa/tavit i//um. Quasi dicat Af- :

dicit, Mattli. xxvi, liS : Tristis est anima fecfus nafuralis pefit ut salvcr; sed ratio
mea ad mortcm.
iistjuc petit ut clarificetur nomen tuum; idest,
Sed nofandum quod haec petifio noii ut Filius patiatur quia scilicet passione
:

proponitur ex proprio motu rationis; sed Ghristi notitia Dei clarificanda erat nam :

ipsa rafio quasi advocata loquitur in ante passionem Deus notus erat in Ju-
persona nafuralis afrectionis, ([ua' desi- da?a tautum, et in Israel magnum nomcn
dcrahaf non mori et ideo rafio designat : ejus sed post passionem suam nomeii
;

motum aflectionis naturalis in hac peti- ejus clarificatum est in fientihus.

tione. Ex quo solvilur quaesfio quae fieri 3. Consequenter cum dicit, Venit ergo
consuevit : quia, ut dicitur ad Hehr. v, voa:c?eca'/o efc.,ponifurgloriaepromissio :

7 : /// omnihus exauditus est j)ro sua reve- et primo inducifur vox gloriam promit-
rentia. Kt tamen in hoc quod petiit, non tentis; secundo ponitur opinio turhae de-
fuit exaudifus. Ad quod dicendum, quad votae dubitantis, ibi, Turba autem qugs
in illis esf cxauditus qua? ipsa ratio ex stabat, et audierat, dicehat tonitruum fac-
parte sua pefebat, et ut exaudicnda. IIoc tum esse; tertio ponifur expositio pro-
autcm quod hic pefit, non proponit ex latae vocis, ihi, Respondit Jesits, et dixit :

parfe sua, nec ut exaudienda, sed ut Non propter me hssc vox venit. J)'icit ergo
exprimens nafuralem affectum et ideo, : quantum ad primum Venit ergo vox de :

secundiim Chrysosfomum, legitur inter- ccs/o. Vox ista, voxestDei Pafris, sicut*
rogative. Et quid dicaml Numquid hoc, voxquae venit supraChristumbaptizatum,
Pater sa/vifica me ex hac horal quasi di- Matth. iii, 17 Hic est Fi/ius meus di/ectus
:

ceret, non dicam hoc. Petitionem autem
hanc ex mofu nafuralis appetitus propo-
sifam repellif, dicens Proptcrea veni in
horam hanc\ quasi diceret Non est jus-
tum ut liberer ex hac hora passionis,
Et similiter quae venit super eum transfl-
guratum, Mafth. xvii. Licet aulem omnis
: talis vox formata sit virtute totius Trini-
: tatis, specialiter tamen formatur ad re-
praesentandum personam Patris unde et :

quia ideo venit ut pafercr, non fatali ne- vox Patris dicitur sicut cohimha for- :

cessifafe ducfus, non humana violentia mataesta totaTrinitate, adsignificandum

coacfus sed sponfe oblafus. Isa. liii,
: personam Spiritus sancti ; et similiter
7 Oh/atus est, quia ipse vo/uit. Supra x,
: corpus Christi a tofa Trinitate formatum
18 Nemo to//ct eam, scilicet animam
: est, sed specialifer a persona Verbi as-
meam, a me ; scd ego pono eam. Pefi- sumptum, quiaad hoc formatum est ut ei
tionem autcm suam proponit rafio, cum unirctur. Vox ergo isfa duo facit. Primo
dicit Pater c/arifica nomen tuum. Uhi
: manifestat praeteritum, dicens, Et c/ari-
per uomen tuum possumus duo intelli- ficavi; idest, clarum genui ab aeterno,
gere. Scilicef ipsum Filium. Nomen cnim quia Filius non est nisi quaedam clarifas
a nofifia dicifur, quasi notamcn unde : et splendor Patris. Sap. vii, 26 Candor :

nomcn est guo manifestatur res; Filius est /ucis seternx, et specu/um sine macu/a
aufcm manifcstat Pafrem '. Infra xvii, Dei majestatis. Hehr. i, 3 Qui cum sit :

6 Patcr, ynanifcstavi nomcn tuum homi-

: sp/cndor g/oriae, et flgura substanti^ ejus.
nibus. Et dc hoc iiomine dicitur Isa. xxx, Vel c/arificavi, in uativifafe, quando An-
21 lEcccfiomen Dofninivcnitde/onginquo. geli cecinerunt G/oria in exce/sis Deo;
:

Est ergo sensus Pater c/arifica nomen : Luc. ii, 14 et in miraculis per eum
:

' Ai. : • quo manifestat Patrem, >> intermediis omissis. — * Parm. : « sicut illa quae. p
 CAPUT XII. 487
factis. Secundo praenuntiat futurum : Et siint omnes thesauri sapientix et scicntiae
iterum glorificabo. in passione. in qua Dei absconditi : Coloss. ii, .5 : ita ut no-
triumphavit de diabolo, et in re.surrec- verit omnia quae Pater novit. ^'e^/ /;ro/>/er
tione et ascensione, et in totius mundi vos venit, scilicet instruendos. In quo da-
conversione. Actor. iii, 13 Dcus patrum : tur intelligi, quod multa dispensative
nostrorum clarificavit Filium suum Jesum. circa Christum propter nos facta sunt,
4. Opinio turbae dubitautis de voce po- non quod eis Christus indigeret. Kom. xv,
nitur, cum dicit Turba ergo quse stabat,
: 4 Quaecumque scripta sunt, ad nostrajii
:

etaudierat, dicebat tonitruum essefactum : doctrinam scripta sunt.

in qua quidam erant grossioris et tar- 6. Consequenter cum dicit, Xunc judi-
dioris intellectus, quidam vero acutioris; cium est mundi, ponit vocis significa-
quamvis omnes imperfecte se haberent tionem etprimoponit judicium quo erat
:

ad ipsius vocis cognitionem. Nam desi glorificandus secundo subdit judicii:

diosi et carnales non perccperunt vocem etrcctum, ibi, \unc priuceps ?)iu?idi /lujus
ipsam nisi quantum ad sonum et ideo ; ejicietur foras; et tertio clarificationis
dicebant, tonitruum factum esse sed non : modum, Et si ego exaltntus fuero a
ibi,
usquequaque decipiebantur vox enim : terra, omnia traham ad meipsum. Dicit
Domini tonitruum erat tum quia mira- : ergo Nunc judicium cst mujidi.
:

bilem significationem habebat, tum quia Sed si hoc est, quid ergo expoctamus
maxima continebat. Job. xxvi, 13 Cum : quod Dominus veniat iterumjudicaturus?
vix pai^am scintillam sermonum ejus au- Ad quod dicendum, quod jam veiiit ad
dierimus, quis poterit tonitruum magnitu- judicandum judicio discretionis, quo dis-
dinisillius intueri? Psal. lxxvi, 14 Vox : cerneret suos a non suis. Supra ix, W.) :

tonitrui tui i?i rota. Acutiores vero per- I?i judicium ego i?i hu?ic ??iu?idu??i vtvii :
ceperunt de ipsa voce quod esset sonus etde hoc dicit Nunc judicium est ?nu?idi. :

vocis articulatae et significativae unde : Sed venturus est ad judicandum judicio

dixerunt eam esse locutionem. Sed cre- condemnationis, ad quod primo non ve-
dentes Christum csse purum liominem, nit. Supra III, 17 No?i c?ii??i misit Dcus :

defecerunt, locutionem illam Angelo tri- Filium suum i?i mundu??i ut judicet '

buentes unde dicebant

: Ajigelus ei lo- : mimdum, sed nt salvetur mu?idus pcr
cutus est qui quidem simiha patiebantur
: ipsum. Vel dicendum^ quod duplex est
diabolo,quicredcbatChristumAngelorum judicium. Unum quo condemnatur mun-
adminiculo indigere unde dicebat, ; dus, et de hoc noii dicitur hic aliud est :

Matth. IV Angelis suis mandavit dc te, et

: judicium mundi quojudicatur promundo.
in manibus tolle?it te. Non enim Ange- incjuantum mundiis a servitute dial)oli
lorum custodia indiget et adjutorio scd ; liheratur. IIoc modo intelligitur illud
ipse Angelos glorificat et custodit. Psal. xxxiv, 1 : Judirn, Do??u?ie, ?ioce?ites
5. Expositio vocis subditur, cum dicit : me, expug?ui i??\pug?uuites nw etc. Kt IhTC
Respojidit Jcsus, et dixit etc. Et primo duo in idem redount ipiia hoc ipsoquod :

exponit vocem prolatam secuiido ponit ; judicatur pro mumlo, excluso diabolo,
contradictionem, il)i, J{cspo?ulit ci turbn; (Hsccrmintur boni a mahs.
tertio subdit Domiiii respoiisioiicm, ibi, 7. Eirootus jiidioii ost oxolusio diaboli :

Dixit ergo eis Jesus. Circa primum duo unde dicit Nu?ic p?'i?iccps hujus ?nundi
:

facit. Primo ponitcausam vocis sccundo ; ejicictur foras, por virtiitom passionis
subdit ejus sigiiifioatioiKim, ibi, \uur (lliristi iindo sua passio osl ojus olaritl-
:

judiciwn cst ??iu?idi oto. SoieiKhim ost oalio iit

; quasi |)or lioo oxponaf (|iiod
circa primum, quod qiiia dixorant : A?i- dioit, Kt larifxcnbo i iiKiiianfum soilioof
gelus locutus est ei Angelus autom lo-: j)ri?ueps hujus mtuidiejicietur /oras, qiiasi
quitur alioui rev(dando ad ufiUtatom (\jus |)or passioiiom viotoriam do diabolo lia-
cui loquitur, siout \r,\U\\ Aj)ooal. i, (»t bo.it. .loaii. III, S
I /u hor nppnruit lilius :

Ezeoli. i; idoo I)omiiiiis ostoiidonsse non I)f'i, ut dissolvnt opcrn dinbnli.

indigere alicujus voois, seu angolicae re- Sed oiroa hoo diibitafiir de triluis.
velationis adminioulo, dioil Non projjter : Primo de hoo (juod dioit diaholiim prin-
me, scilioot iiistriioiidiim, vpjiit h.vc vor, oipoiu hiijiis miiiidi, (»x (|iio MMiiioli.ri
sed proptcr i:os. .Mliil oiiiiu signilloavit <lii'iiiit oroaforom of domiiium oin-
oiiiu
quod ipso ante nesciret quia i?i ipso : niuin visibilium. .Vd hoo dioendum, quod

* Al. : « judicaret. )»
 :

4 8« EVANGRLIUM JOANNIS.
(lialiohis prinrops muudi Inijus,
(llrifur omncs justi liherati erant a peccato,
sed
noii iialin"ali (ioniinio, scd nsurpalion(i, iion totaliter, (jiiia adliuc detinehantnr ne
iininantnni lioinincs innntl.ini, conloinpto introdiiccicnlur in rcgniim et (jnanlum :

vero Domino, st^ sibi suhdidcnint. II ad hoc in eis ali^iuid jiiris hahehat, quod
Coriiith. IV, t Dctia /nijus s,i'cu/i excx-
: tamen per passionem Christi totaliter su-
cdvit iiirutrs in/i>/r/ii/ni. Kst orf.ro prin- hlatum est, quando fl.immeus gladiiis
ceps nnindi hiijns, iiKinantiim in niiin- amotus est, quando diclum est homini
daiiis hominihns [^rincipatur, ut Augus- Luc. xxiii, 43 : Uodie mecum cris in pa-
linus (licit, qui toto orhe terrariim dillusi radiso.
siiut. Nam nomcn miindi (jnainhxjuc Modus aiitem passionis est per exal-
8.
aocipitnrin inalam partcm pro hominihus tationem unde dicit Etcgo,siexa/tatus
: :

mnndnm amanfihus supra i, 10 Mun- : : fuero a terra, omnia tra/iamad meipsum.

dus euni non cognovit quandoque autem : Circaquod sciendum,quod Chrysostomus
in hoiiam pro hoiiis hominihns sic in exemplo quod si aliquis tyran-
utitiir tali :

mundo viventihus ut tameu eorum coii-

•
nus, qui consuevisset aliquos suhditos
versatio sit in coelis. II Corinth. v, 19 : opprimere, ferire, et in vincula mittere,
Deus eratin C/iristo mundum reconci/ians deinde ex eademdementiaetiameum qui
sibi. in nullo sibi suhditur eodem modo affi-
Secundo duhitatur de hoc quod dicit, ciat, ut in eumdem
carcerem diicat me- ;

Ejicietur foras nam si ejectus csset : rito hoc etiam aliorum qui sibi subjicie-
foras, non ila tentaret nunc sicut ante bantur dominio privari debet ita et :

tentabat, ciim tamen tentare nondesierit Christus contra diabolum fecit. Diabolus
non ergo ejectus est. Ad quod dicendnm cnim propter peccatum primi parentis,
est, secun(ium Augustinum, quod licet aliquod jus habehat in hominibus unde :

diabolus tentet homines qui desierunt poterat aliquo modo juste in eos saevire.
esse de mundo, non tamen eo modo Quia vero etiam in Christo, in quo nullum
tentat quo prins tunc tentahat et : quia *
jus habebat, similia tentare ausus est,
regnahat ah interiori sed postmodum ab ; dum eum tentator invasit in quem non
exteriori tantum. Nam quamdiu homines habebat quicquam, ut dicitur infra xiii,
sunt in peccato, tunc regnat ab interiori, ideo dignum ' fuit ut etiam omni ^ domi-
ettentat. 12 Non regnet pec-
Rom. vi, : nio privaretur per mortem Christi. Et hoc
catum in vestro morta/i corpore, ut obe- est ^ quod dicit Si exa/tatus fuero a :

diatis co7icupiscejitiis ejus. Sic ergo ejec- terra, omnia tra/iam ad me ipsum. Ubi
tus est foras, quia effectus peccati in primo praemittit modum mortis secundo ;

homine non est ab interiori, sed ab Evangelista exponit quod dicit, ibi, Hoc
exteriori. autem dicebat significans qua mortc esset
Tertio quaeritur de hoc quod dicit : moriturus. Modus autem mortis est per
Nunc princcps /lujus mundi ejicietur fo- exaltationem in ligno crucis. Expositio
ras ex quo videtursequi quod ante pas-
: autem est, quod in hoc signavit qua morte
sionem Christi non erat ejectus foras, et esset moriturus.
per consequens, tunc ejiciatur foras cum Sciendum est autem, quod duplici de
quando homines liherantur a peccatis, causa Dominus voluit mori morte crucis.
quod Ahraham, Isaac, et alii veteris tes- Una quidem propter mortis turpitudinem.
tamenti non fuerunt liberati a peccato. Sapient. Morte turpissima con-
ii, 20 :

Ad quoddicendumest, secundum Augus- demnemus eum. Unde et Augustinus di-

tinum, quod ante passionem Christi ejec- cit Ideo hoc modo Dominus mori vo-
: ((

tus erat a singularibus personis, sed non luit, ut hominem neque ipsa mortis tur-
a mundo, sicut post. Namilludquod tunc pitudo a perfectione justitiae repellat. »
in paucissimis hominibus factum est, Secundo, quia sic mors est per modum
nunc in multismagnisque populis Judaeo- exaltationis unde et Dominus dicit
: Si :

rum et rientium
ad Christum conversis, exa/tatus fuero. Quod quidem genus mor-
virtute passionis Christi faclum esse di- tis conveniehat fructui, causae et figurae
gnoscitur. Vel dicendum, quod diabolus passionis. Fructui quidem, quia per pas-
ejicitur per hoc quod homines liherantur sionem crat exaltandus. Philip. ii, 8 :

a peccato; sed ante passionem Chrisli, Factus est obcdiens usque ad mortem.

* Al. : « sicut hoc in mundo. » — * Al. clecst lit « omni. » — ' Al. « etiam. »
« quia. » — ' Al. : « signum. » — Parm. omit-
: :
 , :

CAPUT XII 189

mortem autem crucis : propter quod Deus maxime apparet caritas Dei ad hominem,
exaltavit illum, et donavit illi nomen qnod inquantum pro ipsis mori digoatus est.
est super omne nomen. Et ideo Psal. xx, Rom. V, 8 Commcndat Deus snam cari-
:

14, dicebat Exaltare, Domine, iti virtute

: tatem in nobis, quoniam cum adfiuc pec-
tua. Causae vero passiouis conveniebat catores essemus secundum tempus, Chris-
dupliciter quia et ex parte hominum et
: tus pro nobis mortuus est. In hoc comple-
ex parte daemonum \ Ex parte quidem vit quod sponsa petit Cant. i, 3 Trahe :

hominum, quia pro ipsorum salute mo- me post te, et cu?'remus in odorem unguen-
riebatur; ipsi autem perierant, quia de- torum tuorum.
jecti et demersi erunt ad terrena. Psal. Notandum est autem quod trahit Pater,
XVI, H
Statuei^unt oculos suos declinare
: trahit etFilius. Stipra vi, 44 Xemopotest :

in terram. Voluitergo mori exaltatus, ut venire ad me nisi Pater qui misit me,
corda nostra ad coelestia elevaret. Sic enim traxerit eum. Ideo autem dicit hic, Omnia
ipse est via nostra in coelum. Ex parte traham, ut ostendat quod eadem est ope-
vero daemonum, ut scilicet eos qui in ratio utriusque. Dicit autem, Omnia, non
aere principatum et potestatem exerce- Omnes, quia non omnes trahuntur ad
bant, ipse elevatus in aere conculcaret ^ Filium. Omnia, inquam, traham, idest
Figurai vero conveniebat, quia Dominus animam et corpus. Vel omnia genera
fieri praecepit serpentem ceneum in de- hominum, scilicet Gentiles et Judaeos,
serto, ut habetur Num. xxi. Supra iii, servos et liberos, mares et feminas. Vel
14 Sicut Moyses exaltavit serpentem in
: omnia praedestinata ad salutem.
deserto, ita exaltari oportet Filium homi- Et notaudum quod hoc ipsum quod
nis etc. Sic crgo exaltatus omnia Iraham, dicit omnia trahere ad seipsum, est prin-
per caritatem, ad meipsum. Hierem. cipem hujus mundi foras ejicere non :

XXXI, 3 In caritate perpetua dilexi te,

: enim est conventio Christi ad Belial, nec
ideo attraxi te, miserans. In hoc etiam lucis ad tenebras, II Corinlh. vi.

LECTIO VI.

1. Respondit ei turba Nos audivimus ex lege, :

num ejus quod non corrumpetur. Et ex
auia Chnstus manet in Eeternum. Et quomodo tu
icis Oportet exaltari Filium liominis ? Et quis est
:
hac autoritate duas dubitationes formant :

iste Filius hominis? 2. Dixit er^o eis Jesus Adhuc :

unam de facto, aliam de persona. De
modicum lumeii in vobis est. 3. Ambulate dum lucem
habetis, ut non vos tenebrae comprehendant. 4. Et facto, cumdicunt Quomodo tu dicis : :

qui ambulat in tenebris, nescit quo vadat. .5. Dum Oportet cxaltari Filium hominisl
lucem habetis, credite in lueem ut tilii lucis siiis.
6. Hsec locutus est Jesus, et abiit, et abscondit se ab
Sed cum Chrislus iion dixerit, Oportet
eis. cxaltari Filium hominis ; sed Ego si exal-
tatus fucro, etc, quomodo Juda^i dicunt
Posita promissione de glorificatione
1. Oportet exaltari Filium hominisl Sed di-
Domini, et expositione vocis, hic conse- cendum quod Jiida'i jam assucti erant
quenter ponitur dubilatio turba; ubi : verbis Domiiii unde menioiitcr tonue-
'
:

primo introducit auctoritatem legis; sc- ruut quod dicebat se esse Filium hominis.
cundo ex ea dubitationem movet, Et ibi, Ideo cum dixit Ego, si cxaltatus fucro a
:

quomodo tudicis, etc. Dicit ergo quautnm tcrra, onuiia trahnm ad mcipsuni pr(> :

ad primum Itcspondit ci turba, scilicct : eodem intcllcxerunl ac si (iixis.set Si :

Domino de sua morle loquenti Nosaudi- : Filius hominis esset exaltatus ut .\ugus- :

vimus ex lege. Lex hic accipitur commii- tinus dicit. Vel dicendiim (juod licet hic
niter pro tota Scrij)tura voteris tc^sf auKMiti nou rccerit iiKMitiontMii dt> honiinis, l''ilio

quod Christus in ictcrnnm manct. Et hoc tjuutMi supra iii, Oportcl,

1 i, hoc tlixil :

potest ex multis locis veteris lt;stanitMiti iiit|uaui, c.ra/lari Filiuni honiinis.

haberi, et pra»cipue Isa. i.x, 7 Mullipli- : StMl videlur lioc (|ut)il ipsi tlicunt ,

cabitur ejus impcrium, el pacis ^

non crit Oportcl c.raltari Filium hominis, iii niillt)

finis. Dauiel. vii, xiv Polcslas cjus po- : ctiiitrariari tM tiuod iVwcvM. guod Chrislus
testas ieternd, qux non au/erclur, cl rcg- mant'1 in ,vlrrnu/n. Sed diceiulum ad hoc

* Pann. : « ex parledoemonis, et ex partc, etc. » ojus. » — * .\1. : • in vorbis. »

— ' Parm. : « conculcet. » — ' Al. : • et pacis
 :

190 EVANGELIUM JOANNIS

quod quia nominus consucvorat (Mspara- cum sit adjectivum dctorminans hoc quod
bolicc. Itxjui iilco nuilla coiuni (lua' di-
: dicit, lumvn; (juasi dical : Quoddam lu-
cehanlur, intcUigclianl. rndc ct lioc quod men in iiKjuantum recognoscilis
vol)is ost,
Domimis dixit, exaltationcm in mortcm quod Christus manct in aiternum. Ha'c
crucis suspicali sjiiit. Snpra viu, •2H ('lon : cnim vcrilas (jua'dam cst omnis autcm :

cxdltaveiitis l'iliiim homiiiis, tuiic cofjiios- manifcslalio vcritalis cst (jnoddam lumen
cetis </uia efjo siim. Vel tliccndum quod infusumaDeo.Sodtamenliimenistudquod
hoc idco inlclloxcrunl, quia jam id facero est in vobis, modicum est quia licet co- :

cogilaltant. Undo eis verliorum istorum gnoscatis Christi aMernitatcm, ejus tamen
inlcllcctum nonapcruif acumcn scicntia», luortcm resurrcctionem non creditis
el :

sed simulata conscicntia malitia'. in (jiio patct quod non habetis fidem per-
Scd attende corum maliliam (juia non : fectam. Istis ergo convcnit quod dictum
diciint \os nudiviinus cx leye quod
: est Petro, Matth. xiv, 31 Modicx fidei,
:

Christus nihil patitur nam iu multis : quare dubitasti ? Sccundum Chrysosto-

locis Scriplurarum de passione ct resur-
'
mum vcro dicitur : Adhuc jnodicum, sci-
rcctione ejus agitur, sicut ilhid Isai. liii, hcet tempus extat, quod lumen in vobis
7 Tainqiiam ovis ad occisioncm ducetur :
: est, idest ego, qui sum lumen quasi ;

et illud I*sal. iii, G Eijo dormivi et sopo-

: diceret Parvo tempore ego lux vobis-
:

ratus sum et exsurrexi.

, Sed dicunt : cum sum. Infra xvi, 16 : Modicum, ct
Quoniam Christus manet in setcrnum. jam non vidcbitis me.
Cujus ratio est, quia in hoc nulla fuisset 3. Et ideo consequenter exhortatur cos
contrarietas, cum immortalitati Christi ex ad complementum et profectum boni
passione ejus nuUum factum fuisset im- habiti^ et primo ponit suam exhortatio-
:

pedimcntum. Yolebant enim ostendere nem; secundo ostendit periculum immi-

eum ideo non esse Christum, quoniam nens, nisi proficiant, ibi, Qui ambulat in
Christns manet in aztcrnum; ut Chrysos- tcnebris, nescit quo vadat. Dicit ergo :

tomus dicit. Dico quod modicum lumen habetis tamen ;

De persona autem quaestionem movent, dum illud habctis, ambulatc; idest acce-
cum dicunt Quis est istc Filius hominis?
: dite et proficite, ut simul cum aeternitate
Hoc ideo quaerunt, quia Dan. vii, 13, di- intelligatis moriturum Christum, et re-
citur : V^idi, et ecce quasi Filius hominis surrecturum. Et hoc secundum primam
venicbat, ct usque ad antiquum dierum expositionem. Yel ambulatc dum lucem
pcrvenit quia per illum Filium hominis
: habctis idest, dum vobiscum sum, pro-
;

inteUigebant Christum; quasi dicerent ficite, et satagite sic me habere ut nun-

Dicis quod oportet exaltari Filium homi- quam pei'datis. Psal. xxxviii, 16 Do- :

nis; et Filius hominis, quem intelligimus
Christum, manet in asternum quis cst
ergo iste Filius hominis? Si non manet in
aeternum, nec est Christus. In hoc autem
reprehcndenda est eorum tarditas quia
adhuc dubitant post tot visa, tot audita,
minc, in lumine vultus tui ambulabunt.
: Et hoc ne tenebrx, infidelitatis, ignoran-
tiae et perpetuae damnationis, vos compre-
hendant; et sic ulterius procedere non
: possitis. Tunc enim homo comprehendi-
tur tenebris quando totaliter in infide-
'

an ipse esset Christus. Eccl. xxii, 9 : litate demergitur quod esset, si eo mo- :

Cum dormioitc loquitur qui narral stulto do credideritis Christi aeternitatem ut

sapientiam. negetis in eo mortis humilitatem. Job
2. Consequenter cum dicit, Dixit ergo III, 23 Yiro cui abscondita cst via. Ihid.
:

eis Jesus etc, satisfacit Dominus eorum xxxvii, 19, Omncs involvimur quippe te-
dubilationi aliqualiter et primo com- : ncbris.
mendat bonum quod habebant; secundo 4. Periculum imminens nisi proficiant,
hortatur eos ad profectum, ibi, Atnbidate subdit dicens Et qui ambulat in tcne-
:

dum lucem habctis; tertio admonitionem bris, Jiescit quo vadat. Nam lumen, sive
exponit dicens Dum lucem habetis, cre-
: exteriiis sive interius, hominem.
dirigit
ditc in lucem. Dixit ergo eis Jcsus Ad- : Exterius quidcm dirigit quantum ad ex-
huc modicum lumcn in vobis est. Quod teriorcs actus corporales; sed interius
quidem potcst dupliciter legi. Unomodo, dirigit ipsam volunlatem. Qui ergo non
secundum Augustinum, ut scilicet modi- ambulat in luce, non perfecte credendo

• Parm. omitlit : • scripturarum. » — ' Parm. omittit : « liabiti. » — ^ kX. : « in tenebris. »

I
 CAPUT XII. 191

in Christum, sed amhulat in tenebris,
nescit quo vadit; idest, ad quem terminum
dirigatur. Ps. lxxxi, 5 Nescierunt neque
intellexerunty in tenebris ambulant. Quod
cem, idest in me; hoc est, proficite in
cognitione mea; ut filii lucis sitis; quia
: ex hoc quod creditis in me, eritis fdii
Dei. Supra i, 12 Dedit eis potestatem filios
:

quidem et ipsis Judaeis contingit quia : Dei fieri, his qui credunt in yiomine ejus.
nesciunt quid agant; sed ut in tenebris 6. Hic Evangelista narrat factum quod
ambulantes, putant quidem rectam ince- fecit Jesus, scilicet quod abscondit se\
dere viam, et unde Deo placere credunt, Sed cum supra viii, legerimus Chris-
magis displicent. Similiter et liaeretici tum hoc idem fecisse, in promptu est
unde errantes credunt lumine veritatis
*
ratio, quia tulerwitlapides, ut jacercnt in
et gratiae potius demerentur.
privati eum; sed hic suaj absconsionis nulia
Proverb. xiv, 12 Est via qiise videtur : ratio assignatur, cum nec lapides leva-
homini recta novissima autem ejus dedu-
; rent, nec eum blasphemarent quare ergo :

cunt admortem. abscondit se? Ad quod dicendum, quod

o. Consequenter cum dicit, Dum lucem
habetis, credite in lucem, exponit quod
dixit, scilicet quid sit ambulare ; et hoc
dupHciter, secundum duas praemissas
expositiones. Primo secundum primam
Dum lucem habetis idest, dum aliquid
habetis de notitia et lumine veritatis
credit in lucem
fectam, ut jilii
camini veritati.
sumus noctis neque tenebrarum igitur
idest in veritatem per-
*,
lucis sitis idest, ut renas-
; tequam patrare opere tentent, fugere
I Thessal.
Domiiuis scrutans eorum corda, cognovit
furorem et malitiam eorum, quam jam
conceperant de eo occidendo. Unde vo-
lens eos praevenire, non expectavit ut in
: opusexirent; sedabscondendo se, eorum
invidiam et iracundiam mitigavit. In quo
;
nobis dedit exemplum, ut cum de ali-
quorum malitia nobis constat, jam an-
v, 6 : Non debemus. Nihilominus Dominus ostendit
: facto quod dixit verbo dixerat enim
: :

non dormiamus. Vel secundum aliam Ambulate dum lucem habetis, ut no)i te-
expositionem : Dum lucem habetis, idest nebrge vos comprehendant. Ilas tencbras
me qui sum lux supra i, 9 Erat lux : : cujusmodi sint, insinuavit per suam
vera qux illuminat omnem hominem ve- absconsionem*. Isa, viii, 17 Expectabo :

nientem in hunc mundum : credite in lu- cum qui abscondit se a domo Jacob.

LECTIO VM.
1. Cum autem tanta signa fecisset coram
eis, non
pibus tnulti crediderwit in eum. Circa
credebant in eum. Ut sermo Isaise Prophet» im- pri-
2.
pleretur, quem dixit Domine, quis creditlit auditui
:
mum duo facit. Primo proponit eorum
nostro, et brachium Domini cui revelatum est ?3. Prop- mirabilem iufidelitatis (hiritiam; seoundo
terea non poterant credere. 4. Quia iterum dixit
Isaias: Exciiccavit ocuios eorum, et induravit cor ne credatur irrationabiliter vel fortuito
eorum, ut non videant oculis, etnon iiitelligant corde inducit prophetiam, ibi, Ut sermo Isaix
et convertantur, et sanem eos. Hiec dixit Isaias, .^).

quando vidit gioriam ejus et locutus est de eo. Prophetx implcrelur. Dioit orgo Evange-
Hsta, quasi admirans Dictum ost, (juod
:

1. Supra Evangclista tractavit multi- Dominus multa signa fooil pula (juod :

pliciterde gloria Christi, ex qua Judwi aquam mutavit in vinuni siqtra ii quod :

ex invidia commoti sunt ad occidondum paralytioum ouravit, supra v quod iUu- :

cum; hic agit de alia occasione passionis minavit oa'oum, supra ix quoil rosusci- :

ejus, sciHcct dc iiifidcHtatc JudaM^rum. tavif nK^rlunm, suj)ra xi ot tamon cum

:

Et primo tangitur eoruni inndelitas se- ; tanta sk/iki fecisscf corani, ris non rrcdc-
cundo ipsa reprehenditur a Domino, il)i, bant in cum. Consuoverunt crgo dioero
Jesus axUem clanuivit ctc. Ciica priniuni supra VI, 30 Quod sif/num ostcndis no-
:

diio Primo reproh(Mi(lit inlidclila-

facit. bis, uf crcdnmns fibi ? Sod ooco «juod
tem omnlno non crtMlcnliiini stH-undo ; EvangoHsta dioil Cuni fanta siyna frcis-
:

infidehtatem eorum qui ciedebant, lamcn sctcoram cis, non crcdrbant in cum. Infra
in occulto, ibi, Vcrumtamcn ct ex princi- XV, 24 Si opera non frcisscni in eis qux
:

* Parm. « hfrretici errantcs, olc. » - « ascensionem. »

• Al. : «
:

lumen. » — * Parni.: « te. »> • l*arm. —

192 evan(;klium joannis
7iemo n/ius fcrit, percatnin /lon halxToit. litatciu, diccus : iJoniinc, f/iiis crcdidit
Uiule lion i>(»l('raiit (liccie illud l'saliu. nnditni nostro'! VA priiiio (juautum ud ino-
Lxxui, 9 nostrn non vidiniiis.
: Sii//iti duiu coiuinuiicin, (]ui cst pcr instruclio-
i. cuin dicit, L't scrnio
t',oiise(jui'uk'r ncin, ciiin dicit Quis creiliilit nuilitui
:

Isni.r Pro/i/it'f:i' ini/ilcrctur, iutroducunfiir nostrii? l^hiod (|uid('in habctur loc. cit.,

ud lioc tosliiuoiiia l'roplu'taruui ct priiuo : ruoinodo ut

ct [)otcst (lu[)licitcr iiilclligi.
introdiiciintur prophctiai; secundo ostcii- sit sciisus Quis credidit niiditui tujstrol
:

ditiir (|uo(l dc (lliristo lo^iiiuutur, ihi, /I.rc (juod scilicet nosuudivimus u tc. Abdiai i,
dicit /snins ctc. (lirca prinium diio lacit. Audituni audivimus a Domino exerci-
l'rimo iiuliicit prophcliam |)raMlicciitcm tuum ctc. Psal. i.xxxiv, 9 : Audinm r/uid
eoriim iiilidclitatcm secundo suhdit pro- ; loijuntur in me Dominus
Deus. Quasi di-
phctiampra^diccntcm iuddclitutiscuusam, cuiit Nos uudivimus a te; sed Domine,
:

ibi, l^ro/itcren non potcrant crcdere. Dicit quis crcdct nobis qiuc de nativitate et
ergo Dico tjuod nou credchunt in cum,
: passionc tua tc loqucutc audivimus ? Unde
tit scrnio Isnix Pro/)/ietx im/dcretar etc. et totiim illud capitulum Isaia^ loquitur
Ubi sciendum est, quod ly ut iii sucra de his. Dicit autem Prophctas audire, ut
Scripturu (juuudoqiie accipitur caiisalitcr. insinuct modum illumiuutionis Prophetu-
sicut illud suprux, 10 Ego vc/ii ut vitam : rum. Nam pcr visum accipit homo copni-
/inben/it quaudoque autcm tenetur con-
: tionem immediate de re visa; sed per
secutive, et significat eventum futnrum : auditum non habetur immediate coguitio
et sic accipitur hic. Non enim ideo non a re visa, sed ab aliquo signo illius rci.
crcdcbaut quia prwdixerat Isaias sed '
; Quia ergo Prophet* non immediatc vidc-
quia non craut crcdituri, ideo pra^dixit : baiit essentiam divinam, scd quaedam
unde ex non crcdentibus sermo Isaia; signa divinorum, ideo dicit eos audire.
impletur. Luc. ult., uv Necesse est itn- : Num. XII, 6 Si quis fuerit i/iter vos Pro-
:

pleri o//mia qux scripta swit. Matth. v, p/ieta Domi/ii, in visione apparebo ci, vcl
10 Jota unimi aut u/nis apex non prxter-
: per som/iiu/)i loquar ad illum, quasi per
ibit a leyc, do/iec om/iia fiant. qua?dam signa. Filius autcm aeternaliter
Sed si necesse erat ut impleretur sermo videt ipsam divinam essentiam. Supra i,
Isaia?, videtur quod Judaei sint excusabi- 18 Dcum /lemo vidit u/iqnn/n
: unir/e/ii- :

les dc eo quod non crediderunt non : tus Filius, qui est i/i si/iu I^ntris, ipse enar-
enim poterant facerc contra prophctiam. ravit. Quis eryo credidit auditui /lostrol
Responsio, Dicendum, quod sic proplie- idest, quis credidit his quae audivimus et
tatum erat, ut eorum arbilrio uterentur : nairavimus? Quse aiidivi a
Isa. xxi, 10 :

Deus cnim futurorum praescius eorum in- Domi/io exercituuj/i Deo Israel, a/muntiavi
fidclitatem pcr prophetiam praedixit, non vobis. Alio modo quis credidit auditui :

fecit : non enim propterea Deus qucm- /lostrol idest, his quae a nobis audiunt
quam ad peccandum cogit, quiu futura Ezecli. xxxiii, 31 : Audi/mt se/^mo/ies meos
hominum peccata jum novit. Illud crgo cx ore tuo, et tion faciunt eos quia i/i ca/i- :

peccatum -quod Jud*i fecerunt, Domi- ticu/n o/'is suivertunt illos. Quantumautem
nus, quem nihil latet, facturos eos prac- ad modum singularem, qui est per reve-
dixit. (^uid autem Prophcta dicat, subjun- lationem, dicit Et brac/iium Domi/ii cui
:

git dicens : Dotni/ie, quis crcdidit a/iditui rcvclnlu/n estl Brachium dicitur Filius,
nostro, et brac/iiutti Domitii cui revela- per qucm
Putcr omiiia operatur, sicut
tum est? brachium hominis dicitur per quod homo
Ubi scicndiim est quod duplex est operatiir. Et si homo solo verbo interiori
mod.is crcdcndi. Aliquando quidcm pcr operaretur, tunc verbum cjus posset dici
instriictioncm alterius et hic est commu- ; brachium suum. Sic crgo dicitur brachium
nis modus crcdcndi. Hom. x, 17 Fidcs : Dei, non quod Deus Pater figiira determi-
ex auditu, auditus autei/i per vcrbum netur carnis humanae, et brachium habeat
C/iristi. Aliquando autem per revelatio- corporale ; sed omtiin facta
quia/?<?/' ipsut/i
ncm divinam ; el hic est singularis mo- sutit supra u, 3. Et Job, xl, 4 Si /labes
: :

diis, dc quo Apostolus dicit (ialat. i, i2 : brac/iiutn sicut Deus, et si voce simili totiasl 1
Neque ab didici illudticque accepi,
/lot/iitie Luc. I, 51 Fecit potetitiatn iti brac/iio suo,
:

sect /jcr revelatio/ie//i Jesu C/insti. Isaias dispersit superbos tnetite cordis sui.
Liii, ergo pra^dixit (juidem credentium ra- Notandum ergo, quod ex hoc verbo
* Al. (ieesl : « Isaisa. » — * Al. : « per pecca- tum.
 CAPUT XII. 193

occasionem sumpsit erroris sui Sabellius, hoino excusatur, si non facit ea quae ab-
dicens, eamdem personam esse Patris et solute sunt sibi impossibilia *; sed si non
Filii Arius dicens. Filium esse Patre
; et facit ea si qua sunt sibi impossibiHa ex
minorem, Non enim duse personce, sed suppositione, non excusalur sicut si :

una, est homo et brachium ejus; nec
brachium homini aiquale
quod dicendum est, quod
est sufficiens similitudo nam ea qiia' in
creaturis sunt, non perfecte repr*sentant
detur quod aliquis habeat malam volun-
dici potest. Ad tatem omnino furandi, et dicat impos-
in talibus non sibile sibi esse non ^ peccare quamdiu
: voluiitatem obstinatam iham Iiabeat,
non excusatur quia hujusmodi impos- :

ea quae sunt iuDeo. Unde D ionysiu s dicit sibilitas non est simphciter, sed ex sup-
quod symboHca Theologia non est argu- positione ;
polest enim voluntatemma-
mentativa. Non ergo dicitur brachium lam deponere. llicit ergo : Proplerea non
Filius quasi ejusdem personai cum Patre pjoterant credcre ,
quia scihcet habent
sit, vel minor eo sed quia per eum om-
; voluntatem obstinatam in sua malitia ^.
nia operatur. Dicit ergo Et brachium : Hier. xni, 23, 23 Quomodo scilicct potest :

Domini cui reoclatum estl quasi dicat, JEthiops mutare pellcm auam, et pardus
paucis, scihcet ipsis Apostohs. I Corinth. varietates suas ; ctvos poteritis henc faccrc,
II, 10 Nobis aiitem rcvelavit Dcus per
: cum didiccritis molum. Malth. xii, 3-4 :

spiritum suum. Quomodo potestis bona facere, cum sitis

3. Consequenter cum dicit, Propterea malilKl simile est sicutsi dicerem de ali-
non poterant crcdere, ponit prophetiam quo Ego nullo modo possum eum diii-
:

praedicentem infidehtatis causam. Et si gere sed habco cum odio. Quantum ad

:

intendamus haic verba Evangehstffi, vi- secundum, sciendum ^, quod exca^catio

dentur quidem secundum superficiem et induratio Dei non iiilcHigitur (|iiasi
hlterffi habcre obscurum intellectum \ Et Deus immittat malitiam, vcl ad peccan-
primo quia si dicatur quod propterea non dum impehat sed per lioc (juod non iii- ;

poterant crcderc quia hoc dixit Isaias, vi- fundat gratiam qiiam quidem gratiam :

dentur Judaii excusabiles esse. Quod enim iiifundil ex sua misericordia

sed causa ;

peccatum esf hominis non - facientis quod hujus quod non est ex parte infimdit,
non potest facere? Et, quod gravius est, iiostra, inquaiitum scilicct in nobis est
in Deum culpa retorquetur, quod exca^- ahquid gratia" diviiia' repugiians. Nam
cavit oculos eorum. Tolerabile autem ips(!, quantum iii se est, illumitmt omncm
esset, si hoc de diabolo diceretur quia, : hominctn venioitem in hunc mutulum :

ut dicitur II Corinth. iv, 4, Dcus hujus suprai, 9. I Tim. ii, 4: a Vult onnws ho-
S3eculi excxcavit mcntes infulelium. Sed mi)ies salvos feri. Scd quia nos a Dco re-
hic dicitur do Domino iiostro. Nam Isa. cedimus, ideo gratiam siiam nobis sub-
VI, l,dicit: Vidi Domimmi sedentem super traliit, Osca' iv, 0, Quia tu scicntiam rc-
solium cxcelsum. Et scquilur vers. 10 : jjiilisti re])clt(nn tc. Ibid. xiii, 9 : Pcrditio
Excxca cor ])opuli hujus, et aurcs ejus lua, Isracl, vx te : tantumnu)do in tnc
afjgrava, ct oculos ejiis claude ne forte ; auxilium luutn. Et est simile sicut si ali-
videat oculis suis, et auribus suis audiat, quis clausisset fenestram domus, et dico-
et cordc suo intellujat, et convcrtalur et Tii iioii jiotcs vidorc, (jiiia pri-
"*
rctiir ci .

sancm cum. varis liimiiu! solis. Scd lioc iion csscl cx

Sed ad evidentiain hujus, primo expo- dcfcctu solis, scd t|uia ipsc sibi lumcii so-
namus hoc quod dicit Vvoptcrca ^ non
: lare interclusissct. Kt similitcr hic dicilur
potcranl crederc. Ubi scioiuhini, quod aii- (juod iu)n ])i)tcraiit vrvdcre, (|uia llciis cx-
(]ui(l dicitur impossibilc vel nccessarium ca'cavit cos : (juiascilii-ct ipsi caiisam jtra'-

(lupliciter absuhitc scilicet, et cx siip-

: stitcraiit iit c.\ca'caiciitiir : sccuiuiiiiu illud
positione. Absolute quiilem, siciil iinpos- Sap. II, 21 : Excxcavit illos ttia/ifia corutti.
sibile est hominem esse asinuin ex sup- ; i. Ilis cigo visis. considcranda sunt
positione vero, sicut impossibile cst nic vcrba jtroplictia' luijiis. (|ua' tpii<l(MU lia-
esse extra (lonium, iluni inlus in ea sc- bcnliir Isa. m. 1(1, iioii scciiiuliiiii cailcm
deo. Secundum hoc ergo dicondum, (piod vcrba, sed sccundum camdcm scutcn-

Al.
* el iiitfmluiitur voilta Evaiiprli^lti' imiit;
: <( tioric, luin oxcusatur, » iiitormoiliis oini>>is. —
iiisuperiicia' iillerio luiLorc obbcuniui uilollcc- ^ W. iiou osse. « " .\1. « xoliintalom iu ^ua
— : :

tum. » ' Al. deest : « non. » ' Al. —

a quoti : nmlitia. » ' Al. — : « ad •«ecuuduin dicit. » —
propterea. » * Al. —
« impossihilia ox .'«upiiosi-
:
" .\1. deosl : « oi. »

XX. 13
 : :;

Iin EVAMiELIUM JUANNIS

tiam. lii hisoiKo v(Mhis fria onntincntnr, cit : Et co)ivcrt(i)itur ct snncjn cos. VX \m-
IMinin .lu(la'()runi indurali^» ct cxiM^calio ; tost intoiiini duplicitcr, ut Augustinus
Sfcundo ulrius(jU(' cHVctus, ibi, Vtiunivi- dicit in lihro Dc qua^stio)ii/)US Evniigel.
ffcfint; tertio linis, ihi, Et convcrtatitur, Uno modo, ut roi)otatur luec dictio non^
et suncm cos. (lirca [Miinuin considcran- ut sitnon convcrtanfur, et
scnsus : Ef
(lum ost, (]U()(1 Dominus inducchat ad li- nou sancm eos, Via cnim salvationis a
(lom (luplicilcr sciUcet miraculis ot doc- : pcccato est conversio ad Dcum. Thren.
trina undc utrunKiuc cis improperat,
;
V, 21 -.[Co^iverte )ios, l)omi)ic, adte, et co)i-
infra xv, 2i Si oncra )io)i fccisson in cis
: verto)iur. Et statiin subditur liDiova dies :

tjiur nitf/i/s (i/ius /ccit, pcccMtuni lum hu- )iostros sicut a principio. IUis aufem qui
ocrcnt. Kt itcrum vers. 2:2 Si non venis- : indignos se pra*stitcrunt quii)iis remitte-
sem, et non /oquutus fuissem eis, pecca- rentur peccata non praistat Deus bene-
tum non hal)crcnt \ nunc autc))i excusatio- ficia, quibus couvcrtantur et sanentur ;

ncm no)i hal)cut c/e pcccato suo. Utrnm- sicut patctde omnii)US non " probatis scd
(luo onim conlompserunt. In quantum rcprohatis. Alio mo(io potcst intelligi, ut
ergo Christi miracula non attendebant di- non reiteretur haec dictio )\o)i, ut sit sen-
ligentia dohita, dicit : Excgecavit ocu/os sus Ideo exca^cati sunt et indurati ut ad
:

corum, sciiicet cordis : de quibus habctur tempus nec vidercnt ncc intelligerent et ;

Ephes, 1. 18 I/iuj)ii)iatos ocu/os cordis

: sic non videntes et non intcliigentes,
vestri ; si per intellectum considerarent idest non credentes in Christum, eum oc-
quod talia miracula, fieri non poterant ciderent, et postmodum compuncti con-
nisi '
virtufo divina, Isa. xlii, 20: Qui verterentur et sanarentur. Permiltit enim
vidcs ))iu/ta, )to)inc co)isidcras ? Et iterum aliquos quandoque cadere in peccatum,
ibid. 19 : Quis cxcus, )nsi servus meus ; et ut humiliafi ad justitiam firmius rcsur-
surdus, ad quem )nmtios mcos misi'!
)iisi gant. Et utraque expositiolocumhabet in
Quia quantum ad doctrinam Christi non diversis Juda;is. Prima quidem in illis
movebantur, subdit Et hiduravit cor : qui iii sua incrcdulitate finaliter perman-
eorwn. Yidetur enim durissimum quod serunt secunda vero in iilis qui post
;

forti calore non resolvitur, et divina per- Christi passionem sunt ad Christum
cussione non contcritur. Verba autem conversi, qui scilicet compuncti corde ex
Christi smit quasi i(j)iis, et sicut mal/eus verbis Petri, dixerunt Apostolis: Quid fa-
conteroispelras, ui dicitur Ilier. xxiu, 29. ciemus, viri fratres ? nt dicitur Act.
Ignis quidem, quia inflammant per ca- 5. Deinde cum dicit, Hxc dixit Isaias
ritatem malieus autem, quia terrent
; etc, ostendit praedicta ad propositum
per comminationem, et confringunt per pertinere unde dicit Ilxc dixit Isaias
: :

manifestissimam veritatem. Et tamen qua)ido vidit g/oriam Dci. Simul enim

verbum Christi cor Judsorum non atten- vidit gloriam Dei et excaecationem Judaeo-
debat. Unde patet quod fuit induratum. rum, ut patet Isa. vi ubi primo dicitur :

Job xi.i, 15 : Cor ejus i)idurabitur quasi vers. 1 Vidi Domi)\u))i sedentem super
:

nia//catoris i)icus. Rom.ix, 18: Cujus vu/t so/ium cxce/sum. et postea vcrs. 10 :

miscrctur et quem vii/t hulurat. Effectus subditur Excxca cor popu/i hujus, et
:

autem excaecationis ponitur cum dicit : aures cjus agqrava, et ocu/os ejus c/aude
Vt videant ocu/is, scilicet spirilua-
710)1 ne forte videat ocu/is suis, et auribus suis
libus, intelligendo Christi divinitatem. audiat, ct corde suo i)ite//igat, ct co)\verta-
Psal. cxiii, o Ocu/os habent, et )io)i vide-
: tur et sa)iem eum. Et quia quod viderat
bu)it. E contra dicitur Luc. x, 25 Deati : conveniens erat ut testaretur, ut dicitur I
ocu/i qui vidoit quse no)i videtis. Effectus Joan. I, ideo sequitur Et /ocutus est dc :

indurationis ponitur cum dicit contra co, scilicet de Christo, cujus gloriam vidit
Scc i)Uc//if/ant corde : ut subintelligatur, secundum illud Act. x, 43 Huic onmes :

l/t no)i i)\te//i(jant cor(/c. Job iv, 20 : Et Prophctx tcsti))\o)iiu))i pcrhiboit. Rom. i,

quia )iu//us inte//i(jit, i)i seter)ium peribit. 2 Quod a)ite promiserat per Prophetas
:

Psal. XXXV, \ : So/uit i)itc//i(jcre, ut boie suos i)\ Scripturis sa)\ctis de Fi/io suu.
ajeret. Est antcm hic advortendum, quod Circa prima duo quae hic tanguntur,
ly ut non ponitur hic causaUter, sed con- cavendus cst error Arianorum, qui dicunt
secutive. Finis autcm excaBcationis et in- solum Patrcm invisibilem omni creaturai,
durationis ponitur consequenler cum di- Filium autem visum fuisse in visionibus

• Al.: « in virlule. « — - Parm. : o uou appro- batis. »

 CAPUT XII. iOo
vetcris testamenti. Sed cum dicatur infra cluditur error Manichaeorum qui dixerunt
XIV, 9, Qui vidct mCy vidct ct Patrem uullas prophetias in veteri tostamento
m<??<m;manifestum est quod unoet eodem praeccssisse de Christo, ut Augustinus
modo est Filius visibilis et*Pater. Videns narrat in lib. Contra Faustum, ct Theodo-
ergo Isaias gloriam Filii, vidit et gloriam rum Mopsuestenum, qui dixit omnes
Patris; immo totius Trinitatis, quae est Prophetias veteris testamenti esse de
unus Deus sedens super soliumexcelsum, alio ^ negotio dictas, per quamdam tamen
cui Seraphim proclamant Sanctus, san- : appropriationem esse adductas ab Apos-
ctus, sanctus. Non autem ita quod Isaias tolis et EvangcUstis *, ad ministerium
essentiam Trinitatis viderit, sed imagina- Christi sicut ea quai dicuntur ^ in uno
:

ria visione, cum intelligentia, queedam facto, possunt adaptari ad aliud factum.
signa majestatis expressit, secundum Omnia autem excluduntur per hoc quod
illud Num. xn, 6 Si quis fiierit inter vos
: dicitur Et locutus est de eo de me, sicut
: :

Prophcta Domini, per somnium ^ aut in de Moyse " supra v, 46, dixit Christus :

visione loquar adevm.VQT\\\\i& vero quod Dc me enim ille scripsit.

secundo dicitur, /i/ locutus est de co, ex-

LECTIO VIII

1. Verumtamen et ex principibus muiti credide-

10, dicitur Principcs populorum conyre-
:
runt in eum. 2. Sed propter Pharisajos non contiie-
baniur, utde synagoga non ejicerentur. 3 Dilexerunt gati sunt cmn Deo Abraham. Sic eliam
enim gloriam honiinum magis {juam gloriam Dei. falsum ostenditur quod Pharisai dixerunt
4. Jesus autera clamavit, et dixit Qui credit in me,
Xumquid cx
:

non credit in me, sed in eum ipii misit me. 5. Ec qui supra VII, 48 principibus
:

videt me, videt eum ijui misit me. 6. Ego lux in miin- aliquis crcdit in cum, aut cx Pharisxis?
dum veni, ut oranis qui credit in me, iii lenebris non
2. Defectus horum principum est pu-
maneat. 7. Et si quis audierit verba mea et non cus-
todierit ; ego non judico eum. Non enini veiii ul ju- siUanimitas unde dicit Sed propler
: :

dioem mundum, sed ut saivificem mundum. 8. Qui Pharisxos non confitcbantur ut enim :
spernit eum et noti accipit verba mea, habet qui ju-
dicel eum. 9. Sermo quem locutus sum, ilie judica- supra IX, 22, dictum cst, PharisaM con-
bit eum in novissimo die. 10. Quia ego hx meipso spiraverant, ut si quis eum con/itcretur
non sum locutus. 11. Sed qui misit me Pater, ijise
mihi mandatum dedit quid dicam et quid locpiar. Et Christum, extra si/nagofjam fieret. Nolen-
scio quia mandrttum ejus vita seterna est. Quae ergo tes ergo extra synagogam fieri.^licet cre-
ego locjuor, sicui dixit mihi Pater, sic loquor.
derent cordc, non lamen conntcbantur
SupraEvangelistaexposuit defectum
1. ore. Sed eoriim fides insufficicns crat :

omnino non credentium hic exponit ; quia, nt dicitur Uom.x, 10, corde creditur
defectum credentium in occulto, qui pu- ad justitiam, ore confessio fit ad salulon,
silhimincs erant et primo proponit
. Luc. IX, 26 Qui crubucrit me et meos
:

eorum dignitalcm secundo ostendit ; sermones, hunc Filius honiinis rrubcscct.

eorum defectum, Sed propter Pharisxos 3. Radix autcni dcfcdns islorimi cst
non con/itebantur :tertio insinuat defectus inanis gloria umlc sctiuitur Diiexerunt
: :

radicem, ibi, Dilexcrunt cnim magis (jlo- enim ghriani hominum magis qunm glo-
riam hominum quam (jloriam Dci. Digtii- riam Dei cx hoc cnini (|iioil pnblice
:

tas autem corumqui in occulto credcbaut confitcbantur, amittcbant glniiam bomi-

magna est, quia principes et quanluni : nnm;scd cx boc consciincbantnr gloriam
ad hoc dic/it Vcrumtamen ct ex principi-
: Dci. Isti autcm magis elcgcrunt privari
bus multi crediderutit in eum (juasi dicat: ; gloria Dci, nolcntcs ^*
jxiblicc confitcri,
Dixi, (luod ciun tnnta siyiui fccisset coram (inam gloria boniinnin, cnpicntcs inmun-
eis, non crcdebant (juod quidcni
in cu)n : (lanis gloriari. \\ Quomoilo Siipra v, :

verum est pro majori parte, non tamcn potcsfis credere qui «jlorinm ab inviccm
quin aliiiui in cimi crcdcront, (piia ex nccipitis, ct f/b)riain qu,r n soh) Dco est,
princij)ibus, scilioct pojJtiU, nn///i rrcdidc- no)! qj/irrifis? (lalat. 10 .SV ndhuc htnni- i :

runt iti cum;

i[Uovnn\ nnns fuit iNiiMxlc- nibiis j)Uiccrc))i, scrriis Christi no)i esscm.
mus, qui vcnit adJesum noclc, ut dicitur \. Jcsus niiton c/n))inrit v\c. Hic oslon-

suprani. Sic implctur (juod in Psal. .\i.vi, dit quomodo Chrislus .lnda'oniin inndcli-

* Parni.: « ul. » — 'Al.: « auloni. » — ' Parni.: uiini. )) — ^ Ai. : « sicut et dv .Moy.se, elc. • —
« aliquo. »— * Al. : « adtiiiclas Apostolis Evaupi'- ' Parni. oinitfit : «noieutes, elc. »' — " Paroi. :

lislis. » —
" Parui. : « dicunl. » Al. : « quiv Do- « volentes. »>
 :;

lyo KVA.NGELIUM JUA.NMS.

latom rediuguil : ct priiuo osttMidit cro- visioue. Circa quod scieuduui est, quud
iliMidi drbilum ; secundo sulxlit lidoi si(ut Pater misit Kiliiuu ad couverteudum
rnicluiu, his in tnundnin rnii
ihi. E^jn .huUeos, ita et (Ihristiis misit (lisci|)ulos
elc; iertio couuuiualur iulideliuui sup- suos. lulraxx, 21 Sicut /iiisit mc 1'atnr,
:

plicium, ibi, Et si quis audierit yerba mca, ct ego mitto vos. Nulliis aiilem discipu-
ct non cuslodicrit, ajo non Jndico cuin etc. lonim aiisus fuit dicere, iicc debuit, quod
tjuia aut(MU lidei succedit visio, ideo circa crederetur iu eiim; (|uaiuvis dicere [)0-
priuuuu priuio agit de lide secuudo de ; tuisset quod credeietur ei quia hoc uou :

visiiuie, ilti, Qui vidctmc, vidct eiini qui potuisset essc siue hoc quod derogaret
uiisit mc. tjuautum ad primum dicit Jcsus : mittenti quia si credereut in discipulum,
:

autcin clainavit, et propter uiaguitudiueui desiuerereut credere in magistrum. I'os-

diceudorum, et [tropter lilertatem auimi seut ergo Judijei dicere, quod eodem
ad redargiuMulum peccata. Isa. lyiu, 1 ; modo, cum sis missusa Patre, qui credit
Ciama, nc ccsses qiiasi tuba exalta voccm ;
in te, desinit credere in Patrem et ideo :

/uani, ct annuntia populo mco scelera Domiims coutra hoc ostendit quod qiii
corum. iiou credit iueum, uon credit iuPatrem
Et dixit Qui crcdit in me, non credit
: et quod dicit Qui videt me, videt
hoc est :

in me, scd in eum qui 7nisit mc quod
(juidem videtur contradictionem impli-
care dicit euim
: Qui credit in me, non
crcd/t in me. Ad cujus iutellectum scien-
dumestpiimo, secuudum Augustiuum,
hoc esse dictum a Domiuo ad liistin-
: cum qui tnisit mc. Yisio hic dicitur non
corporalis iutuitus, sed veri consideratio,
: quBi est per iutelleclum. Ideo autem qui
videt Filium, videt et Patrem, quia est
iu eo per essentiai unitatem. Dicitur
enim aliquid videri iii aliquo, vel quia
*

guendum iu se naturam divinam et na- siiiit idem, vel omniiio couformes. Pater

turam humanam. Cum euim proprium autem et Filius sunt idem in natura, et
objectum lidei sit Deus, possumus qui- omniuo conformes quia Filius est .-

dem credere creaturam esse, sed nou imago Patris in nullo dissimilis. Colos. i,
debemus credere in creaturam, sed in ^
15 Qui cst imago invisibilisDei. Hebr. i,
:

Deum solum. lu Christo autem est na- 3 Qui cum sit splendor glorise, et figura
:

tura creata, uatura iucreata. Requi-

et substantise ejus. Et ideo, sicut credit in
ritur ergo ad fidei veritatem ut fides Patrem, ita et in me. Infra xiv, 9 Phi- :

nostra teudat in Christum, quantum ad lippe, qui videt me, videt in Patrem. Noti
naturam iucreatam; et secundum hoc credis quia ego in Patre, et Pater in me
dicit Qui credit in mc, scilicet iu per-
: estl quasi dicat Ista est ratio quare qui
:

sonam, non crcditin mc, secundum quod videtme, videt et Patrem, quia Pater in
liomo, sed in eum quime misit, idest in me est, et ego iu eo. Sic ergo apparet
me secuudum quod sum missus a Patre. fidei debitum, ut scilicet fides tendat
Su[)ra VII, 10 Mea doctrina non cst mca,
: in Christum inquantum Deus, sicut in
sed cjus qui misit me. Secuudum Chry- Patrem.
sostomum vero uotandum est, quod Do- 6. Fructum autem fidei consequenter
minus dicit hoc ad iusinuaudum ejus ostendit : et primo ostendit suam digui-
origiuem tautum et est similis motlus ; tatem et virtutem, cum dicit Ego lux :

loquendi, sicut si aliquis hauriens de in mundum vcni. Quomodo Christus sit

aqua fliimiuis dicat : Ista aqua non est lux, expositum Erat lux
est supra i, 9 :

flumiuis,sed est foufis : uou est quidem vera, quae illuminat omnem liominem :

flumiuis originalitcr '. Sic ergo Dominus et viii, 12 Ego sutn lux mundi. lu hoc
:

dicit : Qui credit me non creditinme,

in , etiam ostendit se habere divinam iiatu-
sed in eum qui misit mc quasi dicat Nou ;
: ram esse enim lucem est proprium Dei
:

sum priucipium mei ipsius, scddivinitas alia vero sunt lucentia, idest partici-
est mihi ab alio, idest a Patre : unde qui pautia lucem sed Deus lux est per es-
;

credit in mc, in tantum credit in me * in sentiam. I Joan. i, 5 Deus lux est, et :

quantum sum a Patre. tencbrx tion suntiti eo uUx. Sed quia I ad

Couscqucuter cum dicit, Et qui
.").
Timoth. VI, 14, dicitur, quod lucem ha-
videt me, vidct eum qui tnisit mc, agit de bitat inaccessibilem, quam tiemo hominutti

* Al. : « nisi. .) — 'Al. : « aliquid. « — » Parm.: in meinquantum suma Patre. » — '^

Al. deest
• oriRitinlis. otc. i> — * Parm. : « ni)n crcdil iii « enim. »
ine, ni^i iu quanluDi. elc. » — Item: <• credil
 : ;

CAPUT xn. 197

non poteramus accedere ad eum
i>^(/<?^; : diunt non satagunt,
istud et custodire
et ideo oportuit quod ipse ad nos ve- magis rei exhoc efftciuntur. Hom. ii, 13
niret; ethoc est quod subdit In mun- : Non enim auditores lefjis justi sunt apud
diim veni; scilicet, ego sum lux inacces- Deum, sed factores iejis Justi/ica/ju/ttur.
sibilis, qui ab errore eripio, et intellec- Et Jac. 22 Estote factores, et no7i au-
I, :

tuales tenebras solvo. Infra xvi, 28 : ditores tantum. Et ideo si quis audierit
Exivi a Palre, et veni in mundum. Supra i, verba mea et non custodierit cgo non ju- ;

H hi propria venit etc. Licet Apostoli

\ dico eum.
dicantur hix, Matth. v, 14 Vos estis lux : Sed hoc videtur contrarium ei quod
mundi\ nontamenearationequaChristus dicitur supra v, 22 Pater omne judicium :

ipsi enim sunt lux iUuminata, qnamvis dedit Eilio et ideo inteliigendum est,
:

aliquo modo, scilicet ministerio, illumi- Non judico eum, scilicet modo. Potuis-
nantes essent. Nec alicui Apostolorum set enim sibi ad infirmitatem putari, si
convenit dicere : Ego lux in mundum qui ipsum contemnunt -, illos dimittit
veni qiiia quando inmundum venerunt,
: et ideo dicit, quod hujusmodi judicabuii-
adhuc tenebrae erant, et non lux quia, : tur, sed non modo nam, ut dicitur Ec-
:

utdicitur Job, xxxvii 19, omnesijivolvimur cle. XII, 14, omnia quie fecit Deus, addu-
tenehris. Seeundo subdit dicens Vt om- : cet in judicium. Et Job xix, 29 : Fugite a
nis qui credit in me, in tenebris non ma- facie iniquitatis, quoniam ultor iniquitatis
neat. Ilhiminatioergo est fructus fidci. '
est gladius, et scitote esse judicium.
Supra VIII, i2 Ut omnis qni creditin me,
: Causam vero dubitationis dilationis
non ambulet in tenebris. In tenebris non subdit dicens Non veni ut judicem mun-:

maneat, scilicet ignorantiw., infldelitatis, dum, sed nt salvificem mundum. Duplex

et damnationis perpetuffi per quod patet : enim est adventus Filii Dei unus quo :

quod omnes nascunturin tenebrisculpae. venit ut salvator: aUus quo venit ut ju-
Ephes. V, 8 Eratis aliquando tenebroe,
: dex. Sed cum omnes essent in peccatis,
nunc autem lux in Domino. Item in tene- si primo venisset ut judex, nuUum sal-
bris ignorantiae. Job. iii, 23 Viro cui : vasset, quia omnes eramus filii ira^ '

abscondita est via, et circumdedit eum et ideo oportuit ut veniret primo ad sal-
Deustenebris. Et tandemnisiconvertantur vandum credentes, et postmodtim ad Ju-
ad Christum, deducenturad tenebrasdam- dicandum infideles * et peccatores. Et
nationis perpetuae. Qui ergo non crcdit hoc est quod dicit Ideo scilicet non jii- :

in me, in tenebris manet. Supra iii, 36 : dico eummodo, quia non ve/ii, scilieet in
Qui /um videbit vi
inc7'edulus est Fiiio, primo adventu, /// judiccm mu/idu/n, sed
tam, sed ira Dei manet super eum. ut sa/vificem mu/idum. Supra iii, 17 No/i :

7. Supplicium autem infidelium insi- cni/zi misit Dcus Filiu//i suimi i/i //lundum
nuat dicens Et si quis audie/nt verba
: ut judicet /nu/ulum, sed ut salvctur //lun-
mea, et /lo/i custodie/nt ; cgo no/i judico dus per ipsu/n.
sum quod inciirrent per judicii condem-
: 8. Consequcnter cum dicit, Qui spe/'nit
nationem. Et primo proponit dilatioinim me, et /lo/i accipit verba /nea, habet qui
judicii secundo pronuntiat ipsum judi-
; judicet cu/n, praMiuntiat juiiicium futu-
cium futurum esso, ibi, Qui sper/iit /ne, riim quasi (Hcat
: Liccl (jui vcrl)a mea :

et no7i accipit verbamea, habetquijudicvt noii custodiuiit, non Judic(Mitiir modo,

eum; tertio ostendit dilationis causam, tamen non ovadent impunos, quicumque
ibi, Sermo que/n locutus sum, ille judi- sint illi (|uia qiti spe/'/iit //ic, ct nonacci-
:

cabit eu/n in /wvissi/zio die. Circa primuin pit vcrba y/ira, crodondo ot oporo im-
duo facit. 1'rimo proponit judicii (Ula- plondo, habct qiti jitdicct cii//i. Ciijus ratio
tionem; socundo assignat dilationis ra- est, quia si iion aocipit verl)a ojiis. con-
tionem. Dicit ergo (luantum ad primiim : temnit dictiim Doi.ciijiis i[)soost Vorbuin ;

Et si qitis audierit rerba //lea, ct no/i cus- siciit qui non olxMJit mandato domiiii sui.
todicrit; ego /lon jiidicn <>u//i. Jol) xix, 2!) : Fitgitc <t facir iuiqititiitis,
Notandum ergo. (juod iUi beatifioantur qiio/iiff/i itltnr i/iit/ititatis cst qtadius, et
qui audiunt verbum Dci et ciistocUunt scitote essejitdiciu/7i. Ecclo. xii, Cunc-
I i :

illiid, crediMido intoiius in corde, et exe- ta qii.r fecit f)cits additret in jitdiriit/n pro
queiido oxterius in opero. Qiii vcro au- n/niii rrratn. Isa. xwm. I : \\r qiii sper-

* Parm. « elTectus. »
:
— ' Al. : « si cum «|uos * Parm. « ot lideles. »
—
:

ipsi contemnunt. » ' Al. : << esscmus. « —

 198 KVANr.KLIIIM .lOANNIS

7US,nonue ct ipse spernerisl Heg. ii, 30 I : sod ex Patre, ex quo virlntem jndioandi
Qui autem cojitonuumt me, erunt itjnobi- habeo.
les. i\. Verilafcm astrnit, dioens .SW qui :

0.('onsc(im'nti'r(uni(iicit,6>rmo quem jjiisitjjic Patrr, ipsc jni/ii Jtiajulatujji dedit

htcutus sum, ille judicabit cum in novis- qiiid dicajji et quid loquar. Ex quibus
simo assignat causam dilationis jndi-
fiie, (jnidem verbis, nisi pie inteihgantnr, pa-
cii. Et primo ponitnr oansa dilationis jn- lcf loons dnplioi (^rrori. Primo qnidem,
dicii se^Mindo assi.urnatnr snlTicientia ip-
; (juia mandans major est eo cui mandat :

sius cansa', ex mcipso nnn

ibi, (Juia c<jo Arriani'ergo ex hoc sic arguel)ant: Pater
sum locutus. Dicit ergo Dico quod qni : mandat Filio; ergo est major eo. Deinde,
est hnjnsmodi, /labcf qui Judicct cuni. (jnia illud quod datnr ahcni, non habeba-
Quis antem hicerit? Srrmo, inquit, (/i/em tur ab eo anteqnam sibi daretnr; et per
locutus sum, illc Judicabit cum in novis- consequens nesoiebal illud. Si ergo Pater
sij7iodie. Quod tantnm valet, ut dicit An- dat mandatum Fiho, sequitur quod Filius
gnstinus, ao si dixisset : Kgo judicabo quandoque illud non habuerit, et per
enm in novissimo die. Seipsnm (jnippc oonsequens ignoraverit ergo est ei ali- :

(Ihrisfns expressit in suo sermone, seip- quid additum. Non igitur Fihus ejus est
sum annuntiavit. Ipse orgo est sermo verus Deus.
quem loculus est quia de se locutus : Ad quod sciendum est, quod omnia
est. Supra xiii, 14 Etsicgo testij^ioniujji: mandata divina sunt in mente Patris.
perhibeo de nicipso, vcrum cst testimoniujn cum ipsa mandata nihil ahud sint qnam
mcum, quia scio tinde veni et quo vado. rationes agendorum. Siont ergo in mente
Quasi dicat lloc ipsnm quod locutus
: Patris sunt rationes omniuro creaturarum
sum eis, et tamen contempserunt, jndi- quae a Deo producuntur, quas ideas vo-
cabit eos. Aot. x, 42 : Hic cst qui consti- oamus, ita etinea sunt rationesomnium
tutus est a IJeo Judex vivorum et mortuo- per nos agendorum. Sicut crgo a Patre
rum : huic otnncs Prophctce testimoniimi derivantur in Filium, qni est sapientia
perhibcnt. Patris, rationes omninm rerum, ita et ra-
10. Suffioientiam antem cansae osten- tiones omninm agendorum. Sic ergo di-
dit, dicens Quia cx jneipso Jion surn lo-
: oit Filins Sed qui misit me Pater, ipse
:

cutus et primo ostendit eam ex origine

: mihidedit, inquantum Deus ^,mandatum;
sermonis, secnndo ex dignitate ipsius, idest peraternam generationem commu-
ibi, Et scio quia mandatum ejus vita ae- nicavit,quid dicam interius, et quid lo-
tcjma est. Ciroa primum dno facit. Primo quor exterius sicut ^ etiam nostrum
:

exckidit falsitatem; secundo adstrnit ve- verbum si vera fateri volumus,eaprofert

ritatem. Falsitas quidem est qnod Filius quae suggerit mens.
ahqnid operetur vel loquatur, vel sit a Chrysostomus antem haec omnia, sci-
seipso tantum, et non ab alio hoc enim : licet, Si quis audicrit verba mea et jiojx
esset ponere quod Filius non sit a Patre; custodicrit, ec/o Jion Judico swn etc. aliter ,

et hoc est quod dicit Ideo dico, quod : exponif, et planius ut dicatur Si quis
: :

verbum quod ego locutus sum^ judical)it audiej'it verba jnea ct noji custodicrit, Jion
eos quiaego ex meipso noji sumlocutus.
: Judico eum. Dupliciter enim potest dici
Supra \, \9 Non potest Filius a sefacerc
: aliquis aliquem oondemnare vel sicut :

quicquajn. Etinfraxiv, 10 A meipso jioji : judex, vel sicut causa condemnationis.

loquor. Idem autem est, Ex meipso noji llomicidam enim condemnat ad suspen-
siijji locutus, quod Ego non ex me sum dium ct judex qui profert sentcntiam, et
natus, sed ex l*atre; quasi dicat : Judi- ipsum homicidium perpetratum, quod
cabo eum in novissimo die, in forma servi est causa suaj condemnationis. Dicit
P^ apparens. Supra v, 27 Potcstatem dedit : ergo Ego jioji Judico ewn; idest, non
:

ei Judiciujji facere, quia Filius hojnijiis sum causasuae oondcmnationis, sed ipse.
est. Sed tamen non judicabo cx potestate Oseae xni, 9 Pcj-ditio tua, Jsrael, ex te
:

humana, quia scilioct Filius sum homi- scilicet est tajitumjnodo in me auxilium
;

uis; sed ex potestate divina, quia sum tuum. Ex hoc ideo, quia jiojivcjii ut Judi-
Filius Dei. Non ergo judicabo ex meipso. ccjjj mimdum; idest, non sum missus

• Parm. oniittit: « Arriaiii, «^tc. » — ' Al. : < iii- quain, Deus. » AI. et sicut. »
 ;,

CAPUT XII. 199

ad condemnandum, sed ad salvandum \ tur ejus dignitas; secundo concluditur
Sed numquid talis non judicabitur? ipsius sermonis executio. Dignitas qui-
Immo quia qui spernit me, etnon accipit
: dem, cum dicit : Et scio quia mandatum
verba mea ,habet qui judicet eum. Quis ejus vita seterna est. Est, inquam, vita
autem sit iste qui judicat, ostendit di- xterna. I Joan. ult. 20 Hic est verus Deus, :

cens Sermo qiiem locutus sum, auditus

: et mta xterna. Ipse enim Filius est man-
a nobis, qui stabit inordine accusatoris, dalum Patris. Vel est vita xterna, idest
ilie judicabit eum in novissimo die. Infra ducens in vitam a;ternam. Matth. xix,
XV, 22 Si non venissem, et eis locutus
: 17 Si vis ad vitam infjrcdi, serva man-
:

non fuissem, peccatum non haberent data. Quia ergo Pater dedit mihi manda-
nunc autem excusationem non habent de tum, quod quidem mandatum est vita
peccato suo. Quod autem - sermo quem aiterna; ego autem ad hoc veni ut homi-
locutus est, judicabit eos, ostendit di- nes ducam in vilam aeternam ideo man- :

cens Quia ec/o ex meipso non sum locu-

: datum Patris per omnia exequor. Et hoc
tus. Quod quidem non ponitur causaliter, est quod dicit : Qux
cqo loquor, sicutcrrjo
sed quasi materialitcr ut sit sensus : : dixit mihi Pater, sic loquor. Quod, secun-
Dicis, quod sermo tuus judicabit eum : dum Chrysostomum, plaiuim est ut sit :

sed quis est iste sermo? Ille scilicet quem sensus Quse eyo loquor, exterius prsedi-
:

dixi quia ego ex meipso non sum locutus;

: cando sicut dixit mihi Pater, sic loquor
idest, quem ego locutus sum a Patre, et idest, iiiquantum'' accepi notitiam ab eo :

ea ^ quaj milii dedit ut dicerem et loque- ut iiitelligantur deChristo secuiiduin quod

rer alias si fuissem locutus contrarium
: homo.
Patri, vel quae ab eo non habuerim; et Sed si intelligantur, seeundum Augus-
non credidissent mihi, excusationem ha- tinum, de Chrisfo socundnm quod Filius
berent; sed quia sic locutus sum, cerium Dei : quomodo dicit ei Puter, cum ipse
est quod non solum me, sed etiam Pa- sit Verbum? Ad quod dicendum, quod
trem meum contempserunt. non quasi per verba locutus
ita dixit ei
Et secundum hanc expositionem, hoc sit unico Verbo suo sed sic dixit Pater ;

quod dixit, Qui misit me Pater, ipse mihi Filio sicut generavit eum Pater, et sicut
mandatum dedit ciuiddicam et quid loquar (hidit ei vitam habere iu semetipso. Psal.
ostcndit sufficientiam causae ex partc di- 11, 7 Dominus dixit ad me : Filius nicus
:

gnilatis ipsius sermonis. Et primo poni- es tu.

* Cod. Mazarin. 177 « Solvendum. » — n inquaiu. »

* Al. : « quis enim. » — '
:

Al. : « eam. » — * Al. :

 CAPUr DECIMUMTEirri M I

LECTIO I

1. Ante (iiem festum pnschaj sciens Jesus quia ve- transitus Domini, ut dicitur Exod. xii.
nit lioiii ejus ut trnnseai ex hoc luuudo ad Patrem,
cum dilexisset suos qui erant in mundo iii tinem dile- Interpretafur autem hic isto modo Kvan-
xit eos. i. Et ctena lacta. ."l. Cum
dial)olus jaiii mi- gelista i)ropter duplicem transitum '.
sisset in cur ut traderet eum Juiias Siinonis Iscario-
tes 4. Sciens quia omnia (iedit ei Pater in
: manus, Ilnum qui pra'cossit, scilicet Angeli per-
et (|uia a Deo exivit et ad vadit. Deum cutientis primogenita iEgypti, et salvan-
tis primogenita llebra^orum alium qui :

i. Siipra Evangelista posuit quasdam sequitur, filiorum Israel transeuntium

occasioues passionis et mortis Christi; in mare rubrum. Et ideo bene factum est ut
parte ista oslendit quomodo Christus dis- vocetur pascha festum istud. Et sic pos-
oipulos suoR praeparat anle suam pas- sumus dicere, quod pascha nostrum ha-
sionem ct primo ostendit quomodo in-
: bet significationem utriusque linguae,
formavit eos exemplo secundo quomodo ; Ilebraeae scilicet, et Graecae, quia in ipsa
confortavit verbo, et hoc infra xiv capit. : passione Domini fuit transitus Christi ex
\o)i titrbelui' cor vestrum ; terlio quomodo hoc mundo ad Patrem. Actor. x, 38 :

pra^miinivit eos oraticnium snffragio, in- Pertransivit bene facicndo el sanando. Item
fra xvii flxc locutus est Jesus, et suble-
: transitus omnium nostrum, sequendo
viitis oculis in coelum, dixit etc. Circa pri- Christum, vel per poenitentiam et marty-
mum duo facit. Primo ponit exemplum rium : secundum illud Psal. lxv, 12 :

quod Chrislus pra^buit suis discipulis Transivimus per ignem et aquam ; et

imitandum; secundo discipulorum defec- eduxisti nos in refrigeriurn : vel mentis
tum, quinondum erantidonei ad sequen- desiderio ad coelestia anhelando secun- :

dum, ibi, Cwn hxc dixisset Jesus, turba- dum illud Eccli. xxvi, 26 T?'ansite ad :

tus est. primum tria facit. Primo

Circa me, omnes qui concupiscitis me, et a gene-
ponit exemphnn secnndo subdit exempli
; rationibus meis implemini.
ntilitatem, ibi, Venit ergo ad Simonem Hoc autem quod dicit, Diem festum,
Pctrum; ad imitandum inducit, ibi,
tcrtio antonomastice dicitur nam, ut legitur
:

Postr/uam erf/o lavit pedes eorum.... dixit Exod. xxiii, tres dies annisolemneserant,
eis.Circa primum duo facit. Primo pro- in quibus Judaei convenire debebant in
ponit Christi, exemplum dantis, atrec- locum quem elegerat Dominus scilicet :

tum; secundo innuit factum in quo dedit phase, quando immolabatur pascha, et
exemphim, ibi, Et coena facta etc. Circa pentecosten, et festum tabernaculorum,
primum tria taiiguntur. Primo quidem scilicet scenopegiae. Sed dies paschae
festum praesens; secundo mors Christi inter alios celeberrimus erat.
imminens; tertio Christi dilectio fervens. Sed dubium hic incidit de hoc quod
Festum prapsens, pascha erat; et hoc est dicit Ante diem festum paschae
: nam :

quod dicit Ayite diem festumpaschx etc,

: dies festus paschae dicitur ille dies in quo
Hic notandum est, quod hoc nomen immolabatur agnus quod erat luna quar-
Pascha quidam dicunt esse gra^cum, ita tadecima. Cum ergo dical quod hoc fuit
quod dicatur a passione, quasi iiide fes- ante diem festum paschae, videtur quod
tum istud vocelur pascha, quia tunc ce- hoc fuerit factiim lunatertia decima, quae
lebratur passio dominica : et quidem praecedebat quartamdecimam lunam :

concordat cum graeco

pascha in : nam quod quidem graeci sequentes dicunt ,

gra^co idem est quod pati. Prima autem quod Dominus passus est luna quartade-
origo hujus vorabuli ex hebra^o habetur : cima quando Judaii suum pascha cele-
pascha enim dicitur quasi phase, idest brare debebant et ideo Dominus sciens
:

• .\l. : • interpretatio .lutem liapc e?t enrnne- rata propter diiplicem transitum. »
 :

CAPUT XIII. 201

sibi imminere passionem, praevenit cele- autem Christi imminens, crat transitus
brationem pasch^e, et in praRcedenti die ejus ex hoc mundo per passionem : et
celebravit pascha suum, anfe festum quantum ad hoc Sciens Jesiis quia dicit :

paschae Judaeorum. Sed quia Kxod. xn, vcnit horn cjus nam illa solemnitas Ju- :

praecipitur ut a decimaquarta die ad ves- daeorum, tigura erat passionis Christi

peram usque ad vigesimam primam diem omnia enim in fif/ura contijigehnnt illis
'

mensis non inveniretur fermentatum I Cor. x. 1 1 et ideo statim ponit verita-

:

apud Hebraeos, dicunt ulterius quod Do- passioncm Christi; ct ([uasi

tera, scilicet
minus confecit non in azymis, scd in exponcns quod pascha dicatur a phasc,
fermentato nam ante dicm festum pas-
: idcst transitii, de tran- mentioncm facit
chae, idestterliadecimaluna, inveniebalur situ Ct transeat, inqiiit, px hoc mundo
:

fermentatum apud Hebra^.os. ad Pntrcm. Ubi fria poiiit circapassionem

Huic autem sententiae tres alii Evange- Christi.Primo quod fuit praevisa; sccundo
listae contrariantur : nam ipsi dicunt, quod fuit coiigrua; tcrfio qiiod fuit pro-
scilicetMatth. xxvi,Marc.xiv,etLuc. xxii, motiva et exaltativa. Praivisa quidem fuit,
quod fuit prima die azj^morum quando non casualis et quanfum ad hoc dicit, :

debebat immolari pascha. Ex quo sequi- Scicns Jcsi/s ; quasi dicat ; Non invitus,
tur quod coena Domini eo die facta fuit non inscius,sed sciens ct vohintarius pas-
quo immolabatur pascha Judaeorum. Ad sus est, etc. Infra xviii, 4 Sciens Jesus :

quod quidem graeci rcspondent dicentes, omnia quse ventura erant. E converso di-
alios Evangelistas non vere narrasse hoc citur dc nobis. Eccl. viii, 6 : Mu/tn homi-
factum; et ideo Joannes qui ultimum nis afflictio quia ncscit prxteritn, et qux
:

Evangelium scripsit, eos correxit. Sed venturn sunt nullo modo scire potest.
haereticum est dicere quod aliquid fal- Congrua autem fuit quanfum ad tcmpus ;

sum, nonsolum in Evangcliis, sed etiam et quaiitum ad hoc dicit Quin venit hora :

in quacumque canonica Scriptura

inve- ejus, idcst ipse dies pascha^, qiio traiisirct
niatur et idco necessarium
: est dicere per crucem. EccL neqotio viii, G : Omni
quod omnes Evangelistae dicunt idem, et tempus est ct opportunitns. Ilsec est hora
in nullo discordant. illa de qua dicitur supra ii, 4 : \ondum

Ad hujus igitur evidentiam sciendum venit horn mea. Nec cst intclligcnda hora
est quod, sicut habetur Lcv. xxiii, solem- ista fatalis, quasi subjecfa cursui ct dis-
nitates Judaeorum incipicbant a vespera positioiii sfcUarum, sed detcrminata dis-
praecedentis diei. Cujus ratio est, quia positione providcnfia (Hviiia. idco,
et
numerabant dies sccundum lunam, qua; inquam, determinafa in pascha Jiula^o-
-
de sero primo apparct unde et diem : riim, qiiia congriicbat solcmiiifati Jiuhco-
computabant deuno sero in alium; et sic rum ut vcrifas scqueretur ligiirani, chim
apud eos solemnitas paschae incipiebat a quando agnus, qui figurabat Chrisfum,
vespera ' praecedentis diei, et terminaba- immolarctur Chrisfiis, qui cst vcrc aguus
tur in vespere diei pascha';; sicut ct apud Dci. I Pctr. I, IH \on corruptihilihns nnro :

nos festa cclcbrantur. Sic crgo aliiiuid vcl nrf/enlo rcdcmpti cstis dc vnun ccstra
factum apud nos in vigilia Natalis Domini, convcrsatione patcrnx trnditionis sed prc- ;

potest dici factum esso in festo Natalis. tioso snnqnine nqni immncu/afi Ihristict
Ouem quidcm mo(him servantes, ;dii inco)itnt)iinfitl. Coiigrucltat ctiaiii ii(>i.'ofiis.
Evangelista; dixcrunt cnniam csse factam Jam ciiini Cliristiis claridcatus crat. Iiifra
primo die azymorum
quia facta fiiit dic :
codcm : \unc c/nrificntns cst Fi/ins homi-
praecedenti ad vcsperam, qui jam pcrti- tiis, ct Dciis c/nri/icntns cst in co. Jam
nebat ad primum dicm azymorum. Joaii- l*afi('in manifcsfav^Maf miiiitlo. Iiifra xvii,
nes aulcm luaiigdista hic dicm fcsliim ('»
Pntcr, mnnifcstnri notticn titum /loini-
:

paschae accipit pro illo dio (lui totiis cclc- tiihifs, quos dcdisti ttiihi i/c tniindo. Ucsla-

bris erat, non autcm pro illo cujus ves- Itaf crufo iit coiisiinimarcl opus passionis

pero sohim erat celebro, qui crat dies ct hiimana* rcdcinplioiiis, dc (|Uo diciliir

pra'ce(lciis j^ascha : ct idco dicit : .1//^' iiifra XIX, .'U) : ('onsiitntnntiini cs! : ct sc-

dicm fcstut» pdscluv. (Hiifiir : inc/innfo cnpitc, citiisif spirifnm.

Patet ergo fiiiod ccciia Domini facta ost Promotiva fiiif passio Clirisliot pxnllativa,
luna ([iiartadccima ad vcsperam. .Mors ct iKMi opprcssiva (luia uf trnnscnt e.r hoc :

'
Al. : « fiumciilnin. » — ' Parin. : « fcrnipn- vcsp(»rt'. I»

tum. » — * Al. : « cl idem. • — * Al. : « idest

 : ;

202 KVANr.ELIUM JOANNIS

mtindo ad Pntrem, idosf, fariondo humji- manu illius stitit. Scd isti non tantum in-
nam natmam pailicipcin |»al(M'na' pfloiia-. digcnt hniiismodi dilcctionc quantnm hi
Infra xxii, I 7 : Ascrfu/o <i<{ Pdfrcni rcstrii)/i, qui crant iii mnnilt);ct ideo dicit Qui :

Deum mcuni, rf Dciim rcstnim. Non au- erant in miindo, corpore scilicet, sed non
tem intollipiMidnm est quod transoat do mcntc. Oiiarto commcndatur quanfum ad
loro ad locnm. cnni Dcns Patrr non com- hoc (|n(td fuit pcrfccta; nude dicit hi :

preluMjdatnr loco. Ilicrcm. xxiii, 2\ ( <i'- : /iiicm dilcxit cos. Finjs autcm dicitiir du-
Itnnet fcrrtim c</oiinplco. Scd sicut Cliris- plicitcr : quia finis intcntionis^ ct finis
tus dicitnr vcnisse a Patrc non eum dcsc- exccutionis. Illud quidcm cst finis inten-
rendo, S(mI assnmcndo natnram infVrio- tioiiis ad (juod iiostra ordinatiir iiitentio,
rem similcm iiohis, ila ct iiitaiifnm dici- ct luijnsmodi flnis dcbetesse vifa aMcrna,
tur ad ciim rcdiissc iiKiuanfiim ctiam sccuiulum illud Uom. vi, 22 Ualjcfis :

secuiidiim linmanifatcm factnm cst con- fructum vcstrum in sanctificationcm, fmem

sors patcrna^ j,'loria\ Uoman. vi, 10 : vero vitam xtcrnam. Iterum finis hujus-
Qriod autrm ririf, ririt Dco. 1'liilip. ii, 1 1 : modi Christiis dcbct cssc. Rom. x, -4 :

Offinis liiK/ud con/ifcatur, (jnia Dominus Finis lcyis Chrisfns ad justitiam omni
Jcsus C/iristus in ijloria cst Dci Patris. credenti. Et ha»c duo suut unus finis :

Consequcnter cum dicit, Cwn dilcxisset quia nihii est aliud vita aeterna quam
mundo, in fincm dilcxit
suos, qui eranf in frnitio Christi^ secundum
divinitatem.
cos,commendatur fcrvcns Cliristi dilcctio Infra xvii, 3 : Hxc xterna, nt
est vita
et hoc qnantnm ad quatnor. Primo quan- cognoscant tc soliim Deiim veriim, etquem
tum ad hoc quod fuit praivenicns, secun- misisti, Jesum Christum. Secundum hoc
dnm illudI Joan. iv, 10 f^on quasi nos : ergo dicit In /inem dilexiteos; nt perdu-
:

dile.rerimus Deiim, sed qtioniam ijtseprior cerct in se finem, vcl iu vitam atcrnam,
dilexit nos. Et quantnm ad lioc dicit Cnm : quae nihil aliud est. Ilier. xxxi, 3 hi ca- :

dilexisset suos, quasi antea : dilexit, in- ritate dilexi te, propterea attraxi te, mi-
quam, antequam crcarct. Sap. xi, 23 : seraiu. Illud autem est finis executionis
Di/if/is omnia qux siint, ct nihil odisti eo- qiiod est terminus rci ct si.c mors potest :

rum quo' fccisti. Dilcxit antcquam vocarct. dici fiuis ut dicatur hi finem dilexit eos,
: :

Ilier. XXXI, 3 In caritatc pcrpetua dilexi

: idest in mortem quod potest habere :

te, ideo attraxi tc miserans. Dilexit ante- triphcem sensum. Uno modo, secundum
quam redimcrct. Infra xv, 13 Majorcm : Augustiuum, ut quodam humano modo
caritatcm ncmo habef, nt animam suam dicatur : Christus dilexit suos usque ad
ponat quis pro amicis suis. Secundo com- mortem tantum, et non ultra. Sed hic
mcndatur ejus dilectio quantum ad hoc sensus est falsus : absit enim ut dilectio-
qnod fnit congrua quia dilexit siios.: nem morte finierit qui non est in morte
Lbi sciendum est quod sccundum quod finitus. Alio modo potest intcUigi, ut ly
aliqui diversimode sunt sui, sccundum in iudicet causam et sic est sensus : In ;

hoc a Deo divcrsimode dihguntur. Sunt finem dilexit eos; idest, usque ad mortem
autem aliqui sni tripliciter. Primo crea- illum dilectio ipsorum perduxit, Galat. ii,
tione et hos diligit
: conscrvando cis bona 20 Dilexit nos et tradidit semetipsum pro
:

naturai. Supra i, 2 Di pro/jria rcnif, ct

: nobis. Tertio modo potest intelligi ut sit
sni, per creationem, eton non receperunt. sensus : In/incm ;idesi, cum mnlta signa
Aliqui vero suiit sui dedicationc, qui sci- dilectionis ostenderit eis ante, m finem,
licet nafi snnt a Deo Patrc pcr fidem. inest circa mortem, majoris eis signa
Infraxvii, 7 Tuierant, ef mihi eos dedisti,
: dilcctionis ostendit. Infra xvi, 5 : Hxc ab
et scrmonem tuum servaverunt. Et hos initio vobisnon dixi qiiia vobiscum eram :

diligit conservando in bonis gratia?. quasi diceret Non tunc necessarium:

Aliqiii vero snnt sui spcciali dcvotione. fuit vobis, ut ostenderem quantum vos
I Paral. xi, 1 Tui sumus, o David, et caro
: diligerem, nisi in recessu, ut sic amor et
tua. IIos diligit specialiter consolando. memoria mei in cordibus vestris profun-
Tertio commcndatur dilcctio Christi dius imprimeretur.
quantum ad hoc quod fuit necessaria : 2. Consequenter Et coena cum dicit,
quia dilcxif suos qui erant in mimdo. facta, innuit factum, in quo dabat exem-
Nam aliqui sunt sui, qui jam crant in plum et primo dcscribit horam facti
;

gloria Patris, quia ctiam antiqui patres secundo subdit dignitatem facientis, ibi,
sui erant, inqnantum speraverunt libcrari Sciens itaque Jesus quod ofnnia dedit ei
per eam. Dciit. xxxiii, 3 Omnes sanrti ift : Pater in manus etc. ; tertio prosequitur
 CAPUT XFII. 203
de Surgit a ccena.
facti humilitate, ibi, In Psalm. lxxvii, 49, enim dicitur :

Tempus autem describit ex duobus. Kx Immissiones per angelos malos. Sed ad

uno quod pertinebat ad ejus caritatem, hoc dicendum, quod id dicitur esse in
et ex alio quod exaggerabat Judffi ^
ini- corde hominis, quod est in cogitatione et
quitatem, ibi, Cum diabolus jam misisset voluntate ejus unde quod dicitur, Cum :

in cor, ut traderet eum Judas Simonis jam misissset in cor etc._, intelligendum
Isca.riotes. Dicit ergo quantum ad pri- est, idest involuntate ejus.
mum Et coena facta. Ubi sciendum est,
: Sed sic mittere in cor, potest esse du-
quod aliter dicitur esse factum in perma- pliciter. Directe et sic solus ille potest ;

nentibus, et aliter in succossivis. In per- aliquid mittcre in cor hominis qui habct
manentibus, autem dicitur aliquid esse potestatem movendi intcrius voluntatom
factnm quando pervenit ad perfectionem ejus et hoc potest solus Deus
: et ideo ;

propriae speciei et forma?, sicut domus sohis ipse potest directe in voluntatem
dicitur esse facta quando habet propriam hominis imprimere. Prov. xxi, \ Cor :

formam in successivis vero dicitur ali-

: ?'e«7?^/nmm«7«?/_, idest inpotestate,Z)ow//i/,
quid esse factum quando jam est con- quocumque voluerit imlinalnt illud. (Jiiia
summatum;sicutludus'^factusesse dicitur vero voluntas movetur ab exteriori ob-
quando est completus. IIoc etiam modo jecto sicut a bono apprchenso, inde est
aliquid factum csse dicitur propter quod ^'
quod qui suggorit aliquid esso bonum,
accipitpropriam speciem. Cum crgo dicit, diciiur illud mittere in cor hominis, indi-
El coena facta, non intclligendum est recte faciendo ipsum apprehendere ali-
quod coina fuerit completa et peracta : quid ut bonum,exquo voluntas movetur.
quia postquam lavit pedes discipulorum, Scd hoc contingit dupHciter quia aut :

recubuit et bucellam tradidit Judae. Est suggerendo exterius ot hoc moilo etiam ;

ergo inlelligendum, Ccena facta, idest homo potest in cor aliquid mittere : aut
parata, et ad propriam speciem jam per- suggerendo interius ;ethocmodoimmittit
ducta jam enim coenare inceperant, et
: diabolus. Nam vis imaginativa cum sit
postea surrexit. Unde inter ca-nandum corporalis, qnando Deus permittit, sub-
lavit pedes discipiilorum. De ista cauia jeda est potestati da^mouis. Unde, sivo
habetur Luc. xiv, 16: llomo qnidam facit vigilaudo swe. dormiondo, format in ea
coenam magnam. Differt autem prandium aliquas species, ex quibus approhensis
a ccena. Prandium enim dicitur quod fit movetur voluntas hominis ad ali^jiiid
in prima parte diei coena vero quai fit ; appotondum. Sic ergo inimitlit diabolus
in uitima. Sic ergo spiritualis rcfectio di- in cor hominis, non dirocto per modiim
citur prandium, secuiidum qiiod congruit inoventis, sed indirecte per modiim sug-
incipientibus ccena vcro secundum quod
; gerontis.
congriiit perfcctis. 4. Consoquontor ciim Sciens quia dicit,
3. Consoquenter cum dicit, Cum dia- omnia dedit ci Pater in inanus, agit de
bolus jam misisset in cor, ut traderct eum dignitate facientis quia Ecdi. iii, iO, :

Judas Simonishcariotes, describit tompus: dicitur : Quanto major es, /lumilia te.
ex eo quod exaggorat iui(|uitatoin prodi- Ideo Kvangolista dicliirus {\{^ Cliristi Iiii-
toris qiiod quidem doscribit Kvaug(!lista
: inilitalo, pra-niiltil ojus niaxiinam digui-
propter (luo. Prinio (juidom ul ostoudalur latcm ct Iku' (luaiitiiin ad (ju;itiior. Piinio
;

magis ini(]iiitas Jiida*, qiii intcr lot cari- (Iiiautuin ad sciontiam et (jiiantuin ad lioc ;

talis iiidicia, ct tol huniilitatis ofticia, (licil Sciens qida omnia dedit ci Pater in
:

tantam iniquitatom conimitloin! cogitai)at. nitinus. Talia ouim suiit spirilualia dona,
Psal. XI,, 10 Qui /na/ulurabrr/ /jutws
: (juod dala noii igiioraiilur. CoiiuUi. n, I

meos, matjnificavit supcr mc su/i/jlanftitio- 12 :Nos s/)iritum non /lujus niundi acce-
nem. Secundo vero ut roddatur niagis /iinius, sed spiritum qui e.r Dco est, ut
admirabilis carilas Ciiristi, (pii licot lioc sriu/nus qu.r a l)ri> <litiuita sunt nobis. V.\
scirot, taiiion (!i caritatis ct huniililalis idoo Clirislus scicbat oa (jiia* sibi dala
pra^bcns orficiiiin, ojus podc^s lavit. Psal. oraiil a Doo. IIoc aiitom id(>o dicit ut hu-
cxix, 6 Cum /tis qui oderunt /)arvni rrtnn
: niilitas inagis sit commoiidabilis. Qiian-
pacificus. do(|iio oiiini (•outini^^it (jiiod aliijuis inauriia»
Sod nuni(|ui(l diaholus ali(prMi inillcr^*, digiiilalis (>st. ol tauKMi jirojiliM- siinj>lici-

potosl iii cor lioiniiiis? Viih^liir (juod sic. tatoni suani. diuMiilatoin siiain iiou roco-

' Al. iiiilf -* P.trm. : « imiinlu»; •1 iiifiM Dinittit : • (mI, .» — • Parm. quaiido.
 1

30 KVANf.ELIUM JOANNIS
Knosi-it. Talis (>rf;o si raccrol alirpiid liii- iudo nihiloi confraojns voiuutafom facore
milo, non roputarrfiir silti ad niaf,Miain poforaut. Secuudo, (juia quando aliquis
landrm, socnndiim illiid Cantic. i, 7 : Si parvi momcnti cxaltntur, de facili su-
if/norns fr, /tn/c/irrrinifi intcr mu/icrcs. porhit, nec aliquid humilo facit, ne vidoa-
Sed si nrKjiiis rdiriKiscit siia* di^Tiifatis tiir dorogaro sn.o digiiitati; sod (jui .in
statiim, ot taiiKMi adVctiis cjiis ad liuiiii- maguo stafu oxistcns cxaltatur, nou
lia inclinatnr, cjus liumilitas cst coni- ncgligit hiimilia et idco de dignitate
:

mondanda. Kvangolista
Et idoo dicit : Christi moutionom facit. Tcrtio quantum
Srirns <jiiin omnin lirdit ri Pntry in nimins, ad nohilitatom ojus ct quautum ad ;

tamon nou omisif (|iia' humilia siiut l'a- hoc dicit : Qui a Dco crivit, rt ad Dcum
cere. Sccundo (]uautum ad potostatcm : ixidit. Sap. VIII, 3 : Contu/)nr)num /in/)cns
qttia oynnin de</it ri Pnter in m<mus\ idcst, Dri. Quarto quantum ad sanclitatcm quia :

in potostato ojus. Dedit Dous Christo ho- n</ Driim vndit. In hoc cst sanctitas ho-
mini cx tompore, quse tamon fuoruut in miuis quod ad Dcum vadat. Et hoc ideo
potestate FiUi ali aMerno. xMatth. nlt. IH : ponit infra, quia cx quo ipsc ad Doum
Data cst mi/ii omnis potcstns in cce/o et in vadit, proprium est sihi alios ad Denm
tei-rn. aufom Omnin drdit ri Pnter
Dicit :
rcduccrc quod quidem spccialiter fit
:

in mnnits, proptor duo nt ostcndat quod : por humilifatcm, ct caritatem et ideo ;

Christus uouiuvitus patiehatur uam si :

'

iiumilitatis et caritatis eis cxemphim

omnia erant in manu cjus, idest in potes- praehuit.
tate, manifcstum est quod ejus adversarii

LECTIO II.

1. Surgit a coena ; et ponit vestimenta sua, est,qui recumbit, an qui ministratl Se-
et cum accepisset iinteum, prtecinxit se. 2. Deinde
misit aquam in pelvim, et coepit lavare pedes disci- cundo, quod sit expeditus utpossitomnia
pulorum, et extergere linteo (juo erat prsecinctus. congrue peragere quatj necessaria sunt
.>.Venit ergo ad Simonera Petrum. Et clixit ei Petrus
ministerio; et ad hoc multum impedit
:

Domine, tu mihi lavas pedes ? 4. Resnondit Jesus, et

dixit ei Quod ego facio tu nescis moao scies autem
: : vestium multitudo et ideo Dominus :

postea. Dixit ei Petrus

.'j.
Non lavabis mihil pedes :
ponit vestimenta sua. Quod quidem signi-
lu Jeternum. G. Respoiidit ei Jesus Si non lavero te, :

non habehis jiariem mecum. 7. Dixit ei Simon Pe- ficatum est Gen. xvii, quod Abraham ele-
triis: Domine, non tantum pedes meos, sed et maiius
git expeditos vernaculos. Tertio, quod
et caput. 8. Dixit ei Jesus Qui iotus est, non indiget :

nisi ut pedes lavet sed est mundus totus. 9. Et vos

:
sit promptus ad serviendum, ut scilicet
mundi estis sed non omnes. 10. Sciebat enim miis-
;
omnia habeat quae ad ministerium ne-
nam esset qui traderet eum : proptei*ea dixit : Aon
estis mundi omnes. cessaria sunt. Luc. x, 40, dicitur de
Martha, quod satagebat circa frcquens
PostquamEvangclista commendavit
i. ministerium. Et inde est quod- Dominus
Christi majcstatem, hic commendat ejus cum accepisset /intcum, prsecinxit sr, ut
humilitatom, quam ostendit in pcdum sicparatus esset non solum ad lavandum
ablutionc. Et primo praemittitur prccpa- pedes, sed etiam ad tergendum ex quo :

ratio Christi ad humilitatis obsequium; universum conculcat tumorem, dum is

secundo descrihitur ipsum obsequium, qui ad Deum vadit et a Deo exivit, pedes
ibi, Deijide misit aquam in peivim etc. lavit.
Cicra primum sciendum est, quod Chris- Mystice autem potest hoc factum ad
tus in humilitatis obsequio se ministrum duo referri scilicet ad incarnationem
:

exhibet, secundum illud Matth. xx, 28 : Christi, et ad passionem ejus. Si quidem

Fi/ius fiominis non venit ministrari, sed referatur ad incarnationem, sic tria hic
mmistrare, ctdare animam suam rec/emp- accipiuntur de Christo. Primo quidem
tionem pro mu/tis. Ad bonum autem mi- voluntas subveniendi humano generi, in
nistrum tria requiruntur. Primo quod sit hoc quod surgit a c<iena nam Deus :

circumspcctus ad omnia videuda quae quamdiu patitur nos tribulari, residere

deesse possunt ministcrio; et hoc maxi- videtur sed cum nos a tribulatione eri-
;

me impediretur,
sederct vel jaceret si : pit, videtur exurgere. PsaL xuii, 26 :

unde ministrorum eststare; ctideodixit, Exurge, Domi?ic, Secundo

adjuva nos.
Surgita coena. Luc. xxii, 27 Quismajor :
exinanitio ejus : non quidem quod suap
* Al. omittitur : < si. >
 ;

CAPUT XIII. 205

dignitatismajestatemdeponeret, sed eam Secundo per hoc quod dixit, Et coepit
occiiltaret, parvitatem nostram assu- ^
lavare, insinuatur imperfectio humana :

mendo. xlv, 15
Isai. Vef^e tu es Deiis : nam Apostoli post Christum perfectiores
absconditus. Et hoc signatur in hoc quod erant, et tamen lotione indigebaut ali-
ponit vestimenta sua. Phihp. ii, 7 Exi- : quas habentes immunditias ut sic detur :

nanivit semetipsum, formam servi acci- intelligi quod quautumcumque homo sit
mens. Tertio assumptio nostrae mortali- perfectus, nihilominus tameii magis per-
tatis in hoc qno& praecinxit se linteo. Phi- fici indiget, et aliquas immundilias cou-
lipp. II, 7 : Formam servi accipiens, in trahit : secundum illud Prov. xx, 9 :

similitudifiem hominum factus, et habitu Quis potest dicere : Mundum est cor
inventus ut horno. Si vero referatur ad meum, etpurus sum a /yecc«/o '^Sed tameu
passionem Christi, tunc ad litteram ves- hujusmodi immunditiashabentin pedibus
timenta deposuit quando milites exue- tantum. Ouidam autem non solum ia
runt eum, et super vestem suam miserunt pedibus, sed etiam totaliter sunt infecti.
sortem : infra xix. Tunc etiam lintco IUi enim totaliter terrenis immunditiis
praecinctus est passione in sepulcro. In sordidantur qui supra eas jacent unde :

etiam deposuit vestimenta nostrae morta- qui totaliteret secundum adectum et se-
litatis, et assumpsit linteum, idest can- cundum sensum amori terrenorum in-
dorem immortalitatis. Rom. vi, 9 Chris- : h*irent, totaliter immuudi sunt sed illi ;

tus resurgens ex mortuis, jam non moritur ;

qui stant, idest mente et desiderio ten-
mors illi ultra non dominabitur. duntadccelestia, immunditiamcontrahunt
2. Consequenter cum dicit, Deinde solum in pedibus. Sicut enim homiuem
misit aquamin pelvim etc, ponit Christi stantem oportet ad minus pedibus ter-
obsequium in quo commendatur ejus
: ram contingere, ita quamdiu vivimus in
humilitas quantum ad tria. Primo quidem hac vita mortali, qiia rebus terrenis ad
quantum ad ohsequii genus quod fuit ;
sustentatiouem corporis indiget, ad mi-
valde humile, ut Dominus majestatis se nus ex parte scnsualitatis aliquid mun-
ad lavaudum pedes servorum incUnaret danum ' contrahimus. Et ideo Dominus
secundo quantum ad obsequii multitu- prfficepit discipulis, Luc. ix, quod excu-
dinem, quia misit aquamin pelvim, lavit tercnt pulverem de pedibus eorum. Dixit
pedes, et tersit etc. ; tertio quantum ad aiitem, Ctepit lavare, quia ablufio atlec-
faciendi modum, quia non per alios, iiec tuum tcrrenorum hic incipit, ct iu futuro
aliorum subsidio, sed per seipsum. consummatur. Tunc enim implcbitur
Eccli. iii, 20 : Quanto major es, humilia quod dicitur Isa. xxxv, 8 Xui stmcta :

te in omnibus. vocabitur. Sed attcndcndum, secuiulum

Mystice autem per haec, tria possunt Origcnom, quod disv'ipulorum podos im-
intelligi. Nam primo per hoc quod aquam mincnlc passione co^pil lavarc quia si :

misit in pelvim, signatur elFusio san-
guinis cjus in terram. Sanguis enim .lesu
aqua dici potest, quia habet vim abhi-
tivam. Apoc. i, 5 Lavit nos a peccatis
nostris in sam/nine suo. Kt inde est (]U()d
diu ante lavisset eos, fiiisscnt iterum
sordidati. Unde tunc incepit quando post
modicum abliiftirus erat cos a(|ua S[)i-
: litus saiicti, scili(!ot post passiouom.
Actor. I, 5 Vtjs autcm baptizabimi/ii
:

simul cxivit a^jua et sanguis de latere S/)iritu sancto non post muitos hos dies.
ejus, ut daretur intelligi quod sanguis Sic orgo sanguiuis ojiis otriisio
a[)i)arot
illo peccatorum al)lutivus cssot. Ycl pcr [)or hoc (juod misit a^iuam in [)olvim; ot
aquam potest intclligi passio Cluisti : [)occalorum uosfrttruin abbitio [)or lioc
nam in S('riptura aqua tribuhitionos si- ([uod ca^[)it lavare pedos discipiiloruin.
gnificat. Psal. lxviii, 1 : Salvum me ftic, A[)paret tortio pdMiariim nostraium iu
Dcus, quoniam intravrrunt a//i(,v i/st/i/e s('i[)So susoo[)ti() noii (Miim soliim ma-
:

ad titiinutm mcam, idcsl tribulalioiics. (Milas uostras lavit, sod [)(imuis [)ro ois
Misit ergo afjutim in pelvim idcst, me- ; (l(d)ilas in scipso assiimj)sit. Noii oniin
moriam passionis fldcliiim animabus [loMia' ot |)(iMiilonlia' iiostra» sufllc(M»Mif,
impressit \n\v ti(l(Mu ct dcvoli^MUMn. iiisi l'iiii(Iar(Milur iii uuMito (>t virtiifo [las-
Thrcii. III, 1!( : llct/jrt/tire /jtnt/ifrta/is //ir,r sioiiis Cluisli. (juod ([uid^MU a()[>arot iii
et trtinstjrcssionis mex, aosinlhii et fcllis. hoc qiiod extcrsil podcs discipuloruin

' Parm. uinittil : >< nostram. » — • Parm. umit- lil : • miinildiiuni. »

«i(»6 EVAN(iKLlL'M JOANNIS.
lintco, srilicot rorpnris sni : I Pctr. ii : sostomnm, nt scilicct (Jhristus inccperit
Pccvata uosfra pvrtidit in <or/ius suiiin j)rius lavarc pciJcs a priinis Apostolorum.
supcr lufHinn. Scd qnia proditor iiie stnltus erat et su-

dlcit, Vcnit cnjo

3. Cousc(incnl»'r cuin p(!rl>ns, scilicct .Indas, prior ad pcdum
ad Sinumviii Pvtruin ctc, ponit cxcmpli aMntidiicni rccnldiit aiil(! Pctrnm. Nnllus
utilitatcm pcr (inamdam conccrtationcin cnim alionim ausns luissct l*clrnm prai-
discipnli ct majj^istri : in qua qnidcm vcnirc nnde de Jnda loquitnr Kvange-
:

concertatione Dominns ostcndit de isto lista, diccns Cocjnt lavarc pedes disci-
:

cxcmi)lo, primo qnod sit myslicnm, ct y>?^/o/v<;>?, scilicct Jnda', qni (luidcm utpote

qnod ncccssarinm, ihi, Di.i:it ci Pctrus

sit : supcrbus ct stnltus, in nnllo rcnisus cst,
Non lavabis niihi pcdcs; sccundo (piod sit ncc recusavit fcrre quod iJominus facie-
congrnnm, ibi, Dixit ei Siinon Pctrus : bat. Sed postquam veuit ad Petrum, qui
Dominc, non tantuin pcdes incos, scd ct rcvercbatur ct diligebat magistrum cum
manus caput. Circa primnm duo facit.
ct timore recusat, et causam facti inquirit :

1'rimo poniliir occasio vcrhorum Chrisli; et simile fecissct quilihct aliorum.

secundo ipsa verba Christi suhdnnfnr,
ibi, Jicspondit Jcsus, et dixit ci etc. Occa-
sio quidcm vcrhorum Christi fnit recu-
satio Pctri recusantis suscipcrc hnmili-
tatis exemplum et hoc est quod dicit
Venit ergo ad Simo7iem Pctrwn etc. Quoi\
qnidcm tripliciter exponitur. Primo qni-
()cm, secundnm Origcncm, quod Domi-
nus ca*pit lavare ab nltimis; ct hoc ideo^
quia sicut mcdicus plnrimornm a^grorum
intentus cui\t, ab his qni magis indigent,
: :
Tertio vero cxponitur, secundum Au-
gustinum, quod ex verbis EvangclistaB
non dcbemus intcUigere quod Dominus
lavcritprius pcdes aliis discipuiis, el post-
modum venerit ad Petrum; sed quod
Evangclista, secundum consuetudinem
suam, primo ponit factnm, ct postmodnm
narrat ordinem facti, sicut et snpra vi,
facit. Unde primo insinuat totum factiim,
scilicet quod
pedes discipulorum; et
lavit
postmodum qua^ratur quomodo factum
si

propriam curam incipit; sic ct Christns, fnit, dicit qiiod primo vcnit ad Simonem
qni pcdcs abluit discipulornm foedos, Petrum. Et ideo primo ipse recnsavit di-
exorditnr ab his qui erant magis foedi, et ceas Domine, tu milii lavas pedes? Ouae
:

sic vcnit ad Petrum quasi minus aliis in-
digentem. Matth. xx, 8 Incipiens a iio-
vissimis usr/uc ad primos. Et hoc qnidem
sonare videntnr verba Evangelii Coepit
lavarc pedes discipulorum et postmodnm
sequitur: Vcnitcryo ad Simonem Pctruin.
Ex quo vidctur quod prius lavit pedes
aliorum.
qnidem verba magnum pondus habeut.
: Dominc, inquit, tu, qui es Filins Dei vivi,
mihi lavas pedes? qui sum Simon Bario-
: na, idest Simon Jona, Matth. xvi. Item
; Domiiie, tu, qui es agnus incontaminatus,
specnlum sine macula, et candor lucis
aiterna?, mihi lavas pedcs, qui homo pec-
cator sum? secundum illud Luc. v, 8 :

Si vero quaeratur quare Petrus hoc prae
aliis recusavit, rcspondet Origenes, qnia
hoc fecit propter niminm fcrvorcm amo-
ris quem habcbat ad Christnm. Alii vcro
discipuli cum timore
Exi a me, quia homo pcccator sum. Domi-
?ie, tu,qui es creator, tnihi lavas pcdcs,
qui sum creatura, et modicae fidei? Haec
dicebat Pctrns territns ex consideratione
quodam revereban- majestatis Christi secundum illud Ha- :

tur Christum; et ideo absque discussione bac. iii, 1 Consideravi opera tua, ct
:

causai factnm sustinci)ant. Petrus vero '

expavi.
eis ferventior secundnm illnd Joan..uU.,
: Consequenter cum dicit, Rcspondit
i.

15 Simon Jona dilifjis mc plus his ? Dicit

: Jesus etc, ponuntur verba Christi, ex qui-
ei Etiam, Domine, tu scis quia amo
: te : bus ostenditnr factum illud esse mysti-
ex amore fidnciam assumcns, ferre re- cum unde : dixit ei : Quod ego facio tu
cusat factum, et causam inquirit. Eccli. nescis modo, scies autem postca. Quod
VI, 11 : Amicus si pcrmanserit fixus, erit quidem factum, exemplum est et myste-
tibi quasi coaequcdis, et in domesticis tuis rium. Exemplum quidem humilitatis *
fiducialitcr aqct. Et ideo Pctrns invcnitur exhibenda^. XvSxViQ.aA^vcv: Exen\plum cnim
in Scriptura frequenter inquirere, et dcdi vobis, ut qucmadmodum cgo fcci vo-
prompte profcrre qu* sibi meliora vi- bis, ita ct vos faciatis. Mysterium autcm
dentur. interioris mundationis. Infra eodem : Qui
Secundo exponitur, secundum Chry- lotus est,no7iindigetnisiutpedeslavit Qic.

' Parm. : « absque (iiscussione omne lactum .» — * Parm. : « humanitatis. »

 CAPUT XIII. :JU"

Dupliciter ergo potest intelligi hoc quod quinatum intrahit

In Psal. xiv, 1
-.
Dd- :

dicit, Uno modo Quod

Quod ego facio. : mine, quis habitahit in tahernaculo tuo ?
ego facio, idest, quomodo ego facio in Et respondens subdlt: Imiocens manihua
exemplum, tu ncscis modo, idest non in- et mundo corde. Quasi ergo dicat Si non :

telligis : scies autempostca, tunc scilicet lavero non eris mundus et si non
te, ; es
quando exposuit eis dicens Scitis quid : mundus, non hahebis partem mecum.
e^o/(?cmm w6/5?infra eodem. Aliomodo: Sed si referatur ad factum, tunc du-
Quod ego facio, tu nescis modo ; idest, bium est utrum haec ablutio sit de neces-
hoc mysterium est, et sccretum est, et sitate salutis. Ad quod dicendum est,
significat interiorem mundationcm, quse quod sicut qua^dam sunt prohibita quia
non potest fieri nisi per me, quod non in- mala, et quaidam maUi quia probibita, ita
telligis modo scies autem postea, scihcet
; quaidam sunt pra?cepta quia necessaria,
recipiens Spiritum sanctum. Infra xvi, et quajdam necessaria quia praecepta.
12 Multa habeo vobis dicere; scd non po-
: IIoc ergo ablutionis factum de quo Domi-
testisportare modo. Ciim autem venerit nus dicit, Si non lavero, te non hahchis
illeSpiritus veritatis, docebit vos omnem partem mecum, in se consideratum non
veritatem. est necessarium ad salutem sed suppo- ;

5. Consequenter cum dicit, Dixit ei Pe- sito quod mandctur a Christo, jam fac-
/rwsetc, osteniit factum illud essemysti- tum est necessarium.xv, 22
I Heg.
cum et primo ponit verba Petri prais-
: Mclior est ohedientia quam victinm et :

tantiaoccasionemverbis Christi secundo ; ita, quasi scelus idololatrise nolle acquies-

subjungit Christi verba. Dicit ergo primo cere.
Petrus Non lavahis mihi pedcs iti xter-
: Simnn, ctc. Ilic ostondit factum
Dicit ei
num, idest nunquam quasi diceret Ab- ;
: ilhid esse congruuin. Et pouunlur prinio
sit a me ut hoc sustineam a Magistro, verba Petri secundo subditur rcsponsio
;

Domino et Deo meo. Et licct Petrus hoc Christi. Scd in vcrbis Petri insinuutur
ex zelo faceret, ejus tamen zelus indis- ferventissimus amor cjus ad Cbristuni.
cretus et inordinatus erat. Rom. x, 2 : iNam supra, quando Dominus dixit ci,
Zelum Dei habent, sed non secundum scien- Quod ego facio, tu nescis modo, dedcrat
tiam. Qui quidem zelus inordinatus erat eiiutelligerehocfactum utilcfore tamen, ;

propter tria. Quia recusut quod utile crat hac utilitate neglecta, induci non poterat
et necessarium : nam, sicut dicitur Ro- ud pedum al)lutionoin rccipicndum. Scd
man. viii, 2G, Quid orem^is, sicut oportet, quundo Doiniiius coniiniiKitus est scjiuru-
nescimus : et ideo indiscrete recusanius tionein suam ub ipso, dicens, Non habe-
recipere quod Deus nobis largitur, etiam his partem mecum, non solum ad illa,
si contrarium videatur. Sic etium et Pau- sed 'm\ ulterioru rccipiciidu sc obtulit di-
lus petebat remotionem stimuli, II Co- ccns Domi?u', non tantunipcdes nicos, scd
:

rinth, xi, qui tamen ei utihs erat. Item,
quia vidctur quamdam irreverentiam ud
Christum importarc in hoc (juod ejus or-
dinationem intclHgcre vult. Itcm, quiu
videtur vergere in derogutioiKun socio-
rum, dum quod uhi,
secuiulum Origencm,
a Christo absque contradictionc susccpe-
rant, ipsc ucci[)crcrecusabut, diccus
lavabis mihi pedes in ivtcrnum.
6. Et ideo rodurgiiit cum Dominus di-
cens :Sino7i lavero tc ,iwnhahobis putrem
mccum (luod (luidcin ud diio rcfciri
: triusuiil: cujiuf .tjiiod cst
potcst, videlicet ud ruclum (|uo(l Cluistus
faciebat, et ad signatuin cjus. Scd si (|ui-
dem rcfcralur ad signutum. tunc pluniiin
cst (juod dicitur. Niillus cuiin aMcriiu' lic-
etmanus etcaput. Iiiliuc ciiimrcsponsionc
territus totum se oflcrt ad abluendum,
umorc turbutus ct tiinorc. It ciiiin lcgi-
'
tiir iii iliiuirurio Clcmcntis Pcliiis udci)
uldcicliutur ud Cliristi corporulcin pra'sen-
tiam, quam fcrventissimc dilcxcrat, (|uod
post Cliristi uscciisioii(>m cum dulcissima'
: \on j)ra'scii!iu' ct suuclissimu' couvcrsutioiiis
nicmor crut, totiis rcsohcliutur iii Lucr}-
mas, ita ut gcna' cjus vidcrcntur udustiP.
Sci(!ndum cst uutcin, (juod iii hominc
suinmum ; jicdcs,
(jiii suiit iuliini; iiiuuiis, (jiiu' sunt mcdiu'.
Et similitcr iii iiifcriori lioiuiuc, scilicct
iii uuiinu, cst cujtiil, rutio scilii'ct supo-
rior, (jiiu uuiuiu iulucrcl Dco I ('or. xi, :

rcditutis i)urticcj)s ticri jtotcsl ct Cliiisli \\: Caput mulicris rir, iilcst supcrior ra-

coheres, iiisi sj)irituulitcr sit muudutiis : tio inunus uiitcui, idcst iutVrior ralio,
:

quia hocdicitur Apoc. xxi,27 Nihil coin- : (jua; vncut opcribus activa» pedcs autoin:

' I*arin. : « intringere. » — " Al.: « iucurrit. »

 ;

iiOH KVANGKLIUM .lOANNIS.

siiiit '
sensiialitas. Sed Doininus scicljat non nti([iH! iiidiL-crcnt liac ablntione quia ;

(liscipnlos snos ninndds (|n;intnni ad ca- cnm mnndi

sint toli, stalim evolarent.
[tut, (jnia Ui.'o conjnncti ciant [tcr lidcni Scd qni [lost baptismnm viviint in liac
ot caritatem; et qnantuni ad mauus, qnia vita mortali non possunl ud tantum cul-
eorum sancta o[)era sed (juantnm ad : men ascendere qniu etiam
[lerrectionis
[)cdes. arKjnos circclns tcrrcn(n'nm cx inordinati motus S(;nsnalitatis de affecti-
scnsnalitatc lial)cliant. Pctrns antem ti- biis lerrenis insnrgant et ideo oportet :

mens Clnisti comminationem, conscntit quod pedes lavent vel per martyrium, :

nou solum ad al)lntionem [)edum, sed qnod est baptismus sauguinis, vel per
etiam mamis ct ca[tilis, dicens Do^ninc : [xiMiitcntiam. (jna.* est baptisraus flaminis,
nu/i lanliini jwdcs /ncos scd et i/Kinus ct ut evolare [)ossint.
capiit quasi dicat Nescio au iudigeam
;
: 9. Consequenter cum dicit, Et vos
ablntione manus et ca[)itis luhil c/u/n : niundi estis, scd non om/ies adaptat Domi-

/nihi • co/tscitis su//i, scd ?io/i i/i huc jusli/i- nnsad pro[)Ositiim generaledocumentum.
catus SU//I I Cor. iv, \, et ideo paratns
: Sed si mundi erant, quare iterum Do-
sum lavare /to/i tantuni j/edcs, idest airec- minus eos abluebat? Ad quod Augusti-
tus iuferiores Cant. v, 5 : Lavi pedcs : nus dicit, quod mundi erant quautum ad
1/icos, quo//iodo i/t<jui/taho illos sed et : manus el ca[)ut sed indigebant quantum
:

//lanus, idest opcra : Psalm. xxv, 6 : La- ad pedes. Chrvsostomus vero dicit, quod
vabo i/ttc/' i/tttucc/ttes rna/tus /neas ct ca- : mundi erant non qnidem simpliciler, qiiia
put, idest rationem superiorem. Matth. vi, nondum muiidi erant ab immunditia ori-
17, Facic/n tuatn lava. ginali; cum nondum Christus passus
8. Consequenter cum dicit, Dixit eis esset, nondnm soliitum esset pretium
Jcsus, ponitur respousio Domini. Et primo nostrw redemptionis : sed quantum ad
dat qnoddam geuerale documentum aliquid, mundi erant, scilicet ab errori-
secuudo adaptat illud ad propositum, ibi, bus Judaeorum. Origenes vero dicit, quod
Et vos //iti/tdi cstis, scd /to/t o//mes ; tertio mundi erant, sed adhuc majori munda-
Evaugelista exponit verba Christi ibi, tione opus erat quia semper ratio a^mu-
:

Sciebat e/iint quisnam esset c/ui tradcfct lari debet charismata meliora, semper
eu//i, Dicit ergo primo Qui lotus est, iio/i : debct virtntum alta conscendere, justitiae
i/idiget nisi tit pcdcs lavet sed est mu/idtis ;
candore nitescerc. Apocal. ult. 2 Qui :

totus; snpple, pra^ter pedes, quibns ter- sa/ictus cst, sa/ictificetur adhuc. Sed /ton
ram tangit. l*er quod datur intelligi quod omnes quia unns eorum
: et caput et ma-
Apostoli jam baptizati erant. Dicit enim: nus immnndas habebat.
Qtii lotus est etc. ; et postea snbdit Vos : 10. Et idco conscqncntcr Evangelisla
1/m/idi estis etc. : quia scilicet baptizati ponit verba Domini, dicens Sciebat citi/yi :

erant. quis/iam esset qui tradcret eum quasi di- ;

Sed qnidam dicnnt, quod baptizati cat Ideo dixit_, }so/i omnes, quia sciebat
:

erant solum baptismate Joannis quod : immunditiam Juda? proditoris. Duo enim
non videtnr vernm, qnia sic non erant homincm univcrsalitcr emundant scili- :

loti nam baptisma .Joannis non muiida-

: cet elecmosyna ct misericordia in paupe-
bat iuterius a culpa. Et idco dicendum. res Luc. xi, 41
: Date elcemosynam et
: ,

quod baptizati erant baptismo Christi, se- ecce om/tia rmi/ida su/it vobis : et amor
cundum Angustinnm. Dei Luc. vii, 47 Di/nissa su/it ei pcccata
: :

Et si objicis, quod Christus non bapti- ^ r/udta, quo/iiam dilcxit multum. Prov. x,
zabat sed discipnli ejns, ut dicitnr supra 12 : Univcrsa delicta opcrit caritas. Haec
IV, dico, quod non baptizabat turbas ;sed autem duo deficiebant Judai. Misericor-
discipulos suos sibi familiares et domesti- dia quidem, qnia fnr erat, et loculos ha-
cos baptizavit. bens, et defraudabat eleemosynas paupe-
Sed cnm baptismns abstergat eliam rum. Item amor ad Christum, quia jam
sordes pedum, videtur quod qui lotus est, diabolus miserat in cor ejus ut tradcret
idest ba[)tizatus non indiget ut* [tedes cum principibus saccrdotum ad crucifi-
lavet. Sed ad hoc dicendnm, qnod si sta- gendum etc.
tim post baptisnmm Irausireut de muudo,

* Al. deesl : <• sunt. » * .\1. —

oniiltiliir « nisi ut. »
« milii. B — ' Al. deest « Cbrislus. »
:
" Al. —
 : .

CAPIIT XIII. 209

LECTIO III.

1. Postquam ergo pedes eorum, accepit ves-

lavit
et quiescendo anima fit sapiens et pru-
timenta sua, cum
recubuisset iterum, dixit eis
et
2. Scitis quid fecerim vobis ? Vos vocatis me Magis- dens.
ter et Domine et benedicitis
: sum etenim. Si ergo :
Possunt hapc habere mystcrium. tria
ego lavi pedes vestros Dominus et Magister, et vos
debetis alter alterius lavare pedes. 3. Exemplum Cum enim Christus perfeclam doclrinam
enim dedi vobis, ut quemadmodum ego feci vobis, discipuHs pra^bucrit, quando Spiritum
ita et vos faciatis. 4. Amen amen dico vobis non
est servus major domino suo, neuue Aposlolus ma-
:

sanctum eis misit. Inlra xiv, 2G Para- :

jor est eo (jui misit illum. 5. Si hsec scitis, beati clitus autem Spiritus sanctus, quem mit-
eritis, si feceritis ea. 6. Non de omnibus vobis dico.
tet Pater in nomine meo, ipse vos docchit
Ego scio quos elegerim. 7. Sed ut adimpleaturScrip-
tura Qui manducat mecum panem, levabit contra
:
omjiia, et su(/(/erct vohis omnia quxcumque
me caicaneum suum. 8. Amodo dico vobis prius- dixero vobis. Tria pra;cesscrunt ipsam
quam fiat, ut cum factum fuerit, credatis quia ego
sum. 9. Amen amen dico vobis qui accipit si quem :
missionem. SciHcet peccatorum ablutio
misero, me accipit; qui autem me accipit, accipit per passionem. Apoc. Lavit nos a i, 5 :

eum qui me misit. pjcccatis nostris in saufjuiyie suo. Et quan-

i Postquam Dominus ostcndit humi-
. tum ad hoc dicit Postquam erfjo lavit :

litatis obsequium esse necessarium, hic pedes eorum, idest, impleta purgatione
consequenter inducit ad imitationem et : per sangninem. Item resurrectio Chris- :

primo pramittit circumstantias admoni- tus enim ante passioncm suam mortalc
tionis ; secundo ipsam admonitionem pro- corpiis haiiiiit qua? quidcin niortalilas
:

ponit, ibi, Scitis quid fecerim vohts ? elc. non compctebat ei ex parlc person» Fibi
Circa primum duo facit. Primo insinuat Dci, sed ex parte humaiia^ naturai as-
Evangelista admonitionis ordinem se- ; siimpta' scd j)0sl([iiani rcsuircxil cx
:

cundo manifestat admonentis dispositio- virtute divinitatis, acccpit corporis im-

ncm, ibi, Accepit vestimenta sua ctc. Ordo mortalitatem ct quantum ad hoc dicit
: :

autem admonitionis est ut quod primo Aceepit vestimenta sufi; idcst, siirgens
opere, doceat sermone et quantum
fecit ; factus est immortalis. Et dicit sua, tpiia
ad hoc dicit: Postfjuam crcjo lavit pedcs sua virtute immortalitalcm * acccpil.
eorum, accepit vestimenta sua etc. Act. i, Rom. VI, 10 : Quodautem Deo,
vivit, vivit
{ Coepit Jesus
: facerc et docere. Matth. '
idcst virtute Dei. De istis vcstimcntis di-
V, il) : Qui fecerit et docuerit, hicmagnus citur Apoc. iii, 5 :Qui vicerit, vcstietur
vocabitur in regno caelorum. Dispositio au- vestimcntis alhis, et n<m dclchonomen cjus
tem admonentis insinuatur et quantum dc lihro vilx. Itcm [)ra'ccssit sessio ct ;

adhabitum, et quantum ad situm. Adha- hoc in ascensione. Infra xvi, 7 Si cnim :

bitum quidem quia diversus habitus di-

;
uon ahiero, Paraclitus non veniet ad vos
versis personis convenit, secundum pro- ctc. Et (iuantum ad hoc dicif Cum rccu- :

priorem actuum diversitatem. Eccl. xi.x, huisset itcrum, scilicctad dcxtcram Pafris
27 Amictus ^ /iomi)iis annuntiat de illo.
: rcsidens ct scdens. Marc. ult. 1!) Et :

Alius ergo habitns compctit miiiistro, Dominus quidem Jesus postquam loculus
alius doctori. Ministro autcm, quia de- est, assumptus est in cndis, ct scdct a dc.r-
bet esso e.xpeditus ad obsctpiium, com- tris Dri Kf dicit ifrnifn, non (]Uod in-
'.

petit ut vestium impedimcnla deponat ;

(juaiifum l*"ilitis l)i'i unqiiam .scticrc i\t'-
et ideo Christus cum ministrare voluit, sicrif, (piiniinino ab .rfcrno est in sinii
surgit a ccena, ct pojiit vcstimoitd si/a. l*afi'is; scd (|uia iiKpianfiim bimio cxal-
Doctori ^ aulcni, (pii (h'b('t essc gravis. fafus csf ad pofiora IxMia Patiis. Pbil. ii,
ct auctoritaft! pra-cmincns, compctil vcs- ',) Pro/)(cr qitod rt Drits r.i<ilttirit {//itm,
:

tium dccens ornatus et ideo Dominns : ct ilrdit i//i fiomoi quoi/ rst su/)cr omnr
docere volens, accepit vcslimrnta siui iioniru. Sic orgo anfciiuam Spirifum sanc-
Quantum ad silum vcro: tpiia minislrar^^ fiiin pcrfcctc doccnfcin iiifiiiidcrcf, lavif
voleiis, snrr(>.\il iindc dicil, Snrrr.rit a ; sangiiiiK; fiiso ; accc[»it vcsliincnla. rc-
cwnd wnwi' aulcni noUmis docerc, rcctim-
;
siirgcndo; rcciibuil, in gloria asccii-
bit: undc Et cum
rrntlmissrt itcniui,
dicil: dciiiio.
dixit eis ot hoc i(U'o, (|uia docliina dc-
;
-1. Consc(]ii('nlcr ciiin dicif. Sritis qiiid
bet esso in tranquillilaUv Scdciido ciiini frrrrim /v>A/\? [tro[Htnit i|)s.iiu adinoiiilio-

' Al. oniitlitiir : « Jcsiis. »- * Al.: • nmiciis. >i talilatnn. • — ^ .\l. « <i (lexlii^ li>M 1'rtlii-
— ' Ai.: (( lioctDr. » -* Parin. omiltit : « immor- oninipotrntis.
XX. 14
 :

.»10 KVAN(;EIJrM .lUANNIS.

iiem : ct primo intorrogat; sncundo as- vcritatcm, quia si sit falsum, non con-
siimit ; tertio conclndit (injirlo condn- ; venit ci unde beno dicitur Ephcs. iv,
:

si(>nem Interrogat (juidem,

('oiiHrmal. 2.") D('/jo?u-/itcs ?/tc?tdaciu?n loqui?ni?ii
eumdicit Scids <jui<l Irrcriin vobisl (jnasi
: ceritatr?n. Adeo cnim vitanda sunt men-
dictit Fucta (jnidein vidistis, sed tamen
: dacia, ut etiam cedere * videanlur ad si

quare hoc fecerim, non intelligitis : et landem Dei, non sunt dicenda. (Juantum
ideo sic (jnaMil nt ostendat facti magnitn- ad hoc ergo dicit, /ie?ie dicitis et hoc ;

diiKMH, et ad considerandnm indncal. ideo, quia verum est (juod dicitis (juia ;

(Jpera eiiiin Dei consideranda snnt, (jnia (•oni[)etit mihi su??i etc?ti?n, scilicct Ma-:

sunt profnnda. Psalm. xci, G

'
Qunm : gister et Dominus. Magister, inquam,
mar/ni/icata snnl opera hia, Domine. Si- j)ropter sapientiam quam doceo vcrbis ;

mis profiindx factx sunt cof/itatio7ics tux. Dominuspropterpotentiam quam ostendo

Vix enim sufficienter opera Dei scire pos- miracuHs. Alio modo redditur commen-
sumus secundum illud Eccle. viii, 17
: : dabile, si quod diciturconveniat persona;
Intellexi quod rationem operum Dei mtl- dicentis. AHqui enim sunt qui vocant
lam Sunt etiam de-
possit /lomo invcnire. Christum Magistrum etDominum, quibus
lectabilia ad considerandum. Psalm. xci, non competit, cum non subjiciantse dis-
5 : Delectasti ?ne, Domine, in factura tua, ciplina3 et mandato Dei et isti non bene ;

et in operibus manuimi tuarum exultabo. dicunt : unde Matth. xxvi, 12, illis qui
Sunt etiam utilia, quia ducunt in cogui- dicunt, Do??iine aperi ?iobis, respondetur
tionem auctoris. Sap. xiii Si operibus : A??ie?i ame?i dico vobis, ?iescio vos quia :

intendissetit eic. Supra v, 36 Opera enim : hoc non corde dicunt, sed ore tantum.
qux dedit mihi Pater utfaciam, ipsa su?it Istud Apostoli bene clicebant, quia hoc
qux testit)io?iium perhibe?it de me. Potest eis competebat : unde dicit eis, Et bene
etiam, secnndnm Origenem, hoc quod dicitis, idest verum : su??i ete?ii??i, scilicet
dicitur, Scitis quid fecerim vobisl accipi vobis Magister et Dominus nam me
^
:

imperative qnasi (iicat Sciatis quid fe-

;
: auditis ut Magistrum supra vi, G9 : :

cerim vobis. Et tunc hoc dicit Dominus, Ad quem ibimus ? Verba vitx seiet^iee ha-
ut eorum erigat intellectum. bes me * sequimini ut Dominum Matth.
: :

Assumit eorum confessionem, dicens : XIX, 27 Ecce ?ios reliquimus o??i?iia et

:

Vos vocatis ??ie Magister et Do??ii?ie. Et sccuti sumus te.

primo proponit eornm confessionem; se- Sed contra hoc est quod dicitur Prov.
cundo commendat eam, ibi, Et be?ie XXVII, 2 Laudet te a/ietius, et no?i os
:

dicitis. Circa primum scieiidum est, quod tuum; extra?ieus, et?io?i/abiatua. Videtur
Apostolus, I Corinth. i, duo dicit de ergo quod Dominus non bene fecerit
Christo scihcet quod sit Dei virtus et
: laudando se. Sed ad hoc respoudet Au-
Dei sapientia. Inquantum est virtus Dei, gustinus dupliciter. Uno modo, quia
omnibus dominatur; ut enim dicit Am- vituperabile est quod quis se commeudet
brosius, Domi?ius ?iome?i est potestatis; propter periculum superbiendi nam pe- :

inquantum est Dei sapientia, omnes ins- riculosum est sibi placere cui ^ cavendum
truit; et ideo discipuli vocabant eum Do- est ^uperbire. Ubi ergo noa imminet pe-
minum. Supra vi, 09 Do?ni?ie, ad quem : riculum superbiendi, non est vituperium
ibi??iusl Et magistrum. Supra iv, 31 : propria commendatio. In Christo autem
liabbi, ma?iduca. Et merito ipse enim : hoc periculum non timebatur; ille cnim
Dominus est solus creans et recreans. qui super omnia est, quantumcumque se
Psalm. xcix, 3 Scitote quoniam ipse est : laudet, non
se extollit excclsius. Alio
Do?ninus ipse sohis est magister inte-
: modo, quia aliquando laudabile est quod
rius docens Matth. xxiii, 10 Magister : : homo secommendet, quandoscilicet cedit
vestcr u?ius est Christus, om?ies autcm vos ad utilitatem fidelium et sic Apostolus :

frat?'es estis. Consequenter cum dicit, Et commendat se, II Corinth. xi. Sed valde
bene commendat eorum confes-
dicitis, nobis utile est, et per omnem modum
sionem. Circa quod sciendum est, quod necessarium, ut Deum cognoscamus, cum
ahquid commendabile dupU- redditur in hoc consistat tota perfectio nostra :

citer. Uno modo si id quod dicitur con- iinde expedit nobis ut revclct nobis mag-
veniat rei de qua dicitur; quod fit per nitudinem suam aUoquin nuUo modo ;

• Parni. umittit: " ^^unt. w — * Al.: « credere. • — ^ Al. : tt oum.

' Al. : « verbis. » — Parm. omittit : « me. v
 CAPUT XIII. 211

eam scire possemus, si non indicet se eis. Possumus etiam diccre, quod hoc in
ipse qui novit et ideo oportet quod : ipse facto Dominus ostendit omnia opcra mi-
se nobis laudet, quia, ut dicit Augus- Namqui dat pancmcsuricnti,
sericordiai.
tinus, si non se laudando quasi arrogan- pedes ejus laval, similiter qui eum hos-
tiam vitare voluerit, nobis sapienliam pitio rccipit, et qui operit nudum, ol sic
denegabit. Eccl. xxiv, i Sapientia lau- : de aliis. Koman. xii, 13 \ecessitatibus :

dahil animam suam. sanctorum communicantes.

Conclndit vero cum dicit Si ergo ego : Confirmat autem coiiclusionem cum
3.
lavipedcs vestros Dominus ct Magister, ct dicit Excmplum enim dedi vobis ctc, ot
:

vos debetis alter alterius lavarc pedes. Ubi hoc quidem ox quatuor. Primo quidcm
arguit ab eo quod minus videtur ad id cx sua intentione secundo vero ex auc- ;

quod magis. Minus enim videtur quod toritato, ibi, Amen amen dico vobis; ter-
majordebeat faccrealiquid humile, quam tio ex pra'mio quod ipsi operi debolur,
minor; et sccundum lioc concludit Si : ibi, Si hgec scitis, beati critis, si feccritis
crgo ego, qui sum major, quia Magister ca; quarto ex dignitatc eorum quibus
et Dominus, lavi pcdes vestros, et vos pedes lavat, ibi Amcn amcn dico vobis : :

multo magis, qui estis minores, qui estis qui accipit, si qucm misero, mc accipit.
discipuli et servi, debetis altcr alterius Dixit ergo, quod hoc ideo fcci ut darom
lavare pedcs. Matth. xx, 2G Qui major : vobis exemplum : et ideo debetis altcr
est vestrum., sit vestcr ministcr nam altcrius lavare pedes quia Iioc in facto :

Filius hominis no7i vcnit ministrari, sed illo intcndebam. actibus Iiomi- \am in
ministrare. num plus movent oxcmpla quam vorba.
Sed contra, videtur quod hoc quod di- Id^enTin homo agit ct oligit quod vidotur
citur, Vos dcbctis alter alterius lavare ei bonum unde magis ostcndit csse bo-
:

pedes, habeat rationem pra^cepti sed qui : num quod ipsemet eligil, quam quod
negligit pra^ceptum peccat mortaliter; docot esse eligendum. Et indo est quod
ergo ctc. Ucsponsio. Dicendum, secun- quando aliquis dicit aliquid, et lamen
dum Augustinum, quod omnis homo aliud facit, magis suadet aliis (juod facit,
debet lavare pedes alterius vel corpora- quam illud quod docet : et ideo maximc
liter velspirituahter;et multomelius cst, nocessarium cst cx ipso faclo oxemplum
et sine controversia verius, ut aliquis dare. Sed exemphim (luidom puri homi-
faciat opere, ne dedignetur quod fecit '
nis humaiio gcnori non orat siiflicions
Christus, facere Christianus. Cum euim ad imitandum tum quia ralio humana :

ad pedes fratris inclinatur corpus, etiam ab omni considcratione deficit tum quia ;

in corde ipso vel cxcitatur, vel, si jam in ipsa rcrum considoraliono decipitur :

inerat, confirmatur humilitatis ^ afrcctus. ot idoo da!ur nobis oxompliim Kilii Doi,
Quod non fiat opere, saltem hoc corde
si quod cst inlallibilo ', ot ad oinnia sufft-
facere debcmus. lu lotionc cnim pedum ciens. Unde dicit Augiistinus « Qua* su- :

datur intelligi ablutio macularum. Tunc '

pcrbia non sanalur, si humilitalo divina
ergo spiritualitcr lavas pcdos fratris lui, iion sanatur; » siinililor ijiia' avarilia; et
cum, quantum in te est, abluis maculas sic (lo aliis. Sod allondo, qiiod salis con-
ejus. Et hoc fit tripliciter : remittendo voniontcrUilius Doi ostnobis inoxompliiin
scilicet oi odonsam : secundum illiid virlntum ipse enim est ars Palris, ul si-
:

Coloss. lu, 13 Donantcs : inviccm robis- ciil tiiil oxoinphir croationis. ossot oliam

mctipsis, si quis adversus a/i(/ucm habet oxoinplar jnslificatiouis. Pot. ii, 21 I

qucrelam; sicut ct Dominus donavit vobis, Christus pussus cst pro nobis, robis rclin-
ita et vos. Item orando pro pcccalis ojiis : qui-ns c.vcmplum ut scquamini vcstigia
secundiim illnd Jacob. ult. 10: Oratc pro rj us.
,]ol) x.Mii, II Vcstiqia cjus sccutus :

inviccm ut sa/rrmini. Kt islo diiplox la- cstpcs mvus vium cjus,custodivi, ct non
:

vandi modiis (•omininunis cst (nniiiliiis dccltnari cx ca.

fldelibus. Torlius modus perlinet ad pra-- \. Consoquonlor cum dicit, .\mcn amen
lalos, (jui lavaro dobent romitlondo poc- dico robis : wm
mnjtn' domino cst servus
cala anctoritalo ola\ iiim socundiiin illiid : suo clc., couMrinal conclusionoin o\ auc-
infraxx, 22 Accipitf Spirituni sanctitm
: : torilato ct priino laiitrif discipulorum
:

quorum rcmiscritis pcccata, rcmittuntur conditionom; socmido iiisorum ofncium.

' Al. : « ne (liffnctnr. » — ' Al. dccst : « vnl. » — ^ .VI. : » inoirabilc. »

• ^ Parin.: t huinauitutis. » — Parm.: «' lolio. »
 ;

2i:> KVAiN(iKMI'M .lUA.N.MS

Conditiu aiilcm tH.sciimldriim ost i\uih\ j)rimum liuo facit. Prinio j^onil exc(;pti()-
sunt scrvi. Luc. xvn, H) ('lon (nniiin : ucm ;secun(l()resp(>nd('t ta(;ita' (jua'stioni.
hono fvrrrUh, iliritr (/uid srrri inufi/cs sn- Kxc^^jitioncm jiouit ciim dicil .\on de :

/ntis. (triicium aulcm curum cst (jtiod sint omnibiis vobis dico, etc. quasi dicat ; ;

Ai)ostoli. Luc. Elcyit duodccint,

VI, 13 : llcati critis, tamcn non omnes : (luia non
qitos Ajiostolos noniinavit. Sic ergo dicit : dico dc omnibus vobis, quod ad
bcatitudi-
l)ico> (judd (Irhrtis dltrr (jllrrius luvarc ncm pcrvcniatis. Corintli. ix, 1\ OinncsI :

jjcdcs, sirut rt C(/o lovi : (juia no)i rst srr- quidcm currunt, srdunus accipit braviwn.
vus nuijor doniino suo, (juautum ad jui- Ksl enim aliquis inter vos, idest Judas,
mum, ncijiic Anostolus, idestmissus, ma- qui non erit bcatus neque faciet ea. Sed, ;

jor co (/ui misit illum. Licet autcm ij)sc sccuudum Origenem, Dominus non dicit,
Filius Dci, (jui est Aj)ostolus confessiouis sed apposuit condi-
lirati critis absolute,
nostra', ut dicitur ad Ilcbr. ui, sit ae(]uaiis tionem, dicens Si feceritis ca quod: :

illi qui misit eum, soilicet Patri de om- : quidem verum est in omnibus, etiam in
nibus tameii aliis verum est quod liic di- Jnda si enim Judas fecisset ea, beatus
:

citur \cque Apostolus major est co qui

: fuisset. llude quod magis excipiat
vult
niisit illuni. boc quod dicit ison est servus major do-
:

Sed conlra : iufra cnim xv, 15, Domi- mino suo etc. quasi diceret Dico quod
: :

iius dicit discipulis suis Jam 7ion : dicam estis servi et Apostoli won tamen de ;

vos scrvos, quia scrvusnescitquid faciatdo- omnibus hoc dico Judas enim dum esset :

riespondeo dicendum, quod

jyiinus cjus. servus peccati, non erat servus divini
duplex est servitus. Una, quae procedit Yerbi, neque Apostolus, diabolo ingresso
ex timore filiali, qua^ facit bonum ser- in cor ejus.
vum secundum illud Matlb. xxv, 2.'}
: : Sed quia posset aliquis dicere : Ex quo
Eu(jc, scrvc Ijoiic ct fidelis : et hoc modo non dicit de omnibus ut sint beati, vel
Dominus vocat eos servos. Alia est ser- ejus Apostoli, ergo ex improviso aliquis
vitus quam facit timor servilis de qua : est de ejus collegio periturus ideo ' Do- :

dicitur Mattb. xviii, 32 Scrve ncquam, : minus ad hsc respondcns, dicit E(jo :

omnc debitum dimisi tibi quo?iiam rogasti scio quos elegerim; quasi diceret Electi :

mc : et de liac dicit Dominus : Jam non non peribunt; sed uon omnes sunt electi.
dicam vos servos elc. Ille ergo peribit qui electus non est, sci-
5. Consequenter cum dicit, Si/ixcscitis, licet Judas. Infra xv, 16 Non vos me elc- :

bcati eritis, si fcceritis ea, confirmat con- gistis, sed ego clcgi vos.
clusionem ex prawio et primo proponit : Sed contra est quod dicitur supra vi,
pra?mium sccundo cxcipit aliquem ab
; 71 :Nonne ego vos elegi duodecim ? Cum
60, ibi, Non de omnibus vobis dico. Dicit ergo Judas esset unus ex duodecim, vi-
ergo Si hxc scitis quasi dicat
: Tu ;
: dctur quod fuerit electus. Sed dicendum,
quidem non ignora-
haec dicis nobis, quae quod duplex est electio. Una est ad pr*-
mus. Quare ergo dicis nobis ? Ideo, in- sentem justitiam ct ad hanc electus fuit ;

quam, quia et si hsec scitis, quod quidcm Judas alia electio est ad finalem gloriam
:

est omnium, tamcn beati eritis, si fecc- et secundum hanc Judas non fuit electus.
ritis ca, quod est paucorum. Et dicitur,» 7. Ratio autem hujus exceptionis est,
Si scitis et feceritis, scilicet quia, ut dici- ut impleatur Scriptura quae hic praedicit, :

tur Luc. H, 29 Beali qui audiunt vcr- : non ({uod cogat, sed quia hoc quod futu-
bum Dei, ct custodiunt illud. Et Psal. cx, rum erat, non tacuit. Luc. ult. 44 :

10 Intcllectus bonus omnibus facientibus

: Ojjortct impleri omnia qux scripta sunt i?i

eum. K contra dicitur Jacob. iv, 17 : legc Moysi et Prophetis cl lhal??iis de ??ic.
Scicnti bonum faccre, et non facicnti^ Matth. V, 18 : lota wium aut u?ius apex
peccatum cst illi. a lege do?iec om?iia fiant.
iion jjrssteribit
ti. Excipit autem quemdam *, cum Quai quidem Scriptura dicit Qui ?na?idu- :

dicit : .\on dc omnibus vobis dico : et cat pa?ie??i ?necu??i, levabit co?itra ??ic cal-
primo proponit exceptionem ; sccundo ca?ieum suu??i. Iloc est, secundum aliam
assignat cxceptionis ralionem, ibi, Scd translationem,ubi noshabemus Psal. xl,
ut impleatur Scriptura tertio assignat : 1 Ete?ii?n homo pacis mcx, qui edcbat
:

rationem (juare cxccptioncm, il»i,

jionit pancs ?ncos, ??iag?iificavit sujyer ??ic suj)-
Amodo dico vobis priusquani fiat. Circa pla?itatione??i ubi ostenditur Judae ad
:

' Al. : <i (jiKrdani » — » Al. : « et ideo. »

 »

CAPUT XIII. 213

Christum familiaritas, cum dicit : Qiii Consequcnter cum d[cit,Amen amen
9.
manducat panem mecnm : Judas enim dico vobis etc, confirmat conclusionem
panem cum Christo
aliis discipulis cum inductam cx dignitatc eorum (luil)us pe-
comedit, etiam consecratum. Item osten- des lavit : quorum tanta est dignitas ut
ditur ejus malignus conatus contra Chri- obsequia cis imponsa (juodammodo vi-
stum cum dicit Levabit contra me calca- : deantur redundarc in Deum scd tamon :

ne\im smim idest, conahitur ad mcam; secundum quemdam gradiim quia (pia^ :

conculcationem. Calcaneo enim compri- fiunt fidelibus pcr Christum, redimdant

mimus hostes. Genes. iii, 15 Ipsa conte- : in Deum Patrem. Ostendit ergo primo
ret caput tuum, et tu insidia/jeris calcuneo quomodo ea qu* fiunt discipulis Christi,
ejus. Tunc ergo dicitur aliquis levare redundant iii Christum ct quantuin ail :

calcaneum suum contra aliquem, quando hoc dicit Amen amen dico vobis; quasi
:

coiiatur eum opprimere. Sed hoc Judas diceret; Vere, debctis lavare pedes, quia
non poterit quia unde ipse credit me
: qui recipit si qnem nmero, mc accipit;
opprimere, inde exaltahor. Supra, xii, idest,obsequium quod exhibetur his (juos
32 ; E<jo, si exaltatus fuero a terra, omnia ego mitto, mihi attribuo factum. Matth. x,
traham ad meipsum. In quo habemus 40 Qui vos recipit, mc recipit. Secundo
:

exemplum, ut si quando a famulis aut ab ostendit quomodo obsequium Christo ex-

aliquibus vilioribus patiamur aliquod hibitum redundat Patrem, diccns Qui in :

maliim, non scandalizemur, respicientes autem me accipit, accipit eum qui me >/ii-
Judae exemphim, qui infinitis potitus
'
sit. Supra v, 23 Ut omnes honori/icent :

bonis, in contrarium remuneravit benc- Fi/iiim sicut honorificant Patrem. Secun-

factorem. Ideo autem Dominus Judam, dum autem Origonem, potest intolligi
quem futurum iioverat esse malum, ele- dupliciler. Uno modo connoxim et sic ;

git, utdaret intelligerc quod iiulla socie- est scnsus : Qui accipit si qitcm misero,
tas hominum sine alicujus mali admix- me missos a
acciint ctc, idest, qui rccipit
tionc futura crat. Cant. ii, 2 Sicut lilium : me, Pafrem. Qui ergo recipit si
recipit et
inter spinas, sic anima mea inter /ilias. quem misero, rccipit Patrem. Alio modo
IJndc Augustinus dicit in quadam epis- distinctim; ct sic est sensus Qiti rrripit :

tola Non audeo mihi arrogare quod

: « si quemmisero, me acci/nt verum est :

domus mea sit melior coetu Apostolorum. corporaliter sed (pii recipit me, scilicet
:

Item ut contingat quod aliquis ab ali-

si spiritualiter ad aiiimas vciiiontom se- :

quo prailato in societatem Ecclesia.' as- cundum illud Ej)hos. iii, 17 llabitare :

sumptus, malus cfficiatur, non sit in con- Christum j/cr /idem in cordibus vrstris :

demnationem ipsius praslati. Ecce eiiim accipit cum qui me misit, scilicot Patrom.
quod Judas electus a Christo, proditor Non tantum ogo in eo manobo, sod ot Pa-
efficitur. Sic etiam Act. viii, Phihppus ter. Infra xiv, 23 Ad citni vrnir/ints, rt :

assumpsit Simoncmmagnum. Ilier. xviii, jnansioncm a/ntd cum farirmiis.

^O Numquid redditur pro bono malum,
: Sed cx hoc Arius orrorcm suum confir-
quia foderunt foveam animai mc3S ? Matth. marc nilitur hoc modo. Dominus dicit,
X, 3() : Inimici hominis, domestici ejus. quod "(jui ro('i|)it ipsum, rocijiit Patrom .

8. Conscquenlcr cum dicit, Amodo dico erjro oadein ost conii^aralio Palris initton-
vobis priusguam fiat, assignat cai.sani tis ad Filium, (jna' Kilii mitlontis ad dis-
qiiarc exccptionem posuit; quasi dicat : ci[)ulos sod Christus mittons, est major
:

Diii tacui ejus malitiam; sed (jnia tcnipiis disci[)ulis inissis orgo Palor ost inajor :

cst ut prodeal in publicum, idcMj dico ro- l''ilio. Sod ad lioc diconduiu. soiuiuiuin
bis, idcst manifcsto, antc(/uam fiat, ut Augustimiin, (juod in Chiisto tuorunt diia'
credatis quia ego sutn, qui futura praMlico, iialura', humana scilicot. ol diviua : cl
ct occulta cordis maiiifcsto; (jiiod «'st pro- socuMdum lioc loiiuitur ox una [)arto so-
prium Dei. Ilicr. xvii, !> : Prarum cst mr cunduin humaiiain naturain, dicoiis : Qui
/loml/iis et insrrutabi/c : qitis co(/ni)srrf (irri/)it si qitr//i niisrro, nir. hoiniiioin,
i//ud'}E(/o Dtmiitius scrutans cor, rf j/ro- arri/)if, (jiii communico cum ois iii una
/nins rcnes. Isai. xi.i, 2."l Sccutiira i/iio- : nalura ot cx alia parto hxjuitur socun-
:

(/uc anniintiato iio/tis, rf srirmus qi/ia i/ii diim di\ iiiitatom Qiti aitfrm nir, Donin. :

estis vos. Vel E(jo suin qui sum Exod. : arri/)if, inri/nf rit/ii y/iti iiir nnsif, (jui cum
III, 14. co siim uniiisiiatura'. Vol (iiii acci|»il oura

' Al. : • {)olius, » ileni : i< jxxiitiir. « — ' Ai. (Iresl ; « (iiuxi. •
 . :

21 i EVANGELIUM JOANMS
quom opo mitto, nrripit mo, riijiis aiir- dintio Christi intor Donm ft hominom :

torilas ost iii (^is : ot ijui mo acoipit, nr- socunchim illiid Tim. ii, 5 Mciliator Dei
I :

cipit l*atrom, onjns nuctoritns cst in mo : ct /lominuni homo Christm Je.ms.

ut sic in vorbis istis importolnr qnnsi mo-

LKCTIO IV.

1. Cum htrc dixisset .Tesns, turlmtiis est spiritu, et turbatum, quando est commotum. Tur-
protestHtus t'si, et liixit Ameii aineu dico vobis, quia
:

uuus ex viil)is iradet ine. '2. Aspicieliant erfjro ad in-

batio animi, ojus commotionem designat.
vicein hiesitanles de (]uo diceret. 3. Erat
discipuli, Sed snnt qnidam actus anima* sine com-
er^o ri'Cunil)tMis iinus ex discipulis ejus in sinu Jesu, motione corporis, idcst actus intehectivaB
oueni dilif^ehat Jesus. 4. Innuit ergo huic Simon
l^eirus, et dixit ei Quis est de (jiio dicit ? ^. Itaque
: partis. Actns autcm a[ipctitns sensitivi ^

cum recuhuisset ille sujira pectus Jesu, dicit ei: sunt cnm corporis commotione unde :

Domine, qiiis est I G. Ilespondit Jesus Ille est cui :

e^o intinctum pnnem porrexero. Et cum intinxisset afrcctiones appctitus sonsitivi, passiones
panem. dedit Judto Simonis Iscariotrc. 7. Et postbu- dicunlnr. Inter omnes autcm affectiones
cellam introvit in eum satanas.
sen passiones appetitus sensitivi, tristitia
Snpra ostonilit oxomphim Evnnfi^o-
I .
magis vim commotionis habet. Delectatio
Usta qnod (Ihristns pra^bnit snis discipn- enim, cnm dicat quictem in bono pra^-
lis nd imitandnm hic ostendit defertnm ; scnti, magis rationcm quictis habel quam
discipnlornm, qnom prapnnntiat eis Jesus, commotionis. Timor ctiam, cum sit de
qni noiuhim orant idonei nd soqueudnm : malo futuro, minus movet quam tristitia,
et primo ponit defectum disripuh qni eiim quae ost de malo praescnti. Et inde est
Iradiiht; secundo defectum discipuh qni quod turbatio animi praecipne dicitur tris-
eum negavit, ibi, Dixit ei Simon Petrii^ : titia. Turbatus est ergo Jesus, idest tris-
Dotnine, quo vadis? Circa primum dno tatus.
facit, Primo denuntiat discipnh proditio- Sed attendendum, quod quidam philo-
nem; secundo ejus separationem, ibi, sophi fncrunt, scihcct Stoici, diccntes,
Ctim ergo exisset dixit Jcsus etc. Circa quod hujusmodi turbatio ef hujusmodi
primum duo facit. Primoponitnr praenun- passiones in non cadunt
sapientem :

tiatio fntnrae proditionis : secundo ipsius quamvis enim sapiens secundnm eos
proihtionis executio, ad veritatem pra?- timcat, gaudcat, et desideret nuHo modo ;

nuntiantis comprobandam, ibi, Quod fa- tamen tristatur. Sed horum falsitas ma-
cis, fac citius. Circa primum duo facit. nifeste apparet ex hoc quod Jesus, qui
Primo prwnuntiat scelus proditionis se- ;
est summa sapientia, turbatur.
cundo personam proditoris, ibi, Aspicie- Sciondum tamen, quod duplex est tur-
bant erfjo discipuli ad inviccm. Circa pri- batio *. Quaedam procedit ex carne,
mnm primo praimittit prspnuntiantis alTec- quando scihcet quis tristatnr^seu turbatur
tnm; secuntlo ponit praenuntiatum effec- praeter * judicium rationis ex apprehcn-
tnm. Pra^nnntians ergo Christus est, qui sione sensuah : quae quidem turbatio
afficitnr ad turbationem et quantum ad : quandoque quidem consistit intra limitcs
hoc dicit Cum hoc dixisset Jesus, reinvi-
: nuUo eam obnubilans quae
rationis_, in ;

tans eos ad caritatem, qnaprivatum vide- nonpcrfccta passio, sed propassio dicitur
bat proditorem discipulum, turbatus est a Hieronymo et haec in sapicntcm cadit
;

spiritu quandoque autcm rationis hmitcm exce-

Circa quod sciendum est, quod turba dit_, ct eam
turbat, et est non solum passio
tio designat commotionem quamdam : et scd etiam turbatio ct haec in sapientem
;

hoc apparet per hocqnodhabetnr suprav, non cadit. AUa est turbatio quao procedit
4 : Domini descendebat secundum
Anf/elus ex ratione, quando scihcet judicio et de-
tempus in piscinam, et movebatur aqua : hberatione turbatur quis in appetitu sen-
ct postea sequitur Dominc, hominem : sitivo : et haec turbatio fuit in Christo :

non habeo, ut cum turbata fuerit aqua, unde signantcr dicit Evangelista, quod
mittat me in piscinam : qnod pro eodem turbatus esl spiritu idest tnrbatio qna? ;

accipit aijnam tnrbari, ot moveri. Secun- fnit in appetitu sensitivo, in Christo fuit
dum hunc etiam modum dicimus mare ex judicio rationis. Unde supra xi, 33,

* Al. deest « autera. » — * Al. « est hic tur- Al. : « post. »

—
:

—
:

batio. » ' Parin. oinittit : « tristatur seii. »

 CAPUT XIII. 215

quod tiirhavit semetipsum.ln Christo

dicit, designat personam proditoris. Et primo
enim omnia ex deliberatione rationis ponitur designationis occasio secundo :

etiam in inferiori appetitu sensitivo pro- personae designatio, ibi, Respondit Jcsits :

veniebant unde nec subiti motus sen-

: Ille cst siii intinctnm pancm porrexero :

sualitatis in Christo fuerunt. tertio designationis effectus^ ibi, Et post

Voluit autem hic .Tesus turbari propter hucellam introivit in eum satnnas. Kst au-
duo. Primo quidem proptcr fidei nostra^ tem designationis duplex occasio. Una
instructionem. Namimminebat ei passio, discipulornm communis ha^sitatio alia ;

et mors, quam naturaliter refugit natura fuit pranlilccti * intorrogatio.Primo ergo

humana;etcumeam sibi sentitimminere, ponit primam ; sccundo sccundam, ibi,
tristatur tamquam de malo et nocivo sibi Eratcrgo recnmhcns. Sciendum est circa
praesente. Ut ergo ostenderet se veram primum, quod bonidiscipuli hal)ebant ad
naturam humanam habere, vokiit turba- Christum maximam caritatem, et maxi-
tionis affectum ex judicio rationis etiam mam Kx ca-
caritatem, fidei firmitatem.
quantum adipsam animam pati. Perquod ritate quidem praHSumebat quilibet ex
exchiditur error Apollinaris dicentis, in se, quod nullus eum crat ncgaturus ;

Christo non fuisse animam, sed Verbum sed ex fidci firmitatc cortissime tonobant
loco animae. Secundo propter nostram quod verbum Christi falsum esse non
aedificationem. Videbat enim, secundum poterat et ideo licot nulhus ^ sibi ipsis
:

Augustinum, quod proditor ille exiturus conscii essent mali, tamen prcenuntia-
erat, ut Judaeos qui eum caperent, addu- tionem Christi propriis cogitationibiis
ceret ex quo separabatur a collegio
: veriorem et crodibilem esse putabant.
sanctorum, et sententiam mortis contra Unde se homincs osse memores, et al-
se accipiebat et ideo ex quodam piotatis
: terabilem esse affectum, etiam ad hoc
affectu ad eum Iristabatur, dans per hoc provectoruin, ita ut contrarium velit ei
exemplum praelatis, quod si duram scn- quod prius voluit, magis de se dubita-
tentiam quandoque contra subditos pro- bant quam de Christi veritate ot ideo :

ferre contingat, cum dolore cordis profe- aspiciehat/t ad itiviccm, hxsitantes de q/io
rant secundum illud Psal. cxl, 5 Cor-
: : diceret. I Corinfh. x, J2 Q/ii se existin/nt :

ripiet me justus in misericordia Nam ipsc . starc, videat ne cadat. ioh. ix. 30 :Si/ot/(s
proditionem Judae aliis manifestare vo- fucro q/ian aq/iis niris, et f//lscrint vel//t
lens, turhatus est spiritu, et protestatus est, m/mdissimx mat///s mcx tamen ; sordih/is
ne scilicet quasi ignorans proderetur, et ij/titiges me.
dixit : Amcn amcn dico vobis, quia unus 3. Consequcntor cum dicit, Erat ergo
exvobismc tradet. Signantcr autcm dicit, rcc/imhci/s /it/ns ex discip/iUs ej/is it/ sit//i

Unus ex vobis, clectis scilicet ad sanctum Jes/i, poniturinquisitio discipuh of primo :

collegium, ut det intclHgere quod nullum dcscrihifur (\jus adChristiim faniiHaritas ;

futurum foret adeo sanctum collegium scciindo excitafio ejus ad intorroganduin,

quin aliquis peccator et malus in ipso ibi, It/i//tit }//iir ergo Sitnon Pctr/is; fortio

inveniatur. Job. i, Cum venissent /?///

: suhditur (\jus int(>rrogafio. il)i, /tnq/tc
Dci ut assistercnt coram Domino, alj/iit c/im rcr/ih/iissct ii/c s/ijtrn pcrtus Jc-:/i, d/cit
intcr eos ctiam satan. Dicit autem, Cnus, c/. Kamiliaritas autom (liscipuli ad Chris-

non duo vel phires, nc collcgium detes- tum osf(Mi(lifur iii lioo (|uod su[)or oum
tari vidcafur, sod [)roditorcm cx collogio: r(MMimhif; uiulo dicif : Ernt crgo rcr//m-
nam proptor unum malum ox collcgio. hrt/s /it//is cx disrip/i/is cj//s i// sin/i Jcs/i.

collegium mahim roputari non dohot. Cum Discipuhis isto Joannes Kvang(dista fiiit,

autem' plurcsmali osscut^oonogium pos- (piihoc Kvangolium do so in scripsit, ot

set mahim roputari, lJ)//is, imiuif cv vohis, ,
porsona alforius jo^iuifur. voKmis vitaro
num(M'(), non niorito, ot spirifiis vinculo: Jacfanfiam, so(Mifiis mor(Mii ali(MMiui (pii
I Joan. II, 111 Ex nohis p/-i)dirr/int scd
: ;
sacras Scripfuras cons(Mips(M'uiif. Sic
non erant cx nohis nnyn si f/tissct/t c.r //o-
: (Miiui Moyses in libris SMis do so sicut ^V'

bis, pcrmnnsisscnt //ti/pie //ohisr//m : mc (pio(hun altoro lo^iuitiir, dicous, Imc/iI/is

trndet. Koco oiuiiifiatio mo, in^piam, : rst l)<)t//i///is nd Mo//sr// dirc//s otc. Sic ot
Magisfrum,ino Douiiniim.iuoSaivafdroin. Maftha'us IX, i) : V/dit /lon/inctn srdri/trn/
2. Conso(iuontor cuin dioif, .\sp/richnt/t it/ tciot/io )tntt//,Y/itt/ non/i/ic eto. Kt Pau-
erqo nd invircn/ disripi/H ofc, occulto liis II Coriufh. \ii. 1 : Scio hnmincm in

1'ariii : << itlct» aiilrm (|nia. » * Parm. : « pra^dicta. «> — M

^ : « milli. «
 2|(i EVANC.KLIUM JoANNIS.
C/iristo rnptitni /iitjusiuodi iisf/ite nd Sed cum Petriis nbique in tiVangeliis
tvrliiitti nr/ifi/i. Tria aiitcin liic .loaimfs semper aiidax, et liriiniis ad n^s^xdiden-
(le s.' laiif^Mt. Priino (iiiidcin amonjm t\m} dum prupt(!ramoris fervorem inveniatur,
qiiicsccliat iii (lliristo, dicons, (jnod firnt (luid (?st (|ii(kI hic tacct? Quid est (luod
recitmftens, idest (luioscons. Job. xxii, alteri interrogationcm commiftit ? Cujiis
'

iU : Titiic sit/icr Omni/xiteiitcni dc/iciis (juidem ratio potest esse triplcx, sccun-
nfflitcs, et e/ccn/ns nd Dcum fncicm titnm. (luin Chiysostoiniim. Una, quia cum sn-
l*sai. XXII, 3 Supcr nt/itns rcfcctionis : pra est reprelKMisus a Domino de hoc
educuvit mc. Sccundo sccrelorum noti- (piod lavari sihi pcdes non patiehatur a
liam, (iiia' ci Cliristus revelahat, et spe- Domiiio, et audivissct Si non /avero tc, :

cialitcr in conscriplione luijiis Evangelii: non /in/)ctis /jnrtcin mccitm dubitahat :

unde dicit, (luod reculniit /// sinit Jcsu : niinc de hoc Doniinum molestare. Alia
per sinum eiiim secretum significatiir. ratio est, quia Petrus nolebat quod l)o-
Supra i, 18 Unit/cnitits, qiii cst in sinu
: minus hoc puhlice, ita quod * alii possent
Pntris, i/)sc cnnrrnvit. Tertio spccialem audire, manifestaret. Unde, quia ipse
dilectionem (luaeum Christus diligebat '
: remotus crat a Christo, iiec ipse lantum
nnde dicit Qucni di/ige/)nt Jcsus
: non : audivisset, Joanncm, qui proximiis erat
quidem singulariter, scd quasi quodam- Christo, ad interrogandum excitat. Ilahct
modo exccllcntiiis pra? aliis dilexit. Quo- etiam ratiouem mysticam. Per Joannem
modo autcm eum -
excelientius pric aliis enim contemplativa per Petrum activa ;

dilexcrit, magis in fine hujus libri di- vita signatur. Petrus vero mediante
cetur. Quantum ad
autem scien- praesens Joanne instruitur a Christo quia vita :

dum, quod Joannes fuit magis dilectus a activa de divinis instruitur mediante
Christo proptertria. Primoquidem propter contemplativa. Mnria enim sedens secus
munditiain puritatis :quia virgo cst elcc- pedcs Domini audiebat verba i//ius; scd
tus a Domino, et virgo in aevum per- Mart/ia satagebat circa frequens ministe-
mansit. Etr Prov. xxii, 11 Qui diiigit : rium. Luc. x, 39 :

cordis munditinm, pro/)tcr rjrntinm /n/iio- 3. Consequenter cum dicit, Itaque cum
rum sitorum /tabcl)it ajnicum regcm. Se- recubuisset i//e supra pectus Jcsus, dicit ci
cundo propter suhlimilatem suae sapieii- etc, ponitur interrogatio.
tiaB, quia ceteris altius arcana divinitatis Sed notandum, quod cum Petrus in-
intnitus est unde et aquila; comparatur.
: nuit ut interrogaret, recumbebat Joannes
Proverb. iv, 33 Acceptus cst regi mi- : in sinu Jesu; nunc vero eum interrogat
nistcr intei/igcns. Tertio proptcr vehe- Joannes, qui supra pectus ejus recumbit.
mentem fervorcm alTectus sui ad Chris- Peclus enim vicinius est ori quam sinus.
tum. Prov. VIII, 17 : Ego di/igenles me Joannes ergo secretius audire volens
di/igo. responsum, et magis silenter, de sinu
4. Consequenter cum dicit, Innuit ergo conscendit ad pectus.
/luic Simon Petrus, ponitur excitatio ad Mystice autem per hoc datur intelligi,
iuterrogandum. quo(i quanto magis homo vult divinaB sa-
Sed cum innuere sit absque verbo in- pientiae secreta capere, tanto magis co-
sinuare; ad quid est hoc quod dicit : nari debet, iit propinquior fiat Jesu :

Innitit crgo etdicitl kA hoc dicendum, secundum illud Psalm. xxxiii, 6 •.Accedite
quod nos dicimuraliquidinnuere quando ad eum, ct i//uminamini. Nam divinai sa-
aliquid interius cogilamus secundum ; pientiae secreta illis praecipue revelantur
illud Psal. Lii, 1 : Dixit insi/)iens in corde qui Deo juncti sunt per amorem. Job.
etc. Multo ergo magis dicimur aliquid XXXVI, 33 Annuntint de ea amico suo,
:

dicere innuendo jam exterius quibus- quod possessio cjus sit. Prov. xviii, 17 :

cumque qualibuscumque signis, quod

vel \'enit amicus ejus, et investigavit eum.
fuerat cordc conccptum. Et sic est sen- 6. Consequenter cum dicit, liespondit
sus Inniiit : et dicit; idest, innuendo Jesuseic, designatpersonam proditoris :

dicit. Vel potesl dici, quod primo innuit et primo verbo secundo facto. Verbo
;

signo, et postea dicit verbo, hoc scilicet quidem, cum dicit I//c est cui intinctum :

quod scqiiitur Quis cst de quo dicit? :

pnncm porrexcro quod potest duo si- :

quod scilicet eum tradet. gnificare, secundum quod potest dupli-

* Al. : n specialis dilectio. » — * Al. otnittitur: * Al. « et quod. »

« eum. » — ' Al. : « quod quidem alteri. » — :
 CAPUT XIII. i>17

citer accipi. Quia si accipiatur hic ia infra ejus dimensionem contentum \ et

malum, significat Judae simulationem : sic nihil potest in ea esse nisi quod ci
nam sicut panis intinctus infectus est dat esse, quod est ibi pur virtut(Mii
ex eo quod intingitur, et mutat colorem ;
suam*. Dico ergo ^ qui animam iu esse :

ita et simulator, dum

aliud gcrit in corde, producit cst in animam per suam virtu-
et aliud prstendit ore; et sic erat Judas, tem. Ubi autem est virlus Dei, ibi est et
qui exterius praetendebat se Magistrum essentia Dci in Deo enim " idem est es-
:

diligere, in corde proditionem tractabat. sentia et virtus. Manifeslum ^ est ergo

Psal. Loquuntur pacem cum
xxvii, 3
proximo suo, mala autem in cordihus
eorum. Si vero accipiatur in bonum, sic
ponitur ad exaggerandam ejus ingrati-
tudinem \ Panis enim intinctus magis
sapidus est. Ut ergo ostendat quod licet
multa bona a Christo receperit Judas,
eorum tamen immemor
: quod Deus essentialiter est in anima.
Dicitur tamcn diabolus illabi mcnli hu-
mana* pcr ctfcctum et atFcclum malitia*,
inquantum scilicct homo ab eo seductiis,
sequitur eum ad perpetrandum malum
quod suggerit " et hoc modo intravit in
Judam.
prodit eum, pa- Sed cum supra dixerit Cum diab///us :

nem intinctum porrigit. Psal. uv,

sibi jam misisset in cor ut traderet eum Judas ;

14 Tm vero homo unanimis, dux meus,

: hicautem dicit, Introivitin eum satanas :

et notusmeus, qui didces simid mecum ca- videtur aliiid csse mittcrc et intrare.Sed
piebas cibos. Facto autem ostendit, cum ad hoc diccndum, quod hoc non est dic-
dicit : Et cum intinxisset panem, dedit tum ad signilicandiim difrcrcntiam, scd
Judas Simonis Iscariotx. Ilinc aliqui di- ad insinuandum augmentum malitice ".
cunt hunc ^ panem fuisse corpus Christi Tunc enimdicilur diiibolus immittere ali-
consccratum. Sedhoc, secundum Augus- quod malum in cor homiiiis ciim homo
tinum, non est verum nam sicut ex : pradjct ei assensum iid malum, lamcn
aUis Evangeliis habetur, Dominus cum cum quadam trepidiitione an hoc facere
ccenaret, discipulis corpus suum dedit : debeat sed tunc intrat in cor quando
;

et ideo patct quod Judas cum aliis disci- homo totaliter dat se ad scqucndum cjus
pulis simul corpus Christi accepit in coMia. instinctum, et in nuUo ei resistit. I/t-
Christus autem postquam aliquantulum travit errjo in eum satanas, ut i)lcuius
in ccena processerat, surrexit a coena, et possideret, et ad perpctrandum miilitiam
lavit pedes quibus lotis
discipulorum, duccrcl, in quem prius miserat ut dcsi-
resedit, et postmodum panem tinctum peret ^"'.
Juda? tradidit. Unde patet quod non erat Qiia^rilur quarc Luc. xxii, diciitur, (pioii
corpus Christi. intravit satanas in eum; quod (juidcm
7. Sequitur designationis efTectus, fuit anle(juambucccllamaccipcrct. Et hoc
cum dicit : Et post bucellam introivit in est coutra illiid (juod Joiuiiics Jiio dicit,
eum satanas. scilicet (juod post bucellam infruirit safa-
Sed qusritur hic quomodo satanas in nas in cu/n. Kcs|)ousio. Diccutlum, ijuotl
hominem intrat? Ad quod dicendum, tunc introivit ad i^rodilioncm facicuiliim;
quod satanam intrare in hominem, po- scd nunc introivit ad cam" excqucndam
test intelligi dupliciter. (Juia inlrare po- ct comi>lciuliun.
tcst incorpus hominis, sicut patct iii his Scd nuiiKjiiiil buccclla ' i)cr .|iiiim iii-

qui corporalitcr a da^monio vexantnr; ct troivit in cum satauiis, fiiit malum? Ilcs-
sic potest dial)oIus essentialitcr iii hoini- jioiisio. Diccuilum, (jiiotl iiou. Sctl i|)se

nem intrare. Vel potcst inltilligi iii mkmi- Judas ciim cssct miiliis, boiio iisus cst
tem, ita (juod m('nli daMnon ('ssciiliaHtcr miilc. Sic (Mim (|uis iuiliguc acci|)it cu-
illabatur. Kt sic unUus itotcsl iiiliiire in cliiiristiam, (juotl boiiiim (»st ot oplimiiin,
hominem nisi solus Dcus. Auima cnim mal(! accijiil, ct vcrliliir sibi iii miiliim.

rationalis uou liali(M (limensioncs (jiianli- (jiiiii jiidiciuni sibi manducat rf bibif .•

tatis, iit ali(|uid iii ca csse dicalur, ([iiasi I Ctiriuth. XI, '2\) :

* Piirm. • m.JiRiiiliitpm. »—
' Al. omiltitnr Kiniltit • sup^MM'it, etc... » • Al, • scilicel—
* liiinc. »
:

—-^ Piirm. « (•oiitiMitnin >^il. \i lil.

:

•
:

!im;nitntiini Jiiiilitiii'.» —
*" Parm.: >< d«'fi|>i>rot »
:

— * Al. : « iiisi ',|Ut>ti cst,

:

ibi pt-r virltitfin '•u.iin. » —" .M. tlt't«sl : (I fam. » — " Parm. : a bucfllam
— Piirm. tnniUil
' « liict» ('rKt>, iHc » — *"
Al. : il.df Jntlio, pust. »
—
:

« anltMU. » ' Al. : t« miinilVslatum. » - -" Piirin.

^18 EVA.NGELirM JOANMS

LRCTIO V.
1. Et (licit oi Josti» : Quod fatis, fnc citius. Ilor
Sod hic oritur quapstio : cum enim
aiiteni nomo «civii (.liHCUiiilipntiiiin ad (|iiod dixissc^i
ei. QuidHiii eniiii piitntiniit, (|uiii luculus liabehat Joanni Dominus porsonam praditoris do-
Judn.s, (|U(>d dixisset ei Jesiis Knie ea (|Uie upus :
si^Miassct, (Uccns I/ic cui iyitinctum pa-
:

«unt nohis ml diem festiim aiit epenis ut aliquid

darel. 2. Cum
:

erjro «ccepisset ille bucellam, exivit

ncm porrcxero; et dotHssct pancm intinc-
continuo. Krat autera nox. tum Judai nimium vidontur rudos fuissc
:

discipuH, qnod vorbiim Domini non in-

Posita jira'mintiationo fulura» prodi-
1.
tionis, iiio ponitin' ronsnmmatio ipsins
rei pra'nnntiata», soilicet pcrpctratio pro-
ditionis; ot primo pcrmittit Jnda' atlim-
plcro (jnotl tlixcrat; sccnndo ostcndit
quomoilo adimplctnr, ibi. Cum ercjo ac-
cepisselille biiccllam, exivitcontinuo. Circa
primnm tria facit. Primo ponit vcrba Do-
mini permittcntis sccundo manifostat
ipsornm vorborum obscnritatem
subdit qnomodo illa vcrba fuerunt ab Apos-
tolis intoUecta. Verba autem Domini sunt
ista ; Qiwd facis, fac citius : quai quidem
verba non suut pra^cipientis, seu consu-
lentis, cum peccatum cadcrc non possit
sub pra^ccpto et consilio divino, quia di-
citur in Psalm. xvin, 9 Prxceptum Do-
mini lucidum illuminans oculos : sed sunt
verba permittentis. Nam ut dictum ost,
diabolus miserat in cor Judae ut traderet
eum, scilicet Jesum quod jam tractaverat
t('U(!xcrnnt. Ad quod dicoiKhim cst, quod
Dominus verba iUa occnUe dixorat Joanni
tantum, ut non fieretproditormanifeslus.
^
Cujus ratio est, quia Petrus ita fcrvidus
oral in amore Christi quod si pro certo
scivisset Judam fuisse Christum traditu-
rum, statim occidisset eum.
Sed cum Joannes unus essetex discum-
; bentibus, adhuc incidit alia quaestio, ciir
; tcrtio dixcrit, qnod nemo scivit discumbcntium.
Ad quod dicendum est, quod consuetudo
boni animi ct innocentis cst ut etiam aUos
procul ab iniquitate esse credat, a qua
seipsos noverunt immunes. Quia igitur
Joanncs innocentissimus erat, et a pro-
ditionis iniquitate semotus, nequaquam
: suspicabatur quod discipulus in tantum
iniquitatis prodiret.
Quid autem discipuU veram causam
verbornm ignorantes de ipsis verbis a^sti-
marent, subdit Evangelista, dicens Qui- :

cum principibus; scd implcrc non poterat dam autem ex ipsis, scUicet discipuUs,
nisi ipse Christus permitteret quia su- : putaba?it, quia loculos habebat Judas etc.
pra X, 18 Nemo tollet a mc animam
: Ubi sciendum est, quod Dominus Deus
meam ; sedego pono eam ameipso. Isa. liii, coeU, qui dat escam omni carni, loculos
7 Oblatus estquia ipsc voluit. Siint etiam
: habuit, non quod possideret aUquid ter-
verba crimen proditionis exprobantis, ut ronum, sed a fideUbus oblataconservans,
ostenderet quod dum illc confcrret bene- suis necessitatibus et aUis indigentibus
ficia, iste intentaret mortem. Psal. xux, subveniret quos quidem loculos Jndas
:

21, Arguam
statuam contra faciem
te et
tuam. Sunt etiam verba ad opus nostrae
redemptionis anhelantis, ut Augustinus
dicit. i\on tam in prscepit facinus, sed
pr#dixit, non tamen perniciem perfidi
sa^viondo, quam ad salutem fidehum fes-
tinando. Luc. xii, 30 Baptismo habeo
baptizari, et quomodo coarctor donec per-
conferebat. In quo datur exemplum, ut
Augustinus dicit quod Ecclesia potest *
habere pecuniam ct rcservare pro neces-
sitatibus imminentibus. In quo etiam in-
struimur, quod ecclesiastica pecunia sit
expendenda solum duobus. Primo qui-
in
: dem in his quai pertinent ad cuUum di-
vinum :unde dicit Eme ea qu3e opus :

ficiaturl Verba autom Domini obscura sunl nobis ad diem festum, idest quibus
erant quantum ad discipulos et idoo di- ; Denm colere possumus in die festo. Ma-
cit : Hoc autcm nemo scivit discumbentium lach. III, 10 Inferte omnem decimajn in
:

adquiddixcrit. In quodaturintclligi quod ho7'rcum jncum, et sit cibus in domo mea.

verba Christi adeo profunda sunt et hu- Deinde vero in his qust pertineut adpau-
manum intoUectum excedentia qnod non porum suslentationem, ut subdit Aut :

plus indc capcre possumus nisi (luantum egenis aliquid daret.

ipse revelat. Prov. xxv, 2 Gloria Domitii : Sed si objicias contra id quod dicit Do-
est celare verbum. minus, Matth. vi, 34 Nolite cogitare in :

' Pnrm. : « promittit. » — ' Al. : (( quoci etiam potest. »

 CAPUT XIII. 319
crastimim ad hoc respondet Aiigustinus, tinuo. Ubi attende, secundum Origenem,
et dicit, quod hoc non fuit preeceptum a quod non dicit Evangehsta, Cum come-
Domino ad hoc ut nihil pecuniae seu alia- disset bucellam; sed Accepisset quod :

rum rerum unius diei a sanctis servetur
in crastinum; sed ideo Dominus dixit,
Nolite cogitare in crastinum, ne scilicet
praedicaremus et alia Dei servitia facerc-
potestdupliciter intelHgi. rnomodo quod
proditor in hoc tantum soUicitus obedire
magistro, accepto pane non comederit
eum sed forte in mensa dimisso, nuHam
;

mus ut provideatur nobis in posterum : traxit moram, vadens ad proditionem per-

vel ne desistamus ab his quae virtutis petrandam. Cujus quidem ratio esse po-
sunt propter dici crastini solHcitudinem. test, quod diabolus, qui jam intraverat in
Ex quo patet quod Dominus dicens, Xo- cor .luda^, timens ne si panem .-omederet
lite solliciti esse de crastina, duo prohibet. eum cedere oporteret, non valentem in
Unum, ut non faciamus bona propter cras- eodem loco cum .lesu esse, non permisit
tinum aliud, nt non retrahamur a bonis
; Judampanemcomedere. IICo)'intli. vi, 15:
propter timorem crastinae inopiae etc. Qux conventio Christi ad lieliall 1 Co-
Chrysostomus autem planius exponit di- rinth. x, 21 Non potestis simul esse par-
:

cens « Nolite cogitare de crastino idest,

: ; ticipes mensx Domini et mensx dxmonio-
curam quae incumbit diei crastino, nolite rum. Alio modo potest intelHgi quod
anticipare diem hodiernum
in sufficit : panem acceptum comedit et sic est ;

enim diei mahtia sua. » sensus : C^im erqo accepisset ille bucellam^
Dubitatur etiam hic, quod Dominus non solum inmanu,sedetiamcomedendo,
praecepit discipulis suis Luc. x, 4 Nolite ; ^\t exivitcontinuo male utens bono. Sicut
,

portarc in via sacculum neque peram, ne-
que calceamenta. Quomodo ergo
culos habebat?Sed, secundum Chrysos-
tomum, Dominus loculos ferebat ad ino-
pum ministerium, ut hinc discas qnod
quantumcumque pauperem
crucifixum, oportel de pauperibus curam
habere secundum illud Psal cxi, 9
: :
ct qui indigne manducat pancm Domini,
ipse lo- aut bibit ejus caHcem, in priejuditium
sibi manducat atque bibit et magis ag-
gravatiir peccatis; sic panis a Jesu datus
Judap, fuit in damnum, ut post panem
et mundo intraret in eum satanas.
Tempus autem seu hora determinatur
tenebrosa unde dicit Erat autem nox
: : :

Dispersit, dedit pauperibus etc. Vel dicen- quod quidem dcterminat propter duo.
dum, quod hoc quod dicit, Nihil tuteritis Primo ad cjus malitiani aggravandain.
in via ctc, referendum est ad singulares quae. intantum invahierat in cor ejus, ut
praedicatores et Apostolos, qui nihil por- nec propter temporis inopportunitatem
tare debent quando ad pr*dican(him va- usque mane Job xxiv, 1 i
perstilisset. :

dunt. Non autem referendum cst ad totum Ma/ie primo ho/nicida

con.surf/it et dp
coUegium, quod oportet ahquid habere /loctc cfficitur far. Secuiuk) ad (U'signan-
ct pro seipsis et pro egenis. dam mentis Erat e/ii/n /lox
(iiialitatem : :

2. Consequenter cum dicit, Cum ergo (juia m(Mis Juda' proditoris obscura erat
accepisset ille bucellam, exivit continuo, a luce thvina supraxi, 9 Qiii <i///biilat
: :

ponitur adimpletio rei pra^nuntiat.T et : i/i dic. /i(/n offe/id/t, (jiiia liirnn hiijus
primo ponitur executio: secundo tcunpo- //iii/idi videt; qiii aiite//i (U/ibidiit i/i /iDrtr,

risdeterminatio. Executioquidem festina: offe/idity quia liLxnon est i/i co.

quia cum bucellam accepisset, exivit con-

LECTIO VI.

Cum «rpo pxisset. dixit .lesus Nunr cliiritiratus

: sii/ii cfc.Cloria autciu ad (juam vadif cst
est Filius honiiuis ; et Deus (•liiriticatus pst in i-n. ,Si gl(>rili(afio(>l cxallafi^» ('.liiisfi, in(|uanlnni
Deus clarilioatu» e.st in co, et Dous clnrilicahit euni
in senietipso ; et contiuuo clarilicahit cuiu. est l"ilius hoiuinis ct lioc est (piod dicit
: :

Cum erifo erisset, scilicet Judas, di.rit Je-

Postegr(;ssum Juda* ad mortom Doiuiiii siis, disci|Uilis suis Xii/ir rliriflrnfus cst
:

procurandaiu, agit Dominiis dc rcccs.su /'iliiis hu//iiiiis {'\{\ \'\)\ scicnduui csl (juod

suo ad gloriaiu et primo annuntiat eis

: clariMcari id(Mncst (juod g'(M'ificari gloria :

gloriam ad ((uam vadit, ut inde consoleu- (Miini (licifur (piasi claria. rndc sccundum
tur; secundo praMiuntiat cis suuiu r(>ces- Auilifosiuiu, u gloria cst clara cum laudc
.s'Um, ibi, hilinli , tidlnir initdiru//i rid/isriii/i uolili.i. " liidccxposilorcsulti iu i,'ia'cocst
 ,

220 evan(;klii\m .iuanms

cliiri/irarr, traiisrtMMinl i/hnifinirr^ ef «i Hoc (lixit, sii/nifraiis (/ua mortr r/nrifrn-
convt;rs(>.Kl sir itlcin cst (jiitttl liic dici- turus cssct Dciini : iniilfo magis clarillt-a-
tiir, \wic cliiri/iciitiis est Filiiis /loini/iis, tiis osf i)or morfom Cliristi. Aiictor aiitiMU
1'otosterp) (^\poni(|iia-
qiiotl ^'loiiticatiis. hiijus gloria^nonest Aiigolusnequeliomo,
(Iniplicitcr, scilicet rcfonMKlo ail (|iiatlrn- sod ipsomot D(5us : et ideo dicit .SV Deus :

pliccin ^.rloriani Christi. Prinit) (jiiitlcin (jlori/iriitiis cst in eo ; idost, si tanta ost
atl f^loriain criicis; seoiiiitlt) atl gloriain. gloria (iiiod Dous iiido glorilictitur, noii
juiiioiaria' polostatis;gloriam tortio atl dobuit por alinin clariflcari; sed ipse Deus
rosurrootioiiis (luarto ad gloriam cogni-
; (jhtri/icavit ipsum in semetipso, idest per
tittnis (llirisli iii flilo popnlorum. Ilaiic semefipsuin. Infra xvii, Chirifra mc, .")
:

eiiiin tjnadruplicom gloriam Scriptura at-
trihuit Cliristo. Primo ergo Christus cla-
rificatus fuit in orucis exaltatione
ofiam Paulus in ipsa cruce gloriam
dicit esse, Cialat. ult. 14
riori^ in cruce Domini nostri Jesu
nisi
C/iristi. Et de hac gloria exponit Chry-
sosfomus. Unde circa hoc Dominns <iua-
Pater, chiritnte quain /labui jiriusquam
mundus esset, apud te. Tempns autem hu-
: unde jus gloriai est fesfinum, quia continuo,
suam ideststatim, clari/icabit cwn; idest, dabit
: Mi/ii ahsit (/lo- ei clarificationem crncis. Crux enim, licet
gentibus ot his qui pereunt sit stultifia,
nobis tamen cretlentibus est maxima Dei
sapientia, et Dei virtus Corinth. i. : I

tnor tangit de gloria crucis. 1'rimo ipsam Secunda autem gloria Christi, est glo-
gloriam; secundo gloriae fructum tertio ; ria judiciaria? potestatis. Marc. xiii, 10 :

gloria» actorem; cjuarto gloriffi tempus.
Onanfum ad primum dicit Nunc clari/i-
ciitus est /-'i/ius hnminis efc. Sciendum cst
enim, quod quando aliquid incipit fieri,
vidofur quasi esse factum. Juda autcm
exeunte ati ducendum milites, videtur
Tunc videbunt Filium /lominis venientem
: in nubibus, cum virtute multa et g/oria.
Et de ha^c gloria exponit Augustiniis, nt
in G/ossa tangitur. Unde secundum hoc
quatuorhic Primoponit gloriam ju-
facit.
diciariae potestatis secundo ostenditme- ;

negofium passionisChrisfi, perquamglo- rifum quo ad Iianc pervenitur tertio hoc ;

rificandus erat, inchoatum esse et ideo ; exponit quarto demonstrat hujus glo-
;

dicit : Nunc glorificatus est bilius /lomi- riae principium. Dicit ergo quantum ad
7iisetc, idest, incipit passio in qua glo- primiim Nunc c/arifcatus est Filius ho-
:

rificabitur. Clarificatus est enim Christus mijiis. Ubi sciendiim est quod in sacra
por passionem crucis, quia per eam de Scriptura res significatae appellantur no-
inimicis, scilicet morte et diabolo, trinm- mine rerum significantium *, significa-
phavit. Hebr. ii, 14 Ut per mortem des- : tione non expressa, secimdum illud I
trueret ewn qui /labcbat mortisimperium. Corinth. x, 4 Petra autem crat Christus.
:

Item quia per eam conjunxit torrena coe- Ubi non dicit, Petra significat Christum.
lestibns. Colos. i, 20 Pacificans per san- : In hoc autem facto quod Judas exivit ab
yuinem crucis sive quae in terris, sive qux Apostolis repraesentatur figura futuri
:

in cwlis. Itom (juia per eam omniaregna judicii, ubi mali separabuntur a bonis,
obfinuit. Psal. xt.v, 9, secundum aliam cum statuet oves a dextris, haedos autem
litforam : Dicite in qcntibus, quia Dominus a sinistris, ut habetur Matth. x.kv. Inhoc
reijnavit a liijno. Item quia in ea multa ergo quod Judas exivit, quia futurumju-
miracula ostendit nam velum templi : dicium figurabatur ideo Dominus post ;

scissum est, mota est terra, pctrx sunt exitum Judae agit de gloria judiciariae po-
scissee, ct sol obscuratus est, et multa cor- testatis, qua judicaturusdicens est, :

pora sanctorum surrexerunt, ut dicitur, Nunc clarifcatus est Filius hominis, idest,
Maft. VII. Proptcr hoc ergo imminente per ejus exitum repraesentata est gloria
passione dicit Xunc c/arifcatus est Fi/ius
: Filii hominis quam habebit in judicio,
hominis quasi, nunc incipit passio mea,
:
ubi malorum nullus erit, ubi bonorum
qua* est mea glorificafio. Fructus aufem nullus perit. Non autem dicitur Nuuc :

hujus gloriiE est quod indc Deus glorifi- significata est glorificatio Filii hominis ;

cetur; et ideo dicit Et Deus c/arifcatus :

sed Nunc glorifcatus est Filius hominis
estineo; idost, in Filio hominis glorifi- more Scripturaj sacrae praedicto. Meritum
cato quia gloria passionis ad hoc tendit,
:
autem hujus glorificationis est ut Deus
ut Deiis iiide glorificetur. Si enim Deus enim clarificatus
glorificetur in eo. Inillis
glorifioatur de mortc Petri : infra ult. 19, Deusqui qua^runt facere voluntatem ejus,
' Al. : « res signatae appellantur nomine re- rum signantium. »
 CiVPUT XIII. 22[

non suam ; talis autem erat Christus. Deus. Nos cliam intantum gloriamresur-
Supra VI, 58 No?i veni facerc voluntatem
: rectionis hahcbimus, inquantum partici-
meam, secl ejus qui misitme. Et ideo Deus pes sumus divinitatis. Uom. viii, H :

clarificatus est in eo. Exponit autem hoc Qui suscitavit Jesum Christum a mortuis,
^
cum dicit Si Deus clarificatus est in eo
: ; resuscitabit etmortalia corpora vestra
idest, si voluntatem Dei faciens, Deum propter inhahitantem Spiritum ejus in vo-
clarificat merito Deus clarificabit eum in
'
, bis. Et ideo dicit, quod Filius hominis,
semetipso, ut sciUcet natura humana quae scilicet Christus, secundum humanam
a Vcrbo aeterno suscepta est, etiam im- naturam, clarificatus est, per resurrcctio-
mortali aeternitatc donelur ^ et ideo in ; ncm. Et quis clarificabit cum? Deus,\\\-
semetipso, idest in gloria sua. Philip. ii, quit, clarificabit eum in semetipso, ut sci-
9 Propter quod exaltavit illum, et dona-
: licetChristus homo, qui regnat in gloria
vit illi nomen quod est super omnenomen. . quae ex Dei gloria est, et ipse exinde ''

Ipsa ergo glorificatio qua Deus glorifica- in Dei gloriam transeat, scilicet mansu-
tus est in Christo, est melifum in quo rus totiis in Deo quasi dcificatus ex ea ;

Christus secundum quod homo glorifica- homoqua cstdispcnsatioiie sicut si dice- ;

tus est in semetipso, idest in gloria Dei. rem Lampas clara est, quia ignis clares-
:

Et hoc fuit quando humaiia natura, dcpo- cit in ca. Illud ergo quod emittit radios

sita inflrmitate per mortem crucis, acce- claritatis ad humanitalcm Christi, est
pit gloriam immortalitatis in resurrectio- Dcus ; et sic humaiiitas Christi clarifica-
ne. Inde ipsa resurrectio fuit principium tur a gloria divinitatis cjus, et humanitas
quo inchoata est ista gloria. Ideo dicit : Christi inducitur in gloriam divinitatis,
Et continuo clarificabit eum, in resurrec- non pcr transumptioiicm '^
natiira', scd
tione qua^ scilicet statim erit secundum : pcr participatioiicm gloriae, iiKiuaiituin
ilhid Psal. cvii, 3 Exurgam diluculo. Et : ipse Christus homo adoratur tamquam
alihi, Psal. xv. tO Non dabis Sanctum : Deus. Philip. ii, 9 : Propter quod et Deus
tuum videre corruptionem. exaltavit illuni, et dedit illi noinrn quod
Tertia Christi gloria, est gloria resur- est super omne nomen
ut in nomiiir Jesu
rectionis, de qua dicitur Uom. vi, 4 : oiniie genu flectatur. Et ideo dicit E.t :

Quomodq surrexit Christus per (jloriam Dcus clarificatus est in co ; idest, si ita
Patris, ita et nos in novitate vitse arnbule- est quod gloria diviiiitatis ad gloriam liu-
mus. Et de hac gloria exponit hoc ^ Ilila- manitatis rcdnndni Drus r/arifracit cuin , ;

rius, et etiam partim Augustinus. Et sc- idest, fccit cum parlicipcin sua gloria',
cundum hoc primo praiuuntiat Christus eum ad suam gloriam assumc^ido. Phi-
haiic suam gloriam, diccns Nunc clari- : II, tl
lip. Onmis /iiKjua conftratiir quia
:

ficatus est Filius hominis. Et loquitur de Dominus Jesus in qloria rst Dri Ptitris. Et
futuro pcr modum pra^teriti quia quai : sic duplcx cst gloria Christi. Eiia (jiuccst
statim fieri credimus, quasi facta hahe- in humanitalc cjus a divinitatc dcrivata ;
mus. (iloria autem resurrectionis in pro- alia est divinitatis, ad (|uamqii(Hlammodo
ximo imminehat et ideo dicit ; : Nunc assumitur huinanitas, iil diclumcst scd :

clarificatus est : quasi, corpus natura' di- alilcr ct alilcr.Nam iirima gloria liahuit
vinai consociationc gloriam quodiim- ', priucipiuin tcuiixuis cl idco dc ipsa " lo- ;

modo divinitatis adeptus cst. Secuiulo (|uilur in pra-tcrilo diccns Et Drus clari- :

suhjungit causam hujus giorificationis, ficavit cum iii srmcti/isD, (|uo(l riiil iii die
et valde suhtiliter : nam, ut ipsc dicil, rcsurrcctioiiis. Sccuiida gloiia csl pcrpc-
humanitas CJirisli in rcsurrcclioiic glori- tiia, (|uia al)a'tcnio NCiliiim Dci cst Dciis,

licata cst cx coiijuiictione (iivina' nalura' ad (|uain liiiniauilas Chrisli assuinpta iii
eam assumenlis iii persona Vcrhi, (|uia |)(upcluum glorilicabitur iindc dv isla :

hoc dicilur in Psal. xv, 10 Nun derrliu- : lo(|uilur iu fiiluro diccns Et continuo :

qurs (iniiii(ii)i mcdiii iii iiifrrno, iirr dabis rlari/irabit riiiii ; idcst, scmpcr facicl
Sdiictuin tuiiiii (|ui cst Sauclus saiicloiuui ciiin iii illa g'oria iu pcrpcluum css(».
viderc corruplioncm. Dch(Mur ctiam t,>iiarla gloria tihrisli csl gloria cogni-
Chrislo honiini talis gloria iiujuanluin csl lionis "
in lidc po[)uloruin; ct do liac

'
Al. « (Mim — Al.
claiMli(ii\ it • ' (( <'ti;im i;iiiit iii ^loriii Dci c.st, ijisc, clo. » - " l'.>rin.
— Al.:
: . :

immoitali iPtciiiitali il('l)('t(ir. • ' (( lioc. » 11 traiismiitationcin. Al. dv i|»M>.

— * .Vl. • — Al.
('oiisolatiiiiic. " ^ : <( siiscitaltil .irin. Iiic. " Pann. : « cogilalioiioni. »
— Al
:

uimurtalia coipoia noslru. » " : ijui rc-

>»v)C»
EVANCJELIUM JOANNIS
«'xpoiiit Origoiies. llbi iioturKliini cst Cliristum si<! glorificatiiin esso in perfec-
quod gloi-ia, scciindiiin tMini. alitcr acci- tissima <-ogiiiti(»u(! ct i)arti<-ipatiou(! divi-
{litiir iii coiiiiiuiiii iisii iioiiiiiiiiiii, ct alitcr uitatis, noiidiiui lioiuiiics cognoscebant :

iii Scriptura. Naiii suciiikIuiii coiniiuiiiciu et ideo, licet in se glorificatus esset, non
usum, gloria iiiliil aliiKl est (luain a |)lu- tamen glorincalus erat in notitia homi-
riliiis collafa i>ra'couia, vol « clara cuin uuin. Se<l liaiK", gloriam incejiit liabere
laudc uotitia, » iit Auilirosiiis <licit iii : iii resiirrectioiK' el iu jiassione, iu qiiibus
sacra Scriptiira gloria iiuportat aliijiiod homiues coguoscere c(i'peruut suam vir-
diviiiuin jiidiciiiin supcr liomiues. Uude tutem et suam diviuifatem. De hac ergo
Exod. XI., 3'2 li/orid Doniini apiJdriiit
: sua glorificatiou(! Domiuus liic loquens,
si//)('r tdheriKtciduni '
; idest, ali(|iiod di- dicit Sunc clari/iratus est h^ilius /lominis
:
;

viuiiin iiidicium rcijuievitsuper ipsum. scilicet, secuudum humauitatem, in sua

Et similiter illiid (juod dicitur de facie passione, qua' immiiiebat, clarus effectus
Mo}-si (juod esset. Et sicut
glorificata est in notitia hominum; et Deus, scillcet
gloria corporalitcr dicit ali(juod divinum Patcr, fj/ori/icatus cst in eo. Kilius cnini
iudicium super liomiucs, ita ctiaui et uon solum revelat se, sed etiam l*atrem \
spiritualiter intellectus homiuis dicifur Infra xvii, G Pater, manifestavi nomen :

glorificari (luando ita deificatus, ac traus- tuum Kt ideo non solum clarificatus est
:

cendens omnia materialia, elevatur ad Kilius, sed etiam Pater. Matth. xi, 27 :

Dei coguitionem per hoc enim effieitur : Patrem nemo yiovit nisi Filius, et cui vo-
particeps gloria^ ipsius. II Cor. iii, 18 : luerit Filius revclare. Kt dicit, hi co quia :

Nos autem revclata facie gloriam Domini qui videt Kilium, videt et Patrem iufra :

snecuiantes, in camdeni imaginem trans- XIV. Majoris autem est ut semper * aliquid
formamur. Si crgo quicumque coguoscit majus rependat; et ideo subdit Et si :

Deum, glorificatur, et particeps gloria' Deus clarificatus est in eo\ idest, si ex

enectiis est, manifestum est quod Chris- claritate hominis quodammodo
^ Filii
tus, qui perfectissime Deum cognovit, Deo Patri, inquantum magis
crescit gloria
utpote totius divina? gloriaj splendor ab hominibus •^cognoscitur, ct Deus clari-
existens, Ilebr. i, et totius gloriae divinai ficavit eum in semctipso ; idest, notificavit
fulgorem capere valens, Luc. xi, si, in- quod Christus Jesus est in sua gloria. Et
quam, ita est; Christus perfectissime est hoc non differtur, quia continuo clarifica-
glorificatus, et etiam omnes qui Deum bit eum, idest statim, etc.
cognoscunt, hoc a Christo habent. Sed

LECTIO VII.

1. Filioli, adhuc modicum vobiscum sum. 2. QuiE- ad amorem inflammante ^. Nam quando
retis sicut dixi Judseis, Quo ego vado, vos
me, et
noD potestis venire, et vobis dico modo. 3. Manda- amici ab invicem discedunt, tunc maxime
tura novum do vobis, ut diligatis invicem sicutdilexi affectu amoris inardescunt. Supraeodem.
vos, et ut vos diiigatis iuvicem. 4. In hoc cognoscent
onines quia discipuli mei estis, si dilectioneni habue- Cum dilcxissct suos qui erant in mimdo,
ritis ad invicem. in finem dilexit cos. Sed dicit, Filioli mei,
in diminutivo, ut ostendat eorum im-
i. Supra posuit Dominus claritatem perfectionem nondum enim erant :

quam adepturus erat per suum recessum; perfecte filii quia uondum perfecte ,

hic ipsum suum recessum pra^uuntiat eis : diligebant : nondum eraut in caritate
et primo pra'nuiitiat eis suum recessum; perfecti. (ialat, vi, 19 Filioli mei, quos :

secundo ostendit quod nondum discipuli iterum parlurio, donec formctur Christus
idonei erant ad eum sequendum, ibi, in vobis. Nihilominus tamen satis creve-
QucVretismc: tertio docet quomodo idonei rant iu perfectione quia ex servis facti :

fiant, ibi, Mandation novum do vobis. sunt filioli, ut liic habetur, et fratres,
Hecessum autem fiiturum in brevi prai- infra xx, 17 Vade ad fratres meos, et dic
:

uuntiat eis, dicens, FilioU, adhuc modicum eis, etc. Notandum tameu quod hoc quod
vobiscum siim. Et utitur verbo filiationis dicitur, Adhuc modicum^{n\)\\c\\QT exponi
' Al. : a operuit nubes tabernaculum lesli- • Pater. » —
* Parm. omititt : « seraper. » —
niunii, et gloria Uomini implevit illud. » — "'
Al « caiilate. »
: * Parm. — « oniaibus. » -^
—
:

' Parni. : « judiciuni. » Idem infra. " Al. :

' Parm. : <i ad majorem inllammationem. >'
 '

CAPUT XUl. i23

potest, secuiidum quod Ghristus est tri- recedebat ab eis quantum ad hoc : et
pliciter cum suis discipulis. Cliristus enim dicit Adhuc modicum vobiscum sum;
:

cum suis discipulis eiat corporaliter.
Corpus autem ejus
dupliciter.Primo secundumsimilitudinem
conditionis naturae humanae nam Ghris-
tus secundum corpus mortalis erat, sicut
et ceteri homines et sic ly modicum acci-
idest, modicum temporis est quod vos
potest cousiderari fugietis, me rehcto, et sic non ero vobis-
cum.
: 2. Consequenter cum dicit, Quxretis
me, etc, ostendit eorum insufficientiam
; ad sequendnm "et primo ponit eorum :

pitur pro tempore quod erat inter verba conatum, dicens Quxretis me, quem :

sermonis hujusmodi, et mortem suam : spirituahter derehquistis, et fugientes et

ut sit sensus A dhuc modicum vobiscum
: negantes. Quinretis, inquam, per pceni-
sum idest, modicum temporis extat
; tentiam^ sicut Petrus qui flovit amare.
quod capiar et moriar, et tunc resurgam, Isai. Lv, G Quxrite Dominum dum inve-
:

deinceps immortalis, etiam secundum niripotest. Oseai vi, 1 In tribulatione sua :

corpus, existens Rom. vi, 9 Chrislus : : mane consurgent ad me. Yel quxretis me,
resurgens ex mortuis, moritur, jam uon idost praisentiam corporalem por desido-
mors illi ultra non dominabitur Et ideo . rium. Luc. xvii, ±1 Venient dies in qui- :

dicitur Luc. ult. 44 Hxc diccbam vobis, : bus desiderabitis videre unum diem Filii
durn adhuc essem vobiscum, elc. Secundo hominis, et non videbitis. Secundo eornm
fuit cum eis preesentia corporali, sed se- defectum ostondit diceiis Et sicut dirit
:

cundum quod corpus ejus erat jam glori- J uddL'is supvix \ni, 22, Quo ego vado, cos
ficatum; et sic ly modicum accipitur pro non potestis venire. Sed ahter et aiiter :

tempore quoil crat usque ad ascensionem. quia cum inter Judaios essent aUqui qui
Infra xvi, 10, Modicum, et jam non vide- iiunquam convertendi erant, de iUis dic-
bitis me et itcrum modicum, et videhitis
; tum est simpUciter, (}uod non potoraiit
me, quia vado ad Patrem. Aggaei ii, 7 : iro quo Christus ibat sod jain Juda :

Adhuc modicum, et ego movebo ccelum et egresso, nuUus erat inter discipiilos a
terram et mare et aridam. Tertio exponi- Christo separandus et ideo non dixit :

tur secundum quod Christus fuit cum eis simpUcitcr, \on potestis venire sed addi- :

spiritualiter secundum suaj divinitatis dit, Vobis dico a/ioc/o; quasi dicat JudaMS :

praisentiam, et in sacramentis; et sic ly dixi, quod nunquam, scilicet quantum ad

modicum quod
accipitur pro tempore obstinatos sed vobis dtco, quod modo non
;

existebat usque ad consummationem sae- potestis me sequi quia nondum estis :

culi quod quidem tempus dicitur esse

: perfecli in caritate, ut volitis mori [)ro
modicum in comparatione ad aiternitdtem. mc cgo eiiim per mortom discossurus
:

I Joaii. II, novissima hora

18 : Filioli mei, sum. Item ego iturus sum ad gloriam
est. Et sic est sensus Modicum vobiscum : Patris, ad quam
iiuUus vonire potest, nisi
sum; idest Hcet a vobis corporaliler
, perfcctus. Itom ogo siim glo-
sit caritate
discedam, tameii spirituaUter adhuc su/n rificandus modo ([iiia, ut dicluin ost, :

vobiscum modicum istud temporis quod Jiunc ciari/icatus est Fi/ius hominis; sod
extat usquc ad consummationem saiculi. iiondum cst tcmpus quod corpora vostra
Matth. ult. 20 Ecce ego vobiscum sum : glorificentiir : ot idco quo cgo vado, vos
usque ad cnnsummalioncm sa^culi. Sed non /jotcstis vcnirc.
ha;c expositio non cougruit secuiuUim Consoquontor cum dicit, .Mandatum
3.
pra?seiitiain divinitatis suai, quia iu)n novum do vobis, docot ([iiomo^hi idonoi
solum usquc ad consuinmationcni sau-uli, olticiantur ad sc([uonduiii. [irimo po- Kt
sed etiam in por[)etnuin crit cuni ois; et nit coiitlitioiioin iiiaudali; .sccuudo o.st(Mi-
ideo Origenes aliter cxponit, dicens (jiiod dit caiisain (luaro illiid (l(>l)oaut iiiqdorc,
Christns cum perfectis iion ijcccantihus ibi, I/i hoc cognoscc/it i)/nncs quod //ici dis-

morlaliter, est s(!m[)er; scd ciim inqier- cipu/iestis. Circa primum tria facit. Primo
fectis iioii est ;
qiiia cum [)cccanl, recciht [louit inaudali (jiialitatom ; sociindo oJii.<4

ab eis. I)isci|)iili voro [)()st inodiciiin fcin- ttMior(Mii ; cl ttM'lio liMiorls o\tMii[)luui. StMJ
pus rccessnri orant a Chri.sto, ct scaiuhi- ([iialitas niaiKlati ctMimioutlatur c\ uo\i-
lumpassuri, ot enmrolictiiri. Mattli. xxvi, late : uiulc dicit : Ma/tdatu/n /lovu/n.
31 Omnes vos scanda/um patieminiin me
: Sod uuiii([iii(l iti votcri tcstainoiito vol
in ista nocte. Kt sic Christus spiritiialitor logo datuni uoii ost inainiatuni tlc diloc-

'
'
Al. : « Aj)ifitualiter eliain, » - ftirm. ; • iiou. •
 ,

2J1 evan(;klium .ioannis

tiono i)n)ximi? Daliiin (iuiiipc osf, (|nia /ialtclnt amiriliam lunumi. Kxom[)lnm te-
Mattli. x\n, M, Clnistns intcrrogatns a noris j^onif cum dicil : Sicut di/r.ri vos.

logisperito (inod csscl primiim manda- '

Tripliciter iMiim dil(!xit nos Christns :

tnm, respondit Dilujrs I)omi)ium Dnim : gratuitc, of(icacit«!r et recto. Ciratuitc,

fiium : ct snliilitnr : rf pro.rimnm fimm »]nia ipso incci^if, noc cxpcctavit «inod
sicut tc ijtsum Unod liahctnr L»nit. xix, nos incip»'r»'mus amarc. I .loan. iv, 10 :

18 : Diliycs proxinmm tuuni sicut tcip- Nofi rpiasi di/exerimus Dcum, sedf/uoniam
sum. Spcciaiiler antcm mandatnm istnd ipsc prior di/exit nos ".Sic et nos dcbemus
dicitnrnovnm proplcr Iria. Primo proptor prius diligero proximos, ncc cxpcctare
oHeotnm innovationis quem enieit. (lo- pra'veniri, seu bcncficari. Kfflcaciter au-
loss, iM, 9 Educntes vos vctercm homi-
:
tem dilexit qnod patet pcr opus pro-
: :

ncm citm actibus suis, induentcs 7iovum, et batioenim dilectio exliibitio est operis.
eum qui rcnovutur in otjnifionon, secun- Majus autcm quod homo pro amico po-
(lum inuujinein cjus <jui creavit i//um. Ihoc tcst, faccrc, cstut dct seipsum pro eo,
anlem novitas cst pcr caritatcm,ad (piam quod Christnsfccit.Ephes. v, 2 Di/exit
ct :

liortatnr Cdiristns. Secundo istud manda- nos, ct tradidit semetipsum pro nobis :

tnm dieitnr novum proptcr causam qna' nnde dicebat, infra xv, 13 Majoremfiac '^

lioc effieit, qnia cst a novo spiritn. Kst di/rctioncm ncmo /labet, nt animam suam
cnim duplex spiritus, scilicct velns et ponat fjuispro amicis S7iis. Nos ergo hujus
novus. Vctus quidcm est spiritus scrvi- exemplo efficaciter et frucfuose invicem
tntis; novus autcm spiritus amoris : ille dihgamus. I .loan. iii, 18 Non di/if/amus :

^'cnerat servos, hic filios adoptionis.
I\om. 15 Noti acccpislis spiritum
VI 11,
servitutis iterum in timore, sed acccpistis
spiritumadoptionisfi/iorwn. Ezech. xxxvi,
26 Dabo vobis cor novum -, et spiritwn
:
novum ponam in mcdio vcsiri. Et hic spi-
ritus imflammat ad caritatcm quia ca-
'
ritasDci diffusa est in cordibus nostris per
Spiritum sanctum Rom. v, o. Terfio per
efrccfum quem constituit, scilicet novum
testamcntnm. Nam brevis difTcrcntia
verbo neque /imjua, sed opere et veritatc.
: Recte vero, quia cum omnis amicifia
fundetursuperaliquamcommunicationem
(similitudo enim est causa amoris), illa
est recta amicifia qua? est propter simili-
tudinem, seu communicationem in bono.
: Christus autem intantum dilexit nos, in-
quantum similes sumus ei per gratiam
: adoptionis, dihgendo sccundum hanc si-
mililudincm ut ad Denm traherct. Hic-
rcm. XXXI, 3 In caritale perpetua di/cxi
-.

novi cl veteris testamenti est timor et te, irleo attraxi tc miserans. Sic ergo et

amor ut Angustinus dicit*Hier. xxxi, 31 nos inamato " non tantnm quod beneficii
Feriam domui " Israe/fa-dus novum. Quod est, scii delectationis, sed quod Dci est,
autem mandatum istud in veteri tcsta- debemus diligere. Et in taU dilectione
mcnto ex timore et amore sancto crat, proximi includitur etiam dilectio Dei.
pertinebat ad novum testamentum unde : 4. Consequenter cum dicit, In hoc co-

hoc mandatnm erat in veteri lege, non fjnoscent omnes qnia discipu/i mei estis
tamqnam proprium cjus, sed nt pra^pa- ctc, ponitur ratio implendi hoc praecep-
rativum nova^ legis. tum. Sciendum est antem, qnod qui-
Tenor autem mandati est mutua di- cumqne connumcratur alicujus militiai
lectio unde dicit Ut di/igatis iiivicem
: : regis, debet portare cjus insignia. Insi-
etc. Dc ratione enim amicitia^ est quod gni autem Chrisfi sunt insignia caritatis.
non sit latcns alias enimnon esset ami- ;
tjuicumque ergo vult annumcrari militias
citia, scd benevolcntia qua>dam ct ideo : Christi, debet caritatis charactere insi-
oportel ad veram amicitiam et firmam, gniri et hoc est quod dicit
: In hoc co- :

quod amici sc mutuo diligant quia tunc ;

rpioscent omnes quod mci cstis discipu/i,
amicitia justa est et firma, quasi dupli- si di/cctionem Imbueritis ad invicem : di-
cata. I)f)minus ergo volcns inter suos lectionem, inquam, sanctam. EiCcli. xxiv,
fideles et discipnlos perfcctam amicitiam 2 4 Ego mater pu/c/irx di/ectionis, et ti-
:

esse, dcdit eis pra^ceptum de mulna di- moris, ct agnitionis, et sanctx spci.
lectione. Eccli. vi, 17 Qui timct Dcum, : Attende autem, quod cum ApostoU

Al. : << Ipgisperitiis inlerrogatus

' a Christo nus dicit. i et habet « ut enim dicit Hier. » —
quod essel, etc. » * Al. « mpuni. » — : — ^ Al. : " Al. « Domini. » —
:

• Al. omittitur • nos. » —

—
: :

« et spiritus. » — * Parm. omittit : « Augusti- ' Al. : « dicebat supra. » * Al. : « in amico. »
 :

CAPUT XIII. 225

miilta dona receperunt a Chrislo, sicut cum possint essc communia bonis et
vita, et intelleclus, et bona habitudo malis. Sofi speciale discipulatus Christi
corporis quajdam vero spirilualia, sicut
;
sigimm est caiitas, et niulua dileclio
opera miraculorum Luc. xxi, 15 Ego : : II Cor. I, 22 Siynamt nos et dedit Sjji-
:

dabo vobis os et sapientiam etc. omnia : ritum.

ista non sunt signa discipulatus Christi,

LECTIO VIII.

1. Dicit ei Simon Petrus Domine, quo vadis

Respoiidit Jesus Quo ego vado, non potes me moo
:
:
Cum autcm se/iueris, el perfectiouis
tc...

seijui ; sequeris autem postea. 2. Dicit ei Petrus
Quare non possum te sequi niodo ? Aniiuam meam
ponam pro te. 'A. Res{)ondit ei Jesus: Aiiimam tuam
pro me pones ? 4. Anien amen dico tibi non can-
tabit gallus donec ter m.e neges.
1. Posito defectu discipuli, scilicetJuda^
tradentis, hic ponit defectum discipuH,
' scilicet Petri negantis. Kt primo ponitur
prasnuntiandi occasio
arcem conscenderis, exteyides ma/ius tuas,
et alius te ci/Kjet.
:
Consequeiitcr cum dicit, Dicit eis
2.
Peli'us cic, ponil i^etri fiduciam. lutel-
lexerat enim Petrus quod Dominus verba
pra^dicta dixerat, quasi de perfectionesui
amoris diffidens. Perfectus autem amor
est cum (|uis seipsuui pro amicis expunit
; secundo negatio- morti. Infra xv, 13 Majo/'cm ha/ic ddec- :

nis prainuntiatio, ibi, Respondit Jesiis : tioncm ne/no habct, ul a/iima/n sua/n po-
Animam tiiam pro me jjonesl Circa pri- /mt quispro amicis suis. (Juia ergo Petrus
mum duo facit. Primo poiiit Petri dcside- paratus erat pro Christomori, ostendcbat
rium secundo ponit ejus fiduciam, ibi,
; sc in amorc perfectuiu, cuui dicit A/ii- :

Dicit ei Petrus Quarc non possum te sequi : mam mea/n ponam pro te idest, paralus ;

modo ? Circa primum duo facit. Primo sum pro te mori. lloc dicebat, quantum
ponit desidcrii ostensionem; secundo di- sibi vidcbatur uon ficlo auimo. Sed la-
lationem, ibi, Hcspondit Jesus Quo ego : mcn nescit Ikuiio virlutcni alfcctus sui,
vado, non potcs me modo scqui. Ostendi- tunc potissime cum [)eri(Milum imuiincl,
tur autem Petri desiderium in prompta I Corinlh. iv, 4 SUdl /nilii co/iscius sum :
;

interrogatione, cum dicit, Dicit ei Simon sed no/i i/i hoc justi/icatus sum.
I^etrus Domine quo vadis ? Audierat
: 3. Consequcutcr ciiin dicil, Rrspinulit
enim a Domino quodadhuc modicumcum eiJesusetc, negationciu Pclii praMuintiat
eis esset ex quo sollicitus est de Christi
: et prima redarguit pra*suinpliouem se- ;

recessu ab eis et ideo qua?rit dicens ; : cundo pra'dicit negalioncm, ibi, .\//ie/i
Quo vadis'l ubi Chrysostomus dicit : a/nc/i dico tibi : /u)/t ca/tlabit ipiUtts du/icc
« Magnus profectio est Pctri amor, et tcr //ic Circa primiiiu scicndiiui csf,
/ic(je.s.

ipso igne vehementior, cujus nulla pro- quod Pctrus de se privsumcns, ChrisU)
hibitio '
promptum impetum impedire sibi dicenle, No/i j/otes me modo scqui, di-
potest. » Et inde est quod etiam Christo ccbat se eiim s(Miiii possc, ef uuMi pro
dicente supra hoc cap. Qtio e(/o vado, vos ipso cl ideo Douiiuus eum rcpiiuuMis,
:

?ion potcstis venirc ipsum l*elrus se(jui : dicit : A/ii//i(i//i tu(i//t /trt/ i/ie /)o/trs'! (luasi
volcbat et ideo intcrrogabat (}uo irct,
: (liceret Cortsidera quid loquaris. .Magis
:

quasi una de adoiesccntulis- (juaMonlibus scio (luid iu tc sif, (]iiaiu fu S(Mas; tu noii
in Carit. v, 17 Quo <ihiil di/cr(us hius \ : scis pou(l(M"arc aiuoris liii poudus. N(di
o pulchcrrima niulicrum, quo abiiC! ct (M'g() dc
ullra luoduiu
lc pra^suuKMC.
quxremus eum tecum. Dilatio autem. hti- Uoiu. 20 .\o/i a/tu//i sn/)r/'i\ setl tinie.
.\i, :

jus desiderii cst, quia ad pra'sens imj)e- Kl hujusiuodi rafioassigualur.Mallh. wvi.

ditura sc(|U(Mid() : (^t hoc (!sl (piod dicil :
'(
1 S/urilits quidr/u /iroi/i/ittis cs(, niro
:

Quo e<jo V(ulo non /jo/cs mc tnodo srqui ;

scquerisautcm postca (piasi dicat .Vdluic
imperfectus es, ct ideo uon polcs uic
modo scqui jjoslea aiiUMU, (piaudo p(M-
;
iitilc/ii iii/in/iii. l'(Miuisil aul(Mn Doiuiiius
; : Pclriiiu lculaii cf cadtMC, uf c.\alfafus ad
principatuin Kcclesia', discaf de sc hunii-
lia S(Milirc, ct pcccaufibus subdifis coin-

fcclus (M"is, s(Miu(M'is ui(\ Siiuil(> (>sl (|U()d pati. Ilcbr. iv, i."i : .\on hiibc/nus Pmiti/i-
dicit iulra ull., IH : Amcn diro fibi, ru/n rciii qtii nii/i //ossit co//i/>ati i/i/ir/nituti/nis

esses junior, quasi imperfectus, ri/i(/cbas tiostris, te/itatum //er om/iid //ru sinii/itu-

* Al. : « cui pcrfcclc nulla pioliibitio, clc. ' .Vi. : (1 iloiulolfscciitibus. » — 'Al.ilccst: • luu*.

XX. 15
22B KVANIJKLIUM JOANNIS
diue^ ahsfjiic ppcrato. S»mI iu Petro iiiva- Joanncs dicunt quod ha*c verha dixit in
luit toiitatio iis(]M(' ad cnlpaiTi iii (lliristo ; loco uhi c(i'iiav('rat iiam post scrmonem:

auloin liiit Ifiitatio us(|m' ad siinilitudi- istiim llomiuus di.vit inrja xiv, IX Sar- :

iiem pdMia» qula ooccatum iion fecit.

: (jitc, ca//ias lii/ic. .\(l hoc aulemdicendum,
\. Negatiouem pra-dicit, dicbns Amen qnod vcrum est Dominum iia;c verha
a/fic/i dtco l/hi /lo/i cn/itabit yallas donec
: (Uxiss^»iii h)co iii (|iio co'nav(!rat ; Mat-
ter mc /icycs. thanis auloin et Marcus se([uuntur ordi-
Hic primo diihitatur de hoc quod dicit : nem meinoria*, noii histoiiai. Potest au-
Non cantahit (jallas do/iec ter me ficf/cs. tem dici,secunduin .\ugusliniim, qiKjd
Vidctur (Miim esse falsum qnia statim : Dominns ha-c verha Iripliciter * dixerat.
posl priinam negationem Pelri, galhis i\am si quis diligcnter consideret verha
canlavit. ut iiahclur Marc. xiv. Sed ad Domini, ex quibus processum est ad prae-
hoc Augustinus respondet duplicitcr. Uno nuutiationem negationis Pelri inveniet ;

modo, ut Dominns magis affectionem tripliciter esse dicta nam in Matthaio et:

Pcfri, (|uama('lus exprcsserit ' : nam ani- Marcohahetiir,quo(l dixitDominus, Matth.

mam Petri tantus timor invaserat quud xxvi, 31 Oi/ines vos sca/ida/a//i jjatie/)ii/ii
:

paratus erat ad primum cantum galli, i/i me i/i nocte ista. Et Petrus respondet :

non solum semel, soA ternegare; et sic Etsi om/ies sca/idalizati faerint in te, ecjo
est sensus : Antequam gallus cantet, p;i- /iH/iqanm sca/idaiiznhor Ef ait ilii Jcsns . :

ratus eris ter me negare. Aho modo, ut Quia liodie i/i hac /locle a/itequa/n (jallus
referatur ad negationis initium quia ali- : ca/itet., terme negnhis. In Lucaautcm xxii,
quid dicitur tieri ante aliud ", etiam si in- 31, hahetur Dixil eis Jesus Ecce sata-
: :

cipiat tanlum fieri. Dominus autem pr«- /lasexpctivit vos, utcribraretsicut trilicam.
dixit Iriuam negalionem, qnae incepit Ego autem rogavi pro te, ut /lo/i daficiat
ante primum galli cantum, licet non ante fides tua Et tnnc Pefrus dixit ei Domine :

perfecta fuerit; et tunc est sensus Non : tecum paraius sum et i/i carcercm ct i/i

cantabit f/allas do/iec ter me /icges; idest, /nortem ire. Et Dominus illi : Dico tihi
triuam negationem incipies antequam Petre : no/i ca/itabit hodic gallns do/iec tcr
gaUus cantet. ab/ieges /losse me. Uic aufem cum Pefrus
Item qusritur de loco ubi haec verba quaereret a Domino. Qao vadis? etc, dixit
fnerunt nam et Mattha^us et Marcus di-
: ei Dominus : Ame/i amcn dico tibi : /lo/i
cunt '\ quod Dominus dixit ha^c verba cn/itabit gnllus do/iec ter me /leges. Unde
l'elro postqnam cxiverat de loco ubi cum coUigitur quod phu'ies Dominus negatio-
discipnhs coenaverat Lucas autem et ; nem Petri pra^dixerat.

* Al. « expressit. » - Al. — ante aliquid. » liter (iixit. »

— "
:

A\. deest « dicunt. »

: — *
: «

Parm. » verba-
:
 CAPUT DECIMUMQUARTLM

LEGTIO I.

1. Et ait discipulis suis: Non turbeturcor vestrum.

recessu suo. Et v^re omnia turbafionem
2. Creditts in Deum, et in me credite. 3. In domo
Patris mei mansiones muhre sunt. 4. Si (|U0 minns, et dolorem ingerebant. I*salm. lix, 4 :

dixissem vobis, quia vado parare vobis iocura. Et .").

Commovisti /m-/7/«,scilicet corilium disci-
si aliiero et prseparavero vobis locum, iterum ve-
niam, et accipiam vos ad meipsum, ut ubi sum ego, pulorum,(?/ conturbasti eam. Et ideo Do-
et vos sitis. minus sanare volens eornm contritionem,
dicit Non turbctur cor vcstriim.
:

1. Supra Dominus informavit discipu- Sed contra. Act. i, 1 C(ppit Jcsus fa- :

los suos exeinpiis; conlortat eos ver-

liic ccre et docere. Sed supra. xiii, 1\, dicitnr:
bis. Et primo ponitur muitiplex verbo- Turbatus cst Jesus spiritu etc. (^liiomodo
rum cxbortatio; secundo ipsorum quae ergo docet non turbaii qui j)riin<) fiirba-
dicta sunt explicatio, cap. xvi Haec locu- : tus est? Responsio. Dicendiim, ipiod non
tus sum vobis, ut non scandalizemini. Circa dociiit contrarium ejiis ipiod fecit. Dc eo
primum sciendnm esl, quod duo immi- autem dicitur quod tiirbatus est spirifu,
nebant discipulis, de qnibus conturbari non quod spiritiis ejus sit tnrbalus. Ilic
poterant. Unum de pra^senti, scilicet re- autem non probibct qnin tiirbentur spi-
cessus (^bristi iminiiiens ; aliud de fulnro, ritu; sed probihct (\[iO(\ eornm cor. idivst
quas passuri erant.
scilicet tribuhitiones spiritus, nontnrbetur. Est eiiim qiucdain
Primo ergo confortateos contraprimum, tnrbatio ex spiritu, ex ratione procedens,
scilicet contra ejus recessum; secundo qua^ laudabilis est, nec proiiibetnr. II Co-
contra tribulafiones qnas passuri erant, rintb. iii, 10 QucV cuim sccundum Dcum
:

XV cap., E(jo sum vitis vcra etc; Circa tristitia est, pwnitcntiam ' /'// salulcm sta-
primum duo facit. Primo confortat eos bilcm opcratur. Alia cst trislitia scii Inr-
ex parte ipsorum remanentium; secundo batio ipsius rationis; (jiue non csl laiida-
ex parte suisrecedentis, ibi, Nonturbclur bilis -, qiiia ahdiicit a jiropria rcctilndine :

cor vcstrum, ncquc formidct. Circa pri- ct lia'c j)robihclur Psalm. xxxvi, 1\ : Jus-
mum tria facit. Primo pra^mittit suum tus no?i conturbabitur, quia l)(nniinis sup-
accessum ad I'atrem secnndo premittit ; jjonit ynanum suatn. Non cnim liirbari
eis donuin Spiritus sancti ibi,cSV dilii/itis ; polest Deiim scmpcr babcl.
<jni
me, rruindata mcascrvato\ tertio siiam 1. Et idco Dttminiis sikc diviiiitalis po-
pra^sentiam, il)i, Xon rcliiujuam vos or- fcslatein snhjnngil, diccns Crvditis in :

phanos etc. Circa dno facit.

[)rinmm Dcum, ct in mc rrcditc ubi nniim siip- :

Primo piaiinittit suum accessum ad l*a- ponil, ct aliiid pra'cipit. Siipponit ipiidcm
trem; secnndo agit de via pcr (|nain ac- eoriim fidiMn iii Dcnm, ilicens Crcditis :

cessnrns erat, ibi, Et quo V(jo vado scitis, iu Dcani in lioc ('iiini jam iiislriicli crant
:

et viam scitis. Circa priinimi Iria facit. ab ipso. II(>b, xi, (i. .\(rfdc/ilc/n ad Dcum
Primo cxidiidil turhationem seciindo ; op(n'tct crcdcrc. Pra-cipil aiilcm iil cre-
innuit sui potiistafcnn, i[)i, Crcditis in danl in ipsnm, diciMis : Et in nio rrcditc.
Dcum, ct in mc crcditc ; tcrlio snltjnngit Si(Miimin DiMim (M'(Mlitis; c.lto anhMn siim
promissioinnn, /n da/no Palris uwi
ibi, DiMis : cons(MpiiMis csl (|n(t«l in mc ( rc-
jnansioncs multx
Circa |)rimum
suut. dalis. Et tiMuM IiaM' coiisciinciitia, .sive jy
sciondnm cst, ipiod discipiili porfnrbari Dcus fencalnr css(Milialilcr. ciim ipso Fi-
polcraiif c.\ vcrl)is Domiiii siipradiclis d(> lins sit Dcns, sivc ly Dcus .snpponal pr(»
pro(Utione .IikUu, el negafionc l'cfii, cf pcrsona Palris. Niillus ciiiin pofcsl in

* Al. :• priescntiam. » ' Al. —

« ali.i Iris- : bilis.
litia seu turbuliu i|)suis ruliouis nuu cst laudu-
 i>i« tVAiNGELllM JUA.NMS
Patrom crecUMC iiisi cnMlat iii r^iliuni. colloctio iii gloriu Patris, I'sh1. i.xiv,G :

Sii|tra V, 3.'{ : (Jiii /i>m /K/ftori/ical Fi/iio/i, /{cfdcbiini/r i/i bo/ii< domus tu;e * Sanrtiitn
iiii/i liu/io/i/iii/t /'af/-r//i. Iii lioc aiitcm cst fr/np/n/n fiiiu/i, //iir(/bi/e i/i aujnitatc.
qiioil (licit, /s7 i/i me crcdife, coiitestatiir Sed donius l*atris dicitiir iion solum
se veriim esso Doiim iiam etsi liomiiii : illa ipse inhabitat, sed otiam ij)se-
(jiiain
vol (•roatiira' crodoro licoat, iii iiuUiim ' mot, (|uia ipsc in soipso cst. Kt in iiac
tamoii iiisi iii Douiii croilorc (lol)omiis. doiiio iios colligit. t^hiod aiiN^m ii)se Dcns
Est orgo iii tlliristuin crodeiulum sicut in sitdomiis, habetur II Corinth. v, 1 Do- :

Doum. 1 Joaii. ull. x.v Ut sitis in vero

: I niiim /labe/nus a Deo, non manufactam,
'

I-'i/i>/ cjiis C/iristo. IJic est vcrus Dciis et ivtcr/ia//i i/i radis. Kt ha'i' domus csl glo-
vifd wtcr/i(/. Supra vi, :2!) : Hoc cst ojjhs ria', qiia' ost ipsc Dciis. Iliorom. xvii, \± :

Dci, iit credatis i/i cwn queni rnisit i//c. So/iuni a/titiu/i/iis (j/orix tux a pri/icijjio,
3. Coiisoqiientor cum dicit, /// domu /ocus sanct//icatio/iis nostrse. Manetantem
P/itris mei ma/isiofies mu/tx sunt, sub- liomo in lioc loco, scilicot Doo, (|uaiitum
juiiyit promissioiiem
quoe est ut per ad voluntatem et alloctum por fruitionem
Cliristum accedant, et introducantur ad carita.tis I Joan. iv, 10
: Qui ma/iet i/i :

Datrom. Promissio antem de accessu caritale, i/i Deo ma/iet, et Deiis in co et :

aliorum ad aliquem locum duo indudit. quantum ad intolloctum jjer notitiam ve-
rmim est praicedens, scilicet loci prai- ritatis. Infra. xvu, 17 Sa/icti/ica eosi/ive- :

paratio; aliud sequeus, scilicet in locum ritatc. In hac ergo doino, idost in gloiia,
inlroductio; et ideo Dominus duas hic quae Deus est, ma/isiones mu/tae sutit,
promissiones facit nnam quai pertinet : idest diversae participationes bcatiludinis
ad loci pra^parafionem, aliam ad loci in- ipsius quia qui plus cognoscit, majo-
:

trodiictionom. est ne- Drima autem non rem locum habebit. Diversa^ ergo parti-
cessaria, cum jam
locus sit pra^paratus; cipationes divinaj cognitionis et fruitio-
sed secunda et ideo circa hoc duo facit. : nis, sunt diversa' mansiones.
Primo exchidit ncccssitatem primai pro- Sed hic est qu*stio utrum unus possit
missionis secundo ponit secundam pro-
; esse beatior alio. Videtur quod non. Bea-
missioiiem, ibi, Et si aOiero, et prxpara- titudo enim est finis; et pcrfectum nou
vero vobis /ocum, itcrum veniam, ct acci- recipit majus et minus ergo non potest :

piam vos ad meipsu/n. Circa primum duo magis et minus habori. Uesponsio. Di-
facit. Primo excludit necessitatem pra?- cendum, quod aliquid dicitur porfoctum
parationis secundo ostendit facultatem
; dupliciter absolute, et sccundum qiiid.
:

suam ad prwparandum, si necesse esset, Perfectio quidem beatitudinis absoluta

ibi, .S'< quo mi/iiis ; dixissem vobis, quia est solius Dci quia solus ipse tantum:

vado parare vo/ns /ocum. Dicit ergo //* : cognoscit se et amal qnantum cognosci-
c/omo Patris i/ici ma/isio/ies mu/tx sunt. bilis est et amabilis intinite cnim cognos-
Ubi sciendum est, quod cum uniuscu- cit, et amat infinitam vcritatemet bonita-
jusque domus sit in qua habitat, illa di- tcm suam et qnantum ad hoc, ipsnm
:

citur domus Dei in qua habitat Deus; summiim bonum, quod est beatitudinis
Deus autem habitat in sanctis. llierem. objectum, et causa, non potest esse ma-
XIV. 9 Tu in /lobis : es, Domi/ie etc. Sed jus et minus non eiiim est iiisi unum :

iii ciuibusdam quidom por fidem. II Co- summum bonnm, quod est Deus. Se-
riiitli. VI, 10 I/i/iabitabo in i//is, et : cundiim quid autcm, idest secundum ali-
i/ia//ibii/al)o i/itcr cos. jn quibusdam vero (|uas conditiones temporis, natura? et
^

por trnitionom perfectam. Cor. xv, 28 I : gratia; ; et sic uniis potost csse beatior
L't sit Deus omnia in o/nnibus. Duplex est alio secundum adeptionem luijus boni, et
ergo domus Dei. Una est milifans Ecclc- capacitatem uniuscujusque hominis quia :

sia. scilicct confrrcgrafio fidelium. I Ti- quanto homo maj^s est ejus capax, taiito
motli. III, Lj : i't scias quomodo oporteat magis participat ipsam, inquantiim sci-
tc in domo Dei
conversa/i, quse est Ecc/e- licet est mclius dispositus et ordinatusad
sia Dei vivi. VA hanc inhabitat Dcns per ejus fruitionem ad quod disponitur du- :

fidcm. .^pocal. XXI, 3 Eccc tabcr/iacu/um : pliciter*. Consistit ciiim beatitudo iii diio- 1

Dci cum /io//ii/i/bus, et /iab/tab(/ i/i i//is. biis scilicet iii divina visione ot ad hanc
: :

Aha est triumpbans, scilicet saiictorum disponilurpcrmuiiditiam etideo quanto :

' Al. : << nam si homini alicui ciTaluro'. <> — — ' W. : (( socundum aliquas coudiliones. »
i
'Al. : « replebiturab ubertatedoniustu8e,etc. » — * Al. deest : « dupliciter. »
 CAPUT XIV. 229
quis habet cor magis elcvatum a terrc- hus. ergo mansioiie.^ sunt in domo,
Si
nis, tanto magis et perfectius fieum vi- manifestum est quod sunt in rcgno.
dehit. llcm in fruitionis delectatione; et 4. Conseqiieuter cum dicit, Si quo mi-
ad hanc dispouitur por amorcm ct ideo : nus, dixisscm vobis, quia vado parare vo-
qui hahct cor magis fervcns amore Dei, bis locum, ostendit facultatcm suam ad
magis delectahitur in divina fruitione. De pra^parandiim eis locum, sincccsse essct.
prima dicitur Matth. v, 8 lieati mundo : I*osset enim aliquis dicere, Verum est
cordc, qvoninm ipsi Devm videbimt. (|uod indomo Patris sui mansiones multa»
Item qua^ritur de hoe (juod dicitur parala' sunt : quorj si non essct, non pos-
Miitth, XX, quod unus denarius datur set eas j^arare. El idco Dominus iioc ex-
omnihiis hahorantibus. Hic autem dena- cludens dicit, quod siminus\ idest man-
rius nihil ahud est quammansio in domo siones nonessent parata», dixissem vobis,
Patris. Non ergo sunt multa' mansiones. rjuia vado parare vobis lorum. Ubi vidcu-
Responsio. Dicendum, quod merces vita^. dum cst quid est iioc quod dixit, Parare
seterna^ et una est, et mnltse. Multae qui- vobis locum. Paratur autem locus dupH-
dem secundum diversam capacitatem citer, Uno modo cum in se disponifur,
participantium, secundum quam sunt di- puta cum purgatur
vel ampliatur locus.
versai mansioncs in domo Patris; una Isa. Liv,Dilata locuni trntorii tui.
2 :

vero tripHciter. Primo quidcm propter Alio modo cum datur ahcui facultas in-
unitatem ohjecti idem cnim cst quod : trandi unde Psal. i.xx, 3, petebat Esto
: :

orrines heati vident, et quo omnes fruun- mihi in Dcum protectorem, et in /ocum
tur; et idco unus denarius sed diversi- : ynunitum; quasi diccret Sempcrsit mihi :

mode videhilur et amahitur. .loh xxn, facultas iutrandi. Et sccundum lioc po-
26 : Tunc super Omnipotentem deiiciis test dupliciterintelligi. Si enim locus iste
affiues. Isa. xxvni, 5 In illo die erit Do- : esset tale aliquid quod defectum iiaheret,
minus exercituum ^
sceptrum * exul- aut quodcumque creatum, subjaceret
tationis residuo populi sui, ct corona glo- mese pofestali ut perficerem illiim : nam
rix. Et simile est ac si aliquis pra^beret omnis creatura potestati Vcrl)i sulijccta
alicui fontcm, ut ad libitum omnes hihe- est. Supra i, 3 : Omnia per ipsumfacta
rent de quo qui majus vas haheret, plus
; sunt. Si ergo ita csset, quod liaberet de-
acciperet, et qui minus, minus. Unus fectum, dirissem vobis, rjuia vado pararr
ergo fonsexparte sua est; sed non eam- vobis locum. Scd locns in se paratiis est.
dem mensura recipicntium. Et haec est Locus enim iste est ipse Deus, ut dictum
sententia Beati Gregorii, XXII Moral. Se- est, in quo est omnium perfcctionum ex-
cundo proptcr eamdem a^ternitatis men- cellentia. Scd forte non est vol)is facultas
suram, secundum Augustinum quia : infrandi; et idco ,s/ «y^/o /;?/////,<, iiiest si
omnes hahebunt a^^ternam heatitudinem, non habcretis facultalcm inlrandi, ef
quia ibunt justi in vitam a^ternaTn sed ; non essetis pranlcstinati ad h)cuin illnm.
flivcrsa' sunt piopter capacitatem. Tertio dixissem vobis, rjuia vado pararr vobis h-
propter caiitatcm, qua' omnia uuit, gau- cum. Nam in iiotcstatc nica cst ut pra'-
dia siugulorum facicns omuium, ct e con- dcstiuarcm vos ad locum illiid. .Nam ijis^^

verso Rom. xn, 15 (iaudei^c cum qau-

: : cum Patre et Spiritu sancto pravlestina-
dentibus clc. vit nos -
ad vifam a^fernam. Epbes. i. i :

Sed notandum, quod cx lioc vcibo Pc- (( Elc(/it 7U^s in ipso. )>

lagiaui accci^cruut occasioncm criandi. T). Scd quia suj)ra dixcrat Qtw cgo :

Dicunt cnim, quod pucri non bapli/.ali vado, non potrstis mo nu)do sequi no :

deccdentcs, erunt in domo Dei salvati, credcrcnt sc tlnalitcr aheo nbscissos esse,
sed non iu rcgiu) «piia siipra iii, T^, dici- : ideo siibjuui^it Et si nbicro, rtpr.r/)ara-
;

tur iSisi quis rcnatus fuerit ex aqua et

: vrro ro/iis lorum itrruvi vcniavi, rt arri-
Spiritu sancto, Jioti i/itrabitinrrf/nuvi l)ri. /liavivos ad niri/isuvi nbi |)onit scciin- :

Sed contra iioc dicif Aiigustimis (jiiod daiu j)romissioncin, scilicel induclioncm
Dominus dicit, fjiiod inausioncs bnjiis- iii rcguiiiu.
modi siiut iu doiuo Dci; iiibii aiitciu lua- 1 l)i vidcliircssc vtM'honimcoutrariclas.
gis cst in rcgiio (jiiaiu (lonius iiain rc- : Di.\it Si quo niivus, di.ris<rvi (/uvi
cniiu :

gnum constiluiliir cx civitalii)us civifa- ; vado pararr vobis lorum ubi innuit qinxi :

tes autem ex vicis vici anfem cx (b)mi- nonvadif ad j^arandum lociiin. llic aiitcm
?^1 ;

* Al. : <( (lomns. » — * Parni. : « cos. »

230 EVANGELIUM JOANMS
(liritur : Si nhirrn, rt /)r.T/)nravero vobis in ojus et ideo statim cum
Ascensionc :

lonim : \\h\ iiiiiiiil, (|ii(hI vadit ad paraii- asc(»n(lit, S[tiiitum sanctum misit disci-
(liiin lo(^iim. Scc (licciKliiiii (jiiod uno [)nlis suis. Sic orK'> [)ra'(lixit ois corpora-
niotU» possct lcf,n coiijiiiitliin ut sit sen- lein rcc(!ssum, dic(!ns .SV nbicro ct /tr.v- :

sus : Sii/uo ni/nns, idcst si nocosse essct, pnrnvcro vobis /ociim doinde {jromiltit ;

(li.risscm vo/iis, i/iiin vndo jinrarevohis lo- ois spirifualom reditum, dicens Iterum, :

citm. Kt itcrnm : Si f/iio mimis, idost si vcninm etrcci/nnm. Veniam in fiiK! mun-
n(M'osso (>ssot, (h.risscm vobis idest si di. Act. 1,2 : Qiwmndmodum vidistis cum
abiero ct /iriV/inrnrcro vobts lociim. Socun- ascendcntem in c.wium, sic vcnict. Et ncci-
(liim Autriistinum autem legitur distinc- piam vos ad mc ipsitm glorilicatos in ;

tiin, nt soilicot lia'c sit alia clausula ab anima et corpore. Tbossal. iv, 10 Si- 1 :

ilia: scd dicondum ': Dominus pra-paravit miiitcr rapicmur cum i//is in nu/n/ius ob-
al» adorno [)rauloslinando, ot i»ra'[)aravit viam Cliristo in acra.
exoquondo et praulestinavit perreocssum Sed numquid spiritus ' Apostolornm
suum uude illud qiiod primodixit, ([uod
: noii -
acci[)iiintur a Chiisto ante '
finem
mansioncs parata^ orant, lioc inteHif,Mtur mundi? Ad ([uod dicendum est, quod
qnantum ad [)rimam pra^parationom ab (lr*cornm opinio est, quod sancti non
a'torno ([uod autom hie dicit, Si abicro
: vaduiil ad paradisum us([iic ad diein Jn-
et /irx/jaravero, intelligitur quantum ad dicii. Scd si hoc esset, tunc Apostolus
executiouem ffiternai pra?(lestinationis. frustra haberet dosideriiim esse cum
Pra[)aravit autem Dominus per recessum Christo, Phil. i. Et idco dicoudum, qnod
suum iiobis locum qiiinqne modis. Primo statim dissoliita hujus habitationis domo,
quidem dando locum tidei. Fides enim quantum ad animam sumus cum Christo.
cum sit eorum quae non videntnr, non Et sic hoc quod dicit, Iterum vcniam et
erat de Christo apud discipulos. quando acci/nam vos nd mcipsum, potest exponi
eum personaliter videbant. Subtraxit de adventu spirituah, quo Christus sem-
ergo se eis, ut quem habebant pra^sentia per visitat Ecclesiam fidelium, et quemli-
corporali, et vidobant oculis corporis, ha- bet sanctorum vivificat in morte ut sit :

berent pra^sentia spirituali, et cernerent sensus Iterum veniam ad Ecclcsiam spi-

:

oculo mentis quod est habere per fidem. : ritualiter continue et accipiam vos adme
Sccundo demonstrando eis viam ad locum ipsum idest firmabo in tide et dilectione
:

eundi. Mich. ii, 13 Ascendit pandens itcr : mea. Cant, vi, 1 Diiectus meus ascendit
:

ante eos. Tertio pro eis orando. vii, 25 : ad areolam aromatum (idestad congrega-
Acccdcns ficr scmetipsnm ad Dcum sal- tioncm sanctorum) ut pascatur (idest (Je-
vare potcst. Deut. xxxui, 26 Asccnsor : lectetur in virtutibus) et /ilia coi/igut ;

cocli auxiliator tuus. Quarto sursum at- idest, animas puras ad se trahat, cum
trahendo. Cant. i, 3 Trahe me post tc. : vivificat sauctos inmorte.
Coloss. 3, 1 Si consurrcxistis cum : Deinde subdit fructum, dicens Ut ubi :

Christo, qu3B sursum sunt quasritc. Quinto ego sum, etvos sitis idest, ubi est caput, ;

Spiritum sanctnm eis mittendo. Supra sint membra

ubi AJagister, sint discipnli.
;

VII, 39 Nondum erat Spiritus datus quia

:
,
Matth. XXIV, 18 Ubi fuerit corpiis, ii/ic
:

nondum erat Jesns cjlorificatus. Comple- congrec/abuntur ct aqi'n/se. Snpra xii, 26 :

montum autein glorificationis Christi fuit Ubi cgo sum, i/iic et minister meus erit.

LECTIO II

1. Et quo ego vado scitis et viam scitis. 2. Dicit sequenter agit * de via per quam ad Pa-
ei Thomas :Domint». nescimus Et quomodo qiio vailis.
pnssumus vi;im scire? li. Dicit eis Jesu Ego sum :
trem accedunt. Via autem non cognosci-
via, veiitiis ei vita. 4. Nemo veiiit aJ Patrem nisi tur sine termiuo et ideo etiam agit de;
per me. 5. Si cot;novis'-eiis me, et Patrem meum uii-
que cog-iiovissetis. (5. Et amodo cogaoscetis eum, et termino. Et primo proponit viam et tor-
vidistis eum. minnm, utois iiota secundo quce propo- :

suit manifestat, ibi, Dicit ei Thomas: Do-

Supra Dominus confortavit discipu-
1. mine, nescimus quo vadis. Circa primum
los de suo rocossu, promittens eis quod sciendum, qnod Dominus dixerat >7 :

accessum habcrent ad Patrem hic con- ; abiero et /jrxpardvero vobis iocum,iterum

* P.->rm. : « ab illa Dominus praeparavit. » — — ' Parm. omittit : « ap;it. »
' Al. deest : «<uon. »* Parin. « usque in. : »
 .

CAPUT XIV. 231

veniam ad vos. QwR forte discipuli qnae- cundum, ibij^S'^ cognovissetis me, et Patrem
rerent ab eo quo iret, sicut supra xiii, mcum utique cognovis^irtis. Circa primiim
36 quffisivit Fetrus Dommo qiio vadisl
: : duo facit. Primo manifestat qiiid sit viu ;

ideo Dominus hsRc sciens, dixit eis Et : secundo quid sit lerminus, il)i, yicmo ve-
qno ego va.do scitis et viam scitis. Vado nit ad Patrem^nisi per me. Via autem, ut
enim ad Patrem quem scitisjjerme vobis dictiim est, est ipse Christus et ideo di- :

mauifestatum. Infra xvii, 9 Manifestavi : cit : Ego sum via etc. (Juod (jiiidem satis
nomen tuum hominibus quos dedisti mihi. habet rationem nam per ipsum acces- :

Via autem per quam vado, sum ego, sum habemus ad Patrem, ut diciturRom.
quem scitis. Supra, i, 14: Vidimus r/lo- V. Competit efiam proposito quo intendit
riam ejus. Recto ergo dixit Quo cgo vado : declarare dul)itationem discipuli dubi-
'^

scitis, et viam scitis quia Patrem scie- : tantis. Sed quia ista via non est dislans
bant per Christum, et Christum per suam a termino, sed conjuncta, addit; Veritas
conversationem et praesentiam noverant. et vita et sic ipse simul est via, et
: ter- '

2. Consequenter cum dicit, Dicit ci miiius. Via quidem sccundiim hiimanita-

Thomas etc, manifestat Dominus qua^ tem, terminussecundum divinitatem. Sic
proposuit. Et primo pra^mittitur mani- ergo secundum quod homo \ dicit, Ego
festationis occasio secundo subditur ; sum via ; secunJiim quod Deus, addit,
propositorum manifestatio, ibi, Dicit Veritas et vita. Per qu* duo terminiis
eis Jesus Ego sum via, veritas et vita. : hiijiisvilw convenienter designatur nam :

Occasio autem manifestationis fuit du- lerminus hujus viae finis est dcsideri^i
bitatio Thoma^ interroganf.s. Unde dicit humani homo autem duo praecipiie desi-
ei Thomas : Domine , nescimus quo derat primo (juidcm veritatis cognitio-
:

vadis Ubi attende, quod Thomas

, etc. iiem, quae est sibi projiria secundo sui ;

utrumque negat, quod Dominus aflirma- esse continuationem, qiiod est commu-
vit nam Domiinis dixit, eos et viam et
: ne omnibus rebus. Christus autcm est via
tcrminum viaj scire Tliomas autem ne- ; perveniendi ad veritatis cognilionem,
gat sc scire viam et termirium tamen : cum tamcn ipse sit veritas. Psal. lxx.xv,
utrumque verum est. Verum est enim 11 : Dcduc me, Domi)ic. in vcritalc, et m-
quod sciebant, tamcn nesciebant se scire. grediar in vita tua. Christus etiam est via
Multa enim sciebant de Patre et Filio, perveniendi ad vitam, c((i,m tameii ipse sit
qua» a Christo didiccrant sed ignorabant ; vita : Psal. xv, 11 : Aotas fecisti vias vit.r.
Patrem esse ad quem Clnistus iret, et El ideo hujus via^ ^ lerminum pcr vcrita-
Filium esse viam qua iret. Difficile enini tem et vilam designavil qiia' diio suj^ra : i

est quod eaturad Patrem. Nec mirum, si de Christodicta siint. Primo (luid^MiKjiiod
ignorabant quia licet Christum perfecte : ipse sit vita : unde siipra i, 4 : /// ipso
secundum homincm scirent, cjus tamcn vita crat ; (hMudc (juod sit vcritas, qiiia
divinilatem imperfecte cognoscel)ant erat lu£ hominum ; liix autciu vcritas
Job xxviii, 7 Semitam ejus ignoravit : est.
avis. Et subdit Quomodo possumusviam : Sed notandum, (piod ha'c diio jiroprio
scirel (^ognitio enim via' dopend«!t e.\ co- et jicr se Ciirisfo convcniiint. Verifas
gnilione termini quia ergo t(;rminus : enim conv(Miit ci per sc, (jiiia ipse est
ignotus est nobis I Tim. vi, 10 l.uccm : : Vcrbiiiii. .Niliil ciiim aliud cst V(M"ifas
habitat inacccssibilem quem yiullus homi- ,
qiiam ada>quatio rei ad infellectum, (jiiod
num vidit, scd ncc vidrrc polest ideo via ; lit (luando iutcllcclus concijiit r(Mn proiit
ejiis est nobis investigabilis secundum : cst. V(M"itas (M'go iiifclicctiis nostri pcrti-
iUud Kom. XI, 3."{ : Invcsligabiles ri.v nct ;i(i V(Ml)Uin iiostniiii, (jiiod (>st coii-
ejus. c(>i)tio «\jus. S(m1 fauKMi licet vtMbiiiu nos-
3. Consequenter cum dicif : Di.rit eis tiiim sit verum, iioii faiiUMi cst ipsa v«»-
Jcsu^ : l''go sum vin, rrrifas rt viln ,
jioiii- ritas, cum non sit a scipso, scd «>x lioc
tur (iiKcsitonim inaiiircstatio. iliio aiitcin (jut)d rci coiiccjifa' aila'qiialur. Verilas
Doininus inanilVstanda |)r()posuoiat eis. crpo iiitcllcctus divini j)crfiiietnd Vorl)iiin
Primo (juid(^m viam «U terminuni cjus : Dci. Scd (jiiia Vcrbuin Dci cst vcruin a
seciindo (jiiod utriinKiiic scir(Mit. Priino seijiso, «Miin iioiimciisurftur a rcl)iis,
ergo maiiitVslal i)iiiniiiu scciiiido se- : scd res infiiiifUMi siiit vcra- ini|iiaiitiiin .id

* Al. : « ad me, elc. » — • Al. « derlinaro. » ' .\1. : viUr

- • Al. : « ctc. » — • Al. doest « liomo. » —
232 EYANGELIUM JOANNIS
simililii(liii«'m rjns accodiiiil iiido est : sum veritas. Vh\ vis pcrmanoro? Ego
(jikhI V»m1)I1iii Dci fst ipsa vcrilas. Kl qiiia sunt vita. Non cniin, nt llilarius dicil, in
niilliis jxdcsl voritalcm ('o^Mioscerc nisi crralica dncil ill(! (|iii cst via, iicc illndit
a.lliaTcat oporlcl omnom qui
vcrilali, pcr falsa vcrilas est, neque in mortis
(ini
veritatcm oognoscore dcsidcrat hiiic , rclin(|iiit crrore (jni vita est. Vel aliler.

Vorho adha-rorc. Vila anlcni propric con- Tria sniit in hoiniiK^ (jiko ad sanrtitalcm
vciiil sibi (inia omnc qnod aliijiiam ope-
: [icrtincnt, scilicct actio (rt conlcnijilatio et
ralioncni cx sc liahct, dioilnr vivens;non iiitcnlio : cl isla i^crficiiiiitiir a (ihristo :

vivontia antcm dicuntur quaj ex seipsis nam activam exercenlihus Christurti est
molnm non hahent. Intcr oporationes via in conlcmplaliva voro pcrservcran-
;

vila> pra*cipna' snnt opcrationcs inlcllcc- tihus Christnscst ^crilas scd activonim :

tnalcs niidc ct ipse inlcllcclns dicitnr

: et contcmplanfinm intiMifioncm dirigif ad
vivcns, et actio ejus est vita qnaidam. In vitam, scilicet aelernam. Docet enim ire,
Deo antcm idcm est intelligero et intel- ef pra'dicare pro fnturo saeculo. Sic ergo
leclnsniidc manifcstum cst qnod Filins,
: Doininnscsf nohisvia (|na imus adipsum
quicsl Verhum intcllcctns Patris, est vita et per ipsnm ad Patrcm.
sna. Sic ergo Christns seipsnm designa- Sed cum ipscmct qui via est, vadit ad
vitviam, et conjnnctam tormino quia : Patrcm, numqiiid ipse est sihi via? Sed,
ipse est tcrminus, hahcns in se qnicqnid ut Angusfinns dicit, ipse est via, et qni
dcsidcrari potcst, scilicet existens vcritas vadit per viam, et quo vadit unde ipsc :

ct vita. Si ergo quaras, qua transeas, pcr seipsum ad seipsum vadit. Nam ipse
accipe Christum, quia ipse est via, Isa. inquanfum est homo, via est unde pcr :

XXX, 21 Hxc est via, amhnlato in ea. Et

: carnem venit, mancns uhi crat et per ;

Augiistinus dicit Amhnla per homi- : (( carnem vadit, non rclinquens quo vene-
ncm, et pcrvcnies ad Deum. Melius est rat per carncm etiam ac se redit veri-
;

enim in via claudicare, quam prater tatem et vitam nam Deus venerat per
:

viam fortiler amhulare. Nam qui in via
clandicat, ctiam si parum proficiscatnr,
approi)inqiiat adterminum qui vcro exlra
viam amhiilat, quanto fortius currit, tanto
carnem ad hominem, veritas ad men-
daces, vifa ad morfales. Est enim Deus
;
verax, oumis autem homo meiuiax; Rom.
III, 4. Cum aufem se ab hominibus abs-

magis a tcrmino elongatnr. Si vero quap- tulif, atqne illuc ubi nemo monfifur,
ras quo vadis adhapre* Christo, quia
: carnem suam levavif, idem ipse qui Ver-
ipsc est verifas, ad quam desidei'amus bum caro facfum csf, per carnem suam
pervenire. Provcr. viii, 7 : Ventatem ad veritatem, qiiae est ipse, remeavit. Et
meditabitur guttur meum etc. Si quaeris simile est si dicercm Et mens mea diim :

quo pcrmaneas; adhsere Christo, qnia
ipse cst vita. Prover. viii, 35 Qui me
inveinet, inveniet vitam et /lauriet salutan
a Domino. Adhapre ergo Christo, si vis
esse securus non enim poteris deviare,
: qui nobis est via, efiam sibi ipsi, idest
quia ipse est via. Unde qui ci adha-rcnt,
non amhulant in invio, sed per viam rcc-
tam. Proverh. iv, il Viam sapientix
mojistraho tibi. E contra dicitur de qui-
bnsdam, Psal. cvi, 4 Viam veritatis ha-
bilaculi nnn invenerunt. Item non potest
decipi, qnia ipsc cst verilas, et docet om-
nem vcritatem. Infra xviii, 37 In hoc
natus sum et ad hoc veni, iit testimonium
loquor aliquibus, ad eos exit, nec tamcn
: ine relinquit; cum aufcm tacuero, quo-
dammodo ad me redeo, et cum illis qiii-
hus loquor maneo. Sic ergo Christus,
carni, factus est via, ut ad veritatem et
vitam iref.
: 4. Consequenfer cum dicit, Semo venit
ad Pafrem nisi per me, manifestat quod
: quaesitnm fuerat qnantnm ad terminum
viae. Via autem, qua; est Christus, nt
dicfum est, ducit ad Patrem. Sed quia
: Pater et Filius sunt uiium, ideo haec via
ducit efiam ad seipsum et ideo dicit :

perhibcnm vpritali. Item non potcst pcr- Christus so essc terminum viap. Nemo,
lurhari, qiiia ipse est vita et vitam dans. inquit, venit ad Patrem nisi per me.
Supra X, 10 Erjo veni ut vitam habeant,
: Sed sciendum quod, sicut Aposfolus
ctabundantius habeant Nam, nt Augus- . dicit Corinfh. ii, 11, nemo novit quse
I

nns dicit. Dominus dixit Ef/o su?n v/a, : sunt homi?iis, nisi spiritus ejus qui in ipso
veritas et vita tamquam dicerct
; ^ua : est. Quod infclligcndum cst nisi inquan-
vis ire? Ego sum via. Quo vis ire? Ego tum homo vult semanifestare. Secrctum

' Al. : « adhaprere. » — ' Al. omittitur : « et intentio. »

 CAPUT XIV. 233

autem suum manifestat quis pcr verbum ideo veriiatem eis cum asserlione pro-
suum et ideo nullus potest venire ad
:
ponit, diccns Si coqnovissetis me, et Pa-
:

secretum hominis nisi per verbum bo- trem meum utique cognovissetis rpiasi ;

minis. Quia ergo ct qiicB Dei sunt nemo dicat: Si sciretis mcam graliam et digni-
novit nisi spiritns Dei, ibid., nullus potest tatem, et eam utique qu* Patris est sci-
venirc ad notitiam Pairis nisi per vcr- retis. Per nihil enim aliud les melius
bum suum, quodest Filius ejus Matlh. '
sciturquam per vcrbum et imairinom
XI, "21 Neque Patrem quis novit nisi
: suam; Fihus autcm ost Vcrbnin l'atris.
Filius. Et sieut homo volcns revelare se Supra I, m princi/no erat \erbum, ct
verbo cordis, quo profcrt, induit ' quo- Verbum erat apud Deum. Ibid. xiv Ver- :

dammodo ipsum vcrbum litteris vcl voce, bum caro factum est. et habitavit in no-
ita Deus vplcns se manifestarc homini- bis; etvuliinus tjhn-inm ejus, (jloriam quasi
bus, Verbum suiim conceptum ^ ab Unifjeniti a Patre. Filius etiam est imago
aeterno, carne induit in tempore. Et sic Patris. Coloss. i, l.i : Qui est imago invi-
nullus ad notitiam Patrispervenirc polcst sibilis Dei. Ilebr. i, 3 : Quicum sit s/jlen-
nisi per Filium. Unde supra x, 9, (hcit : dor (/U)riai et fijura subslantix ejus. In
E(/o sum oslium. Per me si guis introierit Filio crgo cognoscitur Pater, ut Vcrbo
salvabitur. et imagine propria.
Sed notandum, secundum Cbrysosto- Scd notandum, (luod inquantum ali-
mum, quod supra vi, 44, Dominus dicit : quid a("ccdit ad similitudinom patorni
Nemo potest venire ad me, nisi Pater Vcrbi, intantum in ipso cognoscitnr
meus traxerit eum : hic autem dicit : Patcr, ct similiter inquantum habet do
Nemo venit ad Patrem
per me. \\\ nisi imagine Patris. Ciim autcm omnc vorbum
quo ostenditur a^quahtas Filii ad Patrem. crcalum sit arujua '
similitndo illius
Patet ergo qua^ sit via, quia Christus ;
Vcrbi, et in (luahbct rc invcniatiir simi-
quis terminus, quia Patcr. litudo divinilatis, vel imaginis vel vcs-
5. Consequcnter cum dicit, Si cof/no- tigii, sed impcrfccta inde est quod per :

vissetis me, et Patrem meum utique cogno- nullam crcaturam ct a nulla intolhgontia
ostcndit quod discipnh utrumquc
vissetis, ct conceptione iiitcllectus crcali potost
cognoscunt, sciUcet quo vadit, et viam. cognosci pcrfectc idipsum quod |)(M1s
Et primo proponit manifestationcm ;
est; sed solum Vcrbum unigcnilum qnod
secundo exclucht emergentem dubita- cst perfectum et pcrfocta imago Patris,
tionem, ibi, Dicit ei Phili/tpus : Domiue, idipsum quod (jiiid ost Patris cognoscit ot
ostende nobis Patrem. Circa primum duo comprehendit. rndc, scciindiHn Hila-
facit. Primo ostemht concomitantiam no- rium, possiintha^cvorba aliforcontinuari.
titiaihabit* de Filio ad notitiam habi- Nam cum Dominiis dicit, Nemo venit ad
tam de Patrc; secun(h) manifcsfat quo- Patrcm nisi pcr me, intcnogatus Arius, ^'

modo discipuh se baboaiit ad notitiam quomodo itur ad Pafroin jior Filinni. ros-
Patris, ibi, Et amodo coi/noscetis cum. j)on(lot, (jnod j)or doctrina' ailnionifio-
Dicit ergo primo Dixi quod sum via, et
: nom, iiKinanfum scilicot Filins doc- siia
quod scitis viam, scihcct me crgo «!t : trina instruil homincs do I*atre socun- :

quo vado scitis, (luia notitia (h^ m(^ non dnin illiid infraxvii, (5: Pnlcr,manifcslnvi
potcst iiabcri sine nolitia Patris. Et lioc nomcii liium hominibus. Sod Doniinus
est quod dic\t Si co(/novissctis 7ne, et Pa-
: hoc excludons dicit N/ coijnovissctis me^ :

trem meum utique co(jnovissetis. rl Pnl?'cm mciiin iilii/uc coqnovissctis\

Supra vm, t!), .Iii(la'is (licit Si me : (jiiasi dicat Arius vol aliiis (luicunnjno
:

sciretis, ct Palrcui mcum forsitan scirclis. hoino auniintiaro (inidcin j)otost dc l'atre ;

Quid cst crgo quod (Mcit Si nK/iiovissclis
me, et Patrcm mcum uliquc co(jnovissetis
ibi aiitem dicit, /'orsilan. ViiUMnr (|i»(i(l
ibi dul)itavcril dc (M) (piod bic asscrit. Scd
diccndum, (juod ibi Nxpicitaliir .liKhcis
quos increpiil)at ct idco ad^ht forsilnn,
; |iiili
non (hibitans, sed incrcj)ans eos. Mic aii-
tcm h)(iuitur discipiilis (|uos insfiiiil
: sod nulliis ost fanfiis (jnod eo cognito,
: cognoscatnr Pator, nisi solus Filius, (jui
osl ojusdom nalura' cuin ipso.
(). (^onso(|uonf('r ciiiu dicit, V.t amndo
cn<inos(Clis cuiii , ostondif (|uoniodo disci-
sc baboant
ad cognifioncin Palris.
Ilixcral aufom D^Muiuus suju'a (iiscijiitli.s,
; (>t (inod Patroin coguoscunt, ()//'>, iiKiiiions,

' Al. dcest « cjus. »

: — ' Al. : « iniiiuil» — — • Al. : n itilonoKans.
" Al. : «conspectuin. » — Al. docst: «cicaluin. •
 ;

S34 EVANGELIUM JOANNIS

vado scitis. Et lioc Thomas nogavit, di- passiouis mea?. Vel amodo, idost post re-
ccns : Doi/nnp nesri/ni/s f/ito vadis. Kt surrectiouom moam ot ascousioiiom et
ideo hic Domimis oslcmlit (jiiod aliijiio missiouem Sj)irifus sancfi, cog/ioscetis
motlo co^iiosciiiil PalnMii, ut osleiidat cion, coguitiono fidoi perfecla (juia cum :

vorhum suumverum esse ^etalicjuomodo veneril Sj)iritus Paraclitus, i/ie vos docehit
nou coj^Mioscuul, ut verlmm Tlioma' sit o/n/ua, et suggeret vohis oi/mia gu.rnmi-
vonim. Kf j)ouit ad lioc duj^licoiu Patiis (jue dixero vohis Sic ergo
: infra xiv, 2G.
ooLriiitiouom ; uiiam cjiia' orit iii liituro : vorum dicis, qiiod uoscis
cognitione eum
aliam (jua' fuit iu jira'torito. Dicit ergo, pcrfecfa sed ego verum dico, quia vi-
;

quod amodo c7>g/ioscetis eum. Dicit autom distis eum. nanich. m, .38 Post /ixc in :

Anio</o, (juia (hijiiox coguitio halx^fur dc ferris visus esf, ct cu/n /lorninihus co/iver-
Pafro. lua jiorfocta, qua» ost por iinme- satus est. Viderunt euiiu Chrisfum, sc-
diafam ejus visiouom, qua» erit iu patria. cundum carncm assumptam, in qua erat
1 Joan. m, 2 Ci/}/i appariieint, similes ei
: Verbum, Verbo Pafer unde in ipso
et in :

e/i/nus; alis est imperfecta, qua» est per videruut Patrem. Supra viii, 29 Quime :

sj^oculum ef in a'nigmale, quam habe- misit, 7/iecu/n est.

mus per fidem. l Cor. iii, Vide/nus H : Sed aftende, quod Pater non erat in
mmc per spcculum et i/i se/iigmate Po- : carne per unitatem personae, sed erat in
test ergo hic intolligi dc utraque; ut sit Verbo incarnato per unitatem iiatura», ct
scnsus Palam de Patre o/muntiabo vo-
: in Christo incaruato videl)atur Pater.
his\ quasi dicat Vcrum est, quod non
: Supra 1, t 4 : Vidimus gioria/n ejus, quasi
cognoscetis eum perfecta cognitione; sed Unigeniti a Patrc.
amodo cognoscetis eum, peracto mysterio

LECTIO III.

1. Dicit ei Philippus Domine, ostende nobis Pa-

:

frem, et sufticit nobis. 2. Dicit ei Jesus: Tanio tem-

requiratur. Psalm. xv, Adimpiebis H :

pore vobiscum sum. et non cognovistis me? Philippe, me Ixtitia cum vuitu tuo ; idest, in visione
(jui videt me, videt et Patrern. Quomodo tu dicis : vultus tui. Psalm. cxi, 5 Qui repiet in :

Ostende nobis Patrem? Xon credis quia ego in Patre,

et Pater in me est ? 3. Verba qu£e ego loquor.
bonis desiderium tuum.
vobis, a meipso non loquor. Pater autem in me ma- 2. Hic removetur dubitatio. Et primo
nens ipse facit opera. 4. Non crediiis quia ego in
ponitur dubitationis remotio secundo ;
Patre, et Pater iii me esl? Aiioquin propter opera
ipsa credite. 5. Amen amen dico vobis qui credit in :
subditur dictorum manifestatio, ibi ,

me. opera quse ego facio, et ipse faciet quia ego :

Verba qux ego ioquor vohis, a meipso non
ad Patrem vado. 6 Et quodcum(|Ue |)etieriiis Patrem
in nomiiie meo, hoc faciam 7. Ut gioriticetur Pater
:
ioquor. In prima primo arguit tarditatem
in Filio. Si quid pelieritis me in nomme meo, hoc secundo iHstruit veritatem, ibi, P/ii/ippe,
faciam.
qui videt me, videt et Patrern tortio re- ;

probat petitionem, ibi, Quomodo tudicis:

K. Hic Dominus solvit emergentem du- Ostende nohis Patre/n? Dicit ergo primo :

hitationcm discipuli. Et primo pouitur Tanto tempore vobiscum sum, et non co-
ipsius dubitautis positio;secundo dubita- gnovistis mel quasi dicat Ex diuturna :

tionis remotio, ibi,Dkit eiJesus etc. Circa conversatione qua tanto tempore vobis-
primum scicndum, quod Dominus supra cum conversatus sum, debuissetis me
discipulis promisit quoddam futurum, cognoscere. Et si cognovissetis me, co-
scilicet perfecfam Dei cognitionem, cum gnosceretis utique et Patrem. Ex hoc
dixif Amodo cognoscefis eur/i : aliud pra"-
: ergo quod tu nou cognoscis Patrem, das
terifum, scilicctquod viderunt eum, Quod inteUigere quod tu uon cognoscis me :

audiens Philippus, crcdebat se vidisse iu quo arguendus es tarditatis. Matth. v,

Pafrcm sed petit ejus cognitionem,
;
12 Ad/iuc et vos sine intei/ectu estis?
:

dicens Domi/ie, ostendc nobis Patrern

: :
Hebr. xv, 16 Cum deberetis /nagistri esse
:

ut pct-.tio hujus osteusionis uonn;fcratur propter tempus, rursum indigetis ut vos

ad visiouem, sed ad coguitioucm ct : doceamini.
sufficit nohis. Nec mirum, quia visio Sed hic incidit dubitatio quia supra :

Patris est fiiiis omuium dcsidoriorum et Dominus dixit discij)ulis, quod eum scie-
actionuin nostrarum, ita ut nil amplius bant, cum dixit, Viam scitus etc. : hic au-
 CAPUT XIV. 233

tem videtur dicere contrarium, dicens : gabat consiibstantialitatem. Impossibile

Si cnqnnvissetis me, et Potrem meum uti- est enim quod visione substantiae
in
que Sed dicendum, socun-
cocj7iovissetis. creatae possit videri substantia increata,
dum Augustinum, quod inter discipulos sicut per cognitionem substantia' unius
aliqui erant qui Christum, secundum generis non potest haberi cognilio subs-
quod erat Verbum Dei, cognosccbaut : tanti* alteriiis generis. Manifcsliim est
quorum unus erat Petrus, ubi dixit ergo quod Filius non cst subslanlia (M'ca-
Matth. XVI, 16 Tw es C/tristus Filius : la, se(J est consubslantialis I*atri alias :

Deivivi. Alii erant qui vere eum nou

'
qui videt Filiuin, uon videret Patrem.
cognoscebant, intra quos erat Philip[)us. Secundo qiiantiim ad boc quod dicuiit
Quantum ergo ad primos dicit Dominus : su[)or illud Tim. i, 17 Peq/ sxcidorum
I :

Quo ecjo vadoscitis sed quantum ad sc- : immortali, incisihili, soli l)eo; scilicet
cundos dicit Si cognovissetis me, et Pa-
: qiiod solus Pater est invisibilis, Filius
trem meum utique cognovissetis. Vol ali- vero in sua natura miiltoties sit visus :

ter. Christus (hipliciler cognosci poterat : quod si esset seqiierctiir (iliam quod Pa-
scihcet secundum humanam naturam et ; tcr visus csset frequciitcr ([uia qiii vi- :

sic omnes sciebant et quantum ad hoc : det Filiiim, videt et Palrem. Cum ergo
dicit Et quo ego vado^ scitis, et viam
: Pater invisibilis sit secundum siiam na-
sci/is et secundum divinam et sic eum
: ; tiiram, impossibile est quod Pater secun-
nondum perfecte cognovcrant : et quan- dum suam naturam sit visus.
tum ad hoc dicit : .SV corjnovissetis me, et Sed objicit arK|uis, cur Dominus re-
Patrem meum utique coqnovissetis. Et hoc prehenderit Pliili[)pum, qui videns Fi-
patet per hoc quod subdit Plnlippe, qui : lium, qiia^rebat videre Patrem, cum non
videt me, videt et Patreni; quasi diceret : sit reprchendendus quispiam qui vidcns
Si cognosceretis me, cognosceretis I*a- imaginem, vidcrevellet 'rcm imaginatam.
trem et sic non diceres Ostende nobis
: : Ad quod Chrysostomus rcspondct dicens,
Patrem quia jam vidisses eum, me viso.
: quod Philippus audions de visione Palris
Supra viii, 19 Si me sciretis, forsitan et
: et cognitione ejus, volebat ipsum Patrem
Patrem meum sciretis. corporeis oculis vidcre, sicut ct ipsum
Sed ex hoc Sal)e!lius erroris sni fulci- Filiiim ceslimabat vidisse et idco lioc :

mentum hoc quod

sumit, dicens: {^\\\A esl Dominus im[)robavit, ostendens ei quod
dixit, Qui videt me, videt et Patrem, nisi neque ipsum Filiiim in sui nalura vidit
quia idem ipse sil Pater et Filius? Ad hoc 0(Milo cor[iorali. Augiislinus aiilcin dicit,
dicit IJilarins Si hoc ita esset Dominus
: ([uod Dominus non im[)rol)avil [)clilio-
dixisset, Qui videt me, videt Patrcui, nem, sed [)ot(Mitis animiim. Nam IMiilip-
nulla conjunclione apposita; scd quia pus (licit Ostendc 7wbis Patreni, rt suf/i-
:

conjunctionem addidil, dicens, Vidct et cit nobis; quasi dical Nos cognoscinius :

Patrem, distinctioufMn ostendit et cst : to, sod hoc non siiffKMt. VA sic crodcbat
similis modus lociucndi, secundum Au- qiiod iii cognilionc Filii iion osscl |)or-
gustinum, sicut(|uis de duobiis similibus fecta sufliciiMilia, sod in cognitiono Patris.
loquens dicit Si vidisli istum, vidisti et
: Kx qiio vidohatiir soiitiro l'"ihum osse
ilhiin. ImaulcMn csl pcircclissima
Kilio minorcm Patio. Kt hoc l>omiiiiis Iikm-o-
similitudo 1'atris; ct idco dicit ; Qu/ r/det [)avit, ()sl(MKl('ns (]uo(l iii coguiliono Filii
me, videt et Patrem. S(!(l adhuc in Kilio sit oadoiii siiflici(Milia (jua' ost iii cogni-
est major similitudo cjuam in hominibus: tiono Patris, dicons Qui ridet nir, ridet
:

quiain eis nuiujuani [)olcstesse siininiiido rt Patrrin. Kt idoo coiisoquont(M" cum di-
seciindum (>ani(lcin formain vcl (|iiahla- cit Qunninili) tit diris
: Ostrndr nnbis :

tcin iiumcro, scd solum sccunduin spc- Piilrrm? imj^robat |)rimoojus |)otitionom:
ciem : in Kilio aiilcin cst cadcm natiira sociiiido radicoiu [)otitionis. PotilioiKMU
numero, qun' csl in 1'atrc; ct ideo magis im[)i()bat (juidom ditMMis Qumnndn tu :

in visioiic l""ihi \i(h'tur Palcr, ([uam iii diris Osfrndr nnbis Patrrin'? ox i|Uo sci-
:

visionc arKMijiis lioiuiiiis, (|uanluin(um- licol Palor in l""ilio vidotiir. PotoiMl (lui-

que siinillimi vidcanlur. dom Phili[)|)us (lic(>re, ([iiod habotur Joh

Sod nolaiidiim (juod cx viMbis (|u;c hic xxxix, .'H Qui Irvitrr Inrutus siim. rrs
:

dicuntur, cxcludilur (Mror Arii qiiinilum /loiidrrr quid pnssuiii? Maiinin inram pn-
ad (luo. JMimo (|uaiitiim ad hoc (|iiod nc- nuni sitprr os niritni. Uadiccm polilionis

*
Al. omillilur : « uon. >>
— • Al. : <« substan- tialis. • — * Parm. : « vpIjI. >»
23G EVANGKLIIJM JOANMS.
improbat ciini dicil : \on crcfiis qitin egn Verl)o hoc hahcaf jnimnm antcm Vcr- :

i)i Pntrc, rt Pi/tcr In )uc fst'.' (|iiasi dical : bnm, Vcrbnm Dci, cst a j*alrc
sciliccl ;

Tu vis hahero Patrcm, crcdrns iii co iia- ci>ro ncccsse est (jnod omnia verba (jiia'
hcro siifllcicutiam scd si ita rredis, tion : lo(jniinnr sint a Dco. (.nm crgo (jnis lo(jni-
creiiis f/uia Pnlrc vt Pntcr in me
vijo in Inr vciba (jiia' habct a Patrc, Pal(!r est iii
est. Nam si hoc crcdcrcs, sji(>rar(>s (inod eo. Qnanliim ad sccundnm dicit Patrr i)i :

in mc hahcrcs omncni siinicicnliam <|iiam j)ir ))in)ir)is ipsr fncit npcra : (jnia nnlhis

in Patrc. Iloc aiifcm (|n(id dicil, Ju/o in ojicra (jna* cgo facio possct faccrc. Sii{)ra
Patre ct Pntcr i>i nic cst, dicilnr [iropter V, 10 : So)i potest Eilius a se facere quid-
esscntia' nnitatcm, dc (jna dicilnr snj^ra qnn))i.
X, 30 Ei/') ct Pntcr unu)n sun)us.
: Scd qiia'rit Ciirysostomns qnomodo
Scicndnm cst cnim, (jnod cssentia ali- Chrisfns a vcrbis venit ad ojk!-
iii(ij)i(!ns
trr se hahct in divinis ad personam, et ra . Dixit enim : Verha quge ego loqunr
aliter in hominihns. Nam in hominibus v')bis, a mci/jso jioji Inquor et postea
; dicit:
essentia Socratis non est Socratcs, (jnia Ipsc facit opcra. Sed hoc solvitur dnj)li
Socrales est qnid compositnm sed in di- ; citcr. Uno modo secnndum Chrvsosfo-
vinis essentia est idem personap secundnm inum, qui secundiim conjuncti(jnis
dicit,
rem, et sic essentia Patris est Pater, et modum pra^dictum, quod primo loquifnr
essentia Filii, Filius. rhicnmqne ersro de doctrina, et postea loquitnr de mira-
est essentia Patris, est ipse Pater et ; culis.Secnndum Augustinum, dicendum,
nhicumque est essentia Filii, est ipse qnod verba quae Dominus loquebatnr,
Filius. Essentia autem Patris est in Filio, vocat opera. Snpra vi, 26 Hoc est opus :

et essentia Filii est in Patre. Rrgo Filius Dei, nt cj^edatis misit ille.
iji eiim quem
cst in Patre, et Pater in Filio. Et sic expo- Idco cum opera, dat in-
dicit, Ijisc facit
nit Ililarius. telligere quod verba ipsius sunt quaidam
3. Hic Dominns manifestat suam res- opera.
ponsionem : et primo peropera quae facit Sed nota, quod ex his duobus distinc-
per scipsum ; secnndo per opera qua? tim dua' ha^reses fulcimentnm suum su-
facturus erat per discipnlos, ibi, Amoi mnnt qnia quod dicit, Ego iji Patre,
:

amen dico vobis gui credit in me, opera : sumit pro se * Sabellius dicens, eumdem
qux ego facio, et ipse faciet. In primaergo esse Patrem et Filinm quod autem dicit, ;

pra^termittit opera qna" ipse facit secundo ; A me ipso noji loquor, assumit Arius,
conclndit fidei conclnsionem, ibi, A'o;i concludens ex hoc Filium essc minorem
creditis quia cgo in Patre ct Pater in me Patre. Sed per ipsa eadem dictae haereses
estl Fides antem de Christo, quod esset excluduntnr. Nam si idem esset Pater et
Deus, poterat ex duobus manifestari : Filius, ut Sabellius fingit, non diceret
scilicet ex ejus doctrina, et ex miracnlis. Filius Verha quae ego loquor vobis, a
:

Et ha>c duo infra xv, 24 Dominus dicit : : meipso jioji loquor. Si vero Filins esset
Si opera non fecissem in eis qux nemo minor Patre, ut blasphemat Arius, non
alius fecit, peccatum non haheroit. Quan- diceret, Pater i)i jne jnajiejis, ipse facit
tnm ad primnm ibid. xxii, Et si no)i ve- opera.
jiissem, et locutus eis )ion fidssem : pecca- 4. Quia ergo ex duobus prapdictis ma-
tum non haberoit. Et supra, vii, 46 : nifestatnr fides Trinitatis, ideo contra
Ntimquam sic locutus est homo. 0'iiintum concludit fidcm ij)sam, dicens Non cre- :

ad secnndnm snpra, ix, 32, dixit de eo ditis quia ego in Patre et Pater iji me est?
caecns A sseculo no)i est auditum, quod
: IIoc qnidcm quomodo intelligendum sit,
qiiis aparuerit oculos cxci nati. Ex his expositum est snpra. In gra'CO habetur :

ergo duobns Dominus divinitatem suam Credite, scilicet mihi, quia ego hi Patre,
ostendit. Qnantnm ad primnm dicit : et Pater in me est. Vel mirum, quia non
Verhn qvx egn loquorvnhis, scilicet organo crcditis,quia ego i)i Patre, et Patcr in jnc
hnmanifatis, a meipsn )inn Inquor, sed ab cst. Sed attcnde. quod antea locntus est
eo qui est in me, scilicet a Patre. Supra solnm Philippo sed ab eo loco ubi dicit,
;

VIII, 26 Egn qux audivi a Patroneo haec

:
Vejba quae cgo logiior q\c loquitur omni- . ,

Inqunr i)i ))iu)tdn. Patcr crgo (jni in me biis Apostolis simnl. Qnod si non suffi-
loqnitur, est in me. Sed qnia (jnic(inid cinnt consubstaiitialitatem - vcrba qnsR
homo loquilur, necesse est quod a primo ego dico, sdWamproptcr opera ipsa crcdite.

• Al. : « per se. » — ' AI. : « substanlialita- tem. »

 CAPUT XIY. 237
Siipra V, 3G Opera qux dedit mihi Pater
: tus ad vendendum
qi.a habobat, et enm
ut faciam ea^ ijjsa tcstimonium jjerhibmt scquendum. Nam cum dicerct adoles-
de me. Et x, 8 -S? mihi non creditis, operi-
: cenfi Vade, et vende omnia qux habes,
:

bus credite. et da pauperihus subditur Abitt tristis.

: :

5. Postquam Dominus manifestavit ea Sed de Petro et aliis Apostolis lcgitiir

quae dixerat, per opera qua*. laciebat per Act. IV, quod eis pra^dicantibus vendcbant
seipsum, hic manifestat ea per opera qua3 possessiones omnia qiia? habcbant. et
et
facturus erat per discipnlos. Et primo afrerebant pretium earum ad pedes Apos-
proponit opera discipulorum secundo : tolorum.
insinuat modum operandi, ibi, Quodciim- Sed obviat aliquis, quod Dominus non
que petieritis. In prima primo prof^onit dicit quod Aposfoli miijora facient, scd
opera discipnlorum, secundo assignat Qui credit ifi me. Numqiiid ergo qiii non
rationem dicti, ibi, Quia ad Palretnvado. facit majorii quam (^hristus, non est com-
Dicit ergo primo Amen amen dico vobis : : pufandus infcr credenfcs in Chrisfum ?
quasi dicat Opera qu* eg-o facio adeo
: Absit. Duriim cnim esset hoc. Ideo diccn-
magna sunt quod pra^bent sufficienler dum est aliter, quod Christus duplex opus
argumentum divinitatis meai sed si hajc ; facit. Unum
sine nobis, videlicet creare
vobis non sufficiant, respiciatis ad opera codum terram, suscitare mortuos, et /;
et
qua; per alios facturus sum. Potissimum hujusmodi aliud operafur in nobis, sed ^^f'
:

enim signum magna^ virtutis est ut,homo non sine nobis quod est opus tldei, perC^ TtT,
:

non solum per se, sed etiam per alios quod vivificatur impius. Ue istis ergo lo-
"^ ^
eximia operetur : et ideo dicit ; Amen ([uilui hic Dominus, ([ua,' snnt commnnia
ame}i dico vohis : qai credit in me, opera crcdcnfi. Et hoc est opiis ([iiod facit Cliris-
qusc efjo facio, et ipse faciet : qua; verl)a tus in nobis, sed iion sine nobis quia ;

non solum monstrant virtutem divinitatis eadem facit quicumque credit : ([uia
in Christo, sed etiam virtutem fidei, et quod fit in me per Dcum, fit in me eliam
conjunctionem Ciiristi cum fidelil)us. per mei[)sum, per libcrnm arbi-
scilicet
Sicut enim l''iliusoperatur proptcr Pafrem trium. Unde Aposfolus dicitCorinth. I

in se manentem per unitatem nafura^, ita XV, iO :Nonautem eijo, supple solus, scd
et fideles opcrantur propter Christum in (jratia Dei mecum. Et de istis dicit Operu :

se manentem per fidem. E[)he6. iii, 17 : quee e(jo facio, et ipse faciet, et majora
Hahiture Chrislum per fidcm in cordibus hirrum faciet qiiia majiis cst jnstificare
:

vestris. Opera aufem (jua* (^hiistus fccit et impium quam crcarc codiim ct tcrrain.
discipuli faciunt virtute Cliristi, suiit opera Nam Juslificatio im[)ii, quantum esl de
miraculorum. Marc. ult. 17, Signa autem se, perscvcrat in a*ternum Sap. i, 15 : :

eos qui credidcrint, luvc sc(juc)itiir iu no- : Justitia pcrjictua cst et iuvuorta/is. Co^liim
mine meo da,'?no?iia ejicieut, linijiiis hujiicn- aiitcm ct fcrr;i transibunt, uf dicitnr Liic.
tnr?iovis, serpentes tollent cit. Sed niira- XXI, 33. Item, quia opus corporalc ordi-
bile cst quod sub.iit Et majora horum : natnr ad spirifiialc ccelnm el tcrra opiis
:

faciet. Uno modo ut dicamus (juod Doini- cor[)oriile est; justificatio vero impii o[ms
niisper Aposfolos plura et niiijora lacit S[)irifu;ilc.
([uam [)er scipsuin. iMaxiiniim ciiiin iiifer Scd hic diibium. .Niini in crca-
incidit
miracula Christi fiiit ([uod ad lactiiiii [\\\\- tione cadi lcnic iiiclnditnr
ct crcatio '

bria* cjus sanabantur inliiini, ut liabcfiir cli;im bciitorum siincloniin cl Angclo-

Matth. XIV. Scd dc P(;lro lci^ifiir Aclor. v iiiin. .NiinKiiiid crgo in;ijoi;i f;icit (jiii coo-
([iiodad cjus uinbraiii saiiabaiiliir inlitini. [)cr;iftir Chrislo ad siniin juslilic;ilioncin,

Miigis aut(!m est ([iiod san(!t nmbra (|iiiiin (HKiiii crcare .\ngelinn? (^hiod Aiigiistinns
(imbiiii. .\li() niodo, nt (liciimns, (jiiod iioii dctcrminat scd dicit u .liulicct (|ui
; :

(Mirisfns |ilurii fccit [)cr vcibii discijiiilo- |tolcsf, ntrnin miijiis sit jnslos ci"ciire
riim, (|niun |)cr siiii. Lo(|uilur cnini iiic .Vngclos (luam in)[)ios homincs jiistili-
Dominus de o|)ciibus (|u;i' fiictii criint |)cr ciirc : ccrlc si a'(iu!ilis cst ulriiimiiic \>o-
verba, ut Aiigiislinns dicil, (|ii;i' o|)cr;i tcnfiii', lioc miijoris cst misoricordi.»'. » Si
lunc diccbiil nbi vcibii (iu;i' lo(iiicb;iliir, iiiitcin diligcnlcr ;ittcn(l;imus Ao (|uibii$
ot coniindciii vcrboriim fiiictiis criil lidcs o|)('iibus Doininiis liic lo(|ii;iliir, non \Hiv-
illoiiini. I.cgiliir cniin d(! Chrislo, Matlli. lciiiniis cn';ilioii('iii Angclonim jii^lilica-
XIX, 22, qiiod iidolesccns non fiiit induc- tioiii inqiii : iioii cniin pcr lioc (|iiod dicit,

Al. : « iiiducilur. » — Purm. : « iucludilur crealio oliaui suucloruin .Vngelo."tini. •

 ,

i38 KVANGELIUM JOANNIS

Et lunjnin /toruin ftuict, oj^ortet nos in- 1 1 : \(m rst atiud lumwn datum sub ccnlu
tellii^MMi" oinnia (i|M>ra Cliiisti ; secl illa hominilius, in quo oporteat nos salvos
taiitnni lorlassis (jna- tnnc facichal; tniu^ ficri. lloc cnim uoincn esf snper omne
antem verba lidei faciehal : cl ntique nii- noinen. 1'sal. ( \m, '.)
: Son nolns, Doniine,
nus esl verba jnstitia'
pra'(iicare, (jnod finiinohis scd nomini
; tuo da ijloriam.
fecit |)ra'ternos, (inani iin|)ios jnstificare, Tcrtio (jnia ijisc Filius in eis ct per eos
quoii ita facit in noltis nt faciamnset nos. oinnia opcra facit undc dicit, Hoc fa- :

Oonsequcnter assignat rationem dicti, ciam. Kt attende, quod Pater itetitur, et

ideo majora faciet, diceus, <juia ad Pa- Filius facit : (jnia iudivisibilia suut opera
treut codo. t}nod j^otest trijiliciler adaj)- Patris ct Su()ra v, t*J: Quseruntque
Fiiii.

tari. luo modo s(!cnn(inin (llirvsosto- Vater facit, hiec similiter ct I-'ilius facit.
mnm.Kgoopcrorquamdiusumiu mnudo; Omnia euiin Patcr facit * per Filium.
sed me recedenle, vos eritis loco mei et : Supra I, 3 Omnia per ipsum facta sunt.
:

ideo qu* ego facio, vos facietis, et etiam Sed quid dicit Quodcumt/ue peticritis :

majora Quia ctjo vado ad Vatrctn, ct ul-

: hoc faciam cnm videamus ejus fidcles
:

tra pcr mcipsum uihil opcror, sciiicct petere et nou accipere? Sed, secuudum
praetlicando. Alio modo, nt sit sensus : Augustiuum, cousiderandum est hic
Jn(la'i crcdnnt (jnod me occiso fides mea I)rimo, (juod dicit, In nomine meo deinde :

extinguatur et hoc nou est vernm, immo

; quod snbdit, /loc faciam. Nomen enim
magis approbabitnr, et vos majora fa- Christi cst iioiucnsalutis. Matth, i, 21 :

cictis quia vado ad Patrem; idcst, uon

: Vocabis noinen ejus Jesum ipse enirn sal- :

pereo, sed iu propriamanco dignitate, ct
in co^iis ero. Supra xiii, 3t Suuc clari-
/icatus cst Filius lioniiiiia, ct Dcus clariji-
catus est in eo. Tertio modo majora facie-
tis; ct hoc, qiiia vado ad Patrem: quasi
diceret Dnm ero magis glorificatus,
:
'
dccet me majora facere, et etiam dare
vobis virtutes majora faciendi. Unde, an-
tequam Jesus esset glorificatus, S()iritus
non fuit datus discipulis in eapleuiludiuc
in qna datus est postmodum. Supra vii,
3*J Nondum erat S/jiritus datus, quia Je-
: malc usurns cst eo quod vult accipere,
sus nondiim erat glorificatus.
G. Ilic insinuat modnm operandi ct
primopouit iiitcutum seciindo ratioucm
assignat, ibi, tV (jlori/icctur Patcr in
hilio etc. Circa primnm scicndum est,
quod cnm Dominns dixerit, Et majora
horurn faciet, ut cx magnitudinc opcrum
cognoscatur maguiludo facientis posset
aliqnis crcdcrc quod qiii credit in Filinm
Dei, esset major ipso futurns et ideo
hoc Dominus excludit ex modo facieudi
vum facict popuhun siium a peccatis eo-
: rum. Qui ergo petit aiiquid pcrlincns ad
salutcm, petit in nomine Christi. Contin-
git autem quod aliqiiis petit non ' perti-
neus ad salntcm cx duobus. Scilicet ex
prava aflectione; puta cum petit ali(juid
ad quod aflicitnr, quod tamen si habcret,
salutem imitcdiref. Et ideo qui sic petit,
non exaudilur, quia male petit. Jac. iv, 3:
Petitis et non accipitis, eo quod malc pe-
tatis. Cum c.iim qiiis ex pravo afTcctu
Domino potins miserante non accipit, quia
: nonexaudivit ad votum, sed adutilitatem
; magis. Nam bouns Domiuus sa^pe negat
quod petimus, nt tribuat quod mallemus.
Secuudo ex ignorautia, dnm quis ali-
quando petit qnod credit sibi expedire,
et tamen nou expcdit. Scd istis potins
; consulcudo, Dciis quae pelnnt non facit.
Nam Paulus qui plus omnibus laboravit,
: ter Dominum
rogavit ut discederet ab eo
: stimnlus carnis nec tamen quod rogavit :

qnia Filins facit ipsa opera auctoritate obtiuuit, quia non erat sibi expcdicns II :

propria; sed qui credit iu eum, facil ipsa Corinth. xii ctKom. viii, 26 Na)n quid
: :

cum interpellalione et ideo dicit Et : : orcmus sicut oportet, nescimus, sed ipse
quodcumquc petierilis Patrem in nomine Spiritus postulat pro nobis gemitibus ine-
mco, hoc faciain. Ubi cxcluditnr aTjua- narrabilibus. Matth. xx. 26 Xcscitis quid :

qualitas crcdcntium ad Filium tripliciter. petatis. Patet ergo qnod cum pefimus in
Primo quidem quia ipsi, nt dictnm est, uomine ejus, uomine Jcsu scilicet in
faciunt iuferpellaudo nnde dicit, Quod- : Christi, ipsc hoc facict. Dicit autem, Hoc
cumque pctieritis. Matth. vii, 8 Oinnis :
faciam, iu futuro, uou autem, Hoc facio,
qui pctit, accipit. Sccuudo, (jnia facinut in prffiscnti, quia quaudoque difTert
in virtute Filii :unde dicit, In nomine meo facere quod pctimus, ad angendum desi-
idest in virtute nominis mei. Actor. iv, derium uostrum, et ut tempore congruo

' Al. : « ergo. » — * Al. deest : « facit. » — ' Al. omittitur : « non. »
 CAPUT XIV. 239
fiat. Levit. xxvi, 3 : Dabo vobis pluviam petieritisPatrem in nomine meo, hoc fa-
temporibus sitis. In die sa-
Isa. xlix, 8 : ciam ut hic sit sensus
: et resumit * '
:

lutisexaudivite. Contingit etiam aliquando Utgiori/icetur Pater iuFilio, si quid petie-

quod petimus pro aliquo, pro quo fortas- ritis me in nomine mco, hoc faciam ; (piasi
sis non exaudimur, tunc scilicet quando diceret, h\QO faciam qnod petieritis iJi no-
ejus merita obstanl. Hier. vii, 16: Tu mino mco, ut glorificetur Pater in Filio
ergo noli orare pro populo isto, quia non etc, et omnia quae facit Filius, ordinan-
exaudiam te. Et xv, 1 Si steterint Moyses : tur ad gloriam Patris. Supra, viii, 50 :

ctSamuel coram mc, non est anima mea Non quaero gloriam meam. Sic etiam et
adpopulum islum. nos omnia opera nostra ad gloriam Dei
7. Consequenter eum dicit, Ut glorifice- ordinure debemus. I Corinth. x, 31 :

tur Patcr in Filio, ponit rationem. El hoc Omnia in gloriam Dei facite.
sic legitur ab Augustino Quodcumque :

LECTIOlVi
1. Si diligitis me, mandata mea servate et ego ;
gentesme diligo. Ifem datur obedicntil)Us.
rogabo Patrem. 2. Et alium Paraciitum dabit vobis.
3. Ul maneat vobiscum in £eternum. fcjpiritura veri- Actor. III, lo Xos hujns rei testes sunius
:

tatis, quem mundus non potest accipere quia non :

etc. Isa. Super quem rcquiescit Spiritus
videt eum, nec scit eum. 4. Vos autem cognoscUis
eum, (juia apud vos manebit, et in vobis erit. meus efc.
Sed numijuid obcdicnfia disoipulornm
Supra consolatus est Dominus dis-
1. et amor corum ad Chrisfum prieparant
cipulos de suo recessu promitttens eis, ad Spirifum? Videfur quoii non (jnia :

accessum eorum ad Patrem sed quia : dilectio qua dihgimus Deum, est pcr Spi-
posset vidcri eis longum quod ad Patrcm rifum sancfum. Rom. v, 5 Caritns l)ei :

accederent, et interim sine magistro essc diffma est incordibus nostris pcr Spiritiim
dolerent, ideo consolatur eos, promittens sanctum, qui daltus est nobis Obedicntia .

eis Spiritum sanctum. Et ponitur ^ primo autem est nobis a Spirifu sancto. Rom.
adreceptionem Spiritus sancti pra^paratio; VIII,14: Qui spiritu Dei aguntur hi fi/ii
sccundo promittitur Spiritus sancti dona- Dci sunt. Et in Psal. (.xviii, 22 Viam :

tio, ibi, /s7 alium ParacUtumdabitvobis; mandatorum tuorum cucurri, cum dila-
tertioexponitur Spiritus sancti promissio. tasti cor meum. Sed posset aU^iuis (Mceie,
ibi, Ul maneat vobiscum hi xternum. quod per dilectionem P^ihi promercmur
Prceparatio aulcm ad recepfionem Spirifus Spiritum sancfnm (pio lial)ito, amamns ;

sancti una quidem erat necessaria cx Patrem. Scd huic rc|Mignat, qnia idcm
parte discipulorum, alia ex parte Chrisfi. est amor Pafris ct Filii.
Ex parte quidem discipulorum nccessaria Et ideo alifer dicendum cst, qnod hoc
erat duplcx pra'paratio scilicet amor : cst in donis Dei, ut (pii bene nfitnr dono
cordis, et obcdientia opcris. Oiiorum sibi concesso, aniplioris gratia- ct doni
unum Dominus supponit eos habcrc et : acccptioiuMU mcrcatur; ct quiinalc uliliir,
quantum ad hoc Si diligitis me et
dicit, ; hoc ipsnmijuod acccpit, aufciafur ab co.
hoc apparet, quia trisfamini do meo re- Nam, ut lcgifur .Malth. xxv, scrvo pigro
^'"°'cessu. Infra xv, 27 Vos'nicaniastis, quia ablaliim est faliMiliim ipiod acccptMat a
ver- .... 1- •
:

1 1 • ,•

ah mitiomecumcslis i\\\\n\ vcro nniJciat Iti- Domiiio suo. (jnia iumi bciic nsus (>o fnit,

turum: etquantum ad hoc dicif Maiidata : ct dalum qui acccpcrat (luiiKpic.

csf ci
mca servate; quasi dicat Non ostcndafis : Sic crgo csf cl do dono Spiritns sancfi.
amorem (jucm habt^tis ad mc in flcfu, sod Nullus (Miim pofcsf DtMim dilii,'(MC iiisi
in obcdi(Milia inaiidalornni mcoriiin hoc : habcaf Siiiritnm sanclum ikmi »Miim ikis :

(Uiimest manilcsliini dilcdionis siij:iiiiin *. pia'V(Miiimis gialiain Dci, st>d ipsa prn»-
Infraxiv, 23: Siquis diligit mr scrmonrni , vcnil nos. Ipsr rnim prior dilcrit luis, nt
meum servabit. lla*c crgo duo pra>paranl dicifur .loan. iv, 10. Et ideo dicciiilnui.
I

ad recopfioncm Spirifns sancfi. (liim (piod Apostoli primo tpiidcm r»»(M>|UMUMl

enim Spiriliis sancfus sif amor, non datiir Sj)irilnin sanctuin, iit (liliLrcrcnt Dciiin, ct
nisi amaiitibus. Prov. viii, 17 : Fgo dili- obcdircnt mandafis cjus; scd nocosso

'
Parin. « jiuiictiim. VA. »
:
* Al. —
a ut hoc :
— * Al. : • lu)c eliam est mtMim dilccUoni» si-
sil. Kt resuiuil, elc. » —
» Al. (iecst npouitur. » : KMUIll. »
 :

2A0 EVAN(iELlUM JOAN.MS

erat ;nl lioc ul ainiiliori |ili'nilii(litie S[ti- alielalcm iiatura' ergo Spiritiis sauc-
: est
rilum saticliim ii'cipot<Mit, (juod beno tus alteiiiis naliiraRa Eilio. Kespoiisio.
uterenlur, diliKi'"'!*» ^'^ obeclietido, douo Diceiidiim (juod Spiritus sanclusest con-
Spirilus saucli priiis acccplo. Kl secuu- solator et advocatus, (,'t Kilius similiter.
diim boc rst sciisus Si diliyitis inc, [)or : advocatus, dicitiir
(^biod eiiim Eiliiis sit 1

Si)iiitiim (lucm babetis, et obiulilis maii- Joan. II, 1 A(/vocatum /labcmus aput/
:

datis meis, reci|)ietis Spiritum saurlum, Patrcm Jesum (.'/iristum. (Juod consolator,
quem babcbilis iuam^^liori [)leuiliidirie '. Isa. i.xi, 1 : Spiritus iJo/nini... misit meut
Alia [)ra'i)aralio iiecessaria eralex [)arle ponerem conso/ationcm /ujenti/ius Sion.
Cbrisli el c]iiautiun ad boc dicit; Efjo ro-
; Taineii alia et alia ratioue est consolator
ffabo Patremcic. Ubi sciendum est, quod et advocatus, Filius et Spiritus sanctus,
bominus nosterJesusCbristus,iiiquaulum si accipiamus per appropriationem per-

liomo, mediator est Dei et bomiuuiu, iit sonarum nam Chrislus dicitiir advoca-
:

dicitiir Tim. ii. Uude iuquaiilum est

1 tus iiKiuanlum secuudum (juod homo
homo, accedens ad Deum, impetrat uobis interpellat [iro nobis ad Patrem, Spiritus
dona coelestia, et venietis ad nos 6levat autem sanctus inquantum nos postul<ire
nos, et reducit ad Deum. (Juia ergo jam 1'acit. Ilem Spirifus saiictus dicitiir con-

ad nos veuerat, et daudo uobis mantlata solator inquanlum formaliter est amor ;

Dei reduxit credeutes ad i[)sum, reslabat Filius vero iuquaiitum est Verbum. Et
ul rediret ad Patrem, et impetraret dona hoc dupliciter quia per doctriuam, et
:

spiritualia. Ilebr. vii, 25: Accedens per inquautum ipse Filius dat Spiritum sauc-
scmetipsuni ad Deum
sa/varc in per/jctKton tum, et iucendit amorem - in cordibus
potest. El hoc facit rogaudo Patrem. Et nostris. Sic ergo ly a/ium non designat
hoc esl quod dicit : Eyo roqabo Patrem alietatem natura^ in Filio et Spiritu sanc-
etc. Ephes. iv, 8 Ascendens iii altnm: to; sed designat aliiim modum, quo uler-
captivam duxit captivitatem, dedit dona que est consolator et advocatus.
hominibus. Sed atleude, quod idem est 3. Vt maneat.ponitur promissio Ilic :

qui rogat ut detur, et qui dat Paraclitum. et primo quantum ad ipsam daliouem,
Rogat inquautum homo, dat inquantum secundo quantum ad ipsum doiium; ter-
Deus. Dicit autem, Et rogabo ut eorum tio quauliim ad recipieutes donum. Sed
repellat tristiliam de suo recessu, quo- donatio est vera, quia perpetua unde :

niam ipse recessus cst ratio ut acciperent dicit Ut maneat vobiscurn in xternum
:

Spiritum sanctum. Spiritum vcritatis. Alicui enim datur ali-

2. Alium Paraclitiim. Hic ponitur Spi- quid ad tempus tantum, et ha?c non est
ritus sancti promissio. Seil attende, quod vera donatio ; sed tunc est vera quando
hoc nomeu Paraclilus est grificum, et si- datur ad semper babendum et ideo Spi- ;

guificat consolatorem; et ideo dixit ritus sanctus vere datur, quia ut maneat
Alium Paraclitum dabit vobis, scilicet cum eisiiiaeternum, hic quidem illuslrans
Pater, nou tamen siue Filio, idest Spiri- et doccns suggerens, post ad viden-
et
tum sanctiim, qui est consolator, cum dam speciem 1 Keg. xvi,
introducens.
13 :

sit spiritus amoris; amor autem facit Directus est Sjjiritus Dominiin Davidct die
spiritualem consolationem et gaudium. i//a ct deinceps. Judas autem licet acce-

Galat. V, 22 Fructus, Spiritus, caritas,

: eum, non tamen semper cum ipso
perit
r/audium, elc. Ipse est iuterpellator etc. mansit quia non accepit, ut maneret
:

Kom. VIII, 2G : Xam f/uid oremus sicut cum ipso in ajternum, sed tantum se-
oportet, nescinnts sed ipse Spiritus pos-
;
cundum pra^,sentem justiliam. Secundum
tulat pro nobis (jemitibus inenarrabihbus. Chrysostomum autem dici potest, quod
IIoc autem quod dixit, A/ium, designat Bominus ha?c dicit ad excludendum car-
distiiictiouem personalem iu divinis cou- nalem quamdam suspicionem discipulo-
Ira Sabellium. rum. Possent enim suspicari quod ille
Sed objicitur quia hoc quod dicitur,
: Paraclitus eis datus postmodum per pas-
Parac/itus, impoitat aclionem Spirilus sionem, al) eis recederet, sicut ipse et ;

sancti-: ergo iii lioc quod dixit, A/ium lioc excludit dicens : Ut maneat vobiscum
Parac/iium, videtur designare alietatem in xternum; quasi dicat Non patietur :

natura' uam alietas operationis designat

: mortem ut ego, nec a vobis recedet.

' .\1. « accipietiles Spiriliim sanclum,

: quem intendit amorem. »
habetis in ampliuri pleiiitudioe. » * Ai. — : « et
 CAPUT XIV. 241

Sed contra. Suprai, 33, hocdiclum est Ezech. XIII, 3 Vx prophelis insipioiti- :

Joanni Baptistae Snper quem videris Spi-

: bus, qui sequuntur sijiritum suu/n. Sed
ritum descendere et manere, hic est qui iste Spiritas ducit ad C(jgnitionem verita-
baptizat. Ex quo videtnr propriumChristi tis, qiiia procedit a veritate, qiia^ dicit,
ut Spiritus sa^nctus scmper maneat cum supra eodem : Ef/o sum via, et veritas,
ipso quod non est veram, si cum disci-
;
et vita. Nam
nobis ex veritate sicut in
puhs manet in seternum. hesponsio. Se- concepta et considerata seqiiitiir amor
cundum Chrysostomum, dicendum, quod ipsius veritatis, ita in Deo conoepta veri-
Spiritus sanctus dicitnr in nohis manere tate, (lua^ est Filiiis, procedit Amor. Et
per dona siia. iJonorum aulem Spiritus sicut ab ipsa procedit, ifa in ejiis cogni-
sancti quaedam sunt necessaria ad salu- tionem ducit. Infra xvi, 14 lllc me clari-
:

tem et haec sunt communia omnibus

; ficabit quia de meo accipiet ctc. Et ideo
sanctis, et semper in nobis manent, ut dicit Ambrosius, quod omne verum a
est caritas, qua^ nunquam excidit, ut di- quocumque dicatar '
a Spirilu sancto
citur I quia etiam in futuro
Corinth. xiii, est. I Corinth. xii, 3 : Netno potcst dicere,
erit, Quaedam autem non sunt de neces- Dominus Jcsus, nisiin Spiritu sancto. \\\-
sitate salutis, sed dantur fideUbus ad ma- fra XV 2G Cum venerit Paraclitus,
, :

nifestationem Spiritus. I Corinth. xii, 7
Unicuique datur manifestatio Spiritus ad
utilitatem. Sic ergo quantum ad prima
dona, Spiritus sanctus manct cum disci-
puhs et sanctis in a^ternum sed quaii-
: quem erjo mittam vobis Spiritum veritatis.
Manifestare autem veritatem convenit
proprietati Spiritus sancti. Est enim amor
qui facit secretorum revelationem. Infra
; XV, to Vos autcm diri arnicos, quia om-
:

tum ad secunda doiia, sic est proprium ?iia qu;ecumque audivi a Vatre tneo, nota
Christo ut maneat cum eo semper quia : fecivobis. Job xxxvi, 33 « Annuntiat de :

semper in pkMiitudine potestatis sua? ha- <?«,sciUcet veritate, amicosuo. » Kecipiunt

het ut possit miracula facere et prophe- autem Spiritum sanctum credentes et ;

tare, et aha hujusmodi sed iion sic de ; quantum ad hoc dicit Qucmmundus non :

ahis quia, ut dicit Gregorius, spiritus

;
potcstaccipere. EtiM'\mo osicmWl iim sunl
Prophetarum non sunt Prophetis sul)- (|uibus non datur; secundo ostendit qiii-
jecti. bus datur, ibi, V^os autetti cor/twscetis etc.
Donum autem est exceUentissimum, Primo autem osteiidit iiuod non datiir
quia Spiritus veritatis. Spiritiim quidem mundo secundo autcm assignat causam
;

dixit, ut ostendat naturai subtilitatem : quare non dctur. Ouantiim ad primum

spiritus eiiim dicitur aliquid occuUum et dicit : Quettt //lu/ulus no/i potest accipere.
invisibile : uiide quod invisibile est, spi- Mun(Uim liic muiuU (rdcclorcs vocal D<^-
ritus dici consuevit. Sic et Spiritiis saiic- minus. lli ([uidcni (iiiauidiu muii-hiin diU-
tusoccuUus estet invisibilis. Supraiii, 8 : gunt, Spiritum sancfum noa possuut ac-
Spiritus ubi vult spirat, et voccmejus au- cipere, est cnim amr.r Dci non potest :

ciis, sed nescis unde veniat aut quo vadat autemipiis finaU (libM-tionc Dciimct mun-
Itemutoslendat ejus virtutem, quiamuvei (him (iiligcrc. .h)an. ii, I.") Si quis I :

iios ad bene agenduin et operanihim : diliqit tnuiiduin, tutii est caritas Patris iti

spiritus enim impulsionem quamdam in- eo. Nam (Ircgorius (hcit, Y Moral. xx :

sinuat et
: undc ventum spiritum
appel- i( Spiritiis sancliis ipiod rcph'vcrit omnc
himiis. Hom.
viii, 14 ()/// Spiritu iJri : ad (lcsi(l(Maiidiim iiivisil^iliia acccndif. Kt
affuntur, hi filii l)ei sunt. Psal. (.xi.ii, 10 ; (|iioiiiani miiiiilaua cor(i<i sola visibilia (U-
Spiritus tuus botius deducet tne in terram ligunl, hunc iniiiKhis non accipif, qnia
rectam. Addit autcm, Veritatis, i\\\\i\ a ad diligcuda iuvisibiha non assurgit.
veritate [^rocedit, ct vcrifalcm dicil. Spi- Sa'ciilarcs cfcuiin nicufcs (pianfo sc foras
ritus enim sanctus nibil aliiid t>st qiiain pcr dcsidcria diiafaiif, fanfo ad rccc|iti«>-
amor. (Juaiuh) ergo (iiiis impcUiliir ad ncm iUius siniiin cordis aiigusfant. »
amaiuhim tcrrcna et mundiiin, tiinc im- Sap. 5 Spiritus sanctus disriplinx
I , :

pclUtur asi)iritii mundi. Corintb. ii, \1 I :

cffu<iict /irtutn (hiaiifuin ad sccuiKJmn .

ISos (lutem non spiritum hujus /tiundi ac- (Uc it Quia nnn ridrf cutn, nrr srit riiin.
:

scd spirituin qui c.c Dro rst.

ccpittius, Nain dona spirilualia iioii accipiunliir nisi

QuaiKh) vero iinpclUtur ad opcra carnis, dcsidcrata. Sapicul vi. II Ptwoccit- . :

tunc non impcHiliir a Spirifii sancto. pat. scilicet divinas.i[)icntia,favy»/i se con-

'^
Al. « ducdlur. Al. : « visibiliu. »

XX. 16
 ; ;

212 EVANr.ELlUM JOANMS

cnpiscunt; nec desidoranliir iiisi aliqiia- nem; quia mundus nnn videteum, uec scit
liter i-ognita. 0'1<><1 auteni non cognos- cum idest, non accipiet eum scd solum
; ;

cantur, ex duolius (•outiiifrit. 1'rimo cjui- vos.

dom ox hoc (juod lionio uou ponit 4. Vos autcm cfjr/jioscctis. Ilic (istondit

intentionem suam ad oornm coj^Mjitionem ; primo (luilius diiliir Spiritus sanclus; se-
sccundo vero (luia non potest esse capax cundo ratioiuMU assignat. Datur autem
illius oopnitionis. Hoc autem mundani lidolibus undo dicit Vos autem, qui
: :

non halHMit. Namprimo nou intoiKhint ad UKnomini a Sjiiritu sancto, cof/noscetis

oa desidorauda; ot (luantum ad lioc dicil rtim. I 12: Aos autcm 7i07i
Corinth. u,
Quid non vidct cinn ; idest, non ponit in- spiritum hu/tts mundi acccpimus, sed spi-
tentionem suam ad eum cognoscendum. ritum qui cx Deo est. Et lioc ideo, quia
Psal. XVI, 11 Oculos suos statucrunt
: muudum conlemnitis. II Corinth. iv, 18 :

dcclinare in terram. Item non possunt No)i contcmj)lantibus nobis qux vidottur,
ea cognoscere unde dicit, Nescit eum
: : sed qux non videntur. Katio autem hujus
nam, ut Augustinus dicit, * non habetjin- est, quia apud vos manehit. Ubi primo
visibiles oculos mundana dilectio : per uola Spiritus sancti ad Apostolos familia-
quos videri Spiritus sanctus nisi invisi- ritatom quia a/md vos manchit, idest ad
:

bihter non potest. » I Corinth. n, 14 : utililalcm vestram. Psal. cxlii, 10 Spi- :

Animalis homo non percipit ea quse .simt ritus tuus bonus dcducet me in viam
'

spiritus Dci. Sicut hngua infecta non sen- rectam. Sap. xii, 1 O quam bonus spiri- :

titl)onum saporem propter corruptionem tus tuus, Dotnine cst in omnibus. Se- ,

humoris, sic anima inlecta a corruptione cundo quamdam ejus iutimam inhabita-
mundi, ca*lestium dulcedinem non gus- tionem quia in nobis erit, idest in intimo
:

tat. Vel, secundum Chrysostomum, dico, cordis nostri. Ezcch. ii, 19 Et spiritum :

quod alium Paraclitum dahit vobis, Spiri- novum trihuam in visceribus corum.
tum veritatis ; sed hic non assumet car-

LEGTIO V.

'2.
1. Non relincjuam vos orphanos
Adhuc modiciim, et mundus me jam non
: veniam ad
vos.
videt.
mum primo ost^ndit necessitatem re-
\'os autem videtis me, quia ego vivo, et vos vivetis. deundi secundo promittil reditum. Ne-
;

3. In ilia die vos cognoscetis quia ego sum in Patre cessitas autem redeundi est ut discipnli
meo, et vos in me, et ego in vobis. 4. Qui habet
mandata mea et servat ea, ille est qui diligit me. Qui
orphani non remaneaut; et hoc est quod
autem diligit me, diligetur a Patre meo ; et ego di- dicit A^on vos rclinquajn or/ihanos. Or-
:

ligam eum, et manifestabo ei meipsum. phani enim in graco, pupiUi sunt in latino
et dicuntur hi parvuli patre carentes :

1. Supra Dominus promisit Spiritum sccundum ilhid Thrcn. ult. 3, Pu/nlli

sanctum consolatorem. Sed quia Apostoli facti sumus absque patre, matres nostrai
non multum ad notitiam Spiritus sancti quasi vidux. Considerandum est autem,
conscenderant, et ad Christi pra^sentiam quod homo potest habere tripUcem pa-
valde detinebantur, hujusmodiconsolatio trem. SciUcot patrem originis, llobr. xii.
eis parva videbatur et ideo in partc ista : 9: Palres quidem habuimus carnis nos-
promittit eis primo reditum suum se- : trse^, Item prava? imitationis. Supra viii,
cundo dona sua, ibi, Hsec locutus sum vo- 44 :Vos ex patre diabolo cstis. Item gra-
bis apud vos manens etc. Circa primum tuitae adoptionis. Rom. viii. 15 Acce- :

primo promittit cis iteratam visitationem pistis spiritum adoptionis filiorum. Sed
secundo assignat rationem -, ibi, Qui cos qui imitantur patrem diabolum, Deus
habet mandata mea etservat c«, Hle est qui non adoptat in lUios quia non est con- :

dilifjitme\ tertio excludit discipuli dubita- ventio lucis ad tenebras, ut dicitur II Co-
tionem, ibi, Dicit ei Judas ctc. Circa pri- rinth. vi. Similitor noc illos qui nimium
mum primo manifestat eis suum reditum; afficiuntur carnaliter ad parentes quia :

secundo manifestat redeundi modum, ibi, hoc dicitur Matth. x, 37 Qui amat pa- :

Adhuc modicum, et mundus me jam non trem suum aat matrem suam plusquam
videt; tertio pra-dicit reditus fructum, ibi, me, 710)1 est ))ie dig)ius. Qui ergo fuerit
In illa die vos coqnoscctis ctc. Circa pri- orphanus, idest destitutus affectu peccati,

* Al. omittitur : « tuus bonus. » — ' Al. : (( as- signalionem. » — ^ Al. : « non nostrse, »
 CAPUT XIV. 213

et deferens afTectum caraalem ad paren- crucifigar, sed post mundus jam me

tes, illum Deus sibi adoptat in filitim : non videt. Et hoc quia post resurrecfio-
Psal. XXVI, 10 Quoniam pater meus : nem non omnibus manifestavit se, sed
et mater mea dereliquerunt me Dominus ; testibus praiordinatis a Deo, scilicet dis-
autem assumpsit me. Multo autem ma- cipulis suis Actor. i
: et ideo dicit Vos ; :

gis qui relinquit eos. Psal. xuv, H : autcm videbitis me, scilicet in corpore
Obliviscere populum tuum et domum giorificato et immortali. Rationemhorum
patris tui; et cojicupiscet rcx decorem assignat dicens Quia ego vivo, et vos
:

tuum Sed notandum, quod Christus

. vivetis. Ubi removet dubitationem. Pos-
exhibet se discipulis sui ut patrem : sent enim discipuli dicere Quomodo vi- :

quamvis enim * hoc nomen Pater persona- debimus te, qui morieris, et nos efiam
liter acceptum, sit proprium persona? Pa- moriemur tecum? Et ideo dicit, quod hoc
tris essentiahter tamen acceptum com-
; nou erit ita, quia e/jo vivo ; idest, vivam
petit toti Trinitati. Unde supra xni, 33, post resurrectionem, Apoc. i, 18 Fui :

dixit eis Filioli mei, adhuc modicum vo-

: mortuus, et ecce sum vivens in sxcula sx-
biscum sum. Adventum suum promittit culorum. Et vos vivetis, qiiia non occide-
eis dicens, Veniam ad vos. Venerat jam mini modo mecum. Inlra xviii, 8 Si me :

Christus ad eos, carnem assumcndo. I quxritis, sinite hos abire. Vel efjo per
Timoth. 1, 15: ChristusJesusin huncmun- resurrectioncm et vos vivetis, idest gau-
dumvenit. Restabatergo triplex adventus debitis inde quia infra xx, 20
: Gavisi :

cjus quorum duo sunt corporales unus

: : sunt discipuii viso Domino. lloc modo ac-
scilicct post resurrectionem et ante as- cipifur vivere, (jcn. xlv, 26 Cum audis- :

censionem quando scilicet recedens ab

: set Jacob quod Joseph reynaret in terra
eis per mortem, post rcsurrectionem ve- Mgypti, revixit spiritus ejus, scilicet
nit Jesus,ct stetitin mcdio discipulorum, propter gaudium.
ut dicitur infra xx : alius erit in fine Sed confra lianc expositionem objicit
mundi : de quo dicitur Actor. i, 11 : Augusfinus quia ex hoc quod Domiuus
:

Quemadmodum vidistis eum euntem in coe- dicit,Adhuc modicum, et mundus me Jam

lum, ita venict. Luc. xxi, 27 Videbunt : non videt, sequifur quod homines muudi
Filium hominis vcnientem in nube cum nunquam sint eum visuri ; quod est fal-

potestate magna ct majestate. Sed tertius sum, quia in jutlicio videhuuf eum, se-
est spirituaHs et invisibilis quando sci- ;
cundum illud Apoc. xi, 7 : Vidcbit cutn
licet venit ad fideles suos per gratiam in omnis oculus. Ad quod posscf dici, quod
vita vel in morte. Job ix, 11 Si venerit : verum est quod homiues mundi adliuc
ad me, non videbo cum. Dicit ergo, Ve- modicum muiulus iiou vidcl)il ciim iu ista
niam ad vos, post resurrectionem quan- carne morfali et propfer hoc Augiisti-
;

tiim ad primum adventum. Infraxvi, 22
Iterum autem vidcbo vos. Item in fine
mundi. Isa. iii, 14: Dominus adji(dicium
veniet. Item in morto ad suscii^ieiuhim
vos ad me. Supra eodem Veniam ad vos
: nus exponit hoc, Adhuc jnodicum, refe-
rens ad secundum adventum, iu ([uo ve-
nict ad jutlicautlum.
Et dicitur istud tcmpus motlicum usque
: atl judicium, iu respectu ad a^ternitatcm.

et tollam vos ad meipsum. Ifcm venia/n Sain mille anniante oru/os tuosquasi dirs
ad vos, s|)irifiiaUter visitaiido. hifra eo- hesfcrna qii.e pr:etrriit Psal. i.xxxix, i. :

dem : Ad cuin vcniemiis ct nmnsionem Kt hoc motlo A[)t)stolus lltbr. xii vocal

apud eum (aciemus. istud f(Mn[»us mt)iliiMim -. i^xponens illud

2. Ad hoc modicnm. Ilic exponit visita- Agga'i II, 7 Adhuc modicuni. ct eyo mn-
:

tionis mochim osfendcns haiic visihilio- rrbo rddiitn i't trrnitn (>tc. Kt mutidits tnc
nem Apostolis singuhiritcM' cxhilitMuiani. Jfitti tioii ridrt : ([uia ulUM'ius [)ost judi-
Kt qiiia [losscMif «retU!!»' (juotl ailliuc atl ciuui lioiiiiucs niuiitli auiatores et [iravi
cos rediret morlalis existcns, idoo con- (Miui ut)u vitlcbuut, (Miutcsin igutMn aMer-
sequ(Mit(n* exclutlif lioc, diccns Adhuc : num. rndc Isa. XXVI, 10, socuuiluin aliam
modinon, ct nuiudiis mr jatti iinti i'idrt. littoram, dicitur To/iatur im/uus, nr ci-:

\]\ [)riuio t!X[)iuiauius de rcilifu [)t)sl rt>- drat y/ori(itn l)ri. ]'os uiitrtu, i\\\\ socuti
suiTccfit)ucm ; tunc ost scnsus : Adhur cstis inc, of poniiausistis mocuni iii lon-
modicwn, idest motlicum tempus voliis- tationibus uiois. ridrbitis tnr, iii a-tonii-

cum sum iu liaf carue mortali, ot luuc tatf |>tMi»clu;i. Isa. xxxiu. 17 : Vidrbutit

'
Al. dcesl : « onini. » — * Al. : « niuditum, tl cgo uiovoho, rlc. » iuUnuiodiis omissis.
iil EVANr.ELirM JOANNIS

regenuii (iecore suo. I Tlioss. i\, Mi Se/ji- : (lui omnia eos docebat. Yel in ilta die,

pcr citm Dornino erinins. Kt hoc uleo, iiltima; resurrectionis in judicio, cognos-
qiii;i civo, et vos vivetis; quasi diccrft : cetis, scilicet maiiifcste pcr s|)ecicin, I

Siciit cgohrtbco vitain f^loriosain in aninia «lor. XIII, i2 : Tunc cognoscain sicul et co-
et in riu-pore, ita ct vos. IMiili|.|). iii, ^i : guitus suni. Sed qiiid cognoscent ? Duo
Refitrninhit corptis Imniilitdtis nostrie «|ua* dicit supra : unum sciiicet quod
con/i(/urfilnni corpori claritatis sux. Kt Patcr in me mancns ipsc facit opera; vX

hoc iilco (licit, gloriosa

qiiia vita iiostra (|iiantuin ad hoc dicit : Quia ego suni in

creatur ex vita j,'loriosa CliiLsti. 1 Cor. Patrc nico, scilicet per consiibstantialita-
XV, Hl Sicut in Adani onincs tnoriuntur ita
:
tcm natura\ Aliud quod dicit se facturuui
et in Christo onines vivi/icabuntur. Sed de opcra per discipulos, dicens supra hoc
se dicif in pivesonti, vivo, (luia sua rosur- cap. Qui credit i)i mc, opcra qux cgo facio,
rectio diHerenda iion erat post morlem ct ipse faciel et quanluni ad lioc (Jicit
: :

ejus, sed statim secutura : secuiidum Et vos in me,et ego in vobis.

illud Psal. cvii, 3 Exurgam diluculo : : Ibi attcndcndum est, quod quia liic
quia, ut dicitur iu Psal. xv, 10, Sondahis Dominus similcm habitudincm
vidctiir
Sancturn tuum vidcrc corruptionem. Scd poncre sni ad i*atrem ct discipulorum ad
de discipulis dicil, Vivctis, in fnturo, quia ipsum, volcbant Ariani, quod sicut disci-
resurrectio corporum eorum difTerenda puli sunt miuores Christo, et non con-
erat usque in tinem mundi secundnm : substantialcs ei ita esset Filius minor ;

illud Isa. XXVI, 11) Vivcnt mortui tui, :

Patre, et altcrius substaiitia^ ab ipso. Kt
intcrfccti mci resuryent. idco dicendum est, quod hoc qiiod dicit,
3. In illa die vos. Ilic ponitur visitationis Ego sum in Patre meo, dicitur per con-
fructus, qui est cognitio eorum quae Apos- substantialitatcm naturaj. Supra x, 30 :

toli ignorabant ut eiiim supra xii, 30

: Ego et Pater unum sumus. Et supra i.
dictum est, Petrus ignorabat quo Cbris- Verhum erat apud Deum.
tus iret undc dicebat Dojyiine quo vadisl
: :
Hocautem quod dicit, Etvos inme etc,
Etiam Thomas hoc ignorabat et viam :
intelhgitur uno modo quod discipuli sunt
per quam iret unde dicebat supra xiv, 5
: : in Christo nam ilhid quod protegitur
:

Nescimus quo vadis, etquomodo possumus ab aliquo, dicitur essc in eo, sicut cou-
viam scire? Philippus autem Patrem igno- tentum in continente et hoc modo dici- :

rabat unde petebat dicens, ibid. 9

:
Do- : tur quod in rege sunt ea quae sunt in re-
mineostende nohisPatrem, et sufficit nobis. gno ct secundum lioc dicitur Act. xvii,
:

Qua' quidem causabantur ex ignorontia 28 In ipso vivitnus, movemur et sumus.

:

unius rei ex hoc scilicet quod ignora-

:
Etego sum in vobis, monendo interius, et
bant quomodo Pater in Filio, et Filius in operando, iii inhabitando intcrius pergra-
Patre unde et Philippo dixit ibid. 10
:
: tiam. Kphes. iii, 17 Habitare Christum :

Non crcdis quia ego in Patre, et Pater in per fulcm in cordihus vestris. Et II Cor. xiii,
me estl IIujiis ergonolitiam promittit eis 3 An experimenturn ejus quxritis qui in
:

Dominus, dicens hic In illa die vos co- : me loquitur Christus'^ Aho modo secun-
gnoscetis quia ego in Patre meo sum etc. dum llilarium Vositi me in me eritis per : :

Ex quo omnis dubietas a cordibus disci- naturam vestram, quam assumpsi as- :

pulorum excludetur. Potcst autem exponi sumcndo cnim naturam nostram, assum-
de advenlu temporc resurrectionis, et de psit iios omncs llcbr. ii, 20 \usquam : :

adventu ad judicium. Sed distinguenda enim Angelos apprehendit, sedsemen A bra-

est duplex cognitio mysteriorum divinita- hae apprehendit. Et cgo sum in vobis, per
tis. riia cst imperfecta, qua? habctur pcr mei sacramcnli sumptioncm quia qui su- ;

lidem alia pcrfecta, (|uai habctur pcr

; mitcorpus Cliristi, (Uuistus cst in eo. Su-
speciem de quibus dicitur l Cor. xiii, 12
: : pra Qui manducat carnem meam,
VI, 37 :

Videmus nunc per speculum in asnigmate et bihit meum sanguinem in me manet, et

quantum ad primum tunc autcm facie ; ego in illo. Aho modo Vos in me, ct ego :

ad faciem quantum ad secundum. Dicit in vohis supple, sumus, pcr miituam di-
:

ergo :In illa die, post resurrectioncm lectionem quiahoc dicitur 1 Joan. iv, 10:
:

meain, cognoscetis quia ego sum in Patre, Deus caritas est et qui manet in caritate, :

et hoc cognitionc fich^i quia tunc viden- : in Deo manct, et Deus in eo. Et hav vobis
tes eum resurrcxisse, et cssc cum eis, ignota erant, sed tamen in illa dic ea co-
ccrlissimam fidcm de eo habuerunt, prie- gnoscctis.
cipue qui acceperunt Spirituin sanctum, 4. Qui habet mandata. llic assignatur
 CAPUT XIV. 2io
visitalionis ratio. Et ponit Dominus du- dilexerimus Deum, sed quoniam ipse prior
plicem rationcm quare a (idelibus Jjomi- dilcxit 710S. Et ideo dicendum, ([uod intcl-
nus videatur, non a mnndo. Prima est
et lectum hujus habemus cx his qua> dicta
'

vera eorum dilcctio ad Deum; secunda sunt supra, scilicct, Qui habet rnmulata
vcro dilectio Dci ad eos. ihi, Quiaittem di- mea, et se7'vat ea, ille est qui diligit 77ie.
lifjit me diligetur a Patre rnco. Quantum Non enim ibi diciturquod idco diligit quia
ad primum dicit Qui habetmandata mca, : seivat mandata sed quia diligit, ideo;

et servat ca, ille est qui diligit me. Ubi mandafa implct ct hoc modo diccndum :

notandum est, quod illa est vcra dilcctio est hic, quod idco quis diligit Christum
quffi sc prodit et probat in opere; nam quia diligifur a Patrc, ct non ideo diligi-
per cxhibitioncm operis dilectio manifes- tur quia diligit. Diligimus ergo Filium,
tatur. Cum cnim diligcrc aliquem sit vclle quia l'ater diiigit nos. Habct cnim hoc
ci honum
dcsiderarc qua^ ipse vult,
et vcrus amor ut amantis dilccfioncm trahat.
non vidctur vere diligerc qui non facit Ilicr. XXXI, 3 bi caritate perpetua dilexi
:

voluntatem amati, necexequitur qua» scit te, ideo attraxi te, miserajis. Scd quiaamor
eum velle. Qui ergo non facit vohintatem Patris non est sine amore Filii, cum idcm
Dei, non vidctur eum vcre diligere et : sit amor utrius([uc qucTcinnque eni/n :

ideo dicit Qui habet mandata mea ct

: Pater facit, lixc et Filius similiter facit : su-
servat ea, qui diligit me, idcst qui
ille est prav, 19 ideo subdit Et cgo diligarn
: :

habet veram dilectionem ad me. eum.

Sed nota, quod aliquis habet mandata Sed cum Pater et Filius omnia diligant
Deiprimo quidem in corde permemoriam ab a^terno; quare dicit, Diliga)7i, in fu-
et jugem meditationem \ Psahu. cxvni, turo? Dicendum cst crgo, qiiod dilcctio
11 In corde mco abscondi eloquia tua, iit
: considcrata prout est in divina voluntate,
nonpecccm tibi. Scd hoc non sufficit, nisi sic est aiterna sed considcrata secundum
;

servet in opcre. Psal. cx, tO Intcllectus : quod manifcstatur in cxecutiouc op(MMS et

bonus omnibus facientibus cum. Quidam etrcctus, cst tcmporalis * et idco cst :

verohabcntinorc, dicendoet cxhortando. sensus Et cgo diligai7i cum, idest effec-

:

Psalm. cxviii, 103 Quam dulcia fauci- : tum dilectionis ostendam, quia scilicct
bus meis eloquia. tua\ Et hi etiam dcbent ma7iifcstabo ei meipsu7n (|uia ad hoc di- :

ca scrvare in opcre qnvA qui fcccrit ct do- : ligam ut manifcstcm.

cuerit, hic magnm vocabitur in regno coe- Scicndum est aulcm, quod dilcctio ali-
lorum Mattti. v, 19. Unde vitupcrantur
: cujiis ad aliquem aliquando est socundum
a Dco illi qui dicunt et non faciunt, quid, ali(]uando simplicitcr. Sccundum
Matth. xxiii. Quidam autcm habcnt iii quid (juidcm f[uaudo viilt ci ali([uod bo-
aure, ea libcntcr ct dihgcntcr audicndo. num parliciilarc ; sim[)licitcr aiitcm,
Supra viii, 47 Qui est ex Deo, verba Dei
: quando vult ei omnc boiium. Dous aufcm
audit. Ncc hoc sufficit, nisi servent: quia omnia causafa diligit sccundum ([uid,
non auditores legis, sed fartores justificfi- quia omni crc.iliira' vull arK[uod boiium,
buntur llom. ii, 13. Supra vi, 27
: Ope- : cliam i[)sis (lawiionibus, uf scilicct vivaut
ramini non cibum qui pcrit scd qui per- ; ct infcUigaut cf sint; ([ua» sunt quaMlam
manet invitam peternam. Krgo qui sic ha- bona. Simplicitcr aulcm diligif illos (jui-
bet mandata Dci, ahipinlitcr * scrvat ca; bus vulf omnc bouum, sciliccf uf habcaut
scd adhuc imponitur (m ut scrvct pcrsc- i[)suiu l)(Miiii, ([iKMii habcr(> csf hab(M*c vc-
vcrando. Undc dicit Augusfinus « Qui : rilal(Mii, (|uia 1)(M1s vcrifas csf . Scd vcritas
habct in memoria cl scrvat in vita, (|ui fiiuchabcfur ([iiando cognoscitur. Illos
luibct in scrmonibus ot servat iu moribus, crgo vcrc ot sim[dicifcr diligit ([uibus
([iii hnl)ct aiKhcndo ct scrvat faci(MJ(h>, manifcstat sci[>suiii, ([ui csf vcritas. Kt
qui iiabct facicnih) (!t pcrscvcrau(h>, i[)S(i lioc cst ([uod dicit : i7uinifrst<ibn ri i/irip-
cst ([ui (Hiigit me. » Quantum ad socun- >.7/m, scilic(»t in fufuro por gloriaiii. (|ui

(hiui (hcit : Qui auleni dihgit me, dilige- osl ulfimus fufm\T bcafifiidinis o(T(M'tus.
tur a Palre 7nro. S(Mi hoc in [>rinio ;is|)('cfu .lob. XXXVI, 31 : .\>i7iuntiaf dr ca nr/iirn

vidctur al)sur(him. Nuuu^uid cuiin I)(M1s sun qund rjus sif. Sa|)icnf. vi, \ \:
//t/s.fcssio

diligit nos, ([uia diligimus cum? Adsil. p7\vnrcu/)at cos qui sc rnnrupisniiit.
Dicilur enim I Joan. iv, 10 : \nn quasi Sod possot quis dicoro: Nunuiuid Pator

•
Al. « ct
: ipnom moditatifiniini. » — ' Al. : — • Al. : <t manifost.itur exoculiono opcris, of-
qnalilcr. » — » Al. : « (ivioit ail lutellecluni. » fecta o-<l loin|>(tr.ilis. u
246 evan(;elii]m joannis

noii nianifostabit so ? Immo ol Pator ot so alicnl aliqno modo, lioc ost signnm
Filins nam l"ilins ol Palrom sinuil ot so
:
divina' diloctioiiis. llnde ot ha?c poto-st
manifestal, cnm sit Vori)nin ojus. Matlh. esse ratio qnare mmnhis enm non vi(hi-
21 Ncqur Patreni (/leis novit tiisi Fi/ius hit, qnia soiHcot non manifostahit ei seip-
'

XI, :

ctc.^Et tameii si interim FiUus manifestat sum; et hoc quia non dihgit eum,

LECTIO VI.

1. Dizitei Judas. non ille Iscariotes

Domine, quid : manifestationem. Primum est caritas;
factum est, quia manifestaturus est nobis teijjsum, et secuiKhim cst ol)0(honfia. Qnantnm ad
non mundo? 2. Respondit Jesus et dixit ei Si quis di- ; :

ligit me, sernionem meum servtibit. 3. Et Palermeus primum dicit Siquis diliqitnw. Triaoniin
:

diligit eum; etad eum veniemus, et mansionem apud necessaria snnt liomini volenti Deum vi-
eum faciemus. 4. Qui non diligil me, sermones meos
non servat. 5. Kt sermonem quem audisiis non est dere. Primo ut Doo appropinquet. Deut,
meus, sed ejus qui misit me Patris. C. Htec locutus xxxiii. 3 Qui appropinqnant ijedibu!i ejus,
:

sum vobis, apud vos manens. raraclitus autem Spi-

accipient dc doctrina i/liiis. Secundo ut ad
ritus sanctus qucm mittet Pater in nomine meo, ille
Yos docebit omnia, et suggeret vobis omnia, quae- eum videndum oculos elevet. Isa. xl, 2G :

cumque, dixero vobis. Levate in cxcelsum ocu/os vestros, et vi-

detc quis crcavit hxc. Tertio ut visioni
Snpra promisit Dominus discipuhs
i. vacct nam spirituaha videri non possunt,
:

suam visitationom hic removet discipuh ; nisi quis vacet aterrenis. Psahn. xxxiii, 9 :

duhitationem. Et primo ponitur discipuli Vacate etvidete, quoniam suavis est Domi-
dubitatio secundo Christi responsio, ibi,
; 71US. Et haic tria facit caritas. Nam ipsa
Respondit Jesus etc. Sciendum est ciroa animamhominisDcoconjungit.I Joan. vi:
primum, quod sanctorum et humihum Qui manet in caritatc, in Deo manet, et
consuetudo est ut cum magna de se au- Deus in co. Ipsa ipsum intuitum ad Deum
diunt, stupeant et admirentur. Audierant erigit. Matth, vi, 21 Ubi est thesaurns
:

autem discipuli Bominum dicentem : tuus, ibi est cor tuum. Unde dicitur Ubi :

Adhuc modicum et mundus me jam non est amor tuus, ibi oculus. Ipsa enim a
vidct\ vos autem me
videbitis etc, ex quo mundanis vacare facit. I Joan. xii, 13 :

videbatur Apostolos toti mundo

praiferre
et ideo Judas frater Jacobi, cnjus Epistola
inter Canonicas legitur, in admirationem
et stuporem positus, dicit Domine, quid
factum est, quia manifcstaturus es nobis
: Qui di/iqit ssecu/um, non cst pcrfecta cari-
ias Dei in i//o. Ergo e contrario qui per-
fecte Deum diligit, non cst in illo amor
: saicuh. Ex caritate autem sequitur obe-
dientia; unde dicit Seinnonem mcum ser-
:

te ipsum? qnasi diceret Quae causa erit?
Numquid nos snpra totum mundum su-
mus? Simile dixit David II Reg. vii, 18
Quis eqo surn, aut quss est domus meal
Matth,xxv,27, dicuiit justi: Domine,quan-
do te vidimiis esurientem, ct pavimus tc ?
2. Consequenter cum dicit, Respondit
: vabit. Ut dicit Gregorius, (cProbatio dilec-
tionis, exhibitio est operis. Nunquam est
: Dei amor enim magna
otiosus, opcrarur
si est; si autem operari renuit -, amor
non est. » Vohmtasenim, etmaximequa^
est de fine, movet ahas potentiasad actus
suos non enim quiescit homo nisi faciat
:

Jesus etc, ponitur Christi responsio ubi
primo assignat causam suae manifestatio-
nis discipuhs, et
manifestat quoddam quod dixit, ibi, Et
scrmonetn quem audistis non est meus. In
primo ostendit quare manifestaturus est
se disoipuhs; secundo ostendit quare non
: ca per qua^ ad hncm intentum perveiiiat,
praicipue sivoluntasest intensaadipsum.
non mundo ; secundo Quandoergo vohintashominis intensa est
ad Deum, qui est finis ojus, movct omnes
vires ad faoiendnm ea quae ad ipsum du-
cunt. Intenditnr autem in Deum per cari-
tatem et ideo caritas est quai nos servare
;

manifestatnrus est se mundo, ibi, Qui mandata facit. II Corinth, v, 14 Caritas :

non diliqit nie, sermones meos 7ion servat. Christi urqet nos. Cant. viii, 7 Lampa- : ((

Et in prima primo ponitur idoncitas disci- des ejus, lampades ignis. » Et per ohe-
pulorum ad Christi manifestationem ha- dientiam homo idoneus ad viden-
efficitur
bendam; secnndo insinuatur processus dum Deum. Psal. cxviii, 103 ; A matu/atis
manifestationis et ordo, ibi, Etpatcr mcus tuis scihcet a me servatis inte//exi. Et ite-
eum. Circa primum duo ponit,
dilifjet rnm Super senes inte//exi.
:

quai reddunt hominem idoneum ad Dei 3. Consequenter cum dicit Et Pater :

' Al, : <( quam. » — * Al. : a ciesinit. »

 :

CAPUT XIV. 247

meus diliget eura, ponitur proccssus et nem personarum aliquando vero facit ;

ordo manifestationis. Tria autem sunt per mentionem de duabiis sine tertia, ad in-
quffi fit liomini divina manifcstatio. Pri- sinuandum essentiae unitatem. Vel dicen-
mum cst divina dilcctio ct quantum ad ; dum, quod cum Spiritus sanctus nihil sit
hoc dicit, Patcr mens diliget eum. Supra aliud quam amor Patris et Filii, posito
est dictum quare dicit, Diliget in futuro, Patre et Fdio intelhgitur Spiritus sanctus.
quantum videlicet ad effectum dilectionis, Tertio ad Dei manifestationem neces-
qui tamen ab seterno dilexit quantum ad saria " est persevcrantia utriusquc, scili-
voluntatem benefaciendi. Malach. i, 2 : cet in dilectione Dei, et in ejus visitatione ;

Jacob dilexi, Esau autcm odio h.abui. Non et quantum ad hoc dicit Et mansioncm :

autcm dicit, Ego dihgam eum quia hoc : apud eum faciemus. In quo duo taiigit.
jam eis patuit supra. Proverb. viii, 17 : Primo quidcm firmitatem 'adhaesionis ad
Ego diligentes me diligo . llostabat ergo ut Dcum, cum dicit^ Mansioncm. Nam Dcus
insinuaret eis quia Pater diligeret eos. venit ad quosdam per fidem, sed non
Deut. IV, 37 Dilexit populos : omnes: manet, quia ad tcmpus credunt, et in tcm-
sancti in manu ejus sunt. Secundum est pore tcntationis recedunt Matth. viii, 13.
:

divina visitatio et quantum ad hoc dicit ; Ad quosdam venit per peccati compunc-
Et ad eum veniemus. tionem, non tamen manet cum eis, quia
Sedcontra. Venire mutationem localem revertuntur ad peccata. Proverb. xxvi,
sigiiificat sed Deus non mutatur ergo etc.
; ; 1 4 Sicut canis qui revertitur ad vomitum
:

Kesponsio. Deus dicitur venire ad nos suum, sic imprudens qui iterat stultitiani
non quod ipso moveatur ad nos, sed quia suam. Sed in suis praedestinatis perma-
nos movemur ad ipsum. Dicitur enim net sempor. Matth. ult. xx, Ecce ego vo-
ahquid venire in locum in qucm prius biscum sum omnibus diebus usque ad con-
non fuit hoc autem Deo non convenit,
: summafionem sxculi. Secundo ostendit
cum sit ubiquc. Hier. xxiii, 24 Coelum : familiaritatem Cliristi ad homines quia :

et terram ego implco. Dicitur etiam venire apudcutn, sciUcet diligentem, ad obedien-
in aliquem, inquantum est ibi novo ^
dum, inquantum scilicet delectatur no-
modo, sccundum quem prius non fuerat hiscum, et facit nos delectari in ipso.
ibi, scilicet pcr ehectum gratia? : et per Provcrb. viii, 31 : Dclicisc mae essc cum
huiic effectum gratiae facit nos ad se ac- filiishominum. Isai. vi, o (jaudebit su- :

ccdere. per te Dominus Deus tuus. Chrysostomus

Sed attendendum, secundum Augusti- autem refcrens hoc ad aliam intcntionem,
num, (juod tribus modis Deus venit ad dicit, quod Judas audicus, \on relin-
nos, et iisdem nos imus ad cum. Primo quam vos orphanos ctc, \'us autcni vide-
quidem venit ad nos implcndo suis cfrcc- bitis me Gtc, existimavit, quod Cbristus
tibus, et nos imus ad eum capiendo ipsos. post mortem vcnturus cssct ad oos, sioiit
Eccli. XXIV, 2() Transitc ad mc omnes qui : mortui vcniunt ad nos in somiio undt^ :

concupiscitis mc, et a gcnerationUms mcis quaerit Quid cst farfum, quia nnbis nur-
:

implcmini. Sccundo illuininando; ct nos nifcsfafurus cs teipsum, ct non mundn?

imiis ad eum considcranch). Psal. xxxiii, (piasi diceret Va^ nobis, quoniam morie-
:

6 : Acccditc ad eum, ct i/lujninamini. Ter- ris, et ut mortnus dcbcs nol)is assistcrc.

tio vcro adjiivando ct nos ad ciim obo- ; llt crgo Jioc cxcludaf, dicif Kgo ct Patcr :

diciido quia iii5c oi)cdir(; possiimus nisi

: ad rum rcnicmus ; idcst, sicut Patcr lua-
adjuti a Cliristo. Isai. ii, 3 : Vcjiitc, asccn- nifcstat s(>ij)suin, ita cgo ct mansionrfn :

danius ad montcm Doniini. apud cnni farirmus (piod somnionnu :

Sod quarc non fccit nKMilioiuMn dc Spi- noii cst , in (]iiibiis imlla mora coMtraliitiir.
rilii sancto ? Aiigiistiniis dicil, qiiod iioii Qui non diligif inr. \\\c ponit t-aiisain
'(.

diciliir lioc, qiiod ipso sit cxcIikIimkIiis ad- (piarc non cst nianifcstafiinis sc muiulo :

venicntc Patro ct Kilio, (iui;i siqtra dici- {\\\\v (piid^Mn caiisa csf rcmotio oorum pcr
tiir : lU. nuuwat robisrum in ,vfcrnu/n : i|ua> dicit S(^hoininibus manir«>staliiniin.
s(mI ciiin iii Triiiilafi^ siut duo, scilicct U(»mota cnim caiisa rcmovcMiir cllcctus;
p(.u'sonaniin dislinctio, ct esscnlia' iini- scd ipsi iion liabcul caiisain ut ili\iiia cin
tas : nliipiaiido (iiiidcin llt mcnlio dc tri- nianif(»statio flat orgo mniKlo ct muinla-
:

bus personis, ad insinuaiidiim (listinclio- nis Dcusnoii csl manifcstatunis scipsnm.

' Al. : « vciiirc ali(|iiiii atl alifiiiom IixMim, in- Al. iniinnilatiMn. »
(pianUim, i4c. » — ' Al. (iocsl ; « iHHOssaria. »
2i8 KVANr.ELlIIM JOANNIS
Qiiod non liaboanl cansani, appariit, qnia (]nonlur ex advontu Spiritns sancti se- ;

jnnndns non dilif^il nit*; rt (|iianlnm ad ciindo (piid c^)ns(Mjiiontur ox ipso, ibi,
lioc dicit (Jiii nnii ililiijit nw. Itornni non
: Parcni rrlinquo vobis. Ex advonlu Spiri-
ohedit milii nndc dicit, Sfrfnonrs mcos ; tus sancti magna consoqnciitiir, scilicet
non servat. Ut onimdrcgorins dicil « I)o : intcllcctum omnium vorbormn (Ibristi. Et
diloctiono conditoris liiif,Mia ot mons ct idoo circa lioc primo commcmorat ois sua
vita rc(iniritiir '. ^ Patct cr^^o cansaqiiaro documcnta s(!ciindo promittit ois intol-
,

suis inanifcstaturiis ost sc, ot non alicnis; l(.'ctuni corinn, ibi, I*(iraclilus aulcm Spi-
quia quidom dilif^unt dilectio nam-
lii * : ritus sanctus... vos docebit onmia. Dicit
que sanclos disccrnit a mnndo Job. : orgo qnantnm ad primum Uxc, scilicet :

XXXVI, 112 Immnnihits (scilicot sn[»crl)is)

: (jna' dixi, locutns siim vobis, organo bu-
abscondit lucem ; ct ita annuntiat dc ca manitatis, mancns apud vos pra^^sontia
amico suo, quod posscssio ejus sit. Ibid. corjjorali. Et hoc (jnidommaximum bene-
xxviii, 14 Aln/ssus dicit, Non est in me;
: ficium est ut ipso Filius nobis loquatur,
mare (idest turhnlontus,) Non cst mccum. et nos docoat. Hohr. i, 1 Multifaric mul- :

."), Consequcntor cum dicit, FA scrmo- tisquc modis olim Dcus loqucns patribus in
nem qucm audistis, non est mcus, mani- PropJictis, novissimc locutus est nobis iii
festat boc quod supra dixit Si quis dili- : Filio. Dent, v, 20 Quse est omnis caro ut
:

(jitmc, sermoncm meum servabit. Et Pa- audiat Dominum suianl Intellectum au-
tcr yneus diliget eum etc. Posset cnim tem ipsorum documentornm promittit
aliqnis dicero, qnod hoc dictum nullam eis per Spiritum sanctum se daturum :

rationom babet quin potius rationabi- : unde dicit Paraclitus autem... vos doce-
:

lius dixisset Flgo diligam eum, et ad : hit omnia. Ubi tria facit circa Spiritnm
onm veniam. Et ideo boc excludit dicens : sanctum. Primodescribit ipsum; socundo
Et scrmoncm qiicm audistis, non cstmcus; ojus missionem; tertio ejus efTectum.
idest non est mibi a meipso, sed est
: Ipsum quidem describit multipliciter :

raibi ab alio, scilicet a Patre, qui me mi- quia Paraclitum, Spiritum et Sanctum.
sit quasi diceret
: Non me solum, sed : Paraclitus quidem est, quia consolatur
nec Patrem amat qui bunc non audit ser- nos et qnantum ad tristitias de turbatio-
monem. Et ideo qui oum dibgit et Pa- nibus hnjus mundi, de quibus nos conso-
trcm, utriusque manifestationem mere- latur. II Foris pugnx, in-
Corinth. vii, 5 :

tur. Dicit ergo : Et scrmonem, sivo ser- tus timores. 4 Qui consola-
II Corintb. i, :

mo, quem me homineprolatum,

audistis a tur nos in omni tribulatione nostra. Et hoc
cst (juidem meus, inquantum ipsum pro- facit inquantum est amor, faciens nos
nuntio, et no7i est metis., inquantum est amare Deum, et eum pro magno habere :

mibi ab alio. Supra vii, 16 Mea doctrina : propter qnod cum gaudio contumelias
non cst mea. Snpra eodem Vcrba quge : patimur, secundum illud Act. viii, 39 :

cgo loqiior vobis, a mcipso non loquor. Ibant Apostoli gaudentes a conspectu con-
Sed attende, secundum Augustinum, cilii, quoniam digni habiti sunt pro no-
quod cum loqnitur Dominus de sermo- mine Jesa contumeliam pati. Matth. v, 12 :

nibus suis, plurahter dicit, Sermoncs Gaudcte ct exultate, quia merces vestra co-
meos ubi antcm loquitur de sermone
; •
piosa est in coelis. Item consolatur nos
Patris, loquilur in singulari, diceus Et : conlra tristitias de peccatis pra^teritis :

sermonem qucm audistis, non est mcus : de quibus Matth. v, 5 Beati qui lugent. :

quia per Vorhum Patris scipsum intelligi Et hoc facit inqnantum dat nobis spem
voluit, qui est unicum Verbum ojus. venia^. Infra xx, 23 Accipite Spiritum
:

Unde nec suum se esse dicit, sed Patris, sanctum; quorum rcmiseritis peccata, re-
quia nec sua imago est, nec suus ^ Fi- mittuntur eis. Isai-. lx, 3 Utponerem con- :

lius, sed Patris. Sermones autem omnes solationem lugentibus in Sion. Spiritus
in cordibus nostris sunt ab unico Verbo quidom est, quia movet corda ad obe-
Patris. diendum Deo. Isai. i.ix, 19 Cum vencrit :

6. Ego
locutus sum. Ilic Dominus pro- qiiasi fluvius violentus quem Spirilus Do-
mittit discipuhs suis dona. Promiserat jnini cogit. Rom. vm, 14 : Qiii Spiritu
enim * Spiritnm sanctum, ot seipsum : Dci aguntur, hi sunt filii Dei. Sanctns
et ideo bic primo ostendit quid conse- autem est, quia consecrat nos Doo om- :

' Al. : « requiratur. » — ' Al. : « liic. » — Al. « promiserat enim eis. »
' Al. deost : « suiis. » — ' Parin. : « eis. » — :
 CAPUT XIV 249
nia autem Deo *
consecrata dicuntursanc- sancti, dicens : Ille vos docehit omnia.
ta I Corlnth,
-. vi, 19 Ncscitis qunniam : Nam sicut efTectus missionis Filii fuit
corpora nostra tcmplum sunt Spiritus ducoro ad Patrcm, ita cirectus missionis
sanctil Psal. xlv, 5 Fluminis impetus Ise- : Spiritus sancti cst duccre fideics ad Fi-
tificat civitatem Dei etc lium. Filiusautem, cum sit ipsasapientia
Consequcnter cum dicit, Quem mittet genita, est ipsa veritas. Supra. xiv, 6 :
Pater in nomine meo, agit de ejus mis- E(]0 S7im via, veritas etvita. Et ideo efTec-
sione. Non est autcm intelligcndum quod tus niissionis hujusmodi est ut faciat
per motum localem ad nos vcniat, scd homiucs parficipes divina; sapicntia^, et
quia quodam novo modo in eis esse de- cognitores vcritatis. Filius ergo tradit
beat, quo prius non fuerat. Psal. ciii, 30 : nohis doctrinam, cum sit Verhum sed ;

Emitte Spiritum tuum et creabuntur sci- ^ Spiritus sanctus doctrinae ejus nos capaces
licet in esse spirituali. facit. Dicit crgo ///e vos docebit omnia
: :

Sed attende, quod Spiritus sanctus a quia quaecumque homo doceat cxtra, nisi
Patre et Filio mittitur et ideo ad hoc os- : Spiritus sanctus interius det intelligen-
tendendum, quandoque dicit quod Pater tiam, frustra lahorat quia nisi Spiritus :

mittit cum, sicut hic; quandoque quod adsit cordi audicntis, otiosus crit scrmo
ipse infra xvi, 7
: Quem ego mittnm : doctoris. ,Ioh. xxxii, 8 Inspiratio Onitii- :

vobis etc. Sed nunquam dicit eum a Pa- potentis dat inte//if/entiam et intantum, :

tre mitti, quin faciat commcmorationem quod etiam ipse Filius organo humani-
de seipso unde dicit: Quem mittetPater
: tatis loquens, non valct, nisi ipscmct in-
in nomine meo. Nec dicit eum mitti a se terius operetur per Spiritum sanctum.
Fiho, quin commemoret Patrem undo : Sed attende, quod supra vi, 43, dicit :

dicit Quem eqo mittam vobis a Patre.

: Omnis qui audivit a Patre, et didicit, venit
Sed quid est hoc quod dicit, //« «o;?2?«(? ad me. Hic cxpcndit quid sit, quia non
meol Numquid Spiritus sanctus nomina- discit nou docente Spiritu sancto quasi ; :

biturFilius? Posset dici, quod hoc dicitur ille qui recipit Spiritum sanctum a Patro

pro tanto, quia Spiritus sanctus dabatur et Filio, ille Patrem cognoscit, et ad eos
fidelibus adinvocationemnominisChristi. venit. Facit autcm nos scire omnia inte-
Sed melius est ut dicamus, quod sicut rius inspirando, dirigcndo. et ad spiri-
Filius vcnit in nomine Patris supra v, : tuaUa elevando. Sicut cnim (\\\\ lial)et
44 Ego veni in 7iomine Patris mei ita et
: : gustum infectum non liahet veram co-
Spiritus sanclus venit in nomine Fihi. gnitionem dc saporihus,itaet qui infectus
autcm in nomine Patris venit, non
Filius est amore mundi, non potcst gustaro
quod esset Pater, sed quod esset Filius divina secuiidum illiid Coriuth. ii, 1-4:
: I

Patris simihter Spiritus sanctus venit

: Anima/is aufetn /totno tion perripit ca qux
in nomine Filii, non quod dicercfur Fi- sunt Spiritus Dei.
lius, sed quod csset spiritus Filii. Uom, Sed cum suggcrcre sit minorum, puta
vni, 9 Siquis spiritum C/iristi non Iia/)et,
: officialium in divinis, num(|uid Spiritus
hicnon est ejus. (ialat, iv, G Misit Dcus : sanctus, (jni sug^crit nohis, (>sl nohis
spiritum Filii sui in corda vestra non : minor *? Ideo dicendimi, sccundiini Circ-
quod dicerctur Filius, sed quod esset spi- gorium, quod Spiritiis sanctus suggerpro
ritus Fihi, Jlom. viii, 29 dicifur, noii quod iiohis scitMifiam ah iino
'

Pr,rdcstinavit :

conformes fieri imaginis li/d sui ct iioc : iiilVrat;scd ah ociMilto suhniinisfrat vircs
quidcm propfcr consubstantiahtatcm Filii a(lcognosc(Miduni, Vd (locot *. iiKiuantum
ad Patrcm, et Spiritus sancfi ad FiHum. nos facit paificiparo sapi(Mifiam Filii.
Item sicut Fihus veni(Mis in nominc Pa- Sugg(M*if, iiKiiianfiini nos inipcllit ju*out
tris, fi(U^lcs siios Apocal.
Patri snhj(U'it : est amor. Vcj .s7/yyrvv'/ robis otn/iia : idcst,
V, 10 Frristi nos Dronostro reguuni cfc.
: : ad nicnioriaiii rtMlucct. Psal, xxi. 28 :

ita Spiritus sanctus conflguravil nos Fi- Heminisrenfur rf convcrtcntur ad Donti-

lio, in(|uanluni adoptaf nos in tUios Dci, nuni utiirrrsi finrs terrx. Scicndum csl
l\om. Niii, 1.'» Arrrpisfis s/)irifu/n adn/)-
: cniin, ipiod conini i\\\iv Chrisfiis dixit
fio/i/s /i/iorum, iti quo r/a//ta//ius, \bba, (lis('i[iiilis, (|iiaMiam ikmi iiilcUcxtMMint ,

Pater. (pioiumdani aiif(Mn incmoriani noii habc-

Consequcnter agit do crfectu Spiritus haiif. Dicit crgo Doniinus ll/e vos docebit :

' Parm. omillil : « Poo. » — ' .M. doost V. minovis. • — ' .\l. : • (locobit.
« sancta, » — ' Al. : « Filii sui, etc, » — ' Al.
250 KVANr.KLirM JOANNIS
o//i/iifi, quaMiitellij^cn' iiuiic uoii|)otcsti.s, anno.spoluissotomiiiumverbonimChrisli,
et su(/(/rr<'t ro//is o//mia, (|ua' uoii pot(!stis (ju.t iu Kvauf<eli<> scripsit, hahore memo-
momoria» commcudare. t,>uomo(lo cuiui riam, uisi ei Spiritus sauctus suggos-
Evaugclista Joaiiucs post quadragiuta sisset?

LECTIO VII.

1.Pacem relitiquo vobis, pacera meam do vobis- licotvoluntas dirigatur secundum men-
2. NcD quoraodo raundus dat, ego do vobis.
tom, seu rationem; appetitus vero scusi-
tivussccundumintellectumetvoluntatem.
Supra promisit Domiuus discipulis
\. Et ideo Augustiuus in lib. De verbis
suis quici cousccuturi craut cx pra'scutia Domi/ti, paccm sanctorum definiens,
Spiritussancti; hic promittit douum quod dicit : « Pax est screnitas meutis, tran-
consecuturi crant ex adveutu et pra^seutia quillitasanimae, simplicitascordis, amoris
sua. Scicudum tamcn, quod si considc- vinculum, consortium caritatis » ut :

retur proprictas persouarum, scilicetFilii screnitas mcntis rcfcratur ad rationem,

et Spiritus sancti, videtur Domiuus altcr- qua3 dcbct csse libcra, uon ligata, nec
nare dona. Cum enim Filius sit Verbum, absorpta aliqua inordinata afTcctione :

ad eum appropriate pertiuere videtur sa- trauquillitas animi referatur ad sensiti-

pienti*; et coguilionis douum. Spiritui vam, quffi debct a molcstatione passionum
vero saucto, cum sit a mor. qui est causa quiesccre simplicitas cordis rcfcratur ad
;

gacis, pax appropriatur. Verumtamen voluntatem, quai debel in Deum objcctum

quia Spiritus sanctus est Filii, et hoc suum amoris vinculum
totaliter ferri ;

quod dat Spiritus sanctus, habet a Filio ; rcfcratur ad proximum consortium cari- ;

ideo Spiritui sancto attribuit lioc donum tatis ad Deum. Hauc autem pacem
hic
cognitionis, ubi dicit Ille vos docebit :
saucti habent et habebunt in futuro sed ;

omnia etc, quod tamen appropriatiir hic quidem imperfecte, quia necad nos,
Filio. Quia vcro Spiritus sanctus a Filio nec ad Deum, uec ad proximum pacem
procedit, ideo quod Spiritus sanctus ap- sine perturbationc aliqua possumus ha-
propriate facit, attribuitur Filio. Et se- bere sed in futuro habebimus eam per-
;

cundum hunc modum Christus attribuit fecte, quando sine hoste regnabimus ;

sibipacem, dicens: Pacemrelinquovobis: ubi nunquam poterimus dissentire. Et

ubi primo promittit donum pacis, quam utramquc hic Domiuus nobis promittit.
reliuquit secundo distinguit pacem istam
;
Primam cum Pacem reli/iquo vobis,
dicit :

a pace mundi, ibi, Non quomodo mundus in hoc scilicetsa^culo, uthostem vincafis,
dat, ego do vobis. Dicit ergo, Pacem re- et ut invicem diligatis quod est quasi ;

linquo. tcitamentum servandum nobis statutum

j^ciendum est quod pax nihil aliud est a Christo. Eccli. xlv, 10 Statuit illi tes- :

quam tunc enim

tranquillitas ordinis
aliqua dicuntur pacem habere quando
eorum ordo inturbatus manet. In homiue
autcm cst triplex ordo scilicet hominis :
:
tame/itum pacis, et pri/icipem fecit eum.
Sicut Augustinus dicit, non poterit ad
hereditatem Domiui pervenire, qui testa-
mcntum cjus nolucrit observare nec :

ad scipsum, hominis ad Deum, et ho- potest concordiam habere cum Christo

minis ad proximum et sic est triplex :
qui discors esse voluerit cum Christiano.
pax iu homine. Quapdam intrinseca, se- Secundam vero, cum dicit Pacem meam
cundum quam pacificatur sibi ipsi, abs- do vobis, scilicet in futuro. Isa. ult. xii,
que pcrturbatione virium. Psal. cxvin, Decli/iabo super ea/n scilicet llierusalem
1G5 Paxmulta diligentibus legem tuam.
:
ccelestem quasi flu//ie/i pacis.
Alia cst pcr quam homo pacificatur Deo, Sed cum sive in mundo sive in patria
totaliter ejus ordiuationi subjectus :
tota pax sanctorum proveniat eis per
Rom. v, 1 Justi/icatiigitur exfide, pace/n
:
Christum infra xvi, .33
: In //ic /lacem :

habeamus ad Deum. Tertia pax est ad Jiabebitis quare Dominus loqucns de

:

proximum Heb. xu, 14 : Pacem sequi- :

pace sanctorum in via," non dicit, Pacem
mini cu//i n/n/iibus sn/ictis et sa/ictinw- meamdo vohis sed tantum cum loquitur
:

nia//i.Sed notaudum, quod in nobis tria dc pacc sanctorum in patria? Ad quod

ordinari debent scilicct intcUectus, vo-
:
dicendum, quod utraque pax, scilicet
luutas, ct appetitus sensitivus : ut vide- praesens et futura, est Christi; sed prae-
 ;

CAPUT XIV. 25 1

sens ut auctoris tantum futura autem ; lant. Scd pax sanctorum ordinatur ad
est ejus ut auctoris et possossoris nam : bona sterna. Est ergo sensus Son :

ipsam semper habuit, quia semper fuit quomodo mundus dat, ego do ; idest non
absque contradictione. Pax autcm prai- ad eumdem fmem quia mundus dat :

sens, ut dictum est, est cum contradic- quantum ad cxtcriora quiete possidenda;
tione aliqua : et ideo licet eam faciat, cgo vcro do quantum ad cetcrna adipis-
non tamen eam possidet. Et secundum cenda. Secundo vero quantum ad simu-
prsedicta, expositio procedil dc pacc tcm- lationcm et veritatcm quia pax mundi :

poris et paceseternitatis. Sed, sccundum est simulata, quia tantum extorius :

Augustinum, potest utrumquc exponi de Psal. xxxvii, 3 Loqmuitur ijacem cum:

pace temporis et dicit Pacem relinquo

: : proximo suo, mala autem in cordihus
vobis, exemplo; sed do paccm meam, po- eorum pax vcro Christi est vera, quia
:

testate ct virtutc. ost interius etcxterius. Etsicestsensus :

2. Conscqucnter cum dicit, Non quo- Non quom.odo mundus dat, idest simu-
modo mundus dat, ego do vobis, ipsam latam pacem do, sicut mundiis, sed ve-
pacem a pace mundi distinguit. Distin- ram. Tertio quantum ad perfectionem :

guitur autem pax^ sanctoruni a _pace quia pax mundi est imperfecta, cum sit
mundi quantum ad tria. Primo quantum tantum quantum ad quiotem extcrioris
acTintcntionem nam pax mundi ordi- : hominis ct non interioris Isa. i.vii, 21 : :

natur ad quietam et pacificam fruitionem Non est pax impiis, dicit Dominus sed :

temporalium quo fit ut quandoque coo-

: pax Christi quietat intcrius et cxtcrius.
peretur hominibus ad pcccandum : Psal. cxviii,- 160 Pax mu/fn diiigenfihus :

Sap. XIV, 22 In magno viventes inscicnticV

: lcgcm tuam. Et cst sensus N<m quomodn :

hello tot et tam magna mala pacem appel- mundus dat, idcst, non ita imporfectam.

LECTIO VIII.

l. Non turbetur cor vestrum, neque formidet. Au- ponit ad eorum consolationem. Et primo
distis quia ego dixi vpbis Yado, et veiiio ad vos. Si
:

diiigeretis me, fi:auderetis utique, quia vado ad Pa- excludit cordis diibitationcm; secundo
trem, ()uia l'ater major me est. Et nunc dixi vol)is commomorat quoddam quod oos in parte
priusqiuim fiat, ut cum lactum fuerit, credatis. 2. Jam
iionmulta lo((uar vobiscum.Venitenimprincepsmundi
consolabatur, et in parlo turbabaf tortio ;

hujus, et in me non habet quicquam. :}. Sed ut co- subdit causam tofalilor coiisolantoin
gnoscat mundus quia diligo Patrem, et sicut manda- qiiarlo respondet cuidam tacila' (iua»s-
tnm dodit milii 1'ater, sic facio surgite, eamus hinc. ;

tioni. Turbationcm (juidom cordis cx-

cludit dicens Noii turhefur cor vestrum
:

\. Supra Dominus consolatus est disci- otc. Turbalio ad tristitiam rofortur for- ;

pulos suos rationibus acceptis ex part(i mido ad limorom. Tristitia aulom ot li-
ipsorum disci[)ulorum, promittendo eis mor in ali^iuo, quidem conveniunt, in
accessum ad Patrem, adventum Spiritus hocscilicot quod utriimque est de malo ;

sancti, et suum
roditum; hic voro con- sod dinVriinl, ([uia liislilia osl do malo
solatur eos ratioiiii)us acccptis cx partc [)ra'S('nti, foiinido aulcm de malo fuliiro.
sui ipsius, cx quo potorat eis csso ihi- Dicit aulcin Doininus Non turhctur cor :

plex causa consolationis. Una ex utilitiitc vcstrum, do malo [>ra'Sonfi. Psal. xi, t» ( :

fructus, qui sequcl)atur ox rocossu Jusfus /iDH commorchitur nrqur formidet, :

Christi; alia ox causa inorlis. Ef idco scilicol '

i\{' fiifiiro. Isa. i.i, 12 : (Juis tu
primo ponit primain socundo socuiidaui, ;
uf fimriis ah honiinr miirtuli'! ([uod iiilol-
ibi, .Jani non multa loquar vohisvum. ligondiiin ost ^W tiinoro liiiinaiio : nain
Fructus aufom (|ui sotiiK^batur ox rocossu tiinonun diviniiin non oxcludit. Coiiso-
(^brisli, oral oxallalio sua ctc. utidc dis- : (|iioiil('r ciiin dicit, Aiii/isfis quiit rqo di.ri
cipuli |)oloranl nios oniiu consoiari : ndiis : Viidii, rt venio
Inrba- ad ms *
:

amicoruin ost iit (11111 aiuiciis ad siiain baiiliir oiiiin ox recessu Chrisli, sod in
oxaltationoin vadif, (hM\jus recossu iniiius [)arlo coiisolabanliir, ([iiod subdit, /*.'/

desoleutur ot ideo Doininiis hanc causam

: vcnio ad vns. Su[)ia udn, rt renio tui '
: \

' Ai. : « .liislns 11(111 ( (Hiimovol)itiir noqiu' for- - • Siipr.i lioc c.ip. lc. t. I. Vfi</o p«ir«irf vottis /o-
iiii(ial)it, scilic.et, etc. » — • Su|)j»lo : « [«nrliin (<o, cum : rt $i abiero, H })r.V}uirtivcro vobis locum
lurhal. ot partitii CDiisolaiiir : » vcl (piiii simiio. itirntn venio.
 : ,

252 KVANGELirM JOANMS.

vos. Non tannMi hoc ronsolabantiir
cx magnitndino : sed donantis seu prinoipii
totalitor, timcMitcs uo forsilan Kn^^cm anotoritalc. Nam PatiM- nihil ab alio acci-
lupns lioc iiilcrvallo iiivadtMct in jiastoris pit, l"irnis autcm natiiram, nt ila dioain,

abscnlia siMMindnm illii<i Zacliar. .\iii,

: a Palrc acoipil p(M- a'l(Miiam g(Mi(Malio-
7 l^cRutc /jf/sforrni, ct (/isperf/cntur
:
ncm. Est crgo PahM- inajor (inia dat '
;

ovcs. Dioil ergo .\on tttrhetur, fiuin : scd Filins non csl miiior, s(!d a-qnalis,
vado\ scd ncc formidct, (juin vcnio nd cos. (piia totum (HkmI Pat(M' habct, acci[)it.

Yadit qnidcMTi sna pot(>slalc morifMido, Philipp. 11, Dcdif ci ?io?nc?i quod cst
:

ct venit rcsniT^MMido. Maltli. xx, 18 : supcr o?nne ju)me?i. Minor enim jam non
Fi/ius /iominis trndctur principi/)us sacer- cstdonanlc, cuinnnmesse (kmatur. Cliry-
dotum cf srri/n's, ct condcmna/nmt cum sostomus autcm ita exponit diocns, quod
inorfc... ct tcrtin die rcsurgct. Ivit asccn- Domiiuis loqnitur sconndum suspicio-
dcndo. Isa. i.xiii, 1 : Islc formosus in sto/a ncm Ai)Ostolornm, qui nondiim novcrant
sun, (jradiens in mu/fitudine fortifudinis quid sit resurrcotio, nec eum aRqualem
sux. Ycnict ad jndioandnm. Luo. xxi, Patri existimabant et ideo dicit eis : Et :

27 Vidc/nint Fi/iu?n iKmiinis vcnicntem

:
si non orcditis mihi quod non possnm

in nu/)C cum pofesfate mn(pia ct majcsfafc. mihi assistcre, nec oonfltiitis quod post
Totalitcr autcmconsolatur cos cum dicit cruccm rursus vos videbo tamen creda- ;

Si di/igerefis mc, gauderetis nfique; quasi tis mihi, quia vado ad Patrem qui major

dioat Si diligitis mc, non debetis oon-

:
me csf.

tristari scd potius debetis gaudcrc dc

:
Rcspondet autcm taoit» qua^stioni,
reocssu meo, quia vado ad exaltationcm dioens Et?iu?ic dixivohis pi'iusqua??i fiaf
:

meam quia scilicet vado ad Patrem, qui

: ut cum factum fuc?nt c?'edatis. Possent
jnajor mc est. enim quaerere qnare ista diceret et ideo :

Sed cx hoc Arius insultat, dicens Pa- praeveniens dicit - Nu?ic dixi vo/)is etc.
:

trem majorem essc Filio, Cujus crror ex Sed quaerit Augustinus : cum fides sit
ipsis verbis Domini excluditur. Nam ex de his quapi non videntur non debet ,

intclleotu quomodo intelligitur,

ejus, homo credere postquam- factum est, sed
Vado ad Patrem, ex eodem intclligitur, ante. Sed dicendum, quod aliud vide-
Pafer major me cst. Filius autem non va- bant, et aliud crcdcbant. Yidcrnnt ante
dit ad Patrem nec venit ad nos inquan- mortem Christi et ejus resurrectioncm,
tum est Filius Dei seoundum quod oum quo viso, crediderunt quod ipse esset
Patrc fuit ab aeterno. Supra I In principio : Christus Filius Dei. rndc cum factum fuit,
erat Ver/nim, ct Verbum erntnpud Deum. non crediderunt fide nova, sed aucta aut ;

Sed dioitur ire ad Patrem, secundum bu- oerte cum mortuus csset, defccta cum ;

manam naturam. Sie ergo hoc quod dicit, surrexisset, refecta, ut Augustinus dicit.
Mnjorme cst, non dioit inquantnm Filius Consequentcr cum dicit, Jam noji
2.
Dei, sed in(|uantum Filius hominis, sc- mu/ta /oqiiar vohisawi, ponit aliam cau-
cundum quod non solum est minor Patro sam oonsolationis ex parte recessus sui,
et Spiritu sancto, sed etiam ipsis Angelis. quae sumitur ex causa mortis. Sciendum
Ilcbr. II, 9 : Eum autem qui modico quam est autem, quod causa mortis qnaedam
A nge/i minoratus est videmus Jesnm , est induocns dolorem, oum quis pro oulpa
p?'opter passi(mem mortis, g/oria et honorc occiditur quaedam cst induoens oonsola
;

coronafum. Item quibusdam hominibus, tionem,cumquis scilioet moriturpro bono

soilioet parentibus, subditus erat quan- virtutis. I Petr. iv, 15 : Ncmo vcst?'?im patia
tnm ad aliquid, ut lcgitur Luc. ii. Sic tur ut fur aut Iio?nicida Si aufcm ut
ergo minor est Patre seoundum humani- Cliristianus, ?io?i eruhescat. Ciroa hoc crgo
tatcm, a^qualis secundum divinitatem. primo ostendit Dominus quod peccatum
Philip. n, ti : Non rapinam ar/)ifratus est non fuit causa suae mortis scoundo quod ;

esse se seqtiaiem scd scmcfipsum exi- Deo : ejus oausa fuit virtus obedientiae et cari-
na??ivit, for???a?n servi accipic?is. Potest tatis, ibi, Sed ut cognoscat i?i?mdus quia
ctiam dioi sccundum HilariinTi, quod
, di/igo Pafrcm. Dicit ergo Ja?n no?i )?iu/ta :

Pater ctiam secundum divinitatcm ma- /oquar vobisc?im, propter temporis brevi-
jor est Filio, sed tamen Filius non est tatem. Supra xiii, 33 Fi/io/i, adhuc mo- :

minor, sed a^qualis. Est cnim Patcr ma- dicu)?i vohisc)i??i sum. Yel quia nondnm
jor Filio non potcstatc, actcrnitatc, et capaces estis. Infra xvi, 12 Adhuc multa :

* Al. : « (iatur. » — * Al. omittilur : « diclt. »

 CAPUT XIV 233
habeo vohis loqui, sednon potestis portare quod duo moverunt Christum ad mortem
modo. Vel ideo non multa loquar vobis- sustiueudam, scilicet amor Dei et dilectio
cum, quia in uno brevi sermone expli- proximi Eplies. v, 2
: Ambulate dilec- :

cabo vobis quod non moriar ex culpa tione. Kt hoc probat per indicium, (juia
mea. Et hoc facit consequenter cum dicit: mandata sua implet. Supra hoc cap. .SV :

Venit enim princeps mundi hujus, et in rne diliqitis me, mandata mea servale. Et
non habet quidquam, scilicet diabolus, quantum ad hoc dicit Sed ut cofjnoscat :

qui dicitur princeps, hon ratione creatio- mundus quia diligo Patrem etc. et hoc ;

nis, neque per naturalem potestatcm,

'
efficaciter, quia scilicet morior unde :

ut Manichaii blasphemant sed ratione ; subdit Et sicut mandatum dedit mihi

:

culpaj, idest amatorum mundi, unde dici- Pater, sic facio secundum quod
: quod est
tm' princeps mundi et peccati '. Ephcs. Pater movit eum ad morfem suscipien-
ult., 12 Non est nobis coUuctatio adcer-
: dam, scilicct ol^edicuitia, (jua^ ex amoro
sus carnem et sanfjuinem sed adversus ; causatur. Mandatum aufem hoc dedit
rectores et principes tenebrarum harum. l^ater non Filio Dei, qui cum sit verbum,
Non ergo est princeps creaturarum. Job. est etiam mandatum Patris sed dedit ;

XLi, 2o : rex super omnes fdlos

Ille est FiUo hominis, intiuantum anima* ejus ins-
superbix. Hic ergo princeps venit ad per- piravit necessarium esse sahifi luimanaj
sequendum intravit enim in cor JudcB
: ut Clu'isfus iu humana nafura moreretur.
ut proderet, Judajorum vero ut occide- Ut ergo hoc mundus cognoscat, surqite,
rent sed in me nfjn habet quidquam
; : de loco ubi cajuaverant, ct ea/nus, acl
nam in nobis non habct pofesfafem nisi locum ubi ef,nD sum fradendus.ut videatis
propter peccatum. Supra vui, 34 Qui : quod non ex necessitate, sed ex caritate
facit peccatum, servus est peccati. lu at obedientia morior. Job. xxix, 21 :

Christo atitem nullum peccafum erat, Audticter in occursum pergit armatis.

neque sccundum auimam I Pet. ii, 22 : : Socundum Chrvsostomum autem alilor
Qui peccatum nott fecitcic. neque secun- ; leg-itur : ut in hoc scilicet quod dicit, Sic
dum carnem, quia ex Virgine absque /"«c/o, sit finis sententiaj ; et in hoc quod
originali peccato de Spirifu sancto con- resumit, Surjite eamus hinc, sif princi-
ceptus. Luc. I, 33 Quod enim ex te nas- : pium alterius ut sit sensus : .\on mo- :

cctur sfinctum, vocabitur Filius Dei. Quia rior qiiasi princeps muudi hujus habeat
ergo diabolus Christum, in quo nullum 'u\ n\c, {\\\\c(\n-\m; ^in\ quia dilijo Patrt-m,

jus liabuit, etiam invasit, perdere meruit ideo hoc facio. Vos nxiiGm surjite et eamus
quod jusfc possidebat Marc, v, 7 Quid : Iiinc. Videbaf enim eos formidare et
nobis et tibi, Jcsu Fiii Dei altissimi? Sic propter fcmpus, (piia nox profuuda erat,
ergo patet (juod causa mortis sua; iiou ct |)ro[)ter locum, (luia in villa mauifeste
fuit culpa sed nec erat cur moreretur,
; sisfebanf, ita ut semper circumvolverent
si non habct peccatum. ad osfium oculos, (juasi expectando
3. Consequeutcr veram causam ad- hosteseos invadcufes.cf propfcr hoc non
jungit, qiia3 est bonum virfutis ct idco ; attendenfcs his (|ua' diccbautur. Kt idoo
d'\c'\t:Sefhitcof/noscfitmundusquiadii/jo ut UKdius vcrha (]u;e diclurus crat iufel-
Patre/n (piod, sccundum Augusfiuum
: ligerenf, ducit cos in locum aliuui socre-
sic punctalur Sed ut cofjnoscat mundus
: tum, ut iesfimantes se socuros esse, atten-
quia diliqo Patrem, et sicut mandalutn tius audiauf (|ua' dicorof ois. nseaMi, H:
({edit mihi Pater, sic facio; suspcusivo ;
Ducam cain i/i so/ifud/iir/n, ot loquar ad
surfjite, camus hinc. Ubi scicndum est, cor cjus.

* Al. : « sci!ic(3t. » — ' Parin. : « culpti! hujus, id est ainalorum inuiiJi, unde dicitur, olc. u
 CA1'UT DECIMUMQUINTUM

1. Kgo sum vifis vera et Tater meus agricola est. illa de qua dicitur Cencs. xl, J) Videbnm :

Oniueni jialniiteni in nie non reroiilem fructuni, tollet

eum ; et onuiem i|ui lert fruciuin, purgal^it euni, ut
coram »tn vitcm Juibentcm proparjines trcs,
fructiiiu plus alVerat. 2. Jani vos mundi estis propter idest, Christum, in quo sunt trtss sub-
sermonem (|uem locutus sum vobis. .J. Manete in stantiffi, scilicct corpuset anima ct divini-
me, et ego in vobis. 4. Sicut paimes nou potest ferre
fructum a semetipso, nisi manserit in vite, sic nec tas. Ilaec est ctiam vitis de qua Jacob di-
vos, uisi in me raanseritis. Ego sum vitis et vos pal-
cit Geii. penult. 2 Lijabis ad vitcm, fdi
:

mites. 5. Qui manet in me et ego in eo, hic fert

fructum mnltum : ([uia sine me niliil potestis facere. mi, asinam tuam, idest Ecclesiam. Sed
G. Si quis in me non munserit, mitletur foras sicut ha?c vitis est vera.
palmes et arescet ; et colligent eum, et in ignem
Ubi sciendum, quod verum ahquando
;

mittenl, et ardet. 7. me verba

Si manserilis in et
mea in vobis manserint, (lUodcunKjue voliieritis pe- dividitur contra similitudinarium, sicut
tetis et tiet vobis. 8. In hoc clariticatus est Pater
meus ut fructum plurimum afleratis et efficiamini
homo vcrus ab hominc picto aliquando ;

mei discipuii. a corrupto, sicul acetum a vino, quia est

vinum corruptum. IIoc ergo quod dici-
1 . Domiims in hoc sermone specialiter tur, E(jo su?n vitis vera, accipitur sccundo
intendebat animos discipulorum confor- modo, ut discernat se a vitc corrupta,
tarc contra duo scilicet contra unum : scilicet a populo Judffiorum de quo dicitur :

quod imminebat in praesenti, quod erat Ilier. XI,Quoniodo conversa es in

21 :

passio ejus ; et aliud quod timebatur fu- amaritudinem vitis alienal Et hoc ideo,
turum, scilicet tribulatio eis superven- quia non facicbat uvas, scd labruscas.
tura. Unde contra ista duo dixerat eis : Isa. V, 4 Expectavi ut faceret uvas, ct
:

hwbetur cor vestrum, quantum ad

N^07i fecit labruscas.
primum, neque formidet^ quantum ad Scd notandum quod in Christo est du-
secundum. Postquam ergo confortavit plexnatura, divina scilicet ethumana et :

eos de recessu suo, bic confortat eos secundum humanam convenit nobiscum,
contra tribulationes eis superventuras : et minor est Patre secundum divinam ;

ct primo proponit eis quamdam simili- convenit cum Deo, et est supra nos. Est
tudinem; secundo ex illa procedit ad pro- ergo vitis vera secundum hocquod est ca-
positum, ibi, Jam vos mundi estis. Simi- put Ecclesise homoChristus Jesus ethoc ;

litudo autem est de vite etagricola. Unde insinuat introducens agricolam qui est
primo proponit vitam ;'secundo introducit Patcr: unde dicit Et Patermeus agricola
:

agricolam tertio studium agricola^ circa

; est. Si enim cst vitis secundum divinam
palmites commendat. Sed vitis est ipse : naturam, Patervitis essct sicutct FiUus :

unde dicit E(jo sum vitis, per quamdam

: quia crgo secundum humanam naturam
similitudinem quia sicut vitis licet des- : vitis est, ideo Patcr se habet ad ipsum si-
pecta videatur, omnia tamen ligna exce- cut agricola ad vitem. Ipse etiam secun-
dit in dulcedine fructus ita Christus etsi ; dum quod Dcus agricola cst. Dicitur au-
mundo despcctus videretur, quia pauper tem agricola a ciilLmia :unde et vinitoilin-
erat et ignobilis videbatur et ignomi- quantumcoht,agricolaest. Sedcum c olfere
niam sustinens tamen dulcissimos fruc- ; sit studium impendere dupliciter ahquid
tus profulit secundum illud Cantic. ii,
: colimus vel ut id quod coHmus mehorc-
:

3 Fructus ejus dulcis (jutturi meo et

: : tur et hoc modocolimus agrum, vel ali-
:

ideo Christus est vitis airerens vinum in- quid tale: alio modo utnosmehorcmur per
terius inebrians, quod est viniim com- ipsum et hoc modo homo coht sapicn-
;

punctionis. Psal. lxi, 5 Potasti nos vino
compunctionis. Iterum vinum cotifortans,
scilicet nostrai refectionis. Supra vi, 56:
Satujuis meus vere est potus. Sic eiiini su-
pra comparavit se grano frumen^i. quia
cai'o ejus vere est cibus. lla^c est vitis
: tiam. Deus ego eoht nos, ut nos ex ejus
opere melioremur, inquantum cxtirpat
mala scmiiia de cordibus nostris. Aperit
cor nostrum aratro sermonis, plantat se-
mina praeceptorum, colhgit fructum pio-
tatis, ut dicit Augustiiius. Nos autcni co-
 :

CAPUT XV. 253

limus eum ut nos per ipsum melioremur, noratur, et magis fit ad bene
inefficax
sed hoc adorando, non arando. Supra operandum. Et inde est quod Deus, ut
IX, 31 Si quis Dei cultor est... hunc
: bcnc fructificet, frequenter prascindit hu-
exaudit. Est ergo Pater agricola hujus jusmodi impedimenta et purgat, immit-
vitis ad bonum alterius. Ipse enim plan- tcns tribulationes et tentationes quibus
tat. Hier. n, 21 Ego te fdantavi vincam: fortior fiat ad operandum et ideo dicit, :

electam omnesemen verum. Ipse augmen- Purgabit eum, etiamsipurus existat quia :

tat. I Corinth. iii, G: Ego plantavi, Apollo nullus est adeo purus in hac vita ut iion
rigavit, Deus autem incrementum dedit sitmagismagisquepurgandus.IJoan.i8:
quia solus Deus interius augmentat et Si dixerimus quia peccatumnonhahetnus,
fructificare '
facit ;
quantumcumque homo ipsinos seducimusetveritas in nohisnon est.
cooperetur exterius, ipse custodit ct con- Et hoc ut plus fructum afferat, idest cres-
servat. Matth. xxi et Isa. v, dicitur, quod cat in virtute, ut tanto sint fructuosiorcs
aedificavit in vinea turrim et sepem cir- quanto sunt mundiores. Apocal. ult. 2:
cumdedit. Studium autem agricolai est Quijustus est, juslificetur adhuc, el sanc-
circa duo circa vitem et circa palmites.
: tus sanctificetur adhuc. Coloss. i, G Ver- :

Sed vitis de quahic agitur, perfecta erat, bum Evangelii fructificat etcrescit. Psal.
non indigens agricolae studio unde to- ; lxxxiii, 8 Ibunt de virtntein virlutem.
:

tum studium agricolai erat circa palmites
impendendum ; et ideo dicit:
mitem in me non ferentem fructum tollet
<??<m. Palmitesautem sunt denaturavitis
unde adhserentes Christo sunt palmites
Facta est vitis
liujus vitis. Ezech. xvii, 6
m/ja/m^Ve.s.Circahocergoduo facit.Primo
ponit studium hujus agricolae circa pal-
mites malos secundo circa palmites bo-
; jiinorem vohis odio habuit. Circa primum
nos. Studium autem ejus circa malos est
ut scindantur a vite uude dicit Omnem
palmitem, idest omnem fidclem, non fe-
rcntem fructum,
sine quo nihil
a<m, scilicet a vite.
non solum a Christo rescinduutur aliqui
quia mala faciunt, sed etiam quia boua
facere negligunt. II Corinth. vi, 1 Hor-
tamur vos ne invacuum gratiam Dei rcci-
2. Jam vos mundi. Hic ex simiUtudine
Omnem pal- prosequitur intentum. Duo autem in prae-
dicta similitudiuc tangcbantur in com-
: paratione palmitum ad vitem. Lnum cst
palmitum ad vitem inha?sio; secundum
: est palmitum purgatio. Primo ergo agit
de inhaesione; secuudo de purgatioue,
ibi, ^SV mundus
vos odit, scitotc quui me
primo monetdiscipulos ut viti inha^reant;
: : secundo rationcs iuhaesionis adducit, ibi,
Sicut palmes non potcst fcrrc fructum a
scilicet in vite, in me. semctipso etc, tertio modum iuha'sionis
fructificare potest, tollet '
assignat, ibi, Sicut dilexit me Pater, et
Ex quo apparet quod ego dilexi vos. Circa primum duo facit.
Primo commcmorat cis susccptum Itcuc-
ficium; secundo monet ut iu co pcrma-
: neant, ibi, Manete in me ct ego in vobis.
Heneficia susceperunt mundationis undo :

piatis. Unde dese dicebat Apostolus, Co- I dicit :Jatn vos niundi cstis; quasi dicat :

rinth. xv, 10; Gratia Dei sum id quod Talia dixi de palmitil)us; scd vos oslis
sum, et gratia ejus invacuanon fuit. Et palmilcs pra'[)arati puigari ail fructum
Matth. XXV dicitur, qiiod ablatum est ta- {^v^wAwva; Q,\.\\ot proptcr sermnncm qucm
lentum ci qui ex eo non fructificavit, scd locutus sum vohis. Vcrbuiu cuiin Chrisli
abscoudit illud Luc. xni, Domiuus licum nniudat [^riiuo (piidcm ah ('riiuihus, ins-
slerilem pra'cei)il absciudi . Sliuliuin au- trucudo. Ad lit. i, U A//ip/rctcntrm eum,
:

tem ejus circa bonos palmites est ut fo- qui sccutuium doctrittam cst, fidelem ser-
veanlur ad magis fructidcaudum undc : ttioiirt/i, utpotcns sit exhorturi in doctrina

dicit Et omtietti tpii fcrt friirtutii, piirgu-

: s<iiia, ctros qiti rotitrndirittit ari/urrr. Et
hit cum, ut fructiitti jilns dffcrat. Ad lil- iioc. idco (juia iu vcrbis Dci iiulla falsilas

teram (uiimiu vilc ualurali coulingit (|uod iuvcuilur. Prow viii, 1) /{rrti siitit scr-:

])almes multos surculos liabciis, luiuiis ttimirs itiri. Dicit crg(», Miiiuli cstis, ab
frucfificat j^roptcr limuoris dillusiouciu ad crroribus .ludaicis. Scciiudo miiudal corda
oiniics ; cl uiagis rriicli-
idco cullorcs, iil ;i lcrrciiis atfcclibus. ad ciclcslia iullam-
licet, j)urgaut ciiiu a siipcrlluis siinulis. luaiido. Vcrbiim cuiin Dcicor lioiuiuis ad
Ita est in liominc. Naiu bomo bcne dis- tcrrona dcprcssuiu conculit siia \irtuto,
positus ct D(U) conjuucliis, si suum alfcc- cx quo inllaiumaliir '. Ilicr. xxiii. 21» :

tum ad divcrsa inclincl, virtus cjus mi- Xititu/uid tion vcrba mra sunt quasi ignia?

* Al. lioc : <i cooperelur. » — * Al. : • abs- coudi. » — * Al. : « lullmunidl. >•
250 EVANC.ELIUM JOANNIS
Tertio mundat sernui l»ei a peccatis, in- (luod est efflcax, Qui mnnet in me et
ibi,

vocatus iu haptismo. Nam liomines in cgo iu i'<>, liic ferl fructum multnm. Circa
baplismo pui>,Mulur; (luia in acpia ver- ]iriniinu duo facit. Priino pro|)onit simili-
bnm mundal : tinia, ul diiil Augustinns tu(iiiu'ui; secundo oslendit eain essc con-

« detralie verbum,\ nisi (piid est atpia veuientcm. Dicil crgo (luantum ad pri-
aqua? Accedit verbum ad elementum, et mum Dico, (luod debetis in me manere
:

flt sacramentnm. » Verl)um ergo facit nt ad lioc (juod fructificetis quia sicut pal- :

a^jna corpus tan.Lrat, et cor al)buit. Ver- 7)trs, ad litteram, pahnes matcrialis, non

bnm, iu(iuam, uou quia dicitur, sed (piia potcst ferre frttcttim a scmctipso, nisi
creditur. Hoc enim verbum fulei tantum nianserit in vite, ex cujus radicc liumor
valet in Ecciesia ut etiam ipsos parvos ad vegetationem palmitum ascendit, ita
infantes mundet, (luamvis credere noii etvos, supple, non potestis ferre fructiim,
vdkMites, ex lide credentium^oHerentium, 7iisi i7i me //lanscritis. Mansio ergo in
benedicentium, et tangentium prolatum. Chrislo est ratio fructilicationis. Unde do
Mattb. nlt. 29 Baptizantes eos in nomine
: his qni in Christo non manent, dicitur
Patris, et Filii ct Spiritus sancti. Quarto Uom. VI, 21 Quem er(/o fj'uctum ha-
:

mundat per virtutem fidei. Actor. xv, 9 : buistis i7i his in quibus /uatc crubescitis'}
Fide jniriftcans corda eorum. Dicit ergo Job. XV, 34 hypocritanu/i
: CoiKjrct/atio
eis Vos jam instructi *, jam convicti,
:
sterilis. lla.'c autem similitudo couveniens

jam baptizati, jam in fule firmati, 7nundi est quia eqo sum vitis, et vos pabnites
:
;

estis propter sermo?icm tjiiem locutus sum quasi diccret Talis est comparatio ves-
:

vobis. Supra eodem Vos frnoidi estis,sed : trum ad me, qualis palmitum ad vitem.
non omnes. Sed cum supra dixerit offi- De istis palmitibus dicitur in Psalm.
cium agricola^. esse purgare, manifcste Lxxix, 12 Exte7idit palmites suos usqne
:

ostendit se esse agricolam, dicens, ser- admare.

monem suum purgativum. Et vere ipse, 5. Qui ma/ict. Ilic ostendit quod man-
iuquantumDeus,mundator est palmitum, sio Christo sit efficax
iii et primo os- :

et agricola. tendit ejus cfficaciam; secundo suhdit

3. in me. Ilic inducit eos ad
Manete efficaciai causam. Dicit ergo primo Dico, :

pcrscverantiam; quasi diceret Quia : quod non solum necessaria est hominis
mundi estis, et tantum beneficium rece- mansio in me
sed etiam est
nt fructificet,
pistis, debetis in eo perseverare unde : efficax quia cpd /ncmet in me, credendo,
:

dicit Manete in
: me, per caritatem I : obediendo, perseverando, et e(jo i7i <?o, il-
Joan. IV, 16 : Qui manct in caritatc, in luminando, subveniendo, perseverantiam
Deo manet per sacramentorum parti-
: et dando, hic, et non ahus„ fcrt f)'uctu7n
cipatiouem. Supra vi, 57 Qui manducat : multu77i. Fert, inquam, triplicem fructum
carnem meam, et bibit sancjuinem meum, in vita ista. Priinus est abstinere a pec-
in me manet. Dicit ergo Manete in me, : catis, Isa. xxvii, 4 Hic cst om/iisfructus, :

gratiam suscipiendo, et c(jo in vobis, vos iit tollatur peccatum. Secundus est vacare

adjuvando. operibus sanctitatis. Rom. vi, 22 Habe- :

Consequentcr cum dicit Sicut pal-

4. : tisfructimi vest/^um 171 sa7ictificatio7ie elc.
mes non potcst ferrc fructum a scmetipso Tertius fructus est vacare a*dificationi
nisi nec vos nisi in me
manserit in vite, sic aliorum. Psal. cni, 13 De f/mctu opcrum :

manscritis, inducit rationes inhajsionis, tuoru/n satiabitur te/TU. Fcrt etiam quar-
qua^. sunt quatuor. Prima sumitur cx tum fructuin in vita aeterna. Supra iv, 36 :

inbairentinm sanctificatione ; secunda ex F/mctum congrcgat i/i vita/n sste/^/ia/n. Hic

"non inba»rentium punitione, ibi, Si quis est ultimus et perfectus fructus laborum
in me uon manscrit mittctur foras; terlia nostrorum. Sap. iii, 15 Bono7'U7/i labo- :

ex voluntatis inbairentium assecutione, i'um glo7'iosus est fructus. Ratio ' autem
ibi, Si manscritis in mc... quodcumque liujus efficaciai est, quia sine me
/lihilpo-
volueritis petetis, et fict vobis; quarta ex tcstis faccre. In quo et corda instruit ho-
Dei glorificatione, ibi, In hoc clarificatus minum, ora obstruit superborum, et
et
est Pater etc. Circa primum duo facit. praicipue Pelagianorum, qui dicunt bona
Primo ostendit quodinha^sio ad Christum opera virtutum et legis sine Dei adjuto-
est neccssariaad fructificandum; secundo rio ex seipsis facere posse in quo dum :

* Al. : « (iolralie vcrbuni, elc, ct quidquid e.*t etc. —

Panii. ijain commoti. » — ^ Al. : «res-
aqua, elc. » — ' Al. f os jaw mundi, iuslructi, pousio. »
 CAPUT XV 257
liberum arbitrium asserere volurit, eum et allir/ate ea in fasciculos ad cornburen-
magis praecipitant. Ecce enim Dominus dum. Quarta pcena est sensus uade :

quod sine ipso non solum ma-

hic dicit, dicit, Et in ignem mittent, scilicet a'ter-
gna, sed nec minima, immo niliil facere num. Ezech. xy, 2 Quid fiet de lirjno :

possumus. Nec mirum, quia nec Deiis vitis'L.. Ecce ifjni datum est in escam.
sine ipso aliquid Sine facit. Siipra i, 3 : Ligna enim si in vite non permaneant,
ipso /actum est nihil. Opera en\m nostra contemptibiliora sunt cetcris lignis; si
aut sunt virtute natura^, aut ex gratia di- vero mancant in vite, gloriosiora sunt.
vina. Si virtutc natura;, cum omnes mo- Unde dicit Augustirms « Uniim ex duo- :

tus natura» sint ab ipso Verbo Dei, nulla bus palmiti congruit, aut vitis aut ignis :

natura ad aliquid faciendum moveri po- si in vite non est, erit in igne. » Malth.
test sine ipso. Si vero virtute gratiae : XXV, 41 Itc maledicti in vjnem xternum.
:

cum ipse sit auctor gratiae quia fjratia :

*
Ouinta poena est perpctunm ignis experi-
ct veritas per Jesum Chinstum facta est, mentum unde subdit, Et ardet, in per-
:

ut dicitur supra i, 17 manifestum est : petuum. Matth. xxv, 46 Jdunthi in sup- :

quod nullum opus meritorium sine ipso plicium xternum.

fieri potest. Corinth. iii, 5 ; Kon quod
II 1. Si tnanseritis in me. Ilic ponitur ter-
sufficientes simus aliquid cogitare ex no- tia inhcesionis causa, qua^ sumitur ex
bis; sed sufficientia nostra ex Deo est. Si cfficacia impetratiouis quasi diceret, Si :

ergo nec etiam cogitare possumus nisi manseritis in me, hunc fructum conse-
ex Deo, multo minus nec alia. quemini, scilicet quodcumque volueritis,
6. Si quis in me non manserit. Hic po- petetis, et fiet vobis. Scd nolandum, quod
nitur secunda ratio inha^sionis, quae su- supra in admonitione inha*sionis duo po-
mitur ex comminatione poenae quia nisi : suit, quae hic resumit. Primum, scilicet
manserimus non evademus poe-
in ipso, In me manete, quod hic resnmit dicens,
iiam. Et ponit quinque (]uaB pcenam il- Si ynanseritis in me. Sccundum. Eteqoin
"^

lam exaggerant (juorum quaidam ])er- : vobis; et loco hujus dicit Et vcrba mca :

tinent ad prpnam damni, scilicet expulsio in vobis manscrint. Quia Christus est Ver-
a gloria unde dicit, Mittetur foras. Sed
: bum Patris, omiiia verba sapientia' sunt
aliquando videmus, quod in vite mate- ab ipso. Eccli. i, 5 Fims sapientix Ver- :

riali aliquis palmes manet per exteriorcm bum Dei in excelsis. Manifestum cst ergo
conjunctionem, non autem per humoris quod Christusest in nobis, (luando verba
participationem sic et aliqui inanent iii
: sapienlia? ejiis sunt iii uobis. Supra v,
Christo solum per fidem, non tamen par- 38 Verbiim Dri non habetis in vobis ma-
:

ticipant humorem vitis, quia noii sunt in nens. Ideo dicit Et vcrba mca in vobis :

caritate. Uiide tales mitteutur foras, idest, ;//c//i.!»tf/7'/</,scilicetquadrui)licitcr,amando,

separabuntura societate bonorum. Ezech. credendo, meditando et implcndo. l'rov.
Jicafcoxxxiv, 27 Stabo, * et separabo etc. Se- IV, 20 Eili, ausculta scrmones )ncos,sc\-
:

^^^"^cuiida p(fina damni est arefaclio : unde Iic(!t credendo, et ad clotjifia meu inclina
:us
dicit, Et arescci. Undc si (]uid Iiai)ebat a ai/rcm tuam scilicet obcdicndo, seu im-
radice, amittet deniidatus cjus auxilio et plcndo 7ie recrdufit ab nru/is ////"v,mi'(li-* '

vita. Nam
mali Christiani viriditatem ali- tando, et custodi ra in mrdio cordis tui \
quam habere videntur; sed (iiiando a amando. Ilicr. xv, 10 Ifircnti sunt srr- :

sanctis et a Christo sei>arabuulur, eonim nio/ies fiii, rt comrdi ros. Tnnc ergo iu
ariditas a[)parebit. l*sal. xxi, Ki : Armt nobis suiit vcrba Christi (]uaiido taciinus
tamquam testa virtus mca. TerliapdMia qua; pra-cepil, ct diligimus (piod |)romi-
est eorum cum malis associatio unde : sit. Et ex hoc s('(]uitur (]uod informamiir

dicit, Et collitjent Augcli euni, scilicct (luid pctcrc dcbcamus. Kom. viii, 20 :

messores, ad malos; (luidem |)(i'ua iiiia' (Jidd orrf/ius stciif oj/orlrt, ticsrif/ius, scil
maxinia est. Si enim ad hoiam esso cum ipse Spiritus posfuhit pro nobis (jemitibus
malis, magna po^ia est, (luaiito magis ffiettarrtibi/ibus. Unde et verbis suis nos *
esse i)cri)('tuo cum pcssimis lioininilius oiarc dociiil, M.iltii. vi. ct Uiic. x. Sic
et daunonil)US? Isa. xxiv, i>2 ('(itijrrt/a- : cigo vcrba Dci crcdila cl mcditata infoi'-
bu7ifur conqrrjalionr uiiiiis fasctsinhirum. maiit nos ad ])ct('ndum (jua' siint iiobis
Matth. XIII, 30 Collii/iteprinium zizanin,
: necessaria ad salulcin. Scd \crba Dci

* Al. dcest «gralia. »

:
—
'C.odic. Miizuiiujfi ha- ilas. 1) — ^"
Al. : a ol iii lueJio corcii.s tui —
hoiit « scx, » sed iiuiiKnif t.uitiim iii |>ni(cssu
:
^ .\i. di'<'.-»l : • uos.
lecliouis j)U'uas euiiuiciuul. —
* Al. : « ue ivcc-

XX.
 :

2n8 kvan(;klium .ioanms

amiita et implctii juvant nos ad moren- rimum et fnictum
afloratis, phirimum
dum : et ideo sulxlit : Qiindciimqnc vo- aflorfis ex hoc (|u»h1 ostis moi dis-
/ucrifis, prfrfis porsovorantor,
discroto, ci[tuli. Primo (luidcin hoiK! vivcndo :

ct /ief vof/is, liilVa xvi, '2[i Si auid jjefie- : .Mattli. XVI, opera vcstra bona, et
Viileant
ritis Piitrcm in nomine mco, anbit vohis. (jlorificenf Pafrem veslrum et hene do- :

H. In hoc clarificafus. Hic ponitur (jiiarta cendo, cx (]uo similiter iJeus glorificatiir.
ratio inlia'si(»nis, ijua' siimitur ox f^^loria Isa. xxiv, 1.") : /// doclriiiis (/lorifirafe
l'atris. ((innia opora nosfra ad Doi glo- Ucum. Kt xi.iii, 7 : Omnem (jiii invocat
riam roforro dchomus. l\sal. cxiii, i : 7io?ncnmcutn, in laudctn et cjloriam meatti,
Non nobis Domine, non tiobis, sed nomini crcavieuttt. \Lry;o Apostoli sunt terra illa
tuo da (jloriam. Corinth. x, 31I Siman- : qua? fructnin inulluin attulit, ut dicitiir
ducafis aut bibitis sivc alicjuid facitis; infra hoccap. Kfef/iciaminitnei discipuii,
omnia in gloriam Dei facite. Ostendit per inhffsionem ot caritatis fervorem.
ergo Dominus quod sumus in CiH'isto, Ila^c enim siint signa discipulatus Christi,
quia ex hoc fructificamus, et ex fructiti- scilicet inhaesio ad Christum Supra viii, :

cationc nostra Pater glorificatur uiide : 31 :Si matiserilis iti sermone mco, vcre
dicit In hoc ylorificatus cst Patcr mcus,
: discipuli tnei critis. Et ex hoc efliciuntur
idest ad gloriam Patris redundat, ut idonei ut ferant fructum doctrin*. Se-
plurimum fructum affcratis. Ponit hic cundo caritatis observatio Supra xiii, :

tria, ordine prcopostero, quae se invicem 35 Iti hoc

: co(jnoscent ottities cjuia tnei
consequuntur. Unumpertinet adinhaesio- discij)uli estis, si dilectionem habucrifis
nem, sciHcet, Efficiamini mei discipuli, ad invicem etc. Et ex hoc efliciuntur
quod idem est quod Manete in me. Kt ex idonei ut afferant fructum honorum ope-
hoc sequitur secundum, scilicet 67 rum. I Corinth. xiii, 2: Si habuero pro- <(

fructum jAurimum afferatis. Et ex hoc phetiam, et tiovetnm mtjsteria ottmia et

glorificatur Pator meus : quasi diceret omnetti scietitiam etc. » qua3 ibi ponuntur
Ad gloriam Patris est quod fructum phi- sine caritate nihil valere.

LECTIO II.

1. Sicut dilexit me Pater, et ego dilexi vos. 2. Ma- enim essent nobis, nisi quia fides dilec-
nete in dilectione mea. 3. Si prsecepta mea servave-
ritis, manebitis in dileciione mea. 4. Sicut et ego
tionem opcratur; nec diligeremus, nisi
Patris mei priecepta servavi, et maneo in ejus dilec- prius diligeremur. Et idco hoc benefl-
tione. 5. Hsec locutus sum vobis, ut gaudium meum
in vobissit,et gaudium vestrum imjjleatur. 6. Hoc est
cium commemorans dixit Sicut dilexit :

firjeceptum meum, ut diligatis invicem, 7. Sicut di-
exi vos. Majorem hac dilectionem nemo habet, quam
ut animam suam ponat quis pro amicis suis.
Supra moiiuit Dominus discipulos
\.
suos ut in eo manerent hic ostendit
quid sit in eo manere et hoc tripliciter. ; ly sicut importaret aequalitatem; et per
Primo quidemquod manere in eo cstma-
nerc in ejus dilectione secundo.ostendit ;
quodpra^ceptaejus servare, estmanerein
ejus(iilectione,ibi,5'< wr«ce/;/a
vcrifis, viancbitis iti ctilectione
me Pater, et ego dilexi vos.
Sed notandum quod ly sicut quando-
que denotat aiqualitatem naturae, quau-
doque autem similitudinem actionis.
: Ariani autem errantes volebant, quod
hoc quod.supcrius sa'pius exprossum est,
concludobant, quod esset miuor Patre.
Sed hoc est falsum; et ideo, secundum
mea serva- Augustinum, diccndiim, quod ly sicut
mca; tertio dicit similitudinem gratiae et dilectionis :

ostendit quod observatio caritatis sit ejus nam dilcctio qua discipulos,
Filiiis diligit
pra!ceplum, ibi, Hoc estjnxccptum ttieiim est quaedam siinilitudoejus dilectionis
etc. Circa primum duo facit. Primo com- qua Pater diligit Filium. Cum enim
memorat coUatum discipulis beneficium; diligere aliquem sit velle ei bonum,
secundo horfatur eos ad perseverandum, Pater diligit Filium secundum divinain
ibi, Mancfc iti dilcctione tnea. Dicit ergo naturam, inquantum vult illi infinitiiin
primo, quod hoc quod in Christo manemus, suum bonum, quod ipse habet, commu-
est ex ejus gratia qusBquidcm gratia est
;
nicando ei eamdem naturam numoro
eirectus diloclionis ipsius. Iliorom. xxxi, quam ipso habet. Supra v, 20 Pater :

3 : Iti caritafe jtcrjjetua dilcxi te. Ex quo ddigd bdiiuti, ctottinia deinonslrat ei quae
patet quod omniaopera nostrabona sunt ipse facit. etiam eiim secundum
Diligit
nobisex beneficiodivinaj dileclionis. Non humanam naturam. Useae xi, 1 Puer :
 :
,

CAPUT XV. 259

hrael, et dilexi eiim, et ex JEgypto vocavi 4. Exemplum autem ad hoc subdit,
filium meum. Et ad hoc scilicet ut simul dicens Sicut et ego Patris mei prxcepta
:

esset Deus et homo. Et ad nihil horum servavi. Sicut enim dilectio qua Pater
Fihus dilexit discipulos nam neque ad : diiigit cum, estexemphim qua
dilectiouis
hoc dilexit eos ut essent Deus per natu- ipse dihgit nos ; ita voluit quod obedien-
ram,neque ut essent uniti Deoinpersona; tia sua exemplum
obedientiae nostrse.
sit
sed ad quamdam horum simiHtudinem Christus enim per hoc ostendit quod
eos dilexit ut scihcet essent dii per par-
; mansit in dihictione Patris, quia per
ticipationem gratiae. Ps. lxxxi, 61 Ego : omnia, mandata ejus servavit. Nam et
dixi, Dii estis. II Petr. i, 4 Per quem : mortem sustinuit. Phil. ii, 8 Factus est :

magna nobiset pretiosn promissa donavit obediens Patri usque ad mortem, mortem
ut dimnae per hoc efficiamur consortes autem crucis. Ab omni peccato abstinuit.
naturgs. Item ut assumerentur in unita- I Petr. II, 22: Qui peccatum nonfeeit,
tem affectus quia qui adhgeret Deo, unus : nec dolus inventus est in ore ejus. (Juai
spiritusest: Corinth. vi, 17. Rom. viii, 39: intelhgenda sunt de Christo secundum
Quos prsescivit conformes fieri imaginis quod homo. Supra viii, 29 Non reliquit :

Filii sui, ut sit ipse primogenitus in multis mc solum, quia qux placita sunt ei, facio
fratribus. Sic ergo majus bonum Deus semper. Et ideo dicit Maneo in ejus :

Pater posuit Fiho secundum utramque dilectione, quia nihil in me, secundum
naturam, quam Fihus discipulis sed : quod homo, est dilectioni ejus contra-
tamen simile, ut dictum est. rium.
2.Manete in dilectione mea; quasi di- 5. Hsec locutus sum. Ne credant quod
ceret Ex quo tantum beneficium rece-
: moneat eos ^ ad mandata ejus servanda
pistis ex (hlectione mea, manete in ea, ut propter utihtatcm propriam, et non
scihcet me diligatis vel manete in dilcc- : discipulorum, dicit Hxc locutus sum :

tione mea, quia ego diligo vos, scilicct in vobis, scilicet ut mandata mea servetis
gratia mea, ut non excidatis a bonis quai propter bonum vostrum.
ut gau- scilicet
prdpparavi vobis. Et haic expositio magis dium meum in vobis sit. Amor enim est
congruit ut sit sensus Perseveretis in
: : causa gaudii unusquis^iuo enim gaiidet:

hoc statu, ut scihcet diligamini a me per de re amata. Deus autom so amat ot

effectum Corinth. vii, 20
gratiae. I creaturam, pra^cipiie rationalom, cui iu-
Unusquisquc in ea vocatione qua vocatus finitum bonum commuuicat. Christus
est, in illa permaneat. I Joan. iv, 10 : ergo dc duobus ab a-teruo gaudet scili- :

Qui manet in caritate, in Deo manet, et cet bouo suo ol Palris. Prov. viii, 30
(lo :

Deus in eo. Delectabar corum co ludens in orbc terra-

3. Si praecepta mea. Hic ostcndit quid rum. Itom de bono creatura> ralionahs.
sitmanere in ojus (hlectione et primo : Ihid. 31 : Delicix mex suut ^
csse cum
ostendit quod hoc est scrvare ejus maii- fliis ho?ninum, idost, iii boc (piod com-
datum secundo manifostat per exem-
; muuicor tiliis liou)iiiuin ot Av liis gaiulot
:

phim, Sicut et ego Patrismei prsecc-

ibi, ab a^teruo. Isa i.xii, (iaudebit super te
3 :

pla servavi; tertio cxcludit dubium, ibi, Deus tuus. Vult orgo Domiuus ut per
Ilsec lor.utus sum vobis nt gaudium meum obsorvauliam iuaudatorum suonim offi-
in vobis sit. Dicit ergo Manclc in dih'c- : ciamur parlicipos gaudii sui uiulo dicit : :

tione mea ; et hoc faciclis, si prxccpla Uf gaudiuin )nru/n, (juo scilicet ego
mca servaveritis sic enim mancbilis in : gaiidoo (lo diviuilalo moa ol Patris, 5/7 in

(rdectioiH! moa. Obscrvatio oiiim iuaiKla- mdus : (|uod uil osl aliiid qiiain vila
torum ost olloctiis (hviiia' dilocliouis, uou a'lorua, (|ua' osl gaudiiim {\{' Ncrilalo, ul
sohim ojus qua nos Doiini diligiuius ', Aiigusliuus dicil (|uasi dicoret ; : 1 t

sed cjus (|ua ipse (iiligit nos. Ex hoc enim hahoatis vitam a'loruam. Joh xxii, 2S :

quod ii)se diligit nos, movot nos ct " Tunr supcr Omnipotcntc dciicns nfflucs.
adjuvat ad iuiploiuluin niaiidala ojus, Ft ipiudiuui rrstrum, (|U() ogo gautloo do
qua; iuiplori uou |)ossuul uisi poigraliaiu. huiuauilato moa, rrplrutur. Nani hoiia do
1 Joan. IV, 10 /fi hoc est cnrilas, nan : (|uihus nos gaudomus, aut suut iin|)oi-
quasi ju)s di/excrimus Dcum, sed quoniam focta, aut imporfoclo hahoutur;ot idoo
ipse prior dHc.iit nos. gaudium iii luif \ila plouuin osso uoii

'
Al. : » ([iia (lili^imus. • — Paiin. omillil : Al. : (( nos. » — * .VI. decst : • simt.
« Deuin. •> — ^ Al. oiuilUtur : (( movcl iios. • —
 i>OU EYAMJELiUM JUANMS
pofrst. Tiinc aiitem i^jomim eril quando 7. Sicut dilvxi. Ilic manifestnl pcr
|uMriH'ta Imiia perfi-cto conseciuemur : e.\emplum(]uoui()(lopr(>.\imum(iel)eamus.
)>\\\[[\\, \\\\ '1\ : Intra in (jniuliuin doniini (iili^'(>re, ila scilicel quouiodo (lliristus
tui. dilexil uos ordiuate, et eriicaciter. (trili-
\j. Iloc est prxccptum. Hic ostcndit nate (juidem, (juia uil iu nobis dile.xituisi
Domiuus qua' sint pra^ccpta ejus et : Deum, el in ordine ad ipsum. Eccli. xxiv,
l^riino jtropouit (|uid sit pra'ceptum suum; :2i : E(/o nidlcr pulclirx dilcclionia etc.
secundo iuducit e.\em[)linu, ibi, Sicut Klticaciter aulem, quia intantum dilexit
diieaivos ; tertio commemorat benelicium, ut semetipsum pro nobis traderet. Epbes.
ibi, Vosamici tnci cstis. Praiceptum autem v, 2 : Dilexit nos, ct tradidit scmctipsum
(juod pouit, est [)ra*ceptum caritiitis, (juod jjro ju)bis ohldtioncm et liostiam iJeo i?i

ser\ari vult. JJoc est, iuquit, prxccptum odorcni suacitntis. .\os ergo debenuis
mcum ut diliijatis inviccm. proximos diligere, scilicet sancte ad
Sed cum sint alia pra^cepta Domini in bonum, et efficaciter, scilicet ut dilectio-
sacro eloquio, quieritur quare solum nem opere ostendamus. I Joan. iii, 18 :

observatiouem carilatis dicit esse prai- \o}i diiigamus verbo nequc lincjua, sed
ceptum suum. Ad quod, secundum Gre- opere etveritate. Majorem hac dilcctionem
gorium, dicendum est, quod caritas est nemo habet quam ut animam suam
radix et fmis omnium virtutum. Hadix ponat quis pro amicis suis. Hic oslendit
quidem, quia ex caritatc confirmata in efficaciam dilectionis, quae est ut quis
corde bominis movetur homo adimplenda mortem sustiueat pro amicis, quod est
omuia alia prsecepta. Rom. xiii, 8 Qui : signum maximai dilectionis.
diligit proximum
legem implevit. Ergo , Sed contra hoc objicitur, quod majoris
omnia pra^cepta quasi ad lioc ordinanfur dilectionis siguum dicitur quando aliquis
ut homo benefaciat proximo, et non animam suam ponit pro inimicis suis, ut
molestet eum quod quidem potissime
;
Christus fecit. Rum. v, 8 Commendat :

ex caritate fit. Fiiiis autem est, quia
omnia pra.^cepta ad ipsam ordinantur, et
m sola caritate solidanfur. I Tim. i, 5
Fiiiiat prxcepti est caritas. Dicit ergo
Hoc cst prxceptum meum,
2«i7'c(?wi;quasi scilicet A caritate omnia
procedunt sicut aprincipio, et in caritate
heus caritatem suam in nobis: quoniam
cum adhuc peccatores essetnus, secundum
: tempus Christus pro nohis mortuus cst.
: Ad quod dicendum, quod Christus non
ut diligatis posuit animam suam pro nobis inimicis,
: ut scilicet inimici remaneremus, sed ut
amicos efficeret vel licet non essent
:

omnia ordinantur sicut in finem. Nam, amici quasi amantes, erant tamen amici
sicut dicit Gregorius, ut multi arboris ut amati. Est autem manifestum quod
rami ex una radice prodeunt, sjc multaj maximae dilectionis ^st signum, propter
virlutes ex una radice generantur nec : amicos animam ponere quia in ordine :

habet aliquid viriditatis ramus boui ope- diligibilium quatuor ordinata sunt. sci-
ris, si non manet in radice caritatis. licet Deiis, anima nostra, proximus, et
Sed cum Matth.xxii, dicatur, quod non corpus nostrum. Et Deum debemur dili-
solum sedefiamproximi
in dilectione Dei, gere super nos ipsos, scilicet animam
peudeat lex ef 1'rophefav, quare solum ct corpus ct proximum dare debemus.
hic de dilectione proximi mentionem Pro anima aufem nostra corpus est po-
facit? Sed dicendum, quod unum inclu- nere, noii tamcn eam dare. Pro proximo
ditur in alio ; qui enim diligit Deum, autem vifam corporalem et corpus debe-
necessc cst ut proximum ef ca qua3 sunt mus exponere pro salute proximi et :

Dei diligat: licetenim objecfasinf diversa, ideo, cum potissimum

vita corporalis sit
tamenipsiactussecundumconsequentiam quod nos post animam habeamus, ideo
sunt uuum. Est autem duplex ratio quare pofissimum est ipsam exponere propter
magis de dilecfioni proximi ([uam Dei proximum, et majoris dilectionis si-
mentionem facit. Inascilicet, quia iuhoc gnum. Joan. iv, U ; In hoc apparuit
1

intcndit cos instruere, et iuuucerc quo- caritas Deiin 9iobis,quoniam luiium suum
modo proximos a^dificent, ef ([uomodo unigcnitwn jnisit Deus in mundum, ut
fortcs fieiruf ad tribulalioues pers(!ciito- vivamus per cum.
rum [jerferendas ; ct ad utruuuiue caritas
proximi uecessaria est.
 :;;

CAPTIT XV. 261

LECTIO III.

1. Vos amici mei estis, si feceritis quse ego prse- Deum, et mandata ejus non custodit, men-
cipio vobis. 2. Jam non dicam vos servos, quia ser-
vus nescit quid facit Dominus ejus. 3. Vos autem dixi dax cst.
amicos, (juia omnia (lusecumque audivi a Patre meo, 2. Ex parte autem Christi ponitur ami-
nota feci voi)is. 4. Non vos me eietfistis sed ego
elegi vos Tj. Et posui vos ut eatis, et fructum affe-
:
;
citise signum, cum dicil, Jam non dicani
ratis, et fructus vester maneat. 6. Ut (juodcumque vosservos. Kt primo excludit quod videtur
petieritis Patrem in nomine meo, det voliis. 7. Hccc amicitia^contraiium secundoponit verae ;
raando vobis, ut diiigatis invicem.
amicitia? signum, ibi, Vos autcm dixi
amicos etc. Amicitiw autem contrariatur
Supra Dominus monuit nos ad di-
1. servitus primo excludit servitu-
; et ideo
lectionem fraternam et hoc exemplo ; tem, dicens :Jam nou dicam vos scrvos
sui hic ostendit discipulis beneficium
: quasi dicat : Etsi oUm fucritis quasi servi
prsestitum, per quod obligati erant ad sub lege, nunc estisquasi liberi sub gra-
Christi imitalionem sciUcet quod Chris- : tia. 15 Non accepisiis spiritum
Rom. viii, :

tus eos ad amorem suum assumpsit. Kt servitutis itcrum in timore ; sed acccpistis
primo ponit amicitiae signum secundo ; spiritum adoptionis filiorum. Secundo
subjungit causam, ibi, Nonvns me elegis- subdit rationem, dicens Quia servus :

tis etc. Ponit autem duplex amicitiae si- nescit quid faciat dominus ejus servus :

gnum unum ex parte discipulorum

:
;
enim est quasi extraneus a domino.
aliud ex parte sui, ibi, .Jamnondicam vos Supraviii, 33 Servus non ynanctin domo :

scrvos. Signum autem ex parte discipu- in gelernum. Extraneis autcm secreta

lorum, quod sunt amici Christi, est ob- committenda non sunt. Proverb. xxv, 9 :

servatio mandatorum ejus : unde dicit : Secrctum extranco ne reveles. Unde nuiic
Vos amici mei estis, si feceritis qiise ego servis sccreta committenda non suiit.
prxcipio vobis quasi diceret Usque ;
: Potest autemhoc ad pra^cedcntia sic con-
modo monui vos ut diligeretis invicem; tinuari. Possent discipuli dicere, quod si
sed modo moneo et dico de amicitia ves- servamus praeceptatua, sumus amici tui
tra ad meipsum. Potest autem hoc quod sed - servare pra^cepta cst magis servitu-
dicit, Vos amiei mei cstis, dupUciter intcl- tis quam amicitia^ : et idco hoc exchidcns
Ugi, secundum quod amicus dupUcitcr di- Dominus dicit : Jam non dicam vos ser-
citur, scilicet qui amat, et qui amatur ct ; vos.
secundum utrumque, verum est quod Sed dubitatur hic. Cum ipsi .\postoli
subdit Si fcceritis qux ego prxcipio vo-
: dicant sc scrvos Cluisli; sicut llom. i, i :

bis. Et qui Deum amant, mandata iUius Paulus Apostolus scrvus C/tristi Jcsu
scrvant quia cum amicus (Ucatur quasi
;
et David, Ps. cxviii, 1:25 Scrvus tuus cgo :

animae custos, ut Gregorius dicit, nou sum eliam ipsi (lui introduceudi sunt
: et
immerito qui vohintatem Dei in pra'cop- in vitam a'tcrnain Mattli. xxv. 1\\ : .

tis ejus custodit \ amicus ejus vocatur. Kuqc scrvc bmic ct fulclis..... intra m gau-
Item, (|uos Deus amat, mandata Dc.i sgr- dium domini tui : {\\\u\ est hoc quod
vant inquantum conferendo eis gratiam
; Dominus dicit : Jam non dicam vos ser-
suam, a(ijuvat adservandum Deus ouiin : vos ;
•>

nos amando, facit snos (Uhjctores. IMo- Diibilatur cliam dc lioc : (iiiia ciim
verb. vui, 17 Ego (liligcntos me diligo : : frc(jii('nl('r (loniini scrvis suis sccrcta
non quasi prius fuerint diUgontes s(>d ; rcvclcnt, ct ctiain Dcus .\mos, iii. 7 : :

quia ipse eos diUgcMites facit (Uligendo. Non facifit Deus vcrbum, nisi rcvclavcris
Sod scieiKhmi, (|no(i niaiidatornm oh- srrrctum suum ad scrros suos Prophclas :

servalio noii csl (Uvina' amicitia' caiisa, iioii vidctnr vcriiin (juod hicdicil Scrvus :

sed signum scilicetet (|uod Deus (iiligat: twsrit quid faciat dnminus cjus.
nos, ct quod ik^s diliganuis oiini. Sa- U('S|)on(ioo diccndiim. sccunduni .Vu-
picnt. VI, lU: Diloctin illnis custodia lc- giisliiiiini, (jiiod S('r\ilus pnqiric cx
gumest. I Joan. ii, \ : Qui di.rit sc umarc tiiuorc crcaliir. Ksl aiitcin diinlc.v limor :

* Al. : « cu3to(iivit. » — * Al. omillitur : « scct. »

262 EVANORLirM .lOANMS.
soilicct servilis, (juem expellit *
oaritas : pria voluutato per amorem inclinata et ;

l.Ioan. IV, 18 Tinior tion cstin caritnte:

:
ideo Dominus secreta sua revelat eis.
alius est tinior lilialis, qni ex caritato Sed de malis servis verum est (juod ncs-
f,-eneratur, (piia timct perdero quis^piod cinut (piid laciat domiuus eorum. Sed
amat (jui erffo Denm amat,* timet (Mim
;
qua' ^unl illa (juaj nesciunt? Illa proprio
per(l(Mt> et liic esttimor bonus etcastus,(ie quae in nobis Dous facit. Omnia enim
qno (iicitnr in Vs. xviii, 10: Timor Doniini bona quae facimns, Deus in nobis opcra-
sanctus iicrnianct in s.vcn/iim Scccn/i. Et tur. Isa. XXVI, et IMiil. ii, I.'] Dperatur in :

secundum lu>c sunt (Ina^ servitutes. Una no/iis et ve//e ct pcrficere. Scrvus ergo
qna- procedit ex timoro flliali et secuu- ;
malus ox supcrbia cordis sui obtenebra-
dum hanc sorvi sunt justi omncs, et filii tus, dum quod facit, sibi attribuit, nescit

Dci, ut objicicbatur. Alia servitus est quid faciat dominus cjus.

qua' proccdit ex timorc poena^, ct contra- '.i.y^js autem dixi amicos. llic ponit

riatur dilectioni et de hac dicit ; Ja?n non

; verum signum amicitiae ex
parte sua.
dicam vos servos. quod est qnia quaecumque audivi a Patre
Sciendum cst ctiam, quod servns meo, 7iota fcci vobis.\crum cmm amicitiae
proprie est qui non est causa sui lihcr : signum est quod amicus amico suo cordis
vero qui est sui causa. Est ergo difrcrcn- sccreta revcjlet. Cum enim amicorum sit
tia intcr operationes scrvi ct libcri quia : cor unum ct anima una, non videtur
servus opcratur, causaalterius liberau- ;
amicus cxtra cor suum pouerc quod amico
tcm causa sui operatur, ct quantum ad revelat. Prov. xxv, 9 Causam tuam :

causam finalem operis, et quantum ad tracta cum amico tuo, Deus autcm fa-
causam movcntem nam libcr propter : ciendo nos participes snae sapientiae, sua
se opcratur, sicut proptcr finem, et secrcta nobis revclat. Sapient. vii, 27 :

a se operatur, quia propria vohintate Per nationes in animas sanctas sctransfert,

movetur opus scd servus nec propter se;
operalursedproptcrdominum,necascscd
a domini voluntate,ct quasi quadam coac-
tione. Sed contingit aliquando quod ali-
quis servus operatur causa alterius, sicut
causa fiuah operatur tamen a se, inquan-
;
tum sc movet ad opusbona
amicos Dei et Prophetas constituit.
Sed dubitatur hic primo, quae ct qua-
Hter Filius a Patrc audit. Quod quidcm
plurics jam manifestatum * est. Cum enim
audirc sit scientiam ab alio acciperc,
audire Filium aPatrenihil aliud cst quam
: et haec est scientiam ab eo accipere scientia autem ;

servitus, quia cx caritatc movctur ad Filii cst ejus essentia Filium ergo :

bona opera facienda scd non opcratur ; audirc a Patre, cst accipere essentiam
propter sc quia caritas non quarit quae
:
ejus ab eo.
sua sunt, sed quae sunt Jesu Christi et Dubitatur etiam de hoc quod dicit :

salutis proximorum. Qui autem omnino Omnia quaecumque audivi a Patre meo,
causaalterius opcrantur, sunt mah servi. nota feci vobis. Si crgo omnia eis nota
Patetergo quod discipuli servicrant, sed fecit, sequitur quod tot sciebant discipuli

boua scrvitutc, qua? ex amore procedit. quot et Filius. Responsio. Diccndum,

Ad secundam qua^tioncm dicendum, secundum Chrysostomum : Omnia qux-
quod ille servus qui movctur solum ab cumque audivi, quae scilicet vos audire
alio, et non a se, habet sc ad movcntem oportebat, nota fcci vobis ; non autem
sicut instrumentum ad artificem. Instru- omnia simplicitcr. Infra xvi, 12 Mu/ta :

mcntum autem communicat cum artificc habeo vobis diccre, qux non potcstis por-
in opere, sed non in operis ratione. Sic tare modo. Vel dicendum, secundum
ergo et tales servi participant solum ' in Augustinum, quod Dominiis propter
opcre sed quando scrvus opcratur cx
;
ccrtitudinem diccndornm utilurpraeterito
propria volunfate, neccsse cst qnod ra- pro futuro ut sit sensus; Omnia qux- :

tionem operis sciat, ct quod revclcntur cumque audivi a Patrc mco, nota feci
ei occulta, per qua^ ea scire possit quae t'0^w;idcst, faciam in plenitudine, dequa
agit. Eccli. xxxiii, 31 : Servics si cst tibi dicit Apostolus Corinth. xiii, 12: Tunc
I

fif/e/is, sit ti/ji f/aasi anima tua. Apostoli cofjnoscam sicut ct coynitus sum. Infraxvi,
autem, ut dictum est, a se movebantur 25 In i//o dic pa/am de Patre meo an-
:

ad bona opcra facicnda, scilicet cx pro- nuntiabo vobis, quando scihcet introducet

' Al. : « expulit. » — * Parm. omittit : < qui — Al. : « raanifestum. »

ergo Deum amat, etc. » — ' Al. : « nonsolum.»
 :

CAPUT XV. 263

nos ad visionem Patris. Omnia enim quai duplex Dei dilectio. Una aeterna qua prae-
scit Fiiius, scitPater. Quarido ergo reve- dcstinamur Ephes. i, 4 Eleijit nos in
: :

laliit nobis Patrem, rcvclal)it omnia quae ipso anle mwidi constitutionem. Alia tem-
scit, et id quod scimus. Vel dicendum, poralis, qua ab ipso vocamiir, quae nihil
secundum Grcgorium, et melius Ejus- : est ahud quam executio aiternat prcedes-
dem rei potcst haheri cognitio perfecta tinationis quia quos : elegit praedesti-
et imperfecta sicut in scicntiis apparet
; nando, hos etiam clcgit vocanJo. Kom.
quod qui scit principia omnia unius VIII, 30 Quos prxdestinavit, lios et voca-
:

scientisB, dicitur scire scientiam illam, vitelc. Luc. VI, 13: Eiei/it duodecim, quos
sed imperfccte eam scit. Unde qui docet et Aposto/os nominavit.
aliqua principia alicujus scicntia;, potest Sunt autem aliqui dicentes electiouem
dicere se docuisse scicntiam illam, quia Dei temporalcm ex merilis electorum
omnia qua». sunt scicntiae illius, sunt in causari. Sed hoc est contra quod hic dici-
principiis ejus virtute; sed illam eamdcm tur. Nam si ideo clegit te quia bonus eras,
scientiam pcrfcctius scit quaudo conclu- nonautcm poteras bonus esse nisi honum
siones singulas, quae virtute erant in eligeres hoc autem bonum potissime
;

principiis, novit. Sic ergo et de divinis est Deus ergo primo elegisti bonum,
:

potest habcri duplcx cognitio. Una im- quod est Deus, qiiam eligereris. Sed Do-
pcrfecta: et haec hahetur per fidem, qua? minus dicit contrarinm Xon vos me ele- :

est praelibatio illius futurae beatitudinis et (jistis, sed ego elei/i vos. Xon ergo dicen-
cognitionis quam habebimus in patria. dum, quod aliquod bonum ex parte nos-
Heb. Est autem fides sperandarum
XI, 2 : tra totalitcr praecedatelcctionem Dci. Dico
substantia renim, aryumentum non appa- autcm aliquod bonum par-
totaiitcr : (juia
rentuim. Undc de hac cognitione dicit licularc in nobis cxistens, potcst esse
Omnia noia feci vo/j?s, scilicet in fide, causa alterius boiii nobis dandi, et hoc
secundumquamdam praelibationem, sicut altcrius; cum sit quidam ordo in divinis
concUisiones virtutc sunt in principiis. donis sed univcrsalitcr nihil potcst esso
:

Unde dicit (Ircgorius « Omnia quae nota : causa ct j)raH'cdcrc divinam cleclionom :

facit servis suis, sunt gaudia interna?
caritatis et festa superna? patriae, quae
quotidie mentibus pcr aspirationem sui
amoris imprimit dum enim audita
superna coelcstia amamus, amata jam
novimus quia : ipsc
quia omnia bona sunt nobis a Dco. Scd
dc aelerna clectione adliuc magis erro-
neum - esset dicere, quod ab electiono
: nostra praBccdcretnr. Kncrunt tamen ali-
qiii qui dicerent, quod mcrita nostra
amor notitiaest. pra»ce(lentia siint causa illius electionis :

4. Non vos me elegistis. Hic ponit ami- et hic fuit err(3£0risenis, qui dixit ani-
citiae causam. Consuetumest autem apud mas hominum simnl fiiisse croatas a'qua-
homines ut unusquisquc sibi attribuat les : et quibnsdam stantibiis, qua^clain
causam amicitiffi. Eccli. xxxvii, 1 Om- : miiius (piaMJani magis poccavcrunt
ct ;

nis amicus dicit Et ego amicitiam copu- : et ideo qua^dam mcriiorunt liaboro gra-
lavi. Et sic multi attribuunt sibi divinae tiam, (iua'(lam non. Sed contra hoc est,
amicitia? causam, dum sibi i)rinci|tiiim qiiod Domiims dicit \<)n ros me rln/istis. :

bonorum 0[)(!rnm attiibuunt et non DtM). Alii antcm (iicunt (piod vcriim ost (luod
Et Dominus hoc cxcludcns dicit : }son iiKMita in actu oxistontia non suiit causa
vos me elegistis Ouisquis : (piasi dicat : praMlcstinationis : sod pra'oxistontia iii
ad hanc dignilatcm amicitia! vocatus csl, piiosciontia Doi ; dicfntcs. (iiiod (jiiia

iion sibi causain amicilia' atlribnal, scd Dousscivil alitiiios bouos fiilnros ot boiio
milii (Miin ad hot' (iligcnli. El piinio po- usiiros gralia, itloo proptisuit ois gratiain
nit gratnitam I)(m chictionem
* sccundo ; so tlalurum. Sed hocessot, siMjuorotur
si

exponit ad (piid (dignnlur, ibi, Et /losui (|iit>(l itloo ologit nos, tiiiia pra'scivit nos
vos, ut calis et frurtuni nffrratis. JMcil i|)siiin oloclnri)s. Kt sic cloclio nt)slra
crgo \on vos nu: rlci/istis, nl sciliccl cgo
:
pi.ovia ossct oloclioui tlivina', tinod csl

cssem amictis voslcr Sed ego olei/i rna, : coiitra soiitoiiliam Domiiii. '

ut facorem ainicos mcos. .loaii. i\. H» I : Sod forsitan dicorot alitjiiis 0'I'T* oh'»'- :

Non quasi nos di/r.rrriuius Druui, srr/ i/iin- lit) |)t)lcral cssc. tpii nihil cramiis cf inilla

ninui i/)sr /irior di/r.nf nos. Est aulcm intcr nt)s orat [)ra'ciniiicntia .' Sctl onin

* Al. : « proponil. « — ' Al. : « orrortMii. i> — ' Al. : « sultstnnli.im. •

20 4 KVANr.KLIlIM JOANNMS

qui dicit liujiismodi, niodus elec- (iccipit his. Dicit orgo : Posui vns;\A&%\, dedi vo-
iiouis lumian.i' sccunduni (jucm crcdil
' his ordincm in Kcclcsia mcji, I (lorintii.

csso dectioncui di\ inaui. Scd alitcr ct xu, 2H ; P(jsi(i( iJeus in Krclesia primuni
alitor se hahout quia oloctio noslra cuu-
: ijuideni Aposto/os etc. Item /josui vos ;

satur ex hono jam |)ri»^oxistente sed ; idost, nrmitor vos disposui. Cen. i, 10 :

ol(>ctio divina ost causa inMuonti.-i' m.ijo- Ferit Drus luminnria mnqna, ot posuit en
ris l)oui iu uno (luam in alio. Cuui cniui in /irnuimento ca-li. Judic. v, 2'J Stcllx :

eloctio sit actus voluntatis
quod divorsimodo voluntas Doi
uis se hahoul ad hona, sic divcrsus ost
eloctionis corum modus. Voluutas autem
Doi so hahot ad honum crcatum ut causa
cjus. Sapien. xi, 26: Quomodo potuissent
illa essc, nisi tu voluisses? Kt sic honum
: secundum manrntcs in ordine el cursu suo adversus
ot homi- Sisaram pugnavcrunt. Positio enim ordi-
nem ot lirmilalom imporlal. Posui, in-
(|uam, ad Iria. IMimo quidcm ad oundum:
undo dicit, l't catis, per mundum discur-
rondo, ut totum convortatis ad fmem.
j\hirc. ult. Euntes in mwulum iiniver-
15 :

derivaturad ros creatas cx vohintate Dci. sum, prxdicatc Evanfjclium omni crca-
Uude Deus aliqucm altcri pra^eligit, in- turx. Vel ut catis, idest proficiatis de vir-
quantum plus ei de bono influit quam tute in virlutcm. Psalm. xxxui, 8 Ibunt :

alteri. Voluutas autem hominis movetur dc virtutc in virtutem videbitur Deus deo-
:

ad aliquid ex hono pra^cxistentc apprc- rumin Sion. Osea^, ult. 6 Ihuntramiejus :

hcnso : ct ideo oportot in clcctionc nos- ut Libani. Secundo ad fructum atrcren-

tra unnm honum prseexistcrc alteri. Ideo dum unde : Et fructum afferalis sci-
dicit,
autom Densunimagis quam alteri honum hcet convcrsionis fidelium,] quantum ad
iufluitut rckiccat ordo in rehus sicnt : primum iter. Rom. i, 11 Utaiujucmfruc- :

apparet iu rehus naturalihns', quod mate-
ria prima quantum
miler disposita ad omnes formas. Ipsae
etiam rcs antequam sint, non sunt dis-
tuin habcam in vobis, sicutct in ccterisgcn-
cst dc se, est uuifor- tibus. Vcl fructum spiritualem interio-
rem, quantum ad sccundum iter. Gal. v,
22 Fructus autem Spiritus est caritas,
:

positae ad hoc vcl illud csse scd ut ser- ; gaudium, pax etc. EccU. xxiv: Florcsmci
vetur ordo iu eis, diversas formas et di- fructus honoris et honcstatis. Tertio ut
versum esse sortiuntura Deo. Et simiUter fructum afferant qui non perdatur per
in creatura rationali quidam cliguntur ad mortem seu peccatum unde dicit Et : :

gloriam^ quidam reprol)antur ad pcenam. fructus vestcr maneal; scilicet, congrega-

11 Tim. II, in }\ovil Dominus qui sunt
: tio fidelium in vitam a^ternam perducatur.
ejus... In magna cnim domo non solum et fructus spirituaUs magis proficiat. Su-
sunt vasa aurea et argentea, sed et lignea pra IV, 36 Et fructum congregat in vi-
:

etquaedam quidem in honorcm,

et pctilia; tam scternam.
qusedam autcm in contumeliam. Et sic 6. Quidquid petieritis. Hic ostendit
apparet diversus ordo dum in quihus- : quod elegerit ad aliquid recipiendum, sci-
dam rehus relucet Deimisericordia, quos licet omnia quae pctierint; quasi diceret :

ahsque uUis mcritis pra^cedentibus ad Posui vos ad hoc ut essetis digni recipere
gratiam pra^parat in quihusdam Dei jus- ; a Patre in nomine meo. I Joan. iii, 21
titia, dum eos ex propriis culpis, citra Si cor nostrumnonreprehenderitnos, fidu-
condignum tamen, deputat pcEnae. Sic ciam habcmus ad Deum ct quidquid pe- ,

ergo elegi vos ab aeterno praedestinando tierimus, accipicmus ab eo.

et vocando ad fidem cx tempore. 7. Ilcec ma7ido. Ilic assignat rationem
5. Ad quod autem cos elegit, subdit rerum quae dixit. Possent enim ^ dicere,
conscquenter cum dicit * Et posui vos : quare haec omnia Christus diceret eis.
nt eatis et fructum afferatis. YA]iY\mo ^o- Unde Dominus respondens dicit : Hxc
nit ad quid elogerit sccundo rationem ; mando vobis, ut diligatis invicem ; qnasi,
dictorum assignat, ibi, IIoc mando vobis, omnia quae dico, sunt induceutia vos ad
ut diligatis invicem. Circa primum duo dilectionemproximorum. I Timoth. i, 5 :
facit. Primo ostendit quod elcgit ad ali- Finis prseccpti est caritas. Vcl dicendum,
quid agendum sccundo riuod elegit ad ; secundum Chrysostomum, quod possent
a\\{\n\(\ T{ic\\)\(i\\(\nm., \h\, (jt quodcumque discipuli dicerc : Dominc, cur nohis tot
peticritis Patrcm in nomine meo, dct vo- dc dilcctione tua commemoras? Numquid

' AI. : « sed eum qui hujusmodi decipit, mo- a materialibus. » ' AI. — (( dicens. > — " Parm.
dum scilicet electionis humanae. » — * Parm. : « posset enim quis. »
 ,

CAPUT XV. 205

ut improperes? Sed Dominus dicit Non, : habemus a Deo, ut qid diligit Deum, dili-
immo ut incitem vos acl dilectioncm^
f/at et fratrem suum.
proximi. I Joan. iv, 21 Hoc mandatum :

LECTIO IV.

1. Si mundus vos vos odit, scitote quia prio- me dum Augustinum, nondebent semembra
rem vohis odio habuit. 2. Si de mundo fuissetis,
mundus cjuod suum erat diligeret. 3. Quia vero de supra verticem extollere, necrecusarc se
mundo non estis, sed ego de mundo, prop-
elegi vos in corpore esse, nolendo mundi odium
lerea odit vos mundus. 4. Mementote sermonis niei,
quem ego dixi vobis. Non est servus major domino sustincre cum cai^ite. Mundus autem (hi-
suo. 5. Si me persecuti sunt, et vos persequentur. Si phciterjiccipitiir. (^Uiandoque qiiidem in
sermonem meum servaverunt, et vestrum servabunt.
bonum, pro qui l)cnc vivunt iu mun(h).
liis
6. Sed ha;c omnia facient vobis propter nomen
meum,quia nesciunt eum qui misit me. II Corinth. v, 19 Dcus erat in Christo,
:

mundum reconcilians sibi. Quaudoqiie

Posita similitudinc vitis et palmi-
1. autcm in mahim, scilicct pro amatoribus
tum, et explanata quantum ad inhaesio- mundi. Joan. v, 10 Mundus totus in
I :

nem palmitum ad vitem, hic consequen- maligno positus est. Sic crgo totus mun-
ter explanat eam quantum ad ipsorum dus totiim odit miinflum quia amatores :

purgationem, quae fiitura erit per tribula- mundi, qui siint pcr totum muiKliim diC-
tiones. Consolatur eosergo Dominus con- fusi, odiunt mundum totum, idcst Ecclc-
tra tribulationes quas passuri erant et : siam bonorum per totum mundum robo-
primo rationes ex quibus eos consolatur ratam.
proponit; secundo ipsas rationes exponit, 2. Si de mu)uIo fuissetis. Ilic ponitur
^bi, Mementote sermonis mei etc. tertio ; secunda ratio sumpta cx causa odii.
excusationes perscquentium excludit Quando cnim qiiis odinm arunijus sustinct
ibi, Si non vcnissem, et eis locutus non propter culpam suam, dolendiim est et
fuissem, peccatum non haberent. Ponit tristandum sed quando propter virtu-
;

autem duas rationesad eorum consolatio- tcm, gauchuidiim. Primo crgo ostoudit
nem quarum una sumitur ex exemplo;
: qu« sit causa quarc ahqui diligiintur a
secunda ex cauna, Si dc mundo fuis-
ibi, mundo secundo ostendit quare Apostoli
;

setis etc. Consolatur ergo eos Dominus a muudo odio habentur, ibi, Quia verode
exemplo sui, qui et passus est persecu- mundo non cstis... /n-optcrca odit vosmun-
tioncs tyrannorum : unde dicit : Si mun- dus. Causaautcm (|uarc aiifpii (iiliguufur,
dus vos odit, scitote fjuia me priorem vobis est similitudo coriim ad muiKiiiin : imde
odio habuit. Sciendum est enim, quod dicit : Si de mundo fuissctis, niundus
sicut omnium bcncficiorum principium quod suum crat diliycrct. Omne simile,
estamor, ita ct pcrsccutiouum omnium sibi similc diligit. Ecch. xiii, 20 : Oninis
principium esl odium : ct idiio Dominus caro ad similc sibi coftju/u/rtur. Kt ido»)
pra>nuntiat eis odium futurum. Matth. muiidiis, amatorcs muiidi diliguut
idest
XXIV, 9 Odio critis omnibus hominibus.
: muudi amatorcs undc dicil .SV
: de :

Luc. VI, 23 lieati eritis cum vos ndcrint

: /iiundo fuissrfis, id(>sf sc^puMiffs muu-
homines ctc. Dicit crgo Si mundus vos : duni, mundus qiiod suu/n rrat di/iijerrt,
odit; idest, futurum quod muiuhis vos
cst sicut suos, et sibi similes. Siipra viii, 7 :

odio habeat, ot manifestal)it odium suum Aon /)ofcst muiidits odisse vos; me autem
persccpicndo vos; scitoto quia nw prio- odif. I Joan. iv, 5 : I)r )tiundn sinit : idrn^
rcm odio habuit. Supra vii, 7 : 'Son potvst dc ttiutido /oquiiiitur, rf ttiundits ros attdif.
mundus odisse vos; me autcm odit. Scd Scd confra, Vov muuduin intclligif hic
ha^c est graiuhs consohitio justis ad forli- Dominus priii('ipcsmundi,(pii porsecufnri
ter sustiiMMidum pcrsccufioucs. Ih>b. xii, crant .\i»osfolos scd ipsi iidcm i^rincipcs
;

3 :Rccoijitatc cuni (jui taloni susfi/iuit a p(MS('(|uuuturali(iuosmuudanosiiivtMitos,

peccatoribus adrcrsus sctnctipsuni coiitrn- pula iioiniciilas »>t liitroU(>s : «>rgo inundiis ^

dictioncni, iit nr fatiipnnini, animis dcfi- iitiii diligit (piod siiiiin (>st, siciil iiec .Vpos-
cicntcs. I Pclr. ii, 21 Christus passus rst : tolos.
pro nobis, vobis rc/inr/ucns c.reni/duni, ut U(>spondco. Dict>udum csf. tjiitMl ost
scquaniini vcstiyia cjus. Et iilco, secun- repcrirc alitiuid piirc boiium; scd pure

* Al. : « invitom. » — ' .\1. : • Df mundo uon sunt, ct ideo, etc. »

 ;

206 RVAN(iELIUM JOANNIS

malum nihil iiivonifiir, cum subjeotuui iion est rei concupita", sed concupisccn-
mali sil bouum. Malum orgo oulpa» luu- tis : propter hoc cnim quis hoc amore
(latiir iu Iwmo ualiira'. IIiulo uou jxttcst aliqiicui diligit, in(|iiantiinn est sibi ntilis,
arK|uis lioiuo csso pcccator el malus, ut dictiiin idco inagis diligit in
(;st : et
qiiiu lialtcat aiiciuid Itoui. Sic. ergo secun- hoc se (juam illum sicut qui diligit vi- :

(lum maluiu (luod liabent, scilicet iuOfle- niiiu (jiiia cst sibi delcctabile, sc potius
litatcin. pcrliiicntad miiudum, et odiunt ([iiain viuiim diligit. Sed amor amicitia^
Apostolos ct cos (lui (lc inundo non siinl; cst j)otiiis lei amata- (jiiain amantis (jiiia :

scd secnnduui bouiim (jiiod liabeut, non diligit aliquem proj)ter ij)sum dil(;ctum,
siiut dc miiiido, et odio habent eos qui non propter ipsum diligeutem. Sic ergo,
de mundo suut, scilicet fures ct hitrones, qiiia in amore amicitia^ similitudo causa
et cetcra liujusmodi. Eront tamen aliqui cst amoris, dissimilitudo causa odii
in mundo heue viventes (jui Apostolos : iude quod mundus odio habet quod
'
est
diligebant, eorum facta approbando. suum non est et sibi dissimile, et diligit,
-

Sed adhuc magis videtur dubium esse: idest dilectione amicitiae, quod suum est.
quia ad mundum pertinet omne pecoa- Sed de dilectione concupiscentiap est e
tum, secundiim quodlibet peccatum
et sie converso ; et ideo dicit Si dc mundo fuis- :

aliquis est demundo. Sed videmus qnod setis^ mundus quod s mim erat diligeret,
aUqui homines convenientes in abquo pec- scilicet amore amicitia^.
cato, se invicem odio habent, sicut su- Quia vero de mundo. Hic ponit
3.
perbi : Prover. viii, iO : J7iter superbos causam quarc Apostoli habentur odio a
semper jurgia sunt et avarus odil ava- : mundo, quae est dissimilitudo. Dicit ergo :

iS^ rnm. Unde, secundum Philosophum , Quia vero de muncTo 7ionestis, mentis sci-
figuli conrixantur adinvicem. Mundus licet elevatione, quamvis sitis per ori-
ergo odit mundum. Non crgo videtur ve- ginem supra viii, 23 : Vos de deorsuni, :

rnm esse quod Dominus dicit : Mundus cstis ego autem de supernis sum. Et hoc
:

quod suum erat diligeret. quidem, quia elevati estis a mundo, non
Responsio. Dicendum, quod duplex est ex vobis, sed ex gratia mea quia sci- :

amor amicitia^ scilicct, et concupiscen-

: licet ego elegi vos de miindo supra eo- :

tiee; sed differunt quia in amore concu-

: dem Ego elegi vos : propterea, quia :

piscentiae, quae sunt nobis extrinseca, scilicet de mundo non estis, odit vos
ad nos ipsos traliimus, cum ipso amore mundus ; idest mundi amatores, ut eis
dibgamus alia, inquantiim sunt nobis dissimiles. Prov. xxix, 27 Abominantur :

utilia vel delectabiha; sed in amore ami- justi impios, ct abominantur impii eos
citiae est e converso, quia nosmetipsos qui in recta sunt via. Et ibidem, Viri
trahimus ad ea quae sunt extranos quia : sajiguinum odei^unt etc. Potest autem
ad eos quos isto amore diligimus, habe- tri^plex ratio assignari quare mundus
mus nos sicut ad nosmetipsos, commu- odit_sanctos. Prima est diversitas condi-
nicantes eis quodammodo nosmetipsos. tionis quia scilicet mundus in morte
:

Unde in amore amicitiae similitudo est est; sed sancti sunt in statu vitae. I Joan.
causa amoris non enim sic diligimus
: iii, 13 Nolitemirari, fratres, si odit vos
:

aliquem nisi inquantum sumus uniim mundus. Nos scimus quoniam translati
cum eo similitudo autem est iinitas
: sumus dc morte ad vitam, quoniam dili-
qua'dam. Sed in amore concupiscentia?, gimus fratres. Et ideo dicit Sapien. ii,
sive sit utilis, sive delectabilis, similitudo 15 Gravis est nobis eliam ad videndum.
:

est causa separationis et odii. Cum enim Secunda ratio est displicentia ccrrec-
isto amore aliquem diligam inquantum tionis. Nam sancti viri ct vcrbis et factis
est mibi utilis vel delectabilis quicquid ;
mundi facta reprehcndunt ; et ideo mun-
est impeditivum utilitatis seu delectatio- dus odit eos. Amosv, 10 Odio habue- : <(

nis, habco odio contrarium. Et inde est runt corripicntem in porta. » Supra vii,
quod supcrbi jurgantur adinvicem, in- 7 Mc autem odif, scilicet mundus, quia
:

quautiim nniisusurpat sibi gloriamquam testimonium pcrhibeo de illo. quod opera

abus amat, ct in qua delectatur; figuli cjus mala sunt. Tertia ratio est iniquitas
etiam, inquantum unus trahit ad se hi- aimulationis, qua mali invident viris
criim, quod aliiis pro se volcbat. Sed jiistis, cum eos vident crescere et multi-
scieudum, quod amor concupisccntiaB plicari in bonitate et sanctitate; sicut

Al. : « tameQ. » — ' Al. : « quod suum est. »

 ,

CAPUT XV 267

^gyptii videntes crescere filios Israel, tum, quia in discipuUs Christum perse-
habebant eos Of^io, et persequebantiir; quebantur. Act ix, A, in persecutione dis-
Exod. 1. Et Gcnes. xxvii, dicitur, quod cipuloinm Cbristus dicebat se persoqni :

videntes fratres Joscph quod cunctis plus Saulc, Sa/de, quid me persequerisl Et
amaretur, odcrant eum. ideo piopter idcntitatem causa^ scquitur
4. Mementote, etc. Hicexplicatrationes conseciuejitia Sime persecuti sunt, et vos
:

supradictas et primo primam, quse per-

: perseq/ient/ir? Matth. x, 2o Si /)at?'em :

tinet ad exemphim; secundo secundam, fa/nilias /ieehrh/ih vocavonnit, quai/to

quai pertinet ad causam odii, ibi, Sed maqis domesficos ej/isl De ista persecu-
hsecomnia facient vobis pro})ter nomen tione dicitnr .Matlh. xxiii, 34 Ecce m/tto :

meum. Girca primum duo facit, Primo ad vos sapieyites et scribas, et ex illis occi-
commemorat diversitatem gradus sui ad detis et crucifigetis, et ex eis flagellabitis
discipulos secundo ostendit simiHtu-
; i)i s/jnarjoqis vestris, et perseq/icmini de
dinem factorum *, ibi, Si me persecuti civitate in civitaton. Et similiter eadem
sitnt, etvos persequentur Divcrsitas gra- . ratio est honorationis : et ideo dicit : Si
dus Christi ad discipulos erat, quia ipse sermrniem meum se)'vaver/int, et vestr/im
Lominus erat, ilU autem servi. IJnde servahwil quia verba vcstra snnt mca
:

supra XIII, 16 dicit Non est servus ma- : : verba. H

Corinth. ult. iii A)i expcri))ie)i- :

jor domino suo. Hanc ergo diversitatem tu)n qUcTsritis ejus qui i)i mc loq/iifur Cli)'is-
commemorat, dicens Mementote sermo- : t/is? Matth. X, 20 No/i enim vosestis qui
:

nis mei, quem ego dixi vohis, sunra xiii, loq/tinii)ii, sed Spirit/ts Patris vestri q/ti
16, sciHcet quod 7wn est servus mnjor do- loquitur in vobis. Et idoo Luc. x, 16, dicit :

mino suo. Ergo non debet esse vobis in- Qui vos a/idit, me a/tdit. Quod autem re-
dignum, patiamini ea quse passus est
si cepti sint ab aliquibus Apostoli, et hono-
Dominus vester'*; immo debetis vobis rati, patet I Thess. ii, 13 Et vosc/tm ac- :

reputare hoc ad magnam gloriam. Unde ce/jissetis a /lobis verbu)n a/tditus Dei, ac-
Matth. XX, 22, discipuhs petcntibus se- cepistis illud )io)i ut verh/t))i l/o))ii)iu))i,
dere unus ad dexteram et aUus ad sinis- sed sicut est vere, verbum Dei.
tram, dixit Potestis bidere calicem qucm
: 6. Sedhxconmia. Hicexplicat rationem
C(/o bihilurus suml KccU. xxiii, 38 : consolationis, (|Mn'sumilur ex cansa odii.
GloriamarjnaestsequiDominum.}\A[\\\. x, Apostoli cnim olccti orant ct clcvati supra
25 Sufficit discipulo ut sit sicut magister
: mundiim, inqnantum erant eirocti parti-
ejus. cipes divinitatis, ct conjuncti Deo et ideo ;

Sed contra. Supra, codem, dixit Jam : muiidus eos odio habcbat ox quo so^iui- :

non dicam vos servos; hic autem ex cap. Inr (juod potiiis Dcnm in ois qnam ipsos
xiii, 16 Non est sei^vus major domino
: mnndMS odirct. Et liMJns odii causa crat,
suo. Respondeo dicendum, quod du[)lex quia non habobant voram Doi nolitiam,
est servitus. Una procedens ex timore scilicct pcr veram tldoin ct devulumamo-
serviU, scilicot pn^nff! et sccundiim hanc : j'(Mn alias si cop:noviss(Mit oos Dci anii-
:

ApostoU non erant scrvi alia cx liinore ; cos, cos non fiiiss^Mil p(M'sc(niti. Kt idco
casto et taUs scrvitus erat in ApostoUs.
: dicit /l;vc o))/nia, (juod odinnt ot pcrse-
:

Luc. xii, 37 licali servi illi quos cum ve-

: (juMiiliir vos, facioit vobis /trnpter nomen
nerit dtnninus inrcnrr/t rif/i/an/cs. ))/c//))/ : ot idoo dobot vobis esso glorio-
ri. Si ergo (!stis servi, ct cgo UoininMs, snin. I l'clr. iv, 1.') Nc))U) )insfr/t)n patia-
:

deljctis esse continili (luod ca fiant vobis f/tr q/tasi f/tr,a/tf //o))/irii/a ,attt ma/rdirus
qua; facta fucrunt inibi. Mc aulcin (|uidain a//t alir)inru))i /i/t/trlitnr : si aiiloin iit

conlempscrnnt, ct qiiidain r(!ccpcrnnt : Clirislianiis, iioii oiiibcscat ; gloriliccl aii-

supra 1,11 /n pro/iria rrn/f, et s/ti ruin
: l(Mn l)(Miiii in isto iioininc. Non aiibMU
no)i recc])cru/il : (//uttq//()t a/itrni rcrr/)r- ipsuni aintMit.
/trn/)frr //n)//r// /nr//)//, (jiiasi
runt cum, dedit r/s //ofrstatrm f/lios /)ri s(mI (jiiia iiisnin odio halnMit. Sicnl o con-

f/cri ct vos simiUlcr

: si aruini conlcMi- Irario xos |)ali(MniMi projit^M" noinoii
iKMil, arK|ni laMicM lioiiorabMMl. 1 iidc di- nKMiiii, (jiiia i|»siiin aiiialis. Kl Iwoc fa-

cit : ."^V nir /)rrsrr//f/ s//i/f, rf ros /irrsr- ci(Mil, (//lia )irsriu)it ruui qiti nif nnsit.
que/it/ir : ubi ponilnr siinililn(U) sancto- Sii|)ra VIII, 1'.» : .SV me sciretis, ct Potrrm
rum quia eadem est ralio persocnlionis
: mciini ittiqiir scirelis. Nosci(»bant (Miiin
qnain exercebanl in discipnlos el in (Ihris- Dco csse accoj)tnin. (jnod Christo adhv-

' Al. : « saiiclorum. » «Al. (( uosler. »

 »

268 RVANr.EMIIM .lO.VWIS

roroiit. Sod attoiuloiuliiin, qaoilliic loqui- dio.itiir llior. ix, hoc gloriptur qui
2i : hi
liir (lo cof^iiitioiio |)orfo(ta, (jiuu coiisistit f/loriatnr, scire ct nossn me. Sap. xv, 3 :

in fldo porllcitMito iiitrlloctiiin, ot coiijmi- Nossc tc, scnsus cst consumniatus otc.
gcuto Doo airoctLiin : do qua cogiiilioiK^

LECTIO V
1.Si non venisaem, et eis locutus non fuissem, pec- imputaretur eis quod in me non credunt.
CBtiim non haherent. 2. Nunr ftutem excusiitionem
nou hahent de peccato suo. \\. Qui me ociit, et l'a- Et lioc i)rimo, quia fidcs est ex auditu,
trem meum odii. l. Si opera non tecissem in eis Rom. X, 17 : lliido si non vonisset, ot lo-
(juse nemo iilius fecit, peccatum non haherent.
5. Nunc autem et viilerunl. et oderunt et me et l'a-
cutus ois non fuissct, noii potuissont cro-
trem meum. G. Sed ut adimpieatur sermo (jui in dero. .Nuiliautem imputatur ad peccatum,
lege eorimi scriptus quia odio habuoniiu me
est,
si non facit quod nullo modo facere po-
gralis. 7. Cum autem
venerit Paraclitus (juem ego
mittam vohis a Patre sj)iritum veritatis (jui a Patre test.
procedit ille testimonium perhibehit de me. Et vos Et si dicatur, quod toncbantiir, et crc-
testimonium perhibehitis, quia ab i.-.itio mecum estis.
dcre poterant, otiam si Christus non vo-
1. Supra Dominus tractans de perse- nisset, cum fuorit ois annuntiatum per
cutiono quae discipuUs a Juda?is super- Prophetas Rom. i, 2 Quod ante promi-
: :

vontura eratj rationem assignavit qnia : serat per Prophetas suos in Sc7'ipturis
nesciunt eum qui misit eum. Sed quia sanctis de Filio suo. etc rospondcndum :

ignorantia excusare solet, ideo hic eos est, quod nec ipsa verba Prophetarum
ostendit esse inexcusabiles et hoc dupli- ; Judaei per se credere et intelligere pote-
citor. Primo per ea quae ipse personaliter rant nisi eis divino auxiho ostenderen-
circa eos fecit et docuit secundo per ea : tur. Dan, xii, 9 ; Clausi sunt signatique
qua? in ejus absentia futura erant, ibi, sermones usque ad tempus. Unde Act. viii,
Ciim autem venerit Paraclitus etc. Circa 31, dicebat Eunuchus : Quomodo intelli-
primiim duo facit. Primo ostendit eos gere possum Jiisi aliquis ostenderit mihil
inoxcusabiles esse proptor veritatis doc- Sic ergo si Christus non vcnisset, hoc
trinam secundo propter sig-norum evi-
; peccatum, non habe-
scilicet infideUtatis,
dentiam, ibi, Si opera non fccisscm. Circa rent, quamvis peccata actualia ha-
alia
primum tria facit. Primo ostendit quid buissent propter quae fuissent puniti. Et
eis possit ad excusationem sufTragari; similis ratio est de omnibus illis ad quos
secundo ostendit eos hoc sufTragio carere, praedicatio verbi Dei pervenire non po-
ibi, 'Sunc autcm excusationem nonhabent tuit. Undo non imputatur eis ad condem-
de peccato suo; tertio ostendit ex qua ra- nationem, infidelitatispeccatum; sed pri-
dice procedit eorum persecutio, ibi, Qui vati beneficio Dei propter alia eorum pec-
mc Patrem meum odit. Dicit ergo
odit, et cata actualia et originaHa, damnabun-
quod omnia facient vobis proptcr no-
liaec tur.
men meum : et quidem de his excusari Sciendum autem quod multis Christi
possent, si non venisscm, et locutus eis adventus et doctrina cessit in bonum,
noji fuissem; idest, si non ostendissem illis scilicet qui eum
receperunt, et ser-
me personalitor, et eos personaliter non monom suum servaverunt et multis ad ;

docuissem, peccatum non haberent. malum, ilUs scilicet qui nec eum audire '

Sed contra. Rom. iii, 23 Omnespec- : nec ei credere voluerunt, Isa. vin, 14 :

cavcrunt, et er/ent gratia Dci. Sed dicen- Erit vobis in la/ndem offensionis et in pc-
dum, quod non loquitur hic Dominus de tram scandali duabus dominus Israel, in
quocumque peccato, sed de peccato infi- laqucum et ruinam habitantibus Hieru-
delitatis,quod non credunt in Christum : salem. Luc, ii, 14 Positus est hic in rui-
:

quod antonomastice peccatum dicitur, nam et in resurrectionem multorum.

quia isto pcccato oxistente, nulhim ahud 2, Sic ergo posuit por quid ab infide-
peccatum rcmitti potest, cum nulhmi poc- litate excusari possent. Sed hoc cxcusa-
catum remittatur nisi por fidcm .losu tionis suffragio carent, quia et eis perso-
Christi, pcr quam est justitia, ut dicitur nalitcr seexhibuitChristus, eteosdocuit:
Rom. V. Et ideo idcm cst quod dicit, Pcc- undc dicit Nimc autem scilicet ex quo
: :

catum non habcrent, ac si diceret Non : veni, et locutus fui, excusationem non

' Al. (5eest : « sciiicet.

 EVANGELIUM JOANNIS :269

habent, scilicet per ignorantiam, de modo quod habeatur odio seu diligatur
peccato suo. Rom. i, 20 Jta ut siut :
*
secundum ipsam ejus personam, vel se- *

inexcusabiles quia cum cognovissent : cundum id quod de eo narratur; sicut si

Deum, non sicut Deum glorificaverunt. audiam aliquem esse furem, odio eum,
Quod autem ipsi cognoverint Christum, non quia ipsam ejus personam cognos-
patet Mattli. Hic estheres venite,
xii, 7 : : cam vel odiam, sed quia communiter odio
occidamus eum. Sed cognoverunt eum omncm furem unde si esset fur, et ego
:

esse Christum promissum in lege, non eum furem esse nescirem, haberem eum
autem esse Deum quia 5^ hoc cognnvis- : odio, nec tamen scircm me eum odire.
sent, nunquam Dominum
glorix cruci- Juda3i autem habebant odio Christum, et
fixissent. Non ergo est eis
ignorantiu ad veritatem quam pra^dicabat. Unde ciim
excusationem quia non ex ignorantia : ipsaveritas, quam Christus pra?dicabat,
hoc fecerunt, sed ex alia radice, scilicet esset in voluntate Dei Patris, etopera qua;
ex odio et certa malitia. Christusfaciebat similitersicutChristum,
;

3. Unde subdit Qui me odit,et Patrem
meum odit; quasi dicat Non ignorantia,
sed odium quod habuerunt ad me, est
eis ad peccatum et hoc, quia redundat
inodium Patris.Cumenim Filius et Pater
unum sint in essentia, veritate et boni-
tate, omnis cognitio alicujus sit pcr
et
veritatem quai in ipso est quicumque
: odio * habebant Patrem, licet ipsi nesci-
: rent illa esse in voluntate Patris.
4. Si opera non fecissem. Hic ostendit
; eos inexcusabiles esse per signorum evi-
dentiam. Possent enim dicere, quod ex
verbis qua3 contra eos dicit, non convin-
cuntur; et ideo verba mirabilibus factis
;
confirmat, dicens Si opei^a non fecisscm :

diligit Filium, diligit et Patrem et qui- ; i/i eis quai /xemn alius fecit, peccatu/n /lo/i

cumque cognoscit unum, cognoscit et Et primo ostendit quodpossent

habe/-e/tt.
alium ^ et qui odit Filium odit et Patrem.
; aUquatenus excusabiles esse secundo ;

Sed hic est duplex qua^stio. Prima, radicem peccati eorumostendit tcrtio in- ;

utrum aliquis possit Deum odio habere. ducit auctoritatem. Secundum facit, ibi.
Ad quod dicendum, quod Deum, inquan- Nu/ic autem videru/it, et oderu/it et /ne et
tum Deus est, nuUus potest odio habere; Patre/n i/iew/i; tertium, ibi, Ut i//ipleatur
cum Deus sit pura essentia bonitatis, sermo qui i/i lege eorum scriptus est.
quai cum sit secundum sc diligibilis, im- Circa primum ponitur duplex qua^stio.
possibile estquod secundum seab aliquo Una quaeest dc veritate antccedcntis, soi-
odiatur. Unde Iiaic est ratio quare im- licet Si opera iw/i fecisse//i qu;v ne//io
:

possibile est quod malus Dcum videat. alius fecitetc: otqua^ritur utrnm ('hristus
Impossibile est enim Deum videri ab fecerit aliqiia l)ona opera in eis (juai nul-
aliquo, quin diligatur quia autem Deum : lus ahus fecerat. Et videtur qiiod non :

diligit, bonus est; unde ha^c sunt incom- quia si dicatur quod Christns snscitavit
compossibilia, scilicet quod aliquis Deum m )rtuos, lioc et Elias et Eliseus fecerunt.
videat et sit malus. Potest tamen aliquis Si Cliristiisambulavit su[)ra mare, Moysos
Deum odio habere sccundum ali(iuid mare divisit. Sed Josiic, ([uod majus ost
aliud puta, qui amat vohi[)tatcm, odit
: fccit, scilicct solcm slarc. Inconvcnicnter
Deum ut prohibciitcm vi>hiptatiiin frui- ergo vidctur Christns cos argncrc, iiec
tiones; et qui quairit impunitalem, odit videtur consequentia habere veritatcni.
Dei justitiam punientem. Uespondeo, Dicendnm, secuiKliim Aii-
Sccunda (|ua'stio est quia nulhis po- : guslinum. (jnod Dominns non ioi|Mitnr
test Iiabcre (mUo i|ii()d ignorat; .JiKhei au- hic dc (jnibuscnnK]nc iniracnlis factis in
tem ignorabant Patrem supra eodein
: : eis, idest in conspcctu eorum sed do ;

Nesciwit cum quime misit non ergo vo- : factis in eis, idest in personis eorum. .Nam
rum vi(U;tui' (juod dicit : hJt Patreni niri//n in cuiationc inlinnoruin niillus lanlniu in
odit. Sed (hccndiim, sccnnihnn Angiisti- cis fccil (jnaiilnm Chiislns ([namviscliam :

num, quod arMinis potcst ah^iuid dihgore in aliis simihlcr ([uia nnUns honio alins
:

vel odirequod nuiKju.uu vidil, ikmiuo so- faclus esl Deus. ct nullus natiis de virgine
cundum veritatcm cognoscil, scd faina nisi Cliiistus. I''(>cit orgo in (Ms oj)ora ([iko
de eo, benc scu inah' scriuocinaiilc. Scd niilins arins fccit (Miralionc iiilinuornm
iii :

hoc potest conlingcic diqilicilcr. no 1 ol lioc in trihiis. P.iino quidcin iii magni-

« .\l. : rtiit Jain » — ' .VI. « cl (|uiruiuqiit> « vcl. » — Al. u »ioul Clinstus, ctc, ct
cugiioscit tiiuiin ul nliuiu. » - ^ .Vl. «tiuillitiir : oilio, elt". »
 :

an) EVANdKLIUM JoA.N.MS.

tiulino : quia morfinini (inalridiiamiin 5. Nunc autrm. Ilic ostoiidit ox qua ra-
siiscitavil , ca-cnin ii.ilMin illiiiniiiavit ,
dico peccafuin iiifidolilatis iucurr(!n?nt :

(liitxla sa'cul(t iKtiicst anditnm, ut (licitnr scilicet ox odio, propbT (luod oporibus
siii>ia i.\. Sccnndd iii inullitiidino : ({uia visis iion credijbant uiide dicit :Nnnc :

omncs (iu(tt(|n(tt nialo halioliant, cnraliat, autem ridcrunt, scilicct opora (inu' in cis
ut dicitur Mattli. .\iv, (iiKid nnllns aliiis \\'v[l,ct odcrufitmect Pafrc//imenm. Vrov. i,

locit.Tortid in niodo (iiiia alii racioliaiit : :2!) : J'Jo guod cvosam hahucrunt discipli-
invooando, ostondontos so nou propriu }ui//i, ct timorem Do/nini no/i susccpern/U.
virtuto fucero; scd Cliristns facicbal im- Et, siciit Cregorius dicit, sunt uonnnlli
poraiido, (]uia propria virtuto. .Marc. i, iniifcllcsja (pii noii solum bona non faciunt,
:27 : (Juw cst hwc iloclrina nuca? <jnia in scd ctium porsoiiuiintur, ot qnai ipsi fa-
virtute ct potestate ctiam spiritifjus tm- corencgligunt, ctiam in aliis detestautur;
mundis imperat et ohediiint ei. Sic ergo uude* horum pcccatum non ex infirmitate
licot alii mortnos snscitaront, ot alia mi- aiit ignorantia, sed ex solo studio perpe-

raciilosa facoront, (puo (lliristus focit, uon tratur.

tamcn co modo, ncc propria virtutc, ut G. (Juia possent dicere : Si ita est quod
Christus. Similiter quod dicitur de sta- Judaii oderunt te et 1'atrem tuum, quaro
tionc solis minus est eo qiiod Christus in eis miracula facis? ideo rcspondens di-
morions lunam rotrocedcre focit, ct totiim cit : quod Iioc facit ut i/nplcatur sermo cjui
cursum lirmamcnti mutavit, ut Dionysius i/i legc coru/n scriptus est.

dicit. Sed hic dubifatur dc hoc, quod cum

Secunda quaestio est de veritate condi- scriptum sit in Psalmis, dicit quod in lege
tionalis, utrum scilicct, si Chrislns uon eorum scriptum ost. Ad quod diccndum
focissot iucis opcraqua? ncmo alius facit, cst quod lex in Scriptura accipitur tripli-
immuncsesscntapeccatoinridelitasit.Rcs- citer. Quandoque enim communitcr pro
ponsio. Dicendum Si nos loquamur de : toto veteri Testamento et sic accipitur ;

quihuscumque miraculis, habcrcnt excu- Iiicquia tota doctrina vetcris testamenti

sationem, si in eis facta non fuissent per ordinatur ad observantiam legis, Matth.
Christum. NuUus enim potcst ad Christum ult. 8 Memento mei etc. (juandoque
:

venire per fidem nisi tractus. Supra vi, sumitur secundum quod dividitur contra
44 Nc7no potest vcnire adme nisi Pater,
: agiographa et prophctas. Luc. ult., 44,
qui misitme traxcriteum. Et ideo Cant. i, Oportet impleri omnia qux scripta su/it in
3, dicit sponsa Trahe mc post te: curre- : Prophetis ctlege scilicet Moysi, eXPsal/nis\
musin odoremxnujuentorum tuorum.\Sw^Qi quibus etiam annumerantur - agiographa.
si nuUns esset qui cos traxisset ad fidcm, (^uandoque autem sumitur lex prout di-
cxcusabiles essent dc iiifidelitatc. viditur solum contra Prophetas; et tunc
Sed cst. attendcndum, quod Christus agiographa numerantur cum Prophetis.
attraxit vcrbo, signis visibilibus et invi- Dicit ergo Ut i/npleatnr scrmo qui inlcge
:

sibilibus, scilicct movendo et instigando eorum, idestin Psal.xxxiv,19,5m)9^?«(?5/,

interius corda. Provcrb. xxi, 2 Cor re- : quia odio hahucrunt megratis\ idest, non
gum in ergomanu
opus Dei in-Dei. Est propter commodum consequendum, vel
stinctus intcrior ad bene agendum et : incommodum vitandum, propter hoc enim
qui ei resistunt, pcccant alias frustra : homo aliqua odit quae non fuerunt iuChri-
dixisset Stephanus Act. vii, 5 Vos seniper : sto; immo dabat eis occasioncm amoris,
Spiritui sancto rcsfitistis. Et Isai. l, o : sanans ct doccnscos, Act. x, 38 Pertra/i- :

Dominus apcruit mUiiaurem, scilicet cor- henefaciehat. Ilier. xviii, 20 Num-

sic/is :

dis ego autem non contradico. Est ergo

; quid reddifiir pro bono malum, quia fode-
hoc quod Dominns dicit, Si opera non fe- runt foveam animae meael Ibid. ii, 3 :

cisscm in cis rjua; ncmo alius fccit^ intclli- Quid iniqnitatis invc/ic)'u/it i/i me patres
gcndiim non solum dc visibiiibus, scd vestri, quia elo/igavcru/it a me ?
etiam dc intcriori instinctu, et attractu 9. Cum autem ve/ierit Paraclitus. Ilic
doctrinae quidem si in eis non fe-
: quaj ostendit quod non sunt excusabiles pro-
cissct, pcccatum nou baborent. Sic crgo ptcr ea qua' post eum superventura erant
patet quomodo cxcnsari possent, pcrhoc quia habituri crant alia tcsfimonia, sci-
scilicet, si in eis uou fecisset opera mira- licet Spiritus sancti, et ctiam apostolo-
culosa. rum et primo ponit id quod superven-
:

* Al. deest : o unde. » — ' Al. : « numeran- tur. »

 4

CAPUT XV. 271

turum erat cx parte Spiritus sancti ; se- doque autem introducit seipsum mitten-
'

cundo id quod fuliirum erat ex parte tem non sine Patrc, sicut hic cum dicit :

Apostolorum, ibi, Et vos (eslimoniumper- Qucm e(/o mittam vobis a Patre quia :

Quantum ad Spiritum
hihebitis etc. sanc- scilicet Filiusquicqnid operatur, habet a
tum quatuor tangit. Primo quidem liber- Patre Supra v, i9 Non potest Filius a
-
:

tatem; secundo suavitatem; tertio proces- se facere quicrfuam. Secundo ponitproces-

sionem quarto operationem. Libertatem
;
sionem a^ernam, ubi similiter Spiritum
quidem, scu potc^statem, cum dicit; Cum sanctum ostendit pertincre ad Filium, cum
venerit Paraclitus, etc. Ille enim proprie dicit, Spiritum veritatis; ipse enim est
veriire diciturqui sponte et propria aucto- vcritas snpra xiv, 6
: Ef/o sum via, ve- :

ritate vadit; et hoc convenit Spiritui san- ritnset vita et ad Patrem, cum' dicit, Qui
:

cto, qui ubivultspirat supraiii,8.Sap. vii, : a Patre procedit. Sic ergo quod dicit Spi-
7 : Invocavi, et venit in me Spiritus sa- ritum veritatis, idem est ac si diceret spi-
pientise. IIoc ergo quod dicit, Mittam, non ritum Filii. (ialat. iv, G Misit Dcus spi- :

coactionem designat, sed originem. Sua- ritum Filii sui in corda vestra. Kt quia hoc
vitatem tangitcum dicit, Paraclitus, idest nomen spiritus quamdam impulsionem
consolator. Nam cum sit amor Dei, facit importat; omnis autem motus habet ef-
nos terrena contemnere, et Deo adhaerere; fectum convenientem suo principio, sicut
unde dolorem et tristitiam de nobis exclu- calefactio facit calidum consecjuens est :

dit,et gaudium de divinis ministrat. Ga- ut Spiritus sanctus eos in quos mittitur,
lat. V, 22 Fructus Spiritus est caritas,
: similes faciat ei cujus est spiritus et :

gaudium,pax, etc. Act. ix, 31 Ecclesia : ideo, cum sit spiritus veritatis, docet om-
replebatur consolatione Spiritus sa?tctie\.c. nem veritatem, ut iiifra xvi, 13, dicitur :

Tertio ponit processionem Spiritus sancti et Job XXXII, 8 Impiratio Omnipotentis

:

duplicem. Primo quidem temporalem, dat inteltigentiam. Et similiter quia est

cum dicit : Quem ec/o mittam vobis a Pa- spirilus Filii, facit lilios, Rom. viii, io :

tre, etc. Accepistis spiritum adoptionis /iliorum.

est, quod Spiritus sanctus
Ubi sciendum Dicit aiitem, Spiritum vcritatis, ad diffe-
mitti dicitur, non quasi locum mutans. rentiam spiritus mcndacii. Isa. xix, 1

cum ipse impleat orbem terrarum, ut di- Dominus miscuit inmedio.Ef/ijptispiritum

citur Sap. i; sed quia novo modo per gra- erroris. IIIReg. ult. 22, Egrediar, et ero
tiam incipit habitare in eis quos temphim spiritus rnendax in ore omnium /iropheta-
Dei Corinth. iii, io
facit. I Temphan Dei : rum ejus.
estis, et Spiritus Dei hahitat in vobis. Nec Se(i (juia dicit, Qtii a Patrc procedit ; et
est contrarium quod Spiritus sanctus di- nou addit a Patre et Filio, dicunt rir;eci,
citur mitti et venire nam in hoc quod : quodSpiritus sanctusnonproccdaf a Filio,
venire dicitur, manifeste apparet ma-
: sed solum a l*atre; (juod omnino cssc non
jestas divinitatis ipsius, qtd opcratttr j)ofcst. Non cnim pofcst Sjiirilus sanctus
prout vult, I Corintii. xii, G. Dicitur disfingui a Filio nisi vel ij)se procedaf a
autem mitti ut ostendatur processic ip- Filio, vel e converso Filius ah eo; quod
sius ab alio quod enim creaturam ratiit-
: niillus dicif. Non cniin j>otcsf dici, (juod
iialem inhabitando sanctihcet, ab alio lia- in (livinis j)crsonis, ijua' sunf oinnin») im-
bot, a quo habet ut sit; sicut Filius ab maferialcs cf simplic(!s, sit maferialis dis-
alio habet quic(juid o[)erafur. Kst (^fiam fincfio, (|ua' est secundum divisioncm
altendendum (juod missio Spirilns sancfi (Iiiantilatis. ciii sulislal nialcria. riulo
communiter a l*atre el hilio (juod est : o|)()rl(!l (jiiod disliiictio i^crsonariiin divi-
signalur Apocal. ulf., 1 Ostcndit mlhi : nariiin ad inoduiu distinctionis rorina-
sit

/??Y?;mmrt(7?<<»y/te,id(!stS|>irituin sanctum lis, secundum ali^iuam

(juain oj^orfct css«!
procetientem a sedc Dei et tupti, idesf Chri- opposifionein. Nam (ina'cuiniiuc fonna'
sti. Ideo circa missioiicni S|)irifus sancli iioii oi>posita'sc conip.itiuiitiir ad iiiviccm

facit nKMitioncni dc Patrc cl i''ilio, a (jui- in codcin, non ili\ crsilicant supposifum ;

bus aMiuali el (Midom virtuto millitur. Kt sicuf ulbum et magnuin. Ind^! in diviiiis
ideo quan(lo(juc introducif Patrcm niitfcn- personis, (luia innascibilifas ot palcrnitas
tem, non l;nncu absquc l''ilio sicul xiv, : iion o[)j)oiiuiitiir. (Mtincnl ail unaiu jicr-
I

20 Pdraclilus uttlnn Spiritus siiiirtus

: soiiain. Si igitiir l"ilius ct S[iirilus s.inclus
quem mittct Pater in nommc meo. Quan- sunt persouii! dislincfa' proocdentos a

' Quouiam. — *A1. : « quiciiuid oporalui- Pa- Ire. «

272
Patrc, oporlol quod ali(|uil)iis
biis oppositis '
(listiii^riiaiitiir
op|)ositis sccuikIiuu ariiriuatiou(nu r[ iu\-
gatioueui aut stuuiuliuu privatioiicin ct
habituin (luia sic Filius et Spiritus san-
: turis ex quo possit assuini arH|uod [)ro-
ctus se liabcicut ad iuvicem sicut ens et
non cus, ct sicut pcrfcctuin et privatuin;
quod rcpuyuat aMpialitati ipsoruin ucc
ctiam sccunduin opposilionem contrario-
riim. quoriiiu uiiiim est perfectius altero.
Uudc rcliu(]uitiii' (piod pcr solam opposi-
tioucm rclativam distiuguatur Spiritus
sanctus a Filio. Ila3c autcm oppositio uon
potest uisi ex lioc esse quod uuus eorum
rcfcrtur ad altcrum nam divcrsa; rcla-
: Dicunt tamcn aliqui grscorum, quod
tioiics duorum ad aliquod tcrtium, nou
dirccte sibi opponuutiir, nisi forte ex con-
sequenti per accidens. Unde relinquitur
quod ad hoc quod distiug-uatur Spiritiis
sanctus a Filio, oportet attribui cis oppo-
sitas rclationes, quibus ad invicem oppo-
nautiir. Nec possunt aliae inveniri nisi
relationes originis, secundum quod uuus
est ah alio. Ergo impossibile est, suppo-
sita Triuitate persouarum, quin Spiritus
sanctus sit a Filio.
Dicnnt autem quidam, quod Spiritus
sanctus et Filius distinguuntur secuudum
difrerentiam proccssionum, inquautum
Filius est a Patre nascendo, et Spiritus
sanctus procedeudo Sed adhuc redit .
eadem quaestio quae oritiir ex opinione
priBmissa, quomodo difTerant ha? duai
processiones. Non enim potest dici, quod
distiuguantur per diversa per generatio-
nem accepta sicut generatio homiuis ct
: sionem Spiritus sancti; et sic diverso
equi diircrunt secundum divcrsas naturas
commuuicatas. Eamdem enim divinam
naturam accipit Filius a Patre nascendo,
et Spiritus sanctus procedendo. Unde re-
liuquitur quod solum sccuudum ordiuem
originisdistinguantur, inquautum scilicet
nativitas Filii est principium processiouis
Spiritus sancti. Unde si Spiritus sanctus
non esset a Filio, nec distingueretur a
Filio, nec processio a nativitate. Unde
etiam Graeci aliquem ordinem confitentur
Filii et Spiritus sancti dicunt enim Spi- : signis et prodigiis, et variis Spiritus sancti
ritum sanctum esse Filii, et Filium ope-
rari per Spiritum sanctum sed non e
converso. Et aliqui ctiam conccdunt,
quod Spiritus sanctus est a Filio noluut
tamen concedere quod Spiritus sauctus
procedat a Filio. Scd in iioc manifcste
proterviuut utimur cuim v^n-bo proces-
: rati. Act.
sionis in omnibus quae quocum(|ue modo
' Al. : «oppositiouis. » — ^
KVANGKLIUM .lUA.NNIS.
proprietati- sunt al) alio. El ideo hoc verhum ratione
: iioiiauttMU cominiiuitatis cst accoininodatum ad si-
^-•iiaiiduiu (!xist(!utiam Spiritiis saucti a
l'ilio, (jua; uou habct cxeiupliim in crea-
prium uomcu cjus, sicut accipitiir uoincn
gcucrationis Filii nou cuim in creaturis :
: iuvcuitur ali^jua pcrsona procedcns per
modum voliintatis, ut amor, sicut inveni-
tur ali^jua pcrsoua procedens per modum
uaturaf iit filius. Kt idco (luocumque modo
habcat ordinem Spiritus sanctus ad Fi-
iium, potest concludi quod ab eo proce-
dat.
non cst diccudum Spiritum sanctum pro-
cedere a Filio quia haic praepositio a vel
:
a/) apud eos designat principium non de
principio, quod conveuit soli Patri. Sed
lioc nou cogit: quia Filius cum Patre est
unum principium Spiritus sancti, sicut
etiam creaturarum. Quamvis autem Filius
habeat a Patre quod sit priucipium crea-
. turarum, tamen ^ dicuutur creaturae esse
a Filio unde eadem ratione potest dici
:
quod Spiritus sanctus procedat a Filio.
Nec obstat quod hic dicitur, Qui a Pa-
ti^e pi^ocedit, iion autem a Patre et Filio :
quia similitcr dicitur, Quem ego mittam ;
et tamen intelligitur Pater mittere, per
hoc quod additur, A Patrc ita et per hoc :
quod additur, Spiritum vcritatis, idest
Filii, intelligitur quod a FiUo procedit.
Semper cnim, ut dictum est, conjungitur
Filius Patri, et e converso, circa proces-
modo loquendi ad designandum distinc-
tionem personarm.
Quarto opcrationes Spiritus sancti
p(3nit
cum dicit Ille testimonium perhibebit et
: :
hoc tripliciter. Primo quidem instruendo
discipulos, et fiduciam eis praebeudo ad
testificandum. Matth. x, 20 No7i etiim :
vos es'is qui loquimini, sed Spiritus Patris
vestri qui loquitur iii vobis. Secundo suam
doctrinam communicando credentibus in
Christum. Ilebr. vi, 4 Contestante Deo :
distributionibus.Tcrtio emolliendo au-
; dientiumcorda. Psal. ciii, 30 Emittespi- :
ritum tmun et creabuntur.
; Ultimo ponit quod futurum erat exparte
discipulorum, cum dicit Et vos testimo- :
nium per/iibcbitis, Si^iritu sancto inspi-
i, 8 : « Eritis milii testcs in Ilie-
rusalem, et in omui Judaea et Samaria, et
Al.deest: «quod.» ' Al. : « cum. »
 CAPUT XY 273
usque ad ultimnm Et dc hoc du-
terrse. » ut possent testari dc visu et auditu. se-
plici testimonio dicitur Act. v, 32 Nos : cnndiim illud I Joan. i, 1
: (Juod vulimus
hujvs rei testcs sumns,et Spiritus sancf.us, etaudivimus anuuntinmus vohis. Ex qiio
quem dedit Dominus omnibusohedientibus etiam potest accipi quod Cliristus non
si^z. Et addittestimonii idoneitatem, cum fecitmiracula in pucritia, ut in quihus-
dicit : Quia ab initio mecum cstis, scilicet dam apocryphis habetur; sed solum ex
praidicationisetoperationismiraculorum, tunc ex ([uo discipulos congregavit.

XX. »»
 M

CAPUT DECIM LiMSEXT L

LECTIO I.

llcec locnlus sum vobis. ut non scanrlali/emini.

1. Kt merito post promissioncm Spiritus
2. Alisque syn:»trog>s facit^iit vos. Setl vcnit hoi-a ut
saiicti scandaliim probibcf, tpiia S[iiritus
omnisijui interticii vos. iiiliitieliir ohsequiuin se |ira'-
staie Deo. 3. Kt lircc facient vobis. (juia non noveiunt sanctus cst ainor, a/nor auteni Dci di/fu-
Patrein neq' e nie. 4. Sed hiec locutiis suin vobis,
sits est in cordibus nostris per S/jiritum
ut cum venerit lnu-a eorum, reminiscamini (|uia ego
diii voliis. 5. Hrec autem vobis ab iniiio non dixi, sancfum, qui datus est nobis Rom. v, 5 :

quia vobiscum erani. etomncm [)ropcHitscand;ihim. l's;il.cxviii,

165 : l'ax multu diligoilibus lc(jem tuam,
Supra consolatus est Dominus disoi-
1. ct nojiest illis scandalum. Amicorum au-

pulos quibusdam ratioiiibus de siio re-
cessu, et de perserutioiiibus et triliulatio-
nibus eis sn[)crvcntiiris bic easdcm ra-
tiones manifcstius cxplicat. Et primo po-
nitnrrationumcxplicatiosupraposifarnm;
secundo insinnalnr eircctns explicationis
in discipulis, ibi, Dicinit ei disapii/i Ecce
tem est ucgligere damnum projjlcr ami-
cum, ut dicilur !'rovcib. xii. Amicis ergo
;
Dei non cst sc;indalum, pu^uas et damna
pati pro Cbristo. Quia vero ante mortcm
Cbristi discipnli Spiritum sanctum non
acceperunt, ideoin passione Cbristi scan-
:
dalizali sunl. Mattli. xxvi, 31 Omnes vos :

minc palam locjucris aXc. Dominns autem, scandalum patiemini m

mc in nocte ista.
si bene considcrcnlur ea quai in superio- Sed post adventum Spirilus sancti omnino
ribus dnobus capitulis dicta sunt, discipu- absque scandalo fuernnt.
los consolari intcndcbat de diiobus de : 2. Sed possent dicere discipuli Num- :

recessu suo, et triI)ulationibiis cis super- quid est nobis materia scandali ? Immo,
Ycnturis et rationcs ad baec duo bic ex-
:
qnia tribnlationes multee supervenient
pLicat ordine retrogrado. Cnjus ratio est, nobis et primo quidem exclnsionis se- ;

quia cum recessus suus stalim imminc- cundo iuterfccfionis. Exclusionis quidem
ret, nec adbuc eis tribulalioncs supervcn- a consort o Jiida^orum; unde dicit Abs- :

turas prannntiaverat Ideo primo conso- ; que synagogis facienl vos. Supra ix, 22 :

latus est eos dc recessu. Sed quiajam ex Jam conspiraverant Judoei ut siquis confi-
pra^nunliatis eis tribuiationibus videban- teretur ipsum csse Christum, extra si/uago-
lur magis affici ad tribnlationes, quam ad gam ficret. Et boc inlantum invaluit qnod
rcccssnm Cbristi idco liic primnm con-
; aliqni ex priiici[)ibns in Cliristnm creden-
solatur eos de bis tribulalionibns snper- tes timebant pro[)ler boc publice confiteri,
venturis; secundo de recessu suo, ibi, Et ut habetur su[)ra xii. Hanc exclusionem
nunc vado ad enm qiii misit me. Circa pri- prsnuntiat Luc. v, 22 lieati eritis cum
:

miim tria facit. Primo manifcstat suam vos oderint homines, et ejecerint nomen
inlcntionem sccniulo prainnntiat di.sci-
;
vestrum tamquam malum propter Filium
pulis tribulationum persecutionem, ibi, hominis.
Absque sipiagogis facient vos etc. : tertio Sed numquid malnm erat Apostolos
snbdit pcrsccntionis rationem, ibi, E/ hoec extra synagogam Jnda^orum ficri, cum
facient vohis. Dicit ergo Dixi qnotl Judaii : ipsi essent ab ea reccssuri? .\d quod di-
oderunt me et vos quia non cognove- : cendum, secundum Augustinum, quod
nint eum qui me misit, Et sunt inexcusa- in hoc erat eis tribulatio : quia per hoc
biles; et Spiritus sanctus ct vos testifi- dabat Dominus inteliigcre quod Juda^i non
cabimini contra illos. Sed hxc omnia ideo erant rcccpturi Christum nam si Chris-
:

locutus sum vo/tis, ut ?ion scanda/izemini; tum recepissent, eadem fuisset synagoga
idest, ut cum venerint tribulationes qnas Juda^orum et EcclesiaChristi ; et qui con-
praenuntio vobis, sitis absque scaudalo. verterentur ad Ecclesiam Christi, con-
'

* Al. : tt ul Ecciesia Clirisli, et qui tuuveiLeu- tur ad Ecclesiatn, etc. »

 CAPUT XVI. 275
versi ad 'synagogam Judaeornm fiiissent. moth. 13 ; Qui prius fui blasphemus et
I,

Interfectionis antem Sed vcnit hora ut : persccutor misericordia/n Dei co/isccu-

omniH qui interficit vos, arbitretur ohse- tus sum, quia irj/iorans feci i/i i/icrcduli-
quium se pr^stare Deo. lla^c quidem verba tate.
possunt accipi quasi in consolationem 4. Sed posset dici Si per ignorantiam
:

discipulorum dicta, ut ly sed accipiatur fidei Jiida-i vos sunf pcrsecuturi, (}uare
adversative ut sit sensns Ouasi conso-
: : ergo pra^dixit vol)is? Kt ideo cum dicit,
lari debetis ex hoc quod vobis facient. Sed hxc locutiis sum vobis, ut cum ve/ierit
Sed venit hora ut omnis qui interficit vos, hora eorum, remi/iiscami/ii quui ego dixi
arbiirelur ohscquium se jyrxslarc Deo. vobis, priino ponif causam pra^nnntiatio-
Sed qnalis consolatio poterat eis esse, nis secnndo causain (Klafionis ail pra^-
;

ha!C scilicet, ut omnis qui interficeret eos, nnntiaiidum, ibi, llaic aufe//i ab i/iifio /u//i
arbitraretur se obsequinm pra^stare Deo? dixi. Dicit ergo Ideo aufem haec locutus
:

Ad quod dicendum, secun(him Aiigusti-
num, quod per hoc quod dixerat, Absque
synarjocjis facient vos, dabatnr intelligi
quocl illi qui converterentur ad Christum,
stalim a Judaeis occidendi eraut et ideo
sum vobis, ut cum ve/ierit hora e/n-um, re-
j/ii/iiscnmi/ii qiiia ei/o diri vobis. Ilora ali-
qiiorum venire dicitnr qiiando possunt
implere quod desiderant, et facere quod
: vohint. Sapient, ii, 7 Non prxtcreat nos :

ad eorum consolafionem dicit eis Domi- flos tcmpo/ns, scilicet apfi ad volii[)fafes
nus, quod fain muhos Chrisfo acquisituri exercendas. Ilora ergo Jiida;orum func
erant, expulsi de Jndaiorum congregalio- venief quando poferunf exerccre persecu-
nibns, ut eos exfirpare non possenl; et tiones in vobis. Sed ha^c est hora noc-
propter hoc mortem eis infentare sfude- turna. Lnca^ xxii, 53 fJxc est hora vesf/'a :

rent, ne omnes ad nomen Chrisfi sua pra^- ef polestas fe/iebrariu/i etc. I{e//ii/iisca//iini
dicatione converferent. Yel dicenchim, quia ego dixi vibis. Quod quidem ad dno
quod in hoc praidixit eis tribulationem valet. Oiiia scilicet quando recortlafi siint
intcrfecfionis. in fribulationibus exisfentes, quod eas
Dicit anfem, Arbitrctur obscquium se Christus pra'dixeraf eis, cognoverunf cjiis
non diis, ut det inlelligere
prsestare Deo, divinifafem, et iiiagis conlisi siiiif dc cjus
hoc dici sohim de persecutione Juda^o- adjutorio. Ifem per hoc quod aliquis
rum. Matfh, xxiu, 34 Ecce ego mitto ad: praividit fribiilafioiies sibi immincntes,
vos sapieiites et scribas et ex illis occidetis
; minus afnigitur, qiiia [)ra'visa Jaciila mi-
ct cruci/ijetis.Nain iMarlyres Clirisf occisi i niis feriiint. Kf ralioncm liiijiis assigiiat
sunt a (ionfilibus, non famen illi arbifrafi T ullius in lib. De Tusrulanis Qiuvst. Dona
sunt Deo, sed diis suis solum obseqnium enim ct mala fcm^ioralia quanto magis
se praisfare. Ideo aufem Jnda^i, Clirisli cognosciiiitur, fanfo minora rcputantnr.
praHlicatores occidenfes, putabanf Doo se Divitiai enim majorcs rc[)iitaiitur a iion
pra'slare obsequium, quia zcliiin Dci ha- hal)(Mitil)Us Vas, (luain ab eisibMU ct jxtst-
bcbant, sed non secnnduin scienfiain : qiiam iiabciitur. Similifcr etiain triluila-
credebant eniiii quod desereref Deiim tiones antccjuani iiaitcantiir magis timen-
Israel (piicnnuiue (•oiivcrferetur ad Cliris- tiir ct coiifiislati\a' crcdiiiitnr antcqiiain
tum. De isfa int^Mrcctione dicitiir in ' sii()(M'vcniaiit, ([iiain |)ost(piain siipcr\c-
Psal. XMii, 2:2 Vroptcr tc morti/icainiir
: nerniit ct |)ra'S('utcs snnt. .Maliiin aiilem
tota die ; sestimati sumus sicut oves occisio- ([iiaiido pra'mc(litatur. cflititiinjuasi |)ra'-
7iis. S(Mis, ct ex i|)sa |)ra'sciitla miiiiis rcpiila-

3. Uationem dictoriim assignaf, diccns : fiir. Cndc (licit (|iiod sa(»icns cx |)r.i'mcdi-
Et hoc fac/c/if vobis, q/iia nou norcriint tatioiic |)otcsf acci()('rc coiisolatioiicm de
Patrcmneqne mc et [)riiTio ratioiicm lii-
: Iristilia su[)crvciilura, (jiiam ali.[ui rcci-
tiira* persecntionis ; secuiido ratioiiciu jiiiinf assidnilalc tristitia' immiiMMitis.
pra'iiniitiatioiiis, ilii, Scd h;rc biriifiis siini Sic crgo dii(dici {\v c.iiisa cis tribiilationcs
vobis. Dicif (!rgo : Pcisciiucntur vos ; ct (iia nnntiat ad s|)cni eornm siil)!c\aii-
:

h;ec /acicnf vobis, noii propfiM" /.(dum vo- dam (le ejns adjiitorio, et ad tristiliam

ritatis, scd quia non norcrunt Pafrrni, miniicndam.

iiKpiaiiliini scilicct cst l*;ilcr, nrqiir uic, 5. ll;vc ab i/i;fii). Ilic .issignal caiisain
Filiuni siiiiin. Siipra viii, 19 ; Si //ir srirc- ([iiarc noii aiitccis ()ra'dicit lia-c '. scilicct

tis, cf Pafrci/i i/icin/i /ursitan srirrtis. 1 Ti- qiiiti vobiscu/n era//i. (Juoil potest rcferri

* Al. : « iufcclioue. » Al. : « coiilrisluliui. » Al. a ItUllC.

 ;

-2m EVAiNi^KLlUM JOANMS

lul (luopia-dicfa. ad suldevandam riini(» vontum ossot ad co-nam. rndo hoc qnod
spcni nani cinn
:
vdhisiiun crain, (lc nicu dicil, Ab mitiu, ikmi rcrorlur ad t(Mnpns

adjntdiio ((nilisi iion (liiliilahatis nnKlo ;

passionis, sed ad tem[)us qno primo fuit
anlojn (|uan(lo vidcbitis niomori, duhitaro cum discipulis, ut *
Augiistinus dicit.

potciitis de moa p(»tcslalo o.i ideo ne- :

Sod conlra hoc ost, (piod .Mallli. x, 10,

cossaiinm cst ut pra-minliom rntnra, por di(Mlur, (juod hominus pra-nnnliavit dis-

qua' cotrnoscalis inoam divinilalom ot cipulis trihulationes superventnras, non

potostatem. Vel potest rolerri ad sccuu- solum imminente passione, scd ah initio

tlum, nt sit sonsus Vubiscutn cram, pro- :

eloctionis oorum. luxc iuijuit mittu vos

toKons vos ot folnm poudus supor mo sicut uvcs in mcdiu lu/Kjrum. Kt ideo

sns(ipions. liiira xvu, 12: Pater, cum dicendum qiiod hoc quod dicit, Ab initiu,
essem cum eis, etjo servabam eos quus non est inteUigendum solum de trihiila-
(lcilisti mihi. Sed quia rooossurns siim a tionihus suj)orventuris, sed de adventii
vohis, totum pondus tril)ulationis roma- Sj^irifus sancti, quom non pra^nuntiavit
nehit vahis ot idoo oporlel ut
:
uon siut ois ah iuitio, ut Augustinus dicit. Vol

vohis improvisa^ dicendum, socundum Chysostomum,

Sed videtur quod Dominus antc hanc quod intelligendum est de trihulationi-
horam pranlixerit Kvau- : quia alii ties hus et tunc (juod dicit, Ab iuitiu, dicit
:

gelisUT uarraut, Dominum aute hoc tem-
pus piiodixisse discipulis quod tradeudi
essent ante reges ct prsesides, et in syua-
gogis Juda-orum flagellandi. Scd dicen-
dum, (luod hoc uou coufrariatur huic
qiiod Dominus dicit IJxc vubis ab iuitiu
propter dno quai hic eis de novo praidixit:
unum sciiicct, quod essent passuri tri-
hulafiones a Juda^is, quod eis ante non
dixerat, sed soluin a (loufihus, ut pafet
Matfh. x: ahud, quod supra pi'a!dixit eis,
:
quod flagella passuri essent hic aut(!m ;

non dixi: quia illi dicnnt Domiuum hoc addit unum quod maxime poterat eos
dixisse in monte Oliveti, quod fuit im- affonitosfacere, scilicetquod morseorum
mineutepassionetribus diebus antequam repularotur a Juda^is obsequium.

LECTIO II

1. Etnunc vaclo ad cjui misit me ; et nemo ex

eum visionem, ibi, Modicum et jam non vide-
vol)is iiitcrropat me, Quo vadis? 2. Sed quia hfcc lo-
bitis me, et iterum modicum et videbitis
cutus suni vobis, trisiKiaimi)levit cor vestrum. 3. Sed
ego verilatem dico vobis expedit vobis ut ego va- : me; tertio introduclionom ad Pafrem,
diim. Si enim non abiero. Paraclitus non veniet ad ihi, Et in illu dic mc non intcrrufjabitis.
vos. Si autem abiero, mitlam eum ad vos.
Circa primum duo Primo pnemittit
facit.

1. Supra explicavit Dominus ratioues uecessitatem cousolalionis secundo ;

consolatorias contra trihulationes disci- poiiit eam, ibi, Sed egu veritatcm dicu
pulis suporveiifuras hic explicat ratio- : vobis etc. Circa primum duo facit. Primo
ues consolatorias de reccssu suo. Couso- praiuuutiat suum recessum secundo ;

latus esf autem eos Domiuus de recessu ostendit hujus pra»nuntiationis effectum,
suo triplicit rafione. Primo ratioue acces- ibi, Sed quia hxc lociitus siim vobis, tris-

sus curum ad Patrcm (juem promittehat titia implevit cor vestrum. Hecedit ergo

undc dicohaf supra xiv, \ \on turbelur : ad Pafrem vadeus et ideo dicit
; Vobis- :

cor vestrum. In dumu Patris mei

. . cum ei^am, usque modo, sed nutic vado
mansiujies multiB simt. Secundo ralione ad eum quime misit, idest Patrem quod :

Paracliti quem missurus erat : uude quidem perfectionis est tuuc enim :

dicohat, ihid. 10 Et c<ju rof/abo Patrem,

: unaqua^que rcs perficitur cum ad suum
et alium Paruclitum dabit vobis. Tertio principiiim redit. Tob. xii, 20 Tempus :

ratione iterat* suae visionis, quam asse- est ut revertar ad eum qui me misit.
rcbat, ibid. 18 ^on i-elimpiam, inquam,
: Eccl. I, 7 Adlocum unde excunt flumina,
:

vos orplia)U)S vcniam ad vos. 11 as aulem

: revcrtuntur. Ihat (juidcm sccundum hu-
tres ratioiies explicat hic, sed ordiue manitatem ad eum a[)ii(l quem aha^torno
retrogrado : et [uimo promissionem erat secundum diviuitatem. Kt hoc diirii-
Spirilus Paracliti ; secundo iteratam sui sius expositum est in praecedentibus.

* Ai. deest : « ut. »

 : ;

CAPUT XVI. 277

Sed addit: Nemo ex vobis interrorjat recessus sui necessitatem; secundo re-
me, Quo vadis? cessus utilitatem. Dicit ergo Tristitia :

Scd quid est hoc quod dicit? Nonne implevit cor vestrum, scilicet de recessu
Pctrus interrogavit supra xiii, 36 : meo sed est magis vohis gaudendum,
;

Domine quo vadis ? et Thomas supra xiv, quia expedit vobis ut ego vadani, idest
5 : Nescimiis quo vadisl Kt ideo ,huic valde vohis est nccessarium (|uia /uni .s^'

qua;stioni respondent Chysostomus et abiero, Paraclitus /lo/t ve/iiet advos. Item

Augustinus sed aliter et ahter. Chysos-
; cst vobis fructuosum et utile ; quia si
tomus enim dicit, quod discipuh audientes abiero, /nittam eum ad vos, scilicet Spi-
quod deherent interfici et ahsque syna- rilum sanctum.
gogis fieri, ita tristati et atloniti facti Scd nuniqaid non potuissct Christus
sunt, ut quasi ohUti de recessu Cliristi *
darc Spiritum vivens incarne? Dicendum
et locutionem amittcntes, eum de suo quod sic quja etiam super eum haptiza-
:

recessu non intcrrogarcnt. Unfle subdit
Sed quia luec locutus sum vobis, tristitia
implcvit cor vestrum. Et sic Dominus
dicens, Et nunc vado ad eum qui inisit
me, eos ' potius increpat, secundum
Chrysostomum. Et hoc non interroga-
bant. Deut.xxxii, 7 Interroga patrem
tuum et annuntiabit tibi. Ecd. vi, 28
Investiga illam
Augustinus autem vult quod hoc quod
dicit, Nnnc vado ad eum qui misit me,
non sit pro illo instanti quo loquehaiur
sed pro tempore quo ascensurus erat in
ccehim ;
quasi diceret
tum Spiritus sanctus in specie coIuiTil)a»
desccndit ct nui;quam ah co recessit,
qucm ah instanti sua* conccplionis rccepit
non ad mensuram. Scd noluit eum dan;
discipulis existens cum eis, quath*uplici
rationc. Primo propter corum indisposi-
: tioiicm : nam
sancto, cum sil
Spirilui
: amor spiritiialis, conlrarialur amor car-
et manifestabitur tibi. nalis. DiscipuU autcm (|uoilam carnali
amor(! afficichantur ad Christi iiumauita-
tem, necdum clcvali crant spiriluali
;
amore ad cjus divinitatcm, et idco noii-
dum capaces erant Spiritus sancti. II
: Superius interro- Corinth. v_, 16 Ex /iocJamne//ii/iemse-
:

gastis ine quo irem sed nunc ita vado : cu/idu//i car/ie//i/ioscimus, iik^st sccundum
quod non est necesseut ahquis vestrum carnis ai^eclum ; ct si cog/wvi>nus sccu/i-
interroget me, Quo vadis?Qui<i ut dicitur diim car/iem, Chrislumscilicct ante pas-
Actor. I, Videntibus illis clevatus est.
9 : sionem, sednunc jam /lo/i /lovi/nus. Se-
Sed quia hxc locutus sum. llic ponitur cundo proptcr divini auxiUi contUlioncm,
tristitia, quae est eircctus pranuntiationis, quod maximo adcst iu nccessitatihus.
secundum Chrysostomum sed secuii- : Psal. IX, 10: Adjutor i/i op/tortu/iitatibus.
dum Augustinum tristantur de reccssu : Et iterum I^sal. xxvi, 10: Quonia//i patcr
gaudehant enim de pra^sentia Christi meus et nuiter mea dereliqueni/it me
quodam moilocarnaH afrcctiad humanam Do//iinus ai(te//i '
assui/ipsit /ne. Quamdiu
ejus spcciem sicut iiomo delcctalur de
; aulcm Christus crat cuui eis, sullicicns
pra^sentia amici etideo de recessu cjus
: atijutorium crat cum eis sed eo recc- ;

tristahantur. Psal. xxix, 7 Ad vesperam : dcnte mullis Irihulatiouihus cxponchan-

scilicet passionis dcniorabitur flelus \\\ tur ct idco dalus cst cis slatim alius
:

A[>ostolis et admatutinnm rcsurrcctionis consolator ct adjulor \ Uuil(> siguaulcr

Ixtitia. Sed quia humanum esl (luod tris- dicit iulra xiv, 17 : A7 fflii///i l*anirlitit//i

tilia cor tangat, vitiosum autcm (juod dabit vf/bis. Isai. xxviii, !) : Qup//i docebit
cor implcat, quia per hoc ratio turhatur ; scic/itia/n'! . . . .{blactatos a Inctc, avulsos
id(!() quasi argucns dicit Tristitia iuiplc- : nb ubcribiis. Tcrlioc\ dignilatis Christi
vit cor vcstruui. Eccli. x.w, 22 Noudcs : (•oiisidciationc ut .\ugustuuis
: iiaiu,

tristitiam nnimx tucc. Sui>ra xiv, 27 : dicit in lihro De Tri/iitnte, Christus iii-
Non turbetur cor vestrutn. (|uanliiin homo, ui>i) hahct (piod dct
U. Sed ego veritatc/n, ctc. llic iKinitur S|iiiiliiin sancluni. scd iu(|uaulum hcus.

ratio C(>ns(dati()nis (jua' cst j)i(iuiissii) (Jiiaudo autiMU ciiui disfipulis crat, vidc-
Spirilus sancti. Et primo promitlil S|)i- haliiresso (juasi hoino uiiiis cx cis. .Nc
ritum sanclum secundo pra'nuntial cjus ; crgo vi(lcr(>tur (luod lioiuo csscl (lui darrt
cncclum, ihi, Kt cum vc/irrit ille clc. Spiriliiiu saiicliim, idco ipsiiiu anli^

Circa |)rinium duo facit. Primo oslcndit asfiMisiiuicin siiain non ilctlit. Siipra vii.

* Al. (loest : « Cliristi. » — * Al. oinilliliir aiuiitor. »

eos.» — ' Al. : «do ininiicis autem. » — * Al.
 ;

278 EVANGKLIUM .lOANNIS

39 : \onihim ernt glnrificntus. Sapifin. ix, crcatnram ct ministrnm Palris et Filii.
I!» : E))tittr lUmii n <ir<lr ))in(/)iilii<li)us fit,v. Si ciiiin sic essct,non css(;t sufliritms
Oiiarlo [ii(»|il(M' iiiiitaltMn Kcclesia' ((•nscr- consolalio de r(!cessn Christi adveiitiis
vandjun nani, ul siipra x, M, liabetnr,
: Spiriliis sancti sicntnon csset snfliciens
:

Jon)nit's sitputm frcit )iulln))i (|no(l idco : csnsolatio do recessu regis, si daretnr
fnit lu' |»(tpiilns (lividcrclnr a Cluisto, et nnus dc miiiislris snis loco ejus. Qnia
ut c\idcnli()r apparer(!t
emiiientia ad cigo Spiritiis sanctns apqnalis cst Filio,
.loanncm. Discipuli anlcm ipso Spirilu idco Domiiins cos per promissionem
leplcndi erant, ut etiam opera majora Spiritus sancli consolatur.
fafcrcnt (|nain Ciiristns 1'ccit supra xiv, : Sed si a*qnalcs sunt Filius et Spiritus
\2 : Et fncioit cl ideo si
))ifi/orn /lont))) : sanctns, quarc cx[)cdif qnod Filins rece-
ante passioiiem ruissct eis datus, potnis- dat, ut veniat Spiritus sanctus? Ideo
set verti in dnbinm apud popnlnm quis scilicetquia reccdcbat corporaliler, ac
essct Christns, et sic fuissel in eo divisio. simnl cum Spiritu sancto veniebat invi-
Psal. i.xvii, 10: Ascoidois in altum, sibilitcr. Si eiiim Filiiis haliitassct invi-
tlcdit (/o)ia /iO))ii)i(bus. sibiliter, et diceret Expcdit nt recedam,
:

Sed, secundum Cbrysostomum, potcst quia vcniet Spiritus sandus, utique major
hic sumi argnmentum contra Macedo- eo Spiritus sanctus repularetur.
nianos ^
dicentcs, Spiritum sanclnm esse

LECTIO III.

Et cum venerit ille. arguet mundum de peccato

1.
reprehcndet, mundum. Prov. ix, 8 :
et de justiiia et de judicio. 2. De peccato quidem,
quia non crediderunt in me de jiistitia vero, quia ad ;
Argue sapioitem et diiiget te.
Pairem vado et jam non videbiiis me de judicio ; Sed numquid non efiam Christus arguit
autem. quia princeps hujus miindi jam iudicaius est.
3. Adhuc multa habeo vobis dicere sed non poteslis ;
mundum? Arguit quidem, supraviii, 4t :

l)ortare modo. 4. Cum autcm^venerit ille Spintus ve- Ex palre diaboio estis et Matfh. xxiii, ;

ritatis,docebit vos omnem veritatem. 5. Non enim

loquetur a semeiipso; sed qurecumque audiet loque-
multa contra Pbarisai^os etScribas dicens.
tur, et quae ventura sunt annuntiabit vobis. Quare ergo dicit, li/e arguct; quasi ipse
non arguerif? Sed forfe diceret aliquis,
d. Supraconsolatus est Dominus Apos- quod Chrisfus solos Judaeos arguit, Spi-
tolos per promissionem Spiritus sancti ritus aufem sancfus in discipuJis et per
hic ostentlit utilitatem quam Spiritus discipulos argnit fotum mundum. Sed
sanctns adveniens alferet eis : et ponit huic confrariatur quod Christus loqnifur
tripliccm ntililafem unam ex parte : in Apostolis et per Apostolos sicut Spiri-
ninndi aliam ex parfe discipulorum ef
; ; fus sanctus. 11 Corinfb. ult., o Experi- :

terliamex parle Chrisfi. Ex parfe qiiidem ))ie)ttu))i quxritis ejus qui in me /oqtdtur
mundi, quia Spiritus sancfns adveniens C/iristus.
mundnm arguef; ex parfe discipulorum, Et ideo dicendum, quod dicif I/ie ar- :

quia eos instrucf, ibi, Ad/iuc muita/iabco
vo/)is diccrc eiv. ex parte Cbristi, quia
ipsum clarificabit, ibi,
efc. Circa primum diiofacit. Primo ponit
utilitatem adventus Spirifus sancti quan-
fnni ad miindum; secundo exponit eam,
ibi, bc poccato quitlem, cjuia )iO)i cretiide-
guet mtoiditm, qui iuvisibilifcr penetrans
corda vestra, diffundet in eis cariiafem,
Illeme clarificabit qna timore dcpulso, argucndi babebitis
pofesfatem. Quamdin enim discipuli car-
nalifer ad Cbrisfum afliciebanfur, Spiri-
tus sancfus non eratin eis, ut dicfum est,
eo modo quo posfca fuit ct ideo non :

runt in ))ie. Dicif ergo Expedit vobis ut : erant ita andaces sicut post ejus adven-
egovadam,qniamiffamSpiritumsancfnm tum fuerunt. Psal. xxxii, 6 Spirituoris- :

ad vos et cu)n voierit ille, arrjuet mun-

; ejus o)n)iis virtus eoru)n. scilicet Aposfo-
dum de /leccato et de justitia et tle judicio. lorum. 11 Paral. xxiv, 20 Spiritus Do))iini :

Quod du[)liciter legitur. Uno modo se- induit Zac/iaria)n. l/le etiam arguet )nu)i-
cuiidum Augustinum, alio modo sccun- dum quia corda qiiae anfe mundana fue-
:

dum Cbrysostomiim. Secnndiim Augiisti- ranf, replcns facit quod ea se reprehen-

nnm qnidcm boc modo Cu))i ve)ierit, :
dcrcnf. Job xiii, 15 Arguam vias 7)icas
:

scilicct Spirifus sanctus, il/e arguet, idest cora)n ii/o etc. Et hoc facit Spirifus saiic-

'Al. : € Macetiones. » — Sicco(J. Mazarin. 177. — ' AI. : « operis.

 :

CAPIJT XVI. 279

tus. Ps. L, 12 : Spiritum rectum innova fidei jusfitiam mundus non imitatur.Sed
in visceribus meis. dicit : Et jam notividehitis me : quod
nori
Sed de quo arguet? De tribus. De pec- nunquam sint eum visuri, sed qnia non
cato quod commiserunt. Isai. i.vni, 1 : visuri sunt eum in ista carne mortali. Vi-
Ammntia populo meo scelera eornm etc. derunt cum in resurrectione, sed immor-
Et lioc Apostoli fecerunt. Ps. xviii, 5 In : talem oxisfentem; et vidcttunt cum in ju-
omnem lerrom exivit sonus enriim. Item dicio, sed in majcslate vcnientem. De
de jvstitia, quam ncglcxerunt. Isai. 29 : justitia quidem Christi expouit de Verbis
Justitiam non fecerunt etc. Et hoc Apos- Domini. .ludapi cnim noluerunt recognos-
toli iecerunt. Rom. iii, 10
'
'Non est jus- : cerequod Christusjustus csset, Supra ix,
tus quisquam. Item dejndicio, quod con- 24 Nos scimus quia hic liomo peccator
:

tempserunt: ut enim dicitur Prov. xviii, est. Arguet eos de hac justitia, dicens :

3, impius cum in profundum peccatorum Qida ad Patrem vado quia hoc ipsum :

venerit, contemnet. Ezech. v, 6 Contemp- : quod ad Patrem vado, Justitiee meae est.
sit judicia mea etc. Quod enim Christus dcsccndit, misericor-
2. De peccato quidem ctc. Hic exponit dia' fuit; sed quod ascendif, ejus justitiae
et primo quod dicit de peccato et hoc ; debitum. Phil, ii, 9 Proptcr quod ct Deus :

quia non credklerunt in me. Solum de pec-
cato infidclitaiis arguit quia per fidem
omniaaliaijcccafadimituntur. Mattii.xxv,
Dominus damnatis sohim defccfum mise-
ricordia^ imputat quia per misericonliam
omnia peccata purganfur. Prov. xv, 27
cxoltavit illum etc. Tcrtio arguit mun-
: dumdejudicio; ct hoc quia princeps hu-
jus mundi, idest diabolus, qiii est prin-
ceps mundi, idest mundanorum, nou
: creatioue, sed suggesfione et imitatioue.
: Sap. ii, 25 Imilanlur eum qui sunt ex
:

Per misericordiam et fidem purganlur jjai-te illius. .lob xli, 23 Ipse cst rex su- :

peccata. Sic ergo et hic, quia inhdciifate j)er omnes filios supcrhix. llic ergo prin-
manente, peccala celera " dcfinentur, et ceps Jam judicatus est, idest expulsus fo
ea discedente cefera diinittuntur. Dicit ras. Supra xii, 31 : Xunc judicium cst
autcm Quia non crediderunt in me i\\
: : niundi, idest pro miindo, nunc princeps
non dicit Mihi, vcl Me quia (laMUoncs : hujus mundi ejicielur foras. Et hoc dicit
credunt Chiistum esse, et confremiscunt: excusationem liominum, qui se
ut lollat
Jac. H. Sed me, per fidem formatam m de peccatis excusaut propfer testationem
spcrando et diligendo. Secuiido r/e y?/<>7/- diaboli; (juasi dicat Excusari non pos- :

tia, ct hoc quia ad Palrem vado efc. Oiiod suiif, (]uia (!X|)iilsus cst diaboliis pcr gra-
quid(;m pofesf du|ili('ifcr exponi qiiia vel : tiani cl (idcm Chrisli ct Spirifum sancfiim
de jnsfifia Chrisfi, vcl de jusfifia Aposto- acordibus fideliiim; ita ut jam non tcntet
larum. De justitia (]uidcm Apostolorum siciif anfe, sed solum extcriiis
infciiiis
sic de juslitia nostra, qiiod non suiif
: pcM" cx(M"cifafioncm pcrmissiis; cf idco re-
imitati. lusliliadico non ex lcgc, sed (iilc. sisl(M'c possiint ei (]ni V(diiiit adliaMUM^e
Rom. III, 22 Justitia autem Dci per fdem
: Christo. Kf inde est (itiod (Udiilcs fomina'
Jesu Christi. Fides aufem de invisiliilibus diabolum viccrunt, a (]uo tamcn fortissimi
est : Ileb. xi. Discipiili aulcm ali(|iiid vi- viri siip(Mafi siiiit. !)c hoc (M'go judicio
dcbanf, scilicef cjiis liiimaiiifatcni, ct ali- miindus argiiiliir. (jiiia a diabolo vincitnr
qiiid noii vid(d)aiil, scilicct cjiis divinita- resis(,cr(; iioUmis, ct n so c.xpnlsnm, pcr
tem scd lioc promiftif eis in luaMuiiiin.
;
(MUiscnsum p(M'cali '
iimIuc(Mis. Rom. vi,
Siipra XIV, 21 Manifcslalx) eis uir//jsu/)i.: \1 : Non rcijnvt pcccatum in rcstro *
nuir-
liid)cbant (Tgo disci|iiili (idiMii dc (llinslo tali cor/iorr. Vid alilcr, S(M'undinn (mmu-
(|naiitiim ad divinilaliMii lanliiin; scd d(Mn iii libro Dc rcrhis Dn/niiii ut (jiiod
qiiando subfracta liiit cis liuiiianitas dicit, Jam Judiratus csf, intclligalur dc ju-
Christi, tiiiic (M)rum fidcs utroijuc
(M'at dt' : diiio con(l(Mnnafionis ; idest : jnm coii-
(d. id(M), siMMindum Aiigiisliinmi siipiM- dciunalns cst ijisc; (>t piM' coiis^mjikmis
Joan., dicit ; Qu/(/ radi) ad 1'alrcin. <-l jniii • Miiiics (jiii adluiM(Mif ci. .Malth. .\xv. -11 :

7U)U videhilis tnc ; ipiasi dicat : Vos (mhmH- Ifc malcdicfi in iijnem aUrrnum, qui pn-'
'
Discedii-

fis iii mi^ s(MMindnm divinifaliMU cf quia ; artus rst diabolo rt nn^jrlis rjus. .\rgnilMr" '"*•

vudo ad Palrciii, (MMMJclis in inc cliain cliam miiiidiis dc jiidicio quia scicns :

(]uanfum ad hiinianitaliMU : (iiiani (|iiidiMii iiiiiiidi biijiis principcm cond(Mnnatiim

' \\. oinidilur : < .Vpnstoli. » — ' W. : (ietc(^- .M. III iioslro. »
lora. » — ' Al. : « per conf^^ssioiKMii pcccali. » —
280 KVANGRUrM .lOANMS.

ossc, nnn cvadit ctiani ipsc lioc jndiciiini ; scrnwnis cjiis audierimus, guis potcril tn-

scd onm sno printipc Jndicatnr, qnoniam
supcrlinm attpic impinm imitatnr.
Sconndnm Clnvsostomnm,
pitt» cxponitnr
ritns sanclns,
minuhim dc peccotu
Spiritus sanctns crit arffumcntum quod-
dam conlra nnindnm. Ilclir. n, \ Con-
tcstantc Dci) siijnis cl prudiijiis ctc. Et de
hoc pcccato oslendet eos graviter pec-
casse, (piia 7iu?i crcdidcrent iii me, cnm
vidcbnnt ([nod Spiritns sanctns in nomine
nitruuni tnaijiutudinis tlltus intitcri'} (^Mkc-
rcrc antcm (jua' snnt isla mnlta qua? por-
alifcr a ca- tarc noii potciant, cst stnltnm, ut dicit
: liini rriirrit, scilicct Sjii- AuKnstinns. Nain si ipsi portarc non po-
illc arijurt, idest convincct, tmanf, mnlto niagis et nos non [kjssu-
;
quasi dicerct : Ipse mus.
Ex hoc tamcn- quod dicit, Nun potestis
: portare modu., divcrsi ba^rctici assnmnnt
ad sni crroris vclamcntum, dum bis qni
cis adhairent, quicdam in occulto dicunt
tnrpissima, qnae non auderent dicere iii
manifesto quasi ba^c ipsa sint qna* tnnc
:

mco daliilnr fidclibns, Actor. v, 21 Mos : discipiili portarc non potcrant, et ea do-
tcstes /nijus reisumus, et Spiritus sanctus, cucrit S[iiritus sanctns qna^ palam docere
fjucm dcdit Deus omnibus obeijlicnti/nis atque pra^dicare spirilus hominis erubes-
sibi. Do JMStitia, quam scilicct cgo habeo, cit. Non est ergo intelligcndnm qnod ali-

quam tamcn mundns non reputavit mc (jna sccreta doctrinae taccaiitur fidclibus
haberc hoc, quia vado ad I'afrem, et
: ct parvulis, scorsum docenda majoribns :

mittam vobis Spiritum, scilicet qui osten sed omnibus fidelibus proponnntur ca
detmejustum, et irreprehensibilem du quae fulei sunt. Matth. x, 26 Quod in :

xisse vitam. Snpraxv,26: Qucmcgo mit- aure audistis, prxdicate supra Sed tecta.
tam vobis a Patre Spiritum veritatis. Qnia aliter proponenda sunt rndibus, aUtcr pe-
hoc dicitnr in Psal. lxvii, 19 Postquam : ritis ; sicut qnae subtiha sunt de mystcrio
asccndit C/iristus a/tum, dedit do7ia /lu- i?i incarnationis, et ahis hnjusmodi •*, non
minibus. Dejudicio quia pi'i?iccps /tujus : sunt rudibus proponenda quia cum in- :

mundi Jam Judicatus est ; idest, cx hoc
ipso quod per Spiritum sanctnm judica-
tur, idest expellitur a cordibus fidehnm.
Zach. xin, 2 Sjmitum immu?idum cji-
cia??t. 1 Corinth.
jus tnundi accepimus ; sed spiritum
?io?i
qiiiexDeo est. Et de hoc judicio argnet,
quia ipsi male judicaverunt quod daemo-
ninm haberct, ct quod in Bcelzcbub cji-
telhgere non possent, scandalizarentur.
,Omnia ergo quae fidei erant, Dominus
proposnit eis, sed non eo modo quo pos-
: tea revelavit, et prapcipue in vilaa?terna.
ii, 12 : JSus spi?itu??i /ru- Sic ergo quas portare non poterant, snnt
[ilena cognitio diviiiorum, qnam non ba-
bcbant tunc; puta aequalitatem Filii ad
Patrem, et hujnsmodi. Unde Paulus, II
Coiinlh. ii, 4 Audivi a?'ca?ia verba, quse
:

ccrct da^monia de quo convincentur, : ?io?i licct /ioi?ii?ti loqui : quc& won CYKixi Ag
quia Spiritus sanctus quem ego mittam, aha veritatequam fidei, sed altiori modo.
ipsum da^^moncm condemnabit et cjiciet. Item spiritualis intellectus omnium Scrip-
3. Ad/tuc /tabeo vubis, etc. Hic ponit turarum, qucm tunc non habebant sed :

utilitatcmadvcntusSpiritussanctiexpartc quando ape?'uit cis se?tsum ut i?itclligercnt

discipiilorum, qiia^ est ipsorum instruc- Scripturas Luc. uU, 45. Item passiones,
:

tio ct primo instructionis necessitatem

: ;
et pericula quae passuri eraut, quae tunc
secundo promittit instructionem, ibi, non potcranl, quia animi eorum imbecil-
Cu?n autcm ve?te?'it ille Spiritus veritatis, lc? erant. Eccli. vi, 26 Subjice /tu?nerum
:

ducebit vus um?te??i vc?'itatcm tertio exclu- ; tuum, et porta illam. Sic ergo necessaria
dit dnbitationcm, ibi, Non enim loquetur erat eis instructio.
a scmetipso. adven- Dicit ergo : Utilis erit 4. Cum aute??i vc?ierit,e\.c. Hic promittit
tus Spiritus sancti mundo, quia argnet eis instructioncm quam conscquentur in
cnm. Sed et vobis utihs crit ad instruen- advcntu Spiritus sancti, qni docebit eos
dnm qna quidem ;
instructione indigetis, omnem veritatem. Cum enim sit a veri-
quia ??tulta /labeo vubis dice?'e, sed ?iu?i tate, cjus est docere veritatem, et facere
putestis portare modo : qiiasi dicat : Ego similes suo principio. Et dicit, 0??t?tcm ve-
vos instrnxi, scd non adimplcmini. Job ritate??i, scilicct fidci, qnam doccbit per
XXVI, 1-4 Eccc /txcexpartedicta stattvc?'-
: quamdam elevatam intciligcntiam in vita
borum ejus : et cum vix parvam stillum ista, et eamdem plenarie in vita aeterna,

* Al. : « quoniam Spiritus snnctus (iecjit. » — men. » — 'Al. (Je.est : «hujusmotii. »

' Al. : • et hoc la.nen. « Parra. — : « hoc ta-
 ;
: :

CAPTIT XVI. 281

ubi cognoscemus sicut et cogniti sumus: hoc quod dicit, Audiet, in futuro ? Sed
I Corintii. xiii. Et I .Joan. ii, 27 Unctio : dicendum, quod a^terriitas includit omne
docebit vos etc. Vel omnem vcritatem, figu- tempus; et ideo potest Spiritus sanclus,
rarum legis, quam adepti sunt discipuli qui ab aRterno audit, dici audire in praj-
per Spiritum sanctum. Unde Danicl. I senti, in praHterito et liituro. Scd tamcn
dicitur, quod dedit Dominus pucris illis aliquando dicilur audirc in futuro prupter
sapientiam et intclligcniiam. hoc quia illa quorum notitiam liahet sunt
5. Non enim loquetur, etc. Hic excludit futiira. Loquctur ergo quxcumque andict
dubitationem, quai poterat esse. Si Spiri- non solum dcccbit ffitcrna, sed fu-
([iiia

tus sanctus docebit eos, videtur scilicct tura et 'u]co subdit Etquie vmtura sunt
; :

quod esset major Christo : quod non est, annunliahit vohis ; quod est proprium di-
quia docebit eos virtute Patris et Filii : vinitatis. Sapient. viii, 8 : Siqna ct jnons-
quia non loquetur a semetipso, sed a me, tra scit antequam fiant . Isa. xi.i, 23 Qux
:

quia a me erit. Sicut enim Filius non ope- ventura sunt annnntiatc nnhis ; et sciemus
ratur a semctipso, scd a Patre; ita Spiri- quia diiestis vos. liuc cnim est proprium
tus sanctus, quia est ab alio, scilicet a sancti. Joel. ii, 28 Effundam de s/jiritu :

Patre et Filio, non loquetur asemetipso, sed meo supcr omnem car/iem, etprojj/ietahunf
quascumque audiet, accipiendo scientiam filii vestri et fdix vestrx. ApostoU autom
sicut et essentiam ab a^terno, hxc loque- habuerunt spiritum prophctia'. Vd doce-
tur, non corporaliter, sed intrinsecus in hit omncm vnritatem, scilicet figurarum.
mente illuminando. Oseae ii, 14 Ducam : Sed ne dubitarent quomodo scirent,de
eam ad solitudinem^ et loquor ad cor ejus. futuris tribulafionil)US '
crucis praMuintiu-
Psal. Lxxxiv, 9 Audiam quid loquatur
: verat, ideo suhdit : Et quoe ventura sunt,
in me Dominus Dcus, scilicet super vos, annuntiahit vohis.
Sed cum audicrit ab aitcrno, quid est

LECTIO IV.

1. Ille me clarificabit 2. Quia ()e meo accipiet, et

:
revelavit Deusper Spiritum suu/?i. Sccundo
annuntiabit vol)is. ;}. Omnia quajcum^iue hab.;t Paier,
mea sunt. 4- Fro[iterea dixi, «juia de raeo accipiet, fiduciam clare annuutiandi pradicndo :

et annuntiabit vobis. nam discipuli aut(! tiniidi crant, ila ut

non au(l(U'ont Christum puhlicc coutilcri ;

1. Supra positus est duplex fructus sed S[)irilu sanclo rc[)lcli timore (ie|)ulso,
adventus Spiritus sancti, scilicet mundi annunliaverunt hominil)us Chrislum, ah
arguitio, et discipulorum instructio hic ; ipso Spiritu ([uodammodo im|)ulsi. isai.
ponitur tertius Iructus, scilic(;t Cliristi Lix, i\) : Cu//i venerit qnasi //uvins viidr/i-
clarificatio primo pro[)onit friiclum
: et tus que//i Spiritns Dn//uni vnqit. riide et
clarificationis secundo mauifestat ralio-
; Apostolus dicebat Corinlh.v, \: Caritns I I

nem ipsius ibi, Quia de meo accipiet C/iristi urqct

Tertio o|)(Ma mirilica in
/los.

tertio subditur mauifcstatio ralionis, ihi, A[)ostolis, ct pcr A[)ostolos faciciido. I

Omnia qux liahet Patcr nwa snnt. Coriulh. XII, 2 llxc o//i/ua opcrnrur ii,ni<
:

Dicit ergo : Docehit omtwm verilatem atque ide//i Spiritus.

quia meclarificahit, \\\ (|uo est oinnis
ille 2. Qnin de meo accipict, ctc. Ilic poni-
verilas. Su[)ra xiv, 0, Eqo snni, via, re- tur ratio clarilicatioiiis, qua* est, (|iiia

rifas, et vita. Coloss. ii, 3 In quo scilicet : i""ilius csl [)riiici[iiuin S|»iiitus sancti.
Cbrislo snnt n/nnes t/irsanri snpic/itix et (hunc ciiiin (|uod cst ah alio, inauifcstat
scientix. C/nri/icahit //le: idest. UKMm id a (inii csl : Filiiis enim inanifcstat
noliliam clarain faci(U, ()i'imo ([uidcni l*alrcin, (|iiia cst ah i[)so. t,hiia crgo
discipulos iliumiiiaiido ([uia adhiic car- : Spiiiliis saiiclus cst a i''ilio, [u*o[)riiim esl
nal(!s craut, ct ad Chrislmn allicich.iulur iil clarilicct ciiin. Dicil crgo Ideo i/ir :

sccundum carnem s^uMindum inlir-

: idest c/nri/irahit, quin dei/ieo accipict. Accijiero
milalem cainis noii cognoscentes divi- aiit(Mn iioc non csl int(>llig(Midiiin co
nilalis cjus majcslalcm, ciijiis|)oslmodiim modo ([uo in crcaliiris. Kria (Miim sunt
pcr S[)iritiiiu sanctuni suul ca[iaccs iii accc[)lioiic crcaluraruui, (|iioriiin diio

ollecti l Corinth. ii, 10: \ohis autcm non siint in (livinis. Sciiicet, qula in

*Pari)i. : « trihulalionibiis (jiias eis prfnnuntia- vorat »

 282 EVANGELIUM JOANNJS
cnMtnris nrmd ost quod .iroipil ot aliud quicqnid in ipso Christo est, cum ipse
(jiiod ac(*i|)itiir : ([iiod iioii cst iii di- sil siia csscnlia, sna boiiilas, siia vciilas
viiiis. ciim pcrsona' divina' sinipliccs cl adcrnilas. De lioc crgo modo lialxiudi
siiit, iicc in eis sit alind ct alind : loijuilur. Kt sic qnictjniil habet l^ater est
immo a (jiiocnmqnc accipit Spiritns Filii qnia eamdcm sapientiam, eamdem
:

sanctns, acci|til tolam snltstanliam snam: ('ss('iitiam,camdcml)oiiilatcm habcl Filius

simililcr ct l"ilins. Aliiid est, (jnod in (juam liabct(!t Patcr. Siijtra v, 20 Sicut :

creaturis acoipiens ali(juando fnit nou Pntcr habet vitam in semetijiso, sic dedit et
hal)('ns id (jnod accipit ; sieut si materia Filio hnbere vitam in semetipso. Matth.
acci[)iat formam, vcl snbjectnm accidcns: XI, 2 7 Omnia mihi tradita sunt a Patre
:

ali(jtKin(lo eiiim
sine tali maleria fnit meo.
fornia, et snhjeclum sine tali accidente, Sed sicut Didymus dicit, objiciunt
Kx hoc qnidem non est in divinis qnia : aliqui Si omnia^quaecumque
: habet
Filins al) adcrno est hahens qiiod accipit Pater, et Filius ergo cum Patcr haheat
:

a Palre, et Sj^irilns sanctns qnod a Patre patcrnitatem, sequitnr quod et Filius. Ad

et Kilioaccipit. Krgo Spirilnsa Filio, sicnt qnod respondet, quod lia'c quidem ratio
Fihus accipit a Patre. Supra x, 29 Pafer : haberet apparentiam, si Dominus dicere:
quod dedil mihi, mnjiis om?iidus est. Sic Omnia qua" habet Deus, mea sunt. Sed
ergo accipere in divinis dicit ordinem diccns Omnia qux hobet Pater, salvat
:

originis. distinctionem Patris et Filii, dans intel-

Sed nota, qnod cum dicit, De meo acci- hgere quod omnia qua^cnmque habet
piet, ly de iion importat participationem, Pater, sua sunt, pra^ter id in qno distin-
sed consnbslantialitatem quia totum : guitur l\iter a Filio. Nam Patris nomine
accipit qiiod Filius habet. Sicut enim '
se Filinm declaravit paternitatem qui ;

Filius dicitur de sultstantia Palris, quia Filius erat non sihi usnrpavit.
accipit totam suhstantiam Patris, ita et Sed notandnm, quod simphciter con-
Spiritns sanclus de snltstantia quia Filii, cedimns hanc, scilicet, 0'>'cquid habet
accipit totam snbstantiamejus. Qnia ergo Pater, habet Filius non tamen qiiod eo:

de meo accipiet, et cgo sum Yerbum Dei, ordine hahet Filius quo Pater hahet. Nam
ideo amiuntiabit vobis. Spiritus enim Filius habet siciit ab alio accipiens :

animahs nullo modo potest esse nisi se- Pater vero sicut alii dans. Non ergo est
cundiim quod procedit a verho interius distinctio in eo (juod habetnr, sed in
coucepto. ordine habendi. nnjusmodi antem rela-
3. Omnia qu3ecumque, Hic ponitur etc. tiones, scilicet palernitas et filialio, hujus
rationis manifeslatio, ubi Christus probat ordinis distinctionem important pater- :

quod S[)iritns sanctns accipiebat de sno nitas enim imporlat hoc quod est dare
propter unitatcm et coiisubstantiahtatem alii, filiatio vero accipere ab alio.
Patris et Filii nbi primo ponit consiib-
:
Sed qiia'rilur iitrtim rekitio iu divinis
stantiahtalem Patris et Filii secundo ; sit aliquid realiter. Videtur qnod sic :

infert conclusioncm intentam, ibi, Prop- alias,cum personae divinaB relationibus

terca di.ii quia de mco accipiet. Dicit ergo: distinguanlur, eornm distinctio non esset
De meo accipiet, qnia omuia qux habet realis. Dicendnm ergo, qiiod relatio in
Paler, mea sunt; qnasi dicat Licet a : divinis dnpliciter consideratur. Uno modo
Patre procedat Spirilns veritatis, tamen per comparationem ad essentiam seu
qnia o?yiuia qux hahct Patcr, mca sunt, personam Patris ; et sicrehitio Patris non
et ipse Patris Spirilus est, et de meo est alia res quam essentia seu persoiia
aecipiet. Patris. Alio modo potest considerari per
Sed notandum, qnod hahere dicimur comparationem ad oppositam relationem,
aliquid dnpliciter. IJno modo sicnt pos- pufa ad filiationem ; et sic paternitas est
sessionem inodo sicutquod in nobis
: alio relatio realis, quia secundnm hoc impor-
est puta vel sicut forma, vel sicut pars.
; tat ordinemnaturae, qucm Pater dat
Paterergohabelsicnt possessionemetrem Filio per aeternam generationem qui :

sibi subjectam totam crcaturam Psal. : quidem ordo est in Deo secundnm rei
xxxii, 5 Domini esl torrn et jdonitudo
:
veritatem. Sic ergo si palernitas compa-
ejus: haltct atiam aliqnid (juod iii i|)so ralur - ad essenliam Patris, omnia qna^-
est, immo quod est ipse quia ipse est :
cumque habet Pater, habet Filius, quia

Al. : • si(;. » — » Al. : « compararetnr. »

 CAPUT XVT. 283
paternitasnon est alia res ab essentia Pa- Sed attende quod dicimus, quod FiPius
tris sed non eo ordine habet, ut dictum
; accipit desubstanlia I*atris, i Jest substan-
est. tiiim et Spiritus sanctus
Patris '
; de
Propterea dixi, etc. Hic infert inten-
4. snbstantia Patris et Filii et qiiod Pater ;

tam conclusionem, quod Spiritus sanctns virtute naturae sua^, dat Filio subsantiam
accipiat a Fiiio. Ex necessitate enim siiam, et Patcr et Filius Spiritui sancto.
oporlet quod si omnia qnai habet Pater S(!(l tamcn non dicimiis qiiod Pater de
sint Filii, et FiHus sit consubstantialis subslaulia sil l'ilii, vcl I*aler et P^ilius de
Patri, quod Spiritiis sanctus procedat a substanlia Spii-itus sancti quia ly de :

Fiiio sicut procedit a Patre, ut liilarius et importat consubstantialitatemcum ordine

Didymus argunnt, origiiiis. Sic ergo Spiiitui sancto com-
Ad quod sciendum est, quod in quali- municatur quod commiine est Patri et
bet processione seu origine rei creata^ Filio. Oporlet anlem qiiod illud idem sit
dicimus, quod idem sit quo agens agit, principium communicationis in divinis,
seu dat qtiod liabet, et qiiod recipiens et qnod communicatur. Sic ergo essentia
recipit: sicut ignis generatus recipit for- communicatiir S[)iritui sancto, oporlt>t
mam ignis, quam ignis generans dat per qiiodcommunicans sit essentia. Kssentia
formam suam. Sed hoc in origine divi- autem est communis Patri et Filio :

nariim personarum est qiiodammodo oportet ergo quod si Pater dat essen-
'

similc, scilicct quod idem est quo Pater tiam sancto, (|iiod et Filius
Spiritui
dat naturam suam Filio, non volunlate, similiter dct et ideo dicit, quia onmia
:

sed natura, idest per naturam suam; sed quxcumque habet Patcr, mea sunt. Et si
in hoc est dissimilo ;
qnia in creaturis Spiritus sanclus accepit a Patre, acci- '

non est idem numeio, quod commniiica- piet eliam a Filio et ideo dicit Proptcrea : :

tur et quo communicutur, scd spccie dixi vohis, rjuin de meo accipict, et annun-
solum ; sed in divinis est eadem natura tialnt v(d)is : qiiia scciindum qiiod a me
nnmeroquam Pater dat Fdio, ct qua eam accipit, ita annunliabit vobis.
dat seu communicat.

LECTIO V
1. ModicDm et jam non me, et iterum
videbitis
modicum et videbitis me, vado ad Patretn.
quia
Jesus etc. Iteratam antem visionem pro-
2. Dixeiunt erjjo ex discipulis ejus ad inviceni Quid :
mittit eis Dominus ciim praMiuiitiatione
est hoc quod dicit nobis Modicum et noii videbitis :
recessus siii : (putd ideo eis frc^picuter
mf el iterum modiciim et vidi-biiis me et quia
; ;

vado ad 1'airem ? lJic>d);int erj^o t^uid esi hoc quod :

inculcat, diim sa»pe ipsiim futurum
nt
dicit modicum ? Ne^cimiis (niid l.i(|uitur. Cof^novit .'$.
lua^meditantur, ipsiiin ahsentem * tolera-
auiem .lesus ijuia vult baiii eum iiiierr<>;,'are, fl dixit
eis D^ hoc quseritis inter vos, (juia dixi, Modicum
:
biliiis tViant. Tria aiil(Mn p(Miil coiisola-
et non videbitis me, et iterum modicum et vidd^itis toria. |{rcvcin ibMalain siiiahsiMiliiim,
me ? 4. Amen ameii dico
voi)is. quia plorabiiis el
l)ra'siMitiam, et hoiKUiihiUMn discessum.
flebitis vos, mundus
aute^m gaudt-bit vos auiein con- :

trisialiiniini, sed iristitia vestra vertetur in gauiliuin. Absenliii (piidiMii lucvis est (jiiiii tn^uii- :

5. Mulier cum parii, tristiriani h ibei, (|uia v.-iiit hora cuni ct jani nmi rulf/ii/is mv iit ly :

ejiis. 6. Cum autcin pt-^pcMvrii pu.M-um, jam non me-

minil pressuiic pro|)ier ^^aiKlium, t|uia natus t'st modicum rclVr;itiir iid n^ni rii/c/ntis: «luasi
homo in mundiun. 7. Et vos i|,'ihir nunc i|uidem Iris- dicat : l"iiliiiiini (>st nl bdiiir ;i V(d>is pcr
tiiiani habfiis. Itcium autem viib-bo vos, ft jraiide-
bit cor vestrum, el gaudiuin vestrum neino Itillfi a
morttMii, vf ja/n nnn vidc/ntis nic. Sed
vobis. iioii debctis contristari : (|uiii ttMupiis lioc
(|ii()il in(> noii viilcliilis, inoili(Mim »M*if.

i. Supra explicavil Dominns nnam (piiii cxiirgiiin diliKMilo, ttMliii scilicot

rationem coiis()lationis ex promissione di»'. Isa. xxvi, 2(5 : A /iscoudrrc nux/icum
Spiritiis sancti ; hic ex[)lic.it secuiidam, ad tnomcnfum (/oncc /tcrtranscat inditjna-
scilicet desua. Ft primo
it»Miil.i visioiii» tio. S»m1 iliMiilii pia'seiilia mei »Mit, »|nia
poiiiliirvisioiiisittMMla pr.nnissio: sccuiido ifcrum modicum, idcsl modico l»Mnporis
iiiducilur disci|Hiloriiiii (liibilalio, ild, p»isl resiirr»M-lioiKMii spiili»», scili«el »jua-
Dixcrnnt er(/o etc. ; lcrtio suiiditiir diihi- »lriigiiita »li»M iiiii : .\ct. i, '.\
. I*cr dics t/ua-
tationis satisfactio, ihi, Cor/norif auteni drai/inta aji/nircnn cis : ct vide/ntis mf.

* Al. omilliUir : « idtjsl suhslanti.im Patris. » saurltis. — * Al. pr;«".«Mileu). •»

— ' AI. d(,'('st : « orgo. » — ' Al. • »*t Spiritus

:
284 F.VANr.ELIIIM .lOANNIS

InlVa XX, :20 Gavisi sunt (itsriptf/i viso

: cnim intolligobant quod rlirit, Nrm vide-
Doiniiio. Kt lioc. qnialKmoraliililcr rfoodo: hitis mr ; rt quia vado ad Palrrni : sod
anid ('(k/o (1(1 Pdf/c/fi. Ac(. l, '•• : Vidriiti- lioc dnbium qnod onmdoin inrcicb.it
bits illis Vol alitor, iil ly
elevatm esl. existontem ct morientom post modicum
inodicuDi rofiMatiir ad trmpiis anto ojus visuri orant. Nondiim enim nota eis erat
inortoin, ot sit sonsns Modiruni, scilirot: rcsnrroclio, qnia hoc dicitur in Psal,
toinpns oxistet (|no snbtraliar a voliis, Lxxxviii, 44 Quis est homo qui non vi-
:

qnia scilioot iii crastiiio. Siipra xiii, X\ : dcbit mortem, eruet animam suam de
adhuc modiciim vohiscumsum. Et
l''ilioli, nidnu inferi? Si\\). ii, N(m est agnitus I :

non videhitis me, scilicot inortalom «piia : qui rcversus ah infrris '. Kt id(!0 dicit:
sit

supraxiv, IW: Adhuc t)iodicuni,etmundus Quid est hoc quod dicit nohis modirum'^
me j(im non videt, scilicct mortaloni,qnia snpplo, quod videbitis me. Sed ad hanc
vidobit onm iu Judicio iii majostate vo- dnbitationem modeste dispositi erant.
nioutem discipuli vero post ressurrec-
; Nescimus, inquit, quid hjquitur. Nam, ut
tiononi immortalemcxistentcm qnia, ut : dicit Angnstinus, ali(]ui non intolligentes
tiicitnr Act. x, 40, dedit eum monifestum vcrba Scriptura* blasi)bomant, sensiim
fieri 71011 omni populo, sed testihus prap- proprium auctoritati Scriptura»- pra^po-
ordinatis. Et
ideo subdit Modicuni, : nontes; sed alii modosti, dum non intel-
scilicet durabit, et vidchilis quia scilicot
: ligunt, suam ignorantiam confitentur.
modicum tompus luit quo mansorit iii Sap. IX, o : Infirmus h(mio, et exigui tem-
morte. Isa. liv, 8 momento indigna-
: In poris, etminor ad intellectum judicii et
tionis abscondi faciem meam parumper a legum quod et hic discipuli faciunt
: :

te. Yel ly jnodicutnpotost reforri ad non enim aiunt, Malo dicit, vel nihil; sod
tompus totiusvitffi nostra? usque ad Judi- eorum ignorantia ascribunt quod non in-
cium ot tunc vidobimus eum in Judicio
; telligunt.
et in gloria. Dicitur autem modicum in 3. Cognovit autem Jesus, etc. Hic poni-
comparatione ad aeternitatem. Psalm. tur manifestatio dubitationis et primo :

Lxxxix, 4 Millc oimi ante oculos tuos

: ponitur dubitationis cognitio secundo ;

tamrjuam dies hcsterna quseprsetcriit. Quia manifestatio - ejus de quo dubitatur, ibi,
vado ad Patrem, per resurrectionem et Amen amen dico vobis etc. terlio induci- ;

ascensionem.Supra XIII, 1 Scicns Jesus : tiir similitudo, ibi, Mu/ier cum parit, tris-

guia venit hora ejus ut transeat ex hoc titiom habet. Circa primum duo facit.
mundo ad Patrem. Primo ostendit quomodo dubitatio disci-
2. Dixerunt ergo discipulis etc. Hic po- pulorum a Chrislo cognoscitur, cum dicit:
nitur discipulorum dubitatio et primo : Cognovit autem Jesus, virtute divinitatis
eorum ad inviccm collatio secundo ex- ; sua?, quia volehant eujn interrogare, sci-
primitur dnbitationis occasio; tertio des- licet de eo quod dubitant. Supra ii, 23 :

cribitur dnbitantium animus et affectio. Ipse enim sciehat quid esset in homine.
Conferebant quidem ad invicem discipuli I Ucg. XVI, 7 Homincs vident qu» parent,
:

ex verbis Domini, dicentes Quid est hoc : Deus autem intuctur cor. Secundo quo-
quod dicit nohis modicum'} In quo com- modo verbo manifestatur : unde dixit
mendanda eorum reverentia adCbris-
est eis : Dc hoc queeritis inter vos etc. Isa.
tum, quae tanta crat ut non pr*snmerent XLViii, 3 : Audita feci ex tunc, repente
eum interrogare. Similc faciunt Angeli. opcratus sum, et venerunt.
Isa. Lxni, 1 Quis est iste quivenit de
: 4. Amen exponit dico vohis, etc. Ilic
Edom, tinctis vestibus de Bosra? Quibus dictum suum, removens dubitationom,
tamou respondct, dicens Ego qui loquor : non expresse ponens verba quae dixerat,
Justitiam, ct propugnator sum ad salvan- discipulis magis satisfaciens quam sibi :

dum. Sod in boc datur nobis intelligi qnia ubi tria facit. Primo ostendit alternatio-
nondum porfoctum soiisum babuorunt ncm gaudii et tristitia? ^ secundo inte- ;

de verbis Cbristi, aut proptor tristitiam riorem tristitiam tertio consequentom ;

absorbentom, aut propter verborum obs- laetitiam. Dicit ergo quautum ad primum:
curitatem. .Matth. xv, IG Adhuc et vos : Amen amen dico vohis, quiain hoc modico
sine ijitellectu estis'} Occasio autom orat in ({uo videbitis me, p/orabitis, extorius
ipse vorborum contoxtus, qna' vitlobantur omittondo voccm dolorosam, et f/c/titis,
coutrarielatem quamdam implicare. Satis lacrymando. Thren. i, 2 Ploransp/oravit :

Al. : • ad infernum. » — » Al. deest : « ma- nifestatio. » — ' Al. : « justitiee. »

 CAPUT XVI. :>83

in nocte (quantum ad primum et lacrymce Thren. i i'2 O vos (jmnes qui transitis :

ejus in maxillis ejus, quantum ad secuu- per viam, attenditc et videle si est dolor
dum. Hier. xxxi, 16 Quiescat vox tua a : sicut dolor meus. Item sanctornm j^ieni-
ploratu. Interior autem eorum tristitia tentium de peccatis. Isai. xxvi, 17 Sicut :

eritpercontrarietatemad laititiam mundi: quse concepit, dolens clamat in doloribns

unde dicit Mundus autem (jaudebit:
: suis, cum
apfjropinquavit ad partum sic ;

quod potest intelligi particulariter quan- facti sumus a facie tua, Domine.
tum ad tempus passioriis Christi et sic ; 6. Cum antem peperit. Hic proponit
mundns, idest Scribae et Pliarisaii, (jande- gaiidium de evasione. Ad partiim enim
bit, de occisione Christi. Thren. ii, IG : so((uitur duplex g-audinm uinim de eva- :

Hxc dies quam expectabamus: invenimns, sione doloris aliud, et majns, de ortu ;

vidimns. Vel mundus, idest mali qiii suut I)iolis ; qnod quidem maximum est, si
in Kcclesia, gaudebit, in persecutione proles sit masculini sexiis ; cum mascii-
sanctorum. Apoc. xvii, 8 Inhabitantes : lus sit quid perfectum, fomina vcro quid /,
super tcrram (/audebunt. Vel universaliter imperfoctum et occasionatum. Hier. xx,
mundus, idest homines carnaliter viven- 13 Maledictus vir qui annuntiavit patri
:

tes, gaudebit, in rebus mundanis. Isa. meo Natns est tibi puer masculus. Gen.
:

XXII, 13 Ecce gaudium et Ixtitia occidere

: XXI, 6, qiiando Saraconccpit, dixit: liisnm
vitnlos et jngulare arietes, comedere car- fecit mihi Dominns, et qnicnmqne andie-
nes ct bibere vinum. Subsequitiir tristitia rit, corridebit mihi. Et ideo dicit : Cum
discipulorum unde dicit
: Vos autem : autem pepereril, jam non meminit pres-
contristabimini^ scilicet de passionibus snrx, gaudens de ovasionc doloris, sed
quas in mundo sustinebitis, vel potius de magis propler gandium, qnia nalns esl
occisione mea. Sic et sancti tristantur de honio in mnndum. Ikec autom similitudo
passionibus sibi illatis a mundo, et de convenit quidem quantum ad Christum,
peccatis. II Corintli. vii, 10: Quse secun- quia patiendo solvit mortis pressuras, et
dnm Dcnm est tnstitia, poenitentiam in novum hominem regoiiorans osse focit ;

salutem slabilem 'operatur. Sed tristitiam idest, retldidit ad vita^ gloria» novitatom, '

consequetur laetitia quia tristitiavestra,

: quaj nondum hominibus iiota erat unde :

quam scilicet habebitis in passione, ver- non dicit : Natus est puer, sed Xalns est
tetnr in gandinm, in resnrrectionc. Infra homo in jnundum
([uia ipse Christus :

XX, 20 {jtwisi sunt discipnliviso Domino.

: existons Iiomo, ex mortuis novus resur-
Sed universaliter omiiium sanctorum tris- gebat, ut puer. Item convenit Ecdesiie
titia verletur in gaudium futurse vitffi. militanti qua3 in novitale vitie ambiilat.
Maltli. V, 3 Bcati qui lugent, qno)iiam
: Itom Ecclesia; triiim[)luuiti, (jiia' ainbiilat
ipsi cousolabnntnr. Psal. cxxv, Ennlcs : in novitate gloriie. Et noii dicit, Non orit
ibant et flcbant mittentes scmina sua; ve- prossura; sed quonuim no)i mcminit prcs-
nientes autem venient cum exnltatione por- snrie quia etsi sancti recordentur miso-
:

tantes manipulos suos. Flent enim saiicti riariim ([iias passi sunt, non tamen ali-

tcmporc moriti, sominando sed gaude- ; ([uid misoriarum ex hoc in allocfii c\\m^-
bunt tompore pra^.inii, colligondo. riontur.
5. Mulier cum pnrit, etc. Hic iJominus 7. Et vos igitur, ctc. Hic ndnptat simi-
primo proponit similitniiinoin seciindo ; litiidinom : et primo ([uantiim ad pravson-
ada[)tal oam, ibi, Vos igitur nnnc (piidoni foni trislifiam, ([iiam A[)ostoli tiinc habo-
tristituun habctis. Similitudinoni autoin baiit, dicoiis El vos igilnr qnidrm nnnr, :

pr()[)onit do niulioro |)ailiirioiil(! iinde : idosl ex tem[)oro [)assionis, Irislitintn

primo pro[)onil ojiis tristitiam do partu ;
hnhctis, do morte mea. Lnc. ull. xvii :

secundo ojiis hotiliam do [)role, ibi, Ciun Qui sunt hi scrnunws qnos c(nifcrtis ad
anlcm pcpercrit pncrnm, jnm in>n mcmi- invircm, ct Vol nnnc, idost in
cslis Irisfcs?
nil prcssnriv jtroptrr gandinm. llicit or.yo tof;i vita |)ra'sonti, tristilinm hnbcbitis.

qiianlum ad [)rinium Mnlirr vnni paril, : Su[)ra oodoin P/ornbitis et flchitis vos. :

tristitiam habet, sonsibilom scilicol maxi- Socundo (|uanliiiu ad ruturam laMitiam,

main, (pda rcnil horn cjns, scilicot dolo- dicons /lcrnm nntcm ridcbo ros. Ihi
:

ris. Psal. xi.nii, 7 Ibi do/orcs nl pnrln-

: l>riino promittit ois futuram visioiu-m.
ricnlis. Por liunc doloroin datur intolligi dicoiis : llcrum nutcm vidclm vos : «jiiod
dolor passionis Chrisli, qui maximus fiiit. idom osf ac si dicorot : Vidohifis mo, «iiiia

' Al. (ieest : « reddidit. »

 ;;

iso EVANiJKLIUM JOANMS.

iioii[)Ossumus cuin videru, iiisi stiipsuin gaiidiuiu. Isa. iilt., 1 i Videbitis coguos-
:

osttMidat. SoJ U(Mi dicit, Viiiobitis ino ceudo [)or iutollocliim et (fnutiebit cor ves-
sed Videbo vos qiiiii lioc ipsuin (jiiod
: truni; iinmo i|isiiin gaudium usi|uo ad
soipsuiu osl(Midif, ost c.v iuisori(!ordiii siia cor|)US rcdiiudahit, duin glorilicahitiir :

quio sif^iialur por ojiis visiouoin. Dicit uikIo suhdit : Et o-isn veslrn i/crniinnbunt.
ergo l!ernni niitcni videbo vos, iu rosur-
: Mattli. XV, Infra in (/nuiiuni doinini
:21 :

rectinne et iti lutura gloria. Isa. ,\xxiii, tui. Ttjrtio promiltit oisporpotuam gaudii
1 7 Reijeni in ilccorc sud viilcbnnL Soouudo
: diiratioiiom, di(!eus : Etrjaudium vestrum,
proinitlit cordis gaudiuin, ot oxullatio- ([uoiu hi!)i;hitis iu rosiirrcctiono dc mi!.
noin, dicous Et (/nuilcbit cor vestruni,
: Isa. LXi, 10 (Jnudens gnndebo in Doini-
:

SJ^ilioet ex inea visioiio iu rosurrootioiio. no iiemo tollet a vobis sicut Judaei aute
: :

Undo oaulat Kcclosia /hec dies (lunm : abstulorimt per passioiiem quia Rom. :

fccit D)/ni/ius, ccuUenius et Letcinur in VI, 9 (hristus resnrf/ens e.c mortnis jnni
:

ea. Et (j'iu lebit, visioiio gloria^. I*sal. xv, non illi ultrn non donvnn-
nioritur, niors
II lieplcbis nie Ixtitia ciun vultu tuo.
: bitnr. Vol (jnndiuni vestrum, de gloriai
Isa. XL, 5 Tuiic vidcbis et afffues, et nii-
: rriiitioue, nenio tollet a vobis, cum sit
rabilur ct dilutnhitur cor tiiuni. Natiiralo iiiainissihilo ot porpotuiim. Is. xxxv, 10 :

euim ost uuicuiquo (juod iraii ioat iu iu- Lvtitin sem/iiterna sii/ier ca/ntn coruni.
tuitii rei amaUo. Diviuam aiitoin ossou- Nomoeuimsibimotipsi hocgaiidiiim tollot
tiam uullus vidoro
nisi eaui (liligous por peccatum, cum uiiius(uijusi[ue voluu-
potest. Job XXXVI, 33 Annunliat de ea : tas sit ibi iii bouocoiifirm ita iiomo etiam :

aniico suo quod possessio ejns sit. ^A idoo altori hoc gaud uin tollot, cum ibi nulia
nocesse eslquod illamvisiouem soquatur slt, violoiitia, iiuUd illatio iiocumenti etc.

LECTIO VI.

Et in illo die me non intercogabitis quidqiiam.

1.
scilicet iterum auteni videbo vos. Quod
2. AmH.i rtmen dico vobis si qniii pt^tieritis l^atr -m
:

iu nomine meo diibit vobis. 3. Usque modo noii pe-
tisiis (.|uici|uain in iiuiniiit' meo. 4. fetite et acciijie-
tis, ut gaudium vestrum sit plenum.
i. Supra prosecutus est
rationes conforlautos Apostolos, scilicot
potest intolligi de resiirrectioue, et de
visione in gloria. De primo exponitur,
secundum Clirysostomuin. In lilo die,
scilicet qnando a mortiiis resurroxero,
Dominus duas me non interrof/abitis quicquam ; idest non
dicetis Ostende nobis Patrem, et hujus-
:

ex promissiono Paradili, et roditu sui ;

modi.
hic voro prosoqnitiir tortiam raliouom in Sod conlra hanc expositionem objicit
qiia conforlavit eos ex |)romissione acces- Augustiuus quia discipuli post rosurrec-
:

sus eoriim ad Patrom et [)rimo proinittit : tiouem dicuiit, Act. i, (S Si in tempore :

eisfamiliaromaccossumtMiruinatlPatrem; lioc restitues rcf/num Isrnen Ei iiifra ult.

secundo assignat rationom dictoriiin, ibi, 11) : iiiterrogat Potrus iliceus : llic nu'em
Hxc inproverbiis locutus sum vobis. Circa quidl Sed, sustinondo expositionem
primum duo facit. Primo dat fidiiciaj se- Cbrysostomi, dicendum, quod Dominus
curilatem secuudo hortatur eos ad usum
; illiiin diem vocat uon
diom resur- soliiin
fidiiciai, ibi, Vsi/ne modo non pctistis(/nic- roctionis, sed etiain diem illum quo a
fjunni etc. f/irca [)rimiiin dno facit. Priino Spiritu sancto docondi eraiit. Supra
excludit interpollationis necessitatem ;
eodem Cum : venerit iile S/nritus veritatis,
ibi, Amen amen dico vobis: si quid petic- (loccbit vos omnem veritatem. Et sic cou-
ritis Patrem in nomiiie nico, dnbit vobis. fuse loqiicns de tomporo illo, includit
Dicit ergo /71 illo die non iiiterroi/nbitis
: ctiam advcntum Spiritus saucti ;
quasi
me quic(]uam. llbi, secundum quod Au- dicat, in illo die, dato scilicet Spiritu
gustinus dicit, ubi nos habomus Roqahi- saiicto me non interrof/abitis : quoniam
tis, gra^ci habont (juoddam vorbiim ([iiod sciotis oinuia por Spiritum saiu^tum. I
duo signiticat, scilicet pehMC et inlorro- Jo. 11, 27 Unctio doccf ?ios dc omnibus.
:

gare et ideo potcst duplicilor iuloHigi

; : Itom, secundnm oiimdem : /n illo dic,
In iUo dic non me rognbitis quidqunm adveutus Spirifus saucti, non me interro-
idest nihil a me petetis ; vel nibi/ me in- gabitis quidquani, idest, iiulla erit vobis
tcrroqnbifis. Dicit orgo : /n illo die. Qnis ncccssitas mi^ rogandi.
autem sit iste dies, patet ex supra dictis^ Seduumquidpostresurrectiouera Apos-
 :

CAPUT XVI. 287

toli non fecernnt aliquam oratiouem rcsponsio. Prima, quia tempus gloriai
Clirislo? VicJetur quod sic. If Corinth. ii, potest considerari dupliciter secundiim :

8 : Apostolus Proptcr quod ter Do-

dicit : gloria; inchoationem, et secundum pleua-
minumrogavi, idestCiuistum. Kesponsio. riam consummationem, Teinpus autem
Dicendum, quod in Cliristo erat duplex inchoatiouis gloriw est iis(iao ad diem
natura scilicet Immana, per quam est
: judicii nam sancti quantum ail aniniam
;

mediator Dei et hominum: I Timoth. xn : roceperunt gloriam; sed aliquid adhuc

et divina; per quam est Deus unus cum expectantadrecipiendum,scilicet gloriam
Patro, Christus autem secundum quod corporis in se, et quantuin ad aiios, ut
homo, non erat talis mediator ut nun- impleatur numorus eleclorum et sic :

quam nos Deo conjunj^^eret, sicut ali- usque ad jiidicii dioin et petere possunt
qui mediatores qui nunquam extrema et iiiterrogare, non tamen de his quse
coiijuugunt. Conjung^it ergo nos Patri. pertiuent ad essentiam boatitudinis.
Eadem autem est conjuuctio ad Deum Tompus autom gloria; consummatx' ple-
Patrem Christum secundum divi-
et ad narie est post diem judicii, [tosl(|uam
nam naturam unde dicit: Non necesse ': nihil restat petondiim, nihil cognosceu-
hahobitis ut utamini mea mediatione, in- dum; et de eo dicit : In illo dic, scilicet
quaiitum homo. Sic ergo in iLlo die non gloriae consummata\ nil pefefis, nil iiitor-
rogabitis me, quasi mediatorem, quia per rogabitis. Qiiod aiifein dicitur do Angelis
vos liabehitis accessum ad Deum sed ; quod interroganf, verum est de mysleriis
rogahitis me ut Deum. Et hcet Christus humanitatis et iucaruationis Chrisli, nou
inlerpollet pro nobis, ut dicit Apostohis autem divinitatis.
ad Rom. vni, Ecclosia tamen non rogat 2. Atnen, amcn
dico vobis, (dc. II ic
eum ut intorpellanfom unde non dici- : promittit impelraiidi opporfiinitatom :

mus Christo ora pro nohis sed rogat

: : quod quidom contiuuatur dupliciter. Llno
ipsum ut Deum inhairens ei ut Deo, per : modo, secuiidum Chrysostomum, ut re-
amorem et tidem. feratur ad tempus rosiirrocfiouis, et ad-
Secundum Augustinum exponitur de vontum Spirilus saucti; ciuasi dicat :

die visionis gloria?, hoc modo: In illo die, Verum est qiiod in illo die rosurrectionis
quando videho vos in gloria, me no?i ro- et Spiritus sancti nou iiiterrogahitis me :

gabitis; idest, nil petetis, quia nildoside- tameu liahebifis moum aiixiliiim, (luia
randum romatioi)it; cum omnia boua meo, a Pafro, ad (luom
petotis in nomi/ie
suporal)undont nohis in patria. Psal. xv, hahobitis accessum por mo. Alio modo,
10 : Adimplebis me Isetitia cwn vultu tuo. secuudiim Augustiniim : /nii/odie, gloriaj
Et iterum, Psal. xvi, 15 Satiabor cnm : mea;, fioti rognbitis quidqnani. Sod interim
apparuerit gloria tua. Item ;/// interroga- diim in porogriuatiouo hiijiis misoria'
ditis, quia pleni eritis cogiiitiono Doi. couvorsamini, 67' quiil pctierilis Patrem.
Psal. XXXV, 10 hi lumine luo videbimus: dabit vobis. Et secuudiim hoc, St quid
lumen. petieritis Patrcm, etc, nou rofortur ad
Sed confra utrumqiK; objicilur, (luia hoc qiiod dicif, /n illo </Je ; sod ad oa (lua'
saucti iii patria orant secuiidum illud : pra»codiiiil illiiiu dioin. Pouil aiiloin Do-
Job V, 1 Voca si est qui tibi responileat,
: minus soptomcouditioiios l»oua' oratioiiis.
et nd aiiquem sanctornm ctnwertere. Et Prima (ist ut potaulurbona spiritu.dia; et
11 Macli. iilt. dicitiir (iiiod hic oral)at pro hoc cum dicit, Si quid. (^Jiiod oniin i-st

populo siio. N(U'. |)oU>st dici, (iiiod pro piMiiliis t(>ri(MHini, olsi in so sif alii|ui<l.

aliis rogent, noii pro S(^ (iiiia : diciliir coiiiparaliiiii taiiiou ad s[)irilualia, nihil
Apoc. VI, 10 Usqupquo non judicns san-: ost. Sapioiit. VII, S : Dirifias nihi/ esse
gninem fiostrum'} Itom saucti int(;rrogant diici in comnaratiime i//ius. Hiorom. iv,

erunt onim aiipiali^s Angtdis. iit dicitiir 2.{ : .\spcxi terrain, et riniii rraf ct
Matlh. XXII sod Anu^idi iutorrogaut di-
: niliH.
centos Psal. xxiii, H Q/tis cst isle rc.r : Sod coiifra Matfli. vi, docof Dominiis
gloriivl (d in Isa. i.xiii, I : (Juis cst isfequi pof(^ro toinporalia, ibi vors. 1 : Pnncm
vcnit de Edom'} ^\\\iv v.s\ vox Aiigtdoniin, nosfriim qitolidi'iniiin. Sod (lic«'udii!n,
sociinduin Diouysiiiin. Ergo ol saucli in- (luod foinporalo potiluin rolafiim ad spi-
torroganl. ritiialo Jain osf aliiiiiid.

Sed quanlum ad utruin(]uo ost duplex Socunda conditio esl ut llat ciiin perse-

Al. : (( secuudum naturam. »

2H8 EVANtiKLlUM JOANNIS
voranlia; ot (jiiaiituni ad iioc (iicit. X, 17, dicitur a (iiscipuiis : Dotninc, m
Pctirritis, (jnasi pcrscvorando. Luc .\viii, 7U)minc tuo ctia77i da.'/7io7iia subjiciuntur
1 : Ojtortct seinpcr orarc, ct non doficcrc. 7Utbis.
Et 1 Thoss. V, 17 : Sine intcrntissionc \'A ideo dircndum, quod hoc potest
oratc. TiM-lia, (inoil liat cnui concordia, dnpliciter exponi. Fno modo sic Csque :

cuni dicit, Pcticritis, \n plurali. .Mattii. i7iiidi) tuin pctistis qui(hjua7n, (juod scilicet

xviii, 19: ^7 diio cx vobis comcnserint esset ali(piid magnnin, ?'/« 7i077ii/ie meo.
supcr tcrrani ile omni re (ptamcumfjuc iNam petitiones curalioniim corporalinm
pcticriut ftct Hhs a Patrc mco (jui in cwlis niodica' sunt in coinf)arafione ad alia
cst. Unde (ilossa, llom. ult. dicit, (]Uod niagua (|na^ orando lactiiii erant nec :

impossibilc est multorum preces non dum Spirifum adoptionis acceperant, qno
e.xaudiri. UuJii*'"» proced-it ex filiali "* ad spiritualia ct coelestia anlielaront. Et
atreclu, Patrem. [)\n enim ex
cum dicif, si dicis, (jnod petierunt ali(piid magniim.

timore petit, nou pafrem, sed domiunm supra XIV, 1) Do/ni/u;, oste/uie /lobis Pa-
:

pelif, vel hostem. Mattii. vii, 2 Si vos : /;w;i; dicendum, qnod hoc non petebant
7iostis bona data dare filiis vestris, quanto a Patre de quo hic agit sed de soinm ;

magis Pater vester (jui in coelis cs^, dabit de Cliristo homine confisi eum interpeiia-
bona pctcntibus seyOninta, ut fiat ciim bant mediatorem ut Patrem oslenderet.
piefate, idestcum liumilifate Psal. t:i, 18: : Aiio modo, qnia dicit Si quid pctieritis:

Hesjjcxit in orationem humilium, et non Pat7'em in nomi/ie meo in (juo anle :

sprevit preces corum eum fide impe- : non petierant, non hal)enfes perfectum
trandi Jac. i, G
: Postulet autem in fule,
: coguitionem nominis Clirisli.
nihil hsesitans : Qi ordinate Jac. iv, G : : 4. Conseqneuter cum dicit, Petite ct
Petitis, et non accipitis, co quod male accipietis, hortatur eos ad perfectum
petatis.Et quantum ad hoc dicit, In futurum, ut scilicet petant. Mattli, vii, 7:
nominc meo, quod est uomeii Salvatoris, Petite ct dabitur voins. Petite, inquam,
iu quo uomiue petit qui pertinenfia ad ct accipietis, scilicet quod petitis, ut im-
salntem petit, et eo modo quo potest pieatur (jaudium vestrum. Luc. x, 17 :

salnfem consequi. Act. iv, 12 Non est : Jieve7'si su7it discipuiicum gaudio dicc/ites;
aliud nomen sub coelo datum hominibus, Do77iine, i/i 7iomi7ie tuo clia77i dx/7i07iia
in quo oporteat 7ios saivos /icri. Sexta, ut sui)Jiciu7itiir modo (juod
7iobis. Et hoc
fiat tempore debito ; et ideo dicit, Dabit. dicit, Gaiidium pie/ium, po-
vestru/7i sit
Non enim oportet statim decidere, si non nifur ut finisexauditionis. Vel potestponi
accipiat sed profecto dabitur, etsi ut in
; sicut res petita, ut sit sensus Petitc ct :

tempore congruo detur, differatur, ut accipietis lioc, inquam, pctatis, ut gau-

:

magis crescat desiderinm. PsaL cxuv, 13: dium vestriX/n sit pie/ium: Ubi sciendam,
Tu das escain illorum i7i tempore oppor- quod objectum gaudii cst bonum concu-
tuno. Septima, ut petat pro se unde dicit, ; pitum. Cum euim desiderium sit motus
Vobis: quia aliquando pro aliis non appetitiis in bonum et gaudium quies
'

exauditur, coutrarianfibus eorum deme- ejus in eo fuuc gaudet liomo quando

;

ritis, pro qiiibus petitio. Hier. vii, IG : quiescit iii bono jam habito, ad quod
Tu eryo 7wli orare propopulo isto : et xv, (Jesiderium movebatur, Sed gaudium
1 : Si stetcrint Moi/ses etSamuel coram proportionatur bono habito et de bono :

7ne, 71071 csta?iima777ea ad populum istum. creato iiou potest lial)eri gaudium ple-
Usque 7nodo non petistis, etc. Hic
3. iium, quia non quietat plene desiderium
hortatur eos ad usum (iatae fiduciae et : et appelitum hominis tunc ergo gau- :

primo commemoratdefectum praeteritum; dium nostrum erit plenum quando habe-

secundo hortatur ad profectum futurum, bimus bonum illud iii qno superabun-
ibi, Petite. Defectus praeteritus est in non dauter sunl boua quae desiderare possu-
petendo : unde dicit : Usque modo no7i mus. Et hoc bonum est solum Deus, qui
pctistis quidqua77i. replet in bonis desiderium nostrum, ut
Sed contra
Matfh. et Luc. ix, 1 i
; dicitur iu Psalm. cii. Ideo dicit Petite., :

Dedit eis potestate/n supcr onmia deenio-
7iia, et ut la7iguores cura7'ent. Haec autem
orando facicbanl crgo ahquid petierunt
in nomine Christi, et praicipue quia Luc.
illud, ut gaudium vestru77i sit ple/ium,
scilicet frui Deo et Trinitate, ut Augusti-
: nus dicit, quo amplius non est. Psalm.
XV, 10 Adimpicbis //le igetitia ciu/i vuitu
:

Parm. omittit : « appetitus. »

 :

CAPUT XVI. 289

tuo. Et quare? Quia, Sap. vii, 11 Veiie- idest cum contemplatione divinaj
;
sa-
runt mihi omnia bona pariter cum illa ;
pientiae.

l.Haec in proverbiis locutus sum vobis. Venit hora
cum jam noii in proverbiis lo(juar vobis ; sed palam
de Patre meo aimuntiabo vobis. 2. In iilo die no-
mine meo petetis. Et non dico vobis quia erg-o i-o-
gabo Fatrem de vobis. 3 Ipse enim Pater amat vos,
quia vos me
amastis et credidistis quia a Deo exivi.
4. Exivi a Patre et veni in mundum iterum relin-
quo mundum et vado ad Patrem.
LECTIO VII.
Ve7iit hora cum jam non in provcrbixs
m loquar vobis, referatur ad tempus gloria:
quia enim nunc videmus per speculuin
et in ffiuigmate, idcirco hac qusedicuntur
:
nobis de Deo, iu proverbiis proponuntur.
Sed quia in patria videbimus facie ad fa-
ciem, ut dicitur Corinth. xiii ideo tunc
1 :

1. Siipra promisit Dominus discipulis non in proverbiis, sed palam de Patre

familiarem accessum eorum ad Patrem
'
;
annuntiabitur nobis. Dicitautemf/e/^a/re,
hic rationcmhujus familiaritatisassignat. quia nuilus potcst Patrem videre in illa
Duoautemsunt quadant hominifiduciam gloria nisi Filio manifestante. Matth. xi,
petendi ab aliquo
familiaritatem, et 27 Ncmo novit Patrem nisi Filius, et cui
:

scilicet notitia et dilectio et ideo Domi- : Filius voluerit revelare. Ipse enimest lux
nus hanc duplicem rationem assignat. vera, dans nobis lucem, (jua Patrem vi-
Prima sumitur ex manifesta Patris co- deamus. Supra viii, 13: Ef/o snm lux
gnitione secunda ex speciali ejus dilec-
; miindi. Sed qiiia huic expositioni rcpu-
tione, ibi, In illo die innomine meo. Circa gnat quod sequitur, I/i nomine meo pctc-
primum duo facit. Primo commemorat tis in quo iiil petituri sumus, si de die
:

praeteritam eorum de Palre cognitionem gloria? intelligatur, quando satiabitur

imperfectam secundo promittit perfec-
;
in bonis desiderium nostrum: ideo est
tam, ibi, Venit hora cum jam non in alius sensus duplex. Unus, secundum
proverbiis loquar vobis. Imperfectam qui- Chrysostomum, sic : Hgec, scilicet quce
dem cognitionem habebaut unde dicit : nunc dixi vobis, in proverbiis, idest iu
Heec in proverbiis locutus sum vobis. Pro- quailam intricatioue verborum, locntus
verbium proprie dicitur quod commu- sum vobis, iion exprimens totaliter (jua3
niter est in orc omnium, sicut ilhid oportet vos cognoscere de me et Patre
Prov.xxii, 6: Adolescensjuxta viamsitam, meo ; quia mnltd habeo vobis diccrc qnx
ctiam cum senuerit non recedet ab ea. Sed non potestis portare modo supra lioc _ :

quia hoec quandoque obsciira sunt et me- cap sed venit hora, cum a mortuis sci-
:

taphorica, indeestquod proverbium quan-
doque sumittir pro parabola, in qua aiiud
dicitur, aUud sigiiatur. Et lioc modo acci-
pitur liic proverl)ium pro parabola para-
bolicalocutione. Potest autem iioc habero
quadruplicem sensum. Primiis est talis
secundum litteram, ut referatur ad iioc
quod immediate dixerat, hoc modo Dixi
vobis : Vsqucmodo non pctistis quicqnam,
licet rcsurrexcro, cum Jam nou in provcr-
biis, per aMiigmata. sed
idest ol)scure et
pa/am de Patre meo aniinutiubo vobis.
i\am per illos quadragiuta dies quibiis
apparuit eis, miilta mysteria eos docuit
el mulla de se et I'atrt^ auuiiutiavit. et
cuin jam pcr lidein resurrcclionis eiiin
: linnilcr Dcum iiciuiu esse crcdeiites
elevati essent ad alliora unde et subditur :

quod innomine meo petitis: et sum Act. I, \'.\ Loquciis eis dc rcyno Dci.
:

(juasi obscure et in provcrbiis lonitus ;

Luc. iilt. iT) A/irrnit cis srusnm nt intci-
:

sed vcnit hora \\\ quat obscure dixi vobis, /i;/crciitScri/Unras. .Uiiis sensus est,
dicam statim iii manilesto unde sulxlit: : seciindiim .Vugiistinum, ut per hoc quod
Ipsc Patcr anuit vos, et Exivi a Patrc ct dicit, H;vc iii provcrbiis locutus sutn, pro-
veniin mundi/m. Kt sic. vidcutur .\[)()st()li n)illiil Domiuus sc facturum cos spiritua-
inlelle.xisse uudc his auditis dicunt ci
: : Ics. DilVcrcutia cniin ha'c cst iut(>r spiri-
Eccc nunc palam loqucris etc. Secundiis tiialcm et aiiimalcin viriim tpiia iiiiima- :

scnsus esl ut hoc quod diclt, Uxc in pro- lis liomo vcrba ,s[)iritualia accipit iit

vcrbiis locutns snm robis, referatur ad provcrbia, non (juod proverbialitcr sint
totum (juod iu hoc Kvaiigelio lcgitur dc dicta, sed (iiiia mtMis ejus siipra cor|n»r.i-
doclrina Chrisli : quod vero dicitur. lia elevari uou valtMis, snul ci obsoura :

* Parm. : « fumiliaritalcin etacccssum. » — Al. : • satiabiUir.

XX. 19
2im KYANGKLIUM JOANNIS
Kloriiilli. 11, I i Ani/?ia/is honio Jinti prr-
: no fort(! crodant disci|iiili (piod ita sint
ci/jitcd (jUiV suiit Sjiintus Dci. Siihitualis per Eiliuin iin|iotraturi ((uod i[)si non ha-
aiilom liomo accipil spiriliialia ut sjtiri- l)oanl iunnodiatnm accessnm ad Patrem;
tualia. niscipuli autein a jMincipio (luasi quasi dical Modo ad mc recurritis, ut
:

aMiniali's orant, el (\\\m dicebantur eis, [iro Vdbis intorpoll(Mn sod lunc tantam ;

oliscnra crant ot sicut {irovcrliia; sod iiduciain liaboliitis apud onm (juod oliani
postnuMlum a (lliristo spirituales oMocti ot ipsi a Patro potoritis in nomine jictore
pcr Spirilum sanctum odocti, spiritualia moo, non indigontes alio inlroducente.
aperte capiohant et ideo dicit Ha.'c in ; : Scd numquid Apostoli non iiidigiierunt
])rovcrbiis locutiis sum vobis; idcst, fne- Christo hominc ad intcriKdlandnm? Alias,
ruiit voliis nf provorbia. Sed venit liora cum ipso inlorpellot su[iorllua orit cjus
cum j(im non i/iproverbiis loquarvobis. U inlerpollatio. Scd dicendum, quod non
Cor. III, 18 ; Nosuutem revelata facie ylu- intcrpcUat pro eis taiiKiuam pro absen-
riam Domini speculantes, in eanuiem i)na- tibiis ct acccssum habcre non valen-
(jincm transformamur a claritatc in clari- tibns sed facicns preces corum exaudi-
:

tatem tamquam a Domini spiritii. biliores.

2. In illo die, in nomine, etc. llic po- 3. Jpse enim Pater, ctc. Ilic rationcm
nitur sccunda ratio fiducia3, sumpta ex promissionis assignat, quae cstamor Pa-
dilectione Patris ad discipulos. Et primo tris ad eos et primo poiiit Patris dilec-
:

ostendit Patris dilectionem ad oos se- ; tionem, sccundo dilcctionis probationem,

cundo familiaritatem Patris ad Filium, ibi, Quia vos me amastis. Dicit crgo :

ibi, Exivi a Patre et vcni in tnundum.
Circa primum dno facit. Primo resumit
eis factam promissionem sccnndo as-
signat promissionis rationcm, ibi, Ipse
enim Pater amat vos. Circa primum duo
Ideo non dico quia rocjabo Patrem pro
vobis pcr hoc cnim vidorotur quod ipse
; non amaret eos, sed utiquc ipse Pater,
qui amat omnia, volendo cis bonum na-
tura? Sap. ii, 35 Ditigis omnia qux sunt,
: :

facit. Primo resumit nnum quod promi- et nihil odisti eorum quse fecisti : amat
serat; sccundo promiltit eis fiduciam pe- voe, Apostolos et sanctos, quodam privi-
tendi nnde dicit
: In illo die, scilicet : Icgiato amore, volcndo vobis summum
quando annuntiabo vobis palam de Patre, bonum, idest seipsum. Deut. xxxiii, 3 :

petetis in noynine meo quia manifeste : Dilexit populos omnes sancti in manu :

cnm cognoscentes, scictis me esse ci illius qnia ad hoc

sunt : dilcxit. Sap. iii,

a;qnalem et coesscntialem, et per me lia- 1 : manu Dei sunt.

Justorum animse in
berc accessum ad eum. Haic enim est Probationcmhnjusostcnditexduobus:sci-
petitio in nomine ejus, sperare pcr licet ex amore cliscipulorum ad Christum,
Christum habcre accessnm ad Patrcm. et ex fidc. Onanlnm ad primum dicit :

Psal. XIX, 8 cwribus et hi in equis\

: IJiiti Quia vos me atnastis quui quidem pro- :

iios autem nomine Domini Dei nostri

in batio non est per causam ;
quia, ut di-
invocabimus. Tacet autem se rogaturum citurI Joan. 10 Non quasi nosdilexe- iv, :

Patrem pro cis unde dicit Et non : : rimus eum; sed quoniam ipse prior dilexit
dico vobis quia ccjo rocjabo Patrem etc. nos sed cst per signnm, quia hoc ipsum
:

Sed numquid non ipsc orat pro nobis ? quod nos Dcum diligimus, cst signum :

Immo, Joan. ii, 21I Advocatum ha- : quod ipse amat nos quod euim possu- :

bemus apud Patrem Jesum Christum jus- mns eum amare, est cx dono Dci. Ro-
tum. llcbr. vii, 2o Accedens pcr semct- : maii. V, 5 Caritas Dei diffusacst in cor-
:

ipsum ad Deum salvarc potest. Et ad boc dibus nostris per Spiritu/n sanctum, qui
dicendnm primo, secundum Augustinum, datus est nobis. Supra xiv, 21 Qui dilirjiit :

quod hoc dicit ad removendum, se de me dilbjetur a Patre meo. Quantum ad

cctero ut pcrsonam intcrpellantem -, in- secundum - dicit Et credidistis qiiia a :

quanlnm homo. Sic in illo dic, quando Deo exivi. enim impossibile est
Sine fiiie
palam annuntiabo et petetis in nomiue pUicerc Deo Ilcbr. xi, 6. Fidcs autem:

mco et cognoscctis me esse unum cum est nobis ex anfiore Dei donum cnim Dei :

Patre et quod non sim persona interpcl- est, utdicitnr Ephcs. ii, 8. Donnm autcm
lans sed inquantnm Deus simnl cum co
; non datnr nisi cx amore dantis. Crcdere
intcrpellans oxaudiam. Alio modo, se- autcm ct amare Christum inquantum a
cundum Chr} sostomum, hoc forte dicit. Deo exivit, satis estevidenssignum amo-

* Al. : « ut persona interpellans. » Al. « a(i lioc. »

 CAPUT XVI. 291

ris Dei. Quia propter quod unumquodque, Patre Cfjressio ejus. Et Psal. cxix, 3 :

et illud magis qui ergo amat Christum,

: Ex utero ante luciferum fjenui te. Sed in
qui a Deo exivit, amor ejus prfficipuc rebus corporaUbus res exiens ab aliquo
retorquetur in Deum Patrem non autem ; jam non cst in co, cum exeat per sepa-
si amat eum quantum hominem. in rationem essentiae vel loci. Ilic autem
4. Sed quia mentionem fecit de exitu quia non cst exitus idco sic ab talis,
suo a Patre, hic manifestius explicans ffiterno a Patre exiit quodtamen ab aeterno
dicit Exivi a Patre, cl veni in mundum.
: sit in co et sic quaiido est in eo, exit,
:

Ubi ostendit familiaritatem suam ad Pa- et quando exit, est in eo ita ut semper :

trem et primo ponit ejus a Patre exi-

: excat, et semper sit in eo.
tum secundo ejus ad Patrem reditum,
; Temporalem autem processionem ejus
ibi, Iterum relinquo mundum, et vado ad designat diccns Et veni in juundum.
:

Patrem. Est autem duplex processio Filii Sicut autem exitus a Patre ab aeterno
a Patre una scilicet aiterna^ alia tempo-
: non est localiter, itanec adventus ejus in
ralis.iEternamquidemdesignatcum dicit, mundum est locaHs quia cum Filius sit :

Exivi a Patre, ab eo aeternaliter genitus. in Patrc, et e converso sicut Patcromnia ;

Sed notandum, quod omne quod exit implct, ita et Filius nec est quo localiter
;

ab aliquo, fuit prius ineo. Aliquid autem moveatur. Dicitur ergo venisse in mun-
est in aliquo tripliciter. Uno modo sicut dum, inquantum naturam humanam as-
contentum in continente ; alio modo sumpsit, quantum ad corpus, habentcm
sicut pars in toto ; tertio modo sicut ac- originem cx mundo, non mutando lo-
cidens in subjecto ^
et sicut efFectus in cum. Supra i, H In propria venit, ct sui
:

causa et secundum hoc dicuntur aliqua

: eum Jion recepcjnint.
ab eis exire. Sed primis duobus modis Consequentcrcum dicit, Iterum relinquo
exit aliquid idem numero existens puta ;
mundwn, ct vado ad Patrem, agit dc re-
idem numero vinum de dolio, et cadem ditu suo ad Patrem et primo ponit re- :

pars a toto. Sed aliis duobus modis non ccssum ejus a mundo, dicens Itcrnjn :

cxit idem numero. Ha?c autem non sunt relijiquo mtmdum, non subtrahendo suaj
dicenda de Dco quia cum Deus sit : gubernationis providcntiam quia simul :

summc simplcx, ncc sit in loco nisi me- cum Patre scmp(M'muii(lum gubcriiat, ct
taphorice; non potest dici quod Filius "^
semper cum fulclibus est per gratia^ opi-
sit in eo sicut pars vel sicut contcntum, tulationem. Mattli. ult., 20 Eccc cgo :

scd in eo crat pcr unitatcm essentiae. vobiscum sum usquc ad cojisujjunatiotiejji

Supra VIII, IG E(jo ct Pater unum sumus.
Tota enim esscntia Patris est tota esscn-
tia Filii, et c converso et ideo non exit
eo modo a Patre quo pr«dicta. Nam quod
exit a toto ut pars, est distinctum ab co
per csscntiam nam pars a toto cxiens
fit ens aclu, quae in eo erat ens in po-
: sxculi. Uelinquit crgo mundiim subtra-
hendo se a conspectu corporali miiiida-
; norum. Secundo poiiit redilum suum ad
Patrcm, cum dicit, Vadoad PatrejJi, qucm
numrjuiim (les(uiicrat. Vadit autcm in-
: quautuin sc obtulil Patri in passionc.
Eplies. 2
v, Obtulit sejjietipsum obla-
:

tentia. Et similiter quod exit a toto con- tiojiem et /lostiam Deo. Item iiKiuantiim
tinentc, loco distinguitur scd Filius a : pcr resurrectioiuMn, scciindum iiuod bo-
Patrc non exit localitcr, (luia omnia im- mo, coiifiguratus csl Patri iu iinuiortali-
plet secundum illud llicrcm. xxin, 24
: : tate. Iloin. 10 vi,Quoil autem vivit,
:

Cwlum et terram er/o impleo noc divisi- : virit Dro. Itein iiKpiantuni in ascensiono
bilitcr quia Pater impartibilis ^ cst sed
: ; asciMidit ad cddos, iii (juo spccialiter rc-
oxit ab co por pcrsonalcin distinctionem. fulgcl diviua gloria. .Marc. ult., 19 :

Siccrgo in cxitu, iiKiuantuin itra-supponil Dojjiijius quidrjji Jcsus /jostqitam locuius

inha'.rcntiam, designaturessentia' uiiitas ; csteis, assujjiptus cst tJi caduju, et svdvt a
inquantiiminsinuat processum(iueni(l;iin, dcxtris Dei. Siipra cod^Mii Vado ad rujji :

dcsiguatur (iistinctio p(M\s()ualis. Psal. qui Jiic misif ; rt /icjuo ex vobis ijitrrnujat
xviii, 7 : /1 summo ccvlo scilicet Deo JJIC, (JUD radis?

' Al. : • iii substantia. » — * .\i. omilliliir : « dici. » — ^ .M. : « in purlibus.

292 EVANGELIUM JOANNIS

LECTIO Vlll

1. Dicunt eiiliscipuli ejus: Kcce nunc palara lo(|ue- ncm, quia scilicet Dominus scit omnia
ris, proverbiuni nulluni ilicis. Nuncscimus (luia scis
corchs corum secreta, et de his qiue du-
L'l

oninia, elnon opus est iibi ut (^uis te interropet. In

hoc creciimus qui» a Deo existi. 2. Respondit eis l>itant satisfa<'it : consokitur eos promit-
Jesns Modo creditis? Ecce venit hoia, et jam venit,
:
teiido gaudium Spiritus sancti, et itera-
ut disper^-aniini unus.iuis^iue in propria, et nie soluiu
relin(|uatis ; et non lanieii sum solus, quia Piiter tam sui visioiiem et Patris amorem : ct
mecum est. 3. Ha-c locutus sum ia me pacem hahea- et ideo thcunt : N^tnc scimus qitia scis imi-
tis. 4. In niuntlo pressuram habebitis. ijej toiili-
dite ego vici mundum. nia, scilicet secreta corthum. hifra uh.,
M
:

Tu omnia nosti. Sap. viii,8 Domino

: :

1. Positis ratioiiibus et verbis conso- Deo nostro nota sunt omnia, antequam
laiitibus Apostolos, hic ponilur eflectus fiant. Unde subdunt Et 7W?i est opus tibi :

ipsorum in disoipulis : primo ponitur

et ut quis tc interroget.

discipulorum aflectio ; secundo ostendilur Ouod videtur praedictis contradicere.

ipsorum conditio, Respondit eis Je- ibi, Dicunt enim, quod scit omnia scientis ;

sits; tcrtio assignatur pra»dictorum in- autem ' non est interrogare, sed inter-
tentio, ibi, Hcec locutus sum vobis etc. rogari quomodo ergo non est ei opus
:

Adectio discipulorum est confessionis et ut quis eum

interroget? Sed dicendum,
credulitatis unde dicunt Ecce mmc : : quod hoc dicunt, ut innuant quod etiam
palom loquei-is. Ubi tria confitentur de secreta cordium novit, quia et ante in-
Christo scilicet doctrin* claritatem,
; terrogationem eis satisfecit supra cum
scienti» certitudinem, et divinam ori- dicerent inter se(hoccap.) Quidestquod :

ginem. Primum confitentur cum dicunt : dicit nobis modicuml Nihilominus tamen
Lcce nunc palam loqueris, et proverbium Christus interrogat et interrogatur, non
nullum dicis. Si enim dihgenter adverti- quia opus sit ei, sed nobis.
mus, vix in ahquo loco sacrae Scripturae Tertium confitentur cum dicunt Jn :

ita exprimitur Christi origo, sicut hic, hoc credimus quia a Deo existi etquidem :

cum dicit Palam de Patre meo annun-

: convcnienter scire enimomnia, et etiam
:

tiabo vobis ; et Exivi a Patre, et veni in secreta cordium, est proprium divini-
mundum. Et ideo credentes hanc pro- tatis. Hier. Pravum esl cor ho-
xvii, 9 :

missionem, qua dixit, Palam de Patre miids qitiscognoscetillud?

et inscrutabile :

mco annuntiabovobis, eiscompletamesse, Ego Dominus scrittans cor et probans re-

ita ut non aha manifestatione indigeant, nes. Et ideo dicunt, A Deo existi, con-
dicunt Ecce nunc palam loqueris. Sed,
: substantiahs Patri, et verus Deus.
ut Aug-ustinus dicit, ita adhucignorantes 2. liespondit eis Jesits, etc. Ilic ponitur
eraiit discipuh, ut se non intehigere discipulorum conditio, quae est infirmi-
ignorent. Non enim promiserat eis in tatis ubi primo exprobrat fidei eorum
:

iha hora se sine proverbiis locuturum,

' tarditatem; secundo tribuhitionem futu-
sed in hora resurrectionis vel gloriffi. Ta- ram imminentem; tertio ostendit se im-
men quantum ad ipsos discipulos jam muncm ab omni eorum detrimento.
clarius eis fuit locutus tunc, quamvis Quantum ad primum dicit Modo cre- :

aha claritas sermonum ejus esset expcc- ditis. Quod si accipiatur interrogative,
tanda. Infraxviii, 20 Ego palam locutus : est exprobratio tarditatis eorum ad cre-
sum mimdo. Secundum confitentur cum dendum; quasi diceret : Usque modo dis-
dicunt Suiic scimus quia scis omnia. Et
: tuhstis credere? Si vero accipiatur re-
quidem in superficie verborum satis evi- missive, exprobrat fidei ipsorum instabi-
dens argumentum est certa? et perfectaj htatem;quasi diceret Verum est quod :

scienlia^, quaiido quis manifestat qua3 nunc creditis sed statim quando tradar
;

dicil : signum enim scientis- cst omnino dimittetis me. Luc. viii, 13 Ad tempus :

posse docere unde : dicitur Proverb. xiv, crcdunt, etin tempore tentationis recedunt.
quod doctrina priidcntiumfacihs est.Quaj Ecce venit hora, et jam vetiit, ut disperga-
cnim nostrum superant intcllcctum, non mini unusquisqite in propria, et mc so/um
jjhinc verhis cxiihcamus. Scd tameu hoc reiitiquatis. llic ponitur cis imminens tri-
Apostoh dicuiit propter aham intentio- bulatio et scandalum. Uude scieudum

* Al. : « nulla hora. u — ^ Al. : « docentis. » — ^ Al. : « enira.

 CAPUT XVI. 293
est, quod immincnte hujusmodi scandalo, habent tribulationes absque pace; sed
qua^ anlea per Christum adepti fuerant sancti qui Deum per amorem habent in
amiserunt. Adepti enim fuerant Christi corde, etsi ex mundo habeant tribulatio-
societatem, possessionem, et rerumexo- nes,in Cbristohabentpacem. Psal. cxj.vui,
nerationem, et omnem communem mo- i4 Qui posuit fines tuos pacem. Finis
:

dum vivendi. Unde haec tria enumerat enim nostcr hi(; debet esse ut pacem
Pelrus. Matth. xix, 27, dicens : Ecce iios habeamus in Deo. Psal. lxxvi, 3 Hcnuit :

sciHcet omnes, quantum ad tertium r<?//- co}iso/a7'i anima mca sciUcet in rebus
quimus omnia quantum ad secundum et mundi seduhimemor fui Dci, delcctatus
:

scciiti sumiis te, quantum ad primum. Et sum.

ha;c amiserunt et ideo hoc eis praedixit
: 4. Necessitas autem hujus pacis est
Dominus,dicens Ecce venit hora, et jam : ilhita vexatio a muudo uude dicit : : In
venit, ut dispergamini, quantum ad ter- mundo prcssuram Et primo habehilis.
tium, propter timorcm qui vobis domi- praeuuntiat futuram angustiam secundo ;

nabitur, ita ut nec simul possilis fiigere. dat contra eam fiduciam, 0'iyntiirn ad
Zach. VII, 7 Percutc pastorem, et disper-
: primum dicit: In mundo pressuram hahe-
gentur ovcs gregis etc. Unusquisquc in hitis, idest a mundauis. I Joan. iii, 13 :

propria, quantum ad secundum, idest ad Nolite mirari si odit vos mundus. Supra
animumpossidendi propria unde Petrus : XV, 19: Quia ego clegi vos de mundo,
cum aliis reversi sunt ad navem, et pro- propterea odit vos mundus. Qnantum ad
pria. Infra ult., 3, Exierunt, et ascende- sccundum dicit Confulitc cgo vici mun- : :

runt in navim. Et me solum relinquatis, dum. Ipse enim liberat nos. Eccl. li, 6 :

quantum ad primum. Job. xix, 14 Vra- : Liheravit mc a pressura flammpe. Quasi

tres mei dereUqucrunt me, ctnui mc nove- diccret Recurratis ad me, et liabebitis
:

runt, ohliti sunt mei. Isai. i.xiu, 3 Tor- : pacem et hoc idco quia cgo vici mun-
:

cular calcavi solus. Sed (Hscipulorum dum, qui vos premit. Vicit Christus muu-
scandalo Christus nulkim patitur detri- dum, primo quidem auferendo ei arma
mentum : unde dicit : Et non sum solus, quibus impugnat hffic autem sunt ejus :

quia Pater mecum est quasi diceret ;

: concupiscibiha. I Joan. ii, 10: Omne
Etsi sum unum cum Patrc per unitatem quod cst in nnmdo, aut est concupiscc/ilia
essentise, non sum solus per distinctio- oculorum, aut concupisccntia carnis, aut
nem personalem : unde non sic a Patre supcrbia vitse quia scihcet divitias vicit
:

exivi ut ab eo recederem. per pauportatem: Psahii. i.xxxv, I :

3. fLvc locutus sum, ctc. Hic ponit Jnops ct pauper sum cgo. Luc. ix, 38 :

Dominus suam intentionem de doctrina Filius hominis non hahet ubi cnput suum
sua et primo ponit doctrinae suae utiU-
: reclinet Ilonores :per humihtatem.
tatem secundo necessitatem, in mundo
; Matth. xi, 2d Discite a me quia mitis
:

pressuram hahehitis. UtiUtas doctrinae est sum et humilis cordc Vohiptates per :

pax unde dicit Dico quod ad hoc dedu-

: : passlones ct hibores. Piiil. ii, 8 Factus :

cemini, ut me sohim relinquatis et ; est ohcdiens usque ad mortcm, morteni

propter hoc propono vobis doctrinam autotn crucis. Item supra iv, G Jesus :

meam, ne inhac derelictiono persistatis: aufetn fatigatus ah itinrrcscdvbat sir supra

et propter hoc scilicet omnia qua», dixi f<mte\n. Psahn. i.xxxvu, Ki Inhibonbus :

vobis in scrmonc, vel omnia qua3 iii toto sum ego a juvcntute mca. [)w\ ergo sic
Evangelio locutus sum vobis, ut ad mo ista vincit, viucit inuiKhim : el hoc ost
re(hMiiilcs, in mc pacem haheatis. Finis (]U(>d facit Fidcs. I Joan. v, A /Lrc cst
:

ciiim EvangcUi est pax in Cliristo. Psal. victoria qux vitwit muudum, fidesnostra:
cxviii, 105 : « Pax tnulta. di/igentihus no- (luia ciiin substantia sporaiuh\rum
sit
men tuum. » Ciijus ratio cst, quia pax rcniin, suut Ixuia spiritiialia et
(pia-
cordis opponitur (\jus perturhalioni, (lua» a-fcriia, facitnosconttMnucrcbonarariiaUa
oritur cx nialis .siipcrvcniciitibiis cl cics- ct tiausitoria. St>cuutlo vicit muiitliiin,
cenlibus. Si (luis autcm liabcat ali(juaii(lo niiiiitli priucipcm cxcliitltMult». Supra xn,
hictum vcl gaudium supcrexcodens iila {| : \unr princeps hujus mundi ejicictur
mala, patet (juod jjcrturbatio nonniaiict. ftras. Coloss. ii, Expolians princi !.*> :

Et iiido ' csl(juod houiiucs muutlaui, ([ui patus rt pofrsfatrs, traiiu.rif ronfidrnfcr,
Deo per amorcm nou suiit conjuiuti, palatn tnumphans illos in scmettpso. V.x

Al. : II ot iiitJe cst .|Uod porturbatio non nia- ncl; ct indo cst, otc. »
294 EVANGELIUM JOANNIS
qiio prppbuit nobis diaholiim nt a iiohis Supra xii, 3-2 Ef/o
Cliristns ad so traxit. :

vincciuinm, Jol) xi,, ^1\ Muinijuid Hliides

: siexdltdtus fuern a tcrra, oitinia trnhaui
ei quasi avi, aut liijahis eum aucillis tuis'} ad vieipsum. Un<lo supra vii, l'J, dicunt :

Ad litteram, posl passionem (Ihristi, jn- Kcce totus mundus post eum vadit. Sic
voncnhe anrilla' (Ihrisli el parvnli illndunt crgo non deheinus timerepressuras, qnia
ci. Terlio homines mnndi ad sc conver- victus ^cst. ICor. xv, 50 -.Deo autem (jra-
tendo. Mnndus rchellahat movendo tin.,qui[dedit ?iobis victoriam pcr Jesum
seditiones per homines mundi, quos Christum.
 CAPUT DECIMUMSEPTIMUM

LECTIO I.

1. Hsec locutus est Jesus et sublevatis oculis in

Pater, venit hora
;

clarifica Filium
coelum levemus. Psalm. cxxii, 1 Ad tc :

coelum, dixit : :

tuum. 2. llt Filius tuus clarificet te 3. Sicutdedisti :

icvavi oculos meos, qui habitas in cce/is.
ei potestatem omnis carnis, ut omne quud dedisti Et non tantum oculos nostros, sed etiam
ei, det eis vitam £eternam. Hrec est autem vi(a
seterna, ut cognoscant te soium Deum verum et ()uem
opcrationes nostras in iJeum referendo :

misisti Jesum Christum. 4. Ego te clarificavi super secundum illud Thren. iii, 41 Lcvemus :

terram, opus consummavi quod dedisli mihi ui fa- corda noslra cum manibus ad Dominum
ciam et nunc clarifica me tu, Pater, apud temetip-
:

sum cliiritate quam habui, priusquam mundiis esset, in coe/os. Yerbo autem, quia manifeste
apud te. orationem protulit undc dicit, Et dixit :

ut scilicet quos instruxerat docendo,

1, Supra Dominus confortavit discipu- inslrueret orando non solum enim vcr- :

los excmplo et exliortationc in parte ; bum Christi, sed et facta ejus, nostra
ista confortat eosoratione: in qua quidem instructio est. Verba autem ejiis sunt
orationc tria facit. Primo erat pro seip.so ;
efficacia unde dicit: Paier, vcuit hora
: :

secundo pro discipulorum collegio, il)i, qua? quidem efficacia causatur ex tribus.
Manifcstavi nomcn
tiaim hominibtis qiios Scilicet cx orantis afrectu Filius enim :

dedisli milii de mundo. Tertio pro uni- orat Patrem, cujus est Patrcin cx amore
verso tideli populo, ibi, ^on pro cis j-or/o qna'rcrc, et ex amore rojrarc iinile dicit, :

tantum., scd pro eis qui credituri sunt. Putcr, ut pcr hoc dct intelligere, ut (iliali
Circa primum tria facit. Primo proponit alfectu oremus Deum. Ilicr. iii, I!> :

petitionem; secundo petitionis fructum, Patrem vocabis me, et posf me iufjrcdi

ibi, Ut Fi/iics tuus clariftcct tc etc tertio ; non cessabis. Secundo ex orandi neccssi-
petitionis exaudiendae meritum, ibi, E(jo tate : uiide dicit, Vcnet hora, passionis,
clarificavi te Circa primum primo
etc. de qua supra Nojidem venit hora
ii, 4 ;

ponitur orandi ordo, secundo orandi mna. Ilora, inquam, non tcmpus, non
modus tertio rationis verba. Ordo orandi
; (lics, ([uia slatim capicndus crat ctc. Noc
est congruus quia post cxhortationem
: : hora fatalis neccssitatis, sed sua^ ordina-
nnde dicit flsec locutus cst Jcsus. In quo
: tionis ot beneplaciti. Rt convonientcr
datur nobis exem|)lum, nt quos instrui- rogaturns intcrponit trii)ulationcs, qnia
mus verbo, juvemus oralionum suirr.vt^io: in eis m:i\ime Dciis exaiidil. Psal. cxix,
quia sermo divinus maximc^ habet (>irec- I Ad Dominiim, rion fribit/arrr, c/amari,
:

tum in cordibus audilorum, ciim oralionc rtcxaudirit mr. II Par. xx, 1-2: Cum
fulcitur,per quam divinum auxilium i(pioremus quid ngrre debeamus, hocso/um
imploratur. II Thessal. ult. Orantcs
1 : /ut/femus i'r<idui ut ocu/os nosfros diriqa-
simul ctia)n prouohis , ut Dcusapcriat uo- mits ad tr. T(>rtio cx pctitionis tcnorc :

/ns osfiuniscrnwuis. Ihide ct (inis scrnionis unde dicit : C/ariftra Ei/iitm fitum.
nostri (Ud»(5tad oration(Mn tcrminari. Kccl. S(mI ciim Pilius Doi sit ipsa sapicntia.

XMii, 20 Consummatio sermonum ipsrrst.

: I Cor. I : ha'c aulcm maximain clarilalcm
Modus (lec(Mis : (juia su/>/crafis oru/is tn habcaf Sap. vi, \.\: C/ara : cst, rf qu.r
cor/um. Diircrcntia (>sl cnim intci- orafio- utfiiqitam marrrsrif sapirntia ; (juoinodo
ncm Cin-isli ct oralioncni noslrani n.un : diiilnrclaritas clarilicari. pravscrtiin ciiin
oralio nostra ost solum ad necessitalcm ; ipso sit splondor Patris? Ilcb. i.iJ.Sod «li-
sod oratio Christi ost maii^is ad instructio- coiidiim, (|iioil Chrislus friplii-ifcr pcfdjaf
ncm. Xnila cnim ncccssilas incrat sibi dariliiMria Palrc. Scilii-ct in |Kissionc ot :

orandi, (jui simul cnm Patn> (>xaudit. hoc pcrmulla miraciila (iiia' tiinc ostonsa
Inslru.xit aul(Mn nos in hoc, ct vcrbo ot suiit, cuin sol obscurafns ost. scissnm
facto. Facto quidcm, sul^lcvando oculos, ost vcluin liMnidi. cf monmntMifa aporln
dii-iliir siipr.n xii. 2X
ut ot nos in orationo nostr;i ociilos ad
:
siiiif. I',l ili' iii»i-
 ;

200 EVAiNT.KLIUM JOANNIS

E( c/n/i/irfivi, sciliocl iniraculis auto a Christo coUatum hominijjus; sccundo

passionom, ct itcruni clari/icnho, in pas- ostcuiiil hoc ad gloriam 1'atris
l)<3ii('(iciuin

sionc nndc dicit, sccundnm hoc, Clari-

: perlinere, ihi. Ih'c autem cst vita xtcrna.
fica^ iii passionc mc osUuidendo esse Dicit ergo Ut Filius tuus c/arificct te; ot
:

Filinm tnnm. riuic (lcnlurio visis mira- hoc sicut (/c(/isti ci potcstatrm otnnis car-
culis dixil Ycre l-dius
.Mallli. x.wn, 55 : nis. Scicndum cst cniin, (|uod agcntis
l)ci crat iste Sccundo in resurrectione.
'. cujuslibet quod agit ab alio, intentio est
Anima enim illa sancta scmper Dco con- reduccre suum
ellcctum in causae mani-
jnncta fnit hahcnsgloriam cx Dei visionc: fcstatioiicm nam cx actionc principii
:

su[)ra 1,1-4: VidimKsyloriam cjiis, (jloriam quod cst dc principio, manifcstatur ip-
quasi itnigcnili a Patrc, plcnum (jraticC ct sum principinm Filius autcm quiccpiid :

veritatis; nam a principio conceptionis habct, a l'atre habct et idco oportet quod
quantnm ad animam hahuit chu'itatcm per ea quai facit, Patrcm manifestet, et
scd in rcsnrrcctionc liahuit claritatcm ideo dicit Dedisti ci potcstatcm, super
:

corporis, de qua Phil. lu, 21 Rcformahit
corptis humiiitatis nostrse, con/iguratum
corpori claritatis suoe. Tertio in notitia
omnium populorum. Sap. viii, iO Hahco
: omncs bomines; sed et Filius per hanc
potestatem debet eos ad tui cognitionem,
quae est vila aetcrna, perducere. Et sic
: est sensus Fi/ius c/arifcct tc, sicut dc-
:

per hanc claritatem adturhas, ct honorem disti ci potcstatemo77inis caimis, idest om-
apud Et sic dicit, Clari/ica\
seniores. nis hominis. Luc. iii, 6 : Videbit omiiis
idest, manifcsta toti mundo me esse inquam, secun-
caro sa/utare Dei. Dedisti,
Filinm tuum, scilicet proprium, et hoc dum Hilarium, dando per aeternam gene-
nativitatc, non creatione contra Arium : rationem naturam divinam, per qnam
dicentem, FiHum Dei esse creaturam : habet potestatem omnia continendi.
veritate, non nuncupatione contra Sa- : Matth. XI, 27 Omnia mihi tradita sunt a
:

belHum dicentem, quod idem cst qui di- Patre meo. Et supra v, 20 Patcr di/igit :

citur Pater, et qui dicitur Filius: origine, Fi/ium, et omnia demonstrat ei qux ipse
non adoptione contra Nestorium, qui
: facit. Vcl dedisti ei, scilicet Christo ho-
dixit Christum esse Filinmadoptivum. mini, propter consortium personale ad
2. IJt Filius Luus, etc. Hic ponitur Filium tuum, ut sic caro haberet potesta-
fructus clarificationis. Et primo proponit tem super carnem. Matth. ult., 18 Data :

fructum secundo exponit, ibi, Sicut

; cst mihi omnis potestas coe/o et in tcrra. m
dedisti eipotestatem omnis carnis. Fructus Daniel. vii, 14 Dedit ei scilicet Filio ho-
:

autem clarificationis Filii est clarificatio minis potcstatem et honorem et regnum.

Patris : unde dicit Ut Filius tuus clari-
: Ad hoc, inquit, dcdisti, ut scilicet sicut
ficet te. Etsciendum, quod audiens Arius tu habes potestatem ut non ab homine
Dominum dicentem, Clarificat Filium aliquid accipias, sed ut teipsum ei confe-
i^wj^w^opinatusest Patrem majoremFilio : ras; ita et Christo homini, ut omne quod
quod quidem verum est secundum hu- dedistiei, peraeternampraedestinationem,
manitatem. Supra xiv, 28 Patcr major : det eis, sibi datis, vitam aeternam. Supra
me Et ideo, ut ostendat a^qnalitatcm
cst. X, 27 :Oves mex vocem meam audiunt;
ejus ad Patrem secundum divinitatem, et ego cognosco eas.
subjungil Ut Filius tuus clarificet te,
: Sed numquid vila aeterna data homini-
scilicet in notitia hominum. Gloria enim bus pertinet ad gloriam Patris? Immo,
est clara cum laude notitia. Deus autcm quia hsec est vita aeterna, ul cognoscant te
olim erat c.Iarus apud Judaeos quia notus : so/um Deu77i veinim et que77i misistiJesum
in Jud^ea Deus Psalm. lxxv, 2 sedpos-
: : Christum idest, ut clarificetur Pater in
;

tea pcr Filium notus est per totum mun- notitia hominum.
dum. Sed et sancti viri bonis
operibus Sed hic duo sunt exponenda. Primo
notitiam Dei clarificant. Matth v, IG : quidem quid est hoc quod dicit, Hxc est
Vidcant opcra vestra bona, et glorificcnt vita xter7ia ut cog7iosca7it. Circa quod
Patrem vestrum qui in ccclis cst. Unde sciendum est, quod illa proprie vivere
snpra viii, 50 Kgo gloriam mcam non: dicimus qua^ se ipsa movent ad operan-
quxro est qui quxrat et judicet.
:
dum; quaecumqueautem non nisi ab aliis
3. Sicut dcdisti, ctc. Ilic ponit petitio- moventur, non dicuntur viventia, sed
nis fructum et primo ponit beneficium
: mortua et ideo omnes operationes ad
:

* Ai. : « lioitio iste. »

 ;

CAPUT XYir. 297

quas operans movet se, dicuntnr opera ha/jet vitam in semefipso, non quidem
vitae, sicutvelle, intelligere, sentire, au- participatam, ita et Fi/io dedit vitam fia-
geri et moveri. Dicitnr aiitem aliquid vi- /jere in semetipso. I .loan. ult. 20 Ijt si- :

vere, dupliciter aut quia habet opera

: mus in vero Vi/io ejus Jesu C/iristo. Uic
vitae in potentia, et sic dormiens dicitur est verus Deus et vita xterna. Dicit antcm
vivere vita sensitiva, quia habet potesta- Te so/um Deum, secundum Hilarinm, non
tem movendi se, licet aclu non movea- excludens aliqnid. Unde non dicit abso-
tur aut quia jam exercet opcra vita^ in
; lute, Te so/um; scd addit, Et r/ucm mi-
actu, et tnnc perfccte dicitur aliquid vi- sisti Jesum C/iristum; qnasi diceret Ct :

vere unde somnus dicitur dimidium

: cognoscant te et ffuem misisti Jcsum C/iris-
vitae. Inter opera autem vita» altius est tum, esse nnum solum et verum Deum :

opus intelligentia3, quod ost intelligere ;

secundnm illiim modnm loqnendi « Tu :

et ideo operatio intellcctus maxime est solns altissimus,.IcsuCliriste, cum sancto

vita. Sicut autem idem cst sensus actu Spiritn. » Nec mentionem de Spiritn
facit
et sensibile in actu, ita intelli^ens in sancto : quia ubicumque ponuntur Pater
actu et res intellecta in aclu. Cnm ergo et Filius, et praecipne in his quae ad ma-
intelligentia sit vita et intelligere sit vi- jestatem divinitatis pertincnt, cointcUigi-
vere, sequitur quod intelligere rem se- tnr Spiritus sanctus,qui est nexns ambo-
ternam sit vivere vitaa»terna: Deus est rum. Yel, secundum Augustinum De Tri-
autem res a^terna intelligere ergo et vi-
: nitate^ hoc dicit ad excludendum errorem
dere Deum est vita aeterna. Et ideo Domi- qnornmdam dicentium, quod ha^c est
nus dicit, quod in visione consistit vita falsa Pater est Deus et Filins est Dcus
;

aeterna, scilicet principaliter secundnm et Spiritus sanctus est Deus sed haec :

totam suam snbstantiam. Amor autem est vera Pater et Filius et Spiritus sanc-
:

est movens ad hanc, et qnoddam ejns tns sunt unns Deus. Et ratio istornm erat,
complementum nam ex delcctatione
: quia, ut ab Apostolo dicitnr l Corinth.
quae est in fruitione divina, quam facit I, C/iristus est Dei virtus et Dei sapienfia.

caritas, est complementum et decor bea- Manifestum est autcm qnod nnllns potest
titudinis; sed ejus substantia in visione dicere aliqnem Denm, nisi habeat virtn-
consistit. I Joan. wi, 2 Videbimiis eum : t(»m et sapicntiam divinam. Cum crgo
siciiti est. isti vellcnt quod Patcr oss(>t sapieutia,
Secundo exponendum est hoc qnod quae cst Filins, dicebant ultcrius, qiiod
dicit,Te solum verum Deum. Manifestum Pater sine Filio considoratus non esset
est enim qnod Christus loquebatur ad Dens, et etiam Filius et Spiritus sanctus.
Patrem eum ergo dicat, Te solum verum
: Et qiiia in missione dosignatnr incariiatio
Deum, videtur quod solus Deus Pater sit Filii Dci, idoo perhoc (luoil dicit, Ef qurm
Deus verns. Quod qnidem conccdunt misisti Jesum C/iristum, datur intolligi
Ariani dicentes, Filhim diflerre a Patre quod in vita a^torna gaudcbimiis otiam de
per essentiam, cum sit substantia creata, hnmanitatc Cbristi. Isa. xxxiii, 17 : He-
magis tamen et pcrf»>ctins inter omii(>s f/c/n idost Christum iii dccorc suo vide-
creaturas Patris divinitatem participans, /)unt. Supra x, 9 Inyredictur et cgredic-
:

intantum quod dicatnr Deus, sed non ve- tiir et pascua invcnict.
rus, quia non est Dons per natnram, sod Eqo tc c/ari/irari, olc. Ilic pouiliir
i.
solus Pater. Sed contra hoc arguit llila- morilum oxaudi(Mida' polilionis ct piiino .*

rius. Constat cnim qnod cnm volunins commomoiaf in(>riluin; socundo poslnlat
scire de re aliqna ntrnm sit vera, ex duo- pivomium, ibi. Et nunc c/arificn tnr tu,
bus possimins scilicet ex natiira ct
sciro : Pafrr. ('ominoinorat aiilom duplox mori-
ex virtnte ejiis. Ycrinn cnim annim cst doclriua'. dicons, Eqnfrr/a-
liiin. Scilic(>t

qnod habet veri anri spccicni (|ii()d (pii- ; rifiriivi, scilicot iii nolitia bominuin, ina-
demscimus, si facitveriauri oiieralioncm. iiifoslando por doctrinam. Isai. xxiv, l."> :

Si ergo habcmus do Kilio (inod liabcat In docfriuis f//ori/icafe Dcum. Itom obo-
vcram r)(U iiatnram, (^t hoc [)cr v(>rain dirulia' : iiikIo snbdit, Opits cim^ummari.
opcralioncm divinitalis. (jiiani oxcrccl l titiir i)ia'torito pro fuluro, scilicot ria-
manifestnm esl quod ost voriis Dous. rificavi, idosf clarillcabo; et rnnsummavi,
Quod autom oxercoat Filiiis vora o|>ora id(\st consnmmabo : ol bo(\ (juia jain in-
divinitatis, patot snpra v, 1!) :Qu.rruni- clioafum orat ot iloriim ; (piia imminobal
quc Pdfcr fucif, /uvc ct Fi/ius simi/ifcr fu- hora passioiiis, (|uan(lo lioc opns con-
cit. Ft itoriim dicit ibid. 2G : Sicut Puter siiininalnin est. Quod dedisti imfii, non
 ;

298 KVANfiELlUM JOANNIS

Jussisti : non onim snnirit qnod Christo tinationo (hvina, ot * in offectn rei. llomo
et nol>is niantlclnr (liviiiihis : (piia (niic- autem Chiistus Jesus, sicut ct ahi homi-
quiil Chrislus scc iMKhnn qiiod honio hMit nes, pra'(i('stiuatus luit a Deo Patro. Uom.
et nos facoro possumus, est ex douo '
I, -4 : Qui /)rjsdcstinatus cst l'ilius Dei etc.
\)v\. Sap. viM, 2\ Scivitjuid non posswn
: Kt socniulum hoc dicit : Et nunc, idest
esse contincns, nisi Prtts drt. Dcdisti, \\\- j)Ost(piam rlarifirnri te, ct coiisiimmavi
quam, mihi, per lUniuin ^n'atia\ ?^/ /"rtf<?- opus (jiiod drdisti inilii ut faciam : clari/ica
rem; i(k'st, ut consummarem. KccU. me Pater, uptid temetijmim\ idest,
tu,

xxvni, 31 : Corsuum dabit in consnmnia- fac mo sedere ad dexleram tuam et hoc ;

tionem. Sed (juia olxHlienticE et doctrinaE claritate (piam liahui priits(/uam mundus
Christi pra^mium est gloria : Phil. n, S : /ieret, apud te, idcst in tua praedestina-

Factus est obcdicns usquc ad mortcm, mor tione. Marc. uit. 19 : Dominus quidem
tem autem crucis propter quod et Deus : Jestts assumptus est in coelum, et sedet a
exaltavit illum ct donavit ilU nomen quod dcxtris Dci. Vel ahter, secundum Ilila-

est supcr omnc nomcn: ideo postulat pra»- rium. Nam gloria hominum est (]nadam
mnim ', diccus Et 7iunc clari/ica mc tu,
: contormitas ad gloriam Dei, quamvis
Pafcr. Quod non est intelhgcndum ut ina^quahs; Christusautcmsecundumquod
quidam putavcrunt, sicut Augustinus Dcus, hahuit gloriam ab wterno apud Pa-
dicit, quod natura hnmana in Christo a trom, scihoet divinam, ctaujualcm Patri :

Vorbo suscepta aliquando convertatur in pctit ergo hic quod iu humanitatt^ chiri-
Vorbum, ethomomutctur in Deum; qnia ficetur, ut scilicet id quod ex tcmpore
hoc nihilahud esset quamipsamnaturam orat caro, et in corruptionem transfor-
annihilari. Omne cnim quod ita in ahud mata, gloriam cjus quae sine temporo ost
convcrtitur quod illud in quod convcrti- claritatis accipcrct ; non tamenaequalem,
tur non augeatur, anuihilari videtur : sed similem : ut scilicet sicut ab aeterno
divino autem Verbo Dei nihil augeri po- apud Patrcm immortalis et ad dexteram
test. Kt ideo, sccundum Augustinum, conscdens fuit, ita et secundum quod
intenigcndum est, Et nunc clari/ica me homo immortahs efficiatur, et ad Doi
tu Pater, dc pra?dcstinatione Christi ho- dcxtcram exaltetur.
minis nam aliquid liabemus in praedes-
:

LECTIO II.

1. Manifestavi nomen tuum hominibus qucs dedisfi cat,secundum Augustinum Ut Filius :

mihi de mundo. Tui erant, mihi eos dedisti, et

et
sermonem tuum servaverunt. Nunc cognoverunt quia tuus clari^cet te ; quae quidem clarificatio
omnia qure dedisti mihi abs te sunt quia verba (^use : jam in parte est impleta, quia mani/estavi
dedisti mihi, dedi eis, et ipsi acceperunt, et cognove-
runt vere quia a te exivi, et crediderunt quia tu me
nomen tuum hominibus quos dedisti mihi
misisti. 2. Ego pro eis rogo non pro mundo rogo, : de mundo. Vel, secundum Chrysosto-
sed pro his qiios dedisti mihi, quia tui sunt, et mea
omnia tua mea sunt, et
sunt, et tua clarificatus siim
mum Dico, quod consummavi opus
:

in eis. Et jam non sum in mundo^ et hi in muudo, quod dcdisti mihi ut facorcm. Qualc au-
sunt, et ego ad te venio. tcm opus sit, subdit cum dicit Mani/es- ;

tavi nomen tuum hominibus etc, quod

1. Supra oravit Dominus pro seipso estproprium opus Filii Dei, qai est Ver-
hic orat pro Apostolorum coUegio et : bum, ciijus est proprium manifcstare di-
primo assignat rationcs orandi secundo ; contom. Matth. xi, 27 Ncque Patrcm :

ponit orationis tenorcm, ihi, Pater sancte, quis novit nisi Filius, et cui voluerit Filius
sei'va eos iii nomine tuo qnos dedisti mihi. revclare. Supra, i, 18 Deum nemo vidif :

Circa primum duo facit. Primo tangit ra- iinquam. Uniqenitus, qui estinsinu Patris,
tioncm cx partc discipulorum; socundo ipse enarravit.
ox partc sui, ii)i, E(jo /n'o cis rorjo etc. Kx Sed hic est dubium. Cum Deus Pater
parte autem discipulorum ponit trcs ra- fuerit notus hominibus ante adventum
tiones orandi pro eis. Prima, quia ab eo Christi, secundum illud Psal. lxxv, 2 :

instructi sccunda, quia sibi dati tcrtia,

; ; Notus in hidxa Deus quid cst hoc quod :

quia ci obcdiontes et devoti. Primam dicit Mani/cstavi * noincn tuuml Rcs-

:

ponit cum dicit, Mani/estavi quasi di- : ponsio. Dicendum, quod nomen Dei Pa-

Al. nmittitur : • est. « — 'Al. : « primum. » — =*

Al. deest : « et. » — * Al. mnnifestum.
 :

CAPUT XVII. 299

trispoterat tripliciter cognosci. Uno modo verba qu3S dedisti mihi, dedi eis. Dicit
inquantum est omnium crcator; et hoc ergo quantum ad primum Mihi eos :

modo notus crat a Gentibus. Rom. i, 20 : dedis/i, quia tuierant; scd et ipsi devole
Invisibilia Dci per ea qux facta sunt, in- se habucrunt, quia sermonem tuum serva-
tellecta conspiciuntur Et infra vers \^,. verunt, in corde per fidem, et in opere
Deus illi revelavit. Alio modo, ut cui soli per implctionem. Prov. vii, 2 Serva :

esset latriae cultus exhibendus et lioc : rnandata mea, ut vivas. Supra xv, 10 Si :

modo non erat notus a (ientibus, qusB mandata mea servavcritis, mancbitis in
etiam latriae cultum aliis diis exhibcbant, dilectione mea. Sed et hoc quod sic serva-
sed a Judaeis tantum, quibus solis prse- verunt sermoncm, redundat in gloriam
ceptum erat in lege quod non nisi Domino tuam, Pater nam hic est sermo meus, :

immolarent. Exod. xxii, 20 : Quiimmo- quia omnia quaecumquc habeo a te ,

lat diis alienis, occidetur ,prgeterquam Do- habeo; et ipsi nunc cofjnoverunt quia ,

mino soli. Tertio modo ut Pater unigeniti omnia qu3e dedisti mihi, scilicet homini
Filii sui Jesu Christi et hoc modo nulli : Filio tuo, abs ie sunt. Supra i, 14 Vidi- :

erat notus sed innotuit per Filium

; 7nus fjlorinm ejus quasi Unigeniti a Patre,
quando Apostoli crediderunt eum esse idest, vidimus eum quasi omnia a Patre
Filium Dei. habentcm. Et per hoc quod cognovcrunt,
Secundam rationem ponit cum dicit, clarificatur Pater in menteipsorum. Ratio
Quos dedisti mihi ct primo ponit datio-
: autem hujus clarificationis, quod scilicet
nem, ex qua sumitur ratio seu modus. obedicntia discipulorum ad FiUum rcdiin-
Dicit ergo, Quos dedisti mihi, scilicet, det * in gloriam Patris, ponitur cuin
illis hominibus nomen tuum manifes- dicitur Quia verba qux dcdisti mihi, etc.
:

tavi. Ubi primo ponit ordinem processus co-

Sed numquid Filius hahuit eos sicut gnitionis a Patre ad discipulos; secundo
ct Paterhabuit? Utique inquantum Dcus. proponit ordincm rcductionis mcntium
Sed dicit, Dedisti mihi, sciUcet homiiii, discipulorum in Patrem. Primuin ponit
ut me audirent, et mihi obedirent. Su- per dationemdoctrinae a Patre. Et ponitiir
pra VI, 44 Nemo potest venire ad me,
: duplex datio. Uiia quamdcdit PatcrFiUo:
nisi Pater, qui misit me, traxerit eum. unde dicit Vcrba qux dedis/i mihi, sc-
:

Quod autem ahqui ad Christum veniant, cundum gencrationem a^tcrnam, in qua

est ex dono et gratia Dei. Ephes. ii, 8 : dedit Pater verba FiUo, cum tamcii ipse
Gratia salvati estis hoc enim Dei donum
: sit verbum Patris. Hujusmodi -
verl)a nil
est. Dedisti, inquam, de mundo, idest a aliud sunt rationcs omnium ticndo-
quam
mundo electos. Supra xv, 10 Quiaelegi : rum, quas omiics ab a'tcrno Patcr dciUt
vos de mundo. Nam etsi totus mundus Fiiio, gcnerando ipsnm. Vel dcdisti mihi,
quantum ad Deum datus sit Filio, Apos- scilicet Cliristo homini : qiiia anima sua
toli tamen dati sunt Filio ad obodien- sanctissima al) ipso instanti conccptionis
dum. rcplcta fuit omni cognitionc vcritatis.
Uationem dationis ponit, dicens Tui : Siipra I, 14 P/enum ijrn/ia' ct vcritn/is,
:

erant; quasi ideo dati, quia tui erant,.et idest cognitionc cujuslil)ct vcritalis.
mei, et secundum (Hviiiilatem pra'dosti- Coios. II, 3 In ipso sunt nmna ihcsnuri
:

nali al) .Ttorno, ut per .uratiain ad fntiiram snpict)/i,r ct sririt/i.v. Alia dalio cst (iiiam
gloriam pervciiirciit. Kphcs. i, i : Eh'<jit (Ibristns dat discijjulis : uiulc dicil. Drdi
nos in ipso ante mundi constitntioncm. ris, inlcrius ot exterius (locendo. Snpra
Et mihieos dcdisti; idest, quod antca dc w , Oinnin tpLvrumque nudivi n
I . > ;

eis mecum et in mc^ i)ra>(l(\sliiiasti, opiMc Vn/rr tiirn, nntn frri robis. In quo sc
implesli, facieiido iit inilii adha-rcrciit. ostcndil nicdiatorcm Dci ct lioininuin,
Tertiam ralioiicin [jonil cum dicil : Et I Tiin. I, quia scilicct tpiod acccpit a
serynoncjn tuu?nscrvav('ru/t/ : (|ua'suiniliir Patic, transfiindif in discipulos. Dciilor.
ex discipuloriini dcvotione. Kt |)rinio V, .» Eqn scqurs/rr fui in/rr Dnniiniitn rt
:

ponit ipsoniin ad l'ilium

(lcvolioncin ;
riis in /cnipiirr /7A), ti/ nniitiii/inrrin robis

sccundo ostendil (piod lia>c (h'volio rcdim- rrrbn rjiis. Ucduclio aiiltMU mcntiuin dis-
dat in gloriam Palris, ibi, Et cof/novcnfnt cipiilonim in ncuin ponilur cuin (licil. Et
quia oninia qUtV dcdisti mihi, a/is /r sunf i/isi acccpcrunf. Vh\ ponitur diiplcx ac-

tertio rationem hujus assignat, ilii, Quitr cc|)tio corr(Vspond(Mis (in|ilici dalioni pr»-

* Al. : « reduiKiot ad Filinni, otc. » .\1. « quin 1iujii!imo(]i. n

 ; ;

300 EVANr.ELTUM JOANNIS

dictae, Unii rospondpt socundaR dationi, rationes orationis ox parto .Christi. Ei
cum dicit, Et i/isi accepenmt, a me, noii ponit ad hoc tres rationes. Una snmitur
oxistcntcs rchoUos. Isa. i., \\ nonilinis : ex dominio ipiod snpor eos accoporat :

Driis apcruit f/ii/ii aiircfn cijn antcin ntm

; et ad hoc dicit : Ego pro cis, scilicot
contradico. Snpra vi, 45, Omnis aui audi- discipulis, rogo. Ubi primo ponit ratio-
vit a Patrc ct i/iflicit, vcnit aa me. Et nom ipsam ; socundo manif(!stat eam,
acripirnlcs coijninu-runt, (juia tn omnia ibi, Quia tui sunt. Ilatio autom qnarc
mihi (lodisti, qnod rcspondct prima? qnis sit audiondus,
orare doboat pro (;t

dationi. aliis, est si illi spccialitor perlincant ad

Et, secnndnm Auj^^nstinnm, lioc quod ipsum; orationes enim generales minns
addit, Crc</i(lcrunt (juia tu me misisti, est exandiuntur ot ideo dicit Pro cis rogo^
: :

expositivnm pra'cedonlinm. Duplox onim nonpro mundo, idostmundi diloctoribus :

cst cognitio divinorum una porlocta, : sed pro /lis f/uos dcdisti nii/ii ut discipnlos
qusB est gloriae per apertam visionom et obedientes specialiter; quamvis omnia
alia imporfocla, quae est viae per fidem. sint mea, potestate. Psal. ii, 8 Postu/a :

l Corinth. xiii, 14 Videmus nunc per

: a me ; el daho tibi gentcs hereditalem
specuiuni in xnigmate, quantum ad se- tuam.
cnndum txmc autem facie ad faciem,
: Sed contra. Yidctur quod pro omnibns
qnantnm ad primum. Dicit ergo Cogno- : rogaverit. I Joan. ii, 1 Advocatum /la- :

verunt quia a te exivi. Sed qua cognitione? i)emus apud Patrem Jesum. C/iristiwi jus-
Numquid patriap? Non; sed fidoi unde : tum el ipsc est propitiatio pro pcccatis
:

subdit, Et crcdidc7'imt quasi hoc ipsum

\
nostris; non soium autcm nostris, sed et
sit cognoscere quod credere. Crediderunt, totius mimdi. I Tim. ii, 4 Qui i^ult :

inquam, vere, idest firmitor et stabiliter. omnes /lomines saivos ficri, et ad agnitio-
Snpra xvi, 31 Modo creditisl scilicet
: nem veritatisvenire. Responsio. Dicendum
stabiliter. Ecce venit /lora, scilicet cum quod Christus, quantum est de se, pro
perfecte creditis '. Et utitur praeterito pro omnibus oravit, quia oratio sua, quantum
futuro, tum propler certitudinem rei est de se, efficax est ut valeat toti mundo
fnturap,tnmpropterinfallibilitatemdivinae sed tamen non in omnibus sortitur
pra^destinationis. Yol, secundum Chry- efTectum, nisi in sanctis et clectis Dei ot :

sostomum, loquitur de praiterito et haec ; hoc propter impedimentum mundano-

dicit essf^ facta, quia jam inchoata erant. rum.
Dicendum ergo ut ntrumque sensum Et rationem manifcstat dicens, Tui
concordemus, quia haec omnia jam - crant, scilicet per aeternam praedestina-
inchoata erant, sed perficienda restabant. tionem sed non erant ita tui ut Filius
;

Ergo quantum pertinot ad inchoationem, eos non haberet, nec ita dantur Filio ut
loquitnr de praeterito sed quantnm ad
; auferantur Patri unde dicit Et omnia
: :

consummationem, loqnitur de fnturo; mea tua sunt, cl tua mea sunt in quo :

quai fienda erant per adventum Spiritus
sancti. Sed quid credidorunt? Quia tu me
misisti. Gal. iv, 4 Misit Deus Filium
: omnia quae Pater liabet.
suum, etc. Onod, secundum Augustinum,
idem est quod ost ^4 te cxivi.
Sed hoc est contra Hilarium quia,
secundnm eum, ut diotum est, exire per-
tinet ad aeternam generationem, mitti
vero ad incarnationem. Sod dicendnm,
quod de Christo possumns loqui duplici-
ostenditur aequalitas Filii ad Patrem, qui,
secundum quod Deus, ab aeterno habet
Sed notandum, quod Pater habet quae-
dam quae pertinent ad essentiam suam,
: sicut est sapientia, bonitas cthujusmodi,
quae nihil aliud sunt quam suaessentia;
et hoc protestatur Filius se habere, supra
XVI, 14, ubi loquitur de processione
Spiritus sancti De meo accipiet, et an-
:

ter ; scilicet secundum divinitatem ; et sic imntiabit vobis et hoc ideo, quia qux-
:

qnantnm ad Filium Dei, alind estexire et cumque /labet Pater, mea sunt. Et dicit,
aliud mitti, ut Iliiarins dicit vcl secun- ; Omnia, quia licet unum re sint, tamen
dum iiumanitatom; ot sic qnantum ad multa rationo. Secundo habot qua^dam
Filium hominis, idem est exire et mitti, quae portinent ad possossionem sanctita-
ut dicit Augustinus. tis, quae snnt ei consecrata per fidem,
2. Ego pro eis rdgo, etc. Hic ponnntnr sicut sunt omnes sancti et electi, de

* Al. modo creditis, « instabiliter scilicet; » '

ve- Al. omittitur a jani. »
—
:

nit hora, « sciiicet cuni per fecte credetis. »

 :

CAPUT xvn. 301

quibus dicit supra eodem, Tui crant. Et unde dicit Et jam non sum in mundo. :

etiam ista omnia protestatur Filius se Ubi sciendum est quod dupliciter dicitr.r
habere, cum dicit liic, de eis loquens Et : aliqiiid esse in muiido scilicet adh»- :

tua mea sunt: quia scilicet ad hoc prai- rendomundo per sflectum 16: : I.Ioan. ii,

destinati sunt ut fruantur Filio, sicut et Omne quod est in mundo concupiscentia :

Patre, Tertio modo habet Pater qua^dam carnis est, et concupiscentia oculorum, et
per modum possessionis communiter, superbia vitx. Sed hoc modo non est
sicut omnes res creatas. Psal. xxni, 1 : dicendum quod Christus jam non sit iu
Domini est terra et plenitudo ejus. Et mundo, cum nunquam fuerit in mundo,
h*c etiam omnia sunt Filii, Unde in pa- ei per alfectum iniisErendo, Sed est alio
rabola de filio prodigo, Luc. xvi, 31, dicit modo intelligfndum, scilicet quod jam
Pater filio majori Omnia mea tua sujit. : nou sit iii mundo pra'senlia corporali :

Secunda ratio sumitur ex gloria quam quia mox futurum erat ut qui in mundo
Christus habebat in eis': quia gloriam corporaliter fuerat, corporaliter ipsum
ejus jam parlim cognoscebant, et adhuc relinqueret. Et hi, scilicet discipuli, m
magis cognituri erant. II Petr. i, 16 : mundo sunt, scilicet prffisentia corporali ;

Non indoctas fabulas secuti, notamfecimus et ego ad te veriio, secundum quod homo,
vobis Domini nostri Jesu Christi virtutem scilicet ad participationem gloriae tuae, et
etprsesentiam, sed s])eculatores facti illins exaltationem usque ad dextoram tuam,
magnittidinis Tertia ratio sumitur ex
. etc. Et ideo justum est ut pro cis orem a
absentia qua ab eis corporaUter rccedebat quibus corporaliter recessurus sum.

LECTIO III.

1. Pater sancte, serva eos in nomine tuo quos de- nus Deus vester. I Reg. ii, 2 : Aon est
disti nnihi, ut siiit unum sicut et nos. 2. Cum essem
cum eis, ego servabam eos in nomine tuo quos de- :
sanctus • ut est Dominus. Petit autein
(listi milii, ego custodivi et nemo ex eis periit, nisi
; conservationcm eorum : undo dicit, Serva
filius perditionis, ut Scriptura impleatur. '^. Nuncau-
tem ad te venio. 4. Et hioc loquor in mundo, ut ha-
cos quia, ut dicitur in Psal. cxxvi, 1,
:

heant gaudium meum

impletimiin semetipsis. h. Ego Nisi Dominiiscustodierit civilatcm, frustra
dedi eis 6. Et mundus eos odio ha-
sermonem tuum. vigilat qui custodit eam. Non enim bonuni
buit, quia non sunt d« niundo, sicut et ego non sum
de mundo. 7. Non rogo ut tollas eos de mundo, sed nostrum est solum iii hoc quod liabe-
ut serves eos a malo. De niundo non sunt, sicut et mus osse a Deo, scd onorlot quod consor-
ego non sum de mundo.
vemur ab eo. Quia, ut ilicit lirogorius,
Positis rationibus orandi pro Apos-
1, (( omuia redigerentiir, nisi
in nibiliim
tolis, hic ponit pclitiones quas pro eis maniis Omnipotontis continorot. » llobr. i,
porrigobat. Et primo petit eorum consor- 3 Portans o/tniia vrrbo virtutis sux. Et
:

vationem secundo sanctilicationem, ibi,

; idco Psalmisla [)otol)at Psal. xv, I Con- :

Sanctifica eos. Sed coiiservationom a scrva me Domine, quotiiam speravi in tc.

malo, sanctificalioncm in bono. Circa Conservatur autom Iiomo a malo et a '

primum diio facit. Primo p(;lit oorum p(H'cato in nomino Doi iiikIo (licit, Iti :

consenationom ; sooundo poiiit (•oiisor- iwtnine tuo; idosl, por virtiitoiu noininis
vationis neccssitalom, il)i, Cum esscni tui et tuai cogiiitionis : (|ui in hoc ost
cum ego servabam cos. Circa primum
eis, gloiia et salus iiostra. Psalin. .\ix, S /// :

considoranda sunt (|natuor. Primo a quo in curribus ct hi in ci/uis; nos autcm in

potat; sooundo (iiiid ptitat; tortio pro nomittc Dontiiti J)ri nnstri invorabimus.
qiiil)us; (|iiart() ad (jiiid potit. Pt^tit qui- Polit aiilom pro sibi dalis undo ilicit, :

(lom a Patre uiide dicit, Patcr; v.l

: Quos dedisti mihi. Eccle. \ii. i hispice I :

mcrito, quia ipse est priiicipiiim oninis in o/n/tia oprra Domi/ii, quod tinno pofsit
boiii. .lacob. i, 17 Omnc datunt nptiniuni
: r(n-rigrrc ijuctn illr drspr.rrrit. .Nulliis
et oniiu' dmtum pcrfcrltnn dcsursiint rsf, oiiim polost consorvari a malo nisi por
dcscciulcns a Patre luminunt. Sod addit, oloctionom divinain, iiua' dosignatur, cum
Sanctc, quiaotiam in ipso ost priiicipium dicit, Ott(/s drilisti tnihi, idost dono tu.v
ct origo totiiis saiictitalis, ot (piia liiialitor gralia', ut mibi adlia-roront. Mattli. xix.
sanctiticationom potobat. Lovil. \i\, 1 : 1 I : hor srd
.\o/i o//i/irs nipiii/it vrrbui/i ;

Sancti critis, (jiiia cgo sanctus suni, Dmni- (juibus datum at. {)m onini sic danlur

« Al. : « spirilus. » — ' Al. : u ut iu lioc so- luin. » — ' Al. decsl : c iiomo.
 : :

302 EVANGKLIUM JOANNIS

Chrislii, couscrvantur ii mulo. Ad (luid propouit couservaudi modinn; seruudo
t!r^'o i)t'til eos consrrvari, siibdit (licciis : couservatiouis debilum t»!rtio couserva- ;

Itsini uiium siciit et nos quod [lotcsl :

tiouis enicaciam, sive ('irectum. Sed mo-
duidicitercoutiuuari ad priuccdeutia. Uuo du8 conservandi est congruus, (piia vir-

modo ut dcsi{::uet moduni couservatiouis tutc Patris : uude dicit : Cum cssem cum
ut sit scrvahuutur, ///
seusus : Ita sint cis, scilicet i^ra^sentia corporali : Haruch
unum uam ;
res couservatur iu
<iua'lilH't lu, 38 Post hcvc in terris visus est, ct cum
:

esso tiuamdiu est una, qua* desiuit csse hominihus conversatus est cgo, sciiicet :

per divisioncm. Mattli. xn, l>o Omne :

l''ilius homiuis, scrvabam, idest custodie-

rrf/num in scipsum (livisum desolahitur. bam, malo et peccato scd non vir-
cos a ;

Kt" ideo Ecclesia [lotest couservari, et tute humaua, immo divina, quia in no-
homiues, si siut uuum. Alio modo ut sit minc tuo : quod quidem uomen ctiam
fiuis couscrvatiouis ut sit sensus Et ad : : commune Patri at Filio et Spiritui
est

hoc couserventur, ut sint unum nam in : sancto. Matth. ult., 19 liaptizantcs eos :

in nojnine Patris ct Fi/ii et S//iritus sancti.

uuitate spiritus consistit uostra perfectio
tola. Ephes. iv, 3 Soliciti servarc imita- :
Et hocquidem ', tum quia Pater et Filius
tem spiritus in vinculopacis. Psalm. cxxxii, sunt unus Dcus, tum quia in nomine
1 : Ecce quam bonum et quam jucundum Patris intelligitur etiam nomen Filii pa- :

hahitare fratres in unum. Sed addit, Sicut tcr euim dicitur qui habet filium. Sed
nos unum sumus. attende, quia supra cum negasset se ha-
Sed coutra. Ipsi sunt unum secundum bere daemonium, non negavit se Samari-
essentiam ergo et nos erimus unum
:
tauum idest custodem esse, quia custos
pcr essentiam. Sed hoc non est vcrum. est Isa. XXI, \l Custos quid de noctc? :

Responsio. Dicendum, quod uniuscujus- scilicethujus mundi. Ipse euim sicutpas-

que perfectio nihil est aliud quam parti- tor custoJit grcgem suum. Sed conver-
cipatio divinae simihtudinis. In tantum sationis debitum ponit dicens, Quos de-
enim sumus boni inquantum Deo assimi- disti mihi Custos enim tenetur ^ custo-
:

lamur. Unitas ergo iiostra intantum est dire suae custodiae dcputatos. III Reg. xx,
perfectiva inquantum participat unitatem 39 Custodivirum istum \ Ilabac. ii_, 1
: :

divinam. Est autem duplex unitas in di- Super custodiam meam stabo. Sic stat
vinis scihcet naturae, supra x, 30 Ego
:
: pra^latus quando diligentcr iuvigilat su-
et Patcr imum sumus et unitas amoris :
per his qui sibi sunt deputati. Luc. ii, 8 :

in Patre et Fiho, quae est unitas spiritus. Pastorcs erantin regione eadem vigilantes,
Et utraque est in nobis, non quidem per ct custodientes vigilias noctis super gregem

Bequiparationem, sed per similitudinem suum. Sed efficacia custodiae est perfecta,

quamdam Paterenim et Filius sunte.ius-

:
quia nemo cx iis periit. Supra x, 27 : Oves
dem numero; uos autem sumus
luitura^ mcx vocem meam audiunt, ct non rapiet
unum in natura secundum speciem. Item eds quisquam de manu mea. Et supra vi,
ipsi sunt unum per amorem non partici- 40 Omnis quicrcdit in eum, habet vitam
:

patum ex dono alicujus, sed ab eis pro-
cedentem nam Pater et Filius diligunt
:
se Spiritu sancto nos autem per amorem
xternam. Sed ab hac efficacia excipitur
unus, sciHcet filius perditionis, scilicet
;
Judas quidicitur filius perditionis, quasi
;

participatum ex ahquo superiori. ad perpetuam perditionem prascitus et

2. Neccssitatem autcm hujus conser- praeordinatus. Sic euim aliqui deputati ad
vationis ponit, dicens Cum esscm cum :
mortemdicuntur fdiimortis. I Reg. xxvi,
eis, ego servaham cos in yiominc tuo quee : 16 : Omncs vos filii morlis estis. Matth.
causatur ex duobus. Primo quidem ex. XXIII, 15 : Circuitis mare et aridam utfa-
recessu sui; secundo ex odlo mundi, ibi, ciatis imum proselytum... ct facitis eum
Eyo dcdi eis scrmonem tuum. Circa pri- fdium mortis duplo quam vos.

mum tria facit. Prima ponit conservatio- Sed nota, quod interlinearis habet :
nis studium, quod Dominus cum esset « Filiusmortis, idest pra^dcstinatus perdi-
praesens, eis exhibuit; secundo insinuat tioni ; » cum tamen raro inveniatur quod
disccssum quo ad Patrem redit, ibi, Nimc praedestinatio ponatur in malum. Undc
autcm ad te venio; tcrtio assiguat ralio- hic sumitur communitcr pro scientia vel
nem quare haec verl)a protulil, ibi, Et hxc ordinatione. Ideo pranlestiuatio semper
loquor elc. Circa primum triafacit. Primo in bonum ponitur, quia habet duplicem

* Al. : • hoc idetn. • — ' Al. : « quibus enim tenetur. • — ' Al. : « justum.
 .

CAPUT XVII. 303

efrectum gratiae et glorise; et ad utrum- Ego dedi eis sermonem tuum, idest qucm
que Deus ordinat. Sed in reprobatione a te recepi. Supra eodcm Vcrba, qux :

duo sunt, culpa et poena temporalitcr et : dcdisti mihi, dedi eis, et ipsi accepfiunt.
ad unum corum Deus tantum ordinat, Vel dcdi, idcst, dabo per in.spirationem
scilicet ad poenam, et non per se. Ut Scri- I^araclifi, sermoncm tuutn, idest de te ;

ptura, qua scilicet praidixisti, scilicet in quod quidem est maximum donum et be-
Ps. cviii, 1 Deuslaudem meam ne tacue-
: neficiuin. Prov. iv, 2 Donum boivim
: tri-
ris quia os peccatoris et os dolosi supcr me
: buam vobis : legem incam ne dercluuiua-
apertum cst\ quod scilicet esset me pro- tis.

diturus : implcretur 6. Sed ex hoc secutum est odium

3. Nunc autem ad deserens te vc?iio, mundi, quia scilicetexhoc quod suscepe-
eos corporali pra^sentia. Supra xvi, 38 : runt sermonem tuum, mundus eos odio
Iterumrelinquo mimdum, et vado ad Pa- Jtabuit. Luc. vi, 22 : Bcati eritis cum vos
trem. Sed quia haic verba in corde male oderint homincs q\.c. \ Joan. in, 13 Nolite :

intelligentium possent infidelitatis scan- mirari si odit vos mundus. Causa aufem
dalum generare quasi non posset cos ;
hujusodii est, quiarccesseriinf de miiiido.
servare ab cis recedens; vel quod Pater Scrmo enim Dci facit homines a mundo
eos ante non servasset sed quidem et : recedere nam Deo conjungit, cui nullus
:

Pater eos ante servabat, unde dixit Ego : conjungi potest nisi a mundo rccedat qui :

servabam eos in nomiyie tuo sed etFilius : enim diligit mundum, non est pcrfecta
post suum recessum eos servare potuit. caritas Dei in illo : et ideo dicit: Quianon
4. Et ideo rationem dictorum assignans, sujitdchocmundo. Supraxv, 19 Quinccjn :

dicit Lt hoc loquor in mundo, ut habeant

: elecjivos dc mundo, propterea odit vos
gaudium meum implctum in semetipso-. m?(7ulus .^iituvii\c c.ium estunicuiquc(iuod
quasi dicat Locutus sum sicut homo : sibi simile est diligcre. Eccli. xiii, iU :

orans sed hsec loqiior propter consola-

; Omnc nnimal dilijit sibi simile, ct odio
tionem discipulorum aestimantium mc habet dissimile Saj). ii, 15 Gravis est tio-
. :

esse hominem purum, ut saltem conso- bis ctiatn ad vidcndum ; et hoc quia dissi-
lentur in hoc quod eos tibi l^itri, qucm milis est aliis vita illius. Et ad hoc pbuit
majorem credunt, recommendo, gauden- excmphim, non sunt de
qiialifer scilicet
tes se esse in protectionc Patris. lit lioc, miiiido, dicens Sicut et ego imn sum de :

secundum Chrysostomum, vel secundum mundo quod infclligendum esf quantum

:

Augustinum, ut referantur haic verba ad ad amorem : quia sicuf Cbristiis in miindo

hoc (juod supra dixit Ut sint unum sicut : non crat pcr afrccfiim, sic n(>c isti : noii
ct jws sumus. Et sic ponuntiir ut fruclus aiitcm quantum ad oiigiiicin, (juia ali-
unitatis; Ut habeant (jaudium jam supc- qiiando Jemundo fueriinf. Cbrisfusautcm
rius expressum, quo scihcet in me gau- nuiiquam, quia etiam (juanfiim ad nativi-
deant, vel quod eis est a me, plennm in tatcm carnis iialus cst de Spiritu saiicto.
scmetipsis quod qiiidem conseqijcntiir
: Matlh. 1. Siipra vm, 23: Vos de mundo
per unitalcm spiritiis, per quain pcrve- hoc estis cgo n<ni sum dr hoc mundo.
'
:

nient ad gaudium vita^ a^ternai, quod est 7. Auxilium autem contra odium petit,
plenum. ideo aiit(!m gaiidium ad iinitafem dic(Mis Aon rogo ut toUns cos de mundo
:

sequitur, (|iiia uuitas et i)a\ faciuiif pcr- sYv/ ut scrvrs cos n nui/o ct primo ponit :

fecfe gauclcrc. Prov. xii, ^O Qni incutit : sinun i)ctitionciu sccuiulo assignat pcti- ;

pacis consilia,sequitur eos tjaudium. (lalat. tionis rationcm, ibi, I)c nutndo non sunf.
V, 2:2 Kructus aufcm Spiritus cst [piu-
: Circa primuiu diio ponit, (]uorum uniiui
dium. dicit sc noii pclcrc, scilicct ut '
iion tol-
Ego
dedi cis, cfc. liic pdiiitur alia
A. muiido.
laiiliir {\v

conservationis ncccssitas, (|ua' causatiir Contra. (Jiiomodo tolli possiint Ao

ex odio mundi. VA i^riiuo proponit l)cn(!- miiudo (iiii dc iiiiindo nou suiit? Sod di-
ficiiiMi (]Uo(l (lisci|>iilis (•oiitiilcral ; sc- ccndiiiu, ({iioddc luiiuiloipiidcm noiHMMMt
cuimIo odiiiin nuindi (jiiod iiiciirrcrant, pcr alVcctum, siciit siipia dixit, scd do
ibi, Et nunulus cos odio hnbuit; lcrlio nuiiido pcr corpor;ilcm couscrvatioiicin ;

potit auxiliuin i*atris, (juod cos protcgat, cl sccundiim lioc noliiit iit tollcrcntiir lUi

ibi, I\'on rogo ut toUns cos dc mundo, sed muudo; ct h()(> proptcr utilitatcm iMc-
ut se?'ves eos n mnh). Dicit crgo primo : hum, ([iii [)er eos cicditiiri crant. .Marc.

* Al. non estis, etc. — ' Al. deesl : « ut. » —

304 EYANGELIUM JOANNIS
ult. 15 Euntcs in mundnm wtiversum,
: aliiKl diciinttir ibi, et arl aliiid hic : ibi
piwdicdtc Kv'in(/c/ii/m o//i/ii crrafur.v.Scd (Miim diciintur ad osfcndfMiflain cansam
aliud p»'tit, ut scilicct iu nuindo corpora- (|uaro odio habcjantur a innndij hic vcro :

Hter conversaiites, servcs a tnaio, scilicet dicnntnr ad assignaudum rationem quare

mundi : pravo enim est ut homo inter dcbeant conservari a Deo. Ex quo datur
malos existens a malo immunis existat, intcHij^^i (juod idtMiiest pro|)tcr quod sancti
priecipue cum totiis mundus in mali^^no odinnlur a mnndo et diliguntnr a Deo,
positus sit. Isai. xi.iii, :2 :Cu/n tra/isicris scilicet conteuiptns mundi. Jac. ii, 5 :

per aquaSy tecuj/i cro, ct fhunina non ope- Nojine vos elccjit Dcus j^auncres in hoc
ric/it tc. //lu/ulo, divitcs i/i /idecthxrencs re(//ii(][uod
llalio ponitur cum
autem petitionis Deus dilirje/itibus se'f Kt ideo
jjro/ziisit

dicit, De /nu/u/o /lo/i su/it. Ubi videtur quodlibet boiuim quod facit reddit homi-
esse intricatio verborum et inutihs repe- nem mundo odibilom, sed Deo dilectum.
titio; cum dicat eadem verba supra. Sed Exod. VIII, :26 Abo//ii/iationes* JEjyptio-
:

quidcm non estinutilis repetitio quia ad : rumimmola/iimus Domi/io Deo nostro.

LECTIO IV.

1. Sanctiticaeos in veritate. Sermo tuus veritas est. quia sermo ejus docet veritatem increa-
2. Sicut tu me misisti in mundum, ita et ego misi
eos iu mundum. 3. Et pro eis ego sanctifico meip- tam. Vel ahter. In veteri testamento erat
sum, ut sint et ipsi sanctificati iu veritate. modus loquendi, quod omne quod depu-
tatur cultui divino, dicitur sanctificari.
1. Supra Dominus
discipulorum petit Exod. XAviii, 1 : Applica ad me Aaron
conservationem; hic petit eoruin sanc- fratre/Ji tiiujji cum filiis suis dc medio filio-
tificationem et primo petit eorum sanc-
: rum Israel, ut sacerdotio fimgantur mihi.
tificationem seeundo sanctificationis as-
;
Dicit ergo, Sajictifica, idest deputa quasi
signat necessitatem, ibi, Sicut tu me //li- permodum sanctificationis, eosi/ivcritate,
sisti' i/i ?yiu)idum; tertio insinuat hujus idest tua? veritati praedicandai quia sej-mo
sanctificationis inchoationem, ibi, Et ego tuiis, quem debent prapdicare, veritas est.
pj'o eis sajictifico jneipsum. Dicit ergo ; 2. Et necessitas sanctificationis subdi-
Sic petii quod serventur a malo sed hoc : tur cum dicit Sicut tu me misisti in muji-
:

non sufficit nisi perficiantur in bono. dum, itaet ego misi eos i/i jmmdum quasi ;

Psalm. XXXV, 27 Decli/ia a malo et fac : dicat Ad hoc ego veni ut praedicarem
:

bonu/Ji. Et ideo, Pater sa/ictifica, idest veritatem infra xviii, 37 I/i hoc natus
: :

perfice, eos, et sanctos fac; et hoc vcin- m sum... ut testimoniiun perhibeam vcjntati'.
tatc, idest in me Filio tuo, qui sum veri- ita et ego misi * discipulos ad veritatem
tas, supra i3, quasi diceret Fac eos : prai^dicandam. Marc. ult. Jo EuJites hi :

participesmeae perfcctionis et sanctitatis. mujidum universum, praedicate Eva/ige-

Et ideo addit : Scrmo tuus, idest Verbum lium omjii creaturae. Necesse ergo habent
tuum, vcritas cst : sensus
ut sit : Sa/icti- quod Infra xx,
in veritate testificentur.
fica eos i/i me vcritatc, quia ego Verbum 21 Sicut misitjjxe Pater,
: etcgo mitto vos.
tuum sum vcritas. Vel sa/ictifica eos, im- 3. Sed debent sanctificari non solum
mittcndo eis Spiritum sanctum et ; hoc propter officium ad quoddeputantur, sed
i/i veritate, idest in cognitione veritatis quia jam inchoata est per me unde :

fidei ct tuorum mandatorum. Supra yiii, dicit Et p)ro

: eis ego sa/ictifico jneipsujn.
32 : Vog/wscctis vcritatc/Ji, etve/ntas libe- Secundum Augustinum enim sciendum
rabit vos. Nam per fidem et cognilionem est,quod in Christo est duplex natura :

veritatis sanctificamnr. Rom. iii, 22 Jus- : sed quantum ad divinam Christus est
titia c/ii//i Dci per fidc//i Jesu Christi, in sanctus per essentiam, quantum vero ad
ojji/tcs et supcr ojji/ics (jui crcdujit i/i eum. liumanam Christus est sanctus per gra-
Et ideo subdit Scrjjio tuus veritas est : : tiam, quae a divina natura.
derivatur
quia scilicet verilas sermonum Dei nul- Dicit ergo secundum divinitatem, SaJicti-
lam habct falsifatem admixlam. Prov. fico meipsujji, assnmendo carncm pro
VIII, S : sermo/ics j/ici, /um cst
Itecti su/it eis et Iioc, ut sanctitas gratia', quaj est
:

iji eis pruvujJi quid /lajue pcrvcrsujji. Et a me Deo in me homine, dcrivetur a me

* Al. : a aboininantes. » — * Al. deest : « misi. »

 CAPUT XVII 3U3
e\s ;
qnia. de pienitudmc e/us om)ies acce- figurfie spiritualis sanctificationis,
quai
pimus : supra i, 10: Psal. cxxxir, 2: tanicn fiebant per aliquod sacrificinm et ;

Sicut unrjuealum qaod est in capilc (\\\x\- ideo ad sanctificationcm discipulorum

sti, quod est Dcus riuod dcscendit in bar- competebat fieri aliquod sacrificium et ;

bam Aaron idest in humanitatem, et ab hoc est quod dicit: Ut sanctificentur ipsi,
hac descendit in oram veslimcnti cjiis, cgo jam sanctifico me ; idest otrero me
idest in nos. Vel ahter, secundum Chrv- sacrificium. lleb. ix, 14 : Obtulit semetip-
sostomum, rogavit ut sanctificarentur sum Dco. Ibid. xiii, 12 Propter guud :

sanctificatione spirituaU. In veteri autem Jesus,ut sanctificaret per suum saiujuineni

testamento erant justificationes carnales. populum, extra portam passus est. Et
Heb. IX, iO Justitiis carnis uscjue ad tem-
: hoc iu veritatc, non in figura, sicut in
pus correctionis impositis. Sed illai erant veteri testamento.

LEGTIO V.

1. Non pro eis autem rogo tantum, sed pro eis pro omuibus fidelibus Suis. Nam prO his
qui credituri sunt per verbum eorum in me: 2. Lt i . . .
,. , . ,

omnes unum Pater, in me et ego in te,

sint, sicut tu, hu'^ 0'''^^ ^"1 COnverteudl eraut por VCrba
ut et ip!>i in nobis unum sint ut credat mundus quia : Apostolorum Scd ailti(iui patres Ct .loail-
;

tu me misisti. 3. Et egociaritatem quam dedisti mihi, „„„ i>,.^t;.,«. ^^^ «•..«.....,t ,,^^.,„„0: .^ ...
dedieis,utsintunumsicutetnosinum sumus.Ego TICS Uaptista nOU fuerUUt COnverSl pcr
tu in me, ut sint consummati in unum,
in eis et VCrba eorum. Ad quod diceildum, quod
cognoscatmundusquiatumemisistietdilexistieos.
sicut et me dilexisti. '',.'
jpsi j.im perveueraut ad consummatio-
r • • •

nem et licet non fruercntur Dei

; visione,
Postquam Dominus oravit pro suis
1. cuni non esset sohitum pretium, tamen
discipuhs, hic rogat communiter pro fide- cum meritis suis hinc abierant, ita ut sta-
hbus omnibus et primo proponit oratio-
: tim aperta janua introducendi essent et :

nem secundo; snl^jungit exauditionis ra- ideo oratione iion iniligcbant.

tionem, Patcr justc, mundus tc non
ibi, Sed a(Umc iterum qua^rifur de aU(jui-
cofjnovit. In oratione autem duo petit a bus, qui non per Apostolorum verba cre-
Patre discipuUs suis. Primo quidem uni- diderunt, sed immediate per Cliristum,
tatis perfectionem; secundo gloriw visio- sicut Paulus. (lahit. i, 12 Son ab /lomi- :

nem, ibi, I^ater, quos dedisfi mihi, volo nibus 7ieque per liominem acccpi illud nc-
ut ubi ego sum et illi sint mecum. Circa quc didici, sed pcr revelatioticm Jesn
primumduo facit. Primopetit quasi homo Christi. Kt latro in cruce, Luc. xxui. Nou
unitatis perfectionem secundo ostendit ; vidctur ergo quod pro eis oraverit. Sed
quod ipse ut Dcus fecerit eis pofesfatcm '
adhoc diccndum, sccuiKhim Aut^ustiiuim,
ad hanc unitatem consequendam, il)i, Et quod verbum Aposfolorum tlicuntur
[)er
cgo claritatem quam dedistimihi, dcdi cis. credere non solum (jui al) ipsis audicrunt,
Circa primum duo facit. Primo proponit sed (juicuiTKiue credunt [^cr vcrbum quod
pro (|uibus petit secundo subdif quid ; Apostoli pranlicavcruut, ([uod (\s[ vcrl»iim
petat, ibi, ilt unum sint etc. i^etit autcm fidci, Uom. x, (juod dicitur vcrbum Apos-
pro toto coetu fidclium unde dicit Dixi, : : tolorum, (juia ijisis principalit(M- commis-
quod conservcs discipnlos amalo, el (juod siim ct pra'(licatuni tiuod ctiam Paulo
;

sanctifices oos in veritate; sed non pro ois etlali-orii iu cruccest rcvclatum divinifus.
roqo taiitum,srd etiam j)rnris qui crcilituri Vcl diccndum, (]nod (lui immcdiatc 11
sunt, idcst pro illis ([iiorum lidcs coulir' Cliristo ct [)cr Clirislum couvcrsi .simt,
mabitur ct hoc pcr vcrbu?n eorum, idest
: sicut Paulus, ct latro iii crucc, cf si (lui
Apostolorum. Kljusto rogat ; (|uia nuUiis alii, com[)utantur iu |)ai-|e orationis (|ira

salvafur nisi iulcr"ccssioucm Chrisfi.

i»cr Doiniuus pi'o discipulis oravit. rndc Do-
Ne autcm solum Aposloli salvai-cutur, scd miiiiis dixit su[)ra hoc cap. {Juos dfdiyfi
etiam alii, i(l(M> ctiam [)r"o aliis oiandrrm ///////, scri daturus ps.

eraf. D(Hit. iv, 'M Dilexit palrcs luos, ct

: S«m1 adliirc ([uaMitrrr dc nobis, qui non
elegit scmcn corum posl eos. Kccli. xi.rv. (M(MUuirrs \n^v A|)ostol()s. Scd ad hoc di-
M Cum : roritm pcrnunwbo, ct
scniiiic c(Mr.lum, (juod liccl rr^ui crcdld^Mimus jxm'
hcrcditas sancta ncpofrs roriiiii. Aposlolos, crcdimus tauuMi [icr discipulos
Sod contra. Videtur quod non (UMvif corum.

'
Al oiiiitlilui' : « poteslideui. »

XX. 20
 :

3U(i KVANGELIUM JUAISiMS

2. l*ctit autom unitatis pciioctioneni : Ini.Ti : non (|ui(l(!m quod cadcm natura
undc Vt (»/nirs uinini sifit. l!l»i
(licit : nnmcro sit in n(»l»is ciini Palr(! ct Filio,
prinu) proponit unitalt>m quam pctit; se- sicul fst in cis; scd (piod unilas noslra
cundo unitatis cxcmpluni ct causam, ihi, pcr hoc sit (juod assimilamur illi divina;
Sicut tu, Patcr, in mc, ct Cf/o in tc; tcrtio natura', j»cr (piam Pater et Filius sunt
unitatis fruclinn, il»i, i't inintdus rrcdat uiuMii. Uoc cliain ni(»do ly siciit dicit imi-
quia tu nir niisisti. Dicit crgo : Uoc rof^^o tali(»n('m (piauidani. Kt indc cst quod in-
ttt 07nnrs imuni sint. Nam, ut lMaton[ci di- vitamur ad iinitati(»ncm dilcctionis di-
cunt hoc qua-lihet rcs hahet unitatem
al) vinai. Ephes. v, \ Plstotc imitatorcs Dei
:

a (juo hahct honitatcm. Honum cnim cst sirut filii carissimi, et <nnhulate in dilcc-
quod cst rci conscrvativum; nuUa autcm tione, sicut ct C/iristus di/cxit ?ws. Et pcr-
res conscrvatur nisi pcr hoc quod cst una. fcclionis, seu honitatis. Malth. v, 08
Et ideo Dominus petens discipulorum Estote pcrfccti sicut Pater vcster perfectus
pcrfcctioncm in honitate, petit quod sint cst.
uinmi quod quidcm implctum est, Act.
;
Fructus autem unitatisponit cum dicit,
IV, 3i Mu/titudijiis crcdcntium crat cor
: Lt mimdus credat pcr iiihil enim aliud :

ufium ct anima iina. Tsalm. lxxxh, 1 : sic manifestatur veritas Evangelii, sicut
Eccc quam bonum ct quam jucundum Jia- pcr caritatem fidelium. Supra xiii, 35 :

bitarc fratrcs in wmm. Scd unitatis excm- In Iioc cogjiosccnt om?ies quia mciestis dis-
plum ct causam suhdit, diceus Sicultu, : cipu/i, si di/ectionc?n /labueritis ad i?ivi-

Patcr, in me, ct erjo in te. Aliqui enim sunt ccm. Erit ergo hic unitatis fructus quia :

unum, sed in malo. Unde hanc unitatem per hoc quod sint unum, mimc/us credat,
Dcus non petit, sed illam secundum quam quod doctrina quain dedi eis sit a te, et
homines uniuntur ad honum, scilicct in cognoscat cjuia tu ?nc mxsisti. Non enim
Dcum ct ideo dicit Sicut tu, Patcr, in
: : est Deus dissensionis causa, sed pacis.
me et ego in te; idest, hoc modo uniantur Sed hic est quaestio quia unum per- :

quod credant in me et in te. Rom. xii, 5 : fecte erimus in patria, ubi non erit tem-
Multi lamm corpus sumus in Cliristo. pus crcdeiidi inconveuienter ergo post
:

Ephes. IV, 3 Soliciti scrvarc imitatcm

: unitatem suhdit Lt mundus credat quia
:

sjnritus... qui cst wms Dcus, ima fidcs, tu me misisli. Sed diceudum, quod bic
unum baptisma. Et quidem in Patrc et non loquitur dc unitatc consummata, sed
Filio qui sunt unum, sumus unum quia : inchoata.
si diversa qua^rimus credendo et dcside- Item est alia qua^stio quia ipse oratut:

rando, atfectus noster diversificatur ad sint unum illi qui credunt in eum ergo :

multa. et mundus credens est unum. Quomodo

Sed Arius cx hoc arguit^, quod eodem crgo dicit, postquam suntunum, Mu?idus
modo Filius est in Patre et Pater in Filio, crcdatl Ad quod potcst mystice respon-
quo uos sumus in Deo sed nos non su- : deri, quod uno modo Dominus pctit pro
mus pcr unitatem essentiae, sed per con- omnibus credentihus quod sint unum :

formitatem voluntatis et amoris ergo et
similiter Pater non est in Filio per uni-
tatem essentia?. Sed dicendum, quod in
Patre et Filio est duplex unitas, scilicet
essentiae et amoris et secundum utram-
que Patcr cst in
: qui tamen non simul crcdituri erant, sed
quidam prius, pcr quos alii convertcndi
erant. Quod ergodicit, Utmwidus credat,
intelligitur quantum ad illos qui non a
; principio crediderunt; qui cum credide-
Filio, ct Filius in Patrc. runt, facti sunt unum et similiter alii ;

Quod ergo hic dicit, Sicut tu, Pater, in credcntes post eos et sic usque ad fincm :

uno modo
ine, et crjo in tc, potest refcrri mundi. Alio modo, secundum Ililarium,
ad unitatem amoris, secundum Augusti- ut ly mimdus credat sit finis unitatis et
num, ut sit sensus Sicut tu, Pater, cS in : perfectionis quasi diceret
;
Perfice eos, :

me, pcr amorcm quia caritas facit unum : ut sic sint unum, ad hoc scilicet ut ??m?i-
esse cum Dco quasi diceret Sicut Patcr: : dus crcdat quia tu ?ne misisti. Unde ly ut
diligit Filium, et e converso ita ipsi di- ; importat causam finalem. Tertio modo,
ligant Patrcm et Filium. Et sic ly sicut secundum Augustinum, ut ly mimdus
non dicit a'quiparcntiam, sed qnamdjim credat sit alia petitio ct tunc oportct re- :

rcmotam similitudincm. Ycl, sccundum peti quod dixit, Hoqo; quasi diceret :

Ililarium, potesl referri ad unitatem na- Rogo ut sint unum, et rogo ut mundus
credat.
' Al. : « assuinainur. » 3. Quid autem Cbristus ad hanc uuita-
 CAPUT XVII 307
tem operatus sit, subdit dicens Et cf/o : bitat in vobisl quae est quasi qua^dam si-
claritatem qiiam dcdisti mihi, dcdi cis ;
militudo ejus essentia', qua tu cs in me
quasi, hoc quod petit ut homo, facit ut pcr unitatemnaturaj, Supraxiv, 10 Ego :

Deus. Et primo ostcndit quod ipse opera- in Patrc, et Patcr in mc est. Kt hoc ul ipsi
tus est ad hoc quod sint unum secundo ; sintconsummati, idest perfccli, m unum.
ponit unitatis modum et ordinem, ihi, Sed attende, quod cum supra dixisset,
Ego in cis, ct tu in mc\ tertio ostcndit Ut sint imum, hic addit, Cofisummati :

unilatis finem, ibi, Ut cocjnoscat mundus quod idco est, quia illud refertur ad uni-
quia tu me misisti. Dicit ergo Ktsi ut : tatem gratia^, hoc autem ad ejus comple-
homo petameorum perfectionem, nihilo- meiitum. Vel aHter, secundiim llilarium,
minus tamcn simul tecum hoc facio quia Ego in cis: supplc, sum pcr iinitatcm iia-

ct e<jo claritatcm, idest gloriam resurrec- turai humana* (juam camdcm iiabeo cuin
tionis, quam tu, Pater dcdistimihi, aeterna ilHs, et quia etiam do eis corpus meum
praBdestinatione, et daturus es statim in in cibum : ct tu in mc, per unitatcm es-
re ego dcdi illis, scilicet discipuHs. Et
; sentia3.
claritas est immortahtas, quam in resur- Sed secundum primam cxpositionem :

rectionc fideles accipient etiam quantum quia per gratiam non sohim Filius cst in
ad corpus. Philip. ni, 21 Reformabit cor- : eis, sed etPater supra xiv, 23 Adcum : :

pus humilitalis nostrse configuratum cor- veniemus, et mansionem apud euni facie-
pori claritatis sux. I Corinth. xv, 43 Se- : mus quare dicit Ego in eis, sinc Patrc?
: :

minalur in ignobilitate surget in gloria. , llesponsio. Dicendum, sccundum Augus-

Et hoc t<f sintU7ium: quia per hoc quod num, qiiod hoc nou dicit ut ostendat
habcbunt gloriam, efficienturunum sicut Filium in eis essc sine Patre, sed quia
et nos unum sumus. pcr FiHiim accessum lial)cant ad Patrcm.
Sed videtur distinguere operationem Rom. v, 1 Jusfiftcafi igifur cx fide per
:

suam ab operatione Patris. Bicit, quod * Cdiristvm, paccm habcamus ad Dcum, per
Pater sibi claritatem dedit, et Christus quem et habcmus accessum. Vcl secun-
eam dedit fidclibus. Sed si bcne intclliga- dum Chrvsostomum, supra dixit, Ad fum
tur, non ponitur hoc ad distinguenduni vcnicmus, ut ostcndat pluralilatcm pcrso-
operationem, sed pcrsonas. Nam Fihus, iiarum divinarum contra SabclHuin hic ;

inquantum Filius, simul cum Patre clari- autcm dicit, Ego in eis, ut ostcndat anjua-
tafem dat Christo homini, et simul etiam Htatcm Patris ad Filium - contra Ariuin.
cum eo fidehbus. Sed tamcn inquantum Pcr boc cnim datiir iiilclligi (jiiod sufhcit
hanc claritatem spcciaHtcr per humanita- fidclibus, si solus Filius inliaititct.
tem suam ideo hanc attribuit
cis tribuit ; Finis autcm unitatis ponitur, ibi, Ut
sibi, illam Patri. Et sic accipiturhic clari- cognoscat mundus quia tu me fnisisti. Et
secundum Augustinum. Yel, sccun-
tas, quidcm siconsnininanda * uuio rcfcrafur
dum Chysostomum, Ego claritatem, soiH- ad j)cifcctioncin via', tunc ly cognoscat
cet gratia.\ quam dcdisti mihi, boniini, nnindus, idcin (>sl (juod siijira dixit. Ut
quantum ad excellontcm cognitioncm, niumlus crcdat. Tunc dicilur j)ro{)tcr iu-
pcrfectioncm ct miraculorum operatio- choationem hic autcm dicit, Cognoscat,
;

ncm, dcdi ris iii j)art(!, ct adhuc jicrfcctins (|iiia imjMM-fcclMin cognilioncm non sc- '

dabo. 11 Corinth. iii, t8 Traiisforinamur : (juilur lidcs, scd j)lcna cognilio. Ft ilicit,
a claritatc in claritatem. Psal. lxvii, tU : Cognoscat tnundus, iion (juod nuiic sit

Bedit bona hominibus. Et hoc, ut sinf muiidiis, s(>d (juod fuit mundus ul sit :

timnn sicut ct nos sumus. llic cniin csl '

cusiis .Mundits, jain crcd(>ns, rognoscat.
:

flnis (Uvinorum (h)nonim ut iiniainur ilhi Vcl mundiis, idcst amalorcs mundi, co-
unitat(! (jua^ csl .(•onrdnni.s unitali Palris gnosraf qiiia tii nic misisfi : (juia tuuc mali
ct Kilii. pcr manifcsla indicia * coguoscpnt Cliris-
Ordo autcm unilalis subdiliir, cuin di- liiin osso Filiuin Hci. Apocalyp. i, 7 :
cit Ef/o in cis, cf fu iu nir. .Niiin jht liiiiic
: \idcbit riini innnis nriiliis. Kl iiifra xix,
ordincin jicrvcninnt ad unilalciii, (|uia \i- \\\\ : qiirm fransfi.rcrunl.
Vidcbiinf in
dcnt (|uod cgo siiin in eis gialiam, sicul Luc. .\.\i, JT Vidcbiint Filium hnniinis
:

in tcinj)liim. I Coriiilli. m, lt>: Xrsrifis vcnicnfcm in niibiffus nvii cum potfstate

quia tcmji/um Dci cstis, ct S/nrifus Dci ha- magna ct majcstafc. Kt non solum co-

* Al. : « ad iipfrationom. » " — .VI. : « ad « ixMlVitam .M. : n prr inaiiifo!»lationem

dliuin. » — * i»arni. u cousumiuala.
: • — ''
.\l. : judicii. »
308 EVANliELlUM JOANNIS.
giioscat lioo ; sed et saiictonim clarila- (luod non imporlat i)arililatem dilectio-
lem, quia dilcxisti cos, scilicel litlcs '. nis, sed ralionem et siiniiitudinem ;

Nuiic cniin iioii possuinus coguoscere (piasi dicat : Dilectio qua dilexisli ino,
dilcctionem. Dei ad nos quanta sit (luia : est ratio et causa eos dih^visti (juare :

boiia «iiue Deus dalurus est nobis, cum nam perhoc(]uod mediligis *, et ' dihgen-
excedant a[)pelilnin et desiderium nos- tes mc et mcinbra meadiiigis. Supra xvi,
trum, noii possunt cadero in cor nos- 27 ipse Pater amat vos, quia vos me
:

trum. 1 Corinlh. ii, 9 Ocuhis iion vidit : amastis.

nec (iiiris midivit ncc in cor hominis as- Sciendum est autem, quod Deus dili-
ccndit, ijua.' jnwparavit Dcus iis qui dili- git omnia qua" fecit, (hindo eis esse.
(junt illuni. Kt ideo munduscredens, idest Sap. XI, :25 Xihil odisti eorum qux fc-
:

sancti cognosccnt per expcrientiam quan- cisti; nec enim odiens aliquid consiituisti
tum diligat nos sed mundi amatorcs, : aut fecisti maxime autem diligit uni-
:

idest mali, cognoscent hoc videndo et genitum Filium suum, cui totam natu-
admirando gloriam sanctorum. Sapient. v, ram suam per aiternam generationem de-
3 Hi sunt quos aliquando habuimus in
: dit. Medio autem modo diligit membra.
derisum et in similitudmem improperii. Unigeniti sui, scilicet fideles Christi,
Et infra v : Ecce qmmiodo computati sunt dando eis gratiam quaChristus inhabitat
inter /ilios Dei, et inter saiictos snrs illo- nos. Deuter. xxxiii, 3 Dilcxit populos : :

rum est. Sed dicit, Sicut tu me dilexisti : omnes sancti in manu illius sunl.

LECTIO VI.

Pater, quos dedisti mihi, volo ut ubi sum ego,

1.
carnis, idest omnis hominis, ut scilicet
et sint mecum, ut videant claritatem meam quam
iili

dedisti mihi. (juia diiexisti n)e ante constitutionem faciat de eis suam vohmtatem, vcl mise-
mundi. 2. l'ater, juste, muncius te non cog^novit ego ;
ricordiae ad salvandum, vcl justitiae ad
autem te cognovi, et hi cognoverunt quia tu me mi-
sisii. Et notum feci eis nomen tuum, et notum ia-
puniendum. Ipsc ejiim est qui constitutus
ciam, ut diiectio qua diiexisti me, ipsis sit, et ego est a Deo judex vivorum et mortuorum :

in ipsis.
ut dicitur Act. v, 42. Sed illi sunt sim-
plici.tcr dati qui ad hoc dati sunt ei ut de
1. Supra Dominus pro " discipu- petiit cis faciat voluntalcm misericordiai ad
lis perfectionis unitatem; hic petitpro eis salvandum unde dc his dicit, Quos de-
:

visionis claritatem : et primo tangit per- disti mihi, in tua scilicet praidestinatione
sonas pro quibus pctit; secundo ponit ab aitcrno. Isai. viii, 18 et Hcbr. iii, :

petendi modum quod pe-

; terlio subdit Ecce ego, et p^iein mei, quos dedit mihi
tit. Petit quidem pro unde sibi datis : Dominus. Modus autem pctcndi dcsigna-
dicit :Pater quos dedisti mihi. Scieudum tur cum dicit, Volo quod pote'st (lcsi- :

est, quod illud dicitur alicui dari quod gnare auctoritatem, vel mcritum. Aucto-
voluntati ejus submittitur, ut scilicet fa- ritatem quidem, si iutclligamus dc vo-
ciat dc eo quod vult. Voluntas autem hintate cjus inquantum est Dcus, quae
Christi duplcx misericordiai
est, scilicet est eadem cum voluntatc Patris nam :

et justitia; sed miscricordiai quidem

: suavoluntateshominesjustificat ct salvat.
primo et pcr sc est ipsius quia misera- : Dom. IX, 18 Cujus vult miscretur. Me-
:

tioncs cjus super omnia opera ejus : ritiim autem dcsignat, si intelligamus de
cxiv, 9 et I Timolh. ii, 4
: Vu/t omnes : voluntatcs ejus iiiquantum est homo,
homines saivos fieri sed voluntas justi- : quae est meritoria salutisnostraB. Si enim
tiae punientis est ejus non primo, sed voluntates justorum, (lui sunt membra
pra^supposito peccato. Deus enim non dc- Christi, habent meritum imnetrandi :

lectatur in perditione Ao;;/i;»</;«;Sapient. i, supra XV, 7 Quodcumquc volucritis pc-

:

13 Ezech. xviii, 4:2 Nolo mortem pec-

: :
tetis et fiet vobis multo magishoc habet :

catoris\vcrum sccundum se sed ,tamea ; voluntas Christi hominis, qui est caput
cx conscqucnti viilt enm propter pecca- saiictorum omnium. Quid autcm pelat,
tum. Sunt ergo onines honiiiies dati Filio. subdit dicens Ut ubi cgo sum, ct illi suit
:

Suprahoc cap. Dcdisti eipotcstatcmonmis

: mecum. Et primo petit coujunctionem

* Al. « ad fideles. »
: — * Al. : <( ciiligilis, » — ''
Al. omitlitur : « pro.
et sic eliam infra. ^ — Parm. oinittit : « et. »
 CAPUT XVII. 309
membrorum ad caput secundo demons- ; ei conjunguntur per fidemet dilectionem,
trationem claritatis suae ad mombra, ibi, et tandem conjungentur per perfectam
ut videant claritatem meam. Dicit ergo fruitionem. Psal. lxxii, 22 Et eqo sem- :

hic,Volo, scilicet ut iibi ef/o siim, et illi per tecum. I Thess. iv, 10 Sic semper :

sintmecum quod pofest dupliciter intel-

: cum Domino erimus. Et sic est sensus :

ligi. Uno modo ut referatur ad (Ihristum Ut ubi eqo sum, scilicct in diviuitate tua,
hominem : nam Christus,secundumquod qiiam habeo per naturam, et illi sint me-
homo, stutim futurus ascensurus in
ct cum, pcr participationem gratiai. Suprai,
caelum erat. Infra. xx, 17 Ascendo ad : 22 Dcdit eis potestatem filios Dci fieri.
:

Patrcm meum et Patrem vestriim. Kt sic 1 Joan. IV, 1(J Quimanetin caritate, in :

est sensus : Volo, ut in coelo, ubi erjo Deo manet et Deus in eo.
mox futurus sum et illi, scilicet fideles, Demonstrationcm autem suw claritatis
sint mecum, etiam loco. Matth. xxiv, 28: ad mcmbra subdit dicens Ut videant cla- :

Ubi fuerit corpus^ illic congi^ef/abuntur et ritatem. Kt primo ponit petitioncm se- ;

aquilx, idest sancti. llocenimpromiserat cundo claritatis originem, ibi, Quam de-
Matth. V, 12 et Luc. vi Gaudeteetexul-
: : distimihi; tertio assignat claritatis ratio-
tate, quoniam merces vestra copiosa est in ncm, ibi, Qui diiexisti me elc. Dicit ergo:
coelis. Yolo ut non solum mecum sint, sed ut
Sed dubitatur quia cum nondum es- : videant, scilicet visione beatificante.
set in coelo, debuisset dicere, Ubi ergo I Joan. III, 2 Cum apparuerit, simi/es ei
:

ero non Ubi ego sum etc. Item, quia

: erimus, et videbimus cum sicuti est : cla-
supra ni, 13, dixit Nemo ascendit in : ritatem mcam : quod j^otcst intclligi de
cfjelum nisi qui de cado descendit.. Respon- clarita'c cjns secundum humanitatcrn,
sio. Dicendum adprimum, quod Christus qua illustratus est in resurrcctione.
qui loquebatur, et Deus erat et homo et ; Philip. III, Rcformabit corpus humili-
21 :

ideo, licet secundum ejus liumanitatem tatis iwstrse confiquratum corpori clnritatis
non esset in ccelo, erat tamen ibi secun- su3e. Yel de claritate ejus secundum di-
dum divinitatem, ut sic in terra existens, vinitatem cst enim splcndor gIoria% et
:

esset in coelo et ideo dicit Ubieqo sum.

: : figura paterna^ substantiai Hebr. i et : :

Ad secundum dicendum, quod id (luod Sapient. vii, 2G Catulor est iucis xternx. :

dicit supra loc. cit. quod nemo descendit Kt utramquc daritatcm sancti cxistcntcs
de ccnlo nisi Filius hominis qui in ccelo, in gloria vidcbunt. Nam dc [)rima dici-
intelligitur quod est in co^lo sccundum tur Isai. xxxiii, 17 lieqem in decore siio .

divinitatem, et descendit humanam natu- videbunt. Sed hanc impii vidcbunt in ju-
ram assnmendo, et ascendit scciindum dicio tanlum. Luc. xxi, 27 Tunc vide- :

humanam naturam jam glorificatam. Kt bunt Ftiium hominis venientcm cum po-
sic dum nos cum illo unum sumus jam toslate maqna ct majostate. Scd Marcus
facti, unde solus venit, in se scilicet, dicit XI 11, 26 : Venientem in g/nria, idcst
dcscendendo de coelo, illuc ctiam solus in claritalc. Scd visio hujus claritatis siib-
rediit in nobis asccndendo in cndum : trahctur cis posl jiidicium. Isa. xxvi, 10,
secundum (ireporium xxviu Moraliutn. sccundnm aliam lillcram To/iatur im- :

Dicit autem, Sum, pra^scnti utens pro pius ?ie videat q/oriam Dei. Sed secundam
futuro vcl (juia statim illic futurus erat;
: clarilatcm vid^diunt sancti perpcluo.
vel ut referatur ad Christuin DcMirn. Psal. xxxv, 10 l)i /uminc tun, scilicct :

Sed secundum hoc, cum Dcus uhiinu! frratia', vidfbimus /umrn, scilicct gloria',
sit Hier. xxiii, 24
: Cadum tcrram : et (liiam nuiKjiiam vidcbunt mali. Job x.xxvi,
eqo impleo vidcitur sc(|ui (luod etiam
: 2.{ Immanibus, idcst supcrbis, nbscnndit
:

sancti (unnt ubi(iue. Ad (juod dicciKhim, /urem annunlint de ea nmico suo,

'

quod Dcus hoc modo sc hab(it ad nos ut qund pnssessin rjus sif. IIujus autcni clari-
lux ad homin(>s. IjUX autcm ul)i(|uc dif- latis origo cst a Patrc undc dicit, Qiitnn :

funditnr solo existcnto snpcr tcrram. Kt drdisli mihi. (Iloriam scilicot corporis dc-
licet lux sit cum hominibus, noii lamcn dil ei iii rcsurrcclionc scd (jiiia hoc faic- :

omncs sunt in hicc solis, s(Mltantum cam tum crat in divina ordinationc. lict>l ««s-
videntcs. >>ic (Mf;o cum Dcns sit iil)i(|uc, sct luliiriim in rc, idco dicit. Drdistt.
cst cum omnibns qui sunt ubicum^iiK^ scd ; j'snl. VIII. 7 ll/nria rt hnnorr cnronnsti
:

tamen iioii oinnes sunlcum Dco, nisi (|ui runi. Scd daritalcm divinam dcdil oi ab

l*arni. : « In tmmibus, (id est in su|)crbis). n

 .

310 EVANr.ELlUM JOANNIS.

«Tlcrno, quiaFiliuscst a Patro ab teterno, Suprai, 10 Afwulifs per ipfsum factum
:

sirut spliMKJor a luco. Uationrm autrm est, ct tnundtis euni iion ci)f//itjvif.
claritatis dala' ostcndit dictMis (Jiiia di- Sod oonlrii. I\(»m. i, i'.> Qiiod notiiih
—
: :

/c.risli ))ic tuitc ))iu)uli ciuistitutunion. cst Dci, uuDiifcstii))) cst i)i illis /)ivisi-

t}uod (}uid(Mn sireferatur ad Christum lio- bilia oiim Dei pe)' en qux •facta sunt, a
miiKMU, sic ly quia denotat causam. Si- c)'catura mimai vitcllccta conspiciuntur
(Mit(Miim diUvtio ot a't«M'na praMtestinatio Responsio. Dioondum, quod duplex est
est oausa (piod nos haboainus olaritatem cognitio : una spooulativa, et alia alfec-
pratia^ in prcBsenti, et gloriae in futuro : tiva : et neulra miindus Doum cognovit
Kphes. I, 4 Klegit nos in ipso ante
: perfecte. Licet onim aliqui (ientilium
minuli co)istitutii))ic)n : sio otiam est cau- I)eum quantum ad arK|ua qua> per ratio-
sa claritatis ("diristi socuiKhimquodhomo. nem cognoscibiHa (Mvint, cognoverint ;

llom. I, 4 Qui prxdesti)uitus cst Filius ipsum tamcn secundum quod est Pater
Dei i?i virtute. Kt sic est sensus : Dico, FiUi unigoniti et consubstantiaHs, non
quod dedisti mihi claritatom et hujus : cognoverunt de qua cognitionoloquitur
:

causa est guia diicjisti )nc et hoc ante ; Dominus. Kt inde est quod Apostohis
mwuli co))stitutio)icm ut sciUcet homo dicit, Quod
notimi est, idest cognoscibiie
ihe uniretur Filio Dei in persona. Dei. Sed et si quid speculativa cognitione
PsaL Lxiv, o : IJcatus queni elegisti et de Deo cognoscebant, hoc crat cum
assumpsisti in/iabitavit in atriis tais. Si
: admixtione miiltorum crrorum, dum
vero rcferatur ad Christum sccuudum quidam sublrahcront omnium rcrnm
quod cst Dcus, sic ly quia denotat si- providentiam; quidam dicerent eum esse
gnum. Non cnim dedit quia dilexit nam : animam mundi quidam simul cum eo :

in dationc, qua Pater dedit Filio, desi- multos aUos deoscolerent. Unde dicuntur
gnatur aetcrna ejus generatio in dilec- ; Deum ignorare. Licetenim in compositis
tione vero, si sumatur essentiaUter, im- possit partim sciri ct partim ignorari ; in
portatur voluntas divina; si vero notio- simpUcibus tamen dum nonattinguntur '

naliter, designatur notio Spiritus sancti. totaUter, ignorantur. Unde etsi in minimo
Sed Patcr natura dcdit Filio claritatcm, aUqui crrciit circa Dei cognitionem, di-
non voUintate, quia gcnuit eum per na- cuntur eum totaUter ignorare. Isti ergo
turam ncc idco dcdit Filio quia spiravit
: non cognoscentes singularem Dei excel-
Spiritum sanctum. lentiam, ignorare dicuntur. Rom. i, 21 :

2. Pater Juste, ctc. Ilicassignatur ratio
exauditionis petitionis suap. Supra au-
tem Dominus admisit ad suampelitionem
ctiam fidelcs cum dixit No)i pro eis
rogo tantum, sed pro /lis qui crcdituri
Cum Dcion cog)iovisscnt, )io)i sicut Dciwi
glorificave)m)it, aut gratias egcru)it\ sed
eva)iueru)it hi cogitatio)iibus suis, et obs-
: curatumesti)isipie)is cor eorum. SR^p. xm,
\ Neque operibus attoidoites ag)ioveru)it
:

simt pcr cos et quosdam exchisit, sci-

: SimiUterctiam mundus
^?«'5 e55<?^ ffr/i/ea".
licetmundum et infidelcs unde dixit : : eum non cognovit cognitione affcctiva,
Pro cis rogo, )ionpro miwdo. Ilorum ergo quia eum non diligit. Thess. iv, 5 Sicut :

rationem assignans, primo ponit dcfec- et ge)itesquasignora)it Deum. Dicit ergo :

tum mundi secundo profectum disci-

; Minidus te )io)i cog)iovit, sine errore, et
pulorum, ibi, Ego autcm te cog)iovi. ut Patrem per dilectionem.
Sed nota, quod quando petiit eorum Profectns autem discipulorumdesigna-
sanctificationem, vocavit Patrcm sanc- tur cum dicit : Ego autem tc cognovi, et
tum undc dixit, Pater sa)ictc; hic vero
: /li cognoverwit et primo quantum ad :

petcns retributioncm, vocat eum justum: cognitionem secundo quantum ad co-

;

Psal. VII, 12 Deus judcx jiistus. In quo

: gnitionis fructum, ibi, Ut dilectio qua
excluditur error antiquorum ponentium dilexisti me, in ipsis sit, ct cgo i)i ipsis.
alium ossc Dcum justum, scUicet Dcum Circa profcctam discipulorum in cogni-
vctoristcstamcnti, etalium Dcum bonum, tione Dei, tria facit. Primo ponit radicem
scilicct Deum novi testamenti. Dofectus et fontem cognitionis Dci, seoundoramos
autcm miindi quantum ad cognitionem et rivulos ex hoc procedentcs tertio ;

Dei est undc dicit Mimdus, non re-

: : derivationem eorum a radice seu fonte.
conciliatus, sed damnatus, no;j/eco(7«oui7. Radix autem et fons cognitionis Dei est

* Al. : « autem. •
 : :

CAPUT XVII. 311

Verbum Dei, scilicet Christiis. Eccli. i, o: truendo per verba. Supra i, 48 Deum :

Fons sapientise Verlnim Dei in excelsis. nemo vidit unquam unigenitus Filius, :

Humana autcm sapientia in Dei cogni- qui cst in sinu Patris, ipse enarravit.
tione consistit. Ha;c aufcm cognitio ad ilebr. 11,3 Quss cum initium accepisset
:

homines derivatur a Verbo quia inquan- : enarrandi per Dominum, ah eis qui audie-
tum bomines participant Verbum Dei, ru7it, innosconfirmata est. Aliacognitioest
intantum Deum cognoscunt. Ideo dicit : intcrior per Spiritum sanctum; ct quan-
\ii{.mundus te non cognovit; ego auteyn, tum ad hanc dicit : Et notum faciam,
scilicet fons sapientiae, Verbum tuum, dando scilicet eis Spiritum sanctum.
cofjnovi te, cognitione comprehensionis Supra auteni venerit ille
XVI, 13 : Cum
aeterna. Supra viii, 55 Si dixero cpiia : Spiritus veritatis, docehit vos omnem veri-
nescio cum^ ero slmilis vohis, mendax. Ex tatem. Vel dicit Notum feci eis nomen :

hac autcm cognitione Verbi, qua^. est tuum, scilicet cognitione fidei quia :

fons et radix, derivantur, sicut rivuli et videmus nunc per speculum in xnigmate
rami, omnes cognitiones fidclium et ; ctnotum faciam, per speciem gloria; in
ideo dicit Et hi cognoverunt qiiia tu me
: patria, ubi videbimus (^acie ad faciem :

misisti ; ut ly quia dicat rationem cogni- I Corinth. xiii, autem cogni- 12. Fructus
tionis, secundum Augustinum ut sit ; tionis hujus est, ut dilectio qua dilexisti
sensus : Ego cognovi te, per naturam : me, in ipsis sit, etego in ipsis. Quod pfdest
et hi cognoverunt te per gratiam. Et exponi dupliciter. Uno modo, et mcHus.
quare? Quia tu memisisti ; supplo, adhoc Quiadictumest, quod Pater dihgitFihum,
ut te cognoscerent. Infra xviii, 37 In : ut ostenditur per claritatcm quam dedit
hoc natus sum, etad hoc veni in mundum, ei consequens ergo cst ut diligat
^
;

ut testimonium perhiheam veritati. Supra omnes in quil)us est Filius, qui est in eis,
hoc cap Manifestavi nomen tuum homi-
: inquantum babentvcritatis cognitioncm:
nibus. Vel ly quia dicat rem cognitam, et sic sensus Ego faciam eis notum no-
:

ut sit sensus Hi cognovcrunt : et quid? : men tuum; et per hoc quod cognoscunt
hoc scilicct, ([uia tu me misisti quia qui : te, ego Verbum tuum ero in eis et pcr ;

vidct Filium, vidct Patrcm supra xiv. : hoc quod in cis sum dilectio quu dilcxisti
Sed hoc non a seipsis liabucrunt, sed me, in ipsis sit ; idest, ad eos derivetur,
derivatum est eis a me qnia Matth. xi, : et (Hligas eos sicut me dilexisti. Vcl aH-
27 Nemo novit Patrem nisi Filius, et cui
: ter : Ut dilectio qua dilexisti tnc ; idcst,
voluerit Filius revelarc. Et idco dicit siciit tu mc participando
dilcxisti, ita ipsi
Notum feci eis nomcn tuum, et notum Spiritum sanctum, (liHgant et pcr hoc ;

faciam. Et designat dupliccm cognitio- ogo ero in ipsis sicut Deus in templo, ot
nem, quam per eum habent fideles. Sci- ipsi in me,sicut mcmbra in capite. I

licet doctrina^ et quantum ad lianc dicit:

; Joan. IV, 10 : Qui nia/ict in caritatc, iii

Notum fecicis nomen tuum, exlcrius ins- Deo ynanct, ct Deusin co.

^ Al. « (^IS. »
 CAPUT DECIMIIIMOGTAVUM

LECTIO I.

1. Hjec ciim ilixisset Jesus, egressus est cum dis- autem ostenditur proditioni congruus ex
cipulis suis trans torreniem Cedron, ubi erat hortus,
jn iiueni iiiiroivii ipseet discipuli ejus. Sciebat au-
tribus quia a civitate remotus, in se
:

tem et Judas, qui iradebai eum, locuni, <iuia fre- ooonltns ct oonohisus, et proditori notus.
(juenter Jesus couvenerat illuc cum discipuiis suis.
1?. Judas ergo cum accepisset cohortem, et a I'onti-
Hemotus qnidcm erat a civitate unde :

ticibus et t'harisaMS minislros, venit illuc cum lan- faoilius Judas poterat facere quod inten-
leriiis et facibus et armis, 3. Jesus itacjue sciens om-
debat unde dicit
; Jlxc cum dixisset, :
nia qu£e ventnra erant su|>er eum, processit, et dixit
eis : Quem Responderunt ei, Jesum Naza-
()u;pritis ( qu* supra dicta sunt.
scilicet
renum. 4. Dixit eis Jesus Ego sum. Stal)at autem et :
Sed cum ea quai dixit pertinerent ad
Judas, qui tradebat eum, cum ipsis. 5. Ut ergo dixit
eis, Ego sum, abierunt retrorsum, et ceciderunt in
Christi orationem, convenientiusdixisset
terram. 6. Iierum ergo interrogavit eos, Quem quse- Evangelista, Ha^c cum orasset. Sed hoc
ritis ? autem dixerunt. Jesum Nazarenum. Res-
llli
fecit Evangelista ut ostendat hanc ora-
pondit Jesus Dixi vobis, (juia ego sum. Si ergo me
:

anseritis, sinite hos abire ut impleretur sermo quem : tionem non proptcr sui necessitatem
ixit, quia quos dedisti mihi, non perdidi ex eis
feoisse quia ipse erat qni orabat ut
:
quemquam.
homo, et exaudiebat ut Dcus sed hoc :

1. Supra, ante passionem, Dominiis propter nostram instructionem. Unde

prapparavit discipulos suos, mnltiplioiter
informandoexemplis, confortando vcrbis,
ct promovendo snfTragiis hic Evange-
lista accedit ad narrandum ejus passio-
nem primo proponit mysterium
: et
passionis secundo gloriam resurrectio-
; tis, ab isto autem praMermissa,
nis, XX cap. ibi, Una autem sabbati etc.
Passio autem Christi partim completa est
per Juda^os, partim per Centiles. Primo
erat quasi quaedam dictio.
Ef/rcssus esl cum discipulis suis, non
'
; quidemcontinuo,secundumAugustinum,
post ejus orationem, cum alia quaidam
intervenerint narrata ab Evangelis- aliis
scilioet
quod faota fuit contentio inter discipulos
quis eorum videruntessemajor:Luc. xxii.
Interim etiam dixit Jesus Petro Ecce :

ergodescribit passionem Christi quantnm Sata?ias expetivit vos ut cribraret sicut tri-
adeaqua^passus est per Judaeos secundo ; ticum. Ego autem rogavi pro te, ut non
quantum ad ea quae passus est per Gen- dcficiat fides tuaut Luca^3 harrat ibid.
:

tiies, XIX cap., ibi, Tiinc apprehendit
Pilatus etc. Circa primum tria facit.
Primo ostendit quomodo a discipulo
Dominus traditur secundo quomodo a
ministris principibus prsesentatur, ibi,
31. Dixerunt etiam disoipuli hymnum
cum Domino, ut narrant Matthaeus xxvi
et Marcus xiv. Sic ergo non est intelli-
; gendum, quod cum hoc dixisset, statim
egrederetur sed quia non ante egressus
;

Cohors crrjn et tribu7ius et ministri Ju- est quam dixisset. Egrcssus est, inquam,
dxorum comprehcndcrunt Jesum tertio ; trans torrcntein Cedron.
quomodo a principibus apud pra>sidem Sed Matthaeus et Marcus dicunt, quod
accusatur, ibi, Adducwit ergo Je.sum etc. exierunt in montem Oliveti, et tunc venit
Circa proditionem discipuli tria tangit cum illis in villam quae dicitur Gethse-
Evangelista. Primo quidem looum se- ; mani. In quo nulla est contrarietas,
cundo apparatum, ibi, Judas erqo cum quod idem loous est quemJoannes com-
accepisset cohortem venit illuc cum niemorat et Matthaeus torrens enim :

lanternis elc. ; tertio promptum Christi Cedron est ad radices montis Oliveti, ubi
affectum ad proditionem sustinendam, etiam est villa quae dicitur Gethsemani.
ibi: Jcsus itaque sciois omnia qux vcntura Cedron antom in gra?co est genitivus
erant super cum, proccssit ctc. Locus pluralis quasi dicat ;
trans lorrentem :

Al. : « promillendo. »
 . :

CAPUT XVIII. 313

cedrorum. Forte erant ibi miiltae cedri modo siue turbarum tumultu traderet
plantae. Convenit autem mysterio quod eum et ideo voluit eum in secreto inve-
:

torrentem transivit, quia per eum ejus
passio designatur. Psal. cix, 7 De tor-
rente in via hibet, proptcrea exaltabit ca-
put. Convenit etiam quod trans torrentem
Cedron. Cedron cnim interpretatur obum-
bratio ; et Christus
nire, et in nocte, quia in die sempcr circa
: turbarum instruclionem occiipalus erat.
Sed quia in iiocte poterat impediri vel
propter subitum concursum turbarum,vel
propter tenebras, quibus posset eripi vel
sua passione abstulit evadcre dc mauibus corum ideo contra ;

umbram peccati et legis, et cxpansis tenebras 'munivit sc Manternis otfacibus.

manibus in cruce protexit nos sub umbra Sed quia de turba ahqui potorant sibi re-
manus suae. Psal. xvi, Siib umbra : sistere per potentiam populi, ideo contra
alariim luarum protcfje me. hos acccpit cohortom, non JudaH)rum, sod
Erat autem congruus locus proditioni: militum a pra^side ut sic sorvato online :

unde dicit: Ubierat
troivit ipse, et discipuli ejus.Et hoc con-
venienter, quia ipse satisfaciebat pro
peccatoprimi bominis inborto commisso.
Paradisus enim hortus dcliciarum inter-
liortus, in qucm iji- logitima^ potestatis, nullus oi auderet
obsistere. Item aliqui ex Judaeis zelo le-
gis ducti ^ praesertim quia a Genlilibiis
capiebalur, eis fortasse resistere vohiis-
sent et ideo accepit otiam a Ponti/icihus et
:

pretatur, Gen. iii. Item quia per passio- Pharisxis ministros, et venit illuc. Job. xv,
nem nos in bortum et paradisum coro- 26 Cucurrit adversus Deum erecto collo.
:

nandos introducit. Duc. xxiu, 43, Hodie Luc. XXII, 52 Tnmquam ad latronem
:

mecum eris in parndiso. Erat etiam '

existis cum f/ladiis ct /ustihus.
congruus locus, quia proditori notus : 3. Jcs^is itaque sciens, etc. Ilic ponit
unde dicit Sciebat autem Judas, fpii
: Evangelista promptum Cbristi afTeclum
tradchnt cum, locum et bujus ratio est, : ad proditioncm voluntaria' siiscipiendam,
quia frecpicntcr Jesus vcnernt illuc cum duphciter. Primo se volunlario oirorendo;
discipulis suis intcr quos Judas fuerat
: secundo discipuhim resistonlom compri-
sicut lupus inter oves. Supra vi, 71 : mendo, ibi, Simon err/o Petrus hahens
Nonne ego vos duodecim eler/i, et ex vohis f/ladium, eduxitcum. Etcircaprimum duo
unus diaholus est? Lupus ovina pello facit Evangolista. Priino narrat quod
contectus, inter oves alto patrisfamilias Christiisostondit se,adostenib'U(lui"n suam
consilio toleratus, didicit ubi ad tempus patientiam, secundo ad domonstrandum
exiguum ovium dispergeret gregem. ^\\i\m\\i\\\cnWixv(\,'\h\Jtcrumergointerroga
Sed cum Judas diu antc exierit a ccena viteos, Qucm qu^rritis? Circa primum tria
ut proditionem com[)ierct, quaM-itur quo- facit. l'rinioponit('hristi inlorroiralioiiom
modo scivit quod Christus illa bora cgre- secuudo suiipsius manitostalionom, ihi,
deretur illuc? Ad quod dicendum, Dixit eis Jesus, Ego sum;
manifes- terlio
secundum Chrysostomum, quod consuo- tationis eirectum, ibi, crgo dixit eis, i't

tudo Christi erat et pra^cipue in maguis Ju/o sum, nhierunt rctmrsnm. Circa [)ri-
festis, post coenam discipulos seorsum mum tria facit. Priino commomlat Christi
ducere, et aliqua sublimia de fosfo do- scionliainolcoguitionom: i\\\\x\Jcsusscie)is
cere, quae non erat fas alios audire ot : omnin quse vcntiira crant su/)er eum, pro-
ideo quia tunc erat festum pra'cipuum, cessit, etc. Siipra xm, 1 : Sciens Jcsus
exislimavit Judas quod post (•n-nMni iihic quin vcuit hnrn rjtts, olc. t^hioil iutorposiiit
exisset. Fecit auloni hoc ut in nuMilil»us Kvaugolisla prt»plor tluo. Priuit) no \itlo-
et in hortis sublimia doceret discipulos, rotiir inlorrogationom (jiiam facturns erat
maxime purum a tumullibus inquirons eis Christns, ox ignorantin fecisse so- ;

locum, \u\ (M)ruui inous inipodialur. Osoa? ciiiiilt) 110 viiloafiir (|uoil so ij)sis invitum

II, 14 Ducam enm in so/ituduwm, et

: ol proplor iguorantiam obliilissot, cuiu

loquar ad cor ejus voniroiil ail oiim occiiloiulum. Indo omnia

2. Judas er'/<) cum ncccpisset otc. Ilic ipM" \oiiliira oranl sii|»or oiim. sciobat.
ponilur prodiloris a|)paralus. Kl nola, SiMiiiiili» ponit Clirisli inlorrogalionoin.

quod, sicut dicilur iiUC. x.xii. Judas pnsl- (|iii ciim isla scirot, tamon /)rnrcssif. rt
qnam tra(la\ cral piotlilitMioiu cuin priii- dixif nd cns, (Jiirtn qtixrifii'.* n<»n ox icno-
cipibus, qiKorobal opporlunitalom (luo- rantia, ut (lictnin osl. Torlio subdit ipso-

*
Al. : 1 onini. » — * Al. : <> pnta a tnmulli- n munivit so. » — " Parm dnctis.
l>us. » — • Al. : « turhas. » — • 1'arm. oinitlit :
 :

nii KVAN(iKLITTM JOANNIS

rum rcsponsiouom (iuia Jrsinn Xazfir/'-
: piiliis Jiula^onim, qni orat poptiliis pocu-
suppl»^ (luaTiuHis, uou (iui(.lom ad
7iiini, liaris, vocom (Ihristi iu praMlicatiouo nou
iuiitauduui, scd ad maliguaudum ot occi- audious , ahiit retrorsum exclusus a
deuduui. llu(l(; supra viu, 1 1 : Quivrclis ro^no.
mCy et in peccato vcstro morirniini. G. Itoruni crr/o intcrror/mnt, ctc. Ilic
\. Dirit ris Jrsus, otc. Ilic pouitur sui- pouitur s(^cunda iutorrof^'-atio. Kt primo
ipsius uiauifostatio, qua so eis capiou- '
ponit itoralam iutorrogatiouom; socundo
diim cxhibuit unde dicit, Ego stan scili-
: Christi manifostationem et tertio cjus
,

cet Jesus Nazareuus quom quaTitis. Addit ohlationem. lutorrogavit autom iterato,
autom Kvaugolista ,huU« praesoutiam : socuiulum (Ihrvsostomum, proptor duo :

idoo quia supra dixit quod Judas ah oo
exiverat. Possot autcm credi quod non es-
set mirum, siChristns ah eis non cognos-
ceretur facic proptor tenebras scd quod
quis non ooguoscatur, voco, maximo a
ut dum scilicot indicavit suam potentiam,
quod inimici conlra eum venientes, coram
eo retrorsum ceciderunt in terram, ins-
truantur fideles quod sua voluntate
captus sit. Isa. i.iii, 7 Oblatus cst, quia
:

nniltum sibi familiari, hoc nou potest tc- ipse voluit. Secuudo, ut etiam, quantum
nebris ascribi. Ostendit orgo por hoc quod in se est, daret Juda^is materiam conver-
dicit, Ego sum, quod etiam a Juda fami- sionis viso potentia3 suae miraculo.
,

liari sibi, qui stabat cum ipsis, non ost Isa. v, 4: Quid iiltra debui facerc? Et
cognilus quod est maxime divinitatis
: ideo cum statim ad ostensionom suffi po-
Christi potentioe ostensivum. Stabat crgo tentiai non fuerunt conversi, eis capien-
Judas cum ipsis ; idest perseverabat in dum se sponte obtulit. Unde cum itcrum
malo, ut eum osculi signo monstraret. interrogavit eos, Qucm quxritisl et illi
Isa. xxxiii, Os cjus erit, etc -. dixcrunt, Jesum Nazarenum , ipse se
ponitur manifcstationis effec-
5. Ilic iterum manifestans, rcspondit Dixi vo- :

tus quia abierunt retrorsum, et cccide-

: bis, quia cgo sum. In quo patet quia caeci
rimt in tcrram. Et, ut Gregorius dicit, erant, ut eum non possent cognoscere.
aliquando lcgitur de sanctis, quod cadunt Oblatio sui ipsius ponitur cum dicit
in.terram. Daniel. ii, 46: C ccidit in facicm Si ergo me comprohcn-
quxritis, scilicot
suam, ct ado7'avit Daniclcm Qio,. Ezech. ii, dere, faciatis quod intenditis; ita tamen
1 : Cecidi z« faciem 7ncam. De iniquis quod si^iitc hos, scilicot discipulos meos,
autcm logitur quod caduut. Isa. iii, 25 : abire quia nondum est tempus ut tol-
:

Puic/icr?'imi vi7'i tui cadcnt. Sed haec est lantur de mundo pcr passionem Su- .

differentia: quia do iniquis dicitur quod pra xvii, 13: No7i rogo .ut tollas eos dc
cadunt retrorsum,et capiantur, Isai. viii. 7nu7ido. In quo patot quod ipse dedit eis
Cadant retrorsu7n et cajna7itur ^ I Wqq. potestatem eum capiendi nam sicut ex :

IX. 18, Cccidit dc sella rctrorsum: de sua potcntia discipulos suos scrvavit,
sanctis autem quod cadunt in facicm ita multo magis se servare potuisset.
suam. Cujus ratio assignatur Proverb. iv, Supra x, 18 Nemo tollit a^wnammeam ;
:

18: Quia justorum scmita quasi lux
splr7idcns jjrocedit, et crescit usque ad pc7'-
fccta77i dicm. Rivia impio7'um tc7icbrosa,
nesciunt ubi co7'7'ua7it. Omnis enim qui
post se cadit, ibi cadit ubi non videt.
Iniqui ergo, quia in invisibilibus cadunt,
rotrorsum cadere dicuntur quia ibi cor-
ruunt ubi quid eos tunc scquatur, modo
videre non possunt. Scd quiante se cadit,
ibi cadit ubi videt: et ideo sancti qui in
istis visibilibus sometipsos sponte deji-
scd ego po7ioam cama meipso. Et quod
non dimiscrunt ministri Apostolos cx
Christi pcrsuasione, scd ex ejus potestato,
ostendit Evangelista dicens: Ut implc7'c-
tur se7'mo quem dixit: quasi ideo dimise-
runt ministri Apostolos abire, quia eos
: tencre non poterant; cum ipse dixerit,
supra xvii, 12: Quos dcdisti i7iihi, 7io7i
quc7nquam.
pei^didi ex eis
Scd contra. Supra dixit hoc Dominus
dc pcrditiono animae quomodo Evange-
:

ciunt, ut iu invisibilibus origantur, in lisla hocadaptat ad porditionom corporis?

faciem suamcaderedicuntur, quia timorc Responsio. Dicendum, secuudum Chry-
compuncti videntos humihantur. sostomum, quod Dominus supra locutus
Mysticc autcm, pcr hoc quod cecide- est do porditione anima^ et corporis. Et
runt retrorsum, datur intelligi quod po- si tantum de perditione animae iocutus

* Al.: —
«qui.» ' Forte: «Hier.,\XXIV, 3:Os ejus et capiuntur, etc. »
cum ore tuo loquetur. » —
' Parm. omitlit :
 ;

CAPTIT XVIII. 315

sit, dicendum, quod Evangelisfa hic per ditionem animae; quia Apostoli nondum
quamdam extensionem refert ad perdi- sic crcdebant quomodo credunt qui non
tionem corporis. Vel, secundum Augus- pereunt. Kt ideo si tunc exissent de hoc
tinum, dicendum, quod hoc quod dicitur mundo. fuisseut de illis qui pereunt.
est intelhgendum etiam quantum ad per-

LECTIO II

1. Simon ergo Petrus habens gladium, ecluxit eum, Sed unde tam cito potuisset gladium
servum, et abscid't auricuiam
et percussit pontificis
ejus dexteram. 2, Erat autem nomen servc Malchus. habere, cum pra^dicta verba dixisset l)o-
3. Dixitergo Jesus Petro Mitte ^'ladium fuum in va-
:
minus paulo aiite? Diccndum, secundiim
ginam. 4. Calicem quem dedit mihi Pater, non vis ut
bibam iilum ?
Chrysostomum, quodPetrusJamdiu ante,
audiens quod Juda?i Chrisfum tradere
1. Postquam
Evangelista ostendit deberent principibus sacerdotum ad cru-
promptitudinem Christi ad proditionem ciflgendum timcns pra^paravcrat sibi
,

sustinendam, seipsum voluntarie prodi- gla(Jium. Vel diccndum, seciindum Inter-

tori oflerendo, hic ostendit eum csse linearem, quod gladius accipifur hic pro
promptum ad idem, discipuli rcsistentiam cultello quem forte habuerat in mensa ad
prohibendo. Et primo ponitur resistentis csum agni, et de coena surgens tulerat
discipuli manifcstatio secundo cjus cohi- ; secum,
bitio, ibi Dixit Jesus Petro etc. Circa
, Secundo quod cum Dominus
qua^ritur,
primumduo facit. Primo ponit zehimdis- dixisset eis quod non resisterent malo,
eipuli in servi percussione secundo ; Matth. V, quid est, quod Petriis percussit
Evangelista inserit servi nunciipationem, servum principis ? Ad quod dicendum,
ibi, Ei^al aiitem nomen se)'vo Malchus. quod Dominus prohihuit (juod non resis-
Dicit ergo sic Ministri comprehcnderunt
: terent alicui ad defendeudum seipsos,
Jesum sed Simon Petrus ceteris disci-
; non autem ad defendendum Domiuum.
puhs ardentior, habens gladium, cduxit Vel diccndum, qiiod nondiim confirmati
eum, et percussit pontificis sermim, qui erant virfutc supervcnieute ex alto. Luc.
erat inter ministros, et abscidit epis au- ult. 49, Sedete in civitate, (/uoadusque ifi-
riculam dexteram non ex sua principah
: duamini virtute ex alto. Ideo non erant
intentione, cum eum intcnderct occidere adhucperfecti, ut omnino malo non resis-
sed ictus qucm dirigebat ad caput, re- tcrcnt.
lapsus est ad aurem. Ideo enim ictum di- :2. Erat autem, etc. Hic ponitur nomen
rigebat ad caput, ut facilius moneat, quod servi :et hoc ideo specialitcr a Joanno
id facicbat ex zelo Domini sui. III,
'
descrihitur, quia, sicut infra dicitur, ipse
Reg. XIX, 10: Zcfo zelatus sum pro Do- crat notiis poutifici et idco ctiam uoti- :

mino Deo exercituum. tiam minisfrorum cjus hahcbaf. rndc

8ed hic incidit duplcx qua\stio; quia scicns nomcucjus, non faciiit ipsiim prop-
cum Dominus mandaverit discipulis, ter certitiidiiHMn facti. Sed Lucas addit,
Matth. x, quod nec ctiam duas tunicas (juod Dominiis sanavit auriciilam cjus :

haberent, r|uomo(!o Pctrus linhcbat cfiam I.nr. xxii. Kt lioc mysf(M'io conip(>fit. .Nain
gladium ? Ilesijondco (li'i,Mi(luin (|ii()(l , |)('r hiiiic scrviim sJLMiiflcatiir popuhis .lu-

illud pra^pcptum dcdil eis Christus (piaudo (la'oriiin, (|ui opprimchatur a priiiciiiihus
misit eos ad praulicaiulum, cl durahih^ saccrdotuin. Kzcch. xxxiv, 3: Quod cras-
crat us(jii(^ ad tempus passioiiis: scd - suifi "rat cniiicdcbatis. Isfiiis crgo scrvi
Christiis iii passionc revocavit i[)sum. Pctnis priiiccps .\poslol(Uiiin aiupiilavit
Luc. XXII, .'{T) Quufido 7nisi ros sine s/re-
: Miidiliiin (]uia inalc audi(d)at vcrha lcgis,
:

culo ctpcra, nunujuidalitfuid defuit vohis? carnalilcr scilicet sed Doniiuus rcstiliiil ;

Et iufra vcrs. 3(1 Scd nunc qui habct

: no\ iim aiiditiiiu (|uia malc aiidichat V(M'ha
:

sacciihini lolhit sinii/i/cr ct pcra/n rt //i/i

, ;
lcgis, (•arii;ilifcr sciliccl scd Momiuus ;

nofi habct, vcfidat tufiicani suani, ct cfiiat rcstiliiit uoMiin aiidiluui. Psal. .wii, l"» :

gladium. Ilude cx" hnc conccssione vi- ///audiln auris obcdivit niihi. Kl sccun-
videtur Petrus iiilelhwissc quod liccrcl ci (liim hoc congruo vocatur .Malchus; idost
portaro gladium. rex. thiia pcr t'liristiiiu iii iio\ilaf(> \ita'

' Al. : • quod qiii.toni. » — * Pnrm. : « undo. » — » Parm. : « ex hacooncoMiono, rtr. »

 :

:\i(\ EVANGELIUM JOANNIS

efflrimnr rcpos. Apocal. v, 10 Fcciati : Et ratlo cohihitionis ponituroum di-
\.
7U)S Dcit nnstro rcipiuDi ct sr/ccrdotes ct ; cit Valicc/n qncm dedit milii Pater, /lon
:

rcgnahinuis si/jwr tcrri/ni. vis 1/t hilta//i illu/n? Non onim rjssistrn-
3. Dixit cr//o Jcsi/s Pctro, cto. Ilic poiii- duin his qua; ox divina providontia dis-
iur Petri oolii[)itio /oli ot prinio poiiittir : ponuntur. Job ix, 4 Quis rcstitit * ci, :

Pofri oohil)itio: sooniido oo^iihilioiiisratio, ct paccm liahuit? Diritur aut(!m passio

ibi, Cnliccm qiicm ilcdit nii/r Patcr, ?io/i oalix, (piia ox oaritafc pationtis duloodi-
vistit hiha/n Hh//n?\)\v\\ or^'o, quod Pctnis nom haitcf, sod cx nafura sua amaritudi-
ita eduxit pladium sod Domimis dixit ei ; ncm sicut et medicina sanativa, propfor
;

Mitte fjladiwn ti/rim in vaqinani : quasi spem sanitatis dulois est, scd amara pro-
iion cssot opus dofonsionis, sod pationtin', ptcr saporcm. Psal. oxiv, 13 Calicr//i :

nccoilicitus usus gladii matorialis. Ilior. salutaris accijjiam, et no/ne/i Domi/ii i/i-
XLvn, 6 Vsqucquo concidcris? O mucro *
: vocaho. Ilunc orgo oaliccm dedit ei Pator,
Domini tisqucquo non quicsces? Myslicc quia passionem ex suact Patris voluntalc
autcm sij^iiafur 'por lioo, quod prladius sponte susocpit. Infra xix, il No/i /la- :

verbi Dei mitf(Midus crat iii vaj^nnam, idcst hcres in me potestatem, nisi datiim cssct
in fidem (icntilium. tibi dcsupe?'.

LECTIO III.

1. Cohors antem (^t tribunus etministii Judseorum

comprehenderunt Jesuni. et lifraverunt eum, et ad-
duxerunt eum ad Annam primum 2. Erat enim
socer Caiphse, qui erat pontifex anni illius. Erat au-
autem socer Caip/iae. Clrca Christum au-
:
tem tria acta sunt. Primo enim compre-
iicnditur unde dicit Co/iors crgo, idest
: :

tem Caiphas qui consilium dederat Judteis, quia ex-

pedit unum hominem mori pro populo. 3. Sequebatur
militum, et trihu/ius, eorum, et ministri
autem Jesum Simon I'eirus. etaliusdiscipulus.4 Dici- Judceorum compre/icndcrunt Jesum, qui
cipulus autem iile erat notus pontitici, et introivit cum
incomprehensibilis est. Hier. xxxii, 19.
Jesu in atrium pontificis. Petrus autem stabat ad os-
tium foris. 5. Exvitergo discipulus alius, quieratnotus Magnus consilio, incomprehensibiliset
pontifici, et dixit ostiaritB, et introduxit Petrum. cogitatu. Forte enim cogitabant ilhid *
6. Dixit ergo Petro ancilla ostiaria. Numquid et tu ex
discipulis es hominis istius ? 7. Dicit ille Non suni. :
Psal. Lxxii, 11 : Deus dereliquit eum :

:}.Stabant autem servi et ministri ad in-uuas, (piia pcrsequimini et compre/iendite eum, quo-
frigus erat. et calefaciebant se. Erat auieni cuni eis
et Petrus stans et calefaciens se. 9. Pontifex ergo
niam no/i est qui eripiat. Thren. iv, 20 :

interrogavit Jesum de discipulis suis, et de doctrin.i Spiritus oris nost/n C/iristus Dominus cap-
ejus. 10. Respondit ei Jesus Ego palam locutussuin :
tus est in peccatis nostris, idest propter
niundo : egi. semper docui
sjnagoga ei iii templo. in
(juo oHines Judcei conveniunt et in occulto locntiis ; peccata nostra, ut scilicet nos liberaref.
sum nihil. 11. Quid me interrogas? Inferroga cos Isa. XLix, 25 : Equidem captivitas a forti
qui aiidieriint quid locutus sum ipsis: ecce hi sciunt
qua? dixerim ego. tollctur. Sccundo ligatur unde dicif^ Et :

ligave/nint eum, qui solvcre venit ligatos,

1 .ponitur quomodo Dominus a mi-
Ilic eorum disrumpere. Psal. cxv,
et vincula
n"<5fris captus, principibus praesentatur : 17 Dirupisti vincula mea etc. Tertio ad-
:

ot primo quomodo ducitur ad unum prin- ducitur unde dicit Et adduxerunt eum
: :

oi[)om, sciliccf Aiinam secundo quomodo

; ad Amiam, ut eum perdcrent qui venit
ducifur ad aliiim, scilicet Caipham, ibi, omnes ducere in viam salutis. Psal. lx,
Et misit cwn Aimas ligatum ad Caip/iam. 4 Deduxisti me, quia factus es spes mea.
:

Circa primum duo facit. Primo dicit quo- Potest autem duplex ratio assignari quare
modo Anna^ prffisentatur secundo qiio- ; primum ad Annam ducitur. Una scilicct
mo('o ab Anna examinafur, ibi, Ponlifex mandatum Caiphae pontificis anni illius,
'^

crgo interrogavit. Circaprimum duo facit. qui sciUcet ideo Jesum ad Annam misit,
Pr.mo ponit quomodo ducitur ad Annae utexcusabiiior esset, si ab Anna oondem-
(;o:rum secundo quomodo discipuli sc-
; natum ipse postmodum condomnaret.
(i;::intur eum, ibi, Sequchatur aute/n Je- Alia ratio ex propinquitate domus Anna^;
sum Simo/i Petrus, et alius discipulus. quae in via posita, propinquior erat et :

Circaprimum primo ostenditur quid circa ideo timentes ne si excitaretur tumultus

Jesr.m sit faotiim sccundo dcscribifur ; populi, Jesus de manibus eorum cripcre-
ipse"* pontifex ad qucm ducitur, ibi, Erat tur, declinaverunt illiic.

'Al. : • Usquequo conciderismucro. » — *A1. « illum. » — ' Al. : « mandatum. «

« resi?tit. » — ' Al. omiltilur : «ipse.» — *AI.
 .

CAPUT XVIII. 317

2. Erat enim socer etc. Ilic primo des- major vis dilectionis uniebat unde Scepe :

cribitur nontifex ex affinitate adCaipham, in Evangelio simul junguntur, et in Act.

quia socer ejus erat secundo describitur ; Apost. VIII, 1 i dicitur, quod misermit ad
ipse quia pontifex erat anni
Caiphas, illos Petrum et Joannem. Et iterum iii, 1 :

illius. Sciendum est enim, quod secun- Petrus et Joannes ascenderunt in templum
dum legem summus saccrdos per totam ad horam oratiojiis nonam.
vitam officio fun^ebatur, cui post mortem llic ponitur quomodo Petrus introi-
-4.

fihus succedebat. Postmodum vero, invi- vitquantum ad ordinem et primo Joan- :

dia 'et ambitione principum crescente, nes praicessit secundo quomodo Petrum ;

non solum patri non succedebat filius, introduxit, ibi, Exiviterf/o discipulus alius
sed nec ultra annum pontificatus fung-e- etc.Urdo autcm fuit talis, quia Joannes
batur officio, et hoc ipsum pecunia pro- primo intravit cum Jesu. Et hujus ratio
curabat, ut Josephus dicit. Et ideononest erat, quia erat notus pontifici, et Petrus
mirum si iri-anflo Hlius pontificatus tam stabat ad ostium atrii foris. Et licet Joan-
nequitcr acquisiti rem sic nefariam ges- nes piscator fuisset, et juvenis vocatus a
sit. Describitur etiam ex consilio unde : Christo, erat tamen notus pontifici vel :

dixit Erat autem Caiphas qui consilium

: quia patcr Joannis ei servierat ', vel ali-
dederat Judxis, supra xi, hoc sciHcet quis ex consanguineis suis nec hoc po- :

quia expedit unum hominem moripro po- suit Joiuincs propter sui jactantiam, sed
pulo. Quod ideo Evangelista commemo- proptcr luimilitatem, nc hoc quod primo
ravit, ut removeret scandalum de cordi- intravit quam
Petrus cum Jesu in atriiim
bus fidelium, ostendendo et per adversa- Pontidcis et noii Petrus, magis virtuti
riorum prophetias, quod non propter sua, et majoritati quam notiti* ascriba-
infirmitatem aut impotentiam suam cap- tur et ideo dicit
: Discipu/us autem ille, :

tus est et mortuus sed propter populi ; scilicet Joannes, erat notus pontifici et :

salutem, ut scihcet non tota gens pereat. ideo intravit cum Jesu in atrium pontifi-
Testimonium enim adversarii efticacius cis, ubi Christus erat ductus. Pctrus au-
est ct talis natura? est veritas quod etiam
; tcm stabat, quasi pra^sagiens futuram
udversarius eam tacere non potest. ncgationem. Psalm, xxx, 13: Qui vidc-
3. Sequebatur autem, etc. Hic ponitur bant me, foras fwjerunt a me.
quomodo discipuh associaverunt Chris- Mystice autcm Joanncs intrat cum Jesu,
tum et primo ponitur quomodo Petrus
: quia vita contemplativa est ei familiaris.
cum alio discipulo sequebatui' Cin-istum ; Sap. VIII, t(J: Intrans in donxuin tncam,
secundo quomodo introeuntad locumubi conquiescatn cum illa. Sed Pctrus stat •*

Christus erat; tertioquomodo negavit. foris, quia activa vita circa exteriora oc-
Dicit ergo quantum ad primum Sequc- : cupatur. Luc. x, 30 Maria sctffns sccus :

batur autem Jesum Sinwn Pctrus, ex dc-
votione, quamvis a longe propter timo-
rem, et alius discipulus, scilicet
cujus nomen ipsemet
gratia. Dafuran1(!m perhoc, inlciligi (juod
reli(iui discipuli aufugerant relicto Jcsu,
ut (liciturMatth. xxvi.
Mysticc autem pcr hos duos discipulos
pcdcs Dotnini audicbat vcrbu))i illius. Mnr-
tha auton sataijcbat circu frcqucus minis-
Joannes, tcrium.
occultat iiumilitatis 5. Exivit erf/o, etc. Ilic ostcnditur (|U0-
modo Pctrus Joaiinis iiitcr^ ciitu iiitroduc-
tiis est, (piia illc a/ius disci/iu/iis, scilicet
Joanucs, cratnotus /louti/ici, ct di.rit ostiu-
ri.i\ ut cuiu iiitrodiiccrct, ct introduxit

duai vitai inteHiguntur, qiuu Christuni se- Pctrum. Pcr (|uod luysticc datur intclligi
quuntur, scilicet activa, (\uir sigiiatur (jiiod pcr (-oiittMupIativuin introdiK-itiir ad

p(!rPctruni, et conlcnqtlativa, (jua' pcr Cluistiim a(ti\a vita : sicut

cniin ralio
Joannem. Et activaquidem seciuiturChris- iiifcrior dirigitur [icr siipcriorom, ita ac-
lum supra x, 27
obeditMido Oves incx
: : tiva i»cr contcmplativam. Psalm. xi.ii. 3 :

voccm contemplativa
nicdin (UKliuitt vcro : Eniittc luccm tuam ct rcritafrui liium :

cognosceiido. Useoi iv, 3 Scicmus scquc- : i/)sii mc dcduxcrunt ct (ulditjcrunt in tnon-

inurquc tc '
tcm sanclum titum, ct in tabcrnacitla tiia.

Sequebantur aiitem isli duo discipiili, 1). crqo l^rfro, ctc. 11 ic poniliir
lii.rit

quia plus pra'. ceteris diligcbaiit Cliris- Pctri ncgatio ct priino ponitiir motiviiin
:

tum : undc primi veuerunl ad moimincu- ncgalioiiis, scii occasio scciiiido poniliir ;

tuin, infra xx et quia cos adinviccm

: ipsa ncgatio, ibi, Dicit illc, SHn suni tcr- .

'
Al. : « so(iuiinur te. » — ' Panii. : « scrMis eral. • — • -\i. : n >lau5.
318 EVANGELIUM JUA.N.MS

tio ncpratioiiis ooiilinnatio, ibi : Sfahant (lico ti/ii : non cantdlnt (intctjnam tcr nir
(iiitvin scrri ct niinistri nd priUKis. (Jccasio nc(/cs.
auttMH nogationis ot molivnm Init Petro S. Anicn (lico, etc.Confirmatio nega-
ancilla'! intciTogatio niulo dicit : Dixit : tionis ponitur ibi, Stahant autcni servi et
Prtro ancilld ostinrin .\n7)ir/uiii ct tit c.r
: )/iinisfri ail /jritnas... craf aittcrn cum eis
(iisci/Jii/is cjus cs '^hicit anleni, PJttit, qnia Pctrits ; (juasi nt magis vidcretur non
scifbat .loanncm Christi esse discipnhiin, esso ejns discipulus. Pctrus ad hoc Nam
ct tamcn proptcr ramiharitatem nil dicit quod non cx discipuhs, posuit
vid(!rctur
ei. Apparct antcm in hoc innrmitas Petri se intcr ministros et servos stantes ad
pro tcinpore illo, (juia ex debili occasionc prnnas, quia frigus erat, sicnl quanchxjuo
motns cst ad negandiim et hoc ex duo- : in a^quinoctio hicmah in martio contin-
bns. Primo ex ipsa pcrsona inlerroganlc; git in quo Pctrus non benc consideravit
:

quia nonarmatus miles, non admirandus quod dicitnr in Ps. xvii, 2G Cum sancto :

pontifcx sed muher et ancilUi ostiaria iii-

; sanctits cris. . . ct cnm /)crvcrso /jervcrtcris.
tcrrogavit. Secundo ex forma iiiterruga- Ipsum etiam tcmpus coiigruit conditioni
tionis;quia non dicit: Numquidexdiscipu- mcntis ejus, in qua refrigucrat caritas.
lis es proditoris istius? per quod videba- Matth. xxiv, 12 Hefrigescet caritas mul- :

tur magis ex compassione loqui. rnde ct toritm, quoniam ahwulavit iniquitas.

cx hocpercipitur quod Verbo Domini ca-li 9. Pontifcx crgo interrorjavit Jesum.
firmati sunt et spiritu oris ejus onmis vir- Ubi primo ponitur cxaminatio secundo ;

tus eorum : Psalm. xxxii, G quia qui ad : Christi responsio, ibi, Uespojidit ei Jesus ;

vocem ancilloe Christum negavit, post- tertio responsionis reprehensio, ibi, fJxc
modum nomcn Christi coram principihus autem cum dixisset etc. Duo autem impo-
sacerdotum confitetur et praedicat. Ac- nebantur Christo a Juda?is scilicet falsa :

tor. IV. doctrina, et nova. Marc. i, 27 Qux cst :

7. Negatio Petri ponitur cum dicit : hxc nova doctrina? Secundo seditio, et
Dicit ille, Non sum. In qno debcmns ad- atlractio hominum
ad se. Luc. xxiii, 5 :

vcrterc, secundum Augustinum^ non so- Commovit po/mlum per universam Ju-
lum ab 00 negari Christum qui dicit oum deeam, inci/nens a Galilxa usque huc. Et
non esse Christnm, sed ab eo eliam qui ideo do istis duobus eum cxaminat. Primo
negat se esse Christianum. Nil autcm quidem de discipulis ejus, quos videbat
modo negavit Petrus, quam sc
aliud isto seduxisse secundo de doctrina ejus,
;

esse Christianum. Ideo autem Dominus quasi notans eam falsitatis.

Petrum negare pcrmisit, quia voluit ut
ipse, qui pra^ponendus erat toti Ecclesiae,
infirmis et peccantibns magis compatc-
retur, expertus in seipso infirmitatcm
peccati. Ilebr. iv, 15 Non habemus Pon-
tificem qui non possit compati infirmitati-
bus nostris, tentatum per omnia abst/ite
10. lles/wndit Jesus, otc. Hic ponitur
rcsponsio Domini. Et primo ponit sua;
doctrinai modum; sccundo rcquirit alio-
rum testimonium, ibi, Qiiid me interro-
: gosl Circa primiim duo facit. Primo doc-
tringemanifestationcm proponit; secundo
eam exponit. Dicit ergo Etjopalam locu- :

peccato verum est de Christo

: sed de ; tus sum mundo.
Petro potest dici etiam cum peccato. Qui- Sed contra. Supra xvi, 25, dicitur :

dam tamen quandam inanom gratiam
appropriantos Potro, dicunt, quod non ti-
morc negavit, sed amoro, volons sempcr
esse cnm Christo, ot soqui continue no-
vorat enim quod si fateretur se esse de
Christi soparatus a
discipulis,
Christo, ct cxpulsus. Sed hoc non conso-
Venit hora, cpiando non in proverbiis, sed
palam de I^atre annuntiabo vobis. Si crgo
discipulis nondum palam locutus fuerat,
; quomodo palam locutus est mundo ^?
Responsio. Dicendum, quod discipnlis
fuisset nondum loqucbaturpalam, quiaexcellcn-
tes scntcntiasproponobat mundo autem ;

nat dictis Domini quia non ideo nega-

: locutus est palam, quia publice pradica-
vit quia noluit a Christo separari, sed qnia bat undc Iioc cxponit dicens Ego sem-
: :

noluit pro Christo animam ponere. Supra per docui in templo et synagogis.
enim xiii, 37 cnm dixisset, Animctin Sed contra; Matth. xvi, dicitur, quod
meam jjro te ponam; rcspondit Jesus, discipnlis multa scorsum sinc parabolis
Animam tuampro me pones? Amen amen proponebat, Sed ad lioc est triplcx res-

• Al. : « in mundo. »

1
 :

CAPUT XYlil. 3iy

ponsio. Una, quia quod duodecim disci- ipsis : et primo remittit eos ad testimo-
pulis dicebat, non reputabatur in occulto nium aliorum ; secundo ostendit quonim
dici. Aliaest, quia nonproponebat ea dis- tcstimonium requirat; tertio ratioiiem
cipulis intentione occultandi. Tertio, si corum assignat. Quantum ad primum di-
fiat vis in verbo, quia Dominus bic loqui- cit : Quid me inteiTOfjas'} quasi dicat Per :

tur de doctrina quam populo tradidit, aHos potes hoc scire. Et ideo quantum ad
quam non proposuit cis in conventiculis, secundum subdit Interror/a cos qm au- :

sed in locis pul)licis. Psalm. xxxix, 10 : dierunt.Nam, ut Mattb. xxii, 13, dicitur,
Annuntiavi jusliliam tuam in ccclesia ma- miserunt ad Jcsum Pharisxi, ut caperent,
f/na. Isa. xi.v, 19 Non fui lociitus in ah-
: cum in scrmonc qui tamen contra oum' :

scondito, in loco terrss tenebroso. nihil invenire potueruiit. Et ideo remittit

11. Et ad hoc exigit aliorum testimo- eum ad eos. Et rationem hujus subdit
nium, dicens Quid me interrorjas ? Inter-
: Ecce hisciimt quid dixerim er/o de quibus :

roga eos qui audierunt quid locutus sum possunt testimonium perhibere.

LECTIO IV.

1. Ha3C autem cum dixisset, unus assistens minis- nium, supra pontificcs misis
vii, 4G : cum
trorum dedit alapam Jesu, dicens Sic respondes :

pontifici ? 2. Respondit ei Jesus Si male locutus :

miuistrosut capcrcnt cum, ipsi capti
seiit
sum, testimonium perhibe de malo si autem bene, ; ad verba Jesu redierunt dicentes, quia
quid me coedis ? 3. Et misit eum Annas ligatum ad
Caipliam pontificem. 4. Erat autem Simon Petrus
nunquam sic locutus est homo sicut hic
staiis, et ceiefaciens se. 5. Dixerunt ergo ei \um- : honio. Volens ergo hic se cxciisare quod
quid et tu ex discipuiis ejus es ? Negavit iile, et di-
xit, Non sum. Dixit ei unus ex servis Pontificis co-
non esset de illis, pcrcussit eum. Sed
gnatus ejus cujus Petrus abscidit auriculam Nonne : Cihristum malc respondissc ponlifici ex
ego te vidi in horto cum illo ? Iterum ergo negavit hoc conjecit, quia per hoc quod dixit,
Petrus . (3. Et statim gallus cantavit.
Quid me interroqas ? Interroqa eos qui
1. Posita Domini responsione, hic po- audierunt, vidcbatur notasse pontificcm
nitur responsionis reprehensio etprimo : de imprudcnti intcrrogationc, cum tamcn
ponitur ministri reprebensio secundo ; scriptum sit Exod. xxii, 28 : Principcm
Domini satisfactio, ibi, Respoulit ei Jesus po/juii tui ne maledicas.
ctc. Minister autem reprehendit respon- 2. Conseqiicnfer Jesus rationaliiHtcr
sioncm Domini, primo quidem faoto, excusat sc, cum dicit .SV ynale hcutus :

quia dcdit ei alapam ad improperiiim : sum, respondciis pontifici, testimonium

unde dicit : Hssc cum dixissct, scihcet j)erhibe de malo; quasi dicat Si habes :

Jesus, unus assistens ministroi'um, scilicet ex his qua'. a me prolata sunt undc me
pontificis, dcdit ei alaj)am. Quod qiiidcm possis rcprclKMidcrc, ostcnde (piod malc
non casu contigit, sed k)nge ante et mul- dixcrim qiiia i)i orc duorutn vel trium
:

tipHciter fucrat pro[)lietatum. Isa. x, (i : testiu/n stat omne verbum Deut. xix, 13:
:

Dedi corpus meumpercutientHnis, etqenas aSV autem bcne, idest si ncquis boc ostcn-
meas vellentibus. Thren. iii, ;U) Dabit : dv.vv, quid me cvdis? idcsl (|iiid in nic
percutienti se maxillam \ saturabilur o/i- boc i^ofcsf refcrri ad iioc qiiod
fiiris? Vcl
probriis. iMich. v, 1 In virqa percutient : supra bitcrroga eos qui audicruiit
(li.\it :

maxillam Judicis Israel. Sccundo rc^pre- quidhnutus sutn i/isis; iit sit spusus Si :

hendit verbo, diceiis : .SVr? rcs/jondes /lon- malc hirutus suin, iii synagoLra cl in tcm-
tificil \\\ (|uo datiir infclligi (piod Aiiiias j)Io, (]iio(l iioii i\o\)n'\, trsfimoiiiuni /)crhibe
poiitircx erat ct noiiduni missus cr.it ad dr corani priiicipc saccr-
iiKilo, ([iiod (lixi

Caipliam : undo Luc. iii, 2, hos duos dotum. Scd lioc non potuissct miiiistcr
poutifices commemoial : Sub /wi^ici/jibus ostcndcro. Si autcni brne, scilicct dooui,
iiHpiit sarrrdofuui Anna et Caipha. Scd quid nir r,7v//.s- ?(|uasi di(Mt, injnsfum cst.
diciintur duo poiitilici^s, (|iiia altcriiis Ilicr. xviii, 2S Xunujuid rcdditur pro
:

vicibus ponlilicatiiiii silii viiidicabaMl ; hono nui/uni, qiiia fodcrunt fovram ani-
scd illo anno Annas crat princcps saccr- ma' nu:v ?
dotum. Moliis cst autem iniiiislcr ad pcr- Scd hic csl (|u.i'slio: (jiii.i Maltli. v, J'.»,
cufi(>n(]iiin .l(>siini c.\ boc scilicct (piia ciim Doniiims pra'ci|>it discipulis suis Si quis :

audientcm cuin iutcipcUassel tcstinio- te /irrrussrrit iii dr.ilrram ma.riUam,

' Al. : « pcrcuticnlibus muxillaui.

 ;

:i20 EVANC.ELIUM .lO.W.MS

pnvhc ci (iltrmm. Do Chiisto aiilcm
vt lemansil. » Sic enim absorptus erat a
ilicitur Aclor. i. Cwpit Jesits facere et
1 : j)eccato post negationem, ut qui prius
quod (lociiit.
(loccrc. Dfliiiit «T^M» faccire fei'\itlus eral, Jam non vitlchatiir curare
Sod hoc non rocit; innno, quod contra- ile (^hiistt). llicr. vm, G : Au/itts cst (jui
riuni vitlclur, se cxcusavit \ agat pwnifc/ttiam supi'r peccato suo, di-
llespousio. Diccndum, sccundum .\u- cens, Quiil feci'}VA ideo dicil Erat autem :

puslinum, ([uod dicla et pra'ce|)ta sacra' Sitnon Petrus adhuc statts et calcfaciens
Scrijitura' ex factis sanctorum interpretari so \ tjiiamvis Cluistus recesserit inile ;

possunl et inlelliguntur -, cum idem imnienit)!' ejus quod dicitur in Psal. 1 :

Spiritus sanctus qui inspiravit Prophetis Jieatus vir qui non abiit in consilio impio-
et aliis sacrai Scriptura^ auctorihus ', rttm. Sed haic expositio stare non potest:
moverit sanctos ad opus. Xam, sicut II seqiieretur(juotl secunda et tertia negatio
Petr. I, :21 dicitur, S/nritu saiicto inspirati
, quia ahsenlia Christi
sic facla fuissent iu
locuti smit sancti Dei homi)ies. Ita Uom. quodest contrailludquoddiciturLuc.xxii,
VIII, 14, dicitur Qui spiritu Dci ayuntur,
: quod post tcrliam negationem Petri con-
hi sunt fdii Dci. Sic sacra Scriptura intel- versus Dominus respexit Pctrum. Et ideo
ligenda cst secundum qnod (Ihristus et Augusliuus aliler exponens, dicit, quod
alii servaverunt. Christus autem
sancti Evangelista loquitur per rccapitulalioncm
nou pra'huit isti aliam maxillam nec : inore suo, ut ostendat continualionem et
Paulus, Actor. ix. Unde non est intelli- ordinem rei. Dixeratenim supra hoc cap.
gendum quod Christus mandassct quod quod stahant scrvi ct ministri ad prunas,
pra^herent maxiliam aliam corporalem ad (juia frigus crctt, Et
et calcfaciebant se.
litteram ei qui percutit unam sed hoc ; Petrus erat cum eis stans, et calefacicns
debet intelligi quantum ad prsparationem se ;Qi postea interposuit de examinatioue
animi quod si necessc fuerit, ita debet
: (^hristi a pontifice: et postmodiim,ut con-
essc dispositus ut iion turbetur animo tinuct seriem, resumit quasi eadcm verha
contra percutientem, sed paratus sit si- dicens Erat autem Simon Pctrus stans,
:

mile et etiam amplius sustinere. Et hoc ante scilicet quam Christus mitteretur ad
Dominus servavit, qui corpus suum prai- Caipham.
huit occisioni. Sic ergo excusatio Domini 5. Deinde ponitur duplex negatio Petri,
utilis fuit ad nostram instructioncm. cum dicit : Dixerittit ergo ei : Siimr/uid et
3. Et misit ettm Annas etc. Hic osten- tu ex discipulis ejtts es ? Et circa utrumque
ditur quomodo a pontifice mittitur ad ponuntur duo, negationis occasio,
scilicet
alium pontificem. Et primo ponitur Jesu idest intcrrogatio, et ipsa negatio.
missio secundo completur Pelri ncgatio,
; Sed hic occurrit duplex qua^stio litte-
ibi, Erat autem Simon Petrits stans et cale- ralis. Nam Matth. xxxvi, 17, loqueus de
facicns se. Dicit ergo Et misit eiim Annas : secunda negatione dicit Exeunte autcm :

ligatum ad Caipham pontificcm, ad qucm illojanuam ,vidit eitm alia ancilla, et ait his
a principio ducebatur; scd causa quare cjuierant ibi Et hic erat cum Jesti Naza-
:

prius declinaverat illuc_, cxprcssa cst
supra. Sed attende Annai nequitiam
quia cum debuisset eum ahsolvere, utpotc
sine culpa existentcm, tamen eum liga-
tum misit.
reno. Et iterum ncgavit * cum jitramento.
: Et sic videtur hic duplex contrarietas.
Quia Joannes dixit Petrum negasse eo
stante ad focum, Mattlueiis autem eo
excunte domum. Alia contrarietas est ;

4.Erat aittem Simon etc. Hic agitur de quia secundum Mattha'um interrogatur
secunda negatione Petri et tertia ct : ab alia ancilla, secundum Joannem ab
primo ponitur negationis occasio; se- aliis, scilicct unde dicit
multis Dixe- : :

cundo Petri duplex negatio, \h'\, Dixeru?it runt crgo ei : Nttmquid ct tu ex discipulis
ergoei(i\c. ;tertio ponilursigni verhorum ejus csl Item etiam secundum Lucam
Christi adimplctio, Et statim gallus
ibi, solum ab una iuterrogatur unde Luc. :

cantavit etc. Occasio autem secuiida^ ne- xxii, ri9, dicitur Et intervallo facto:

gationis Pctri fuit mora cum ministris cjuasi horx itnius alius quidam affirma-
iguem, Nam Chry-
pontificis stantihus ad bat, diccns : Vere et hic cttm illo erat.
sostomus dicit * Hccedente Christo ad
: Hesponsio. Dicendum, quod quando
Caipham, Petrus adhuc cum ministris Petrus primo negavil. surrexit et exivit

*A1 : (( immo contrarinm, nt videtur se excu- « laloribus. » — ' AI. : « jiira\it. »

sare.i) — * Al. decil: iiulelliguiilur. » — »A1. :

 CAPUT XVIII. 3:21

januam.eteo cxeunte aliaancilla interio- bus, Joannes vero factam ab uno. Potuit
gavit eum. Yel dixit quia de illis aliis, enim (ieri iit iste, qui magis cerfus erat,
erat, sicut rclert Matfhaius. Et sic negavit iutcrr(jgaref , ct alios ad interrugandum
secuudo, Et poslmodum rediit Petrus ut iucitaret. Multa enim circa ha'C vcrba
excusaret se de hoc etiam, et sedit cum dicta sunt a circumstantil)us, tjuorum
aliis quo sedente ibi, alii qui audierunt
;
unum commcmorat Evangclista utuis, ut
ab aru-illa, iterum interrogavcrunt cum, alins aiiud, cum nou esset eornm princi-
ut dicit Matthaius. Vel unus piimo, ut palis intcntio ad hoc ;sed ad comuicmo-
dicitur hic et postea alii multi. Et sic randum vcii)a Pctri, et ostcndcudnni
negavit tertio. Unde subditur de tertia veritatcm cjus (juod Dominus dixerat
negatione Dixit iiniis ex servis poiitificis
: Pctro uudc in verbis i'ctri omnes con-
:

cofjnatus ejiis, ciijus abscidit Petrus auri- veniiint. Num. xxiv, 13: Quicquid Domi-
ciilam. Iste tcrtius testimonium pcrhi- nus dixerit, /i.vc loqunr.
buit, quia de visu : unde dicit Nonne : (1. Cousequentcr agit de signo comme-

ego te vidi cum illo ? Iterum ergo Petrus, morationis Christi uude dicit Et stntim : :

facto intcrvallo hora? unius, negavit, tcr- gfillns cnntnvit. molus virtutc divina, ut
tio. Nec refert si alii Evang-clista! dicunt mcdici cssct complcta i)ra'dictio,ct a^groti
tertiam interrogationem factam a pluri- couvicta prajsumptio.

LECTIO V.

1. Adducunt ergo Jesum a Caipha in jirretoi-iuni.

tiosas domos : ifa quod in alitiua parlc
Erat autem mane et ipsi non inlroierunt in pr;eio-
:

rium, ut non conlaminarentur, sed ut inanducar^ent eariim pra'scs hospitarcfiir et sic cst :

pascha. 2. Exivit|ergo 1'ilatus ad eos foras et dixit: sensus Adducu/tt Jcsum ad Caijj/ia/n,
:

Quam accusationeni adertis adversus hominem hunc?

Responderunt et dixerunf ei Si non esset hic male- scilicct ad dommn c.jus, ct hof i/i jj/-xto-
:

factor, non tibi iradidissemus eum.3. Dixit ergo eis riu/n. Vcldicendum, (luodmclius iii gra^co
Piiatus Accipite eum vos, et secundum legeni ves-
:

tram judicate euni. 4. Dixeruntergo ei Judiei Nobis :

Iiabetur Adducu/U Jesur/i a Caijj/ia i/i
:

non licet interticere (luemtiuam. b. Ut sermo Jesu prxloriuui : ct sic toUitur omnis tlubifatio.
impleretur, ([Uem dixit, sigaiticans (jua morle esset Tcmpus dcscribitiir Ernl aulciu//ui/iv: ;

rnoriturus.
iiam tauta erat corum nciiuitia, iit milla
1. agitur do assignationc Cliristi
llic iiitcrpoucrctur mora (itiiu occidcndiiui
(icntilibus. \ii primo tlicit Evangclista tradcrctit Pilato. .Mich. ii, Wv qui cn- i :

quomodo assiguatur pra^sidi sccuudo ; gitfitis i/iuliie, et opcra//ii/u //laiu/u i/i cu-

causa ejus a praisidc cxaminatur, ibi, hilihtis vcstris. l/i luce nu/tuti/ui fnciu/it
Et dixit : Quam accusaiumem a/fcrtis ad- dlud, quo/na//i co/itrn l)cu/n cst ma/ius eo-
versus /lomiiwm /umc? tcrlio (juomodo runi. Job xxiv, l \ : Mnnc pri//io surgit
ejus iunoccntia declarattir, ibi, Et /uvc /io//iicidn, i/itcr/lcit cgc/iu//i ct pnupcrc//i.
cum dixisset itcrum exivit. Circa priinuiu
, Scd cx hoc (iiKcsiio giavis insnrgit.
tria facit. Primo describit assiguationis .Nam tns alii EvangcIisliH (licuut, quoil
locum; sccundo tcmpus; tertio mo(Uim. circa principiiim noctis Dominus fuit lla-
Eocus (prKlcin, (]iiia in pi.ctoiiiim iiiitic : gcllatiis in dotno (!aipha', (•xaminatus
ct
dicit Adducuntnulcm Jcsum nd
: fii/j/unn ( ab co, cmn di.xil Euc. xxii, Gi> Dic tinlits :

inprxloriutn, ciiiod cst locus Jutiicii. rnde si tti es C/iristus : ct sumuio iiiauc (iuctus
et in exercitii ul»i crat tal)ernaciihmi piiii- cst ad Pilatmii. Joanucs vcro nicit, (juod
clpis consucvit pra^toriuin a|»p('ilaii ;
(liicliiscst ad Caiphaiii. .\d (|iiod diccii-
und(! hic domiis i^ra-sidis i^ra^toiimu ap- (Imu, (|iu»d si volmmis salvarc P.llcrain
pcllatiir. iKistram, (jiiod Caijdias primo vidit cuiu
Scd '
(luomodo ducitur ad Caipham iii (iiin csscf in doiiio .\niia' do iioctc, ct tuuc

pra'loriiiin ? Ad
diccnduni, (jiiod po-
(|uo(l pofiiit cxaminari ab co.
tcsf (lici, (iiiod Caiphas |tra'VciM'ial iii do- Scd adhiic (iiibiiim rcnianct dc Iioc (jiiod
miiui Pilati, iit ctim iiiroiiiiarcl dc tacto dicunt, (iiiod luil llagcllalus '
iii doiiio
Jcsu sibi pia'scutau(li niide eo oxcuiit»i : Caiplia-. l,tuod lolum solvilur sccuiidmn
cum Pilato iu pra'toiimu, assignatiis cst illiid (|nod habclur iii gra'co, soiliccl qiuui

ci Jcsiis. Vcl polcsl dici, qiioil ciim Caiphas durunl cuiii n ( nip/in in pr.vtnni iit «juia :

esset piiiiccps saccrdcliim, halicbaf spa- sccuudmn lioc a donio .\nn.f tnit >\^' iioclc

• Al. oiiiitliUir scd. Al. ilc liuc qiioii iiiit ilagcllutu». »

XX. ii
.i22 EVANGKLIIJM .KJANMS.
jultlnclus ad (loiiiiini flaiplia' : ulti fla^el- craut ad r.iirisli ocrisioiH»m quod uon ce-
lalus ot (•Nauunalus tiiit, (>l (lc luauu luit lchiavciuut itasclia dic suo scd iii so- :

a C.aiplia (lucliis iii lua-loriuui. (luciili dit!, scilic(!t luua dccimaiiuiuta.

Ct tum cont(iniiiia7'c/ifur, scd Htmandu- lludc dc hoc (Hcit L't 7ion co7itaiiwinrcn-
;

carcnt Pascha. l hi primo dcsiguatiir co- tur,scd ut //la/iducarcnt pasc/ia, qiioilpree-

riiiu vauasiipcrslilio, (|iiiaiiou iutroicriiiit ccdciiti dii; omiscriiut. Sed ncc hoc stare
iii pia'toiiiiiu ; sccuiith» 1'ilati ad cos revc- potcst (luia Nuiu. ix, dicilur, i\\iod si
:

roulia, obviam.
(jiiia e.vivit eis quis proptcr impedimenta nou potest ce-
Sed hocquod dicit (iiiautumadprimum, lehrare paseha dccimaiiuarla liiua primi
(Iiiod uoii iiilroicriiiif iit nou coiilauiina- mcusis, cclchrat illud uou siMiiiciiti die,
rcutur, hahct duhilafioucm. Dicuiit cuim scd luua decimaiiuarta mciisis sccundi.
alii Evangclista^, quod Christus captus i^t ideo dicendum est, secundum Hiero-

fuit in scro iu die c(Kna» et lunc crat : iiymum et Augustinum et alios doctores
pascha Luc. xxii, 15
. Desidcrio deside- : hitinos, quod dccimaiiuarta luua est prin-
ravi hoc pascha 77/a/iducare vodiscurn. Et cipium sohMnuilalis; scd paseha nou dici-
dc mane in crastino fuit ductus ad prffi- tur solum vespcra, sed lolum tcmpus
toriiim. Quomodo ergo ut ma/ul/icare/it septem dierum per quod comedehant
:

pasclia, cum csset in crastino paschaj ? azyma, qua^ dehehant manducari a miin-
Scd ad hoc quidam modernigrajci dicunt, dis. Undc (juia .liidan alicni judicis pra-
quod hoc faclum fuit decimaquarta luna, torio immunditiam contrahebant; ideo
quo Juda^i cclebrabant
et crucifixus eo die non introieniut in pra^torium, ut //o/i con-
pascha, dicentes, quod Christus una die ta/ni7iarc7itur,sedutma/iducare7itpascha,
pranenit pascha, sciens sihi imminere idestpanes azymorum.
occisionem in pascha Judaeorum, undc Sed attcnde impiain caecitatem quia :

celebravit pascha decimateriia luna ad timcbant contamiuari de homiiie gentili;

vespcram. Et hoc dicunt, quia in lege sed sanguiuem J)ei et hominis effundere
prajceptum est, quod a quartadecimaluna nou timebant. Isa. xux, 17 : Ve/ie/mnt
primi mensis usquc ad vigesimum pri- sfruct07'es tui dcstr/ie//tes te, et dissipa7ites
mum diem mensis, non inveniatur fcr- a te exibimt.
meutatumapudJudajos.Undedicunt,quod Consequenter ponitur Pilati ad eos
2.
Christus consecravit dcfermentatdcorpus reverentia, cum dicit Exivitergo Pilatus :

siium. ad eos foras ettunc Christum ab eis obla-

;

Sed hoc stare non potest propter duo. tum suscepit et dixit Q/ihm acc/isatio-
: :

Primo, quia nunquam invenitur in veteri affertis adversus ho/7ii//e7n hu7ic?\]h'\.

//C77i

testameuto quod ahcui hceret prffivenire ponitur Christi examinatio: ctprimoquo-

cclebrationem paschffi sed si haberet : modo examinatur a Pilato coram accusa-
impcdimentum, Hccret difTere usque ad toribus; sccuudo quomodo a se, ibi, I/i-
ahum mensem. Num. ix, tO Ho/no qui : troivit ergo, etc. Circa primum duo facit.
fuerit im77iimdus super a/tit/ia, aut in via Primo ponit Pilati examinationem se- ;

procul i/i ge/ife vesfra, faciat phase Do- cundo Uberalem ejus concessionem, ibi,
mi/io, me/ise secundo, g/tartaaecima die A ccipite cumvos, cic. C\vcii]}vimum\)r\mo
metisis ad ergo Christus
vesperatti. Cum ponitur ejiis examinatio secundo maU- ;

nil praitermiserit de observantiis legis tiosa Juda;orum responsio. Pilatus crgo

falsum dicunt, eum pascha praevenisse. videns eum Ugatum, et a tot ductum ad
Secundo, qiiia Marc. xiv, cxprcsse habc- damnandum dicit Quatti accusatio/iem
:

tur, quod Christus venit die azymorum affertisadversus hot7ii/ie/7i himcl Hespoti-
quaiido necesse crat occidi pasoha; et derunt, ct dixerimt ei Si non essct hic :

Maltha^us dicit XXVI, 17 quod \}r\mo die malefactor, t/o/i tibi tradidisset/ius eimi;
az/j//ioru77i accesserunt discipuli ad Jesum quasi dicercnt Xos cxaminavimus ciim,
:

dicenfes : Ubi vis paremus tihi comedere et jam condcmnatum tradi(Umus cum libi
pascha? Non ergo dicendiim cst quod jam puniciidum; quasi Pilato sufficeret
Christuspraevcnitpascha. Etidco Chrysos- corum judicium. Sed falsum dicunt, di-
tomus alitcr dicit scilicet quod Christus : centcs eum csse malcfactorem quia, ut :

lcgcm per omnia imjilcns, siio tcmporc dicifur Acfor. x, 38 Perfransiit bct/cfa-
:

pascha cclchravil, scilicct quartadccima cicndo, ef sanat/dootnncsoppressos^ adia-

luna ad vesperam; sed Judaei sic intenti bolo. Sed faciunt secundum iUud Psal.

• .\1. : •• oppressiones. »
 :

CAPUT XYIII. 323

XXXIV, 12, lietrif/uebant mihi mala pro autem potissime intcndebant condemnare
bonis. eum de hoc quod erat contra rempubli-
SedcontrahocestquoddiciturLnc.xxiii, cam. Infra xix, 12 (Jmnis qui se reqcm :

5, quod imponebant Christo multa cri- facit, contradicit Csesari. Miuht dicunt :

mina iinde dicebant Commovitpopuhim

; : Nobis non licet interfuere quemquani, sci-
per universam Judasam, incipie^is a Galilsea licet qui facit coiitrarempul)licam ; (juain-
iisque huc hicautem nuilum. Respondeo
: vis hccrct pro aliquo peccato lcgis, cujiis
dicendum, qiiod multo verba dixerunt Ju- judiciiim reservatum eis erat. Vel aliter
daei tunc Pilato, ut Augustinus dicit sed ; dicendum, quod aliquid non licet ahcui,
potuit esse quod primo hoc quod hic vel quia est divina lege prohibitum; et
ostendit Joannes, et postea fuit quod di- hoc modo non erat eis prohihitum; vel
cit Lucas. quia prohibiluiTi erat cis lege humana et ;

3. Consequenter ponitur liberalis con- liocmodo non hcebat cis interncerc quem-
cessio Pilati, cum dicit : Accipite eum vos : quam quia Jam residebat hajc potestas
,

et primoponiturPilaticoncessio secundo ; apud praesidcm.

Juda^orum recusatio, ihi, Dixemint crgo ei Sed tunc remanct qua^stio quia lapi- :

Judcsi; tertio recusationis ratio, ihi, it daverunt Stephanum, Actor. vii. Sed ad
sermo Jesu impleretur Dicit erge Accipite . : hocrespondetChrysostomus, quod Juda'is
eum vos, volens eis praestare gratiam. Sic conccssum erat a Romanis qiiod uteren-
ctFehx dixit Paulo
'
Si vclis judicari : tur legihus suis uiide (piia [lOMia lapida-
:

apud Judseos Actor. xxiv. Vel hoc dixit

: tionis erat inflicta pcr legem, ideo con-
arguens eos nam ipsi examinaverant,
: cessa erat eis a Homanis. Scd mors crucis
et condemnaverant unde volebat quod : in legc exprohabilis erat. Deut. xxi, 23 :

qui condemnaverant eum malefactorem, Maiedictus omnis qui pependit in iujno. Et

darent sententiam quia, ut dicitur Ac-
: ideo hoc genus mortis non erat eis ser-
tor. XXV, 10, No7i est consueludo lionmnis vatum. Juda'i autein ex sua malilia noa
damnare aliquem hominem, priusquam is erant contenti si Christum lapidarent scd :

qui accusatur prxsentcs habeat accusato- voleiiant cum mortc tnrpissima condem-
res, locumquc dcfcndcndi accipiat ad nare, ut dicitur Sap. ii. l*]t ideo nunc di-
abluenda peccata. Et sic est sensus Nos- : cunt Non licct nobis inter/icerc qucm-
:

trumjudiciumpetitis; sed voseum accipite quam, scilicet mortecrucis. Veldicendum,

et damnate secundum lc</em vestram ego : qiiod Stephanus fuit lapidatus in magis-
autcm ncquaquam taUs Judex cfhciar. tratus mutatione ct tiinc mnlta illicita
:

Scd Ju(la'orum recusatio ponitur

\. usur[)antur, (|ua' noii riereiit iii [)i'Ovessu
consequenter il)i, Dixcrufit erfjo ei Judoii temporis.
Nobis ?ion licct interficei^e quemquam. 5. Ralio recusationis subilitur ciim di-
Scd contra. Exod. xxii, 18, dicilur : cit, Ct sermo Jcsu impleretur ut ly ut non :

Maleficos non paticris vivere. Jcsum autcm referatnr ad iiilcnlioiiem Juileoruni, sed
mahificum r(;putabaut. Sed, secundum ad dis[iositioiuMn divina' providcnlia'. Jc-
Augustinum, dicunt Nobis non licct in- : siis enim dixit, Matth. xx, i|nod occidcn-

terficerc quemquam, in dic fcsto ; alio au- dus erat a (i(Mitiliiis, rt criiciligendus, tra-
tem tempore sic. Vcl, sccuiuhim Chrvsos- ditiis tameii Jmheis. Kl ideo ut istnd iin-
tomum, Jii(la'i amiscrunt iniiltum {]{' po- [ilerctur, i[)si nohici-nnt cnm Jndicarc ot
testah; Judiciuin (h; pcccato contra
: (iiiia occidcrc.
rempulilicam non pertinehat adeos; ipsi

LECTIO VI.

1.Inlroivit orj^o iteriiin in pr.i'lt)rium rilnlus, ct

vocfivit .losum, ct dixitei: Tu »'s rox .ludioorum f
2. Rt'S|i()mlit .Jesus ; A t(Mnt'ti|iso lioc dicis, iin ulii
dixeruiit iil)i dc luef ;i. Kespoiidit 1'iIhiu.s: Numtiuid
ego Judicus sum? Oons tuii el ptinliticcs tiii Iriitli-
tlerunt tti mihi. tOiiid lecisli ? 4 Kespoudil Jesua : V,UIII lltii: lllAi:^^ii, ii.-iiiiii «TAiii,
Ref^iuini meuni noii est tle hoc muiido. T). .Si ex htic eis : Kki> iiullam invenio in co cau!»atn. K>i «ui^m
nuindo esset re^'iiuin nieum, mmisiri inei utii|ue tlc- coiiHuetiitio til unum tlimillnin vol>i« iii |>n-chii :

ceiliirent, ut non irnderer Jiitliein. (i. Nunc nul»in vultiH er^'o tliiniltnm vohii re^vm Jiidworumf cl«-
regnuni ineuin non esl hinc. 7. Dixit ei it;i(|ue 1'ilii- innverunt rur.Hiim oninos diceuict : Non hunc, tea
H;ir!ilil'nni. Krat aiitein llnrnhbiit lnlro.

» Forle : Feslus, Aclor. ILi, 1» cl 10.

 :

:{i4 EVAWtJELIUM JOANNIS

I . Siipra posita esl cxamiiiatio (jua I*i- .'{. (loiiscqiicnter ciim dicit, Jtes/iondit
hiliis cxamiiiaN it lirisliim coram accusa- I Pi/r/tus, etc, njsponsio Pilali.
poniliir
tiinliiis hic aiilcm i»(iiiit Kvaiii^^ciista (|ii()-
; Scd (iiiare sic njspondct ? Ideo scilicet
modo IMIatiis oxamiiiavit Cliristum apiul (liiia Ddininiis (jua-sivit ab co an a semet-
siMpsum. Kvaiigelista agit tle
VA iiiMuo ipso hoc dixissel. Et ideo Piiatus osten-
iiitcrro.uMlioMC Piiali cxamiiiaiitis se- ; dit (]iio(l 11(111 pertiuebat ad eiim qiiaTcre
ciiiido (lc rcspoiisioiic Ciiristi oxaminati, aii essel rcx Judaiorum, sed jiotius ad

ibi, HcsjioiuUt Jcsus J{c(/niff)i mcum Jion : JikUpos, quorum se regem dicebat; daiis
esf ilc hoc mundo. (aiTa primum (iuo facit. I)er hoc intelligere quod ab aliis hoc sibi
Primo propoiiit Pilati iiiterro^atioucm, (licebatur. Et ideo subdit : (iens tua et
scciiikIo iiitcrroi^atioiiis caiisaui, seuexa- jtunfificcs fui tradidcru/it tc i/iihi, hanc sci-
uiiiialioiicm, ilii, licspondit Jcsus : A tc- licet accusalionem adversiim te dicentes.
mctipso hoc dicis? Circa primum scieu- Et dicit, (jcjis tua, quiaex Juda?is, secun-
(liim, (]uod Pilalus ut justus judex, ct dum hominem, natus erat. Ilier. xx, 10 :

(iinnia ex^iuisite pertraclaiis, uon statim Audivi cjii/)i co/itume/ias jnu/forum etter-
ac(iuievit aecusalioui poutificis. Kxod. rorcs iJi circuiti et fjcrscquimi/ii cuni, ab
xxiii, 2 scqucris turbam ad facien-
: yon ojjiJiibus viris cpd erant pacifci mci. Mi-
dnm jnalum^ nec in Judicio p/urimorujn ch*ae vii, G : Jjiijnici hojjiijiis, dojjiestici
acr/uicsccs scntcnfix, ut a vero devics. Sed cjus. Et dicit, Pojififices; quia quanto ma-
ijitroivii iterum in prcCtorium, cf vocavit jores eraiit in potestate, tanto potiores
seorsum, eoquodmaguam
Jcsujji, scilicet in crimine. I Esdrai ix, 2 : Majius prijici-
de eo habebat suspicionem. Ideo autem /)ujn etmagistratuum fuit iji trajisgres-
Clu'istuin ad se vocavit, ut exquisilius sione hac pri/Jia. Hicrem. v, 5 : Ibo ad
omuia limarelur, et Christus quietiusres- optijjiafcs, et /oquar eis : ipsi e/iim cog/io~
ponderet, amoto strepitu Judeeorum. Job vcru/if vias Do/Jiini, ef judiciujji Dci siii :

xxix, 1() : Causam quam ignorabam, di- et eccemagishi confrege/^ujit jugum., rupe-
ligcjitissijne invesfigabam. Et tunc dixit runt vijicu/a. Si ergo ipsi tradiderunt te
ei Tu cs rex Judasorujnl Ex quo patet,
: mihi, fiuid fccisti? quasi dicat non est ;

ut Lucas refert xxii, quod Juda^i hoc ^

crimen ei imposuerant hcet Joaunes di-
cat tantum Si Jion esset hic malefactor,
jion tibi tradidissejnus eum. Et muUa aha
crimina ei objecerunt sed hoc magis te-
credcndum quod tradidisscnt te mihi nisi
; pro magna causa.
: 4. Rcspo/idit Jesus, etc Hic ponitur
responsio Christi. Et primo removet sus-
: picionis de regno siio lalsitatem secundo ;

tig-it cor l^ilati, et ideo de hoc solo eum astruit veritatem, ibi, Dixit ifaque ei Pi-
interrogat. Matth.xii, 34 Ex abundantia : /afus Ergo Rexes tu'? Circa primum duo
:

cordis os loc/uitur. facit. Primo excludit falsam suspicionem ;

Conseqiienter cum dicit, Hcspondit

2, secuudo adhibet signi probationem, ibi,
Jesus, etc, pouitur iuterrogationis exa- Si ex hoc j/amdo esset regjiujji meu/n, jjii-
minatio et primo ponitur Christi inter-
: jiistj'i mei utique decertarent, ut jioji tra-

rogatio secundo Pilati responsio, ibi,

; dcrcr Judxis. Falsam suspicionem remo-
IVu/nquid cgo Judxus sum ? Dixit ergo : vct, diceiis Jicg/iw/i jneu//i /iO)i est de
: ]*,

Jies/jondif Jesus, versa vice interrogando : hoc jjiu/ido. Quod male intelligentes Ma- \,'
A tctncti/)so hoc dicis'? Ubi sciecdum est, uichaM, dicebant esse duos Deos et duo
quod duphci ex causa hoino interrogat. regna; scilicet Deum honum, qui habet
Qiiando(]iie iit sciat rem quam priusigno- regnum suum in rcgione lucis et Deum ;

rabat; et sic discipiilus interrogat magis- malum, qui habet regiium suum iii re-
trum quandoqiie interrogat de re scita,
: gione tenebrarum; et hanc dicebant esse
iit sciat responsionem de quo iuterrogat; hiinc miindum, quia omnia corporalia di-
et sic magister intenogat discipuhim. cebant esse tenebras. Et sccundum hoc
Sed Domiiiiis scicbat el id de quo ipse in- sensus est Rcg/iu//i j)icu)n )i0)i cstdchoc
:

terrogabat,et illiid (|uodresponsuruserat; jjnDido; quasi (licat : Dominus Pater, qui

et ideo non interrogabat quasi ignorans : bonus ego non habemus reguum
est, et
quia ojnnia nuda ef a/icrta swit oculis ejus iii regione tenebrarum.

Ilcb. IV, I.'}, sed iiilerrogat ut sciamus Sed contra hocest quod diciturin Psal.
quam opinioiiem lialiebaut Jiida^i et (len- XLvi, 8 Quoniani rcx omjtis forse
:

tilcs, ac simiil de illo regno iustruamur. Dcus. Et iteruin Psalm. cxxxiv, (i : 0))i-

' Al. deest : • quod. »

 ;

CAPUT XVIII 325

nia quazcumque voluit Dominus fecit in sent eum eripere de manibiis Judaporiim 5

ccelo et in terra. Et ideo dicendum, quod sed Dominus eripi noluit. Mattli. xxvi»
hoc dixit Cliristus propter Pilatum, qui 33 : A71 7X071 possum rogare Pafrem 7neum->
credebat Christum affectare regnum ter- et exhihehit mihi pjlusquai7i duodcri/n lc
renum, quo corporaliter, sicut et homines giones Angelorum?
terreni, regnaret; et per hoc csse morte G. \7i7ic aute7n regnum meum 7W7i est
plectendus, quod illicitum afTectavit re- hinc. Scilicet quia non quaM-it tales mi-
gnum. nistros, concludit qnod reg7tu77i sutt/ti 7ton
Sciendum est autem, quod regnum est hi7ic ; idest, non habet principiuni de
quandoque dicitur ille populus qui regnat, hoc mundo est tamcn hic, quia ubique
;

quandoque ipsa regia potestas. Primo est :atfingit cnim a nne us(}ue ad fi-
i

ergo modo accipiendo regnum cxponit nem fortiter, omiiia suavi-

ct dis[)onit
Augustinus, et dicit Regnum meum^ : tcr » Sap.
: viii, 1. Psal. 11, S Postula :

idest mei
fidelesApoc. v, 10 Fecisti
: : a me, et daho tihi (jcntes hereditatem
nos Deo nostro regnum, 7ion cst de hoc tuam, et possessio7tem tua77i ter77iinos
mundo. Non dicit Non est in hoc mundo:
: terrse. Dan. vii, 1 4 Dedit potesfafe77i et :

supra XVII, M Et hi in mundo sunt

: : ho7torem et reg7tU77i et 07n7ies popttli, fri- ;

sed Non est hoc mimdo, per affectum et bus et lingiix servient ei.
imitationem, ereptus quidem per gratiae 7. Dixit ei itaqtie Pi/atus, ctc. Ilic Do-
electionem, Sic enim nos Deus cruit de minus manifostat vorifatem do rcgiio
potestate tenebrarum, et transtulit in suo quod sit. Et primo ponifur manifos-
regnum caritatis suae. Chrysostomus tationis occasio sccundo ipsa manifes- ;

autem exponit accipiendo regnum se- tatio, ibi, Respondit ei Jesus, ctc. tertio ;

cundo modo et dicit Rerjnum meum,

: : manifestafionis cfrcctus, ibi, Dixit ei Pi/a-
idest potestas mea et auctoritas, qua rex (Jtdd est veritas'? Circix primum soien-
ttis,
sum, non est de hoc mundo idest, non ; dum, quod Pilafus ex supradictis vorbis
habet originem ex causis mundanis et Domini, intelligens quod regnum quasi
elcctione hominum, sed aliunde, scilicet carnalc et longinquum essct de parfibus
ab ipso Patre. Dan. vn, di : Potcstas ejus, illis I Corintb. 11
: i Ani77ta/is ho77io I :

potestas geterna quee non auferetur, et re- 71071 pe7'cipit ca qttx sttnt spirifus Dei :

gnum ejus quod no7i corrumpetur. anbclavit ad veritatcm scicndam ot ideo ;

5.Hic adhibet signa evidenlia ad pro- inquit diccns ; E7'go rex es /M?Scilioet
bandum quod regiujm ejus non est de et Dominus.
hoc mundo et primo ponit signum
: 8. Consoquonfor rcspoiidcns dioit Tu :

secundo concludit intcntum, ibi, Xn/ic dicis qtiia rcx st(77i ego. Ibi primo so cssc
autem regnum meum non est hinc. Circa confifcfur rcgcm socundo sui rogni ;

primum seiendum est, quod qui habet osfondit rafionem. ibi, Ego in hoc natus
regnum terreuum, sive juste sive vio- st{7n t(t testi77to7tii(77i perhiheam rcri-
lenter, oportet quod habeat socios et /«//;tcrtio insinuat supra quos rognat,
ministros, per quos in potestatc fulciatur. ibi, Onttiis qui cst cx veritate, audit vocetti
Cujus ratio est, quia non cst potcns per 77iea77i. Circa primum soiondiim ost, quod
seipsum, sod per minisfros suos. II Uog. Dominiis ad (iu;osfioii(MU rospondtMis dc
in, 1 l'acta cst longa amcertatio intcr
: rogno, ita rosponsiouom siiam toinpora-
dornum Sard et i^iter domum David : vil ut noo manifostc conlitorotur sc esse
David proficie7is et se77\per seipso rohus- rcgom, nim rc.x non esset co modo cjuo
tior, do77uis autC77i Smil decrcsce^is quo- Pilafiis intoHigobaf noo nogarof, oum ;

fidie. Sed rex siqjornus, (|uia potons s^irilualifor (>ss«»f llox Uoguin. Dioit
cst per seipsum, S(U'vis suis potontiain (M^"o : /K diris quia rrx si(7/i rgo, soilioel
tribuit idco non indigot ad rognuin
; oarnalitor, so(Miii(lum (|ii(MU modiiiu rox
suum miiiistris. Kt idoo dioit, (juod vv- non siiin, rox siim ogo.
sod alio modo
gnum suuin non ost (l<; hoc iniindo : Isa. xxxii. \ Errr i/i Justitia regnnbit
:

quia si cx hoc 77iioid() essct rrtpuitu rrr, pntirtprs i/i judiriD prxcrunt.
meton, 77ii7iistri ufique 77ici decertare^it, ut \). .Modiiiu aiit(Mn ot rafionoin ropni siii

71071 tradcrcr Judxis. llndo ot Potriis vo- ()st(Midit (lioons Eqn in hoc natus snm,:

lcns dcoortar(^ pro Cbrislo, nou adviMto- rt ad hor rrni iti tUK/u/u/n ttt fraftt/ioniut/l .

bat sc dc hoo nuindo non osso supra : prr/it/tcani rrritafi ; (jiiod ilii[tlioitor ox|io-
codcni. Ilab(!bal taiuon Doiuimis aUos nitur. Pno modo, sooiindiim .^iigus-
luinistros, scilicet Angclos, iiui poluis- tinum, ut rognum Cluisli .sinl tUleles,
 :

320 KVANGRLIUM JOANNIS.

siciil (lirtiim est siipra : et sic Cliristiis f/ui tiudivit a Patre ct didicit, vcnit ad
siipcr lidchvs rcf^^-nat ; et ad hoc veiiit iii iitc. audiat vocem
S(Mi uiid(! h(K- houiini ut
inuiiduin ut (•011^'repaus sil)i tideles, re- meam ? Inde scilicct (]uia est ex veritate,
Kuum sibi aeciuirat. Luc. xix, 1 IJomn : qua? est Deus.
(juidnm fi()/n7is abiit in rcfjionem loiif/in- Sed cum omnes sint ex Deo, omnes
(jiKtm ncciperc. sihi rcf/nton. Kt sic est sunt ex veritat(! (.'l au(hunt vocem ejus.
seusus /syo in /ioc, idest ad hoc, )iatus
: Respondeo dicendum, quod aUqui sunt
stim, nativitate sciiicct carnali. Kt hoc ex Deo per creationem, et sic omnes
cxponit diceiis Kt acl/toc veni in mun- : sunt a Deo. Dicuntiir eliam aliqui esse a
<htm, carnalifer nascendo sic enim : D(U) per afrectum et imitationem unde :

venit in mimdum (ialat. iv, 4 Misit : : supra VIII, 47, dicitur Ex Deo non estis, :

Deus Filium stium iti mundutti : ut testi- scilicet secundum atrectum, sed per
monium por/iibeam veritati , scilicet creationem estis. Ille ergo audit voccm
milii, (lui sum veritas : supra vii : Et si credendo et amando, qtii sciUcet est ex
tcsfimonium pcr/tibeo de mci/iso, vertim vcritate; idest, qui accepit hoc munus ut
est tcstimonium meum supra vin, 14. : veritatem amet.
Kt iiKiuantum manifesto me veritai.em, Sed attendo, quod non dicit Omnis :

iutantum regnum mihi paro. Uoc cnim qui audit vocem, est ex veritate quiase- :

non p(jtcst ficri nisi per manifestaliouem queretur quod ideo essemns ex verifate
veritatis, quam manifestationem noa quia credimus cum tamea ideo creda-;

decebat fieri nisi per me, qui sum hix. mus quia sumus ex veritate, inquantum
Supra I, 18 Unif/enitus, qui est in sinu
: scilicet accepimus donum Dei per quod
Patris. i/)se enarravit. Ileb. xi, 3 Qtix : credimus et amamusveritatem.Kphes. 11,
cum inifium acce/)isset enarrandi /)er Do- 8 : Gratia salvati cstis pcr fidem, et hoc
minum, ab eis qui audierunt, confirmata non ex vobis Dei enim donum est. Phil.
:

est, contcstante Dco siqtiis et portentis et I, 29 Vobis datum est non soltim ut in eum
:

variis virtutibus ei Spiritiis sancti distri- credatis, sed etiam ut pro illo patiamini.
butionibus. 11. Ponit responsionis effectum : in
Alio modo exponit Chrysostomus sic : quo datur intelUgi quod Pilatus propulsa
Tu quaeris si rex ego sum et ego dico ; suspicione regni terreui, ac intelligens
quod sed potestate divina quia in
sic :
; Christum Regem esse in docfrina verifa-
hoc natus sum, nativitate * aeterna a tis, cupit veritatem scire, ac effici de
Patre, sicut Deus ex Deo, ita rex ex rege. regno ejus unde dicit Quid cst veritasl
: :

Psal. II, 6 : Ego autem constituttis sum non qua^rens quae sit definitio veritatis,
rex. Kt subdit Ego /lodic fjcnui te. Sed : sed quid esset veritas cujus virtute de
quod addit, Ef ad /loc veni in muitdum, regno ejus efficeretur: dans per hoc in-
non ponitur expositive, sed inteUigitur telUgere, quod veritas mundo incognita
de nativitate temporah quasi diceret ; : erat, et fere ab omnibus evanuerat, dum
Etsi sum rex aeternus, tamen ad hoc veni increduli essent. Isa. lix, 14 Corruit :

iii mundum, at testimonium per/tibeam veritas in plateis, et sequitas non ^potuit

veritati; mihi -
scihcet, quod sum rex a ingredi. Psal. xi, 2 : Diminutx sunt verita-
Deo Patro. '
tcs a filiis /lominum. Sed Pilatus respon-
superquos regnet. Ubi
10. Hicostendit sionem non expectavit.
notandum, quod supra x, dixit se pasto- Kt ideo quantum ad hanc quaesfionem
rem, et subditos dixit oves, quod idem sciendum est, quod dupiicem veritatem
est quod hic dicit se regem et subditos invenimus in Kvangelio unam increa- :

reguum quia eadem : ad et proportio regis tam et facientem et haec est Christus ; :

subditoset pastoris ad oves et sicut nastor : supra XIV, 6 Ego sum via, veritas et vita
:

pascit oves Kzech. xxxiv, 2 Notinc^grcges

: : aliam factam supra i, 17 Gratia et ve-
: :

pascuntur a /)astoribus ita et rex siis- : ritas /)er Jesum C/trisfum facta est. Veri-
tentat subditos. Kt specialiter inter aUa tasenim de sui ratione importat commen-
dixit ibid. 27, Oves mex vocem meam au- surationem reiad infeUectum. Intellectus
ditint, unde
et liic dicit Qui est ex veri- :
autem dupliciter comparatur ad res. Quia
tate, aufiitvocem meam, non solum ex- quidam mensura rerum existens, iile
ut
terius, sed credendo interius et amaudo, causa rerum quidam au-
scilicet qui est ;

ac opere implendo. Supra vi, 45 Omnis : tem mensuratus a re, iUe scilicet cujus

' Al. : € necessitate. » — • Al. : « liinc.

 CAPUT XVIII. 327

cognitio causatur a re. Non ig-itur cst vo- posse compescere et postmodum quie-
ritas in intcUcctu divino quia ipse ndx- tius difficilis qua'stionis rcspousionem
quaturreljus, sed quia rcs ipsi divino in- audirc, iterum exivit ad Judxos\ et pro-
tcllectui ada'quantur. Sed in intellcctu ponens Christi innocentiam, dixit eis :

nostro ideo est veritas, quia ita intcllif,''!^ E(/o nullam invcnio in eo causnm, scilicet
res ut rcs se liatjcnt. Et sic vcritas in- mortis Pet. ii, 22
: I Qui ijcccatuni :

creata et intellectus divinus est veritas non fecit. Et tamen si essent ali(iua
non mcnsurata nec facta, sed vcritas in eo, ego, apud quem residet potestas,
mensurans et faciens dupliccm vcrila- et praicipue judicandide his quai contra
tcm unam scilicet in ipsis rei)us, in-
: Uegcm fiunt, volo eum liberare et ab-
quantum facit cas sccundum quod sunt solvere unde dicit Est autem consuc-
: :

intellectu divino ; et aliam quam facit in tudo ut unum dimittam vobis in pascha.
animabus nostris, quaj est veritas mcn- Ubi primo offort Cbristi absolutionem ;

surata tantum et non mcnsurans. Et indc secundo ponit Evangclista Juda»orum rcs-
est quod vcritas incrcata intcllectus divini ponsionem. Sciendum cst autcm, (juod
appropriatur qui est ipsa conccptio
Filio, hanc consuetudiuem introduxit Pilatus,
divini intellectus et J)ei Verbum. Veritas velaliipraisides Romanorum, ob favorcm
enim conccptioncm intellectus conso- populi. Et idco sccundum banc consuctii-
quitur. dincm volcns eum dimittcrc, dicit Vnl- :

12. Deinde cum dicit, Et cum Jioc di- tis ercjodimillam vobis l\etjcm Judxorum ?
xisset, iterum exivit ad Judaeos, agit de Non hoc quasi invenerit cum culpa-
dicit
sententia Pilati in Christum et primo ; bilem de regno Judaiorum: sed ut exag-
declarat ejus innocentiam secundo in- ; gerarct ' ipsorum malitiam quasi dicat ; :

tentat impcndere misericordiam, il)i,

^
Etsi si Kcx Ju(laH)rum quod ad vos ju-
'

Est autem consuetudo ut umun dimit- dicare non pcrtinet, sed ad me tamen, ;

tam vobis in pascha, Sciendum est au- si vultis, dimittam eum vobis. Sed ipsi
tem circa primum ,
quod Pilatus, ut Jud*i clamavcrunt rursum omnes dicen-
dicit Augustinus, volcljat libcnter Cbris- tes : Xon hunc, sed liarabbam. Et ut Ju-
tum liberare ; et dum (lua^sivisset a da^orum malitiam ostendat, statim sub-
Christo, Quid est veritas ? subito venit illi ditejus, quem liberari pctebant, crimen,
in mcntem quomodo per quamdam con- diccns Erat autem liarabbas latro.
:

suetudinom Christum lilxu-are potcrat Isa. 1, 25 Principc^; tui in/idc/es, socii

:

qua solet eis dimitti unus in |)ascha ct : furmn. In hoc implctur illud Hicr. xu, 3:
ideo responsionem nou expectans totali- 1 4 :Facta est mihi hxreditas mea quasi
ter, contulit se ad hoc procurandum ct : leo in silva. Act. in, 1 '(
: Justum et sanc-
ideo dicit, Et ciim hoc dixisset. Audiebat tum ne(jastis, vt pctistis virum homicida/n
.luda^orum tumultum et credens se illuui ;
donari vobis.

*
Al. impedire. »
« - Al.— « sed exagge- « quasi sit rex, etc. « item • quasi etsi sil. »

larel :
:

o item « .sed ut exaggeraverat. » ' Al.:

:

—

CAPUT DECIMUMNONUM
1. Tuncapprehendit Pilatus Jesum et flag-el-
erg-o
lavit. '2. ()lectentes coroniun de spinis,
\ii i"ilii»*s
inii>osuerunt capiti ejns, et veste ])urpuieii ciicum-
deaeriint eum et veuieliaut ad eum et dicebant: Ave
; h(niorcs quos ei exliibucrunt
Rex Judseorum: 3. Et dabant ei alapas.
Siipra proscciitns cst Evangelista de
I .
his (}ua' Cliristns passns cst aJiidans; liic
proscqnitnr dc his qua^ spccialitcrpassns
cstaiicntiUbns raqnibus qnidcm triapas-
sns est, sccnnthim quod ipsc pra'dixcrat,
Matlh. XX, ct Lnc. xvin, 32 Tradetur cnim
(ienfi/tusad illudendum el flaxjellandum et
crucifigendum, ctc. Primo ergo Evauge-
lista a^it dcChristi nagcllatione; secundo
de cjus ilhisionc, ibi Et milites plectentes : quantum ad coronam, qnia rcgcs consue-
coronam de spinis, imposucrunt capiti
ejus; tcrtio de ejus crucitixione, \b\,Exi-
vit itcrum Pilatus, ctc. Dicit crgo Tunc
erqO; idcst post chimorcm omninm, ap-
prehendit Vdatus Jesum ct flagellavit, non
(juidcm propriis manibus, sed permiUtcs
et hoc ideo ut JudKi satiati ejns injuriis,
mitigarentur ct usque ad ejus mortcm
sa?vire dcsistercnt. Naturale est enim ut
ira qnicscat, si vidcat cum contra qncm
irascitur humiliatum et
Philosophiis In Rhet. Quod qnidem vcrum
cstiniraqna^qna'rit uocnmcntnm proximi
cnm mcnsnra, scd uon in odio, qnod to-
taUter qnanit cxitium cjus qui habetur
o(Uo. fc^ccli. XII, 16 Inimicus si inveniet : Spinas et tribulos germinabit tibi, etc.
tonpus, non satiahitur sanguine. Isti au-
tem cx odio movcbantur acl Christum, et
idco flageUatio non sufficiebat. Ps. lxxii,
I 4 : Fui flagcllatus tota
corpus mcum percutientibus.
Sed nunKiiiid hicc iutcntio Pilatum cx-
cusat a flagcUationc? Non qui(U;m (juia
iii omnihus qna? sunt per se mala, nullum
eorum potcst fieri totaUter bonum per
l)oniim pcr boiiam intcntioncm affligcre
aiitcm iunoceiitcm, et pra'cipuc Dei Fi-
Hum, est maxime per se malum; et ideo
nnUa intcQtione excusari potest.
1 Al. : " (iomus. »
.
LECTIO I.
2. Et ynilitcs plectentes, etc. Ilic agitur
dc iUnsioue et primo (juantum ad falsos
:
secuudo :
quantnm ad vera opprobria quae ei intu-
lcrunt, ibi, Et dabantcialapas, etc. Exhi-
bcbant autcm ci falsos honores, vocanles
eum regcm per quod aUudebant accu-
:
sationi Jndwornm, (jni dicebant quod ipse
faciebat se regem Judaeorum. Et ideo tri-
plicem honorcm rcgis sibi exhihebant,
: scd falsum. Primo quidcm quantum ad
illusoriam coronam secnndo quantum
;
ad ilhisoriam vestem tertio quantum ad ;
iUusoriam solutionem. lUudunt ergo ei
verunt.anro coronari. Eccli. xlv, 14 Co- :
rona autcm aiirea super caput cjus. Unde
: et de 60 in Psal. xx, 4, dicitnr Posuisti :
in capite ejus coronam de lapide pretioso
Sed militcs plcctentes coronam de spinis,
: imposucrunt supra caput ejus, illius scili-
cet qni suis estcorona gloriae. Isa. xxviii,
1 o In die illa erit Dominus
: exercituum '
corona glorise et sceptrum cxultationis re-
siduo populi sui. Et convenienter de spi-
punitum, nt dicit nis qiiia per eas removit spinas pecca-
:
torum, quae pungunt remorsu conscien-
tia3 Hier. iv, 3
: Novate vobis novale, et
:
nolitc sercre super spinas et spinas poe- :
naUtatum qnae affligunt Genes. iii, 18 : :
Sed numquid hoc faclnm est mandato
pra^sidis? Chrysostomus dicit, qnod non;
sed miUtes pecunia corrupti hoc ad gra-
die. Isa. l, 6 : Dcdi tiam Judaicam facicbant. Augustiuus au-
tem dicit hoc esse factnm mandato vel
pcrmissione praesidis, ut scihcet magis
: Judaeorum odia saturarentur, et facilius
eum eriperet.
Secuudo iUudnnt ei qnantnm ad vestem :
: nnde sequitur Et veste purpurea circum-
:
dederunt eum, qnae erat indicium regiie
dignitatisapudRomanos. Unde Mach. viii I
dicitur, quod tempore illo qnando Romani
 CAPUT XIX. 329

consiiles dominabantur '

nulliis corona II Keg. xvi, IG Chasi vadeus ad Ahsa-
:

aul purpurautebatur. l*er hocautennquod lonem, dixit : Salve rex, salve - rex. Mys-
pur[)ura circiimdederuut eiim, impletur tice autem ilU illiisoric flhristum sahitant
illiid Isa. Lxui, 2 Qaare ercjo ruhramcst : qiii eum (;oiifilciiliir ore, factis autiMu ne-
vestimentam tiium, el vestimentq taa sicut gant, Matth. vii,
I :2l }son omuis qai
:

calcantiam in torcalari? Simiil autcm ct dicit mihi, Domine Domine, intrahil in

pcr liocsig-nificatur passio martyrum, qua rerjnum cn-loram.
totus corpus Christi, idest Ecclcsia, rubri- ;{. Consc(iucn!er opprohria quae ei in-
catur. tulerunt dicit Et dahant ei alapas: ct hoc :

Tertio illudunt ei quantum ad saluta- idco, ut ipso opere ostenderent illusorium

tionem unde venit^ntes ad eum dice-
: esse quod ei talem honorem exhihehant.
bant : Ave Rex Judieoram. Consiietudo Isa. I,, 6 (ienas meas dedi vellentihw^.
:

autom tunc erat, sicut et modo est, ut ho- Mich. V, 1 Percusserunt maxillam Prin-
:

mines euntes ad regem, eum salutarent. cipis IsraeL

LECTIO II.

1. Exivit ergo iterum Pilatus foras, et dixiteis: unde dicit : Exivit erf/o itern/n Pilatus,
Ecce adduco eum voi)is foi-as, ut cofjiioscatis ijuia
imllam invenio in eo causam. Exivit eruo .Jesus |)or- scilicet a [ira^torio, rf di rif ris, scilicct .Iii-

tans spineam coron am, et ])ui-|)ureum vesiimenium. dffiis expcctantihus Ecce adduco eu/n vo- :

Et dixit eis, Ecce iiomo. 2. Cum ergo vidisseiU eiim

PoiitiHces et ministri, clamal)ant, riicentes Ouci- :
his foras; et hoc idco ut cog/toscafis quia
fige, crucifige eum. 3. Dixit eis Piiaius Accipite : nulla/n i/ivenio iii eo ca/isam, scilicet mor-
eum vos, et cruciti^^ite ego enim non invenio in eo ;
tis. Ouare ergo tur[)itcr tractasti, im[»ic
causam. 4. Responderunt ei Judioi Xos iegem hal)e- :

mus, ei secundum legem debct mori, quia Eiliiim IMlate, sine caiisa ? Scilicct in^ .ludaM crc-
Dei se Ciim ergo audisset l^ilatus liiinc ser-
fecit. .'').
dant quod oh favorem ciim diinif tam. niia-
monem, maKis timuit. Et uigressus est prictorium
iterum, et dixit ad .lesum Ilii.le es lu ? .Jesus aut mu :
lisenimfavor pra^statiir ci cui lot iiife-
responsum iion dodit ei. Dixit er^ro ei l'ilatus Mihi :
runtur fhigella? Vel ideo iit Iutc cjiis lu-
iion lo4ueris ? Nescis i|uia potestatem liaheo cruci-
figere te, et potestatem liaheo dimiltere le ? Respon-
dihria inimici lihcnlissimc vidcrcnt ut :

dil .Jesus Non liaheres potestitem arlversum me

: ultcrius sanguincni iion sitircnt (|uasi ;

ullam, nisi tibi.datum esset desuper. Propterea ijui

me trarlidit tihi, niajus i)eccatiim hahet. Et exinle
dicat Si reiis esset
: mortis, ita condem-
quaerebaat Pilatus dimittere eum. narcm ciim sicut flagellavi. Fortassis ta-
men arK[ua contra lc.Lrcm. pro|)-
icvi.i fccit
\. Ilic Evangchsta de Christi cru-
agit tcr (]iia' flay-cllafioiKMii taiilum [)romcriiif,
cifixione primo ponit ipsam cruci-
: et non aufcin niortcm. Sccun lo ponitiir
fixionem; sccundo addit de ejiis mortc, Christi manifcstatio, cf lioc facto uiide :

ibi, Postea sciens Jesus quia omnia consum- dicit Exivif cnjo Jcsus porfans spi/ioam
:

mala sunt, etc; tcrtio dc. S('pullura, ihi, roroua///, rf parp/irr/in/ rrsfi//irnfuni, clc.
Post hsecro(javit Pdalum Joscpah Ariina- In illo hahifii illuin osfcndif in (|iio a mi-
thxa, etc. Circa crucifixionem primo po- nisfris illuditur, iit saltcm ([iiicscant dum
nit IMiati ct Juda'orum discci^talioncm ; ad eos cxit, iion clariis im|)crio, scd plc-
secundo Chrisli coiuhunnatioiKun, ihi, niis o[)[)rohrio. Psal. i.xviii, S : (Janniani
Pilatus autem cum hoc aadissct, majis //- propfrr tc sasfiniii itpprnhria///, nprrait
muit; tertioponil sentcnlia' executioncin, rn/i/usio farir//i mca//i. Iinjiio insfruimur
ihi, Susccperunt autcm Jcsum. Disceptahal iil o[)|)rol)ri.i omnia [»ro[)lcr nomcn .Icsn
autem Pilatiis cum .Iiidaus, voleiis lihcrarc Christi [)arali siinus siislincrc. Isa. i.i, 7 :

Chrisliiin. Kt idco priino [)onit (jiioinodo \nlifr fi/iirvr npprnliria hn//iiiia/n, rt hlas-
nitilur cum hhcrarc i|isiim .luda-is «^slcii- phr//iifis rnra//i /ir //lefaafis. Tcrlio |)oiiitur
lendendo ; socnndo ejiis innoccntiam al- dcmoiislralionis «»xplicatio; ct hoc [)(>r

legando, Dixit eis Pi/afus

ihi, Arripifr : viuha Pilali : iiiidc (iixit cis. Errf honm,
ru/n vos, (;tc. Circa priiniiin diio facit. ([iiasi dcs|)ccliv(» lo(|ucnilo. (|iiod alii[uis
Primo ponit dcinoiislratioiuMU scciindo ; sic dcs|)ccliis vcllct sihi usur|)ar(> rccnnm.
(hunonslrationis cHVctiim, ihi, Cu/n rri/n Kcco (h» (juali liomiin» crcditis h.Tc. ut .ho-
vidisse/it eu//i Po/ifi/ires,r\i'. Circa primiim ciiiidiim hoc convcniat ci illnd l'sal. xxi,

Iria ponniiliir. 1'iiino Pilali dcmonslia- 7 : Ei/(/ sii/ii rm/iis, rf iinn hn/iin. Si cru'o
tionis intciilio, ([iia- crat cum lihcrarc : rcuri in\ idclis, j.un |)arcilc . «|iiia licjcctum

I
Parm.
P., : « dominahaiilur, coruna aul pur- ptira utol)Uiilur. « — ' Al. : « Salvc rt»x S«ul«.»
:i30 KVANr.RLlHM JOANMS
virlotis. ((Korvot itrnoiniiiia, frigoscat iii- 710711, mngis timuif. Crimon qiiod imponc-
viiliu : » ut (licit Aii^Mistimis. liattir Chrislo Jiida-orum
c(jiitra l(!g(!in
2. Cuni er<jo ridisseut, etr. Ilic ponitur Dei
erat, (piia Piliu77i : ox (juo re-
se /ecit
(lcmonstratioiiisdliri.sli («iroctusin Juda-is : piitabanl omu i(!uin moriis. Siipra v, 18 :

(luia (|iiaiitiiiuiiim(iu<> vidcrcut (^mn do,- Propterefi (ju.vrebnnt euui Jud.vi inferfi-
j(H'tuuii't do.solatmu, ct llaf,'cllatuin, co- cere, (juia no/i so/um so/ccbaf sn/t/iutum,
ruin iuvidia uou Irigcscit, sed ardescit sed ct Pntrem suum dicc/mt Dcum, ;p(jun-
potius ct crcscit. Vndc cuni vidisscnt cufn, lem sc /acicns Dco. Et supra x, 33, dicit :

ndductuin f(U"as, Ponfi/icos ct fninistri, c/a- De Ixnio opere juni Inpidn/nus te, scd de
nmhnnf : Cruci/if/c, cruci/iije euni. luj^o- blnspheinin (/uin fu honio cian sis, /ncis
:

niiiiaut proptor dcsidcrii vehcmcntiain. feijtsum Dciim. Kt iibiqiic dicuut, Kilium

Nec sunt contcnti quacumfjue morte, scd Dci sc facit; quasi noii sit. Sec hoc non
turpissiinam cxpctiint, scilicet crucis. est contra legcm, ut probavit eis supra x,
Sa[). II, :2() Morte turpissimn condcmnc-
: 3i, pcr illud Psalin. i.xxxi, (J Ego dixi, :

nuts cum. Kt dicit, Cum vidisscnt eunt : Dii estis. Si euim alii h(Jiniucs, qui suut
quia ex aspectu cjus qiii habcbatur odio, filii adoptivi, abs^jue blasphcmia filios
magis commovetur et iunaminatur cor Dci se dicunt; qiianto magis Christus,
odicntis coutra cum. Sap. ii, tri : (irnvis qui cst Kilius Dci pcr naturam ? Sed quia
cst nobis ctinm nd videndum. nonintolligcbant a^tcrnam gcnorationem,
3. Dicit eis Pilatus, etc. Ilic ostendit ideo eum ct falsum ct blasphcmum re-
Evangelista quomodo Pilatus uititur libe- putabant, pro quorum quolibet quis rea-
rare Christum, cjus innocentiam allc- tum mortis incurrebant.
gaudo. Kx quo orta cst controvcrsia quia : 3. Conscqucntcr ciim dicit, Cwn ergo
primo IMlatus allcgatChristi iuuocentiam; audisset Pilntus liunc sej'mojiem, magis
secundo Juda^i replicant culpam, ibi, Nos timuit, ponit accusationis enectum in
lcqcm hahemus, etc. Ouantum ad primum, animo Pilati et prim() eirectum timoris
: :

dixit cis Pilafus : A ccipite cum vos, et cru- unde dicit Cnm audisset hunc sermoncm,
:

cifujitc; quasi dicat Nolo esse iniquus : scilicet quod Kilium Dci se faceret, magis
judex ego non crucifigam eum voscru-
: ; timuit, cogitans ne vcrum esset, et per-
cifigatis eum, si vultis cgo non iyivcnio : peram ageret, si inique procederetcontra
in eo causam, scilicct crucifigeudi. Su- eum. Per quod dabatur intelligi quod
pra XIII, 30 Venit princcps mimdi hujus, : (jcntilesaudita proditionc Kilii Dei, ti-
et inme nonhabet quicciuam. Act. iii, 13 : muerunt. llabac. iii, 1 Domijie audivi :

Qucm vos tradidistis et ju^gastis ante faciem auditum tuum, el timui. Secundo ponit
Pilati, judicante illo dimitti. efTcctum dubitationis et inquisitionis :

4. Sed Jud*i adhuc replicant Christi nnde sequitur Et ijigressus est iji j^rxto-
:

ofrensam unde scquitur Rcsponderimt

: : rium itcj^ujn, et dixit ad Jesum etc. Kt
ci Judxi Sos legem habcmus, etc. Viden-
: primo ponitur Pilati inquisitio; secundo
tur intellexisse ex responsione Pilati quod taciturnitas Christi; tertio tacitiirnitatis
uon erat motus contra Christiim cx cri- rcprehensio. Ouantum ad primum dicit :

mino airectati rogni, ex quo credebant Et ingressus cst prsstorium ifcjnim Pi-
iji

cjus animum mavime commoveri, ut eiim latus, scilicet timorc concussus, ct dixit
occideret. Et ideo quasi hoc crimen non ad Jcsum, quem secum reduxerat Vnde :

sufficeret ad ejus mortem, credebant Pi- es tul volens scire, utrum scilicet essct
latum per hocquod dixerat, Accipite cum Deus divinam habcns originem, vel homo
vos, etc, petivisse, si habcrent aliud cri- terrenam. Ad quod responderi potest,
men secundum lcgcm de quo condcmna- quodhabetur supra VIII, 23 Vosdedcor- :

tus esset, et de hoc condemnarent eum : sum estis, ego dc supemis siun. Jesus au-
et ideo dicunt Sccimdum tegem debet : tem, quia, noluit, j'CspojisujJi jwji dedit ei :

mori. Kt primo proponunt crimcu Christi ut ostendcret quod nolebat per sermones
contra legem Romanorum, ibi, Si hunc vincere et excusationes componere, cum
dimittis, 71071 cs amicus Cxsaris. Circa pri- ad hoc venerit ut pateretur. Simul et per
mum diio facit. Primo ponitur Juda^oriim hoc dcdit nobis excmplum pationtia*. Kt
accusatio contra Christum; socundo ac- implctur (jiiod dicitur Isa. i.iii, 7 (Juasi :

cusationis cirectus in aiiimo Pilati, ibi, agnus corajji tojulejife se objjiufescet etJioji
Cum crgo audissei Pilatus hu7ic sermo- aj)erict '
os suum. Et dicit, Tamguajii

Al. : « aperuit. »
 CAPUT XIX. 331
ognus, ut non credatnr quod taciierit si- datum esset desuper ; quasi dicat Si
tihi :

cut male sibi conscius, qui de peccatis ahquam videaris haberc, hanc noH habes
suis convincebatur, sed sicut mansuetds, a te sed est tibi data desuper, idest a
;

sicut qui pro peccatis alienis immolaba- Doo, a quo est omnis potestas Rom. :

tur. Consequenter cum dicit Dixil ergo : XIII. Et Prover. vm, l.") Per me reqes :

ei Pilatm Mi/ii non loquerisl Nescis quia

: reqnant. Et dicit ullam, idest quantn-
potestatem haheo crucififjere te ; et potes- lamcumqiu; habes, quia limitatam hal)e-
tatem haheo dimittere te? ponitur quo- bat sui) alia majori, scilicet Caesaris.
modo Pilatus reprehendit ejus taciturni- Matth. VIII. 9 Er/o sum sub potesfatc:

tatem. Et primo facit hoc Pilatus per jac- constitutus. Et ideo concludit Propterea :

tantiam suap, potestatis secundo ponitur
responsio Christi de potestate Pihiti. Quia
ergo Christus non dedit ei responsum,
Pilatus hic reprehendens dicit Mihi non
loqueris etc ; in quo seipsum condemna-
; qui tradidit me tihi, scihcet .Iiidas, vel
principes sacerdotum, majus pcccafum
hahet. Et dicit majus, ut et illos qui tra-
: diderunt et ipsum Pilatum ostenderct ob-
noxios esse peccato sed illos majori qiii :

vit. Si enim
in potestatc sua totum posi- ex se et cx invidia eum tradideriint sed ;

tum quare nullam causam inveniens

erat, iste quod fecit, ex timorc superioris po-
eum non absolvit? Luc. xix, 22 ; Ex ore testatis fecit. Pcr hoc etiam confntatur
tuoet judico, servenequam. Jl Mach. vii, error haireticorum dicentium omnia pec-
16 Potestatem in homines hahens, cum
: cata esse paria alioquin non (ilxissol :

sis corruptibilis, facis quod vis. Et quia Dominus, Majus /icccafum hnhef. Matth.
sic gloriatur de potesfate sua secundum : XV, 7 : Vse autem homini illi jier quem
illud Psal. XLViii, 7 1)i multitudine diei- : scandatum venit. Eirectus lii)erationis
tiarum suarum r/loriatur : idco Dominus Christi ponitur cum dicit Ef exinde qux- :

hoc infringit dicens Non haheres po- :

*
rehat Pilatus dimittere eum. Sed quia, ut
testatem adversum me ullam, nisi tihi da- dictum est a priucipio, nitcbalur eiim
tum esset desuper. Unde, sicut dicit Au- dimittere, convenientius dicitur. Exinde,
giistinus, Christus ubi tacet, sicut agnus idest ex hac causa, ut, scilicet -, non
tacet ubi loquitur, docet sicut pastor.
; haberet peccatum. Vel snpra tentabat
Unde primo docet de sua3 potestatis ori- eum dimittere, sed exinde, idest ex tunc,
gine secundo de sui criminis quanti-
: omnino et constanti animo qua^rebat euin
tate. 0'iantum ad primiim dicit Non ha- : dimittere.
heres potestatem adversum me ullam; nisi

LECTIO 111.

1. autem clamabant dicentes Si liunc di-

Judaei :
immincns, si Christiim dimiltat; scciindo
non es amicus Ctesaris. 2. Omnis enim ((ui se
mittis,
regem racit, contradicit Ciosari. :). Piiatus autem lalioiicm assi.^iiant, ilu, (J/nnis qui sc re-
cum audisset hos sermones, adduxit foras Jesum, et (jemfac.it, contradicit Csesnri. Dicit or,uro,
sedit pro tribuiuili, in ioco qui dicitur Lithostr;itos,
hebraice autum (iabbaiiia. 4. Krat aulcrn parascfve (piod post(juam Pilalns (jiiaM-cbat dimit-
paschae, hora ((uasi sexta. \\. Kt dixit Judaiis Ecce : l(M'c Chrisliim, Jiid.vi clnmuhanf dircntes :

rex vester. Illi autem (dHmaliant 'rolle. tolle, cruci- :

Si hunr diniiffis, (jiii sc rc^'(Mn facit, non
fige eum. G. Dixit eis Pdatus Ref^^^em vestrum cru- :

cififfam ? Ilespondf runt pontifices Non hiilxMiius \\c- :

es amicus (\rsaris ; idcsl, amicitiam cjiis
pem nisi Caisarem. 7. ruiic erfro tradidit eis illiini amitlcs. Saqie namijuc coiitinj^^it (jnod
ut crucififi^ereiur. 8. Susco|)erunt aulcm Jesum et
eduxerunt cuin et bHJulans silii criicem, exivit iti
:
homiiKvs ca c.Kislimant (jiia' i|)si
(lc aliis
eum (lui dicitur (^alvariic iocum, iiebraico nutem Col- jialiimliir. Et (jiiia dc cis diciliir suj)ra
gotha ubi crucifixerunt cuni ct cuia eo alios duos
:

hinc et liinc, mediiim luitcm .Icsum. xii, 4."l, qiiod di/frrrunt niaqis qlnriam
hominum quam l)ri ; 'u\oo ct (l(> Pilato
1. Supia .lu(la»i posueriint rrimcn cxislimabant (jiiod amiciliam Ca»saris
Chrisli coiitra Icf^cin : tpiod (|iiia Pilaliis Itra'j»oii(M"ct amicilia' Jiistilia' : (jiiamvis
parviptMidcrc vidcbaliir, iilpotc lcLri noii conliariiim sit faciciKliim. Psal. (X\ii. '.» :

obnoxius; idtio adhiic iin|)oniinl ci cri- lionum esl s/)crare in Dominit qunm in
men contra lcgcinUoinanorum, ul inaij^is prinripihus. {'ndc cl Plijj()S(»plios vcrita-
ciim urgcrcnt ad Chrisliim occidciidiiin. tcm cciiscl iMM'lioiioiari amicifi^s.
Kt i^rimo pro]ioiiiml jtcriciiliim Pilalo 1. UalioiKMn aiilcm ]icri(Mili imiiiiiKMi-

* Al. Hcsjwwiit Jisus : Non hnlnTrs, otc. — ' P.iriii. : n quod non
33-2 KVAMiKLIIM JOANMS
tis siilKlunt : Oninis pni/n f/iti se regom tiim scilicef ob reverentiam illius dici non
fnrit, rontrddirit Cv^itri. Il.«'f onim «'sl pra*parabaut ipso di«> sibi ciliaria, sod in
lornMia» potostatis niitiira, qiioil una sit soxta foria [jravodenti iiiide soxfa f«'ria :

impatiens ronsortii altcrius : et ideo Cie- hujus temporis ex hoc parasceve diceba-
sar non patieliatiir alium * tlominari. tur. Kt hoc ortum habet ex hoc qiiod
Kccli. VII, \ Suli rjuxroro : homitic ihi- rth Kxoil. \vi dicitiir quod in sabbato n<»n
catwn, a roijc catlioilnini /lonoris.
tioijuc colligeront inauna, sod in soxtaforia col-
3. Pilntus ergo cum audisset, etc. II ic ligoroiit diipliim; in quo nulli festivitati
agit Kvangelista de couilemnatione doferehant. Unde licet praesens sexta feria
Ciiristi ijuam tria tangrit. Primo
: circa solemnis esset apud cos, tamen in ea
qiiidem locum secundo tempus, ilii, ; pro soqiienti die sabbati cribaria pra^pa-
krnt nuteni pnrnsccvc etc; tertio moduin, rabant.
ibi, Etdixit Judxis. \)\\.\\\{nm. ad primum Sed addit Erat autem hnra quasi
:

primo ponit condemnationis motivum, sexta : contra qiiod estquoddicitur .Marc.

dicens Cum audisset Pilatus lios sprmo-
: XV, 25 Erat autem horn tortin, et cruci-
:

nes, jnngis timuit non enim sic potuit
contemnere Caisarem auctorem potestatis
suae, quemadmodumlegemgentisalienae:
et ideo dicit Et ndduxit foras Jesutn.
Sed frustra propter eos movetur, qiiia
non erat talis. Non enim a purpura, non
a diademate, non a sceptro, non a curru,
non a militibus quos Christus haberet,
credere poterat quod regnum affectaret.
Ipse semper soluscum discipulis sedebat,
pauper in cibo, habitu - et habitatione.
Sed, ut dicitur Proverb. xxxviii, 1, Fitgit
impius nomitie porsequentc. Psal. lii^ 7
Trcpidaverunt timore ubi non erat timor.
Ezech. n, 6 Tu ergo ne timeaseos, negue
: fuit iu hora tertia. Joannes vero, qui se-
sermoncs eorum metuas... et vultus eorum
: fixerunt eum. Sed constat quod ante sedit
pro tribunali quam Christus fuerit cruci-
fixus. Sed ad hoc est duplex r sponsio,
: secundum Augustinum. Prima et melior
est, quoil Christus dupliciter fuit crucifi-
xus. Primo linguis et vocibiis Judaeorum
dicentium, Crucifige, crucifige eum; se-
cundo manibus militum, qui eum cruci-
fixerunt. Unde Judai, quia crucifixionem
volobant imponere Gentilibus; Marcus,
qiii Ev^ngelium scripsit Gentibus, ipsara
imposuit Judaeis, dicens, quod tunc Chris-
: tum crucifixerunt quando Judaei clama-
verunt Cruci/ige, crucifige eutn : qiiod
quitur ordiuem temporis, dicit Erat :

nefonttidcs.Secundo ponitlocnm, dicens: quasi hora sexta : nam (juando Christus

Et sedit pro tribunali. Tribunal sedes est
judicis, sicut sohum regis et cathedra
magistri. Prov. xx, 8 Rex gui sedot iii
soiio Judicii, dissipat
sun. Kt ideo (^jcitur tribunal, quia apud
Komanos tribuni causas particulares de-
cernebant, dicti a tribubus quibus prae-
ponebantur. Et dicitur/jro tribuna/i, idest
ante trihunal nam apud (iraecos haec
fuit in cruce,jam eratin finehorae quintae
et in principio horae sextae, in qua factae
: sunt tenebrae per tres horas, scilicet us-
omne malum intuitu que ad horam nonam. Unde quia hora
sexta nondum iuchoata erat, ideo dicit,
Quasihorascxta. Secunda responsio est,
quia parasceve dicitur praeparatio pas-
chae; pascha autem nostrum Christus est
: immolatus unde praeparatio parasceve
'
:

priTpositio pro idem est quod in latiuo est praeparatio immolatiouis Christi cu- :

ante vel in. Et hoc tribunal erat in loco jus erat hora sexta et non diei, quia prin-
qui dicitur Lithostratos, idest stratura la- cipium hujus praeparationis fuit hora noc-
pidum. Lithos enim in graeco idem est tis nona, quando Christo capto dicebant
«luud lapis nam locus ubi Pilalus pro
: Matth. XXVI, 66 Reu$ cst mortis. Unde si
:

tribunali sedebat, pavimeutatus erat la- tribus reliquis horis noctis addamus tres
pidibus diversis. Et idem locus hebraice horas diei, quando Christus crucifixus
«ruitur Gabbatha, idest collis, sive subli- ftiit, manifestum est quod sexta hora pa-

milas, ex coacervatione lapidum. rasceve, idest praeparationis, crucifixus

l. Tempus aiitem coiidemnationis des- fiiit, licet hora diei esset tertia, ut dicit
cribit dicens Erat autetn parasceve, idest
: Marcus. Et certe congruit quod in sexta
pra^paratio paschae, hora quasi sexta. hora crucifigeretur quia per crucem re-
:

Scieudiim est autom. quod apml .Iiida^os paravit hominem sexta die couditum, et
dies sabbati qiiaiitum ad aliquid solem- sexta aetate.
nior erat qualibet alia festivitate, inquan- 3. Modum autem et ordinem condem-

' Al. : rt alteri. » » Al. deest : a habitu. » — * .\1. : « immorlalis.p

 ; '

CAPUT XIX. 333

nationisdescribit, dicens EtdixitJudeeis: : dummalum. Job ix, 24 : Terra data est
Ecce rex vester etc. Ubi notandam, qnod inmnnus imjjii. Ilier. xii, 7 Dedi dilec- :

adlmc IMlatus volebat liberare eum, tam animam mcam in manus inimicorum
quamvis eum Ca^saris timor urgeret. Et ejus.
ideo primo ponitur 1'ilati conatus ad 8. Suscc/)erunt autem, etc. Ilic agit
Christum liberandum; secundo subditur Evangelisla de crucilixione Christi. Et
ejus consensus ad crucififjendum, eum primo poniturcrucis ignominta secundo ;

ii)i, TuHC ercjo tradidit cis illum ut cruci- narrat crucifixionis consequentia, ibi,
figerelur. Circa primum primo ponitur Scripsit autem et titulum Pilatus. Igiio-
Pitati conatus secundo malitia Judaeo- ; miniam autem crucis describit quantum
rum, ibi, llliautem clamabant. Dicitergo, ad crucifigeutium condiliouem, (piantuin
quod poslquam sedit pro tribunali. dixit ad deducendi inoduni, quaiitum ad lo-
Judssis, quasi cum quadam indignatione : cum, etquantumad comitatum. Conditio
Eccc rex vester; quasi dicat Mirum est : quidem crucifigentium describitur, quia
quod hunc formidatis habere regem, sic milites uiide dicit Suscepcrunt autcm
: :

humiliatum et abjcctum regnum non : Jcsuin elc. iMilites quidein facto nam :

nisi divites et lortes afFectant; hic autem sequitur, Milites ercjo, cuin cruci/ixissent
non est talis ; quia, ut dicitur in Psal. cum, acccperunt vestimenta ejus Jiida.'i :

LXXXVH, 26, Paicpcr sum ccjo et iii labori- vero voto quia ipsi fecerunt, et quic-
:

bus. Sed haec nec Judffiorum molliunt quid factuin est extorserunt. Per quod
malitiam. Innumcrabili odio aflecti cla- signatur quud Judafi amittere debebant
mabant, et abundantiam malitia? ingemi- utiiitatem crucis Christi, et Gentiles cam
nando Tolle, tolle, cruci/ifje eum simul
: : consequi. Matth. xxi, 43 Auferetur a :

etiam per hoc insinuantes, quod nec eum vobis rcjnum Dei, et dabitur rjenti /a-
videre poterant. Job xxi, 14 Dixcrunt : cicnti fruclus ejus. Modus autein ducendi
Deo liecede a nobis, scientiam viarum
: ignominiosus fuit : unde dicit : Et baju-
tuarum nolumus. Sap. ii, 13 Gravis est : lans sibi cruccm nam mors crucis igiio- :

etiam ad videndum. Et ideo subdunt : miniosa erat unde Deut. xxi, 23, dici-:

Morte turjnssimacondemnemus eum quod : tur: Malcdictus oninis (/ui pendet in liijno.
idem est quod ci^uci/ltje eum. Et ideo crucis sigiium tainquam profa-
C. Dixit eis Pilatus, etc. Ilic ostenditur num vitantes, et nec tangere volentes,
quomodo Pilatus nititur
libcrare per eum crucem Jesii condemnato Jesu imponunt.
Judaiorum opprobrium. Et j)rimo ponitur Unde dicit Et bajulans sibi cruccin.
:

Pilati conatus dicentis Reyem vestrum
crucift(/am7 quasi dicat Si non move-
miniab ejus humililate, debetvos movere
vestrum opproi)rium, (juod eum crucili-
gam qui regnum vestrum allectavit
: Scd contra. Matth. xxvii, dicitur qiiod
: angariavcrunl (jucmdam Simoncm ve-
nientem de villa, ut portarct crucem.
Ucsponsio. Dicciiduin, (juod Christiis cain
: portavil a principio scd tlum iiidcocrcl, ;

quod valde ignomiuiosum est, si ab ex- iuvencrunt illuni ad votum. Ncc hoc vacat
traneis fiat. Secundo ponilur Juda'orum a myslerio quia ipse primus passionem
:

pertinacia unde dicit Hespotulerunt

: : crucis siistinuit, et postmoihim alii, et
ponli/ices I\'o/i habenius rcgcin nisi Cv-,
: niaximc advcna' (icntilrs, ciim imitaiido.
sarem in (juo seipsos servituli pcrpetuie
: I Pctii II, 21 C/iristus jjas.siis cst /n-o
:

submiscrunlreiTilGntcsChristi dominiuin nobis, vobis rclini/uens cxcm/ilitm. Malth.

ct fded usqnc in hodiernum diem aHeiii XVI, 2 Si (juis vult vcnire jtost me,ub-
'( :

aChristo, errec.ti suril servi Ca*saris et i)0- ncjrt srinrfi/isum, tnllat crurrin snam, et
testatis terrena!. I llog. viii, 7 : \(m te sri/uatur inc. Scd lioc (iiiod (Ihristiis cru-
abjcccrunt, scd nw, ne regnctn supor ros. ccm sibi |)orlavit, etsi impiis cl inlidcli-
Ilier. II, 13 l)crcli(jucrunt mr /nnlrni
: i)iis sit grandc ludiliriiim, lidchbiis tamcii

atjux viviV, et fodcrunt sibi cistcrnas, «juiv ct piis est graiidc inystcriuiii Corinth. I

contincre non rtilmt in/uas. 1, tS Vrrbuin rruris jtrrriinttbus i/nidrin

:

7. C()ns(U|U(Mit('r pouitur coiiscnsus rst stultitia; /lis aiitrin (/iii saln /iniit,
Pilati ad orcideiiduin (^hristiiin iiikU; : idrst nobis, rirtus Dciest. Porlal Christiis
dicil 'Tunc cn/o tradidit cis, scihc(!l Ju-
: criiccm ut rcx sccptriim, iii signiiiu gio-
d;eis, (piod sic siiiijccli ('raul |>(>lcslali ria' qiia' csl iiiiivcrsalc '
rcnim omiiiiim
Uoiiiaiioiiiiu, vl voluiilali coiiiin, illuin, doiiuiiiiim. 1'siil. xcv, 1> : Dominus rcyiia-
utcruci/iijcrctur contra coiisihiim Exod.
:

xxxiii, 2 : Ae scquaris turbam ad facicn- • Al. : >« iiliio, u

 ;

:i3i KVANdKLIU.M .lOAN.MS

hit (i /it/ni). Isai. ix, l(> : /v7 factus cst jiliaMim statiieret. Sed, ut lli(!rouymus
jirincipntus super /lurncruni cjus, ct vuca- dicil, lavorabilis est hujusmodi iut(!rprc-
liitur fiihnint/ti/is, consi/ittrius, Dcus ftnlis, latio, el iniilctMis aiircs ixqiuii, uoii ta-
fitifcr futiiri s,rcu/i, /irinrc/is /jacis. INtiliil meii vera : (juia Adam sepiilliis e'st in
«Min ut viclor trophaMiin .siia^ victoria'. llebron. Josiie xiv, 15 : Ai/a//i //iaxi//ius
(loloss. II, i."» : Kuuo/ians /)rinci/tatus ct intcr e/taci//i sitiisest. Kt idco dicendum,
/ttitcsttitcs, tradujtt con/it/cntcr, /ttilain (piod cx llierusalem foras porlam lociis
triuni/)/itrns ii/tts in scincti/tso. Iloin ut iMiit iu (iiio liuucabaiitur capila damua-
(lorlor [lorlat cantlelal^ruin, iu quo po- toriiin : iiude hujiis locus Calvariai uomen
lUMida orat lucerna sua? tloctriuai (]uia : sumpsit propter damuatorum seu colla-
verbuin crucis (Idelihus est virtus l)ei. torum decalvata capita ibi jaccntia. Co-
l.uc. .\i, ;13 Scnit) acccndit /uccrnam ct
: mitatus societas passionis igno-
aiitcMTi et

jionit catn sub /nodio, sct/ su/jcr ctmdc/a- miniain quia cum eo a/ios duos
iiuiic;iiil :

/truniy ut (jtii int/rcdiuntur, /umen vi- crticifixeru/tt, scilicet latrones, ut dicitur

dcant. Luc. XXIII. Et dicit, fli/ic et hinc idest ;

Lociis au!(Mn passionis ifrnomiuiosiis uuiim ad dcxtcram, et aUum ad sinis-

(juautuin ad duo et (luia erat extra civi- : tram //icdiu/n autem Jesum.
;

tatein : unde dicit : Exivit in eiitn qtii Sed attende, quod Christus etiam in
dicitur Ca/varix /octis, extra scilicet moe- passione medius stat. Sed lioc quautiim
nia civitatis. Hehr. ult. 12: Pro/iter (juod ad intentionem Juda?orum factiim cst ei
Jesus, ut sanctificaret /)cr suutn satitjui- ad ignominiam ut scilicet causa mortis
;

nein /to/tu/u/n, extra j)orta//i /Jassus est. cjus similis Judicaretur caus* morlis la-
Et hoc propter duo. Primo ut ostenderet tronum. Isai. liii, \1 Et cum inifjuis :

virtulem passionis suai non esse iuclu- dc/)utafus est. Sed si ad mysterium atten-
deudam inter terminos g:eutis Judaica? datur, hoc ad cUiritatem Christi pertiuet :

secuudo ut osteudat quod quicumque nam osteuditur quod Christus

per hoc
consequi volunt passionis fructum, exire pcr passionem merebatur judiciariam
debent muudum,
saltem airectu. Unde poteslatem. Job xx.xvi, 17 Caiisa tua :

ihidein statim subdit Apostolus Exea- : (juasi im/jiiji((/icataest; sedjudiciu/7i cau-

//ius itjilur ad cu/n extra castra. Secundo sa//i que reci/iies. Medium autem tenera
quia erat inflmus unde dicit I/i eum
: : proprium est judicis unde, et secundum :

gui dicitur ca/varix /ocus. Psal. i,.kxxvii, P hilosoph um. ire ad jiuiicem est ire ad
5 : jKsti//iiitus siim cum descende/ifiltus mediiim. Et ideo meliiis ponitur, et unus
(luidem quidam, secuudum
in /actim. Kt a dextris, et aUus a siuistris quia in ju- ;

Chrysostoinum, dicuut quod in illo loco, dicio quidem oves a

statuct dextris,
qui Calvaria^ dicebatur, Adam morluus h«dos autem a sinistris. Unde latro a
fiiit et sepultus unde ca/varise diceba- : dextris qui credidit liberatur, et alter a
tur a calvaria primi hominis, ut sicut
'
siuistris qui insultat est condemnatus.
mors ibi reguavit, ita illic Chrislus tro-

LECTIO IV.

1. Scripsit autera et titulum Pilatus, et posuit su-
per crucem. Erat autem sciiptum Jesus Nazarenus
kex Juda;orum. 2. Huiic ergo tituium multi Juckeo-
rum legerunt, quia prope civitatem erat locus ubi
crucifixus est Jesus. Et erat scnptum hebraice. grsece
et ialine. .3. Dicebant ergo Piiato pontifices Judieo-
rum : Noli scribere, rex Jud;eorum
; sed, (juia ij^se
uiura stantem quem dilinrebat, dicit matri suje: Mu;
: lit-r, ecce filius tuus. 10. Demde dicit discipuio
Ecce mater tua. 11. Et ex illa hora accepit eara dis-
cipulus in sua.
1 Postquam Evangehsta egit de Christi
.

dixit, rex sura Judicoium. Kespondit 1'ilatus : Quod

8Cripsi.8crip.si. 4. Milites ergo cum cruciti.^cissent eum,
crucifixione, hic agit de consequentibus
acceperunt vesiimenta ejus (et fecerunt ({uatuor par- ipsam et primo de his qua? sequuntur
:

tes, unicuique iiiiliti partera.) 5. Et tunica inconsu-

tilis, desu()er contexia per totura, (5. Dixerunt ergo
crucifixionem quautum ad Pilatum se- :

ad invicera Non sciiidamus eam ; sed sortiamur de

: cundo qiiautum ad mihtes, ibi, Mi/ites
ilia cujus sit. 7. Ut Scrptura irapleretur dicens :
er(jo cum crucifixissent eu//i accejicru/itves-
Partiti sunt vestimenta niea sibi, et super vestem
meara raiserunt sortem. El milites quidera h«c fece- ejus
ti//ie/ita tcrtio quautiim ad amicos
;

runt. 8. StabAiit autem juxla crucem Jesu mater eius, astautes, ii)i, Sfalta/tt aufc/n Juxta cru-
et soror matris ejus M.iria Cleophie. ei Mana Mag-
dalene. 9. Cum vidissst ergo Jesus raatrem et disci-
cem Jesu /nater ejus etc. Pouuutur autem

• Al. : a dicebant. »
 :

CAPUT XIX. 335

tria pertinentia ad Pilatum : scilicet ins- rum, intcUiguntur etiam Genliles con-
\
criptio tituli lectio, tituli conservatio. versi.
Quantum ad primum duo ponuntur. i2. Consequenter ciim dicit, Ilunc erqo
Primo inscriptio tituli unde dicit Scrip- : : tilulum multi Judxorum Lcfjcruut, agitur
sit autem et titulum Pilatus, ct posiiit su- de tituU lectione: et primo ponitur tituli
per crucem. Et hoc satis convenienter : lectio quia Jiunc titulum multi leqcrunt
:

ut saltem per hoc vindicaret se de Juda?is,
ostendens ipsorum malitiam, dum in re-
gem suum insurrexerunt. Sed tamen
convenit mysterio quia sicut in trilim-
Judxorum : per quod signatur quod plii-
ressalvantur pertidcm, passionemChristi
legendo, quam eorumqui viderunt. Infra
: pcnuU. 31 ILec autem scripta sunt ut
:

phis in trophaeo titulus ponebatur victo- credatis. Secundo ponitur legendi facul-
riam ostendens, per hoc quod homines tas et ha3C est duplcx. Una est ex loci
;

memoriam sui celebrare volebant Gen. : propinquitate fpiia prope civitatem erat :

XI, 4 Celebremus nomen nostrum ante-

: locus ubi crucifixus est Jcsus, ad quem
quam dividamur in universas terras ita :
"^

muUi conUuebant : aUa ex scripturai

titulum cruci inscribi disposuit^ ut passio muUiplicitate, quia erat scriptum he-
ejus in memoria haberetur Thren. iii, 19 braice, fjrxce et laline : ut nulUis igno-
Recordare paupertatis meas et transgres- raret quia hae tres Ungua? prae ceteris
: et
sionis mex ahsinthii et fellis. Secundo po- eminebant. Ilehraea quidempropterunius
nitur tenor tituli Erat autcm scriptum : : Dei cuUum gr«ca propter sapientiam ; ;

Jesus Nazarenus liex Judxorum. Quae latina propter llomanorum potentiam.

quidem tria verba satis conveniunt ad Unde ha' tres gcntcs sibi dignitatem vin-
crucis mysterium : nam hoc quod dicit, dicant in cruce Christi, ut dicit Augusti-
Jesus^ qui salvator interpretatur, conve- nus in quo signatur quod per crucem
:

nit ad virtutcm crucis, per quam nobis Clunsti sul)jugari debebant et convcrti
facta est salus. Matth. i, :21 : Vocabis no- (lcvoti et religiosi, qui signantur per he-
men ejus Jesum : ipse enim salvum faciet braeam Unguam sapientes qui per grse- ;

populum suum apeccatis eorum. IIoc vero cam potenteS;, (jui^per latinam. Vel per
:

quod dicit, Nazarenus, quod intcrprota- hebra^am signiUcabatur qiiod (Unistus

tur floridus, pertinet ad patientis inno- dominaridebebattheologica'philosophia^
centiam. Cant. ii, 1 Ego flos campi, et : qiia3 signiUcatur pcr IIebra;am, quia Ju-
lilium convaUium. Isa. xi, 1 Et flos de : (laeis cst tradita divinarum rernm cogni-

radiceejus ascendet. IIoc vero quod dicit,

^
tio per grajcam vero pUilosopliiai natu-
:

rex Judxorum, pertinet ad potestatem, rali et plilosopUicai nam (ira-ci orga na- :

ad dominium'quod ex passione promeruit. turaUum spcculationem iusudavorunt :

Pliii. II, Propter quod et Deus illum

!) .•
per latinam vero phUosophia;, quia apud
exaltavit. llier. xxiii, Rer/nabit Domi- .5 : Komanos maxime viguit scientia mora-
7ins, et sapicns erit, Isa. ix, 7 Super so- : Us : ut sic in caplivitatom rodigantur
lium David et super reqnum cjus scdcbit. omnes intollcctus in obsc^piium Christi,
Sed cum ipse sit per crucem non so- ut dicitur II Cor. x.
lum rcx Juda^orum, sed etiam (icntium : 3. Conservatio autem titiili ponitur
unde in Psal. vi, cum dixissct vers. G, cum dicitur cnjo Pilatit pon- : l)iceb<int
E(/o autem comtitulus sum rcx ab co, ti/iccs JuiLvorum primo ponitur otc. Kt
Postula a me ct dabo tibi (irntes
siil)dit H, JiKhoornm couatiis ad tituliim dostruon-
hereditatem tuam quarc ergo scripsit: : dum undc dicebunt Pihtfi) /lonliftce Jit-
:

rex Judaiorum\A\\{\\m.'} Uesponsio, Dicen- diVorum Xo/i scribere, rex Jitdcvorutn ;

:

(him, quod ('nMitiU^s intromissi snnt in scd Qitia i/tsr di.rit, rrr sittn Jud.vnriitn.
:

pinguedinem oliva- sicul oh^asli^r. Uom. Nam in hoc ost(Midiliir Christi pra'coiiium,
XI ; et sicut oieastcr particops (it j)iuguo- ot Juda'oruin opprobrium, (juod j)ouilni
dinis oliva', non aiit(!m ohva fit [)arlicops ro\ Jiida'oriiiu iiaiu ciMitiimoliosum ost :

amaritudinis aiu;u'ilutlinis oloaslri : ila Jiida'is ipiod rogom siium roc(M'iinf rrii-
ipsi (ionlihis ad (idoiu convoi'si s|iiriliia- cili,!.ri. Sod si poiiorotiir. Qitiu dirit, rrr
lil(n' Jinhoi coiililoiit^is dioiiiilin' oirrcli, siti/iJitd.voritin,\\(n' rodiiudassot iii Cliristi
nou circumcisioue carnis, sed spiiitus ; imi)rop(Miuui. ot iiidicassof (\jus cul|tain ;

ot idco per lioc (juod dicitur, rcx JiuLvo- ol hoc ipsi intoiidobanf, uf scilicet cruoi-

* Al. : « descriptio. » — * Al. : « et sic. » — ' Al. : • iier lioc. »

:i3i> KVANCELIliM .l(»AN.MS

llxo aiif«'rroiit fain.im. ciii j.iin vivo alis- sostomus voroc coiilrario dicit, qiiod hoc
tuUMiint. vilain. P.salni. i.wni. l.l : Adrcr- (liccns Kvangclisla, occulh! vostis vilita-

st/in tnc ItniiiclKintiir i/ui srilrlnnit ininirtn. tcin iiisinnal. .Nain iii l'ala'sliua esl (juod-

SeiMimU» iHiiiilnr 1'il.ili (tdistaiilia ad liln- datu Koiius vestium projtter Jiauperes ex
luin coiiscivandiiin (piia Pilalns volcn.s : miiltis |iaunis conlextiim (juasi nuus pan-
eis igiioininiain facore, noluit inntare iius su[)er aliiim. II Cor. viii, \) Srimiis :

.scnlcntiain nndc scijuitnr Hcsjjdudit

: : c/iii/i f/ratiti//i Dotnini nostri Jrsii C/iristi:

Vtlntiis : Qiiiid scri/jsi, scrijisi. (^lnotl non fjiiia rutn tlivcs csset in otnniljus, projjter

casn faclnni est sed diu anle a Deo dis- ; nos eijc/tus factus est.
posilmn cl propUelatmn. .Nain (inidam Mystice aiilein potest referri ad corpus
i*salmi i.Mii sic iiililnlanliir : .\c ilisjicr- Cliristi mysliciim et sic vestimcnta di-
:

ilfis, iJtiritl in titidi inscii/jfii)iie/n : (ini \ idiuilur iii (luatuor jiarles, quia Kcclesia

(luidcm l*sal. i.viii, ma.vime perlinet ad jter qnatuor partes muudi diirusa est.

passionem : siciit est Erijjc ine dt; initni- Isa. XLix, tS Vivo ejo, dicit Dtjtnitius :
:

cis tncis : et diio pra'cedentes : Miscrcre (juifi /lis ijiiiiiilius vclut orna/nento vestie-

f/ici Dcus, tniscrrrc tnei, tjutjiiiinn in te ris, ct circu//iilaljis tibi eos tjuasi sjjotisa.

cttn/itlit aniinti tneti: et: ^SV vcrc utiijue jus- Tuuica inconsutilis quse non dividitur,
ideo stulte clamabaiil
tiiiatn Itjijuiinitii. Kt signiflcat caritatem : quia aliai virtutes
pontilices (jnia sicut iion potest corrum-
: iion secuudum se uuitdH, sed per
siint
pi (piod veritas di.\it, ita non potest de- aliud uuiuntur, iuquaiitum omnes coiive-
lcri (juod l*ilatus scripsit. Ideo cuim iiiunt iii (iiie ultimo, cui coujungitur sola
Quod scri/)si,
Pilatus, scrijjsi, di.\it, qnia caritas. Nam etsi fidcs lincm ultimum de-
Dominus cjuod dixit, dixit, ut dicit Au- moustrct , spes iii ipsum tendere faciat,
gustimis. tamcu sola caritas conjuugit. Coloss. iii,
-4. Deiiide cum dicit, Mi/ites errjtt, cutii 14 : Sujjer oinnia aute/n caritate/n /tabe/i-
crucifixissent eum, acce/jerunt vestiinetita tes, (jux est viticu/um pcrfcctio/us. QuaB
ejus ponit couse(juentia ad crucilixio-
;
dicitur esse desuper contexta, quia cari-
iicm (juantum ad mililes et primo pouit : tas est suj)er omues alias virtutes. I Co-
aliarum vestium partilionein secuudo ; rinth. xii, 31 Afl/uic excellentiore/ti via/n
:

tuuica' iuconsutilis sortitiouein, ibi, Et vobis deinonstro. Ephes. iii, 19 Scireetia/n :

tunica/n terlio inducit proj)heticain pra3-

; su/jcrcminentetn caritateiti scientix C/iristi,
niintiationem, ibi, it Scri/jtura iin/jlere- ut impleami/ii i/i om/iem plc/iitudi/iem
tur. Hicit ergo : Milites rrtjtj, cutn crnci/i- Jjci. Vel quia caritas nou est nobis a uo-
uisscnt CH//I, accc/jcru/U vestinie/ita cjiis. bismefipsis, sed a Spiritu sancto. Rom. v,
Ex (juo duo colligere possumus : scilicet 5 Caritfis Dci flif/usa cst iti cordibus nos-
:

mortis Christi abjectioncm, per hoc (juod tris pcr Sjjirilum sanctum, qui datus est
deuudaveriiut cum (juoil abjectis pcr- ;
ntibis. Potest eliam hoc referri ad corpus
souis tautum lieri cousucvit secundo ; Christi verum; et sicest desupcr contexta:
militum rapacitatem (juia accejjeru/ii : quia formatum est corpus Christi, vir-
vestitnetita, et feceru/it quatutir /jartcs, tute superiori, scilicet Sjiiritus sancti.
unicuitjub ndliti jjarlcni. Iloc enim geuus Matth. i, iO : Qtiod iti ea natum csl, dc
hoininnmrapacissimumest ideo.loauues : Spiritu saiicto est.
llaplista dixil eis : \e/ii/ir/n co/icutuitis... 0. Sortilio tuuica". ponitur cum dicit :

ctco/ite/tti estotc stijjciifliis vestris. Luc. iii, Dixerunt erijo ati invicem : A'o« scitulamus
1-4, et lob XXIV, 7 : \udos diniittunt ho- eam sed sorliamur fie itla cujus sit. Est
;

iniites, vcstiincnta tollcntes. enim quanlam so'rs divinatoria; et liaec,

3. Unautum ad secuiuium dicit, Et (n- (juia iniccssitalem noii liabet, est illicita
fiicatti. El jiriino ponitur tunicaB descrip- cst etalia divisoria;et h*c iu rebus mun-
tio ; secnndo cjus sortitio, ibi, Et dixe- dauis est licita, sed non iu spiritualibus :

rutit, Xti/i sci/itla/nus cn//i. Dicit (M"go, ut scilicet qua' homines arbitrio suo divi-
El tunirain, scilicet accepcriint simul cuin derc nou valeut, coinmitluut arbitrio et
ilhs. E/'at aittetn tunica inconsiitilis desu- cousilio diviuo. Proverb. xvi, 33 Sortes :

per cnntexta ]jcr totittn. Dicit autem, (juod mittutitur i/i sifj/ium, sed a Domi/to tcm-
erat inconsutilis, ul oslcndal ralioncm jjcrantur. Et ejusdcm xviii, 18 Contra- :

iudivisioiiis. Kx (juo, ul (juidam diciinl, flictioties ctji/ipri//iit so/s, et inter potenlcs

jiretiositas lunica' potest coiiviuci. Chry- fjuoque dijudicat.

* Al. : « nain ^i tidfs tiueiu ultimum deinons- traret. »

 CAPUT XIX. 337

Sed contra videtur quod Matlh. v, 27, a longe Joannes vero, quod juxta cru-
;

dicitur,quod miserunt sortes snper ves- cem. Ad hoc dici possct, (]uod alia- eiMut
timcnta sua. Responsio. Dicendum, quod mulieres quas commcmorant ^hitlliaMis
Mattha^us non dicit quod super omnes et Marcus, et aliai quas commemorat
mitlerent sortem, sed dum dividerent alias Joaunes. Sed huic repngnat quod Maria
miscrunt sortem scilicet' snpra tunicam. Magdalena connumcralur inter mulicres
Pra^terea Marcns adhuc magis urj^^et di- (]uas >hittlia?us ct ^hircns commcmorant,
cens XV, 24 Sortes miseriint quis quid
: et etiam Joauncs. Kt idco dicendiim, quod
loUeret ergo super omnes portiones.
: ea^dem mulieres intelligendaj sunt ista; et
Responsio. Diccndum, secundum Augus- illai; nec est in hoc contradictio. Nam
tinum, qnod sic intelligenda suiit vcrba juxta ct aloiige rclalive dicuntur; ct nihil
Marci, et exponendu. Miscrunt sortcs su- ])rohibet aiujuod quodammodo dici lo!ige
per eis, idest super aruiuo eorum qiiis : et quodammodo dici juxta. Jiixta quidcm
quid idest, quis eorum toUeret tunicam.
; fuisse dicit, (]uia in conspectu ejus erant;
Conse(]n(;nter ponit Scriptura? vati-
7. sed louge, quia iiiter i[isum et mulieres
cinium, cum dicit 67 Scriptura implere- : erant inlcrmedii '; Vel potest dici, quod
tur. Kt primo ponitur prophelica pra^nun- a priucipio crncifixionis stabant juxta
tiatio iuquo notatur Prophetaidiligentia,
: eum, ita quod eis loijiii polerat sed post- ;

dum etiam veniura qua^dam accidcntia moiium superveniente multitudiue irri-

quffi supcr Christum tlenda erant, pra;- dcnlium, secedenlcs louge slctcriiut .

nuntiavit. Patet etiam (juod non a casu
pra?dicta contigerunt et ieieo dixit Vt
Scripturaimpleret}a\ consecutive scilicet,
qua* dixit in l^salm. xxi, t9 Partiti sant
vestimcnta mea non dicit vestcm, (luia
plures erant, ct in vestem meam, idcst
snper tunicam, miserunt sortem, Secumlo
ponitur prophetia; adimpietio quia mi-
lites qiiidcm feccriint per quod datur
intelligi quod Scriptura divina etiam in
minimo impletur. Matlh. v, 18 Jota
unum aut unus apcx non prxteribit a legc
donec omnia fiant. Luc. ult. 44 Oportet
implcri omnia quiB scripta siint in Lcrje et
Prophetis et Psalmis de mc.
8. Delnde cum dicit, Stabant autcm
UndeJoaunes narrat quod primo fuit, alii
: : quod postea.
Secunda (]ua'slio est, quia Joauucs
: commemorat >hiriam Clco|)lia;; scd ^hit-
tha^ns et Marcus loco cjus Mariam Jacobi,
qua^ dicebatur Alphad. Sed ad hoc diccu-
dum quod eadem est Maria Cleoph*,
est,
: quam nominat Joannes, cum ea Alpba»i,
: qiiam nomiuat MallhaMis. [lahuit cnim
duos viros, scilicet AlphaMim et Clcopham.
: Vel potest dici, quod Cleophas fuit pater
ejus.
: Quod autem muliercs stahant juxta
ef
cruceni et discipuli co rcliclo fcgcrant,
mnlierum commcndat devotam * constan-
tiam. Job xix, 20 Pcllimcx, consumptis :

juxtacrucem Jcsu matcr cjiis, ctsoror ma- carnibus, adluvsit os mcum : (]iiasi scilicet
tris ejiis etc, ponitur consequcns tcrtium disciinih, (ini i)cr carncm significanlur,
quantum ad amicos et primo ponitur : rcccsscrant, cl iniilicrcs, qua' pcr i^cIhMn
astantium mulicrum pra'sentia secundo ; inlelliguulur, adluTserunt.
Christi do matrc sollicita diligentia, ihi, 10. Conse^incnter ponifur soUicitudo
('iim crfjo vidisset malrcni etc. ; tcrtio ejus ad niatrciu, ihi, Ciim vidissct crjo Jc-
prompta discipuli obedicntia, il)i, Kt ex sus matrcni clc. Kl iirimo ponitur solici-
illa liora accepit eam dis.cipuliis in sua. tudo (luantum ad ciiram discijuili, (juam
Muliercs autem astant(!s juxta cruccni inalri iiniiosuit; s(MMindo (]u.intuni ad (MI-
dcscrihuntur tres scilicct Miitcr ejus :
'-,
r.iiii inalris, ()uain discii^nio commisil,
ct soror ynatris cjiis Maria Cleopluv, et ibi, Dcindr dirit disripuln : Ercc nuitcr
Maria Maijdalcne. tiiii.niiautuni ad ]>iiniiiin dicit Cum vi- :

Sed notandum, (]uod cum alii Evang(v dissrt vrijo Jrsus matrem, ct discipulum
listai mention^nn faciant dc multis mulic- stnntcm qiicm dilijcbat, d»cit matri sua' :
rihus (Miristo astantil)us, nulius tacit incn- Mii/irr, rrrr filius ///;As;(iuasi dicaf : Us(]iu5
tion(Mn dc Rcata Viigiuc, cxccpto .htauiit': luodo (Mirain tui liabui, cl fui mcnior tui:
unde ex utroruuKjne narralionc diiitlcx tibi istiiin dcr(>liii(]no. hi (]U() dignilas
incurril duhilalio. Prima, quia MalthaMis .loannis ostenditur.
et Marcus dicunl, (inia mulieres stuhant Scd attiMidc, (juod supra ii, :i. (luando

'
Al. : « Roiliccl tiiiiicain. w — * .\l. : « descri- »')j/.s. elc. • — » .\I. (>
: (luia iiiulicros oranl iiUer-
bunlui' Ires, Maler Jesu : uiide dicit : Mntir luedii. » — * .W. umittilur (( dcvolam.i»
:

XX. S3
338 KVAMiKLIUM JOA.NMS
inatrr dixit, Vunmi uon hnhvut otc, di- tes 0(hri, sic ct animam nostram, iii (lua
cit : Snudum veuit /lorti mca, scilioot pas- jna'coj)it naturam
etodire inicjui-
diliK«'i'<!

sionis, (jna patiar, sccuiulnni illnd qnod tatoin, ct ([iKtd avortit a Doo. Kt sic [)a- '

a to snscopi : cnm anlcni anloni vcnciil rontos sustonlaro dchfmus, diligor^; et

hora illa, tnnc rocognoscam. l!ndo ct revercri, qnantum ad natnram sed odire ;

modo oam rocoKHoscit matrom. Facere (juantum ad vitia, et ud id quo nos aver-
antcm miracnla non convonit mihi socnn- tniit a Doo.

dnm ([nod a to snscoj)! ; sod socinidiim 1 1. Onantum ad secundum, dicit disci-

(jnod hahoo a l*atr(! patcrnam Kenoratio- jju/o }'Jccc rnatcr tua ut scilicet iste tan-
: :

ncm, Kcilicot sccundnm (jnod snm Dons. tnin serviret nt fllius matri ista illnm ;

Kt nota, socninlnm An^Misliiinm, (jnod diliK«i"et nt fllinm inatcr.

Cliristns in crnco pondons so hahnit sicut \1. Consoquontor cum dicit, Et cx i//a
*
ma^istor in cathedra. Unde et docet nos liora acccpit cam
discipu/us in sua, poni-
parontihus oxistoutihus in necessitato tnr discipuU obedientiae. Et secundiim
snhvouiro, ct de eis curam habcre, ut di- Dedam, oportet dici, In suam et sic est
citur Kxod. XX, t2 Honora patrcm tuum : sensus Accejiit ; matremJosu,
eain, scilicet
ct matrcm tnaui. Kt Tim. v, 8 Si quis 1 : discipu/ns, scilicot Joannes, in suam, ma-
suornm, ct maxime domeslicoriim, curam trem videUcet. Sed, secundum Augusti-
non habet, non habet fulcm, ct est i/i/ide/i num, etiam nt habetur in graeco, debet
detcrior. (lici, In sua non qnidcm prspdia, qnia de
:

Scd contra ost quod dicitur Luc. xiv, illis erat qui dixerant Matth. xix, 27 :

26 Si fjuis veuit ad me, et non odit pa-

: Ecce nos rc/iquimus omnia; nam Matth.
trcm suum et matrem et uxorem et fi/ios, IV, dicitur, quod Jacobus et Joannes rclic-
adhuc autcm et animam suani non potest ;
tis omnihus secuti sunt Jesnm scd in :

meus csse discipu/us. Rcsponsio. Diccn- sua, scilicet olTicia, quihus ei diligenter
dum, quodsicut Dominus praecipit paren- et reverenter ohsequebatur.

LECTIO V
1. Postea sciens Jesus quia omnia consurnmata tem moriendi astenditnr in hoc quod jam
sunt, ul consunimaretur Scriptura, dixit, Sitio. Vas
autem erat positum aceto plenum. llli ergo spon- omnia consuinmata sunt. Unde circa con-
giam plenam aceio, hyssopo circumpoiienies, obiuie- summationcmprimo pra^mittitur scientia
runi ori ejus. 2. Cum ergo accepisset Jesus acetum,
(lixit, Consummatum est. 3. Et inciinato capite, ira-
Christi de ipsa consummatione secundo ;

didit spiritum. 4. Judtei ergo, quoniam jiarasceve consnmmatur id quod consummandum

erat, ut non remanerent iii cruce corpora sabbato
(eral enim mngnus dies ille sabbati), rogaverunt Pi-
restabat, ihi, Cum crcjo acccpisset Jesus
iatum ut Irangerentur eorum crura et tollerentur. acetum etc. Dicit ergo quantum ad pri-
\'enerunt ergo miiiles, et |)rimi quidem fregerunt ^mum Postca, idest postomnia quae prae-
:

crura, et alterius qui crucilixus est cum eo. Ad

Jesum autem cum venissent, ut viderunt eum jam missa sunt, scicns Jesus cjuia consummata
mortuum, non fregerunt ejus crura;sed unus mili- sunt omnia, quaB Prophotae et lex praedi-
tum lancea latus ejus aperuit et continuo exivit san- ;

guis et a(]ua. 5. Et qui vidit, testimonium perhibuit,

xerant de eo Luc. ult. 44. Oportet im-
:

et verum est testimonium ejus et ilie scit quia vera : pleri omnia quae scripta sunt in Lege et
dicit, ut et vos credatis. (). Facta sunt enim h;cc ut
Scriptura impleretur ()s|non comminuetis ex eo. Et
Prophetis et Psalmis de me. PsaL cxvni,
:

iterum alia Scriptura dicil Videbunl in quem trans- : 96: Omnis consnmmationisvidi finem. »
((

tixeruDt.
Sed quia adhuc aUud in Scriptura praj-
dicta consummandnm erat, ideo subdit,
1. Postquam egit de cruciflxione, et Ut consummaretur ScrijJtura, dixit, Sitio.
consotjnontihus oam, hic narrat vencran- Et primo ponitiir verhum Christi quod
dam (ihristi mortom
primo p^niit mo- : ot protulit; secundo opportunitas implendi
ricndi opportunitatem; sccnndo dcscrihit quod pctiit; tertio administratio cjus
mortcm, Et inc/inato capite, tradidit
ibi, quod noluit. Dicit crgo : i't consummare-
spirituui: tortio oxprimit morlni vnhiora- tur Scrijitura. V\n sciendum est, qnod ly
tioncm. ibi, Judcci crr/o, (juouinrn paras- 7it non j)onitnr causative, scd consecutive.

cevc erat... rorjavcrunl Pi/atum ut fran- Non onim idoo potit ut Scriptura, veteris
(jercntur coruin crura. Opportunitas au- testamcnti, consui/imaretur ; sedideo sunt

'.\i. : « sicut »
 :

CAPUT XIX. 339

dicta, quia consummanda erantperChris- 3. Consequenter cum dicit, Et inclinalo

tum. Si enim dicamus quod Ciiristus ideo capitc, tradidit spiritum, describit Evan-
hoc fecit, quia Scripturae hoc praedixe- gelista mortem Ghristi. Et primo ponitur
runt, sequeretur quod novum testamen- causa mortis : quia incli/iato capitc. Non
tum esset propter vctus, et ejus imple- enim est intehigendum
quia tradidit :

tionem, cum tamen sit e converso. Sic spiritum, ideo inclinavit caput
sed e ;

ergo ideo prsdicta sunt, quia implenda converso nam inclinatio capitis obedien-
:

crant per Christum. Per hoc vero quod tiam dcsignat, pro quamortem sustinuit.
dicit, Sitio, ostcndit mortcm suam esse Pliil. II, 8 Factus cst obcdic/is nsquc ad
:

veram, non pliantasticam. Itcm ostendi- mortcm. Secundo ponitur morientis po-
tur ejus ardens desiderium de salute ge- testas :quia tradidit spiritu/n, scilicet
neris humani. I Tim. ii, 4 Vult omnes : propria potestate. Supra, 10, 18: Nemo
salvos fieri. Luc. xix, 10: Venit Filius ho- tollit a rne animatn mcam sed ego po/io ;

minis quserere et salvurn facere qiiod peric- eam a meipso. Nam, ut Augiistinus (Jicit,
rat. Vehemens autem '
desiderium con- nullus sic habet in potestate dormire
suevimus exprimcre pcr sitim. Psal. xli, cum velit, sicut Christus mori cum voluit.
3 Sitivit anima mea ad Deum vivum.
: Sed attendendum, quod cx hoc quod
Opportunitas implendi quod petiit, osten- tradidit spiritum, aliqui dicuiit in homine
ditur ex hoc quod vas positum crat aceto esse duas animas scilicet intcllcctualcm, :

plenum. Per hoc igitur vas Judaeorum sy- quam vocant spiritum, et aliam anima-
nagoga significatur, quae a vino Patriar- lem, puta vegetativam et sensitivam,
charum ct Prophetarum degeneravcrat quae corpus animat, ct pra^cipue anima
in acetum, idest in mahtiam et crudclita- dicitur. Unde dicunt, quod Cliristus tra-
tem pontificum. Miuistratio autem poni- didit soliim animam intellectualem. Sed
tur quia ilU spongiam plenam aceto obtu-
: hoc est falsum tum quia duas esse ani-
:

lerunt ori ejus. mas in homiiie inter errores computatur

Ex quo oritur qusestio litteralis, quo- in libro De dogmatibus :
ecclesiasticis
modo scilicet obtulerunt spongiam ori tum quia si tradidisset spiritum rcma-
Christi in altum pendentis. Sed hoc sol- nente adhuc anima, non luisset mortuus.
vitur Mattii. xxvii, quia imposueiunt eam Quia ergo nihil e^t aliud spiritus in lio-
arundini. Vel, secundum quosdam, im- mine quam anima, diccndum, quod tra-
posuerunt hyssopo, quai magna erat. idcst animani. Pcr quod
didit spiritu//i,
Unde et a Malthajo arundo vocatur. etiam excluditur error quorumdam diccn-
Mystice autem per ha?c tria signantur tiiim, aniinas homiuum mortuorum non
tria mala qua^ in Juda^is erant : scilicct ire slatim post inortcm ad paradisuin vcl
invidia pcr acetum, dolosilas per spongia! infcrnum scu purgatorium scd iu tu- ;

concavitatem, malitia pcr amaritudinein mulis iisquc ad dicm judicii rcmancrc.

hyssopi. V-el hyssopus significat humili- Nam Doniiuus statim tradidit spiritum
tatem Christi, qua? est herba mundans Patri :pcr (luod datur intclligi, (iuody//6'-
pectus, (juod pra'cipue per humilitatcm toru//i a/ii//ui' i/i ///a/iit l)ri su/il Sap. iii. 2. :

mundatnr. Psal. i., li : Aspcryes nic, Do- i. Judcci cnjo, ctc. llic ponilur viiliic-

mine, hyssopo, ct mundahor. ralio corporis Christi ct primo ponitur :

2. Finalis consummatio ponitur cum narratio vnlncrafionis; scciindo narratio-

dicit : Cum et/o acccpissct Jcsus acc/um, nis ccrtitiido, ibi, Ff qui ridif, tcsfi/no-
dixit : Co7isum?}ialu/n cst : (juod poti^st /liutn pcrhibuit. Circa pi-iiniiin Iria facil.
rclerri vcl ad consunnuationrin niortis : Priino [tonitiir conatiis Jnda'(MMim ct in-
Ilebr. Deccbat in (jloriam auctorem
II, to : lcntio scciiiidi) implclio conatus (luan-
;

salutis corum pcr passionnn consunn/uiri tnin ad parlcin lcrtio (|iu)niodo boc im-
;

itcni ;i(l consuniinatioiicm sanctilicatiouis l)l('lnr in Cbristo. Dicitnr ('riro (inanluui

qua' cst pcr passioncm ct cniccin cjus : ad priinuin, (inod Judwi, quo/iiui/i /xiras-
» Ilebr. X, 14 6'7/a cnim obhitionc consum-: ccve eraf, ut non rcnuineretit i/i rruce ror-
» mavit in scmpitcrnum sancti/icatos : vd /)ora sabb(/f(/ ro/javcrunf l'i/afum ut
. . .

ad consuinniationcni Scripluraruin Luc. : /raiK/crr/ifur corui/i crura rf f(d/rrrnfur.

xvni, 31 ('(uisumuu/bunfur (i////iia </u:i'
: Scicuduin cst cniin. (luod. sicut babctur
scripta su/it pcr Proi/hctas dc Fi/io ho- Dcut. XX!, pra'ccptuin cst in lcgc, (piod
minis. . cadavcra suspcnsornni propter delicta,

* Al. omitlitur : « aulcm. »

310 KVANliKLIUM JOANNIS.
liOL- iiiioil (licit, .\uii frcijcntnt ejus critrn id quod erat, scilicet verus Iiomo. In ho-
teris lostainriiti. Unum
qiur relVrtiir ;nl mine enim est duplex compositio una :

non (liinittcrciitiir siispensa us(|uo niane, scilicet ex elenuMitis, alia ex liumoribus.

nc poiliuMctiir tcrra cl cliain ad (lclcntlam; Uinim clcmiMitonim csf a(pia ; int(M- liu-

iLriioiniiiiam coiiiin (|iii siis[)ciiil(,'ljantijr : iiioi-es autein jua'(:i[)uus esl sauguis.

nain liiijiismodi mors tnrpissima reputa- Item Iioc factum est ad oslendendum
batnr. Unde dicitur ibidcm xxiu Mnle- : (juod per passionem Cliristi plenam ablu-
dictits (nniiis ijui /tcndct in liijnu, scHicct tioucm coiis(M[iiiinur, a [teccatis scilicet
nta/cdictioiic pwiue. Licet autem Inijiis el maculis. A peccalis quidem per san-
puMue iiilligenda' jam non esset in Jmkeo- guinem, qui est pretium nostraj redemp-
rnm potestate, tainen qnod in eis erat, tionis 1'etr. i, 18
: I Noii corruptibilihus :

facere nitebanliir. Kt ideo quia parasoeve auro et anjcnto reilemj)ti estis de vana

eraf, ut corpiis Cliristi et etiam aliorum vcst?'a convcrsationc sed pretioso samjuine \

noii lemaiiercnt cruce in die sahltali,

iu i/uasi agni incontaminati ct immaculati
qui valde solemnis erat et propter ipsum C/iristi: a maculis vero per aquam quae
sabbatum ct festum azymorum, roijace- est lavacrum nostra* regeneratiouis :

runl Pilatum ut franijcrentur corum crura Kzech. XXXVI, :25 Efjundam saper vos :

et tollcrcntur. lli quidem iii parvis dili- ai/uam jjiundam ; et munilabimini ab om-
gentes siint ad servandam lcgem, sed in lubus inf/uinajncntis vestris. Zach. xiii, \ :

magnis coutempserunt. Mattli. xxiii, 24: Erit fons patejis domui David et habitato-
Excolajitcs cit/icejn, cajnelimi auteui r/lu- ribus IlierusalejJi vi ablutioncjji pcccatoris
ticjitcs. (^luoinodo aulem hoc iu parte im- duo
ct jjiejistritatsc.Ki\i\(io ha^c specialiter
pleatur oubilit Vcncrunt enjo jjnlitcs ct
: : pcrtinent ad duo sacramenta : aqua ad
prijjii (/uidcjn, scWicei \ixiron\s, fj'cgej'UJit sacramenfum baptismi, ad eucharisfiam
crura,iu\ ([ucm primo vcneruiit,e/«//p;7'?/5 sanguis. Vel utrumque perlinet ad eucha-
f/ui crtici/ijus cst citm co, scilicet Jesu ;
ristiam quia iu sacrameuto eucharistiaj
:

iii qiioeoriim crudelifas ostenditur. Mich. miscetur aqua cum vino quamvis aqua ;

III. Cai'nejji populi jnei cojnederujit.

'.\
: non sit de substanlia sacramenti. Com-
Sed quid est qiiod subdit, Ad Jcsujn petit etiam hoc figura; quia sicut de :

autcm cujji vcnissent, ntviderunt eujnjain laferc Chrisli dormientis in cruce fluxit
murtuum, Jion frcrjentJit ejiis crura? i\on sauguis et aqua, ([uibus consecratur
in medio crucilixus erat ? Responsio. Di- Kcclesia ita de lalcre Adde dormientis
;

cendum, quod duorum mililiim singuli formata est muHer, qua3 ipsam Ecclesiam
ad sinpiilum lafroucm confringendiim pivvfigurabat.
vencruut ([iiibus coufraclis, unus ab uuo
: 5. Et qui vidit, etc. Ilic ponitur certi-
et alius ab alio, ad Jesum venerunt. Unde tudo narratiouis : et primo cx apostolico
indc signatnr occasio vulnerandi, quia tesfimonio secundo ex Scripturai
; vati-
(Mim vidissent eum jam mortuum, noji cm\o,\\n,FactasuntejiijJiIi3ecutScriptura
frcijcrunt ejus crura. implcrclur. Circa primum tria facit. Pri-
Sed ut certificarentur de morte, itJius mo describit testis idoneilatem quia qui :

jjulitum lajicca latus cjus aj)CJ'uit. Et si- vidit testijjiojiium perhibuit, hoc est ipse
gnantcr dicit, Apcruit, non vulneravit : Joannes. I Joan. i, 3 Quod vidijmis et :

quia pcr lioc hitus, apcritur nobis ostium audivijjius, annuntianms vobis, Secundo
Apoc. iv, 1
vifa' ietciiia'. Post hoc vidi : aslruit testimonii vcritatem, quia vej'um
ostium apertum. Hoc est ostium in latere est testimojiium ejus. Rom. ix, 1 : Verita-
arca>, per quod intrant animalia diluvio tem dico, Jion mejitior. Supra viii, 32 :

nou pcrifura (lcnes. vii. Sed Iioc ostiiim

: Cocjnoscelis vej'itatcjn, et veritas liberabit
est causa salutis uiide cojitijiuo cuivit
: vos. Tertio exposcit fidem : Et illc scit
sanijuis ct ac/ua : quod est valde miracu- quia vere dicit, ut et vos credatis. Infra
losum, nt de corpore mortui, in quo est xx, 31 Hxc autem scripta sunt ut crc-
:

congclatus sangnis saiiguis exeat. Sed datis etc.

si quis dical, ([uod hoc contigit propter 0. Et non solum ex testimonio Apos-
calorem aliqiKMii (jui adliuc in cor[)ore re- tolico cerfificatur, sed addifur vaticinium
manserat fluxus autem a(}iKe inficiari
; Scripturae unde dicit Facta sujit cjiim
: :

non potest, (juiu miraculosiis cxisfat, hivc ut Scriptura ijjiplcretur ut ly ut :

(Mim aqua cxiciis purissima fucrit. Uiiod accipiafur consecutive, sicut jam dictum
qiiidcm factum est ut Christus ostenderct est supra. Et ponit duas auctoritates ve-
 ;

CAPUT XIX. 341

etc, et habetur Exod. xii, 4G Os non : supra VIII, 28 dixit Dum exaltaveritis
:

comminuetis ex eo, scilicet agno paschali Filium hominis, tunc corjnoscetis quia eqo
qui prffifigurabat Christum. Quia, ut di- s\im. Secunda auctoritas refertur ad hoc
citur Corinth. v, 7, Pascha ywstrum im-
1 quod dicit, Lancea latus ejus aperuit ; et
molatus est Clmstus. Ideo ordinatum est habetur Zach. xii, 10 V ulebunt in finem :

ut non commiuiierentur ossa agni pas- transfixerunt : ubi nostra litfera habet :

chaHs, ut daretur inteUigi quod fortitudo Aspicient ad me, quem confixerunt.

veri agni et incontaminati .Icsu Christi Unde si nos conjungimus verbuin Pro-
nullo inodo erat commovenda per passio- phetai, manifestum est quod Christus
nem. Unde Judaei putabant per passionem crucifixus, est Deus. Nam quod Propheta
virtutem doctrinae Christi dcstruere sed ; dicit in persona
Dei, Evangelista attribuit
potius corroborata est. Corinth. i, 18 I : Christo. Videhunt, inquit, ad judicium
Vei^bwn crucis pereuntibus cjuidem stul- venientem Apocal. i. Vel aspicieut con-
:

titia esl ; sed nobis virtus Dei est. Ideo versi per fidem etc.

LECTIO VI.

\. Post haec atitem rogavit Pilatum Joseph ab peliri. Et po^misit Pilatus; quia Joseph
Arimathsea (eo quofl esset discipulus Jesu, occultus
autem propier metum Ju(la;orum) ut tolleret corpus nobilis erat et sibi familiaris. Unde Marc.
Jesu permisit Filatus. 2. Venit ergo, et tulit cor-
: et penult. dicitur, quod erat decurio.
jjus Jesu. \'enit autem et Nicodemus, qui venerat
ad Jesum nocte primum, ierens mixluram myrrhix; et 2. Quautum ad secundum dicit : Voiit
aloes, quasi libras centum. W. Acceperunt aulem cor- erfjo corpus Jesu
et tulit ubi agitur de :

pus Jesu et ligavcrunt eum liiiteis cum aroniatibus,

studio corporis procurandi. Et primo
sicut nios est Jud;eis sepelire. 4. Eral autem in loco
ubi crucifixus est, hortus; et in liorto monumentum ponilur materia corporis procuraudi ;

novum, in (juo nondum quis()uam positus erat. .5. Ibi secundo ponitur ipsa procuratio, ibi,
ergo pro[)ter parasceven Judtfioriim, ([uia juxta erat
monumentum, posuerunt Jesum. Acceperunt corpus Jesu. Materia corporis
procurandi fuit mixttira myrriue et aloes,
1. Postquam Evangolista egit de cruci- quam Nicoilemus iii magiia quantitate
fixione et morte, hic agit de sepullura procuravit. Et idco de diiobus meutio-
Christi et primo : ponitur facultas et li- nem facit. Primo de Joseph, qui tiilit cor-
centia sepeUenili; secundo stuiiium cor- pus secundo de Nicodemo, qui tulit
:

poris prociirandi, Venilorqo et tulit

ibi, aromata. Ilic autem Nicodcmus fuit qui
corpus Jesu ; terlio pouitur lociis sopiil- veuit ad Jesiim nocte, scilicet aiifc pas-
turae, ibi, E?'at autem in loco ubi crucifi- sionem, ut habetur supra iii. Et hoc ideo
xus est, hortus etc. quarto ponitur ipsa ;
commemorat, quia de Joseph dixerat
scpultiira, ibi, /bi erf/o posuerunt Jc- qiiod occultus crat proptcr mctiiin Juiheo-
sum. Dicit ergo Post hxc, scilicet passio-
: riim, iit osteiulat (jiiod etiain hic ([ui
iiem ct morlem, royavit Pilatum Joseph occulliis erat discipuliis, niiuc facfus cst
ab Arimathxa quod idem est qiiod Ha-
: publicus, scil noudum habcus veram
matha, iit habelur Ueg. i eo quod csset
I : iidcm dc resurreclionc (|uia attiilit ;

discipulus Jesii : uon dt^ diiodecim, sed de myrrham et aloes, quasi corpiis (\jiis
mullis aliis credeutibiis qiiia ominjs : miiiiiri a corruptione imligcrct de (pio :

credcntes a principio discipuli vocabau- Scriptura dicit Psalm. xv, 10 So)i dabis :

tur. Erat autem occultus propter nw/um Su/irti{//i tiiu))i videre corr/tptio)ie))i.
Judxorum, siciit et multi abi, S(m1 aiit(> aiitcm datur pcr hoc iutclligi
Myslic(>.
passiouem. Supra xii, \1 Verum/a/ne/i : qiiod Christum crucitlxuin dcbcmus iu
cx principibus miilti crediderunt i/i eu/)i conh? noslro recondcre cum amaritudiiie
sed prop/er Pharis.ros no/i ro/ifiteba/i/ur, pteuitcntia' ct compassionis. Caiit. v, .'»
:

ut de s////a<j()<]a no)i ejicero/tur. Uude .Mu)uis ))iex distilluvcru)it )'ii/rrham.

patot (]U()d ubi disci|iuli auiiscniul liilu- '\. Ilabifa orgo j)ra'paratiouis matcria,
ciam post passioiicm lal(Miles,hic, assmnp- ptuiitiir ipsa pra^paiatio : iiiide dicit :

sit fidiiciainpublice oI)se(|uendo. Mic iii- .\rce/)eru)it uute))i rorpus Jesus cir. Ibi
qiiam, roijavit Pilutu))i, u/ toUo^et corjius oritiir diibitatio : ipiia Joauucs dicit (piod
Jrs/i, de ci-uce scilicet, (M scpclir^^l (luia : l/i/i/vrni/// illiid li/i/ri^i; ciiui Malfli. wvii,
sccundum lcges humanas, corpora ilam- dicaturquod iiivolvcriiiit illuil siiidoue.
natorum non debei)anl sino licentia se- Uespondeo dicendum, secundum Augus-
342 EVANIJKLIFM JOANNIS
tiniini, i\\UH\ Matlli.iMis dicil nnam sin- tem dnplex ratio quare in sepulcro novo
doni«m lanlnni, qnia non faoit menlionem voluit sepeliri. Una lilleralis, ne alia cor-
nisi (leJosepli el hic ; unam porlavit. Sed pora fuissent, resurrexisse cre-
(|ua' ibi

(jnia solns Joannes ineiitionem facit de dereiitur, el nou (liMistns vel omnia:

Nicoilemo, iileo (iicil, Lintris, (juia .Nico- a^juali virtute. .\lia ratio est, (juia (jui
demns aliam |)orlavit. Vel dicendnm, cst de Virgine intacta natus, congruo fuit
quod linteum dicimus omnem pannnm in sepulcro novo sepultns ut sicnt in :

(le lino faclum. (^orpus aiitem Christi in- utero Maria^ nemo ante enm nemo post
volutum fuit fasciis, sicut etijm dc Lazaro eum fuit, ita et iii hoc monumento. Simi-
legitur, (jnia sic erat Judaiis mos sepe- liter ut daretur intelligi quod reconditur

lire. Erat etiam positum sudarinm ad per lidem in animo innovato. Kphcs. iii,
oaput : et ideo omnia complectens Joan- i 7 : Hnhitare etiam Christum j)er fidem
nes, dicit, Linlcis. Per hoc vero qnod in cordihus nostris.
aromatil)iis eum coiuliunt, admoncmiir Conscquenter cum dicit, Ibi ergo
7>.

in liujus pictatis officiis morem cujnsli- propter parasceven Judxorum... posue-

bet gentis csse scrvandum.
Locus scpnltur.T (lcsip:uatur conse-
i.
qnenter cum dicit Erat autcm in loco :
est, hortiis ctc. Ubi notan-
uhi crucifixm
dnm, quod Christus in horto captus, et
in horto passus, et in horto sepnltus
fuit ad designandum quod pcr suaj pas-
: ncm sepulturai ct rerum quffi iiecessariae
sionis virlutem libcramur apcccato qiiod
Adam in horto deliciarum commisit, et
quod pcr eum Ecclesia consecratur, quae
est sicut hortus conclusus. Et i?i hoc
horto erat inonumentum novum. Est au-
ru7it Jesum, ponitur sepuliura., Ihi er(/o,
idcst in monumcnto uovo, propterparas-
ceven Judxorum, qnia jam vespere ap-
propinquabat, quando propter sabbatum
nihil operari licebat. Nam circa horam
nonam cxpiravit, et propter procuratio-
erant, fere dies usquc ad vesperam dc-
cursus erat. Et quia monumentum erat
juxta locum ubi crat crucifixus, posuerunt
ibi Jcsum.
 CAPUT VIGESIMUM

LECTIO I.

1. Una autem sabbati Maria Magdalene venit mane,

cumadhuc tenebrae essent, ad monumentum, et vidit
lapidem sublatum a monuinento. 2. Cucurrit er^^-o, et
venit ad Simonem Petrum, et ad alium discipulum
quem amabat Jesus, et dicit illis Tulerunt Domi-
faciem tcrrx. Gal. vi, 13 //« Christo Jesu :
neque circumcisio aliquid valet neque prse-
putium, scdnovacreatura. Moyses autem
:

num de monumento, et nescimus ubi posuerunt eum. in principio Gcn. dc prima dic iion dicit,
3. Exiit ergo Peirus et ille alius discipulus, et vene- Factus est dies primus, scd dies unus.
runt ad monumentum. Currebant autem duo simul :
Ideo Evangelista ad ipsam renovationcm
et ille alius discipulus prtecucurrit citius Petro, et
venit primus ad monuinentum. Et cum f=e inclinasset, insinuandam utitur vcrho Moysi. Itcm
vidit posita linteamina, non tamen introivit. 4. Venit quia in hac dic inchoabatur dies cBterni-
ergo Simon Petrus sequens eum, et introivit in mo-
numentum et vidit linteamina posita, et sudarmm tatis, qiiae cst una non hahcns infcrpola-
quod fuerat super caf)Ut ejus, non cum linteaminibus tionem noctis quiasolqui camfacit, non
;
positum, sed separatim involutum in unum locum.
5. Tunc ergo introivit et ille discipulus qui venerat
occidit. Apoc. xxi, 22 Civitas illa ?ion
:

primus ad monumentum 6. Et vidit et credidit

: : eget solc ncque luna iit luccant in ea nam :

nondum enim sciebant Scripturam, quia oportebat claritas Dei illuminahit illam, et lucerna
ejus cst agnus. Zach. ult. 7 Erit dics :

i . Enarratismystcriis passionis Christi, una, quxnotaest Domino, non dies neque

hicEvangcHsta manifcstat ejus resurrec- nox :et in temporc vesperi erit lux. Se-
tioncm ct primo manifestat quomodo
: cundoponitur persona vidcus, quia Maria
resurrcctio Christi manifcstata cst mu- Magdalctie vcnit jnanc, cum adhuc tcnc-
lieribus ; sccundo quomodo manifcstata brse essent, ad monumentum.
est discipuHs, ihi, Cum crgo sero esset Sed hic est dubium quia in Marc. xvi,
:

die illo etc. Manifcstata est resurrectio 1, dicitur Maria Magdalene et Jacobi et
:

Christi mulicrihus quodam ordinc. Primo Salome. Et Matth. ult. connumcrafnr

quantum ad monumcnti apcrtioncm se- ; etiam alia Maria. Responsio. Diccndiim,
cundo (piantum ad AngcU apparitioncm, secundum Augustinum^ quod >h\ria >hig-
ibi, iterum etc.
Ahicriint err/o tcrtio ; dalciia fcrvcntior ct devotior erat ad
quantum ad visioncm, ibi, llxc
Christi Chrisfum aliis mulicribiis undc Luc.vii, :

ciim (lixisset, conrcrsa cst 7'cfrorsu/n, ct 47, dicitur Dimissa sunt ci pcccata
:

vidit Jcsum. Circa primuni primo [^oiiitur multa, quoniam di/r.rit mulfuni. Kt idco
muheris visio ; sccuiuh) rci visai dcnun- eam Evangelista spccialius nominat. Et
tiatio, ibi, Cucurrit ergo etc. ; terlio rei inde est quod prius ci apparuil Domiuus,
dcnuntiala'. in^iuisifio, vrgo ibi, E.riit Marc. ult. Sap. vi, \\ Pr.voccupat cos
:

Pctrus ctc. Circa i)i'iuium (piatuor consi- qui sr concupiscunf, ut illis sc prior ostcn-
dcrandaoccurrunt. Primo scilicct visionis dat.
tcinpus, quia u)ia stihhati, scilicct prima Tertio ponilnr hora, scii qualilas tcm-
fcria. Nain apud .luda-os di(\s sabi)afi so- poris. quia nninc rum adhur tcnchr:v cs-
lcmnior iiab('i)atnr, ct idco al) co oinnis srnt. Liic. xxiii, dicilur. (piod mulicrcs
aliiis di(>,s dcnoininal^aliii' : iindi^ dic(d)ant (lua» cum .lcsii vcnciunl dc Galihva, vi-
prima sal)bati ; sccunda sal)l)ali ctc. Pndc (lcriinl monumcnlum, ct quema^hnodum
et Matlli. xxviii, l,dicit, Prinia sahhali. posiliim cral corpus Jcsu ; ct revcrhMitcs
Scd Joanncs dicit : Ina sahhati, jjroplcr |).trav('ruiil aromala cl iinLrucnla. ct sah-
mystcriuin : ([uia in liac dic, in ipia rc- balo (piidcm siliicnint sccuuiliim manda-
surrcctio facta est, inchoavit (juasi (jua'- lum. Et idco slalim Iransaclo sahbato
damnovacrcatura. Psal. (iii, ,'U) Emittr : antc liiccm prima» sabhati vciiit ad mo-
spiritujn tuum, ctcrcnhuntur, cf rcnnrahis iiiimcnlum nam nimiiis ardor
: ann^ris
:Mi EVANGKUUM .lOANNIS.

fam sollirilahat. raiil. \ni, C. : l.fnnpndrs in ccp/n, ct a lc f/uid vo/ui suprr trrram?
rjus /(ini/i'i(/rs i(jnis aff/ite fhnnnidritni, Drfrrit ctn'o mea rf ctn' meinn : Dats cor-
scilicct caritdtis. t/is mri, ct /tars mra Drus i/i xter/nim.

Sed liio »\sl qiUTslio litloralis : (piia. nl Consc(jnentcr ciim dicit, Eriit rrgn
'.\.

(licitiir Man*. ull. ii, valdemnnc orto J/nn Prtrus rt i//e a/iits f/iscipit/us, ponilur de-
so/r. (^liiiil iu:ilur (licil Kvaiit,'('lista, (////< uuutiala' rci iiujuisitio et j^rimo [)onitiir :

ad/nir Irnr/inv cssrnt ? Ucs|)()iisio. Iliccu- (pucrcntiiim sludiiiiu ad iiHjuircudum; et

(luiu (|uoil hor (|UO(i (iioit Alarcus iulclli- hoc |)er cxituiu, diiin dicit Ej-Hi crgn :

gitur »lc aurora uiidc oilo jam sole, : Pelrus cta/ius discipu/us. (jui enim scrii-
uou (luod supra tcrraui appareiHit sed ; tari vult myslcria (>hristi, dehet exire
appropin(|uarct ad uostras re^^ioiics. (luodammodo a sc, ct a carnali consuetn-
nuarlo (piid vidct : (]uia ridit rrvo/u- (iiiic. Caul. III, \\ Egrrdi/ni/ii etvidcte,
:

tinn /a/jideni : (]uod eral signum velquod fi/ix Sion, rcge//i Sa/omonem. Secundo
nliquis (llirislum ahstulerit, vcl quod re- ponitur iuquisitionis ordo seu modus. Et
surrexerit. Kl, sicut dicitur Mattli. ult. primo qnantiim ad cursum, quia curre-
XI, Antjc/us Domini dcscendit de cue/o. : /la/it (/uo si/nu/, qui prie ceteris Christum
quod non est intelligendum quod ante diligcbant. Psal. oxviii,32 Viain manda- :

hipis esset revolutus quam Christus re- torum tuorum cucurri. I Corinth. ix, 24 :

surgeret, scd post nam Christus cxivit

: Sic currite ut com/jre/ie/idatis. Seciindo
de olauso utcro virginis nondum glorio- quantiim ad adventiim, quia et i//e a/ius
sum corpus hahcns non est ergo mi- :
*
disci/)u/us /Jrxcucurrit citius Prtro. Ubi
rnm si cum corpore glorioso exivit de se- primo ponitur quomodo Joannes praeve-
j)ul('ro. Nam lapis cst revolutus, ut vi- nit; secundo quomodo Petrus eum sequi-
dcutes ihi (>hrislum non esse^ facilins tur, ihi, Venit ergo Simon Pctrus scquens
crederent cjus rcsurrectionem. eum.
2. Consequenter cum dicit, Cuciirrit Sed nota, quod non sine causa Evange-
ergo ad Sinioneni Petrum, ponitur rei vi- lista etiam particularia diligenter narrat.
sa> dcnuutiatio. Kx nimio cnim amore Nam istis duohus discipulis, populus dii-
non distulil nuutiare discipulis quod vi- plex, Judaporum
scilicet et (jculilium de-
dit sed cucurrit, et venit ad Simonem
; signatur. (luia licet Judaei prius * habue-
Pefrum. ct a/itnn disci/)u/um (juemdi/igc- rint cognitionem uuius veri Dei, tamen
/mt Jrsus. IV Rcg. vii, //*c dies boni : quantum ad statum mundi, popiihis rien-
junifu esf si facucrimus, et no/uerimus
: tium est anti(]uior quia ex Centilihns :

nunfiare iisr/ue mane, scc/cris arguemur. processcruut etiam Judaei. (jencs. xiii,
Sic qui audit vcrha Dei, debit festinus 1 Egredere de tcrra tua ct de cog/mtio/ie
:

aliis dicere Apoc. ult. 17, Qui audit

: fua. Istisimul cnrrebant vel deciirsum :

dicaf, Vrni. Sed ad illos venit qui prae- hujus muudi ; Juda-i per lilteram legis,
cipui crant, et Christum ferventius dili- (ieutiles per legem naturaR vel simul :

gehant, ut aut secum qucererent, aut curruntuaturalidesiderio adbeatitudiuem

sccum dolerenf. Et dicit eis : Tu/erunt et veritatis cognitiouem, quam omnes
Dominum dc monumento. Viso cuim sc- homines natura scire dcsidcrant, Sed i//e
pulcro vacuo, noiidum hahens iu cordc a/ius discipu/us, scilicet miuor, prxcu-
quod Christus resurrexerit, dicit Et nes- : currit citius Pelro : qiiia (ientiles ad co-
cimus u6i /wsuerunt eum. Uhi dat intel- gnitionem venerunt
veritatis tardius
ligcre qiiod uon sola fiierit ad mouu- quam Judafi qnia quondam Deus erat
:

mcutum ct quod adhuc de resurreclione

, tantum in Judsea notns uude dicunt, :

dut)ilaret. Et ideo Evangclista non sine Psal. cxLvii, 20 Non fecit ta/itcr (onni
:

causa dixit, Cinn ad/uic tene/)rx essent ; nationi. Et vcnit prior ad monumentum :

pcr qualitalem temporis, qualitatcm mcu- quia prius consideravit mysteria Christi,
tis,in (jua dubitationis tciichivT eraiit, de- et prius Judaeis de Christo facta ^ est pro-
.siguans. Psal. lxxxi,5 \escierunt ner/ue :
missio. Rom. ix, 4 Qiioru/n est adop- :

inte//exerunt in
am/ndant. Sed
: tene/ms tio fi/iorum et g/oria ct testame/itum ct
attcnde, quod iu grsecis codicibus habe- /egis/atio et obseqitium et promissa, quo-
tur, Domnnim meum, ad dcsiguandum rinn paf/'cs, ex qui/nis cst C/iristus sccun-
propensiorem carilatcm, ct lamulalus dum carne?7i etc.
afTectum. l'sal. i.xxii, 25 : Quid mi/ii est Et cum se inc/inasset, vidit linteamina

• Al. deesf : « ergo. . _ » Al. : « proprins. » — » Al. omittilur : « facta. .

 CAPUT XX. 345
posita, non tamen introivit. Et ciimse iii- ptare noliienint. Ouod quidem sudarium
clinasset, scilicet sub jugo lcg>s Exod. : descrihitur et separalum ah» aliis ciinvo-
XXIV, 7 « Omnia quaicumque pra^cepit
: lutnm, et in unum locum : quia divinitas
Dominus, faciemus » vidit lintcamiiia : Christi occulta est, et separata atj omni
posita, scilicet figuras quasdam omnium creatura propter sui excclientiam. Uom.
mysteriorum. II Corinth.iii, 14 iJsque in : ix, 5 Qui est super omnia Deus hcnedic-
:

hodiernum dicm idipsum velamen in lec- tus in sxcula, amen. Isa. xlv, 15 Vere :

tione veteris testamenti manet non revela- tu es Deus ahsconditus. Involutum vidit
tum. Non tamen introivit quia non per- : quasi in modum circuli quia lintei :

venit ad verilatis cognitionem dum in quando involvuntur, nec initium nec

mortuum crcderc noluit. Et hoc dicitur finis in eis aspicitur : celsitudo divinitatis
Luc. XV, de fratre majore, qui audiens est, quae nec coepit esse nec desinit. Ileb.
simphoniam et tripudia fratri revertenti ult. 8, Jesus Cliristus heri et hodie, ipse et
facta, noluit intrare cum tamen introi- : in saecida. Psal. ci, 28 : Tu autem idem
tum promittat David, dicens, Psal. xui, ipse cs, ct anni tui non
deficicnt. Sed in
4 Inlroiho ad altare Dei.
: unum locum vidernnt, quia Deus non
4. FemV er^^o, etc. Hic agitur deperven- habitat ubi est scissura mentium sed ;

tione Petri. Et secundum litteram, quod illi ejus merentur gratiam qui sunt unum

simul currebant, signum erat ferventis per caritatem. Psalm. i.xxv, 3 In pace :

dcvotionis sed Joannes citius pervenit,

; factus est locus ejus. I Corinth. xiv, 33 :

quia junior erat sene Petro. Sed secun- No7i est Deus (Iissensio?its, sed pacis. Vel
dum mysterium. Petrus Joannem sequi- aliter per sudarium quo laborantium
tur quia Gentiles ad Christiim conversi,
: sudor detergi solct, intelligi potest labor
nonerant congregaudi inaham Ecdesiam Dei qui etsi quietus semper permaneat,
ab Ecclesia Juda^orum, sed insorendi in tamen se laborare denuiitiat, dum duras
precedenlem olivam et Ecclesiam Rom. : hominum pravitates portat. Isa. i, 14:
II. Et ideo Apostohis,
Thess. ii, 14, I Facla sunt mihi molesta, lahnravi susti-
commendans eos, dicit Vos antcm, fra- : nem. Et pi\Tcipue hunc laborem pertulit
tres, facti csiisimitatorcs Ecclesiarwn qux Christus in humaiiitate assumpta. Throii.
suntinJudsea in Christo Jesu. iii, 30 Dabit percutienti se maxillam,
:

Tertio ponitur ordo inquisitionis quan- soturahilur opprobriis. Iloc igitur suda-
tum ad corum ingrcssum, quia introivit rium longe seorsum invcnitur, quia ipsa
171 monumcnlum Kt primo, ponitur qno- . Hedem^itoris nostri passio lowgc est a
modo Petrus intravit primo;secun(lo quo- nostra passione disjunota. Xaui per lin-
modo Joannes, ii)i, Tunc errjo introivit in teamina, quae ita se habent ad membra
;720???/;??en/?<m. Dicit ergo, quod INilrus in- sicut sudarium ad caput, intoliiguufur
troivit in monnmcntum et qnidoin, se- : passiones sanotoriim, a (inibiis sndarium
cundum liltoram Joaiinos, qui prinio per- scorsum, soilioot piissio Chrisli quoniam :

venit, non intravit propter reverentiam ipse sine culpa pertulit, quod iios cum
Petri, cuipriorem ingressum servabat. oiilpa t()h>ramiis. I Pot. iii, IS : Chrislus
Scd sorundnui mystorinm, signatiir (|ii(i(l morluus esl, Jus/us pn-o i/ijustis. Ipsi>
populiis Ju(la'()riim, qui [^rinio niysloiia spoiito morli snooiimhoro V(dnit. Supra
incarnationis audivit, posloriiis ad tidiMU x, 18: .\cnu) a mc animnm mcam
tolltl :

converlitur (juam populus (MMitium. sed cf/o /)ono eam a fncipso. K[\hcs. \,-2:
Wom, \x, 'iO : (ie7ilrs qit<v 710)1 serlahuulur Dilcrit ftos, et tradidit scfnclips-ni pro
Juslitinf)! , apprclioidcru)}! jusliliain 7iobis. S(m1 saiioti ad niortom vadiint in-
Isracl vc)'o sccta)ido lcqcm Jiislili.v, iii lc- viti. liilVa iill. IS: .1////.S- te ciiu/ct, ct
cfcm Jfislitix 7W7i])crvc7nt, Etvidit, scilioot diiret qito lii )inii vis.

Potrus posita li)ilcami)ia. Joannos vidit Sod (|uaro Evaugolista sic diligontor
sola lintoamina (|na' JNdrus 'iniilitor vi- omnia narraf ? .Xd (|n(td dicondum. so(Min-
dit : (iiiia iioii roprohamiis voluslostauuMi- diim ChiNsostouiiim, iit oxoInd(M-ot f.dsam
tum : uam Luc. nlt. 45, npcruit cis soi- 0|)inioiuMn a Jiida'is divulgalam. (|UO(l
suf)i , ut i7itclliqc7'cnt Scripluras. Sod oorpiis Chrisli fiirlim siiblaliim ossot. ut
adhuo ulloriiis vidit .s//^/i'//7V//y/ y//o///"//r;v// habolur .Maltli. iilt. N.im si hoo modo
supcr cajiiil ijiis, I Coiiiilji. xi, 3 : Cnjnit alii|ni traiislnliss(Mit illiid : ikmi iiliipio
( hristi Dcus. VidiM-o orgo siidaiinui ipiod (Miiii doiiudassoiif, pra'oipiio opor- oiiin
fuerat super caput Josn. ost liaboro 11- tuissot oos fostiuantor hoc facoro proptrr
demdivinitatis Christi, quam Jii(la'i acoe- piitsontiam oustodum noijuo otiam fnis- :
:UH KVANflKMrM JOANNIS
seut itn solioiti ut Irvarrnt .siidariiim, vi in cofj:noscendo. Mntth. xx, 16: Erunt
involvorciif , el soorsinn iii uiiiiin lo- prinii novissitni, ct tuivissimi fu^imi.
cuin |ioiu'n'ut si'ii t'a siinplicilcr ul cou- ; (j. ([onsequcnlcr cum dicit, Et vidit^ ct
tipissot, suscopto corporo, (limisiss«>ut. crcdidit, i^ouitur «'irectus iiKjuisitionis.
IIujus etiam rei causa permisit quod se- Kt in |)riino aspeclu jjosset talc'm sensum
pultiis fnit ciiin iii\ iriia ct aloc, ipue con- hahcrc, ipiod vidit, illa scilicet, etcrediilit
glutinaiit corpori lintcamina, ita quod quod Sed, secun-
Christiis rcsurrcxi;rit.
nou poluisscnt tam cito a corpore se- dum Augustinum, lioc non potest stare :

parnri. quia sequitur iXondum efiim sciehant :

5. (lonse^picnter cnm dicit, Tunc erf/o Scripturam etc. hleo diceudiim, quod
introivit ct illc disci/ndiis (jui vcncrat pri- vidit vacuiim monumcntum, et credidit
jfius ad t?ionu/ncutuni, agit dc iutroitu his qua^ scilicet quod
dixerat inulier,
Joanuis non enim : foris remansit, sed ali<iuiDomiiinm asportassent et lunc, ;

post Petrum iutravit quia iu line mnndi : sequitiir Nofuium enim sciebant Scriptu-
:

ad rcdcmptoris tidem' etiam Jndaei colli- ram, (piia nondnm eis erat apertus sen-
gentnr. Uoin. xi, 2^) Kx partc c;vcitas : sus, ut intelligci(Mit Scripturas : Luc. ult.
contiijit in Israel donec plcnitudo (jentiuni Sed nonne Christus passionem et re-
suhnitrarct ; ct sic omnis Isracl salvus surrectionem ejus pr*dixit ? Mattli. xx.
/iercf. Isa. tO, 22 : Rc/i//u/a' sfilvie ficnt. 1!) Et tcrtia die rcsurjct. Respondeo di-
:

\el aliter,
istos duos discipulos duo genera
num designautur:
tcmplalioni veritatis, et lii
Joannem: et insistentes obedientiae man-
datorum, qui signantur per Petrum
unde Simon obediens interpretatur. Con-
tiugit autem plerumque quod prius per-
secundum mystt^rium, per cendum, quod qiiadam consuetudine au-
liomi- diendi ab eo parabolas, multa quae eis
scilicet vacantes con- aperte dicebat, non intellige"bant, et ali-
signantnr per quid aliud eum significare credebant.
Yel secundum Chrysostomum, vidit lin-
: teamina posita sic ordinata, quod non
fuisset factum, si corpus furtim fuisset
sublatum et credidit, scilicet vera fide,
:

veiiiat ad cognitionem mysteriorum quod Christus a morte resurrexerit. Kt

Christi contemplativus, sua docibilitate, tunc hoc quod seqiiitur, Nondum enim
sed noii intrat quia quandoque praicedit : sciebant Scripturam, refertur ad hoc quod
intcUectus, et sequitur tardus aut nuUus dicit, Vidit et credidit quasi diceret An- ;
:

atrectns. Sed aclivus instantia fervoris et tequam videret non sciebat Scripturam,
sedulitate, etsi tardius intelligat Psalm. : fjuia oportebat eum (i mortuis resurgere.
c.Kvii, 104 A mandatis tiiis intellexi
: : Sed quando vidit, crediditquodamortuis
tamen ut qui fuerunt
citius intrat : ita resurrexisset.
posteriores in perveniendo, fiant priores

LECTIO II

1. Abierunt ergo iterum discipuii ad semetipsos :

autem mulieris, quae meruit Angelorum
MMfia autt»m stabat ad monumentum foris, plorans.
Dum ergo tleret, inclinavit se, et prospexit in nionu- visionem, commendatur extribus. Primo
menium 2 Et vidit duos Angelos in albis sedentes,
.
quidem ex ejus constantia -, quam com-
unum ad caput et unum ad pedes. ubi positum erat
corpus Jesu. .3. Dicunt ei ilii : Mulier quid ploras ?
mendabilem reddidit primo discipulonim
Dicit eis (^uia tuierunt
: Dominum meum, et nescio recessus quia abicrunt crgo iterum dis-
:

ubi posueruut eura.

cipuli, nondum scientes Scripturam, quia
oporteret eum a mortuis resurgcre, ad
\Posito quomodo Maria Magdalena
. semetipsos, idest ubi habitabant % et unde
venit ad aspiciendum sepulcri apertio- ad monnmentum cucurrerant. Adhuc
nem, hic Kvangelista oslendit quomodo enim ex timore dispersi non simul ma-
pervenit ad Angelorum visionem. Kt nebant. Zach. xiii, 7 Pcrcutiam pasto- :

primo poniliir devotio secundo insinua- ; rem et dispergentur oves gregis. Thren. iv,
tur Angelorum visio, ibi, Vidit duos An- 1 : sanctuarii in
Dis/jcrsi su7it lapides
f/cios etc. lcrlio describifur Angelorum
; capite omniutn jdlatcarum. Secundo cons-
allocutio, ibi, iJicunt ei illi etc. Devolio tans ejus mora quia Maria stabat ad :

' Parm. : n ad receptionis Gdem. » et in no- fidei. » ' Al. : • instantia. » — • Al. : « habi-
tula forte : • re.^^urrectionis : » vel « receptionem tant. »
 CAPUT XX 347
momimev fnm foris, p/orans. Nam disci- v.icabant, amplius dolens quod ablatus
pulis recedcntibus, infirmiorem sexum de monumento quoniam ma;,nstri *
fuit :

fortior et ferventior in eodem loco fige- tanti,cujusvitasubtracta fuerat memoria

bat affectus.
•
remanebat et ideo quia eum habcre uon
:

Sed bic cst qua^stio, quia Marc. ult. di-
citur quod mulieres egressa? sunt de mo-
numento ergo fuerunt intus. Ut quid
: in monumcntum. In quo datur intelligi
ergo tunc dicit Joannes, Stahat foris ?
Responsio. Dicendum, quod
tum Christi erat
circa ipsum erat clausura liorti, sicut
supra habitum est. Quandoque ergo mo-
numcntum vocant Evangehstai solum lo-
poterat, volens saltem videre locum ubi
positus fuerat, inclinavit se, et prospexit
quod in mortem Christi debemus prospi-
monumen- cere cum humilitate cordis. Matth. ii, 25:
excisum in lapide, et Ahscondisli hoec a sapientibus et prudenti-
bus et rcvelasti ea parculis. Et prospexit,
utdaret exemplumcontinue oculismentis
mortem Christi prospicere quia amanti :

cum ubi corpus rcconditum fuit, quando- semel aspexisse non sufficit^ cujus vis
que totum ilhid quod clausum crat. Cum amorisintentionemmultiplicatinquisitio-
ergo dicitur qiiod ingressa^ sunt monu- nis. lleb. xii, 2 : Aspicientes in auctorem
mentum, intclligendum de tola clausura fidei et c onsummatorem Jesum, qui pro-
horti scd lioc quod dicitur, Slahat foris,
i posito sibi gaudio, sustinuit cruccm confu-
intehigcndum est de illo saxci sepulcri sione contempta. Inclinavit autem se, et
loco, sed tamcn intra illud spatium quod prospexit quia caritas Christi eam urge-
:

jam ingresscB fuerant, ubi stabat proptcr bat. II Corinth. v, 44: Caritas Christi
amoris constantiam, quae mentem ejus - iirget nos. Yol potius, secundum Angus-
accendcrat. I Cor. xv, 58 Stahilcs cstotc : tinum, divino instinctu in animo ejus
ctimmobilcs, abnndantes in opere Domini factum est ut pcrspiceret, ct altius ali-
semper. Psal. cxxi, 2: Stantes erant pedes quid vidcret, scilicet Angelos. Rom. viii,
nostri. 14 : Qui spiritu Dei arpmiur, hi simt
Secundo commendatur ejus devotio cx fi/ii Dei.
lacrymarum affliientia, quia p/orons. Consequenter cum dicit, Et vidit
2.
Thrcn. 1, 2: P/ora)is p/oravit in rwcte. duos Atige/os in a/his sedoitcs, Aglt Evan-
Est autem duplex lacrymarum genus : gelista de Angelorum visione circa :

scilicetcompunctionis ad peccata abluen- quam quatuor tangit Evangelista. Primo

da : Psalm. vi, 7 : Lacrymis meis stratum quid vidit, quia duos Amjc/os ut ostcn- :

meum ritjavi : et devotionis ad cae/estia dat quod omncs Angclorum ordincs tam
desideranda. Psal. cxxv, 6: Emitcs ibant, assistentium quam ministrantium Christo
semina ma^ ,\Ae&i pro-
ct f/ebant mittentes obsequcbantur. Heb. i, Adorent cum (> :

perantes ad ca^lestia. Sed Maria Magda- omnes Ange/i ejus.

lena lacrymis quidi^m compunctionis Scd circa boc cst quapstioquia Matth. :

abundavit tempore sua^ conversionis, ct Marc. ult. dicitur, ([uod Maria ct alia*
quando qua' fucrat in civitate peccatrix, mulicrcs viderunt unum Angclum exis-
amando veritatemlavit lacrymis maculas tentcm in latcrc monumcnti; hic aut»*m
criminis. Luc. vii, il Dimissa sunt ci : dicitur (luod duos ct intus. Scd utium(]uo
peccata mu/ta, (juoniam di/exit muitum. vcnim cst : (luia ilhul pivvccssit (]uod
Abundavit ctiam laciymis devotionis iii iiaiiaut Mattlucus ot Marcus, (juando
Christi passione et resurrectionc, iil lia- scilicct primo vencrunt, el crcdentes eum
betur hic. Tcrtio commcudatur cjiis (Uj- sublatum, rcdicrunt ad discipulos: et is-
votio (>x iii(iuisitit)iiis diligcutia. rndc tiiil (]U()(1 uarrat .loaiincs , contigit in
dicit : Deum crgo /lcrrl, inr/intirit sr rt rcdilu, (]uand() rcdiit cum discipulis, et
prospexit in moinimnitum. Klclus cnim cis ro('cd(>ntibus ipsa nMuansit.
isto ex dosidorio amoris provcni(d)at. Na- Socuudo dcscribit habitmu, (]uia /// al-
tura cuiiu .luioris (vst qiiod vclil dilcctinn /ds : jicr (]uo(l clarilas n>surr(H'lionis ct
pra'S(!ntc!n liabcrc ; cl si lioc iiou i^otcsl gloria Chrisli resurg(Milis dcmouslratur.
in saltcm cjiis pra-scntiam habct iii
re, Apocal. .Anihu/ahunf meruni in
iii, i :

coguitione. Mallli. vi, Jl Cln cst thcsau- : (i//>is. Kf cjusdom xx,

dicilur. (luod oxor-
rus fuiis, i/)i rst rt cor tuu))i. .\maro crgo cilus (]ui ost in codo so^iucbalur oum in
flobat iMaria, (]uia ociili (]ui noiuiiium vcslc alba, idcsf gloriosa. Tcrtio dcscribit
qua'sicrant ct uoii iuvciicraut, huryiuis .silmu, (]iiia srdr/itrs pcr t]uod (]iiics «»t :

* Al. : « iii^hat. » * AI. ileest : « pjus. » — ^ Al. timiUihir : « siia. u — * Al. : • in;i>?ist»'r.
:hh KVAMiKLirM .lOANMS
ltot«»stn.s jain
Christi (losiprinliir, (|ui ali Lvtifin. Ilicr. xxxi, !(> : Quicscnt vor. tun
oinnilius triliulaliouilius i('(|ui('S(M>ns r»!- a plorntu, ct oculi tui n Incrymis, qitia est
^ruat iii cariK' iuHUoitali. scdcus ad do\- mcrrcs opcri tiif>. Ihi iiotaudiiui, socun-
tcraui Palris. rsal. (i\, 1 : Scdcfi dcjlris duin (ircgoriiiiu, (|iiod ipsa sacra elo(|uia
niris. Isa. ix, 7 : Super soliitm Dnvid et (jua' iu uotiis lacryinas amoris excitaiit,
sii/ier rci/iiiim ojiis srdchit. Qiiarto descri- easdom lacrymas consolantiir, diim iiohis
liit ordiiicin : i'iii/m fidcfipiif, cf iinum nd llcdciiipforis nostri spom rc[iromiffiiiit.
pcdcs (]uod potcst rctcrri ad tria. Primo
: Psal. X(.m, li) Scciindum multifufUiicm :

(jiiidem ad diio testaincuta Au^clus : dftlorum mcorum, conMolafunics tux Incti-

enim jj:ra;ce, latinodicitur nuntius. Chris- ficaverunt nnimam meam. Sed mulior
tuin autcin auuiiiiliavcruut tcstam(^uta : qii.isi uoscieutos'^ eos interrogasse pii-
(juia dicitiir Maltli. xxi, l) : Tnrlxi qux taus, uoii Angolos, scd liominos esso [)u-
piwihat et qiia' scquchntiir , clamnbat : tat, ot caiisam flotus sui cxponit, ct dicit
Uasanna Darid. Sic ergo Angehis filio eis : Tiilerunt idest cor-Dominum meitm,
slmIcus ad caput, signat vetiis testamen- piis Domini mei
a toto partem signifi- :

tiim, of (jui ad podos, uoviim. Secundo caus sicut confitemur Domimim .losum
:

ad [ira'dicatores. lu Christo ouim cst du- Christum FiUiim Dci scpuUum, ciim ejus
plex natura, divina scilicet, ot humana. sola sepulta sit caro, qui divinitas car-
(^apnt antem Christi est Deus, ut dioitur nem non deseruit. Et nescio ubi posue-
I Coriuth. podcs vero hiimauitas Psal.
;
'
riint eum. Hoc enim orat ei causa desola-
cxxxi, 7 Adorahimus inloco iihi sfefcrunt
: tionis, quia nescicbat quo iret, et eiim
pedes ejus. Qui ergo annuutiat divinitatom ad consohitionem sui doloris invenirct.
Christi, siciit est iUud siipra [n prin- I : Sed numquid ad consolationem aman-
cijjio erat Vcrhum, sodol ad caput; qui tis est habere aliquid quod fiiit amici? Kf
vcro humauilatom annuntiat, sicut illud qiiidem, secundum Augustiniim, IV Coii-
ibid. 14 Vcrhum caro factiim est, sedet
: fessionum, magis pertinet ad dolorem.
ad pedes. Tertio potest referri ad tempus Unde ipse dicit, quod fugiebat omnia
anmintiationis; et sic sedet unus ad ca- loca in quibus conversatus fuerat cum
put, et uuus ad pedes quia ah initio : amico suo. Et tamen Chrysostomus dicit,
usque ad (inem mundi mysteria Christi quod est ad consolationem. Sed utrum-
sigiiificahautesse annuntiauda. I Coriuth. qiie est v(!rum. omnibus enim ([uaB In
II, 26 Mortein Domini annuntiabitis do-
:
habeut admixtionem gaudii et tristitiae,
nec vcniat. spes rei desiderata? est delectabilis *.

Consequenter cum dicit, Diciint ci,

3. Kom. xii, M : Spe qauiientcs, in frihuhi-
Mulier quid plorasl agitur de Angelorum tionc pnticntes :est etiam et tristabilis,
allocutione. Et primo ponit Angelorum quia Prov. xiii, 12, spes quse differtur af-
inlcrrogatiouom seciindo mulioris res- ;
fli')^t animam
sed non secundum eam- :

pousionom. Circa primiim sciondum ost, dem rationom nam in([uantum por spcm :

quod Angoli scieutes mulierem adhuc repra?sentafur rcs amata ut possibilis con-
dubitare, quasi a remotis iucipientes, sequi, cftusatgaudium ;inqiiantum autem
caiisam flctiis exquirunt. Uiido dicit Di- : separat actu, absens contristatur \ Et sic
cunt illi, scilicet Angoli, Quid ploras? est in isto loco qiiia ros amici inqiian- :

quasi dicorent Plorarc noli superva- : ; tum roprajscntat amicum, amanti dclec-
cuum enim est, quia Psal. xxix, 6 Ad : tabilis est ; inquantum vero subtractio-
vcsperinn, scilicet \)?i?,<\o\\\?,,demorabitur'- nem amici ad memoriam reducit, tristi-
fletus, et ad matutinum resurrectionis tiam infert.

LECTIO III

1. cum (lixissef, conversa est retrnrsum, et

Ilfoc
ter. 5. Dicit ei Jesus : Noli me tan<»ere : nondum
vidil Jesum stantHm, et non sciebnt quia .Jesus est. enim ascendi ad Patrem meum. 6. Vade autem ad
2. Dicu ei Jesus Mulier, <|ui(l jiloras ? Quid qu»ris ?
:
Iraties meos, et cie eis Ascendo ad Patrem meum :

3. lll:i existimans quia horlulanus esset, dixit ei :I)o- et Patrem vestrum, Deuni nieum et Deum vestruin.
miiie, si tu sustulisti eum, dicito mihi ubi ]K>suisti \'enit Maria Magdalene annuiitians discipulis, quia
pum ; et e^o eum tollam. 4. Dicit ei Jesus, Maria. vidi Doininum, et hsec dixit mihi.
Couversa illa dixit ei, Rabboni quod dicitur magis- :

— *
— humanitatis.
' ,\1. : o n .\1. (( di'monstra-
:
delectabilis. Al. contristat.
bitur. » Al. ' nesciens. : « .. — * Al. : a et
 CAPTIT XX. 349
1. Hic ponitur qiiomodo mulier ista sitionis causabatur. Ouem qua^rit enim
pervenit ad Christi visionem et primo : interrogat ut augealur dcsidcrium, qua-
agitur de Cliristi visione secundo de ; tenus cum nominaret quem qnareret, in
ejus a muliere cognitione, ibi, Dixit ei amorem ejus ardentius aistuaret, ct sic
Jesus, Noli me taufjere etc. Circa primum semper quaM-eret, Psal. civ, 4 Quxrite :

primo ponit Christi visionem secundo ; facicm ejus semper. Prov. iv, 18 Justo- :

ejus allocutionem, ibi, Dicitei Jcsus Mu- : rum semita f/uasi lux sidcndens procedit,
licr, c/uid ploras? bicli ergo quantum ad et crescit usque ad perfectum diem.
primum Ha^c cum dixisset, scilicet Maria
: 3. Conseqiienter cum dicit, illa existi-
Magdalena ad Angelum, conversa est rc- mam quia hortulanus esset, dixit ei elc,
trorsum. ponitur rcsponsio mulieris et ponitur :

Sed quaerit Chrysostomus Mulier quaj : primo de interrogante ha-

opiiiio quam
loquebatnr cum Angelis^ quos saltem ve- behat secundo ponuntur verba respon-
;

nerandos viros putahat, quare non expec- sionis. Opinabatnr aulcm illa quod hortu-
tabat eorum rcsponsum de hoc quod lanus csset. Sciebat enim quod exterriti
dixit, sed retrorsum convertitur?Hespon- custodes propter terrajmolum et aspec-
sio. Dicendum, quod cum mulier Angelis tum Angelorum, jam fugerant, etnullum
respondisset, Christus advenit, cui An- circa loca illa ^ occupari nisi cum qui
geli reverentiam exhihentes nssurrexe- eorum ciiltor esset. Kt ut Gregoriiis dicit,
runt quod videns mulier admirans rcs-
: « hai^c mulicr crrando non erravit, dum

pexit retro, ut sciret ad quid assurrexis- Christum hortulanum credidit qiiia in :

sent. UndeAngelos stantes

et Liicas ult. ejus pectore per amoris sui vim semina
visos esse commemorat
et sic retrorsum : virtiilis,plantabat. » Kccli. xxiv, 42. Di-
ad aspiciendum convcrsa, vidit Jesum xit :liiyaho hortum m.eum plantationum,
stantcm, et non sciebat quia Jesus est: vi- et inebriabo prati mei fructum. Et dixit
dehat enim eum in specie non gloriosum, ei, Dominc, si tu sustuiisti cum, dicito

quem Angeli gloriosum videntes honora- mihi dominum enim vocat ut benevo-
:

bant. Usteiidit etiam ()er hoc, quod si lcntiam caplet.

ali(]uis Christum videre desidcrat, opor- cum iste de novo venisset, nec
Sed ei
tet quod ad eum converlatur. Zach. i, 3 : dixerat quem qua^rebat, quare dixit, Si
Convertimini ad me *, ait Dominus exer- tu sustulisti cuml Qiiem euin Sed dicen- ?
cituum, et convertar ad vos. Illi ad eum dum, (]uod vis amoris hoc agere solct in
videndum perveniunt qui se totaliter in amato, ut quoil ipse scinpcr cogitat, nnl-
cum pcramorem convertnnt. Sap. vi, 14: liim alium credat ignorarc. Lnde Luc.
Prxoccupat cos r/ui se concupiscunt. ult. i7,cum quaTeret Dominus, (Jui sunt
Mystice autem per hoc signalur (piod hi ser/nones quos confertis ad invicem ?
ha^c mulier per infidelilalom ad ChrisUim dixerunt : Tu solus percyrinus es in Ilicru-
verterat dorsum scd quando auiniuni : sa/em'! etc.
ejus ad cognoscendum convertit, retror- Sed quid dicit Si tu sustulisti eum, :

sum conversa est. dicito mihi ubi posuisti eum; et eijo eum
Sed (juare eum non agnoscebat, cum toUnm'? Mirabilis niiilicris aiidacia. quain
idem esset? l)ic(Mi(him. (piod lioc
i|)sc morliii noii lcrrct as|)t'ctiis ; cl ciijus va-
erat vel quia quem - moiluum vidcrat, Ictudo ad grave morlni riiniis lollcndnni
resurrcxissc non credebat, vel quia tene- pliis intcntat (jiiam jiossit. Sod hoc cst
baiilur oculi cjiis ne cum agnoscercl, ut quod dicitur I Coriiilh. .\iii, 7 : ('arifas
diciliir dc diiobus disci[)ulis ciiiiilibiis iu omnia speraf '. itlco aiitcin (Mim accijicrt^
Ilniaiis, Luc. ull. volfbat^ iic linkci iii ct>ri)iis s.»'\ irtMil c\a
2. AUocutio Christi ponitur cum dicil : ninie ideo volcbal iii alium lociiiu
; et
Dixit ei Jesus Mulier, <juid pltn-as'* Kt
: iiicoguitum illiid transi^ortarc.
primo i)onitur Clirisli inhMTogalio s(>- ; i. (lonstMiuciilfr (Miin dicil: Dicif ci Je-
cundo miilicris rcsponsio. Circa priiniiiu sus, Maria ctc, agit dc rccognitiono
scicndnm esl, (juod muli(M' isla paiilaliiu Christi a mulicre. Kl [irimo poiiilur vo-
proficil : nam Aiigcli » iiiisain iiloratiis calio ciiin dicit Maria, (iiiaui siijira allo-
c.\(]uirinil ; S(mI Chrisliis (iiiid (|iia'ial, in- (luciis, miili(M»Mn (jiiasi noiniiic coininuni
lerrogat. Nain ploraliis cxdcsidcrio iiKiui- vocavcrat"'. Scd hic propiio iiomiuc vo-

* Al. : « oporlcl iil ad ('uin porveuiat, (nnxl so Comrrtimini ik/ mr. — " Al. dcesl : « tjuoiu. "
tolalilcr iucuMi pcr auiorciu ciuivcrlal. S.ii». vi, * .\l. : « ctiaiu loca illa. « — * Al. : € supo
1 V : Prxoccupat cos (/ut $c concupiscunt. Zacu. I : rat. » — ^ Al. : o vocdverul .Vund. •
:j5o EVANfiELIUM JOANNIS
oatur Mnriii, ul (l»>si{;:iu'tspocialem uoti- a dis-^ipulis so tangi voluissc, non autem
liaui «puMU luilift ad saru'los Psal. xi.vi,
: ( a luulioribus ; hoc
quia iiou [lotest stare :

i : (>;// lutnwrdt tnttltiliKlincni stclltintin .Mallli. do Magdalona et aliis

ull. (liciliir
Kxod. xxxii,
et oiiiiiiliits vis niiiuinti rortit. miilicribiis, (juiaaccossorunl et tcuucruut
{'2 i\ovi te ex noininc
: et ut ostcudat : podos ojiis. Iiilolligoudiiin est crgo, se-
(juod licet (juadaiu f,'('ucrali motioue om- oundum lillcram, (jiiod luulicr haec bis
nos ros uu)voanliir a lh'o \ spcoialilor ta- vidit Augidos in hoc itiucre. Primo (jui-
uiou ad liouiiiiis Juslilifatiouom ueoossa- dcm siiuiil cum
miilieribus vidit aliis
lia ost ^'lalia spocialis. KHcotus vooatio- iiiium Aiig('liimsod(!nloiu siipcrlapidem,
uis' pouilur oiiindicil : Conversailld dicit iit diciliir Mallh. xxvni et Marc, xvi. Se-
ei, Jifililioni, t/uod dicitur nuu/istcr. cuudo vero iu roditu vidit duos Angelos
Sod ninu(iiiid noii ros[)iriol»at ad Cliris- intns in monumonfo, siciit dicit Joaunes.
tuin ijui oaiu \ ocavoral ? Uos[)oudoo diocu- Siinililorcliam iu hoc codcm itiucre bis
dum, sccuudum Augustiuum, quod lioc vidit Christum. 1'rimo quidem in horto,
refcrcudum est ad iutcriorem dispositio- qiiando ioslimavit eum hortulanum, ut
nom ' montis uam prius, oum oorpore : suprahabitiimcst; scciindoiu via, (jiiaudo
conversa fuit, putavit Cliristumcssc ijuod oiirrcbat oiim aliis annuuliarc discipulis
non erat, scilicct hortulanuui nuuc au- ; qwdi vidcrat, ut magis firmarcutur iu fide
tem corde convertitur, dum quod erat resurrectionis el tunc accesserunt et
:

a^uovit. Vel dicendum, quod, ut diclum teuuerunt pcdcsejus, uf' dicuntMatthaeus

cst, crcdobat cum csse aliqucm alium ho- ct Marciis.
mincm. Uudc, dum sibi loqucretur, soli- Kst autom duplex ratio mystica quare
cita de eo quod gercbat in corde, non tangi noluit. Una, quia haec mulier signi-
eamrcspexit,sedcircumquaquc, sialiquod ficahat Ecclesiam Geutium, quae Chris-
siguum vidcret sepulli. Kt idco Christus tum non crat tactura por fidom, nisi cum
revocaus cam, cx proprio nominc vo- asccudissct ad Patrem. Psal. vii, 8 Sy- :

cavitdioens, Maria; quasi dicat Quo res- : nagoga populorum circumdabit te prop- :

picis? Recognosce eum a quo recognos- ter hanc in altum regredere. Alia ratio est,
ceris. Et ideo slatim vocata ex nomine quia secuudum Augustinum Dc Trinit. '^
1

recognovit auctorcm, dicens Rabboni, : cap. IX, tactus facit quasi fidem coguitio-
quod dicitur niagister: sic enim eum con- nib. Quando enim videmus rem, utcum-
sueverat vocare. In quo datur intelligi, que eam cognoscimus; sed per taclum
quod vocatio Christi est causa juslifica- cousummatam cognitionem de ea habe-
tiouis nostra^ et confcssiouis vcrse. miis. Mulier autem ha?c aliquam fidem
5. cum dicit, Dicil ei Je-
Consequenter habebat dc Chrislo sicut de sauclo viro,
sus, Noli me
tangere, ostendit Kvangelista unde et magistrum eum vocabat nec- :

quomodo Maria instruitur a Christo et : dum ad hoc pervenerat ut coguosceret

primo pouil unam iiistniclioncm prohihi- cum a^qualcm Palri et unum cum Deo et ;

tivam sccundo aliam altirmativam, ibi,

^
; ideo dicit Xoli mc tangcrc; idcst, non
:

Vade autem adfratres mcos. Ciroa primiim constituas finem tua? notionis in eo quod
duofacit. Prinio ponit prohibitionem se- ; credis de me, Nondum enim ascendi ad
ciindo assignat ejiis ralioncm. Admonct Patrcm mcum, scilicet in corde tuo, quia
quidcm Chrislus Mariam ne cum tangat, nou credis meesse unum cum eo tamen ;

diccns : SoU me tanrjcre. Ktsi non legatur postea credidit. Nam iu ejus iutimis sen-
hic quod mulier vellet eum tangere, da- sibus quodammodo Christus ascendit ad
tur ex hocinlclligi, sccundumrircgorium, Patrem, qui sic in ea profecerat ut Patri
quod Maria ad pedcs jtroslrata amplecti cognoscat a^qualem. Vcl dicendum, se-
voliiit o.jus vcsligia quem rccognovit. Sed cuudum Chrvsoslomum, quod h«c mu-
subdlliir pro ratione Sondum enim as-
:
lier videns Christum surrexisse, credidit
cendi ad Patreni meuin per quod vide- : quod esset in eadem qualilate in qua fue-
tiir quod Dominus post rosurrectionem rat prius,habeus mortalcm vitam unde :

noliiit laugi ab homiiiibus antoquam as- et volebat cum

co csse sicut ante passio-
cenderet cujus oonlrariiim habcliir Liic.
: nem, gaudio uihil maguum exco-
et prse
nlt. 39, Pal/iate et vidclc quoniam s/iiritus gitabat quamvis caro Christi multo me-
;

canicm et ussa nun habet. Kt si dicas eum lior facta fuerit resurgeudo. Et ideo ab

Al. omittitiir
' a Dco.» — »A1. «nolionis.» « Al. deest unum. —
— *AI. •responsionem.t — *Al.
:
:

«prohibitam.» :
:
\
"
Al. : t
:

in libr.
«

De
»
civit. Dei.
^*
.K\.
»
: « (iicitur. »
 :

CAPUT XX 351

hac intelligentiu eam revocare volens,
dicit Noli me tangere quasi dicat Non
:
putes me de cetcro habere vitam morta-
lem et vobiscum eo modo convcrsari quo
primo, II Cor. v, 16 Etsi novimus secun-
dum carnem Christum, sed jam nunc non
novimus. Et hoc est quod subdit Non-
dum enim ascendi ad Patrcm meum. Et
sicut Deus noster. Sed contra hoc dicen-
;
: dum quod h«c verba qua intcntione di-
cantur apparet excircumstantiis loqucndi.
hicitenimsupra: Vadeadfratrcsmeos.aic.'.
: Dos aiitem fratres habet Christus secun-
dum quod homo; et secundum hoc Chri-
: stus est subjectus Patri, sicut creatura
creatori nam ipsum corpus Christi crea-
:

tunc non est monitionis ratio, sed tacita? tura quffidam est. Vcl alitcr, secundum
quaestionis responsio, quasi dicat Etsi : Augustinum, Christus hic loquitur de se
videas me hic manentem, non est proptcr secundum utramquc naturam quia quod :

hoc quod non habeam gloriosam carnem; dicit, Ascendo ad Palretn meum ct Patrem
sed quia nondum ascendi ad Patrem vestrum, pertinet ad divinam naturam,
meum. Voluit enim priusquam ascende- secundum quam habet Patrem Deum con-
ret, fidem resurrectionis ct sua? divinita- naturalem ciii est ffiqualis : et sic intelli-
tis firmare in cordibus Apostolorum. gendumestalitcrmez<^??, et ixYyier vestrum :

6. Deinde ponit instructioncm affirma- iiatura meum, geatia vestrum; quasi,

tivam, dicens Vade autem ad fratres
: hoc quod estis filii adoptivi per gratiam,
meos, scilicet Apostolos, qui sunt fratres per me habetis. Galat. iv, 4 Misit Deus :

pcr conformitatem natur* Hebr. xxi, : Eilium suum nf^ adoptionem fdiorum

d 7 : Debmtper omnia
fratribus assimilari Deircciperemm. Rom. viii, 29 Quos prge- :

et per adoptionem gratiae, quia ejus Patris
sunt filii adoptivi, cujus ipse cst filius na-
turalis. llbi notandum
legium, quod Magdalenai est collatum.
Primo quidem propheticum, per hoc quod
meruit Angelos videre Prophcta enim
scivit conformes ficri imaginis Eilii sui, ut
sit ipse primorjenitus in tnultis fratribus.
est triplex privi- Quod Deum meumet Deum vestrum
a(ldit,
rcfcrtur ad humanam naturam, sccundum
quam habet Deum gubernatorem; et sic
: tlicit: Dewn meum, sub quo ego homo

est medius inter Angelos et populum. Se- siim, et Dcum vestrum interquos ct ipsum ,

cundo Angelorumfastigium,perhocquod mediator sum; quia pcr ipsum habcmus

vidit Christum, inquem dcsidcrant Angeh Deum nobis placatum, et sic Dcum nos-
prospioere. Tertio officium apostolicum : trum. Hom. v, 1 Justificatiigitur ex fide,
:

immo facta est Apostolorum Apostola, pacem habemus per Domiuum nostrinn Jc-
per hoc quod ei committitur ut rcsurrec- sum Christum, jjer quem habcmus acces-
tionem dominicam discipulis annuntict : sum in qraf/am in qua stainus, et (jloria-
ut sicut mulier viro primo nuntiavit mur in spe (jlorix fiUorum Dei. 11 (^or. v,
verbamortis, ita et mulicr primo nuntia- 19 Deus crat in Christo mundum recoti-
:

ret verba vita^. Et dic eis Ascendo : ciliaus sibi.

ad Patrcm meum ct Patrcm vestrum. Su- Promptitudo obcdicutia^ Maria' poiiilur
pra XIV, o Vado ad eum (jui me tnisit.
: cuni dicit Veuit Maria Majd<ih'na an-
:

Ephes. IV, 10 Qui descendit ipse et qui

: nuntians, quia vidi D(mii)ium, ct hxcdixit
asce?idit super omnes coelos. tnihi. Vcnit, dc loco ubi crat horfi spa-
Sed cx hoc Arius sumit siii crroris ful- tiumanlclapidcm miUxumvwW, anfntutians
cimcntiim quia pcr hoc quod (Hcit, Pa-
: discipulis. 1 Cor. \i, d'.\ : Erja ciutti ac-
Iretn meum ct Patrem vcslrum, conchidcre cepia Dotnituiquodcf fradidivobis.lsi\. xxi,
voluit ([uod codcni modo Dcus sit Pater 10 : QUiV audivia Doitiiiu) Dco cxercifuutn,
Filii, sicut est noster l*ater; et Dcus Filii domus Isracl, atinuntiavi vobis.

LECTIO IV.

1. (luni orf^o soro cssct die illo, unii sabbatoruin,

1. Posilis apparitinnibus Chrisfi sanctis
et lores esseiit clausjo, ubi eraiit (lis('i|)uli coiij;ri'},'nti
j)ro|)tor metum .Judicorum : '2. \'oiiit Josus, ct stetit mulicribus, iii parlc isla agit Kvangclista

111 nieiiio, et tlixit eis,l'nx vobis. Mt ciim luoc dixis- do factis AposfDlis
apparilionibiis ot :

sct, osleiidii (>is niHiiiis et lalus. '.i. («avisi siiiil er^;o

diacipiiii vi.so Doiiiiiio. 1. Dixit erj^o ei-i iteriiin Tax :
|iriuit) Ao apparitiouc (|iia siiiuil oiuuibii.s
vobis. iSicut misit nie Pater, i«t e);o mitto vos. T). Il;ec iii llicnisaltMU apparuil, cxccplo Tlioiua;
cum dixissel, insufllavii, et dixit ei» Accipito Spiri- :
sccumlo dc (M tjua' facta csl, Thoma prii*-
tum saiictum ( i|Uoriini reiiiiserilis peccatn, remit-
tuntur eis, et quorum retiniieriiis, roteuln suiit. scnlc, il)i, Et /tost dirs octo, etc; tcrtio
do oa qua^ facta est quibusdam specialitcr

35J
jiixta niaro, xxi rapilnlo, Posteamnnifcs-
ttivitsc, etc. '. C.irta piiiiiinn dno poiinn-
tnr. Prinio Koinini a|tp.irilio sceninlo
(liscipnloruin (liiliilalio, ihi. T/tomas nu-
tciu, etc. C.iiva ponnnlnr.
priiniiin
l*rinio Domini apparilio; sccundo otlicii
iiijiinctio. ilti. lf"it l*^^^ vohis, etc;
tiMlio spiriliialis iniineris
/Arc cutn ili.iisset, insiifflovit,
priinnin tria facit. Priino ponil apparitio-
nis circiiinslantias; scciindo apparitioiiis
contiiicntiain, il)i, Vcnit Jcsus, elc; terlio
apparilioiiis conseqnentia, il)i, Gavisi
sunt disci/juli viso Doinido. Dcscribit ergo
apparitioiicm (lomiiiicain (liscipiiris a
tuor circumstaiiliis.
hora». descriptione, qnia cum scro essct
secnndocx dicidcsigiiationcqiiia <//>/'//«;
tcrtio cx loci conditione, qnia cuni forcs
csscnt c/ai(sx' ; (jnarlo ex discipiilorum
dispositione, qu.a crant conf/rcf/ati jjro-
ptcr metum Judieorum. Fuit ei-go liora ap-
paritionis scrotina duplex est ralio
: cujiis
litleralis. Una, simul apparere
(juia voluit
omnibus et ideo pra^stolatus est usquc iu
sero, ut (jni dispersi crant de dic, simul
convcnircnt in scro nam de nwXc simnl
crant. Alia ratio est, qiiia Domiiins cis
apparuit ut conrorlaret eos. Illam ergo
elegit lioram qua magis stupcntes cou-
fortatioue indigcbant haec est sero.
Psal. \LV, 2 Adjutor in tribulationihus
: in se proprictatem aliquam inha^rentem,
qux invcncrunt nos nimis. Est etiam ratio
mystica quia scilicct Dominns in fiue
:
miindi apparebit fidclibus, quando media
nocte clamor liet ccce sponsus vciiit :
red(Htnruseis merccdem suam. Matth. xx,
8 tum scro faciuin cssct, dixit dominus
:
vineae procuratori suo Voca ojjerarios, et
rcddc cis mercedcm. Dics apparitionis fuit
ilisamet dics resurrectiouis, quia die illa
unn sahhatorum, scihcct dics domiuica,
de (juadictum est supra hoc cap. Unaau-
tem sabbati, Quarc autem dicatur una sah-
batorum, jam dictum cst.
Uotest autem ex Evangeliis coUigi, Do-
miuum ([uiiKinies istodie apparnisse. Dis
sciiicet mnlieribns, semelMagdalcu*soh,
de qua immediatc supra, et iterum simiil
cum aliis mulicribus rcverlentibus; ct
tiincaccesserunt, et tenucrunt pedes ejus.
Tcrtio vcro apparuit duobus discipulis
ipso die enntibus in Emaus, Luc. ull.
Quarlo autem Simoiii Uetro. Sed (piaudo
et quomodo et ubi, non cxprimitur, nisi
' k\. omiltitiir toluni (piod sci]iiitur
circa prirniini tria pununlur. »
" Parm. adJit : • malbcuialica.
;
EVANGKLIUM JOANNIS.
tanliim qnod apparuit. Liic. iilt. xxxiv :
Sarrc.rit Dominas rcrc, cta/i/iarait Simoni.
; tjuinto appariiit oninibus siiniil congru-
f^atis d(! sero, nt habetnr hic. Et idco can-
Iria taliir : ll;cc(/uam fecit Dominus
dies :
r.rultcmas ct laccmar in l*sal. cxvii, :
<-'>'^^ i2 i Per
.•
hoc aiitein datur intclli^i, quod
coUatio, ihi, in die commuuis resurre(;tionis apparebit
ctc. Circa inanifesle omiiibus mnlieribus, pcccafo-
ribus, peregrinis, Aposlolis, et apo>toli-
cis viris (luia vidchit cum omnis oculus,
:
ct </ui cuin /)U/)U(jcrunt Apocal. i, 7.
:
Condilio auteinloci describitur per clau-
snram, dubia et timida quid fo?'es essent :
(iiia- clausd' ad litteram i^roptcr tarditatem,
:
l*rimo quidem ex quia iiox erat, el /jro/itcr mclum Judaao-
rum; sed ex parte (^bristi, clausura". causa
fuit nt manifcstaret eis virtutcm suae
potestatis iutrando ad eos januis clausis.
Sciendum est autem circa hoc, qiiod
sec midum (juos dam intrare jannischiusis
est de proprietate corporis gloriosi, quod
dicuut per quamdam conditioncm sibi
iiiha'routcm posse esse cum alio corporc
simul iu eodein loco, iuquaiitum est glo-
riosum et hoo factum esse et fieri posse
:
: sine miraculo. Sed hoc non potest stare :
quia quoil corpus humanum non glorifi-
calum, non possil simulcum aho corpore
esse, incst sibi cx natura. Oportet crgo
: quod si corpus glorificatum dicatur haberc
quod possit simiil cum alio corpore esse
in eO(Jem loco quod excludatur ab eo illa
proprictas qua nunc impcditur ne simiil
cum alio possit esse. Ila-.c autem proprie-
tas nuUo modo est separabilis vel des-
tructi[)ilis a corpore, cuin nou sit ' corpu-
: lcntia, ut ipsi dicuiit, sed ipsae dimen-
siones corporis quanti, qiiibus proprie
accidit situs. Uiidc Philosophus arguit
coutra pouentes idola eTmathematica^et
quod dato etiam quod vaciium esset to-
tum spatium super terram ^, adhuc*cor-
pus sensibilc non potcst esse simul cum
illis, propter dimensiones quantitatis. Uer
nuUam autem proprietatem corporis glo-
riosi possent removcri dimensiones a
corpore natura corporis remanente. Et
idco dicendum est, quod hoc miraculose
Christus fecit virtute sucC diviuitatis ct ;
quandocnmque in sanctis simile contin-
gcret, miraculosum esset, ct pcr * novnm
miraculum fit. Kt hoc cxprcsse dicnnt An-
gustinus et lircgorius. Dicit eniinAugus-
usque ad : nenles ideas, et quod dato etiam quod vaeuum
essct totum super terraui, etc. » Parm. — 1
»
— ' Al. : • po- " ideasel materias; et, elc. » —
Al. t propter. » :
:
 CAPUT XX. 353
tinus « Quaeris quomodo pcr ostiaclausa
: qui autem deficit in minus, vadit in sinis-
intrarc potuit. Si comprehendis modum, tram. Salulationis autem verba eis protu-
non est miraciilum. Ubi dcficit ratio, ibi ht,dicens, Pax vobis. Sed ha-c fiiit iieccs-
estfideicedificatio. «Et subdit: «illequippe saria : enim eorum pax mnltipliciter
crat
non quo nas-
eis apertis intrure potuit, perturbata, et quantum ad Deum, contra
cente virginitas matris inviolata perman- quem quidam peccaverunt negaudo, qui-
sit. t) Sicut ergo ortus ejus ex virgine dam fugiendo. Mattli. xxvi, 31 Omncs :

matre virtute suae divinitatis miraculosus vos scandalum paticmini in me in ista

Mystice autem per
fuit, sic introitus iste. nocte scriptum cst odm
: Percutiam pas- :

hoc datur intelligi quod Christus nobis torcm, et dispergentur ovesgregis. Et con-
apparet quando fores, idest sensus exte- tra hoc proposuiteis pacem reconciliatio-
riores, sunt clausi inoratione Matth. vi, : nis ad Dcum Uom. v, 10 licconciltati
: :

G Tu autem cum oravcris, iiitra in cubi-

: sumus Dco per mortem Filii ejus hanc :

culum et in finemundi, quando qua;pa-

: enim per passionem fecit. Item quanlum
ratap erunt, intrabunt ad nuptias, et pos- ad seipsos quia tristes erant, et in fide
:

teaclaudeturjauua, uthabeturMatth. xxv. dubii; et hanc etiam pacem factam pro-

Dispositio discipulorum describitur imi- posuit. Psalm. cxviii, 105 Pax multa :

tanda, quia congregati crant quod qui- : diligentibus lcgem tuam. Item qnantum
dem non vacat a mysterio. Christus enim ad exteriores quia a JudaMS persecutio-
:

ad congregatos venit, Spiritus sanctus nes paticbantur '; ct contra hoc diciteis,
ad congregatos descendit quia Christus : Pax vobis, coiitra Juda^orum scilicet per-
et Spiritus sanclus non nisi in caritate secutiones. Supra xiv, 27 Paccm meam :

congregatis adsunt. Matth. xvui, 20 : do vobis, pacem relinquo vobis. Certam

Ubicumque fuerint duo vel trcs conyrcgati autem sui manifestationem osfendit eis
in nojpi.ine mco, ibi sum i)i mcdio eorum. pcr inanus ct lafus undc scquitur fJxc : :

2. Vcnit Jesus, etc. llic ponilur ipsa ap- cum dixisset, oslcndit cis )/ia/ius ct latus :

paritio Christi quantum ad tria. Primo quia in eis specialiter remanserunt signa
quantum ad Christi pra-sentiam quam passionis su«, Luc. ult. 39, Videtemanus
exliibuit; secundo quantum ad salutatio- meas ct pcdcs meos, quia cgo ipsc sum.
nem quam eis protuHt; tertio quantum Sic et in gloria se ostendct. Su[)ra xiv,
ad sui certam manifestatioiiem, quam eis 23 Si quis diligit )ne, scrnw/ietti ttieutti
:

ostendit. Pra^sentiam autcm suam exhi- servabit; el infra vers. 21 Matiifeslabo :

buit eis Christus absquc omni dubio : ei meipsutn.

quia vcnit, et stetit in mcdio discipulorum. 3. (lavisisiait c\c. nicponifiirapparitio-
Ycnitquidcm personalileripseidem, sicut nis cfrcctus, qui esf gaiidiian iii coidibus
eis promiscrat supra xiv, 28 Vado, ct : discipiilorum de visione Domini, (]uain
vcnio advos. ised stctit in mcdio. ut omncs promiserat eis supra xvi, 22 Iteruni :

certitudiii;dit(!r agnoscereiit. Undc ar- ^ auletti vidcbo vos, cl gaiidcbit cor vcslru/n.
guuntur .ludai (|ui eum cognoverunt. Scd lioc gaiidium im[»lcbilur in [latria,
Supra 20, i: Medium autcm vestrumstctit scilicct boiiis, cx a[)crta visioiu» Dci. Isa.
quem vos Jicscitis. Item stetit in rnedio dis- ult. 14: Videbitis, et guudcbil cor ves-
cipnlorum, ut ostendat coiilorinita/(>m trum, et ossa rcstra quasi hcrba gcrmiiui-
humaiia! natura^ (iiiain lial)et ad eos. Kc- bunt.
cli L, \',\ Circa illum corona /ratrum,
: \. Iiijungit Aposfolis ofncium ct ;

quasiplantatiocedriin montc Libano. Iloin priino |)ra'iniflif [lacis vinculum sccnndo ;

slctitin 7ncdio, per condescensionem, quia iujuugit ofTiciiiin, ibi, .S/V/// tnisit nie
intcr cos convcrsatus cst sicut iinus ex Palcr c\c. Dixil crqo cis ilcruiti, /*a.r vid>i.<.
cis. Kccli. xxxii, i llcctorem tc posuc-
: Iloc dixif cis contra [tcrfiirbafioncm
runt'> Soli extolli, esto in illis quasi unus du[)liccin : iiaiii coiilia [icrfiirbafi»)uciu
e.c ipsis. Luc. xxii, 27 Kgo aulcm in tne- : [)ra'scnfcin a .luda'is, dixit eis [)rinio.
dio vcstrum sum sirul qul minislral. Ilcm /V/.r vobis. ; scd confra conturbatio-
ail dcsigniUKlimi (piod uos dcbcinus essc ncm tactam a (i(Mitil)us, ///.//7 eis iicru/n,
iii incdio viitiilis. Isa xxx, 21 ILvr rst : Pa.r robis Siqua xvi, 33 /// //iuni/'>p/'vs-
:

via ambu/fitc in ca, ncquc dcclinclis ad

: sura//i /labebitis, iii //ic aiilem pace/n. .Nani
dextcram neqiie ad sinislram. Qui ciiiin ad licntes iniffcndi cranf cf idco slafim ;

excedit iu pliis, divcrfit ad dcNtcram; subditiir iiiiimctio oflicii ..'<icul //lisit t/ic

• Al. : « perseiiuebaiilur. »

XX. 23
 »

35 4 KYANilKIJUM .lOAN.NlS.

Paler, vt njn mif/o ms iri (]no ostciulit :

ad dcsitrnandam propap,'ationcm Kfiiti.T
sc nuMliutortMn intcr Drnm et honiinfs. in sacramcntis, ciijnsipsi minislri crant:
/lominufu niidc (Ju<)ru)n rc/)i/seritis jjfcrula,
II, 3: Mrt/inlor Dri et
(licit,
I Timotli.

homo Ihrislns Jrsus rtr. Iloc crat ad remiftu/ift/r eis. Matth. nlt. 1!»: Jiioites

(•oii.solalioiuMn (liscipMloriim (iiii coj^mios- ; (M-K'o /ntptizate eos i)i 7io7ni7ie Patris ct

ccntcs aiicloritalcin Christi, sciehant enm /'//ti et Sjjii'itus sa7icti. Secundo ver(j iu

mittciv ipsos aiiclorilatc divina. It(Mn i^neis linguis ad siguificandam propa-

consi(l(Maiiti's tlii.Miilat(Mn propriain, scili- galioncm gratia» p(M' doctrinam. Indc
cct(|ii(Milial)('l)aiitoriiciiim proprium Apos- Act. II, quod post^iiiam rcplcli suut
(licil

tolorum '
; Apostoliis cnim idcm cstqnod Spiritn sancto *, statim ccppernut loqni.
niissus. Dixit ergo: Sicut misit me Pater, Secundo ponit dationis verha dicens: ;

et C(jo mitto vos ; idcst, sicut ralcr (lill- Arc/jjitc Sj)irilu))i saitct/tm.

gcns mc misit in mundum ad passioiKMii Scd numcpiid iiic acccpcruiit S[)iritiim

toleraudam pro salute lidcrmm: supra iii, sanctum? Yidetur (]uod non quia cum :

17 Non enim 7)iisit Deus Filium suum in

:
nondumascendisset in altum, non dehuit
mundumutjudicet mundum, sedut salve- doua dare hominibus. Et quidem, sccun-
tur muwlus jjcr ipsum: ita ego dilipcns dum Chrysostomum, quidam dicunt,
vos, mitto vos ad trihulatioues sustiueu- quod Chrislus iion dedit eis hic Spiritum
das pro nomine meo. Matth. x, 10 Ecce : sanctum sed praeparavit eos ad dationem
;

ego mitto vos sicut oves in 7nedio lupo- futuram in Pentecoste. Et moventur ad
rum. Secundo datur eis idoueilas ofticii hoc, quia Daniel. x, dicitur, qnod non
per datiouem Spiritus saucti. II Cor. iii, potuit sustiuere visionem Angeli unde :

6 Qui et idoneos 7ios fecit 77ii)iistros 7iovi

:
isti nisi pra^parati non ^ potuissent sus-

testamenti, 7ion litte7'a, sed spiritu. tinere Spiritus sancti adventum. Sed
5. Unde sequitur Hxc cum dixisset, :
tamen ipse Chrysostomus dicit « Spiri- :

insuff/avit etc. hauc datiouem Kt circa tus sanctus datus fuit discipulisnon com-
primo praMiiittit datiouis signum, quod muniter ad omnia sed ad aliquem :

cst insnfflatio uude dicit, hisufflavit. :

etrectum, » scilicet ad dimittendum
Simile hahelur Gen. ii, 7 : hispii-avit in peccata sicut Matth. x, ad faciendum
:

facie))i ejus spiracu/um vilx, qnod primus miracula. Aiigustiuus autcm ct (iregorius
homo depravavit, scilicet vita3 naturalis : dicuut, quod Spiritus sanclus hahet duo
scd hoc Christus rcparavit, idando Spiri- prsecepta dilectionis, scihcet Dei et pro-
tumsanctum. Non est intelligendum quod ximi et ideo primo datus fuit in terra
:

hujusmodi - flatus Christi fuerit Spiritus ad designandum pncceptum dilcclionis

sauctus, sed signnm ejus. Unde Aiigus- l^roximi sccuiido dc ca^lo ad designan-
;

tiuus dicit lY De Trmifate Flatus ille : <( dum praeceptum dilectionis Dei.
corporeus suhstantia Spiritus sancti non Tertio ponitur dationis fructus :

fuit, sed demonstratio per congruam Quorum roniseritis pecca/a, 7'e)7iittu)itur

siguificationcm nou tantum ^ a Patre, sed cis : quod conveiiicns elTectus cst Spi-
ctiam a Filio procedere Spiritum sanc- ritus sancti, peccato-
scilicet remissio
tum. » rum nam ipse caritas est, et per eum
;

Notandum autcm, quod superChristum nohis datur caritas. Rom. v, o Caritas :

Spiritiis sauctus missus est primo qui- Dcidiffiisa esti)t cordi/jtis )iostris]ierSpiri-
dcm in columha'. spccie in haptismo, tum scDtctum, qui datusest )iobis. Uemissio
supra 111, et in specie nubis in transfi- autem pcccatorum non lit nisi per carita-
guratione Mattli. xvii. Ciijus ratio est, ;
tatem. Quia Prov. x, 1:2 : univosa dc/icta
quia gratia Christi, quic datur pcr Spiri- operit caritas. I Pctii iv, H : Caritas opcrit
tum saiictiim, derivanda crat ad iios [icr 7)iu/titudi)ie))i peccatortim.

propagalioncm gratiae in sacramentis : Ilic ergo primo qua^ritur de hoc quod

et sic descendit in spccie columbai in dicit,Qtiorimi 7'emiscritis peccata, cum
baptismo, qnae est animal fccuudum et ; solus Deus peccata rcmittat. Ad hoc
pcr doctriuam: ct sic dcsccndit iu niihe aliqui dicunt, quod solus Dcns remittit
liicida. Uiidc ct ibi ostcnditur doctor : culpam; scd saccrdos ahsolvit tautiim a
unde dicit ibid. v /psimi atidite. Super : reatu pa*na% etdenuutiat eum absolutum
Apostolos autemprimo desceudit inflatu, a macula culpae. Sed hoc nou est verum:

'
.\1. : » apostolicum. b — - Al. : • hnjus. » — * Al. deest : « uon. »

- ^ Al. : « non taniuii. • — ' .Vl. : • sapieulia.

 :

CAPtlT XX. 35^

nam sacramontum pcenitentiaj cnm sit autem non nisi est sicut instrumenti.
sacramentnm conferl gra-
nova^. lcgis, Sicut ergo dominus pcr servum et mi-
tiam, sicnt et in baptismo confertnr sed : nistrum sunm, sive sit iionus sivc malus,
in baptismo sacerdos baplizat inslrumen- potest facerc voluntalcni snam ad
talitcr, et tamen confert gratiam crgo : exequendum aliqua ita et Dominus per ;

similiter in sacramento ptEnitentiff! sa- ministros, ctiam si mali sint, potest sa-
cramentaliter et ministerialiter absolvit cramenta conferre, in quil)us datur
a pcena ct culpa, inquantnm dat sacra- gratia.
mentum in quo peccata dimittuntur. Item qnieritur de hoc quod dicifur :

Quod autem dicitur, quod solus Dcus Quorum rcmiseritis pcccala, rcmittuntur
peccata dimittit, vcrum cst auctorilate. eis. Ad qnod dicendum est quod, sicut
Sic etiam solus Deus l)aptizat sed sa- ; dictum est, sacerdos in sacramentis agit
cerdos ministerio, nt dictum est. sicut minister Dci. I Corinlh. iv, 1 Sic :

Item qua^ritur dc hoc quod dicit ncs existimet homo ut ministros Christi et
Accipite Spirilum sanctum qnorum re- : dispensatoresmystcriorum Dei. Eodem
miseritispcctata, remittnntur eis. Vidctur ergo modo (juo Dcus remitfit et retinct
ergo quod qui non habet Spiritum sanc- peccafa;,simnlet saccrdos. Ilemittit autem
tum, non possit pcccata dimittere. Ad Dens pcccata largicn(h) gratiam scd di- ;

quod dicendum, quod si rcmissio pecca- citur rctinere non Uirgicndo eam prcrpter
torum essct proprium opus sacerdotis, impedimcntnm cx parfe recipientis sic ;

idest quod ex sua virtulc hoc faccrct ;

et minister rcmittit peccata, inquantum
non utiqne possct sancliticare nisi sanc- impcndit sacramenlnm Ecciesia^ ct ;

tus. Kemissio autem peccatorum est pro retinet inquantum aU^iuos indignos os-
prium opus Dei, qui propria virtutc et tcndit sacramcntorum rcccptione
auctoritatc peccata dimittit; sacerdotis

LECTIO V.

1. Thomas autem, uinis ex duodecim, qui dicitur tcndo. Sccundo cx dignitate, qnia unus
Didyuius, noii erat ciira eis (|uaiul() vtMiit Jesus. 2. Di-
xerunt ergo ei disci[)uli \ idimus Dominum. 3. Ule
:
ex dtiodecim: non quod tuiic duodecim
autein dixit eis Nisi videro iii manibus ejus fixui-am
:
essent, quia jam Judas intericrat, Mafth.
clavorum, et mittam digitum meum iii locum ciavo-
rum, et mittain manum meam in latus ejus, non cre-
xxvii scd dicitur unns dc duodecim,
:

dam. qiiia erat elcctns ad eam dignitateni

quain Deus sacraverat diuttlenaiio nu-
i. Posita apparitione, hic
Salvatoris mero. Luc. vi, 13 E/etjit duodccim, :

agit EvangeUsta de discijMiU dubitationc. quos Aposto/os nominavit. Et liunc nume-

Et primo ponitur discipnii abs<Mitia; se- rnin Deiis voliiit scinper esse iutegruin.
cundo ponitur silii (Uinnntiatio, iiii, Teitio ex inlcriiretatione Q//i dicit//r :

Dixeru7it crfjo ei alii (lisri/juli, Vidimus Didi/mns. Tlioinas eniin est noinea
Dominum ; obstinata ejus (Inl)i-
tcrlio Syrum vel llebraMim, et liabef duas
tatio, il)i, autein dixit ctc. Aljscns
///e inferpretationes, scilic(>f geininus et
aut(!m discipniiis (lescri!)itur ])rimo (>x abyssiis. (ieininns aiit(>ni laliiie, gra'ce
nomine, qnia 'J'honias, (jni iiitcr[)relalnr (liciliir Didyiniis el ideo (jnia .loannes iii
:

abyssus, sive geminns. In abysso aufem giveco scrijisit Evangelinm, jiosuit

dno sunt scilicet profniidifas, et ohscu-
: Di//i/nins. Dicifiir anf(>m geminns, (jnia
rit?is. Abyssns ci-go 'riiumas propler '
b)rl(> fnit d(> tribii lt(>iiiamiii, in(|na aliqni

obscnritalcni inlidelilatis, (luain liabet vocabantur geniiiii ; vel ctiani oiiines.

ex so. Item abyssus ex j^iofiiiidilate Y(d jiofesf lioc referri ad ejus dubitatio-
miserationis, (|iiani halxd a (Ihrislo : iieni : (jiiia (jiii (>st, firmafns est
cerfiis
und(> dc boc dicilnr in Psal. m.i, H : iii unain parteiu sed (|ni (liibilat, accipit
;

A/)//ss/is jirofnndifatis, scilicct (llirisliis iiiiaiu j)arlein cdin foiniidin(> alterins.

al)/jss//ni obsciiiilatis, scilicef 'riKnnain, Isle ergo Tboinas n/u/ cr/tt cum ris, sci-
invocat miserando ; el a/)i/-<sifs (dislina- liift discipulis, qu/ini//» rrnif Jrstis : far-
tionis, scilicet 'riioiuas a/n/ssum |)rofnn- dins enim rediif (|uam alii (jni de dio
ditalis, scilicet ('.hristum incocat conll- (Us[)ersi (>raiif ; (>f sic amisit solatiuin

*
Al. dcesL : « proplor. >
35« KYAMIKLIUM JOANNIS
ilominica' visionis, pacis ciiloKitini, ct Nonil Tliomas, dixernnl antem ei u/n
saucli Spiiilus aHlaluiu. lustiuiuuir disrijmti, Vidimns Dominnm. Kt hoc est
aulcm pcr lioc a sociutafe sci^urari iion ox ordinatioue divina ut quod unus :

(lcluMV. Ilehr. x, 25 Non desercntes : accipit a Deo, conmu]i)ic»'t aliis. I I\'tr. iv,
ct)//ertii)nn/i iiustrtnn, sicnt consnetn- est 10 rnnsf/nisqne ijratuim (jiiam accepit,
:

<linis (jnibnsdani. Sed, ut (irogorius (licit, in a/tcrnlrnm i//am administrantes. Kt

non hoc casu, scd divina geslum est Isai. XXII, 10 : Qnx audivi a Domi?io
voluntate, ut eleclus discipulus tnnc de- cxe?'citnuni Deo Isrne/, aiuumtiavi vobis.
csset ; sed diviua' ]tietalis dispeusationc : (ienes. xxxii,30 : Vidi Domi?in??i, et sa/va
ut scilicet (liscii)ulus dubilaus dum iu facta est a?iima ??iea.

magisfro suo vulnera pal|)aret carnis, in 3. Consoquenter cum dicit, l//e autem
nobis vulnera sanaret inlidelitatis. Unde dixit eis etc, ponitur ohstinata Thomae
in lioc appareiit potissima signa allissima^ duhitafio. Kt (luidcm safis fuisset excusa-
I)ielalis Dei. Kl primo iu hoc (juod iiitau- hilis,quod non slatim (redidit quia, ut :

tum j^euus
(liiiy:it humanum, (]nod ali- dicifur Kccli. xix, 4 : Qui cito credit, /evis

t|uando permittit ahqnas trihulationes est corde. Sed multum invesTigare, praB-
suis, ut inde aliquod houum
lleri electis sertim ubi de secretis Dei agitur, grossi-
humano gcneri provcniat. Uropter hoc ties meutis cst. Proverb. xxv, 27 Sicut :

eiiim Apostolos, rrophetas el sanctos qui me/ ??iu/tu?n co??wdil, non est ei bo-
Martyres permisit alHigi. Osose vi, 5 : lutm ; sic gni pe?'scrutator est majestatis,
Proptcr hoc do/avi in Prop/ietis, occidi opprimetur a r//oria. Kccl. lu, 22 A/t\ora :

cos in verbis oris niei. II Coriulh. i, G : te ?ie qusesie?ns, et fortiora te ne scrntatns

Sive tribn/aninr pro vestra exhortatione fueris. Scd quas prxcepit Deus tibi, i//a
ct sa/nte, sivc conso/aimir pro vestra coii- cofjita semper, et i?i pluribns ope?'ibus ejns
so/atione, qnx operatnr tu/eraiitiam ca- ne fueris curiosus. Circa Thomam consi-
rnnidem passsionnni qnas etiws patimnr. derandumest, quod durus fuit ad creden-
Scd, quodadhuc inirahiUus cst, permittit dum, et irratioiiabilis ad petendum. Du-
aliquem sauctum lahi in peccalum prop- rus quidcm, quia iioluit credere nisi sen-
ter instructionem ut quid enimpermisit : sibili argumeuto ct non tantum unius
;

aliquos sanctos et justos viros gravifer sensus, sed duorum scilicet visus, quia ;

pcccasse (sicut qiiod David adulter fuit 7iisividero i?i ??ianibus ejns fixura??i c/avo-
et hohiicida) nisi quod ex hoc iustructi ru??i\ et tactus e'??iittam mammi ??iea?n i?i
cautiores simus et humiliores? ut qui /atusejus, no?i credam. Irrationabilis vero
existimat slarc, videat ne cadat; et qui fuif, quia potobat vulncra videre ad com-
cecidit, adjiciat ut resurgat. Uudo ' prohatiouem fidci : cum ma.jiis viderot,
Amhrosius (Jixit Tlieodosio imperatori : scilicet totius hoininis rosuscitafi repara-
« Seculus es errantem, sequi studeas tionem. Kt licet hoc Thomas propter sui
poenitentem. » Kt ideo dicit (iregorius, dubiotatem dicoret, tamen hoc divinitus
quod i)lus i^rofuit nohisThoma^ infidelilas facfum est propfer nostram utilitatcm ot
ad fidem, quam fides crcdentium disci- aidificafionom. Cerlumest onim quod qui
pulorum. se totum hominom roparavilresurgondo,
2. Consequenter cum dicit : Dixernnt pofuif ofiam vulnerum cicatrices exter-
Vidi?mis DOminnm,
eryi) ei a/ii discipn/i, gerc ; sod servatai sunt propter nostram
ponit dcnautiationem. (Juia slatim iion utilitatem.

LKCTIO VI.

1. Et post (lies oclo iterum erant discipuli ejus hoc. Hjec autem scripta sunt ut credatis quia Jesus
intus, el 'HioniHs cum eis. Nenit Jesus januis cliiusis, Christus est Filius Dei, et ut credentes vitam habeatis
et stftit in meilio, et dixit e\^, l'ax vobis. 2. Dfinile in noinine ejus.
dicit Tlioniie liiler (li;,'iiiim tuum huc, et vide niaiius
:

meas, et afler inanum tuain, ei iniile in latus nieum,

et noli esse increilulus, sed tidel>s. '.i Kespoiniit
Hic agitur de secunda apparitione
1.
Tlionias, et dixit ei Dominus meus, ci Deus meus.
: dominica, qua apparuit oinnihus discipu-
4. Dixit ei Jesus : Quia vidisti me, Thoma, cri^di-
lis pra'sonte Thoma. Kt primo ponit
dis(i. 5. Bciiii (|ui iion videruni et credid.runt.
G. Multa quidem et alia sij^na fecit Jesus in conspectu Christi apparitionom; secundo discipuli
discipulorum suorum, ipuc non sunt scripta in libro
confirmalionem, ibi, Deinde dixit Tho??ix

'
Al. : • alliciat. »
 ;

CAPUT XX. 357

etc. : eorum quae dicta surit iu

tertio cis pedibus ambulavit ; secundo modum
Evangclio, recapitulationem, ibi, Multa standi, quia in medio, ut ab omnibus vi-
quidein et alia sir/na fecit Jesus etc. Circa dcretur; et decebat ut in mcdio staret
primnm Primo doscribit appa-
tria facit. tcrliomo(him loquendi, quia Pax vobis,
ritionis tcmpus secuudo manifestat per- ; scilicet reconciliationis,quam annuntia-
sonas qiiibus apparuit ; tcrtio modiim vit factam ad Deum. Ilom. v, 10 Recon- :

apparitionis osteiulit. Tempus quidem, ci/iati sumus Dco per mortem Fi/ii cjus.
(\mApost dies octo^ scilicet adie rcsurrec- Coloss. I, 20 Pacificans per sanguinem
:

tionis dominica^ in cujus sero facta fuit crucis ejus sive qux in ccn/is siec qme in
prima apparitio. Cujus qiiidem una ratio terris swit. Item aiternitatis et immortali-
litteralis est, ul ostendereteliam Evange- tatis futuram, (luam promisit eis haben-
lista quod licet Christus phiries apparuis- dam '. Psal. cxi.vii, 14 : Qui posuit fines
set discipulis, non tamen continue con- tuos paccm. Item caritatis et unitatis,
versatus est cum eis, cum non ad eum- qiiam pra?cepit eis servandam. Marc. ix,
dem vivendi modum surrexerit, sicut nec 49 Pacem habcte inter vos.
:

nos ad eamdem vitam resurgemus. Job 2. Deinde c/icit T/iomiB. Hic ponitur con-
XIV, 14 Cunctis diehus quibus nunc mi-
: firmatioet revocatio discipuli dubitantis :

lito, expecto donec veniat immutatio mea. in qiio apparet secundum sigiium divinae
Secundo ut Thomas interim audiens a dis- pietatis, quod erectis suis in casu cito
cipulisapparitioncm praecedentem, accen- subvenit, licet cadant. Caduntenim elecli
datur ad majus desiderium, et fidolior aliquando, sicut et reprobi sed ditreren- ;

fieret ad credendnm. Alia ratio mystica ter; quia reprobi franguuntur; electis
est, quia hujusmodi apparitio iham de- '
vero cito Dominus supponit manum
signat qua nobis apparuerit, in gloria. suam, ut resurgant. Psal. xxxvi, 2 4 :
I Joan. III, 2 Cum apjmrucrit, similes ei
: Cum ceciderit justus, non co//idetur, quia
erimus, quoniam videbimus eum sicutiest. Dominus supponit manum suam. Item
Qua? quidem apparilio erit in octava a^tate Psal. xciii, 18 Si c/icebam, Motus est pcs
:

resurgentium. Quihus autem apparuit meus; misericordia tua, Dominc, adjuva-

ostendit subdens Iterum crant discipuli : bat me. Et ideo statim supponit Thomae
ejus intus, ct T/iomns cum cis. Ubi notan- lapso manum, ita ut cum diccret, Xisi vi-
(lum, quod Tliomas solus hac apparitione dero non credam, revocat dicens Infer :

indigcbat non tamen ei singulariter Do-

; digitum tuum /luc. Et circa hoc tria po-
minus apparuit, sed in congregatione nuiifur. Primo cicafricum oxhil)itio; se-
existcnti, ad designandum quod singula- cundo Thoma; confossio, il)i, Hespondit
ritatcs non sunt mult.im J)eo acceptai, T/iomas cic; tcrtio tardilatis (\jus repre-
sed hi qui in communitate caritalis exis- hensio, ibi, Quia vidisli me, T/ioma, cre-
tunt. Matth. xviii, 20 Ubi fuerinl drio vel : didisti. Notandum autem circa primum,
tres congregati in nomiiie meo, ibi sum in ({iiod Thomas pctiit conditioncs ut credc-
medio eorum. Similiter etiam hi quihus rcf, srilicot vidoro of pal[)aro oicatriccs, ut
nunc apparet iion sunt coUecti sinuil in dictiim est; ctsi hoc sihi (iorof, [)roiuisil

unum; sic nec in ipsa apparitiono simul 80 crediturum. Et idoo Dominus, cum
omnes fuerunt sed in futura simul omnes ; hacc diceret, pnescntia sua' (livinitalis
erunf, itaquod nulhis (hMirif. Matth. xxiv, assislens, sorvatis illis C(Uiditionibus rc-
28 Ubi fiicrit corpus, illic congrognbun-
: vocat eiim. lliido priino oxliihot conditio-
tur et aquilx. Et infra vers. 31 Miltet : nom; secuiido iictil promissi sohiti(Uicm,
Angelos suos cum tuba ct voce magna, et ibi, No/i esse incrcdu/us, sed /ide/is. Con-
co)iqreqaba/it electos cjus a tjuatuor renfis, ditio fuif [)al[)are cicatricos : ol ideo dicit:
a summis civlorum asqiie ad tcrminos en- /nfer digilum fuum.
rum. Modiim autcm apparcndi oslciiilil Sod hiooritiir diibifafio ([uia iii corpo- :

diccns Vcnit Jesus januis c/ausis, ct stctit

: ribus glorillcatis uullus pofest osso dofoc-
in medio, et dixit cis, Par vobis : quod fus cioafriccs aiitom siint dofoclus (iui-
;

supra ost expo^ifum. Nihil(uuiniis fanuMi dam qiKuiiodo orgo fiioriinf in r(ir|)ttro
:

ponit circa hoc Iria ; nain priina poniL Christi? Ad hoc res[)oii(h;t Augustiiius in
moihim veuiendi, (luia januis r/ausis : libro De st/mbo/o, sic dicons « Possol :

quod miracuh")se factum est, iil (WrW \ii aiiloiu ^{:>. cor|)oro suscilalo ol glorilloato
gustinus, ox virlulo qua su[)or luaro sic- omnom maculaiu ciijuslibof ricalricis iii

* Al. : « hujus. »A1. hubilurum.

a:i8 KVANCEUrM JOANNIS
sbo corptiro nlistrrKiTo sod scicltat (|iian', ;
digilnm cl inanns in latns suum mittere,
oioatrirrs iii suo corporo servarot. IMiino ut «piic(juid nobis ost discrotionis, et ope-
(jiii(U'm t)t »lt'm<»nstrar»'t Thoma^ nnn cio- ris, in s(!rvilinm expondamus.
Chrisli
Hniti.nisitun^a-rolrl viilrrct; (lciiKic vcro (ialal. ult.,XIV .]/i/n autcm a/isit i//oriari :

ail cvprobranduin inllddilins cl pcccato- nisi in cruce Domini nostri Jcsu C/iristi.

rihns in jndicio. N<mi nt «*is dicat sicnt Kl i)otit promissi soluti(niem, dicens Et :

Tln.ma' Uuii^ vidisti mc, rredidisti

:
sed : no/i essc incredu/us, scd fidc/is. Apocal. n,
ut convincens eos dicat Kcco hominem :
10 Esto fide/is usf/ue ad niortem.
:

tpiem crncidxistis : videle vnlnera ipia' .{. (A)nse(iu(;nl(;r cnm dicit, licspojidit

iMlixislis, avjrnoscile lalns quod inipny^is- 77u)mas vAc, j)onitur riiomy* confossio :

tis qnoniam et
:
proptor vos aperlum est, nbi apparet qnod stalim faclns est Tho-
noc tamon inlrare volnislis. » mas bonns theologus, veram lidem confi-
Jnxta hoc lamen (pia-iitnr, ntrnm in tcndo quia bnmanitalis Cbrisli, cum
:

corptnihns marlyrnm remaiHMnt vesti^^ia dicit Do/ninus 7)ieus. Sic enim vocabant
:

vnhienim? Sedad hoc simililer respondet enm antcpassionem. Snpraxiii, 13 Vos :

Auguslinns, WII Dc civitate Dei, quod re- vocatis me Magister ct Domine. Item divi-
manehnnl (piidem, non ad turpiludinem, iiitalis quia Deus mcus. Anle enim non
:

sed ad imineir*um deconmi, sic dic(!ns : vocabant cum Deum, nisi quando 1'clrus
(( Noii lioc in eis deformilas, sed dignilas dixit Matth. xvi, 16 : Tu es Cliristus Ei/ius
erit; ct quidcm in corpore,,non corporis, Dei vivi. I Joan. ult., 20, Hic est verus

sed virlulispulchritudo fulgebit. Nec ideo Dcus, ct vita xlcrna. Psalm. xcvii, 28 :

tamen aTKpia martyrihus ampntala vel

si Deiis meus, ct confitcbor tibi.
ahlala snnt meinbra, sine ipsis membris Tarditatcm antem Thomai Dominus
4.
ernnl in resnrrectione mortuorum qni- : argnit dicens Quia vidisti mc, T/ioma, :

bus dictnm est Capillus de capite vestro

: crcdidisti : et prirho reprehcndit ejus tar-
non peribit sed ubi membra, ut pra^ci-
: ditatem secundo commcndat aliorum ad
;

derenlur, percussa suiit vei secla, ibi ci- credendum facililatem, ibi, Bcati qui non
calrices, sed in eisdem membris redditis, vidcrunt et crcduierunt. Dicit ergo Quia :

non perdilis apparehuut. » vidisti me.

Sed, secundnm cum qnod Ciretrorinm, Ubi est una dubilatio qnia cum fides ;

incorru|itibiIe non possit, esl;, pal[)ari sit substantia sperandarum rerum, argu-

quomodo JVwninus corpns suum, quod menlum non apparentinm, ut dicitur

incorrnptibile erat, palpandum pra^buit? llebr. XI quomo.io hic Dominus dicit'
;
:

Ilom. VI, 9 : C/iristus resurf/ens exmortuis Quia vidisti mc, credidistil Sed dicendnm,
jiminou moritur. Unde bac ratione molus quod aliud vidit, et aliud credidit. Yidit
Pfilycbes ban-eticus dixit, qiiodcorpus hominem'ct cicatriccs, ct ex hoc credidit
Chrisli et corpora omnium resurgentinm divinitatem resiirgentis.
non erunt i^alpabilia, sed snbtilia et spi- Sed secunda dubitatio est, quia Thomai
ritnalia ad modum venti et spii'itnnm. pctenti, Nisi videro ct tetigcro, Deus
Sed quia hoc est conlra illud quod Domi- utrnmqne exhibuit, scilicct tactum et vi-
nus (licit Lnc. ulL, 39 Palpntc et vidfte : sum ; ergo debuit dicere, quia vidisti et
guiaspiritus carnem et ossa non habet in- : Respondeo dicendum,
tetigisti, credidisti.
corrnptibilem ergo et palpabilem sc Domi- secundum Augustinnm, quo J sensu visus
nns demonstravit, nt oslenderet corpus ulimur pro quolibet sensu dicimns :

snum esse posl resurrectionem cjnsdem enim Yide quomodo calet, quomodo so-
:

natura', quod fuerat corruplibilc, et in- nat, quomodo sapit, quomodo redolet.
diicrat incorruptionem, I Corinth. xv, et Dicit ergo : Infer digitum tuum /luc, et
allerins gloria» quia qnod crassum et : vide\ non quod in digito .sjt visiis, sed
ignobile fneral, surrexit iii gloria et sub- dicilur quasi: Tange et experire ita et ;

tile pcr eireclum spiritualis polentiai. hic, Quia vidisti me idest quia expertus ;

Sed addit lit vide manus^ qua? pepen-

: es etiam per taclum. Yel dicendum, quod
dernnf i:i cruce, et mitte in /atus, lancea Thomas videns vulnera et cicatrices con-
perforalnm, ol cognosce me ilbim enm- fnsns est in seipso. et anteqnam poneret
dem esse (ini pependil in crnce. Mystice digilum crcdidit, et dixit Dominus mcus :

antem per digitum discretio designatnr, etDcus mcus. Sed tamen Cregorius dicit,
per mauus opus nostrnm. Mouet ergo ol quod tetigit, et ad visum confe§sus est.

' AJ. : • Dominus Christus. »

 CAPUT XX 359

0. Consequenter cum dicit, Beati qui scondita majora his pauca enim vide-
:

non viderunt et credidenint^ commcndat mus ejm. Sed secundum Chrysostomum,

facilitatem aliorum ad credendum et hoc ; hoc ideo dicit, quia pauciora miracula
specialiter ad nos pertinet. Utitur autcm narrat Joannes quam aUi EvangeUstae. Et
preeterito pro fnturo propter certitudi- ideo ne videretur ea ncgare, dicit hoc et ;

nem. ideo spcciaUter subdit Quse non sunt

:

Sed contra Luc. x, 23, dicitur

lioc : scripta in lihro hoc. Yel hoc refertur ad
Beati oculi qui vlderunt qux vos videtis. passionem et resurrcctiouem quasi, ;

Ergo magis heati qui videruut quam (]ui muUa ostensiva suae resurrectionis post
non viderunt, Respondeo, quod duple.x: rcsurrectionem fecit in conspectu disci-
est beatitudo. Una est rei, quai consistit pulorum, quai non ostcndit aliis. Actor.
in munere divino, de quo quanto aHcui X, i() Dedit eum manifcslum fieri non
:

phis conceditur, tanto beatior est; et sic omni populo, sed testibus praeordinatis a
quantum ad hoc heati sunt ocuH qui vi- •
Deo. Ponitur et iuijus utiUtas, (juia effec-
dent, quia hoc est munus gratia^. Alia est tus Udei quia haic scripla sunt ut creda-
:

beatitudo spei, qua? consistit in merito : tis (pda Jesus Christus est Filius Dei, et

unde secundum hanc tanto quis est bea- ut credentes vitam habealis in Jiomine
tior, quanto potest phis^mereri. Phis au- ejus. Ad hoc enim est tota Scriptura novi
tem meretur qui credit et non vidit, quam et veteris testamenti. Psal. xxxix, D In :

qui videns credit. capite libri scriptum est de me. Supra v,

6. Ilic ponitur epilogus et primo po- : 39 :Scrutamini Scripturas quonuim
nitur insufficientia hujns scripturai se- ; ipsx sunt qux testimonium pcrhibent de
cundo Gjus utiUtas, ihi, fLvc autcm srripfa mo. Item fructus vit«, quia ut crcdentes
sunt ut credatis etc. Insufficientia quidcm vitam haheatis Inc vitam justitiai, quaj
:

apparet, quia multa et aUa fecit Jesus habetur per fidem Habac. ii, 2 : Justus :

signa et facta quaj non sunt scripta in autem meus ex fide vivit et in futuro vi-
:

libro hoc. Job. xxvi, \\ Ecce hxc ex : tam speciei qua3 habetur per gloriam
'
;

parte dicta sunt viarum ejus et cum vix : ct in nomine ejus, scilicet Cliristi. Actor.
parvam stillam scrmonis ejus audierimus, IV, 12 No)i est aliud nomen suh coelo in
:

quis poterit tonitruum magnitudinis iUius quo oporteat nos salvos ficri.
intueri? Eccli. xlih, 30 Multa sunt ab- :

* Al. omittitur : « sunt. » — - Al. : « spci. «

 :

(.A PliT Vir.ESIMUMPRIMUM

1. rostpd mimifestavil sp
ilonim Jcsus Hiscijuilis
Ad Mioc .\uf,nistiniis assignat rationcm
nd rnare Tilieriailis. 2. Mnnilcstavit iiutem sic. hraut
simulSimon Telrus. et Thomas, iiui diciiur Diilvmus,
mysficam. Pcr haiic cnim apparitionem
et Nathuiael, nui erat a Oana balilrese. et tilii Ze- significalur gioria futnrai vifa», quando
heciwi, et alii ex «liscipulis ejus duo. 3. Dicit eis nobis appare'bit sicut est. Et ideo post
Smion Petrus, Vatlo piscari. Dicunt ei, Venimus et
nos tecum. Kt exierunt. et ascenderunt in navim, et fincm lianc posuit, ul faceret evidentio-
illa nocle nihil prnndiilerunt. 4. Mane autem facto, rcin locum quo illam darct intelHgi.
stetit Jesus in littore, non tamen cognoverunt dis-
cipuli i|uia Jesus e.st. 5. Dicit ergo eis Jesus }'ueri, :
Modus ''
vero quia inanifestavit se ite-
numquid pulmentarium liahetis ? Responderunt ei,
rum Jesus ad mare Tiberiadis. \i\ natura
Non. Dixit eis Mittite in dexier.am navigii reie, et
cnim corporis gloriosi est, et virlate % ut
:

invenietis. Miserunt ergo, et jam non valebant iliud

trahere prie multitudine piscium. possit videri et non videri, sicut vult, a
corpore non glorioso ct ideo dicit, Ma- ;

1 . Positis (liiabii.s apparitionibiis Christi nifestavit: idest, se visibilem pr*buit. In

ad discipulos, hic ponil Kvangclista tcr- lioe ^ ctiam modo dicitnr apparere, quod
tiam apparitionem. Et si ordinem et finem idem est quod manifestari. Actor. i, 3 :

harnm apparitionnm considercmus, putet
quod prima ostcndit sna^ divinitatis
in
auctoritatcm, Spiritum sanctum insuf-
flando; in secunda persona* identitatcm,
cicatriccs ostcndendo; inMiac tcrtia na-
tiira^ rcsnrpentis vcritatcm,
medendo. Dividitur autem hwc pars in
duas. In prima ostendit qnid communi-
ter discipuUsphiribns Dominus exhibuit;
in secnnda qnid specialitcr duobus praj-
dilcctis, ergn prandissent, etc.
ibi,
Pcr dies cpiadraginta apparens eis. Nam,
ut Ambrosius dicit, id apparet iii ciijns
'
potestate est videri et non videri. Locus
autem ^ ad mare Tibcriadis, quod est
mare (ialila?ae ^; sic nominatum a provin-
cum eis co- cia fialileae; sed Tiberiadis dicitur a Tibe-
riade civitate ffidificata in honorem Tibe-
rii autcm hoc Evangclista
Caesaris. Ponit
primo quidem ut ostendat completam
esse promissionem facfam discipulis,
Cum Matth. xxviii, 7 Prxccdet vns in Gali-
:

Circaprimum primo ponitur apparitionis Ixam. Secundo quoniam Do-

ut ostendat
tituhis; secundo apparitionis modus, ibi, minus plurimum timorem de cordibus
Manifestavit autem sic tertio apparitio- ;
discipulorum ahstulerat, ut de rcliquo jam
nis epilogus, ibi, Hnc jam tertin mani- non in domo mancrent inclusi sed longe ;

fcstatus est Jesus. In titulo autcm tria de- procedunt usque in Cialil^am.
si^nantnr; scilicet tempns, modns et 2. Consequenter cum dicit, Manifesta-
locus. Tempus quidcm, quia/?05/^a, idest vit autcm sic, ponitur ipsa apparitio et :

post pi\Tdicta qnod signanter dicit, quia : primo ponuntnr pcrsona? quibus facta
ut dictum est, non continuc erat cum est secundo ipsarum pcrr,onarum offi-
;

eis, sed per vices eis apparcbat. Cnjus cium, ibi, Dixit ci Simnn Petrus etc. :

ratio est, qiiia non surrexerat ad eamdem
vitam, sed ail gb>riosam, in qua snnt An-
gcli, ct crunt bcati. Dan. ii, 11 Erceptis
diis, idest .Vngelis
terfio apparitionis modus, ibi, Mane au-
tem factn stelif Jesus in littnre. Personae
: autem quibiis se manifestavit, sunt sep-
qunrum conversafin non tem unde''' Erant autem simul Siman
: :

est cum hnminihus. Petrus, qui ncgaverat, et Thnmas qui di-

Scd cum snpra fccerit quasi ^ quamdam cifur Diih/mus, qui in prima apparitione
conchisioncm, dicens, Hxc autcm scripta non fnerat, ct Xafhanacfqui erat a Cana
snnt, quare aiUiit hic hanc narrationcm? (ialilxx, qui, ut crcditur, frater Philippi

• Parm. addit « » — :Parm. omitlitiir:

ibi. ' — " Parm.
locus est. »
: « Parm. omittit — ^*
:

c( hac. » — *Parm omillit quasi. — «Parm. : • » • nomiiiatum a Provincia Galila;ae, » in alio

^^if,

« lifpc. »— Parm. * modum vero : • poriit. » cod. « sic denominatur. »

:
*° Parm. addit — :

— ••
Al. : et• — Al.
virliilis. »quod. ' : « id » « dicit.
 CAPUT XXI. 361

erat, dc quo supra ii, et filii Zebedsei, sci- est, quod verum quod adjiciuntur,
cst
licet Jacobus et Joannes, et alii cx disci- sed notjis cooperantii)us et idco Domi- :

pidis ejus duo, qui non expressc nomi-
nantur. Pcr hunc autem numerum mys-
tice significatur futura' gloria? apparitio,
qua^ erit post scplimam a;tatcm, scilicet
in octava, quae est resurgentium. Isa.
ult.23 Eritmensis exmense etsabbatum
: occupat
ex sabbalo et veniet omnis caro ut adoret
; opera', ct ad tale officium non cst rcdeun-
coram facie mea.
3. Olficium autcm quo occupati erant,
est piscationisunde dicit Dicit eis Si-
mon Petrvs, Vado piscari. Et primo po-
nitur Petri invitatio ad lioc officium; sc-
cundo aliorum asscnsus
executio. Invitat quidem ad officium, di-
cens, Vado piscari : per quod quidcm
mystice significatur praidicationis offi-
cium. 3Iatth, iv, 19 Vuciom vos fieri pis-
nus Petro cooperante lioc implevit. Nam
quis alius pisces qui caperentur apposuit
Dominus?
nisi ipsc
Scd nolandum, sccundum Gregorium,
quod duplcx est officium. Unum quod
mcntem
impedit spiritualia et
dum, nec eo procurandum victum; sicut
est vcctigal ct hujusmodi. Unde Mat-
: : thsum non legimus rediisse ad telonium.
Est autem et aliud quod sinc pcccalo et
mcntis occupationc cxcrccri potcst, sicut
; tcrtio officii est officium piscationis et hujusmodi ; et
ideo hoc negotium post conversionem
rcpetere, culpa non fuit.
Assensus autcm aliorum ponitur cum
: dicit Venimus et nos tccum : \\\ quo da-
:

catores hominum. Sic crgo dicit Petrus '

tur cxcmplum praedicatorihus ct pradatis
aliis": Vado piscari ^
; quia alios assumit cooperandi summo Pontifici ad conver-
partcm sua> solicitudinis
in et pr«dica- sionem *° hominum. Prov. xviii, 19 :

tionis. Exod. xviii, 22*: Ut tibi facilius Frater qui juvalur a frntrc, cjuasi civitas
sit, etc. firma. Eccli. l, 13 Circa illum corona :

Sed contra. Luc. ix, 02 : 'Nemo mittens fratrum cpiasi plantatio cedri in monte
mamim suam ad aratrum et rcspiciens A//>»a;/o. Exccutio vero officii ponitur cum
retro, aptus est rcgno Dei. Constat autcm dicit Exierunt et ascenderunt in navim,
:

quod Pctrus dimiscrat piscationem : (juo- ct illa nocte niJiil prendulerunt. Et taiigit
modo crgo rcdiit et rcspexit rctro? tria qua? dcbent faccre pricdicatorcs.
Responsio, sccundum Augustinum. Si Primo quidcm exire a peccatorum con-
rediisset ad olficium piscationis antc re- versatione II Corinth. vi, 17 Exite de
: :

surrectioncm Christi et vulncrum iiispcc- medio eorum scilicct (jhaUhcoriim ct se-

tioncm, putarcmus cum cx desperatioiie paramini, dicit Domintis, ct ini/nundum
hoc fecisse. Nunc vcro post eum sibi de ne tetigeritis et ego recipiam vos. A car- ;

sepulcro redditum vivum, post inspecta nalium aficclione. Gen. xii, 1 : Egredere
vulncrum acccptum cjus iusufna-
loca et de tcrra tua de cognationc twt ct de
et
tione Spirilum sanclum ', sunt sicut fu(!- domo patris fuis. Et a (luictis contcinpla-
rant piscium piscatores. Pcr quod datur tione ad lahorem**. Cant vii, 11: Egre-
intelligi quod praulicator polest ex arte diamur inagrum, commorcmur in vineis:
sua licita viclum ncccssarium qua^rcrc, mane surgamus ad vincas ctc. Sccuii(k)
sui apostolalus iiit(>gritalc scrvala, si dcbcnt as('cudcrc in naviin, idest proficcrc
aliundc non liahcal. Si cniin hcalus Pau- in carilatc unitatis Ecclcsia', qiKc dicitur
lus, ut alios non gravaret, artem quam navis. I Petr. iii, 20 : /// diebus Soc cum
non novcrat, didicit, ut sibi nccessariuin fabricaretur arca, in cjtia pauci, idcst octo
acquirerct vicliim; quanlo inagis Petrus aiiint.T sahw fnct,r sunt jicr ntpinni. Itcm
de arte sua licifa [^oluil hoc lac(ue? iii navi crucis, assumcudo caruis iniu"tifi-

Sed dicit, quod iioc cst facicudum si Mihi ubsit g/orinri

'"'

calioncm. Gal. ult. 1 i :

non habcnt aliundc. Scd constat (juod '^

nisi in rnirc Domini nosfri Jcsn (hristi,
scmpor hahcnt (piia nominus promisit pcr mihi niundus criirifxus est, ct
f/urui
cis "
: Qu.vrilr primum rr-
Matlh. vi, 2."{ : cgn miini/o. Sap. xiv, 7 limrdirfum /i- :

gniim Dci omiiia ndjirirnlur vobis,

et h;ec giiinn pcr i/uod /it justifin. Tcrlio tolalis
scilicct nccessaria. Ad quod diccndnm dr '-
ilci adjut(U'io tiducia : uudo **noctc
• Partn. « rlixit. »
: * Parm oniiUil — : « allis. omiUit : « opora. »
o ooliorlnndi »o — '"I^arni. :

— ^ Parni. .iililit. « por (iiiod ni\>tico

: sif;nilic.i- mnlno ad convorsionom. Prov. xvni. « .\1. — :

Inr qiiod. » — ''

I'arin. Lcviiis tiOi sil pi^rlito in (i sdininoporc ad convorsioncm pocc.itoriim l.tbo-
alios op rc. — " Parm.
:

aildil : « fntti. — ''

l*arni. : raro. « —
•< Parm. omiltil « ad ialiorom. » :
—
« qnando. » "
Parni. — : n Iiahct, » otitcni iiilia. '» Parm. :« do adjnlorio C.liristi. » - «^ P.irm.

— Parm. addit ol. halinil. arm. addit : • tota. •<

omillit : « ci.s, » ol addit « diccns. » — " Parm.

 ;

36 a EVANnELIUM JOANNIS
illn prnH/idcrunf,
ni/ii/ (|iiia (|uani(rm cof^nitioncm ; sccundo ordo, \h'\,T)i:ritergo

tloost aiixiliimi (livirmm ot iiitcrior i)iii'- (/isrij/u/as i//c (jiicni (/i/i<jc/iat Jcsas etc.
(liralor, fnistra hiiiorat liii.i^ua praMlicaii- (lircai)rimum Iria lacit. Primo [jonitur
lis '
; scil tuuc caiuimt (iiiaiido vcnil liix Domiui iiu]uisiti() dc pulmcnto, dicenlis :

corda ilUnninaiis. 1'sal. xi.iii, 3; Kmilte Pueri, niinKjuid /ju/nientariufn Jia/jetis?

/ucetn tiiani ct vcritatcin tiiani. Uiulc lioc (liHMlcbaut (Miim discipuli (]Uod non csset
modo nox (licitnr carcnlia divini aiixilii. (Ihristiis, scd aii^iuis piscium emplor; et

.loan. IX, \ : Voiit nox ijnaiido nono jjo- ideo lo(]uitiir eis ul cmplor. Myslice au-
Vcl in nncte idest in veleri
test operari. lem a nobis pulmenlum petit unde refi-
testamento, quia non ni/ii/ /jrcndit/crunt, ciatur, quod est obedientia mandalorum
potucruut Lrcutcs ad lidcm adduccrc. Dci. Supra iv, 3 4 Mciis cihiis cst iit fa- :

Kom. xin, 12 \o.r pnvccssit. Secundum : riani cu/antateni ejus (juiniisit mc, ut per-
autcui Lucam-,de nocte piscabantur, qiiia ficiam ojms ejus. Hcsjjonderuntei, scilicet
adimc timidi erant. discipuli, A'on, scilicet a nobis ipsis.
-4. Modus autcm apparitionis et ordo Hom. vu, 48 Mam ve/lc adjncet nii/ii
: :

ponitur cum dicit : Mane autcm Jam autem /)onum non invenio. Se-
pcrftccrc
facto, stetit Jcsuni in /ittore et primo : cuudo maiidatum Mittite in dexteram :

exhibet corporalem inspectionem se- ; navigii rete.

cnndo suam ^ cog-uitionem, ibi, Piieri, Sed Luc. V, simile habetur'- ante pas-
numfjiiid jni/mcntarium /ia/)Cfis '/tcriio fa- sionem factum uou tameu praecipit'^ eis:

miharem comesliouem, Dixit eis ibi, ut mitteient ad dexleram, sicut hic. Cujus
Jcsus Affcrte dc piscH)us (juos prendidis-
: ratio est, quia per hanc significatur pis-
tis nunc. Circa ^ primum primo ponit catio, per quam pra.Hlestinati trahuntur
Chrislipra'senliam,secuudo(liscip.ulorum ad vitam aeternam, ad quam uon intro-
ijjrnorauliam. Dicil ergo Maneautemjam
: ducuntur nisi lilii dexlerffi. Prov. iv, :27 :

facto. Mystice ^ per mane intellig-ilur Vias cjuse a dextris sunt novit Dominus;
gloria resurrectionis. Psal. xxix, G : Ad perversds autem simt qux a sinistris sunt.
vcsperum demorahitur f/cfus el ad matu- Psal, cxvii, 10 : Dextcra Domini fecit vir-
Vnum /xtitia. Item stalus " vilae aeternaB. tutcm. In alia autem piscatione significa-
Psal. V, 5 : <( Mane aslabo libi et videl)0. tur vocalio ad praesenlem Ecclesiam et ;

Sed cum ante passionem in simili mi- ideo indifrerenter ex omni parte miltitur
raculo non steterit in liltore sed in navi rete, quia capiuntur et trahuntur ad ip-
quarc post passionem in lillore stat? Cii- sum de singulis Luc. XIV, 21 : Exi cito
jus ralio est, quia mare commotionem in p/afcas ct vicos.
pra?sentis sai^culi significat, liltus autem Conscquenter ponitur obedientia disci-
est terminus maris. Ilier. xxii, 5 Posuit : pulorum, quia Miserunl ergo rete ; et ^^'

arcnam tcrminum mari, pjrxccptum scm- effectus obedientiae, quia Jam non va/e-
pitcrnum, (juod noii jjrxferihit. Christus banf i//adfra/icre jirx mu/litudine piscium.,
aulem aute passiouem in mare stelit. "^
idest salvandorum. Gen. xxii, 18 Bcne- :

quia corpus morlale habebat; sed quia dicentur in scmine tuo omnes gentes, quia
post resurrectiouem suam ' jam corrup-
"*
ohcdisti vocimex. Apoc. ix, 7 Vidi tur- :

tioncm carnis excesserat; ideo iii littore ham magnam, quam dinumerare nemo
stabat '". potcraf. Diirert autem hsec piscalio ab
Vel " ignorantiadiscipulorum est,quia illa de Luca, quia in illa rumpitur rete :

non cognoverunt eum quia Jesus est. Per sic Ecclesia scissuras patitur per dissen-
quod dalur intelligi, quod in mari hujus siones et In ista autcm non
haereses.
lluctuationis non possumus Christi se- rumpitur rete, quia in futura vila nulla
creta cognoscere. Isa. lxiv, 5 Ocu/us : erit scissura. Item in illa pisces traliun-
Deus, absque
71071 vidit, te quse prxparasti tur ad navim. In ista autem ad littus :

cxpcctantihus te. quia sancti qui sunt in illa gloria, occulti

5. Consequeuter cum dicil, Dixit crqo sunt nobis. Psal. xxx, 21 Abscondes :

cis Jcsus elc, inducit eos ad cognitionem cos in abscondito faciei tux a conturba-
suam. El primo ponitur reductio ad siii tione Iwminum.
• Parm. : « pra?dicatoris. » — * Parm. : « Au- ''
Parm. omittit : « suam. w — *<'Parm. : « ste-
gustiaum. » — * Paini. : « sui. » — Parm.* tit. » — "Parm. : « et. » — " Parm. omittit :

omittit : • circa primum, etc. » — ' Parm. ad- « ante passionem. » "Parin. — : « prwcepit. »

dit : (taut».'m.)) — ''Parra. : (dletus. » — ' Parm :

*" Paiiii. cuin dicil. »
<(

—
:

« mari. » — " Parni. omittit : « post. »

 : :

TAPUT XXI. 363

LECTIO II.

1. Dixit ergo discipulus ille quem diiigebat Jesus, datur intelligi quod venientesadChristum
Petro Douiirius est. Simon Petrus cum audisset
:

quia Dominas e.st, tunica succinxit se (eral enim

dehent exuere veterem hominem, et in-
nudus) et misit se in mare. Alii autem discijiuli na- duere novum qui secunduin Dcum crea-
vigio venerunt (non euim ioui;e erant a terra, sed
quHsi ciil)itis duc^ntis) trahentes rele jiiscium. 2. Ut
tus est in fide Apoc. iii, 3 Qui vicerit, :

ergo descenderunt in lerram, videi-unt prunas po^itas vestietur sic ve.stiuientis albis, et non dclebo
et piscem sup[)ositum et panem. ."i. Dixit eis Jesus nomcnejus de libro vifie. Tertio quantum
Afl'er(e de piscil)us (|UOs prendidistis nunc. Ascendit
Simon Petrus ettraxit r. te in terram, plenum magnis ad ejus securitatem quia ex nimia di- :

piscibus cenium quinquaginta tribus. Et cum tanti lectione noluit cuin navi ire, qua " retar-
essent, non est scissum rete. 4. Dixit eis Jesus :

Venite, prandete. Et nemo audebat discumbenrium

dahatur sed misit se in mare, ut citius
;

interrogai-e eum. Tu quis es ? scientes (juia Ddminus perveniret ad Christum.

est. 5. Et venit Jesus, et accejjii panem etdahat eis,
iMystice autem pcr mare quidem " si-
et piscem similiter. G. Hoc jam tertio manifestatus
est Jesus discipulis suis, cum surrexisset a mortuis. gnatur trihulatio prssentis saiculi. Unde
illi qui desiderant pervenire ad Christum,

Posita inductione ad cognoscendum

1. in mare se mittunt, quia " non reluginnt
Christum, qnai fuit mnltitudo piscium trihulationes liujus mundi. Actor. xiv,
captorum, eis a Cliristo pra-slita, liic 21 Per uuillas tribuiationcs oportet in-
:

consequenter poniturordo recognitionis : trare nos in reqnum Dei. Eccl. ii, 1 Fili :

et primo ponit quomodo in ea se hahuit acccdens ad servitutem Dei sla in justitia

Joannes sccundo quomodo se hahuit ;
et timore, et prxpara auiuuiin tuam ad

Petrus tcrtio vero quomodo sc hal)uc-

;
' tentalioucm.Mi '\ tamen illa^sus pervenit
runt ahi discipnli. Joannes autem ut per- ad Cliristum quia inter trihulaliones se-
:

spicax in cognoscendo, quia - statim curus et illaisus Christi servus cvadit.

Christum cognovit; et ideo dixit Petro Sap. XIV, 3 Dedisti in mariviam, ctinter
:

quem pra ccteris diligehat, et eliam quia /luctus scmitam /irmissimam. Et ut Chrv-
prior erat inter ahos, Domums est, motus sostomus dicit, ponilur iiic opliine con-
adhoc exem[)lo ^ piscium. Psal. lxxx, 10 : ditio Joannis et Petri quia Joannes al- :

« Tu dominaris potestati maris. » Et tior intellectu, Petrus ferventior aHeclu.

ahhi c.xxxiv, (3 : Omnia qiuvaimqne vo- Alii vero '"
discipuli aliter se hahuerunt.
luit Dominus fccit iii coolo et in lerra, in Unde primo ponit quid lccerunt quia ;

mari et in omuibus ahijssis. Dixit autem, navijio vcueru)it, &k'u.l *' minus tcrventes
Dominus est, tautum quia isto nomine "", Per hoc '-.navigiumsignilicatur Ecelesia,
soliti erant vocare cum. Supra xiii, 13 : Sap. XIV, G Spesorbis tcrraruui ad ratcui
:

Vosvoeatis uie Magister cl Domi/io. Petrus coufiujirns reiiiisit sirculo acmni naticittt-
vero {)onilur rcivcns ad cunscquendum : tis.Et pcr hanc siguatur Ecclcsia, ul lia-
cujus fervor apparet primo quantuni ad hctur Pet. iii. Aiii vcro naviijio vcncrunl,
I

promptiludinem; (|uia ^ Siuion Prfr/is, idcst protecti societale Ecclesia% quai esl
cum audisset quia Dominus est sucriu.rit ;
t(!rril)ilis ut castrt)rum acies ortliuata.
se, erat eniui luulus et misit se lu umre. Psal. xxx, 2\ taberuacu/o
: Pr<jtcijes cos iu
Alii auton discipuli imvujio veurrunt. Si- tuo a confradictiiuie /i/u/uarum. Sccundo
mon Petrus ciim audisset, non (hslnHt, assignat ralioncmpra^dicloruui.et (luia":
sed statim praq^arat se ad eundum. Eccli. \on cniui lonje crant a tcrra, scd quasi
VIII, AV' tardrs cojwrrti ad Douiiuuui,
.")
: riibitis durentis, tra/irutcs retr /uscium.

nequr di/Jcras dc die in diem. SiM-undo Uiuul pidcst esse ralio (luare Petrus sc
quaiilum ad rcverenliam ejus ad Chris- misit in mare, sciUcel quia i^rope terraiu
tnm; quia noluit nudiis ])ra' [judore acc(v erat, vel quare isli cilo perveuerunl. Et
dcre, sed tunica sueriu.rif sr, erat riiiui tjuidcm non hmgc eraul, (luia Ecclesia
nudus, et pn»pler calidilalom lcrra', ct ntui longe esl a lcrra vivcntium est :

propter exp^Mlilituicm ()[>eris. Et pcr hoc t'uiiu douius Dei rt /torta nrli ticii. :

' l'arni. ttmiltil « vcro. » — ^ P.iriii. — '•'

Pann. Potrus
jultiil m autom iui>it so
—
:

omiltil tjiiia. )>

: <v
- ' Paiiii. : « t'Xtaptura. » in.iro. • autom
'" P.irin. uavi- : « alii (lisii|iuli
— * Parni. o:iiillit : tauUini. » — — Parm.
* K.ivorunl. — "P.irm. qiiia luimH lo.rvontos
w : «
« umlt^ tticit,. » — •'
Parm. : « t|uia. » " Panii. Polru. — Parin. naviijium stgnitliMt Vx-
» '" : .<

uniilliL : « tiuidcni. » - " Parin. omillil : « t[uia. » clo.^iam. » — ** Purm. : • tiuu liuil. i»
 ,:

36 4 KVANr.ELirM JOANMS
xxviii, 17 : ot (orram illani saiioti qiioti- priinisii/nis. flas prunas Christus de ca?lo
die oonlom|>laiilnr. II Corintli. iv. 18 : portavit ad terras. Siipra xiii, .'14 Man- :

\nti n)ntri/i/)//inti/)ns imhis (jti.r vidcnJiii', (/atum novutti (/o vn/tis, ut i/i/u/atis invi-
scd (puv nnn viilcntiir. IMiilip. iii, :>() : r.etn. ItomLuo. xxii, 4!> 1'jncin veni mit- :

Nastrji convcrsaiio in c(vlis est. Kt «lioit : trrciii tcrratn. Item i)i\oparat piscem'",
Cubitis duccntis qiKxl idom si^Miirioaiit :
suporposilnm prnnis, (]ni est Christus :

dna' iiavos, Lno. v. soilioot (Inospopnlos : nam piscis" assiis, ost Christus [lassus,
(io qnihiis olooti tialinntnr ail vilain a'- qni su[)or prnnas ponitnr, qnando cx iu-
toriiam. Kplios. ii, 15 Ut^luos cnndat in : ccndio oaritatis ad nos iinmolatur in
semctipsn in uninn niwiim /lomificm, fa- crucc. Kphcs. v, 2 semetipsum : O/ttu/it
cicns pnccni, ct rcronri/ians am/)ns. in iinn prn tin/fis Drn iti
n/)/atinnctn rt linstiani

cnrpnrc Dcn. U(>to aiitom quo pisoes tra- ndnrcm suavitalis. Ilcm ibidcm Estote i :

liniitnr cst dootrina fKlci, qua quidcm imitatnres Dei sicut fi/ii carissitni, et am-
Dcns traliit inspirando iuterins; supra /)u/ate in di/ectione, sicut et Christus di-
VI, 4 4 Ncmn potcst vcnire ad mr, nisi
:
/exit tins. Itcm pra?parat panes quihus
Patcr, rpti misit jnr, traxcrit eum et : reficimur'- qui est ipsc. Nam inquantum
Apostoli oxiiortando, ut liic, Christns latct per suam divinitatem, di-
"
2. Ut* ergodescenderunt. Hic ponitnr cilur piscis, cujus [;roprietas est latere
qnomodo Cliristns suis disoipulis oxhihnit sub aquis Isa. xlv, 15 Vere tu cs
: :

scd inquantum nos

'

familiare convivium : ct primo ponitur Dciis a/)scotiditus :

coiivivii pra'paratio ; seonudo Cliristi ad rcfioit per doctrinam ct etiam dando''

convivium invitatio; ihi, Dixit eis Jesus; nobis corpus suum in cibum, vere panis
Venite, ct prandete ; tcrtio ipsa convivii est. Supra li, 6 Ego sutti patiis vivus qui:

refectio, ibi, \'enit Jrsus, et acrepit pa- de crc/o descendi. Isa. xxx, 23 Pattis :

nem eto. autem * couvivii

PivTparatio frurjum terrx tux erit uberrimus et /nn-
dcsorihitur primo quantum ad ea qua* a rjiiis. Sed ad hoc convivinm debet afferri

Christo praeparata sunt sccundo quautiim ; aliqnid cx parte ministrornm Kcclesiae :

ad ea qna* a discipnlis suut allata, ihi, sed tamen nihil'^est nisi praeexistat nobis
Dixit cis Jesus Affertc de pisci/nis cptns : a Dco.
prcndidistis nunc. A Christo autem snut 3. Quid autem afTeratur, subdit Dixit :

pra^parata Iria' scilicet prunas, pisccm, eis Jesus Afferte de piscibus quos pren-
:

et panem unde : descendc- dicit : llt errjn didistis tiunc. Ktprimo ponitur mandatnm
riint de ?iavi in trrram viderunt prunas Domini; sccundo cxcoutio discipuli.
quas Christus sna potestate creavcrat c.\ Pra^cipit autcm ut afrcrant do piscibus ab
nihilo, vel ex aliqua prapjacente materia eis captis : quasi diceret Ego dedi do- :

formavcrat. num corpus in cruce, et

caritatis, assavi
Sed snpra turbam de panibusvi, pavit proposui vobis panem doctrinae, ex quo
multiplicatis autem post passionem; hic perncitur et roboratur Kcclesia vestrum :

suam miraculose de novo creat vel for- est ut vos aliquos ^^capiatis; et isti sunt
mat quia jam non est tempus infirmi-
: qui convertuntur ad praedicationem Apos-
tatis ostendenda^, sed potestatis manifcs- tolorum. Psal. xxviii, 1 Afferte Dnttiino, :

tanda^. Nam id quod supra fecit fuit ^

fi/ii Dei, afferte dotninn /i/ios arietuiti,
condescensionis, quia si voluissct, po-
"^
Isa. ult., 20 : Adducctis omnes fratres
tuisset de novo panes " creare vel for- vestros de cunctis getitibus donum Do-
mare. mino.
Pcr hoc autem datur intellig-i, quod in Si autcm hoc convivinm sumatur pro
ronvivio spiritnali pra^paratur a Christo convivio morali sic Christus ad convi- :

abquid. Kt si quidem convivinm hoc su- vium animae praeparat'" prunas caritatis.
matnr allcgorice pro convivio Kcclesi*, Rom. V, 5 Caritas Dci diffusa cst iti cor-
:

sic Christus tria pra^parat '^

scilioct pru- : dibus tiostris. Luc. xii, 49 Ignetn veni .

nas caritatis Prov. xxv, 21 Uxc autem

: : mittere in tcrram. Item piscem, idest
faciens, car/)nnes igtiis cotigcres supcr ra- fidem absconditam, onm sit de non ap-
putejrs. Ezech. x, 2 Imple manutn tuam : parentihus, Heb. xi. Item panem, idest

* Parm. omittit « at ergo (Jescendoriint. »

: — * Parm. omittit : « pancs. » — ^ Parm, addit :

' Parm. « y>onilur. »

:
' Parm. omiltil • po- — : i;^ta. » — '"Parm. « snppositis. » —
•' Parm. :

reficitur. » —
:

nitur. u * —
Parm. omiltit « autem. » — ^ Parm. : « piscis passus, » — " Parm. «

— — ' Parm. oraittit » —

:

« tria. Primo pi<cis et paiiis. » * Parni. acidil : ^'Parm. « dat. » : « est.

— — Parm. addit « primum.
:

« ante passionem. » ' Parm. « qu.o. « — : "Parm. : « ahos. » ^^ :

 .

CAPUT XXI. 365

solidam doctriiiam. Ueb. xiv, 5 : Perfec- Eccle. Stullorum infinitus est nu-
I, 15 :

torum autem est solichis cibus. Ad quod merus. Unde Genes. xxii, 17, dicitur
convivium cx parte nostra requiritur ut Ahrahai de illa vocatione Erit semen :

bene utamur gratia nohis concessa. I tuum sicut arena qux est in littore maris,
Corinth. x, 14 Gratia Dei sum id quod : qu» ponitur in malam partem. Sed de
sum et gratia ejus in me vaciia non fuit.
; ista dicitur Gen. xv, 5 Inspice stellas, et :

Unde dicens Afferte de pisci-

praicipit '
: numera eas, si potes. Ili enim numeran-
bus; idest, portetis vestra hona opera, tur a Deo quasi hahiti in pretio. Psal.
vobis data. Matlli. v, 16 Sic luceat lux : cxLvi, 4 : Qui numerat multitudinem
vestra coram hominibus, nt videant opera stellarum
vestra bona. Et ideo consequenter poni- Sed numquid non plures salvabuntur
tur executio discipuli, scilicet Petri, qui quam centum quinquaginta tres? Immo
ferventior erat quia ^ Ascendit autem : : plures sed hic iiumerus aliquid mystice
;

Simon Petrus, et traxit rete in terram, signat. NuUus enim potest ad patriain
plenum magnis piscibus, centum quinqua- per venire nisi per observantiam Deca-
ginta tribus. Ascendit in gubernaculum ^ logi ; nec hoc observari potest nisi per
Ecclesiae. Cant. vii, 8 Ascendam * in : septiformem gratiam Spiritus sancti de :

palmams etc, in statum perfectionis. quo Isa. XI, 2 Requiescet sujjcr eum Spi-
:

Psal. Lxxxiii, 1 Ascensiones in corde suo \ ritus Domini; Spiritus sapientiae et intel-
disposuit. Et traxit rete in ierram, vel lectus, Spiritu^ consilii et fortitudinis.
ascendit;ipsi quippe ^ sancta Ecclcsia est Spiritus scientix et pietatis; el replebit
commissa ; et ipsi specialiter dicitur : eum Spiritus timoris Domini. Sauctifica-
Pasce oves ineas infraeodem. Quod ergo : tio autem primo legitur facta in septimo
tunc Christus aperit in voce dicens, Pasce die. Genes. ii,o Renedicent dieiseptimo, :

oves meas, hoc ipse nunc praifigurat in
opcre nam ipse pisces ad soliditatem
: tem faciunt septemdecim. Si ergo nume-
littoris protrahit,quia stabilitalem aiternai
patriai fidehhus ostendit. Sed dicit, Rete
plenum magnis piscibus quia quos prae-
deslinavit, hos est vocavit, et quos vocavit
hos et magnificavit Kom. viii, 30. Et
Eccli. XLiv, 4
prudentia sua prxditi, annuntiantes in
saiictificavit illum. Decem autem et sep-
retur ordine progressionis ab uno"usque
ad decem et septem fient centum quin-
: quagitita tres\ Yel aliter. Ili discipuli
quihus Christus apparuit erant septem.
: Mulliplicando autem septem per septoui
: Uomines magni virtute, et quae sunt dona Spiritus sancti, fiunt qua-
draginta novem quibus si adtUis unum :

Prophelis dignitatem, et imperantes in ad significandum unitatis perrcctioiKMU

prxsenti populo, et virtute prudentix po- in (jua esse deheut lilii Dei qui spiritu
puiis sanctissima verba. \\\ alia autem pis- Dei aguntur, tiunt quinquaginta : (luihiis
catione non additur numerus sicut liic : iterum athlitis tril)us ad si-
triplicalis, et
fuerunt cnim centum quinciuaginta tres. gnificanduin fidem Trinitatis, qua- iu
(Juia in vocalioiu! ad praisonlem Eocle- confessioue cordis et oris et (q)(>ris " cou-
siam trahuntur honi et mali, ut dicitur sistit, fiunt ceutuni (luiiKiuaginta tres.

«
* Parm. omillit
ihkJi; (Jicit. » — *
: «

la alio cod.
diceris. »
: «
— ' Partn.
gii]j(>riialio-
: K)
\\
=
=
01
lo:;
16
17
=
=
m
i;i3
nom, u — * Paiiii. : « caiil. vii, 8 : Asceiidam in 15 = 120
statiim. » — ^ l'iinn. omillit << (iiii[)pe. »

— Code.x
:

" l*ariii. noii iialx-l : « al) uno, elc, » sfd loco autom Mazarin. 170 htec liabel infra
illoriiiii vcilioriiiii : « iil priiiio a('cipias iimiin cl pai,'iiiam : « .Nola : ordo proi;rossionis »><t ut
diio (jiiu' laciuiiL Iria, vX Iria ipKi'. lacuinl scx, cl priiiio accipias uiuim et diio, i>t sic sunt Iria, i>t

qnaluor qiia'. faciniit dccom qninqne (lutv fa-

cl post diio et triu, bt sic siiut ([iiiinpio, ot post tri.i
ciunt (piindocim, et sic doincops addondo iiiimo- el (piiiupie, et sic sunt ooto, ot post qiiatuor ol
1'um (pii scciiiiliir usqiio ad doconi ol ^optoiii, oolo, et sic siiiit diiodocim, ol sic doincop-. » lia>c
numoro coiijnnclo, liahcliis conliim ((uiiKpiaL^iiila sciipla siiut oadcni manu ao eodoin atramontoac
Ircs. » —
' KL sic lialios de faclo conliiiii (piiiiipia- ipsc oode.x. Iii codioc autom Ma/arin. 177, (lui
ginla trcs, ut patcL : poslerior esse videlur, licet Hiili(|nissimiis, oadem
voilia iiiscrunliir in tcxtii liido ooncludi : —
1 =7 28 recte potost niillnm liorum oodiciiin e>se pnmiun
'1= i 8 = :)(J u fralM> Haynaldo oon-oriplum.
W = ('. =!i 4:> " f.odices Mazariii. iiabcul : « iu coufosiiono
4 = 10 10 = 53 oris ct cordis lirmitalo. m
:i= i:; 11 = 66
6 = -21 12 = 78
 :

:U)G KVANC.KLHIM JUA.NMS

(^Miia iirircdi srptiMn donis Spi-
qiii siinl .•). C()nse(|iicnl(n- cmiii (licil, El oetiit

riliis siinrli, cl iinili iii litU' Tiinitalis, Jestts, et acccpit /jcnieni ct dahat cis, po- ,

pervoninnt ati patiiain '. nitiiripsa relcrlio, (|nain liahnerunt'' dis-

Soil tiirit, Et cunt lanti rssent ' ct nii- cipiili i[)so inantliicanlc ". l'sal, (..xi.iv, HJ:

moro, v\ niauMiilndint'. mni rsf srissnni Ajicris tii niani/nt tttani, ct itnples oinne
rctc ; in alia antoin (iicilnr (|no(l rninpc- aniitial hcttedictionc. Ipsc est eniin (|ui

haliir : (piia in pra'scnti Kcclesia, (inai dAt csctiin i//o/ittn in tcttipofe o/j/wrtittio
pcrillam sifi^nincatnr, snnt mnlta» scissii- Sed nnm(|nid Christns comcdit cnm
ra' scliisinalnm, liaM-csnm, scditionnm; cis? Diccndnm (juod sic, licet hic non
licel ^
tolalittM- iion ininpatnr : (jnia cf/o cxprimalnr. Luc. ult., exprcsse dicitnr
voftisntni sitin itst/ite ad consititittiatiotietti quod comedit cum eis. Kt Act. i, 4, dici-
Scvcu/i : .Mallli. nlt. Sod in rntiira palria tnr Et cotivescens prsece/iit eis ah Hic-
:

qna^ sif,Miilicalnr p(M- istam, idest in illa roso/t/niis nc disccdcrent.

pace sanclornm, niilla crnnt schismata. Scd nnnujuid Init vcra comestio?"Di-
Psal. .\i.vii, li : Qiti /wsitit /ities ^
titos, ccndiim ad hoc, quod aliquis actus dicitur
scilicet Jerusalem ccelestis, paccm, esse veriis dupliciter scilicet verilate si- ;

A. Consciincnlercnm dicit, Dixit eis Je- gnificationis, cfvcrilate speciei. Ycritate

sits : Vciiitc, /jrandctc, ponitiir invitatio quidcm significationis verns est actiisqui
ad convivnm pra'paratnin primo po-
: ct conlignralur signihcatai sicut si
rei :

nitnr Christi invitatio : secnndo discipu- volo aliquid.significare per orationem'",

lorum in convivio dispositio, ibi, Et ne- etillud qnod significo est vcrum, ct con-
mo aitdehat disciitnhenliittn intcrrotjare cordat rci significata», sic oralio est vcra
eutti. Invitat aulcm ad conviviuin Christus veritate signilicationis, licet iion s[)eciei
iutcrius inspirando pcr scipsum, dicens :
sicnt hoc ^'quod dixit Christus snpra xv,
Veiiite prandcte :iMatlh. xi,28: Veiiite ad 1 Ego sum vitis vera, verum est licet
: ;

me omnes cjiti /ahoratis et onerati estis et :

non sit vitis vera secundnm spccicm vi-
^'
cgo re/iciam vos. Cant. v, 1 Comcdite :
tis, sed tantum secundum quod vitis
attiici, bihite et inehriainini carissimi ct :
significat, Secundum verilatem speciei
exterius docendoetexhorlando peralios :
dicitur aliquid verum qnod habet quae
Luc. XIV, IG I/omo qiiidam /ecit coetiam :
pcrtincnt ad specici veritatem. Hiijus-
inat/nam... et misit servitm sititm hora modi autcm sunt principia speciei, non
camx dicere invitatis itt vcnirent. Disposi- autcm eircctus conscquentes sicut locu :

tio discipulorum poniturcum dixit Et :

tio hajc: Homo est animal, primo modo
nemo aut/ehat discumhentium interrogare vcra cst, ([uia vernm significat sed ve- ;

eutn quod, sccnndnm .\uguslinum, de-

:
ritate spccici non cst
vcra, nisi formetur
signat discipnlorum dc resnrrectionc aborc animalis loqucntis organis debitis.
Christi certitudinem quia scilicet ita :
Nec requiritur ad ejiis vcritafem etrectus
certi erant quod Christus esset, qnod nul- locutionis "; puta quod audiatur, et hu-
lus discumbcntinmausus est dnbitare an jnsmodi. Sic ergo dicendnm est de co-
ipse cssct.Kt qnia intcrrogalio est si- mcstionc, quod aliqua cst de vcritate si-
gnum dubitalionis, nnlhis audcbat cum giiilicationis tantum, sicut comestio An-
iuterrogare, Tu c/uis cs ? Supra xvi, 23 :
gclornm, quia in Angclisnon sunt mem-
In i//o die inetwti interrogahitis fji/icquam. bra ordinataad comcstioncm sed verum ;

Secundnm Chrysostomnm, signilicat ma- est ilhid quod i[)si pcr hoc significabant,
jorcm solilo rcvcrcntiam discipulornm sciiicct desidcrinm quod habcbaut de sa-
ad Christum. Nam Mibenter interrogas- lute hominum. Comestio autem Christi
sent eum sed Chiistus apparcbat cis;
'' post resurrcclioncm vcra fuit et veritate
in qnodammagnificoaspcclu, et mirabili signincationis, quia ad hoc ficbat ut os-
non audercnt cum interro-
gloria, ita ut tcndcrct se IiaJjcre natnram humanam,
gare pra? stupore et revcrcntia. Kt hoc quam in vcritate habebat, et veritate
spcciariterdctinebot eos ab inlcrrogando, specici, qui habcbatinstrnmcnta propria'*
quia sciebant quoniam Domiiius est. et delata ad comestionem. Sed tamen ef-

* Parm. — Parra. omiltit

: « ad Patrem. » '
: « manfiucante. » ' —
Parra. addit « responsio
« et nimiero — Parm. et niiigiiilutiine. » »
» —
*" Al. « per rationcra. » *' Al. « sic om- — :

f sedtotaliler nim rumi)ilur. — Parm. omit- » '

: . :

nino est veravcrilate sigiiilicationis sfietiei; si

:

tit : aJt-Musalera
scilicet — Parni. coelestis. » *
lioc, elc. » —
".\i. omillilur « sed lantura. »
nmittit nam. — Parm. appaniit. —
• b ^ : << » — "Al. «adejus eliectus locutionis. » **Parm.
:

—
' Parm discipuli. » —
oinillil Parm. : t » : omittit : « el delata. »
 : :

CAPUT XXI. 367

fectus conseciuentes comcstionem non Marc. quinto ipso die ascensionis,
ult. ;

erant ibi quia cibus non fuit conversus

: quando vidcntibus illis elevatus est :

in comcdentem, ciim baberet corpus glo- Act. I. Quamquam pliiribus aliis vicibus
rificatum et incorrupti])ile scd resobilus ; apparuerit - cis per dies quadragirita, ^
fuit virlute divina in pra^jacentem matc- non estscriptum. Est.ergo, Uoc jam tcr-
riam. llujusmodi autem elfectus nibil fa- tio, referendum ad dies quibus apparuit
ciunt ad veritatcm speciei, ut dictum cst. quia prima die apparuit ipso die resur-
6. Consequenter cum dicit, Hoc jam rectionis secunda die in octava i{)sius
;

manifestalus est Jesus dicispiilis suis,

tertio resurrectionis, supra xx El post dies :

epilogat apparitiones. Et secundum Au- octo et tertia die apparuit hic. Yel di-
;

gustinum, hoc quod dicitur Jam ter-

si : cendum, quod etiam referendo ad vices
tio, referatur ad viccs, non est verum : salvatur veritas dicti quia non legitur ;

quia ut dictum cst, primo die apparuit quod multis discipulis simul congrcgatis
quinque vicibus item ante ascensio- '
: aj)paruit, nisi primo de sero, cum fores
nem similiter quinque vicibus, primo cssent clausae etc. ; el secundo post octo
quidem octavo dic quando Tbomas crat^ dics, quando crant discipuli congregati;
cum eis supraxx secundo juxtamare,
: : ct tertio liic unde siguanter dicit Ma- : :

uthic tertio in monte Galilaeae, ut habe-

; nifestatus est Jesus discipulis suis.
tur Matth. ult. ;
quarto recumbentibus :

LECTIO III.

1. Ciim ergoprandissent, flixit Simoni Petro modus de quo est

allocutionis tertio
;
Jesus Simoii JoHiinis, diligis ine plus his ? 2. Dixit
:

ei : Eliam Domine, tu scis (luia aiuo te. 3. Dixit ei cxaminatio. Ordo quidem, quia cu/n
Pasce agnos ineos. 4. Dixit ei iterum ; Simon Joan- prandissent in (juo signatnr spirilnale
:

nis, (lilii;is nieV Ait illi Eliam Doniine, tu scis (|uia

:

amo te. Dixit ei iterum Pasce agnos meos. Dixit ei :

convivium, in quo etiam siinul cumaui-
tertio Sinion Joannis, amas me ? Contristatus est
: ma per spiritualia dona reficitur. Apoc.
Petrus quia dixit ei tertio, Amas me ? et dixit ei :
III, 20 Intraho ad eum, et coenaho cum
:

Domine, tu omnia nosti, tu scis quia amo te. Dixit

ei: Pasce oves meas. illo. Et ideo couvcuicns cst ut qui ad hoc
assumuntur ofticinin, primo sint isto fe-
1. Supra posuit Evangelista quid I)o- lici convivio refectis : alias enim ipsi fa-
minus discipulis commuuitcr exbil)uit; melici (|uomodo alios pascere ^ pos-
hic ostcndit (juid specialilcr tbiobus pra;- sent ? Ilicrcm. xxxi, 1 \ Iwhriaho ani- :

dilccLis et primo ponit quid exliibiiit

: mas saccrdotuin pinijuedinc illa inqnam, :

Pctro secundo quid exhibuit .loaiini,

; de qn;i in Psal. lxii, G, dicitur -.Sicut
ibi, Conversus Pctrus vidit illum discipu- adipe el pinf/ucdinc rc/)leatur anima mea.
lnm cpiem dilii/ehat Jesus. Circa i)rimuni Modiis aiitcm alloculionis ponilnr ciim
dno lacit. Primo iujuugit sibi pastorale dixit Dixit Siunjni Pclro
: nbi tria po- :

orficfum secundo ])ra'niintiat sil)i pas-

;
niiutur (jiUK necessaria sunl pra'lato. (tbo-
sionis ibi, Amen amen dico
marlyrium: dieulia, cum dlxit, Simon, (pii intorpro-
tiln Pastorale autem onicium iiijnn-
etc. talnr obcdions, (pi,'o ost j^riolatis uocos-
git, examinalioiu; pra-missa ct idco tiui : saria nam ipii noscit snporioribns ol»o-
:

ad hoc oriicinmtissnninnlnr, prius ^ cxa- diio, inrcrioiibns noscil imporaro. I^rov.

minantur. Tim. v, ±1 Mnnus ncmini
I : XXI, JH \'ir ohci/ie/is loi/uctitr rictorias
:

cito imposueris. Scd lcr examinat (nim : olc. Ilom scienlia, cum dixit. Pcirn, y\n\
ot idcosecundnm boc, pars isla di\iilitiir iiitccprclatur aguoscons (|uoil nccossa- :

intres pnrtcs sccnndnm Ires examinatio- riniu osl pra'lato, quia ponitnr iit spoou-
ncs. Partes patenl. In primaautcm primo lator; (lui aulom ca-cusost, lualns spocu-
ponltur qua^stio Domini secundo res- ;
lator ost. isa. i.vi. 10: S/)bculatorcs eius
poiisio Pclri, ibi, Dixit ci l'Jti'im Do/ni- : omncs civci. Os(>aj iv, : Quia titscirnf/a/n
?ic, tii sris (juia amo tc, tcrlio injunclio rrjnilisti, rcpeUam tr ci/o, nc sarcrdofio
olticii, ibi, Dixil ci Pasre orcs nwas. : fii/n/aris mihi. Itcm gratia, cum dicil,
Circa primiim tria considcranda occiir- Jonnms, idcsl llliiis .loanuis : ct Ikbc ost
ruut.Primo ordocxaminationis scciiiulo ; nccossaria piwlatis, ((nia siuo o.i iiihil

M>arm. omiliii: uitom anto Asconsioncm simi- « licol non sit scripUim. «

lilt'i'(|iiini[ii(i viciliiis iiriiiin. » fl Iialicl a postoa ''

P.irm. primo. • — ^ P.irm. • siiuul cuin
— : >< :

—
:

—
:

iiui(.loui,elc.» '^
VMin. : .laiiiKii-uit.» ^l*arm. : coipmo animd. » • Panu. : » relioero. »

368
sntil '
I (airiiilh. xv, 10
i({ (juod siim. Ilal. ii, 'J Cu/ncoi/nuris.^irfit
(jratiam Dei, ij^ix data est ndlti, Petrus,
Jacahus et Joannrs, i/ui ridcliantur colu-
tnnx dejtrrasdrdcrunt ini/ii, et llur-
esse,
nahx societatis. Kxaminalio autcm esf do
dih'ctione : ^///y/s //<e, in(|uit/>'///A7//A- ?
hoc quidcmsatis convcuientcr Petrus au-
tcm 'prius iu i)cccatum cccidcrat, ut jia-
tct su[)ra ncc idoucus crat ut pradcrre-
;
tur, nisi prius ejiis cul|)a aholcrefur (luod
non tit nisi pcr caritalem. Pet. iv, 8
Caritas o/)erit multiludinon /wccatoruni.
Prov. X, 12 Unicersa deiic/a opcrit cari-
: rcm ctsi jura dcterinincnt quod sufficit
tas. Kt idco oportuit ut per examinatio-
nem manifcstareturejus caritas, non sil)i
qui scrufatnr rcnes ct corda, sed aliis ct
ideonon quasi ignorans dicit Dili(jis ine
/)lus his? scd quia, ut dicilur Joan. iv,
18, /jcrfccta caritas forasmittit timorem.
Indc cst quod lV'trus, qui ciim Dominus
morcrcfur, timuif ef negavit ', sed resur-
gens Dtjminus ainorcni inseruit, et fu- '
gavit timorem. Kt' ideo qui tuncnegavit
timcns mori, resurgenfe Domino nil ti-
miiit. Quid cnim fimcret, cum jam mor-
tcin morfuam rcpcrirct ? Congruit etiain
ha^c examinafio officio. Mulfi cnim pas-
torale officium assumcnfes, iituntur eo
sicut scipsos amautes. II Tim. iii, 1
Distahunt temporapericulosa, eterunt ho-
mincs sci/jsos amatites. ^on ^ amat Domi-
num, pcr conscqueus, non est idoneus
pra'latus sed magis illc qui non qua-rit
; siam. Kt quo ad hoc aliquis est melior
qucB sua sunt, sed qua' Jcsus Chrisfi, et
hoc amore ejus. II Corinfh. v, 14 Cari-
tas Christi ur(jet nos.
ficio quantumad utilifafcmproximorum
ex ahundantia cnim caritafis cst quod ali-
qui diiigcnfcs Dcuni " intcrdum (juiefcm
propriie contemplationis intcriniftant, ut
procurent proximorum ufilifafcm. Cum
eiiim .\postolus diccrct, Uom. viii, 31)
Certus sum enim, c/uod )ie(/uc )nors /)otc-
rit nos sc/jarare a caritate Dei, suhdit
3 0/jtahani ccjo i/)sc analhema esse pro
: tione electi, et facit mcliorem quantum
fratrihus mcis. Kt ideo necessaria est
examinafio dc dilectione ad pradatum.
Addit aufcm, Plus his, quia ut cliain cx
rhjlosopho hahelur in Politica sua ''quod
muiidi naturali regimine ille (lui prsesidet
et guhcrnat, dcbet cxccll^Mifior cssc
nnde dicit. (|uod siciif animasc hahel ad
* Parm. l'arm. umittit
« liabent. « an- —
tem. » —
* Al.
: \>
« qiiod Pctrus, qui cum Domi-
:
nns moreretui- timuit, el oegavit. • Parm.
« qnod Pelro... re<urpt'ns Dominu.-;. elc. »
* Parm. addil : u et. « " Parm. omiliil « el. »—
;
EVANdKLIU.M JOA.NMS
: (iratia l)ci sum rorpMs (juod ad iiiferiores,
rcf;it, (.'iraticj
: siiiiiiilcr eliain liomo ad animalia Itnitu
sic se debet habere prudatus ad siihditos,
Ilnde'" secuiKhim (Irc^Mtrium, talis dchet
csse vita pasloiis (|uod in comparatione
cjus suhditi sint sicul suut animalia ad
Kl comiiaration«!m siii pastoris. Kt ideo
dicit, Plus liis, (|uia (|uanto plus dilipit,
taiito major est. 1 Kcj,'. x, 2i Ccrte :
cidctis (jueni clecjit Dominus, (/uoniam
: 7ion sit sitnilis eiin onuii po/mlo.
I : Sed numtjuid neccssai'ium est in elec-
tione scinpcr eHgerc sinipliciter meho-
;
honumehgere?Ad quod dicendnm, quod
duplici distinctione opusest. Nam aliquid
: sufficitsecundum jiidicium humanum
: quod tamcn non sufficit secundum judi-
I cium divinum. Sccuudum judicium hu-
mauum sufficit illud de quo homo non
potest accusari, nec ejus electio impro-
hatur. C(3nstat autem difficile esse fieri
'
elccfiones, si possent reprobari ex hoc
quod alius melior est quam ille qui elec-
tus est. Unde sufficit secuudum judicium
humaiium, ut hahcturin Dccretali, quod
clecfio sit rccta, et eligatur icToneus. Se-
cundum vero judicium divinum et con-
scientiam, necessarium est eligere me-
: liorem. Sed tamcn aliquis dicilur melior
simpliciter ct sic ille dicitur melior qui
:
estsanctior sanctitas enim facif honum
; ;
sed non cst melior quanfum ad Kccle-
inquanfum est littcratior " potentior ct
: discretior, et magis concorditer eligitur.
Congruit etiain of- Sed si, ccteris paribus quae sunt ad uti-
: litatem Kcclesia-ct melioritatemquantum
ad hoc, aliquis minus bonuin simpliciter
pra^ligat alicui, pe^.caf, quia de necessi-
tatc aliquid eum movet ad hoc. Aut ergo
hoc pcrtinet ad honorem Dei etutilitalem
: Kcclesia^, uut ad ali^iuidprivatum. Si qui-
dem utilitas Kcclesia! ct houor Dei movet
ix, cuin hoc honum intelligifur in condi-
;
ad hoc. Si vero aliquid privalum, pufa
airccfio carnalis, spes heneficii et com-
inodi temporalis, est Iraudulcnfa electio,
et acceptio personarum.
2. Dixit ei etiani Dominc. Hic ponitur
:
: rcsponsio Petri ex qiia cvidcns signum :
corrcclionis de sua negationc apparct, et
- — "^
Parm. et qui non aiiiat Dominnm, non
:
est. » — •*
:«
Parm. omitlil « Deum. » Parm. — '-'
—
« politica sua, naturali ordine ille. »
:
— '" Al.
:
:
— « vel. » —
'*A1. « liberatior. » Parm.
: — : « com-
:
: peleutiur. »
 CAPUT XXI. 3G9

quod praedeslinati semper corriguntur in Item vitae exemplo : I Tim. iv, 12 .•

Exem-
melius, si quando labantur. Nam ante- plum csto fidelium in verbo, in conversa-
quam negaret, Petrus superbivit contra tione, in caritate, in fide, in castitate.
ceteros Apostolos, dicens Matth. xxvi, Ilier. xxxiv : Iti montibus Israel idest in
33 Etsi oynnes scandalizati fuerint, c(/o
: sublimitate magnorum viorum erunt
niuiquam in te scandalizahor. Item contra pascua vestra. Item temporali subsidio :

*
Dominum quia Domino dicente, Ter me
: Ezech. xxxiv, 2 Vas pastoribus Israel :

neyabis, ille subdit Si oportuerit me mori : qui pascebant scmetipsos. Nonne greges
tecum, non te negabo. Sed modo de pro- jjascuntur a pastoribus?
priis viribus victus, non audet confiteri Sed attende qiiod tertia vice dicit ei,
siium amorem, nisi sub testimonio et Pasce oves meas' cum priiis bis dixisset: ,

protestatione Domini,humiliaus se Chris- pasce agnos tneos. Cujus ratio est, quia in
to, et dicens Dominc, tu scis quia amo
: Ecclesia sunt tria genera homiuum sci- :

te. Job XVI, 20 Ecce in cailo est tcstis
meus, et conscius meus in cxcelsis. Item
humilians se Apostolis, non dicit, Plus
his; sed simpliciter, Amo te. In quo
instruimur quia non debemus nos aliis
praeponere sed alios nobis. Philip. ii, 3:
; ut arietes, et colles idest alii sicut aqui
Sed in humilitate superiores sibi invicem
arbitrantes.
Notandum etiam, secundum Augusti-
num, quod Domino qu*rente, Di/ir/is me,
: licet incipientium, proficientium, et per-
fectorum. Et primi quidem duo sunt
agni, quasi adhuc imperfecti; alii autem
sicut perfecti dicuntur oves. Psal. cxni,
4 : Montes scilicet perfecti exultaverunt
ovium. Et inde est quod omnes pra^lati
debent custodire sul)ditos ut oves Christi,
et non proprias. Sed heu, quia, ut dicit
Auguslinus in Sermone paschali,
ex- <(

non respondit Petrus, Diligo, sed Amo titerunt qiiiilam servi iiifideles, qui dimi-
te quasi idem sit amor et dilectio. Quod
;
serunt gregem Christi, et lurtis suis
est verum secundum nomeii amor enim : peculia gregcm sibi fecerunt, et audis
est motus appetitus: et si quidem regu- eos dicere Oves mea^, sunt illa». Ouid
:

letur appetitus ratione sic est amor vo- ; quaris ovesmcas? Non te iiiveniam ad

• luntafis, proprie est dilectio, quia

scquitur electionem
qiii
et inde est quod ;
oves meas. Sed
illi dicunt suas
si

;
nos dicamus meas, et
perdidit Chrislus oves
bruta proprie non dicuntur diligcre si : suas. »

vero motus non reguletur ratione, dicitur Notandum etiam, quod si(Mit tcr injiiu-
amor. git, ita terexaminat. Priino quidem quia
Dixit ei Pasce, etc. Ilic jam exa-
3. : ter eum negaverat et ideo exigitur ; <(

minato Pelro, injungit ei olTicium, di- triiia confessio, ne miiius amori liiigiia
ccns Pasce agnos
meos, idest fidelcs
: serviat qiiam timori, ct pjiis vocis cli-
meos, a me agno agnos vocatos supra : cuisse ^ videatur mors iiniuiuciis, quam
I, 29 Ecce agnus Dei, eccc qui tolUt jjcc-
: vita praesens ut dicit Augiislinus. Se-
: »

catum mundi : ut sic non possit dici cundo, quia Petrus teiicbatiir Christiim
Christianus (lui dicit se non esse sub ciira ex tri[)rici causa diligcrc. Primo cx pco-
istius pastoris, scilicct Petri. Ezccii. cato dimisso Liio. vii, 'rl Cui plus di-
: :

xxxvii, 24 Pastor unns erat omnium

: mittitur, /)lus diligit. Secundo ex hon(U*c
vestrum. Oseae i, Poncnt sibi caput H : promisso, (luia magniiin sciliool su/)cr;

itnum. Cungrue aiitcm hoc officium, hanc /jctrani xdificabo Erclcsiam mvdm :

omnibus intcrmissis, P(!tro commisit, Matth. XVI, IH. Tortio otTioio oonimisst),
qui, secundum Chrysostomiim, eximius ut hic, ciim oominisit sibi ouram Eoole-
Aposloloriim orat, et os discipulorum, ct siie vel oiini dioit, Pasce, propter hoo
;

vertex collegii. (|uod Doiiiiiuis prarcpit, noutor. vi, Ti :

ilerum. Hic poiiitiir socuiiihi

4. Di.rit ei Diligcs Doininiim I)('uin tuiim c.r tntocordc
cxamiiuitio. Ut aiiteiu iioii rei)utiMitur tuo ut soilioct lotain iiitoiitiouom tiiani ad
pluries eadem verbA, nota, quod tcr Dcum dirigas, cx tota anima scilioot ut
dicit, Pasce oves mcas qiiia tcr (lcl)ct : tua voliiiitas tota iii noum per amorom
pascere. Scilicet (hictriiia' vcrlio. Ilicr. iii, (luiosoat, ct cx toln fortitiidinr ^tua, ut
1.') Dabo vobis /lastorcs srcunduui ror
: tota oxooiitio op(MMiin tuoriiin Doo .st'rviat.

mcum, quipasccnt vos scicntia ct doctrina. Notaiidiim oliani, qmxl Potrus tortio

Parm.oiDiltit
' « ciim priiis dixi^sol
lii,-* :Pas- S''. ' .M. : « fonuidine. »
cc lujnos mcos. » - ' Al. : « cl plus votis licuis-

XX. i4
 ,

370 KVANIIKLIUM JOANNIS

iiilorropattis, contristalus ost, Quux cum qtiaiituin milii vidolur ; snl tu (uniiia
iint«' passioiipm prompto asscn;rot Chris- nosti, ot forto scis an alicjuiil aliuiJ ilobeat
tum ililif^oro, ro|iri'lu'nsus fuit a Domiuo, coutiu^^oro. Kt idoo l'olio sir. humiliato
ut (lictum ost. Vidous vvy^o (]uo(l totics fll fiualis commissio Kcclcsiu'. Kt socun-
iW (lilocliouo timel no ro- intorroi.r;itur, dum iiuomdam Doctorcm (iru*onm, dici-
prchendalur a Domino, et contristatur : tur, qiiod ideo '
ter intcrrogantur bapti-
et idoo dicit Tii omnia nosti tu scis
: : zandi in baptismo.
quia (imo tc; quasi dicat Kgo diligo te, :

LECTIO IV.

1. ftiuen dico tibi, cum esses junior, cinge-

Amen tc cingct. Miral)ilis praenuntiatio. Totum
b«s anibulabas ubi voiebas; cum autem se-
te, et
nuoris, extendes manus tuas, et alius te cinj^et, et
tempus et passioaicm cxponit. Nam post
ducot ijuo tu non vis. 2. Hoc autem dixit, siguilicuus tcmpus quo ista verba * sunt dicta usque
<{ua morte ciarirtcaturus esset Deura.
ad tempus mortis I'etri fluxerunt fere
triginta septem anni unde patet quod
'
:

Supra commisit Dominus Petro pas-

1. satis senex erat. Dicit autem, secuudum
torale officium hic pr*nuntiat sibi ; Chrysostornum, Cu7n autem senueris,
passionis martyrium et satis conve- ; quia aliter " est in humanis, aliter in
nicuter nam ad bonum pastorem perti-
: divinis in humauis enim negotiis ju-
:

net ut pro ovibus suis auimam ponat : venes sunt senes vero inutilcs
utilcs, ;

supra X. Petro autem non fuit datum ut sed in divinis virtusnon tollitur propter
pro Christo juvenis auimam poneret;sed senectutem immo aliquando magis ro-
;

ut sonex pro ovibus suis ;et hoc ei prae- '^

boratur. Psal. xci, H
Senectus 7nea in :

nuutiat. In hac aiifem pr»nuntiatioiie misericordia uberi. Deut. xxxiii, 25 :

Domiuus primo commcmorat conditio- Sicut dies juventutis tuse, ita et senectus
nem vita^ pra?feritap secundo pra*nuutiat
; tua. Sed hoc iulelligendum est in his qui
perfcctionem vitae fuf urce, ibi, Cum autem a ^ Juventute sua in bouo exercitantur *
senueris, extendes manus tuas tertio ; ut TuUius dicit. Sed qui in Juveiitute sua
Evangclista exponit vcrba Domiui, il)i, dant se iuertiai, non mullum vel nihil
Hoc autcm dixit significans qua morle cla- valent senes. IiitcUigitur etiam per hoc,
rificaturus esset Deum. Conditio autem ut dicit Origeues*super illud Matth. xxv,
Potri prffiterita fuit cum dcfectu : quia in 19 Post 7nultU77i vcro te77iporis reversus,
:

siiaJuventute uimis praisumptuosus luit, quod raro inveniuntur utiles rectores et

et propriae. voluiitatis est hoc euim pro- : doctores Kcclesiai parvo tempore vivere :

prium juvenum, ut dicit Philosophus in et inducit exemphim de Paulo, qiii ut

sua liltetorica. Unde Kcclc. xi, 9, quasi legitur Act. vii, 9, erat adolescens, et
objurgando dicitur Lxtare Juvcnis in : postea scribit ad Philemonem ix, Cum
adolescentia tua, ct in bono sit cor tuum es talis ut Paulm se7iex. Kt hujusmodi
in diebus juventutis, ct ambula in viis ratio est, quia ciim paiici inveniantur ad
cordis tui. Kt ideo Dominus hoc desi- hoc idonei, quando allqui inveniuutur
guans ' dicit Cum
cingebas
: esses junior, fidcles '\ conservautur '" a Domino ut
te, et ambulabas ubi volebas. Kt dicit, diutius vivant. Item cxponit passionis
Cingebas te, idest ab aliquibus iUicitis et modum, quia exte7ides 77ia7ius tuas nam :

supernuis cohibebas te quasi tuo arbi- ;

Petrus crucifixus fuit sed iion cum cla- :

trio non passus quod ab aliquo cohiberc- vis sed cum fuhibus, ut diutius viveret.
;

ris et eliam inde est quod in processu

; Kt hoc Christus vocat cincturam. Sunt
bonorum opcrum semper vis esse pro me autem tria in passione sanctoriim cousi-
in pericuhs. Non tamen datum est tibi deranda. Primo motus " naturalis afTec-
quod juvenis pro me patiaris sed cicm ; tionis iiam inter auimam et corpns est
:

senueris, implcbo tiium desiderium, ut adeo naturalis amor quod imnquam vellet
quae non es passus Juvenis, patiaris anima acorpore scparari,nec e converso.
senex quia extcndes manus tuas, ct alius
:
II Corinth. v, 4 : Nokunus expoliari, sed
* Parm. omiltit * ideo. : >»
omitfit « est. »— Parm. ' « in. » 8
.\1.
* Parm. omiltit » siiis. » : — ^ Parm. : • signi-
:

« cxcitantur. » — Parm.
^
:

« tales. Al. » — *"

licans. « * Parm. —
omittit : • verba. » — « observantur. » — Al.
'* :
:

« sciiicet motus. » —
:

• C.od. Mazarin. 179 : • triginta sex. » — •»

Parm.
 CAPUT XXI. 371

supervestiri. Matth. xxvi, 38 : Tristis cst dere hoc quod dicit, i4/ms cinrjct tc quasi ;

anima mea iisqne ad mortem. Et ideo dicat : Cinget, quia ducct te quo non vis.
diclt Quo : naturae
lu non vis, scilicet Sed ne credatur hoc quasi vaiuim scrip- -

instiiictu, qui sic est naturalis ut nec tum est, sed post mortem. Xam Pctrus
ipsa senectus potuerit eum auferre Pe- occisus fuit tempore Neronis sed Joan- ;

tro. Sed desiderium gratiae hoc minuit : nes hoc Evangelium scripsit postquam
unde ad Phil. i, 23 Ciipio dissolvi, et : revocatus cst ab exilio, ad quod reieg-atus
esse cum C/iristo. II Corinth. v, 8 Aude- : fuerat tempore Domitiani, iiiter quem et
mus aiitem, et honam voluntatem habemus Neronem fuerunt Imperatores. plures alii
magis peregrinari a corpore, ct praescnlcs 2. Et ideo exponit hoc quasi ^ jam fac-
essc r«/ Sccundo diversitas inlen-
Z)tf2^w^. tum, diccns TJoc autcm dixit siqnificans
:

tionis persecutorum ab intentione sanc- qua morte clarificaturus esset Deum :

torum Et ducet qno tu non vis. Tertio

; mors enim sanctorum *, non sohim vita,
quod nos debemus prompti esse ad
^
est ad gloriam Christi. Psal. i, 20 « Ma- :

patiendum, non tamen occidcre nos : gnificnbitur Cbristus in corpore meo. »

unde dicit Extendes manus tuas. Et hoc
: I Pet. IV, 10 Nemo vestrum patiatur : ((

patet de Petro quia cum populus vcllet : quasi fur aut homicida Si autem ut . . .

suscitare sedilionem contra Neronem, et Christianus, non erubescat; glorificet

eruere Petrum, ipse repressit. I Petr. ii, autem Deum in isto nomine. » Ex hoc
21 Christus passus est pro Jiohis, vohis
: enim ostenditur magnitudo Domini, quod
relinqucns cxcmplum. Sed notandum, pro ejus veritate et fide sancti expouunt
quod hoc quod dicit, Ducet, debet prsece- se morti.

LECTIO V

1. Et cum hoc dixissef, dixit ei, Sequere me 22 :Bcati eritis cum vos oderint /lomincs
2. Coiiversus Peirus vidit illuni discipuluni quem di-
lig^ebat .lesus se^iueiitem, qui et recubuit in ccena su- propter FiHum /lominis. Pet. 11, 21 I :

per' pectus ejus ; t dixit Dotnine, (]uis est qui tridet

. :
C/iris(us passus est pro nuhis, vohis rclin-
te ? 3. Ilunc ergo cum vidisset l^etrus, dixit .Tesu
quens excmplum. Sed cum alii multi qui
:

Dotnine, hic autem quid ? 4. Dicit ei Jesus Sic eum :

volo manere donec veniam (|uid ad le ? Tu me se- : ibi aderant fiierint passi fuerint propter
(luere. 5. Exiit er^^-o sernio isle inter fratres, quia
Christum, et pran^ipne Jacobus, (jui prius
cliscipuius ille non moritur. Et non dixit ei Jesus,
Non morilur; sed, Sic eum volo maiiere donec ve- occisns luit : Aclor. xii, 2 : Occiilitau-
niam : ([uid ad te ? tcm Jacohum f'atrem Joanuis gladio,
quare specialiter Petro dicilur, Srqucre
1. Postquam proposuit Evangelista me'! Ideo scilicet, seciiiidiim Augnstiiiiim,
qui'l Doniinus exhil)iiit Pelro, bic uarrat qiiia uon soltim morlcm i^assiis est pro
quiil exbibuit Joanui, scilicet sibi ipsi. Cliristo, sed etiain in sj^ccie inorlis, sci-
Et primo ponitiir commendatio discipidi; licet crucis,secutus est Cbristum. Matlli.
secuiido commendalio sui Evangelii, ibi, xvi, 2 4 Si quis vult post me vcnire, ab-
:

Siint autcm mulla qux fecit Jesus.

et alia ncf/et scmctipsum, tollut crurrm suam, et
C.ivcii primum primo pouilur commeiida- srquutur mr. Yel, secuudiiin Clirvsosto-
tioiiis occasio; secuiido siibdiliir i[)siiis miim, dicilur iS^^^/z/m' mr, iii piwlationis
discipiib commiMidatio, ibi, Conversus oflicio ; (inasi dicat : Siciil haheo a Deo
Pelrus vidit illum discipulum qucni dili- Patre ciirain Kcclcsia' 11, 8 Pos- : Psal. :

ijchnt Jcsus. Occasio aiilcm coinnuMida- (u/a a mr, rt dulx) tibi (jcntcs /wrcditntcm
lioiiis fiiil iiivilalio Cbrisli invitaiilis Pe- luum ita ul loco mei sis siipcr totam
:

trum ad sciiiiciubim (iiiia (1///1 /i.vr di- : Ecdesiam.

xissct, scilicot de ofdcio et martyrio,^//.///,
Jesus P«;tro, Srqurrr mr, scciimbiiu Au-
gustiiiiiin, quautuiu ad inai'l\ riuiu, pa-
ticii(b) scilicet pro me quia iion sufllcil
qiialilerciiUKpie pati, sed soluin seiiucnib)
Christum, idest proplcr ipsiim. Luc. vi.
Scd (iiiare post Christiim Jacobiis ba-
l)uitpriuiatiim iu lliiMiisalcin post asctMi-
sioiHMU Cbrisli? DictMidnm, (jiiotl habuit
: (jnidcm spccialem loci illius, scd Pctrus
nnivcrsale doininium totius Ecclesia» fl-
(icruiin.

* Parin. omillit. • iios. * I'arm. « vaiio ^Pann. adliui- rutiirum. »

(t Parm. — ''
« mors
—
: : : :

liiclum scriplum cst pobl morlem Pclri. » euim suiictorum via cst ad glonam. »
3-:> KYANliKLlUM JUANNIS.
'2. <\)}ivrrsifi 1'etrus. Ilif juMiiliir com- simiil liniturcmn vilacorporis, sicnl vita
et iiiimo iiiMiiliim ad activa. Psalm. i.xxxvi, 2 l)i/igit Domi-
nuMiilatio' Joumjis :
:

jira-loriltt; sccumlo (jiianliim ad riiliira. )ius portas Sion super o))inia tabernacu/a
il)i,////;jc enjo cum vidisset etc. ('ommen- Jacol).
ilaliir Joaiiiios (jiianliim ad priLMerita ex Sed aliqui sccundiiin lilter.im lioc sol-

triplici |»rivili'gio. l'rimo sjio^-ialis dilec- vore volentos distinguunt in Christo du-
tionis Chrisli : unde dicit, Conversus Pe- jjliccm dileclioncm, secundum duplicem
trus, (jiii jam so(]ui ctiam * cor|)oraliler voinnlatem.divinamsciliccl ot humanam;
ince|>iMal Jesiim, viilit illum discipuluin ct dicunt (]n()d Chj-istns dilcxit jjIus Pc-
qufni di/iijc/jiil dalur in- Jcsi/s : in (juo trum dileclione divina, Joannem vero
telligi (jnod i'elrus pastor cirectus, jam jilus dilcctione humana. Sed contra hoc

ad curam aliorum intendebat. Luc. xxii, est quod voluntas humana in Ciiristo to-
32 Et tu a/i(jua)ido conversus confirma
:
taliter conformis orat voluntati divina; :

fratrcs tuos. Diligeliat autcm Joanucm undc quom plus diligcbat voluntate di-
Jesusnon quia supra xv,
e.xclusis aliis : vina, plus etiam dilcxit voluntate hu-
9, dixit Sicut di/exit me Pater, ct ego
:
mana. Dicendum ergo, qiiod illum plus
di/exi vos sed eum spcciali dilectione
: diligebat cui magis bonum volebat. Pc-
pra' cetcris dilexit; et hoc propter tria. trum auicm plus diligobat ad hoc ut fa-
Primo propler intellectus cjus perspica- ccrct eum magis suum dilectorem; Joan-
cilatem magistri cnim specialiter dili-
: nem autem diligebat ad aliud, scilicet ad
gunt intcUigentcs diseipiilos. Provcrb. pcrspicacitafcm intellectus. Eccl. xv, o :

XIV, 35 Acceptus estregi minister inte/li-

: Imp/evit eum Domi)ius spiritu sapienlix
(jcns. Sccundo propter muiiditiaj purila- et i)itc//ectus. Et secunJum hoc Petrus
tem, quia virgo fuit. Proverb. xxii, 2 : est melior, quia caritas supereminet
Quidi/igitcordismimditia)n, propter gra- scicnfia^ Cor.1xiii Joannes vcro me-;

tia)n /abiorum habebit amicum regem. liorsecundumperspicacitatemintellectus.

Tertio propter tencram ajtatem pueris : Sed merita ipsorum ponderare solius Dei
cnim etdeiicientibasmagis compatimur, est. Prov. XVI, 1 Spirituum pondcrator
:

et signa familiaritatis ostendimus sic : est Dominus. Et ideo jilii dicunt, et me-
et Chrislus Joanni juveni convcrso. lius, qnod Petrus plus dilexit Chrisfum
Osca^ XI, Vucr Israe/, ctdi/exi eum. In
1 : in mcmbris, et sic etiam fuit plus a
quo datiir infelligi quod Deus specialiter Christo dilcctns, et ideo ei Ecclcsiam
diligit illos qui a juvcntute serviunt ei. commcndavit, Joanncs vero, plus Chris-
Mich. VII, 1 Prxcoquas : ficus desidera- tum in seipso, ct sic ab eo plus fuit di-
vit anima mea. lectus, unde ei matrem commcndavit.
Sed contra. Prov. viii, 17 Ego di/i- : Vel dicendum, quod Pcfrus plus * dilcxit
gcntesmedi/igo. Scd Petrus diligcbatplus Christum quantum ad promptitudincm
Cliristum; supra Di/igis me p/us hisl : et fcrvorem Joannes vero plus fuit di-
;

Ergo Christus plus debuit Pefrum dili- loctus quanfum ad familiarifatis indicia,
gere quam Joannem. Uesponsio. Posset quae ci Christus magis demonstrabat
dici, quod Joannes quia plus dilectus, propter ejus juvcntutem et purifatem.
fuit fclicior, sed Petrns quia plus dili- Et ideo consequcnfer cum subjungit,
gens, fiiit mclior. Sed hoc csset confra Qui etrecubuit m
cooia super pectus ejus,
justiliam. Et idco hoc rcfertur ad mys- commendatur ex secundo privilegio, sci-
terium nam por hos duos duplex vita
: ad Christum
licet specialis familiaritatis :

siguificatur, scilicct activa et contem- ct hoc est supra expositiim.

plativa, et utriusque finis et objectum Tcrtio commcnclatur cx privilegio
est Christus. Scd vitaactiva, quae signa- specialis fiducia) qiiam habcbat de Christo,
tur per Petriim, plus diligit Doum quam ita confidentius prae omnibus aliis
ut
vita contemplativa, quai significatur per cum intcrrogaret unde dicit supra xiii,
:

Joannom quia magis sentit praisenfis

: 25 Et dixit ci
: Dominc, quis est qiiis
:

vit.T angnstias, et a^stuantiiis ab eis li- tradet te?quod similitcr expositum est.
berari desidorat ot ad Doum iro. Confem- Caiisam autom quare Joannes commemo-
plativam vero vitam Deus phis dili rathnjusmodi privilegia sua, dixit Chrv-
quia eam magis conservat non enim : sostomus esse ad commendationcm

' Al. : « commenioralio. » — * Paim. addit : « specialiter. » — ^ Parm. omittit : < plus. »
 :

CAPUT XXI. 373

Pelri Posset enim credi quod Petriis
'. enim:6Vc eum volo manere donec veniam;
propter hoc qiiod Christum negaverat, quasi dicat non morietur usque ad:

non fuisset admissus ad pristinam fami- secundum'adventum meum. Scd lioc ex-
liaritatem et ideo ut hoc excludat, os-
: chiditur per hoc quod subditur Et non :

tendit quod ad majorem admissus cst. dixit Jesus, quianonmoritur sed,Sic eum \

Cui in ccena non audebat interrogare, volo manere donec veniarn quid ad tel ;

sed Joanni interrogationem commisit, Sed quidam hunc scnsum sustinere vo-
post passionem fratrum pra^positura lentes, dicunt quod Joannes hoc subdit,
committilur, et non sohim pro se inter- non ut excluderet praedictum intellec-
rogat, sed * etiam pro ahis de rehquo tum, sed ut ostenderet quod Dominus
interrogat, scihcet pro Joanne. In quo hunc intellectum per haec verba non ex-
datur intchigi, quod lapsi in peccatum pressit,sed per illa tantum, Sic eum
quandoque in majorem gratiam resur- volomanere. Et proptcr hoc dicunt, quod
gunt. Baruch. iv, 28 Sicut enim fuit : Joannes nondum est mortuus. Sed diver-
s nsus vester ut erraretis a Deo, decies simode opinati sunt de ejus sepultura. "*

tantiim iterum convertentes reqmretis eum. Verum est enim, secundum omues,
3. Et ideo statim Evangelista primo quod sepulcrum intravit, et adhuc illud
subdit interrogationem, dicens Hunc : apparet. Quidam autem dicunt, quod se-
ergo cum vidisset Petrus^ dixit Jesu : pulcrum vivens intravit, et divina^virtute
Hic aulem quidl Ubi ponitur commen- exivit translatusad locum Enoch et Eliae,
datio Joannis quantum ad futura et : ubi reservatur usque ad finem mundi.
primo ponitur interrogatio Petri se- ; Et secundumhoc exponitur sic Sic eum, :

cundorcsponsioChristi, ibi, DixiteiJesus: vivum, volo manere, usque ad fincm

Sic eum volo manere donec veniam ter- ; mundi; et tunc pro me pafielur marty-
lio ponitur inteUectus hujus responsio- rium ab Antichristo cum illis duobus.
nis, ibi, Exivit ergo sermo inter fratres Nam inconveniens est quod non moria-
etc.Sciendum est autem circa primum, tur quiiquid enim oritur, moritur.
:

quod Domino dicente Petro, Sequere me, Heb. IX, 27 Statutum est omnibus ' ho-
:

Petrus progressu ' corporaii coRpit
eum sequi, et Joanncs etiam cum eo *
quem videns Petrus sequentem, interro-
gabat pro eo Christum dicens Hic au-
tem quidl quasi dicat Ecce ego sequor
minibus semel mori. Alii vero dicunt,
quod sepulcrum suum, quod cst apud
Ephesum;, vivens intravit, ctin co adhuc
: vivit dormiens donec veniat Christus;
: habentes in argumentum hujusmodi,
"'

te in passione sed hic numcjuid non ; quod illic terra sursum quasi cbuUicns
morietur? de quo etiam Joannes interro- scaturit : quod cjus auhelitu ticri dicunt.
gasset; sed non audebat ^ Secundum Sed contra loquitur hoc Augustiuus, '"

autem Chrysostomum, Petrus non inten- dicens, quod minus est si dormiens vi-
debat qua^rere de passione, sed de prae- vit, quam si vivcret bcatus in Christo".
latione. Petrus enim super omncs alios Cur ergo Christus discipulo qucm prae
contUscipulos diligebat Joannem, et sem- cetcris magno muncro
diligcl)at, pro
per leguntur esse simul et in Evangelio, longum douasset somnum, el privasset
et Act. III et ideo volebat eum habcro
; tanto bono, pro quo Apostolus cupicbat
socium in officio pravlicationis pcr or- dissolvi, ct cum Chrislo cssc? Phil. I. Ft
bcm unde dicit, Hic autcm quid! sup-
: idco nou est hoc crcdouiiuui scd quod ;

plefaciet. Venial mccum. mortuus fuit, et resurrexit etiam in cor-

4. (iOnsequentcr responsio ponitur pore. Ethujusmodi signum cst, quia cor-
Ciiristi Sic eum volo manere donec vo-
: pus (\jus nou iuvcuitur; ct sic bcatus
niam. Scd scicndum, quod in gra^co non manct cum Christo. sccundum quod iu-
hab(!tur sic ; sed Si cufn volo manere etc. vitavit cum, Apoc. ull. xx Dicit quitcs- :

Sed non multum rcfcrt qualitercumquc : timonuimperhibet istoruni Etiam venio*^ :

onim dicatur, occurrit a i>rincipio scusus cito. Est crgo (^xponcudum myslico, se-
illc horum vcrborum, (|ui ijisis AposloHs cuudum .\ugusliuum, ut iutcUigatur pcr
visus est, scilicet quod nonmorilur. JHoit hoc (juod dicit, Manrre, idcst pcrmaucrc,

— • Parm. nmitUt « Polri. » — » Parm. l)at. » — ' Parm. (imitlit : « socuntlnm » —

—
:

omillit eliam pro aiiis rlo rcliqiio iulcrrogat, " Parnu « ojiinalum csl. » Al ' liocsl • om-
scilicet.
:

»
•
niltus. »
:

— *" Parm.: « sed hoc excludit.

:

—
' Parm. « gressu. w :
' Parm. « secnm. » — : "Parm. omiltit : • in r.iiristo » -" Ai. : « ve-
— ^ Parm. omiltit « non. » Al. a avidie-
: — ''
: niam. »
374 EVANGELIUM JOANNIS
sivo rxpcrtaro, sorundiim illnd Liic.xxiv, ad tcmpns (jno Vcspasianus vcniens in
V.> Mdnclc iu civitdlc doncc indi/fimiui
:
JiidaMin ccpit lliornsalcm ct tiinc indo ;

virtiilc cxd/to. Kt sic Domiiuis dc .loaiiiic, disfcdcns vonit ad Asiam. Vol, secun-
idost do vila contomplativa dicit Sic '
: dnm Ilicronymum, /// wje sec/uere, idost
eum volo mmierc, idost oxpoctaro, donec pcr passionom, ot sic, scilicct Joannem,
vcninm, vcl mtindi, vol in morlo
in (inc volo manere, absquc passionc marlyriiet
cnjiislibct conlcmplativi qnia contoinpla- : mortis, floncc veniam, ad vocandnm cnm
tiva hic inchoata non pcrficitur sed in- ; ad me. Supra xiv, Iterum veniam, et .'{
:

choata manot, et oxpcctat donec Chris- accipiam vos ad meipsum. Quifl ad tc ?

tiis vcnial, pcrncicnda cnm vcnerit. scilicet de hoc privilcgio. Undo in le-
Apoc. VI, II Dictiim est illis iit rcquies-
: genda beati Joannis dicitur, qnod cnm
cerent tempus adliuc rnodicum doncc com- nonaginta osset annornm, apparuit ci Do-
pleatur luimcrus conservorum eorum. minus Jesus Christus, et invitavit eum ad
Lnc. X, 43 Maria optimam partem ele-
: convivinm sunm \
git, qua' non auferelur ab ca. Prov. iii, 5. Conscqucntcr cum dicit, Exiit sermo
IG Lonfjitudo dierum in dcxtera ejus,
: isteinter fratrcs quia fliscipulus ille non
et insinistra ilUus divitix ct cjhria. Sed moritur, ponitur qiiomodo discipuli prae-
acliva vita pcrfccla, et informata cjns dicta verba Domiiii intellexerunt. scilicet
passionis cxcmplo, interim sequitnr quod non morcrctur : et hoc est qnod
Chrislum, paticndo pro eo. Sed, secnn- dicit : Exiit sermo, idest vulgatum est,
dnm Chrysostomum, legitnr sic Sic : inter fratres, idest inter discipulos :

eum volo mancre, idest remanere in Ju- PsaL cxxxii, 1 : Ecce quam bonum et
da^a, et inhac terra ad praedicandum, et quam jucundum habitare fratrcs in
te volo me
sequi habendo soUicitudiuem imurn quod discipuius ille, scilicet
:

totins orbis, et patiendo pro me et ; Joannes, noninoritur. Sed hunc inteliec-

hoc do7icc vcniam, ad delendum Judaeos. tum corrigit, dicens Et non dixit Jesus, :

Quid ad tcl qnasi dicat menm est or- ; Nonmoritur. MaMh. xvi, 16 Adhuc et :

*
dinare. Nam, sicut habetur in historiis, vos sine intellectu estis ? Caitera praedicta
Joannes nou recessit de Judaea usque exposita suut.

LECTIO VL
1. Hic testimonium perhibet
est discipulus ille qui quae omnia ad auctoritatis privilegium
de Et scimus quia vcrum est
his, et sciipsit hoec. 2.
testimonium ejus. 3. Sunt autem et alia multa quse sunt®. Dicitnr Joannes specialiter pra;di-
fecil Jesus, qure scribantur per singula, nec ipsum lectus proptcr specialitatem caritalis.
arbitror muudum capere posse eos qui scribendi sunt
libros.
Supra xiii, 35 In hoc cofjnoscent omnes
:

quod mei estis discipuli, si diiectioficm ha-

ponitur ulfima pars Evangelii,
1. Ilic
qnae estquasi epilogus et primo ponitur
commendatio Evangelii secundo super-
excessus roi quae in Evangelio narratnr,
ibi, Sunt autcm et alia multa qux fecit
Jesus. Evangelium autem commendatur
bueritis ad invicem.- De dilectione autem
fraterna nullns Apostolorum tantnm lo-
: quitur quantum ipse iu Epistolis suis.
; Legitur etiam de eo, quod jam senex
effectns portabatnr ad Ecclesiam a disci-
jjulis snis.nt instruerct fidcles; quibus
dicebat hoc tautum Filioli, diiigatis in- :

dupliciter. Primoquidem ex auctore; se- vicem. Et in hoc est perfectio disciplinae

cundo vero ex vcritate, ibi, Et sciynus christianae. Secundo propter ejus offi-
quia vcrum est tcstimonium ejus. Circa cium, quod est perhibere testimoninm :

auctorem tria ponit. Primo ejus dignita- uude dicit Et tcslimoniujn perlnbet dc
:

tis priviiegium
* qnia hic est discipulus :
his. Hoc proprium Apostolorum
est ofli-
ille snpplc replicando, pra^dilectns, fa-
: cinm. Actor. i, 8 Erilis mihi testes. : Isa.
miliaris, fidplitcr intcrrogans, et cni da- Liv, 8 : Vostestcs mei, dicit Dojninus.Tcr-
tum est ut .sic muucat donec veniam : tio subdit cjus studium, cum dicit, Et

' Al. omittitur : a dicit. » — ' ,\l. : « et ideo se- « alia omnia. » — * Parm. : « auctoritatis. » —
qiiitur. M — ' .\l. dcp>t : « suum.» — * Parm. :
• Parm. : « spectant,. u
 CAPUT XXI. 375
scripsit hsic : qui Aposto- enim ex officio vobin dicere ; sed non potestis portare mn-
latiis praeseiitibus testificalus est de ges- do, idest capere. Aliomodo, utsitlocutio
tis Cliristi, ipsemet ex studio, praedicta hyperbolica : et significat excessum ope-
gesta ad utilitatem futurorum et absen- rum Chrlsti.
tium scripsit. Isa. viii, t ; Sume tibi li- Sed quid est hoc quod dicit ? Praemisit
brum grandem^ et scribe in eo stylo homi- enim Et scimus quia verum est tcstimo-
:

nis: Velociter spolia detrahe, cito prse- ?<mm ey?<5 et statim snbdithyperbolicam
;

dare. Eccli. xxxvin, 23: Sapientiam scribet locutionem. Sed, secundiim Augustinum,
in tempore vacuitatis\ et qui minoratur sacra Scriptura utitur quibusdam figura-
actu, sapientia^r percipiet; qufi sapicntia tis locutionibus sicut Isa. vi, 1: Vidi :

replebitur. Datum est Apostolo ^ ipsi Joanni Domimim sedentem super solium excelsum
ut viveret usque ad tempus quo Eoclesia et elcvatum: et tamen non sunt falsae :

in pace erat tunc haec omniascripsit.

; et ita quando in sacra Scriptura est aliqua
Sed ideo adtlit hoc, ne videatur hoc locutio hyperbolica. Non enim esl inten-
Evangelinm, propter hoc quod scriptum tio dicentis ut credatur quod dicit, sed
fuerat post mortem omnium Apostolo- quod inlendit significare, scilicet exces-
rum, et alia Evangelia approbata fuerant sum operum Uoc tamen non fit Christi.
ab eis, et specialiter ilkid Matthsei, mino- quando aliquid quod obscurum vel erat
ris esse auctoritatis quam alia tria Evan- dubium exponitur sed quando id quod ;

gelia. est 'apertum, augetur vel attenuatur;

2. Et scimus quia verum. Hic ponitur puta, cum
quis volens copiam alicujus
veritas Evangelii. Et loquitur in persona rei commendare, dicit Hoc sufficit cen- :

totius Ecclesiae a qua receplum est hoc tum personis vel mille. Volens autem vi-
Evangelium. Prov. 7: Verilat^mme- liii, tuperare dicit Hoc vix sufficeret ^. Nec
:

ditabitur (jultur meum.^id\^x\.<)i\mx iKwV^m, tamen falsum quia sic verba rem
dicit :

quod cum multi scriberent de catholica - qua; indicatur excedunt, ut ostendatur

veritate, ba-c est ditlerentia quia ilU :
'
quod non intendit mentiri, sed ostendcre,
qui scripserunt canonicam Scripturam, esse parum vel multum. Vel potest re-
sicut Evangelistae et Apostoli, et alii hu- ferri ad virtutem Christi, qui signa facie-
jusmodi, ita constanter eam asscrunt bat : ut fiat vis in hoc quod dicit, P<'r 5/;j-
quod nihil dubitandum relinquunt. Undo cjida. enim per singula, signa
Scribere
hic dicit Et scimus quia verum cst tcsti-
: et dicta Jesu Christi, est dictorum singu-
monium ejus. (lal. i, 9 Si quis vobis : lorum et factorum enucleare virtulem.
evanjeiizaverit prxler id quod accepistis, Verba autem et facta Christi suut etiam
analJiema sit. Ciijus ratio est, quia sola Dei. Si qui autem vellet eorum rationem
canonica Scriptura est regula fidei. Alii per singula scribere vel narrare, nullo
autem sic edisserunt de veritate, quod * modo posset ; immoetiamnec totusmun-
tainen sibi credi nisi in his quae vera di- dus hoc potest. Infiiiita enim verba ho-
cunt. minum non possiint atling»M-e uuum \)ci
Sunt et alia multa. Ilic ponitur in-
'.i. verl)um. A principio euim Ecdesia' sem-
sufficientia scriptura' siia; (niantum ad per scri[)ta nec tanien
sunt de Cliristo,
rem qiiam scribit : ut cpiasi removeat sufficienter duraret mumlus
; inimo si

quod ha>c scripsit quasi volens pra'stare per ceutum millia annorum, possent libri
gratiam dilectori siio (piia non solum : fi(M"i de Cbristo, ncf ad p(>rf('ctioueni per

isla lecit, sed eliam multa qu\.v non sunt singula, fucta et dicta sua enuclearcntur.
scripla in libro hoc. Hoc autem quod so- Kccle. ult., 12 « Faciendi plures libros:

(|uiliir, Quo! si scribanfur /jrr sinju/fr, nec nullns est finis. » l*salin. \x.\ix, (i : (( An-
i/jsum arbilror mu/idum //osse ra//ere ei/s nu/ifiari, ct h/cutus su/n ; t/iultip/icati
qui srribr/idi su/if /ibri/s, |iotest duplicilcr su/if sii//er nitmrru/n.
exponi. Ino modo, ul ra/tcre rclVratur ergo sunt qiia' ego frater Uaynal-
lla'c
ad capacitalem intellectiis; ((uasi dicat : dus de IMperno ordinis Pra'dicatorum,
Tot possent dici de Christo (juod m^v. ad preces (luoruindain socioniin et spe-
mundiis caperct eos libros (pii dc his ^*
cialiter ad maiidatuin llcvcrcndi Patris
scriberentur. Supraxvi, \t MuiLaha//ro : Doiniui Pra'positi S' Audomari i^ost fra-

*Parm. oniitlit : t Apostolo. » — 'Al. : • cano- tit : « tanicn. » — ' Cod Mazarin. 177 : « sed
nica. » — * Parrn. : « illa. » — ' I'.uin. omit- noc lil»ri qni. » —^ P.irn) n<iilit : « tril)U3. »
376 EVANr.KLIUM .lOANNIS
trem Thomam do Aciuino, qnasi qui col- mimis bcmi dirtis.mihi tautum attribuen-
ligit raoomos posl vindomiam, utinam dis, verjiam lal)or et imperitia impctrent,
non diminulc.rollegi uhi de hene diefis,
; caritas vrro qua hii)or assumitur oratio-
Deo inspiranli landes, mntrislro (hconti num sutrragia mereatur. Amen.
grates a logonlihus referanlur, sed de

EXPLICIT COMMENTARIUM IN .lOANNEM.

 :

SANGTI

THOMJ^. AOUINATIS
EXPOSITIO
IN OMNES SANCTI PAULI EPISTOLAS

PROLOGUS
Vas electionis esf milii iste, ut portet nomen
meuni coram Gentibus et Regibus et Filiis
Israei. Act., 9, 15.

Homines in sacra Scriptura inveniun- et carissimus frater noster Paulus secun-

tur vasis comparati proptcr qnatuor; sci- dum datam sibi sapientiam scripsit vobis.
licetpropterconstitutionem, repletioncm, Solidum quidcm fuit virtute caritafis, de
usum fructum. Primo
ct '
qiiantum ad qua dicilur Cant. ult. G, Fortis est ut
constitutioncm vas enim : artificis arbi- mors,dilectio. Undcet ipse dicit Rona. viii,
trio subjacet.Hierem. xviii, 4 Fecit il- : 38, Certus sum eni))i quia )ier/ue niors
lud vas alterum sicut placuerat ei ut face- neque vita, neqite A)igeli, neque Pri)ici-
ret. Sic et constitutio hominum subjacet patus, neque Virtutes, neque instantia,
Dei arbitrio, de quo in Psal. xlix, li Ipse : ne.r/uefutura, nequp fortitudo, )iequc al-
fecit nos, et ?ion ipsi nos. llnde Isaias xlv, titudo, neque profu)ulu)n, )ieque creatura
9, dicit Numquid dicit lutum figulo suo,
: alia poterimt nos separare a caritate Dei.
Quid facis? Et infra, ad Uoman. ix, '20 : Ornatiim autcm fuit omni lapido prc-
Numf/uid dicit /igmcntum ei rjui sc fhixit tioso, scilicct omnibiis virtufibus. de
Quid me fecisti sic? El indc cst quod se- quibus dicifur I Corinth. iii, [-2 Si quis :

cundum volunlatcm Dei artiticis, divcrsa supcraidificat supra fu)id()i)icnfu)n hoc^

invenitur vasorum constitutio. II Ti- nurum, a)'(je)itu))i, la/)idcs /)rctiosos. etc.
moth. XI, 20 In mar/na autcm domo non
: Hndc ct ipsc dicit II Corinth. i, 12 (i/orin :

solum su)it vasa. aurca. et ar(/cntca, sed )iostra hxc cst, tcsfi)no)iiu))i ro)iscic))tix
etiam li(/nea ct fictilia. Dcatiis autcni Daii- )iost)\v, quod i)i sinipliritafc rordis ct siu-
lus, qui vas clcctionis nomiuatur in ver- ceritate Dei, ct non in sapicntia ca)'na/i,
bis propositis, (lualc vas fucrit patct pcr sed in (jrafia Dei conversali sumti.<i i)i hoc
*
id quod dirilur Eccli. i,, 10, Quasi vas mioido. t)iialc autcm fiicrit isliid vas
auri solidum ornalum omni lajnde /)rc- palt'1 cx hoc (piod lalia propinavil do- :

tioso. Aurcum (|uidcm vas fuit propfcr cuit (Miiin cxccll(Milissima' divinitafis
fulgorcm sapicntia^; do qua polcst iufci- mvslcria, qiiaR ad saiiiciifiam pcrtincnt,
ligi (juod dicitur (i(M1. ii, Ml Et auruni "
: ut pafcf I Sapioitiain lo-
Coriiifh. n, (»,

te)T<v illius o/)ti))i)())i cst : (juia, ut dicitiir qu/))ii/r infcr /)Ci-fcctos. r.ommciidavil
Provcrl). III, \l'}, /))-rtios)or est cu)irf)s o/))- cfiam cxcclhMitissimo caritattMii, I Cor.
hus. IJudc ct bcafus P(>,frus fcsfiniouiiiin XIII. Instriixil homincs dc divorsis virlii-

pcrliil)ct ci, diccns II Pclr. iii, 20 Sicuf : tibiis, ul palct r.olos. iii. \2 : buhiitc vos

'
Al. : << prinio cnim. » — ' Al. « quod ilioi-
: .«i;;. — » \\. : n (|iiali' autrm fuit illu<i vas, tali.i

tuiProv. ni : Prcliosior, etc. » int(Minfiiiis t)niis- propinavit. »

 ,

378 PROLOr.US.
sirut r/rcfi Dri sdnrfi rf tlilrcfi risrrra tni- cessarium crat portari, cpiia longc ornt
scrirartiiir, hntif/nifafrni ,
fuuniltfdfrni ab iKiiiiiuibus, scciiudiini iibld Isa. \.\.\,
vwdcstinni patirntintn. , 27, Ecce nomen Dnmini venit de /mujin-
S«'ciin(lo i'tiam ad vasa portinero vidc- quo. Kst autem iiobis longiu(|iiiiiu piop-
tiir iit li(|ii<)rt' ali(ino impleaiitur, scruu- tcr pcccatiim sccuudiiiu illiid |'sal.
'

iluui illuii iV licf;. IV, //// o/frrc/Kint .">

: (Wiii, l.')."] L(ni</c a jicccntorihus sa/us.
:

vasa, et illa infundchanf. luvenilur ctiain Kst etiam lougiiKpiiim nobis j)ropter in-
inler vasa diversitas quautum ad liiijus- lidlectus obecuritatem : unde et de qui-
modi plciiitudiiieni uani (|ua'(lnm iu\e- : biisdam dicifiir Ibdir. xi, quod erant a
niuiitur vasa viui, (pucdani (dci, ct di- /oiKjc ns/)iriciifcs : ct IVumer. xxiv, 17,
versa diversi generis; sic etiam et lio- dicitnr cum, scd }ioti modo ; in-
: ]'ideho
mines divcrsis gratiis, quasi diversis fitehor i//um, sed non jirope Et ideo sicut .

li(luoril)iis, rcplculur divinitns. I Corititli. aiigeli diviuas illumiuationes ad nos de-

XII, S : .1/// daftir /icr s/)irifuni scrnio sa- feruut tamquam a Deo distiintcs, ita
picnfix, alii autcm sermo scioitix sccun- Apostoli cvaiigelicam doctriuam a Christo ^
dum eumdem liocautem s/)irifum, ctc. ad nos detuleriiut; et sicut iu veterl *
vas de quo nunc agilur, plenum fnit pre- testamento post legem Moysi legnntiir
tioso liqnore, scilicet nomine Christi, dc Propheta', (lui lcgis doctrinam poi^ulo
quo dicitur Cautic. i, 2 Olcum cffusum : tradebant, secundum illud .Malach. iv, i :

nomen tuum. Unde dicitur Lt /jortet no-
jncn mcum. Totns enim vidctur fuisse
hoc nomine plenus, secuudiim illnd
Apocal. ni, 1:2 Scriham sujjcr cum no-
men meum. llabiiit euim hoc nomen in
: Mementote /ctjis Moijsiservimei; ita etiam
in novo tcstamento post Evangelium le-
gitur Apostolorum doctriiia, qui ea quae
: a Domiuo audierunt, tradiderunt fideli-
bus, secuudnm illud I Coriuth. xi, 23 :

cognitioue intellcctns, secundnm illnd I Accepi a Domino quod et tradidi vobis.

Coriiith. II, 2 : Non cliim judicavi me scire Portavit autem beatns Paulus nomen
alujuid intcr vos nisi Christum. Ilabuit Christi primo quidemiu corpore, conver-
etiam hoc nomen in dilcctione airectus, sationem et passionem ejus imitando,
secundum Quis
illud Uomau. viii, 33 : secundum illud Galat. ult. 17, Ego enim
nos scparahit a caritate Christi? I Co- stigmata Christi Jesu in cor/)ore meo
rinth. ult. 22 Si quis non amat Domi- : porto. Seciindo in ore quod patet in hoc :

num nosfrum Jesum Christum, sit ana- quod in Epistolis suis frcqueutissime
thema. Habuit etiam ipsum in tota vitae Christum nominat ex ahundautia enim :

suae conversatione unde dicebat Gal. ii, : cordis os /oquitur, ut dicitur Matth. xii,
20 Vivo autem jam non ego, vivit vero
:
34. Unde potest siguificari per colum-
in fne C/iristus. bam, de qua dicitur Genes. viii, quod
Tertioquantum ad usum, consideran- venit ad arcam portans ramum o/ivx in
dum quod omnia vasa alicui usui de-
est ore suo. Quia enim oliva misericordiam
pntantur; sed quaedam ad honorabilio- significat, coiigrue pcr ramum olivai ac-
rem, qiiaedam ad viliorem, secundiim cipitur nomeii Jcsn Christi, (jiiod etiam
illiid Uoman. ix, 21 : An lum /lahct potes- misericordiam siguificat, secundum illud
tafem ficju/us /utiex eadem massa facere Matth. i, 21, Vocabis nomen ejus Jesum :

a/iud cjuidcm vas in honorem, a/iud vcro i/jsecnim sa/vum faciet po/mium suum a
in conlumc/intn? Sic etiam homiucs se- peccatis eorum. Ilunc autem ramum vi-
cuudum diviiiam ordinationem diversis rentibus foliis detulit ad aram, scilicet
usibusdcputantur, sccundum illud Eccli. Ecclesiam, quando ejus virtutem et si-
XXXIII, 10, Omncs fiomincs de so/o, et ex gnificationem expressit
mnltiplicitcr ,

tcrra, nndc et rrcaf s cst Adam. jn mu/li- Christi gratiam et misericordiam osten-
tudine discip/inx Dominus sejjaravit eos, dcndo unde ipse dicit 1 Timoth. i, 16
:
'^
:

et immiitavit vias eorum : ex ipsis hene- Ideo misericordiam consccufus sum, ut in

dixit et exa/favit... ma/cdixit et humi/ia- me primum ostenderet Jesus Cfiristus om-
vif. IIoc antem vas ad uobilem u^um est
nctn jjatietitiam. Et inde est quod sicut
de[(Utatum; est enim vas portatorium di- intcr Scriptuias veteris tcstamcnti maxi-
vini nomiuis : diciturcnim l'f jxtrtct :
me frequeutantnr in Ecclesia Psalmi Da-
nomen meum : quod quidcm nomeii ue- vid, qui postpcccatum veuiamobtiuuit;

' .VI. : • propter prpnitcntiam. » — * Al. « et — Al. « a veteri. » — ' AI. « iste. »
—
:
: :

quibusdam. » * Al. omittitur : « a Cliristo. »

 ;

PROLOGrS. 379
Ua in novo testamento frcquentantur mus acclpere quatuor causas hujus Ope-
Epistolw Pauli, qui misericordiam conse- ris, scilicet Epistolarum Pauli, quas prae
cutus est, ut ex hoc peccatores ad spem manihus habemus. Primo quidcm ouc-
erigantur quamvis i)ossit et alia ratio
: torcm in vase. Sccunr^o matcriam in no-
esse, quia iu utraque Scriptura 1'ere tota minc Christi, quai est plenitudo vasis :

Theologiai continetur doctrina. Tertio quia tota doctrina hac cst de Christi.
portavit non solum ad praesentcs, sed Tertio modum in usu portationis tradi- :

etiam ad absentes et futuros, scriptura;
ipsum tradcndo secundum illud Isa. vui,
1 :Sume tibi librorum grandem, ct scribe
in eo stilo hominis. In hoc autem officio
portandi nomen Dei, ostenditur cjus ex-
cellentia quantum ad tria. Primo quidcm
tur cnim haec doctrina pcr mo him Epis-
'
toiarum, qiia^ per nuntios portari con-
sucvcrunt,sccundum illiid II l'aral,xx, 0:
Perrexerunt cursores cum Epistolis, ex
Hegis imperio, et principu/n ejus. Quarto
distinctioncm opcris iii utililate prwdicta :

quantum ad cloctionis graliam unde di- : scrij)sit cnim quatuordccim epistolas

citur vas electionis Ephes. i, 4 Elcrjit : : quarum instruunt Ecclcsiam Gentium
nos in Christo anle mundi constitutionem. quatuor pra^latos et principcs Eccle-
Sccundo quantum ad fldclitatem, quia sia^, idest Hegcs ; una populuin Isracl.
nihil sui qua^sivit, scd Christi, secuudum scilicct quai est ad Ilchra-os, lilios
ilhid II Corinth. iv, 5 : Non enim Jiosinet- Israel Est enim ha^c doctrina tota de
'.

ipsos prsedicamus, sed Christum Jesum. gratia Christi qua^. quidcm potcst tri-
:

Unde dicit Vas eleclionis est mihi. Tertio

: plicitcr considcrari. Uno modo sccundum
quantum ad singularcm excellentiam : quod cst in ipso capifc, scilicct Chiisto ;

undc ipsc dicit Corinth. xv, 19 Abun- 1 : et sic commcndatur in Epistola ad Hc-
dantius illis omnibus laboravi. Unde si- braios. Alio modo secun(him quod est
gnanlcr dicit : Vas elcctionis est mihi : in mcmbris principalihus corporis mysti-
quasi pr» aliis singularitcr. ci ; ct sic commcndafur in Ejtistolis (jua'!

Quantum ad fructum considerandum suiit ad pralatos. sccun- Tcrtio modo

est, quod quidam sunt quasi vasa inuti- dum quod iu ipso corporc mystico quod
lia,vel proptcr peccatum, vcl proptcr er- est Ecclcsia etsic commcndatur in Epis-
;

rorem, secun(him ilhid Hier. li, 34 Red- : tolisquai miffuntur ad Gcnfilcs qiiarnm :

didit me quasi vas inane. Scd beatus ha^c est disfinctio. Nam ipsa gratia
Paulus fuit purus a peccato et crrore : Christi trij^iicitcr potcst considcrari. Uno
unde fuit vas elcctionis utilc, secundum modo secundum sc etsic commendatur ;

ihud 11 Tim. ii, 21 Si (juis emundaverit : in Epistola ad Romanos. Alio modo se-
se ab istis (scilicet crrorihus et pcccatis), cundum (juod cst iii sacramcnfis grafia^;
erit vas in honorem sancti/icatiim, iilile et siccoinmcndafur in duahus Kjtisfolis
Domino : uude utilitas sivc fructus hujus ad Corinthios in qiiarum itrima agitur
:

vasis exprimitur cum dicitur, Corani de ipsis sacramentis, in sccunda iW di-

(len/ibus, ([uarum doctor fuit, secuiKhini gnifati! niinislorum : ct in Ejtisfoia ad
ilhid 1 Tim. i, 7 Uoctor (jen/iam in ftde : Galafas, cxchidiinfur sii|)crtlua
iii (jiia

ct veritate et Heyibus, : (luihus fidcin sacramcnta coutra illos (jui volchant ve-
Chrisli annuntiavit, sicut Agrippa*, iit ha- tera sacramenta novis adjungcrc. TtMtio
bctur Act. XXVI, ct eliam Ncroiii, cf cjus consi(l(>rafiir grafia Christi sccimdiim
y)rincii)il)iis : undc dicit Phih|)i). i, 12 : circcfuin unifalis * (lucin in Kcclcsia fccit.
QuiV (irca nie su//f, i/uujis ad i/ro/cc/u//t Agif crgo A|)ostolus jtriino (jiiid^Mn dc
vc/icrunt Eva/ujelii; ita ut vincula mea institulionc ccclesiastica' unitatis in
ma)ii/es/ti fierent i/i (Jhrisfo o//i/ii praito- Ejjistola ad Kj)licsios scciindo do cjiis
;

ri</. Isa. xi.ix, 7 : Hejes videbu/it, et ro/i- coiifiiinafionc cf j^rofcctu in K.j)istola ad

surje/if /jri/ui//cs : ct /iliis Israel, contia PhHij)i)ciiS(!s ; tcrfio dc cjiis dcfcnsionc.
qnos Chrisfo disj)utaltal. Acf. ix, '11
i.\(\ : contra crrorcs qnidcm in Kj^istola ad
Saulus aufem maijis convalcscebaf, efcon- Colossenses conlra pcrsc(Milioncs * vero
;

/undebaf Judivas <jui habifabanf Ddi/uisci, pra's«Mites in j)rima ad TIicssaIonic(Mi-

a//ir//i(i/is </u(>/ii(i//i liir rsf ('hrisfus. scs contra fiifiiras V(M*o. cf i^r.vciiJiic
;

Sic igitur cx vcrhis pra-niissis possu- tcinporo .\ntichrisfi, in sccunda. Prada-

— * Kilit. Ilohinna an. lS70,fit Voncta Nicolini trina, etc. w * Al.— « veritatis. :

halxMit: « scMsurn Scri|ifiira' liadfiido.» > Al. — * Al. n contra p(»rsecutores. »

:

lcgilui' : «quu*. cst ad llcl»r. Kst oniin liu'c doc- 1

3S0 PROLOGUS.
t()s\t'n» Koclcsiarmn iiistriiit ot spirilua- minahantur ; tum (piia hic confutabatur
los, ot tomporalcs. Spirituales quidem supcrbia, qua* est iuitium omnis peccati,
de iustructioue ct ^uborualionc ccrlo-
'
ut dicitur Ecdi. x tum (juia etiam hoc
;

siastica' unitatis in prima ad TimolluMim ;

oxip-it ordo doctrina', nt prius gratia
tlc lirmitato coulra pcrsccut(U-os iu sccuu- cousidorofur in sc (juam ut ost in sacra-
da; tortio do dofousiouo contra ha»relicos montis.
iu Kpistolaad Titum. Dominos vero tcm- Item qua^ritur unde Apostolus hanc
poralos iuslruit iu Kpislola ad IMiilomo- Ki>islolam scripsit. Augustiiuis dicit quod
ncm. Kt sic patot ratio distiucliouis et do Athenis, llieronymus quod de Co-
ordinis omnium Epistolarum. rintho. Nec est contradictio quia forte
;

Sed vidctur quod Kpistoia ad Romanos Athcnis inccpit eam scribere,sed Corinthi
non sit priflia prius enim videtur scrip-
: consummavit.
sisso ail Corinthios, secundum illud Item objicitur contra id quod in Glossa I
Hom. ult. 1 Commendo nutem
: vobis dicitur quod aliqui fideles, antequam
Phfvbcn " sororem 7ios(ram, qux est in Petrus, Romanis pra^dicaverunt in ec- ;

niinistcrio Ecclesix (jux est Cenc/iris, ni)i
cst portus Corinthiorum. Scd diccndum,
quod Kpistola ad Corinthios prior est in
tomporo scriptura?, sed Epistohi ad Ro-
manos pramiittitur tum propter dignila-
tem Romanorum, qui ahis Gentibus do-
— ' Al. • spirituales
: qui instruit de
tione, et gubernatione, elc. »
clcsiastica vero Historia dicilur, quod
Petrus primus pra^dicavit eis. Sed in-
telligcndum est primus inter Apostolos,
et cum sequela magni fructus. Ante vero
pra^dicavarat Romai Rarnabas, uthabetur
in Itincrario Clementis.
\
institu- — 'Al. commendo vobis Phoeben, quae est
Cenchris, » intermediis omissis.
 :

EPISTOLA AD ROMANOS

CAPUT PRIMUM

LECTIO I.

Paulus servus Jesu Christi, vocatus Apostolus, se- unde Act, ix, to : Vas electionis est mihi
gregatus in Evangelium Dei.
iste. Mirabilis fiiit in opere Eccli. xliii,
:

2 :Vos admirabile Quietus op\is excelsi.

Hsec Epistola in duas partes (lividitur, in contemplatione IG:
; Sapien. viii,
scilicet in salutationem, et epistolarem Intrans in dom.um meum conquiescam
tractatum, quiincipitibi, Primum qiiidem cum illa. Modicus per humiiilatem I :

gratias ago Deo meo. Circa primum tria Cor. XV, 9 : Ego autem sum minimus
facit. Primo describitur persona saliitans, Apostolorum. Tertio considerandum est
secundo personai salutatoe, ibi, Onmi- quando sit lioc nomen Apostolo imposi-
Inis qui simt Homse tertio salus optata,
\ tum, cum tantum ante Saulus vocaretiir,
ibi, Gratia vobis et pax. Circa primum ut habetur Act. ix. Circa hoc triplex est
duo facit primo enim describitur per-
: opinio. Ilieronymus dicit, qiiod cumprius
sona auctoris; secundo commendatur vocaretur quoddam insipfiie suum qiiod
ejus officium, ibi, Quod anle proniiscrat fecit, scilicct quia convertit Scry:imn
per Prophetas suos in Scripturis sanctis Paulum proconsulem, ut habetur Act.
de Filio suo. Peisona autem scribentis xiii, sicut et Scipio dictus cst Africanus,
dcscribitur a quatuor. Primo quidem ex quia devicit. AlVioam. Alii vero diciint,
iiomine, cum dicit, Paulus circa quod : (juod lioc nomen impositum estsibi jirop-
tria consideranda sunt. Primo quidem tcr j^rofectum virliiliiin, (jui ex hoc no-
proprietas ejus boc onim nomen se-
: mine sif^natur, ut dictiim est. Imponun-
cundum "(|uod bislitleris (lescril)iliir iion tur enim divinitus (juibusdam nomina a
pptest llebraicum esse, quia apud lle- jtriiicij)io iiativitatis, ad desiirnandiim
braios non invcnilur bocelemenlum i' g^ratiain (juam i^riiuipio conse(juiiiitur,
sed potest esse (ira^^cum et Latinum. Si sicut i)atet do Joanne Haj^lista. Luca; i.
tamenaliquod elementum (u propiiuiuum (jiiibusdain vcro nuilaiitiir nomina ad
sumatur (juod ('stP,i)()tcst (vsse IIcbraMiin. profcctinn virtutis cornin,
(lcsi,Lrnaii(luin
Secundo considcranda cst cjus si;,Miili- ut Clir\ sostomus dicil, sicul j)atct do
calio : secundum
eniin (juod j)otest Ile- Abraliain (iont. xvii et do Petro ,

braMim esso, idcm est (juod mirabilis vel Matlb. XVI. Alii vero dicunt, et indius.
ebictus secuiidiiin aiilcin (juod est (Ira*-
;
(]uoil Paiiliis fiiit a iuiiicipio binoiniiis.
cum, i(l(*m esl (hkmI ([uictus : secundum Coiisuctum (Miiin (MmI apiul .ludaM)s iit si-
vcro (juod est Jjaliniim, idem est (jiiod iniil (Mim noiniuibiis Ilcbraicis assmne-
modicus. Kt luec quidem ei conveuiuiil. r(Mit sibi nomina illariim ^MMilium (jiiibus
Electus (juidem fuit(juantum ad graliam : serviebanl, siiMit (iraM-is scrvieiites no-

Al. omilliui' : « ptirsoiiuj. i — " Al. : a iio- mou servi, ijuod liis litleris, elc. «
 .

38J IN KPISTULAM Al) Ud.MANOS

miiiahantiir ' iioiniiiibiis Ciwroniin. nt vilns aiuiiris :ami(M)rum cst bene-

(|uia

putet (lo Jitsonc i'tMoiu'lau,II Maihal». iv. laccrc ct obseiini amico proptcr ipsum,
lloc autcm nomen 1'aiiliis, ah anti(|no iit Pliiloso phus (licit I\ /:////>. cap. iv.

iMMoliro fnit a|ni(l lluinaiKis ct iiifo cnin ;

Tcrtio commcndatur a dignitatc, cum
(lirorclnr Sanhis srcnndnni llcin-a-os, dicifiir Vitcatus Aposlolas. Dignitas Apos-
vocatus ost ctiam Panlns si^cunduin Uo- tolatns cst priecii)ua in Ec(-lcsia, secun-
manos ; (jno noiiiiiu^ n<ni vidclur usns dnin illiid I Cor. xii, 2H Qaosdam i/ui- :

nisi postcinam co-iiit (ItMitiltns praMlicarc : drm positit Deits in Kcclcsia jjrimum

uiulc Acl. XIII, i>, (iicitur : San/its, f/iii Aposto/os. Apostolus cnim idcm est (|n(jd

ct Pdii/us. Kt hocmafi:isapprohat Augiis- missus, secundnin iilnd Joan. xx, 21 :

tinus. Sccundo dcscrihitur pcrsona scri- Sicitt misit mc Pater, et e{/o mitto vos ;

hcntis cx condilionc, ciim dixit, Sercus, idcst cx cadcmdilcctionc, ct cum cadcm

C/iristi. Vidctnr antcm cssc ahjccta con- anctorifatc. Dicit aiiicin, Vocatas A/tos-
ditio scrvifntis, si ahsolntc considcrctnr : to/us, ad designandum gratiam, idest
undc malcdicto [)ro pcccato infli-
et siih vocatus ad hoc quod sit Apostolus :

gitur. Geucs. ix, 35 Malcdictiis VJia- : Uehr. v, 4 Xcmo assamit si/)i /lonorcm,
:

naan puer, scrvits scrvoram crif fratritm scd i/iii vocatur a Deo tam</itom Aaron :

sitornm. Scd rcdditur coinmcndahilis cx vcl ad designandum excellcntiam, ut si-

eo quod additur,y(?5Jf Christi Jcsuseuim : cnt urhs antonomastice vocatur ipsa
intcrprctatur Salvator Mafth. i, :21 : : Uoma, ita Apostolus vocetur Paulns, se-
Ipse enim salvitm faciet pnpalatn suam a cundnm illud Cor. xv, 10 A/jundantius I ;

peccatis eorum. Christns intcrprctatur i//is omni/jus /aboravi vel ad designan- ;

unctus secnndum illnd Ps. xuv, 8 : dum humilitafem. ut sit sensus Non :

Unxit te Deus, Deus tiius, oleo Ixtitix : andeo mc dicere Apostolnm sed homines
pcr quod designatnr dignitas Christi et : mc ita vocant - sic I Cor. xv, 19 Non : :

qnantnm ad sauctitatcm, qnia saccrdotes siim dignus vocari Aposto/us. Ouarlo

ungchantnr, ut pafet Exod. xxix; et descrihitur persona scribentis ex offi-
quantnm ad pofcstatem,quia etiam rcges cio, ciim dicit Segregatiis in Evange- :

uugchantnr, nt patct dc David, I Ueg. /ium Dei scgregatus, iii(|nam, vel pcr
:

XVI, ct dc Salomonc, III Ucg. i; ef qnan- conversionem ab inhdclihns, sccnndnm

tum ad cognitioncm, qnia ctiam Prophc- illnd Gal. i, xv Citm autcm p/acuit ei :

tse ungchantnr, nt patet de Eliseo, 111 (jui me segregavit ex utero matris mex,

Reg. XIX. Ouod aulcm aliqnid subjiciatnr scilicet synagogai vel scgregafus pcr :

sua? salnti et spiritnali unctioni grafia», electionem ab aliis discipnlis, secnndum

laudabilc est : quia tanto aliquid cst pcr- illud Act. XIII, 2 Segregate milii Sau/um :

fectius qnanto magis sns perfcctioni et liarnabam in ojnis ad guodassumpsi

subjicitur sicut corpns animap, el aer
;
cos. quod
Evangclium aufein idem est
luci. Psal. cxv, IG Domine, quia ego : bona enim in
annniitiatio. Aiinnntiatur
servus taus sam. ipso Gonjunctio hominis ad Deum, qnae
Sed coutra est quod dicitur Joan. xv. est hoiinm homiiiis secundum illnd ,

15 Jam non dicam vos servos.sed amicos.

: PsaL Lxxii, 27 Mihi autem Deo adhx- :

Sed dicendnm, qnod dnplcx est scrvitns. rere boniimest. Triplcx anlem conjnnctio
Una timoris, qna3 non competit sanctis : hominis ad Deiim aununtiatur in Evan-
Uom. viii, 15 : Non accepistis spiritum gciio.' Prima (jnidem pcr gratiain unio-
scrvitutis iteram in timore sed accepistis ; nis, secundum illud Joan. I, 14: Ver/ntm
spirititm adoptionis fdiorum. Alia bumi- caro factum est. Hecunda per gratiam
lifafis ct amoris, qna^ sanctis convcnit, adopfionis, pront inducitur in Psal. lxxi,
secundum illud Luc. xvn, 10 Dicite : : G Ego dixi Dii estis ct fi/ii exce/si om-
: :

Servi inutiles sitmus. Cum enim liber sit nes. Tcrtia per gloriam fruitionis. Joan.
qui est causa sni, servus autem qni est xvii, IJ ; llxc cst vita seterna. Isa. lu, 7 :

causa altcriiis, sicut ah alio movontc mo- Quam pu/clirisupcr monta pedes annun-
tus si (juis sic agat causa altcrins sicut
; tiantis lla^c cst autcm annuntiatio noii
1

ab alio motus, sic cst servitus timoris, humanitus sed a Dco facta. Isa. xxi, 10 :

quae cogit homiuem opcrari contra suam Qitx audivi a Dot^iino exercituum Deo
volnntatem si vcro aliqnis agat cansa
; Israet, annuntinvi vobis. Unde dicit, hi,

altcrius sicut proptcr liuem, sic est ser- Evangeiium Dei.

* Al. : « sub Greecis existentes nominabantur. » ' Al. : « me vocant. »

 CAPUT I. 383

LECTIO 11

Quod ante promiserat per Prophetas suos in

28 Effundam dcspiritu meo mper nmnem
:

Scripturis sanctis de Filio suo, qui factus est ei ex

semine David secundum carnem. carnem, et prophctabunt filii vestri et filiee
vestrse: Quarto ex modo tradendi; quia
Descripta persoiia scriheiitis, liic com- non soliim sunt hujusmodi promissa
merulatur nefe^otium sibi commissum, vcrbo edita, sed littcris scripta undc :

scilicet Evangelium, cujus in praemissis dicit, In Scripturis. Habacuc ii, 2 : Scribe

duplex commendatio posita est quarum
una perlinet ad utilitatem quam habet ex
materia, quae significatur ex ipso Evan-
geUi nomine, ex quo datur intelligi quod
in eo bona annuntientur alia vero ex
auctoritate quam habet ex parte auctoris,
quai est expressa in eo quod dictum est,
Dei. Utramque ergo commendationem
prosequitnr Apostolus primo quidem
iliam quae est ex parte auctoris; secundo
: visum et explana illud. Non autem cou-
sucverunt scribi nisi magna, quae stint
digna memoria, et quai oportet ad postc-
ros devenire. E-t ideo, ut Augustinus
; dicit, XVI 11 De civitatc Dei, tunc incepe-
runt scribi prophetiae dc Christo pcr
Isaiam ct Oscam, quando Koma est cdita,
sub cujus imperio Christus crat nascitu-
;
rus. et fides ejus gentibus prsedicanda.
Joann. v, 39 Scrutamini Scripturas, quia
:

illam qua; est cx parte materiae, ibi, De vos pu'atis ipsis vitam aeternnm hahere.
Circa primum commendatur
Fiiio siio. Addit aufem, Sanctis, ad iliffcrcntiam
Evangelium quadrupliciter. Primo qui- scripturarum geutilium. Dicuufur aiitcm
dem exantiquitatequodfuit necessarium sanctae primo quidem quia, ut dicitur II

contra Paganos, qui Evaiigelio detrahe- Pef. Spiritn sancto inspirati locuti
I, 21 :

bant, quasi post longa tempora subito
ojus praidicatio esset exorta; et ad hoc
cxcludendum dicit, Quod antc : quialicet
ex tempore certo
ante tamen pra^nuntiatum fuit diviuitus.
suntsancd Dcihomines. 11 Titnoth. iii,lG:
Omnis Scriptura divinitus inspirata. Se-
cundo, quia sancfa continent : Psalm.
pra^dicari inccperit, xcvi, 12 Confitcmini memorix
: sanctifi-
cationis ejus. Tcrfio (piia saiictificauf :

Isa. XLViii, 5 Antecjuam venirent indicavi

: utide Joan. xvii, 17 Sanctifica eos i/i ve- :

tihi. Secundo ex ejus firmitate, quae de- ritate. Sermo tuus veritas est. Unde dici-
signatnr in hoc quod dicit, Promiserat tur I Machab. xii, 9 Ilabentes solatio :

quia ipse ante promisit qui non menti- sanctos libros qui sunt in manibus nostris.
tur. Act. XIII, 32 Nos vobis annuntiamus : Secuudo proscquitur comincii lationcm
eam qux ad patres nostros repromissio .
qua? sumilur ex bouis in Evangcrto dc-
facta est. Tertio ex dignitafe ministro- nuntiafis, quae pcrtincnt ad materiam
rum, sivc tcstium, cum dicif, Per Pro- Evangelii, Christus (jucm qui-
(jtKc cst .

phetas, quibus autc fucraiit rcvclafa'quai dcmcominendatfriprtcitcr. Priino^iuidcin

suutcoinplela circa Vcrbum iiicaruafum. ex originc; sccundo cx dignitafc, sivi'
Amos III, 7 : Non faciet Dominus Deus virfufe, ibi, Qui prx<lestinatus est\ lertio
verbum scilicct incarnari nisi revelavcrit ex libcralifate, ibi, Pcr queni acccpimus.
sccretum ad servos suos Prophctas. Act. Origincm anlcin Cliristi dcscribit (lu[di-
X, 43 : Iluic omnes Prophrt;e testimo- ccin. Priino (jnidcin a'tcrnain, cnm dicif,
niam Sigiiaufer aiitem dicit,
perliibcnt. De Filio suo in (]uo cxccllcnfiain Evan-
:

Suos sunt cnim aliqui prophcta^ spirifii

: gidii dcsignavif iiatn inysfcrinm geiio-
:

Iiumano loqucufcs scctindiim illud , rationis a't('rna' anlc crat abscondifum '
:

liicr. xxm, 10 Visionem c(n'dis sui /o-

: und(^ Salomon dicif Prov. xxx. iO Qund :

quuntur, non dc orc Dmnini. Undc dicit nomrn cst cjus, ef (juod nouicn filii cjus,
ad Titum i, 12 Dixit quidam cx i/lis,
: si nostil Scd iii Evangdio Pafris tcslimo-
proprius illorutn prophcta. Suiit cfiam nio cst dcclarafum. Maffh. iii ot xvii, 5 :

quidam pn>i)li(>la', daMUonuin, (lui iiu- ///> ^\7 /•V////V )ncus dib-rfu'!. Convcnicnfcr
niiiiido si»irilu iiisiiiraulur, siciif itio- aiitcin sancfarum Scrip-
l'"ilins Dci malcria
pheta'. quos intcrfccif Elias, ul dicifur 111 turarum osso dicitur, (ina' divinain sa-
Ucgum xviii. Scd Prophcta'. Doi diciiiifur picnfiamcxponimf, socundiim illiid Dciil.
qui divino spirilu inspiranlur. Jocl. ii, iN ,
<i : Ilxc cst sapicntia vestra ct intcllcc'

' Al. : « valde absconditum. »

 ,

384 IN EIMSTOLAM All Ud.MA.NUS

tus cortmi /n)/)u/is. Filius uiitein (licitiir liiiu Sabcllii : uon (Miim potcst esseFirms
esso Vorhmn «'I SapiiMilia genita. I (lo- facliis 1'alri, si sit eadem persona ciim
riiilli. I, il\ : Chrislunt Dci virtulem, ct ipso; sed per incarnationcm erit tiliiis
l)ci stipieittinfii. Virginis. Qiiod vero subdit, Ex semine
Sod ciri-a liaiir lilialionem tri[)lifilrr D/iviti, l(dlil iiilentionem Photlni. Si enim
«'rravcniul. Ouidaiu (Miiin (li.\(M-iiut
ali(Hii p(M' adoptionem esset factiis Dei Filius,
euni liliatioiKMn liabere iidoplivam, sicMit non diceretiir factus ex semine David,
IMiotiiiu.s, (iiii posiiit (llirisliiiu iiiitiiiin
sed inagis ex spiritii, scilicet qui est spi-
sum|>sisse e.\ .Maria Virgiiie, (jiiasi lioiiii- ritiis adoplionis filioruin, ut dicitnr iufra
nem punim, per vila; merituui atl
(pii viii ; ex semine Dei, uf dicitiir Joan.
et 1

hanc celsiludiiiem pervenit ut praeeeteris III. (Juod vero seijuitiir, Secundum car-
sanotis ?'ilius Dei diceretur. Sed secun- nem, tollit intentioncm Arii, qni ponit
dum lioc (llirislo noii competeret descen- eum factum non soliim secundum car-
sus ad liuuKuiilatem, sed ma^fis asceusus nem, sed etiam secundum divinam natu-
ad diviuitalem; contra id (juod dicitur ram.
Joan. v, 38 Dcscendi de cvclo. Quidarri
:
Est etiam considerandum ulterius,
vero posiieruiit hujusmodi filiationcm quod circa ipsum incarnationis myste-
solummodo nuncupativam, sicut Sabel- rium multipliciter aliqui erravcrunt. Nes-
hus, qui dixit ipsum Patrem iucarnatum, torhis enim posuit unionem Vcrbi ad ho-
et ex hoc Filium nominari ita quod ;
niinem esse factam soliim secundiim
eadem sit persona, ct solum nomina sint inhabitationem, scilicet prout Filius Dei
divisa. Sed secuiidum hoc non compete- hominem illum inhal)itavit excellentius
ret Filio mitti a l'atre ;
quod falsuin est \ cetcris. Manifestum est enim quod alia
cum ipse dicat Jitau. vi, se desceudisse ut est snbsfantia inhabitantiset inhabitati;
faciat voluiitatem ejus (lui misit eum. sicut hominis et domus. Secundum hoc
Alii vero posuerunt, sicut Arius, hujus- ponebat aliam esse personam vel hypos-
ijiodi tiliatiouem esse creatam ita quod ;
tasim Verbi, et hominis ita quod alius ;

Filius Dei sit excellentissima creatura, ex esset secundum personam Filius Dei, et
nihilo tamcn producta, postquam prius alius Filius homiuis. Scd hoc manifeste
non fuerat. Sed secundum hoc omuia apparet falsum esse per hoc quod Apos-
non essent per ipsiim facta, contra id toltis Phil. II, unionem hujusmodi vocat
quod dicifur Joan. i. Oportet enim esse exinanitionem. Pater autem et Spiritiis
non factum per qucm facta sunt omnia. sanctus inhabitant homines, secundum
Et ha^c tria (>xcliiduntur per hoc quod si- illud Joan. xiv, 23 Ad eum veniemus, et
:

gnauter addit, Suo, proprio et na- id est

apud cum mansioncm facicmus. Se(jiiere-
turali^. Dicit enim Hilarius « Hic vcrus :
tur igitur quod Pater et Spiritus sanctus
et proprius est fiiius origine, et nonadop- essent exinaniti quod est absurdum.
;

tione veritate, non nuncnpatione; nati-

;
vitate non creatione. » Procedit enim a
Patre, sicut verbum a cordc quod perti-
net ad eamdem naturam, priesertim iii
Deo, in quo non potest aliquid acciden-
taliter atlvcuire. Uude ipse dioit Joan. x,
30 Efjoet Pater unum sumus. Quod dicit
:
Unum, iiberat te ab Ario quod dicit, Su- ;
mus, hberat a Sabellio, ut Augustinus di-
IIoc ergo excluditur per hoc quod Apos-
tolus dicit, De Pilio suo *, qui scilicet
;
Filius Dei est factus secundum carnem:
idcst habens carnem, ex semine David
qui modus loquendi locum non haberet,
si hapc unio facta essct solum secundum
inhabitationcm. De aliis cnim, quos Ver-
bum inhabitat, non dicitur qiiod Verbum
factum est hic vel ille sed quod factum ;

cit.
Secundo tangit temporalem originem,
cum dioit, Qui factus est ubi statim vi-
dentur patrocinium sui erroris assumcre
Ires pra'dicli errores per lioc (juod dicit,
Qui factus est ei non enim conlltentur
aeternum, sed factuni. Sed pcr eaqiue ad-
diintur, tollitur
est ad Ilieremiam, vel Isaiaru- In hoc
ergo quod Apostolus,' cum dixit, De filio
:
suo, addidit, Qui factus cst ei ex semine
Dauid, manifestc excludit errorem pra?-
dictum. Rursus aliqui alii, licet duas per-
:
sonas non concedant in Christo, conce-
dunt tamen duas hypostases, vel duo
eorum intentio. ^ma supposita, quod in idem redit quia nihil .'

euim dicit, Qui factus cstei, exchulit dic-

aliud est pcrsona quam hypostasis et

' \1. omiUilur : « quod falsum est. » — ' Al. :

* Al. omiltunlur haec verba : « Do Fiiio stio. »

aut dicitur. » — ' Al. : « et generali. »

 CAPUT 385
suppositum rationalis naturae. Cum ergo ihud Isa. XL, 5 : Vide/jit omnis caro pari-
sit uria solum liypostasis et unum su[>po- ter (juod os Domini locutum est.
silum vel hypostasis Verbi a;terni non ; Uua^ritur autem, cum nos contitemur
potest dici quod illa hypostasis sit faeta Cliristum natum ex Virgine, ([uare Apos-
Fihus Dei, quia non incepit esse Fihus tolus dicat eum esse factum ex muliere.
Dei. Et ideo non proprie dicitur ((uod Et dicendum, (|uod ilhid nascitur (luod
homo sit factus Deus, vel Filius Dei '.
naturali ordine producitur, sicut fructus
Sed tamcn si inveniaturab aliquo doctore cx arliore, vel proles a parente; ([uod
dictum, exponendum est sic Factiim : autem ex vohintate agentis producitur,
est ut homo esset Deus. Secundum hoc non secundum natnrai ordinem, sicut
proprie dicitur Dei Filius factus est : domus ab artificc, non potest dici iiasci,
homo quia semper non fuit homo. Et
: sed lactum. yuia igitur Christus ex Vir-
ideo legendum est quod hic dicitur, ut ly gine processit naturali ordine quantum
qui accipiatur ex parte subjecti, ut sit ad aliquid, scilicet quod conceptus est ex
sensus Qui Filius Dci factus est ex se-
: femina spatio novem mensium, dicitur
mine David non tamen ex parte pra?di- : natus quia vero quantum ad aliquid non
:

cati quia sensus esset, quod aliquis

: naturali ordine, sed sola virtute divina
existens ex semine David factus estFilius processit absque virili semine, dicitur
Dei; quod non dicitur vero et proprie, factus.Eva autcm dicitiir cx Adam facta,
sicut dictum est. Fuerunt autem alii qui non nata; Isaac autcm cx Abraham natus,
posuerunt unionem esse factam secun- noii factus.
dum conversionem Verbi in carnem, si- Itcm quare specialiter dicitur ex se-
cut dicitur aer fieri ignis unde Euti ches : mine David, et non ex semine Abraha3?
dixit, (juod etiam anto incarnationem cui promissio facta fuit de Cliristo, se-
fuerunt dua" natura?, post incarnationem ciindum ilhid (lal. iii, itj Ahralix dictx :

vero una. Sed hoc est expresse falsum : sunt promissioncs. Et dicendum est, ([uod
quia cum Dcus sit immutabiUs, secundum factum est ad dandam spem veniai pec-
illud Malacli. Etjo Deiis, ct iwn mu-
iii, 6 : catoribus qiiia David pcccator fuif, ex
:

lor non : potest in aHquid ahud converti. cujussemine nascitur Christns Abraham ;

Unde cum dicitur, Factiis est, non intel- vero justus ad commciiilaiidani etiam
:

hgitur secundum conversionem, sed se- dignilatem regiam Christi Uomanis, re-
cundum unionem absque divina muta- gnum Centium tenentibus. Excluditur
tionc. Polest cnim aliquid do novo dici ctiam [)cr vcrlia ista tri[ilcx crror Mani-
rclative de ahquo abs(|uo ejus immuta- clueoruin, Ihimo qiiidcin (jiiod dicunt
tione puta, ahquis immobihter- sedens,
: non eumdem esse Deum veteris testa-
ht dexter per mutationem ejus qui trans- meiiti, et qui est 1'atcr Doinini noslri Jesu
fertur; et sic Deus thcitur ex tempore Do- Chrisli ([iiod excliidiliir [)er hoc ([iiod
:

minus vel Creator per mutationem crea- dicit Apostoliis : Quod Dcus (i)ite promi-
turai; ct eadem ratione (hcitur de novo scrut pcr Pro/j/ictus suos dc l'i/io suo in
factus ^ secundum ihud l'sai. lxxxix, 1 : Scri/jturis sanctis, scilicct veteris tcsla-
Dominc, rcfiK/iuni /actus cs no/us. tjuia mciiti. Sccundo vero ([uod damnant Scrip-
igitur nnio rclati(j (luaMJam cst pcr niiita- liiras V(!tcris tcstamcnti, (|uas \[)ostolus
tionein crealura', Dcus dicilur de novo hic dicit sanclas. Non ciiim alia* Scri[)-
factus homo, idest unilus in persona hu- tiira} fuerunt sancta; anle Evangclium.

mana^, natura;. Fueruiit ctiam ahi (jui Tertio quod dicuiit Christuni habuisso
dix(n'uiil aniinani (Ibrisltini iioii fiabniss(>, caincin |)haiilastic;un (|iiod cxtluditur :

sed ibi fuisse \ Cibmu ioco aniiiia! scili- : [)cr hoc (|uo(l dicil, Cliiislum fai-ltim c\
cet Arius et Apollinaiius coiitra (jiios ; scmiiic David sccund|im cariicm ci, idcsl
cst il[ud Joan. x,^rK^: yrmo tollit iinimnm ad gloriam Palris, seciindiim illud Joan.
mcuni. (Jiiod cigo dicihir, Secun>lnm cur- VIII, 50 Iu/(/ (//orium mcatn non (/ua'ro,
:

ncm, non (jxchiditnr a Chrislo anima scd ; scd (//oria/n cjus (/iii misit /nc.
caro ponilur [)ro toto hominc, seciindum

— * Al. (I(^csl : (( i;i iiico iioii iiropric iliciliif rafioin' (iicitiir do novo fjictus honio i(l<»sl iiniUis
(|ii(i(l lioiDo sit t.utiis Dciis, vcl i'"iliii> i)i i. iii |>ci>oii;i IminaiiJi^natuin) » iuteraiediiiiuniissis.
^ Al. : « iiuu iminubililcr. » Al. : « cl oaiioiii

XX. 25
 ;;

38G IN KPISTOLAM Al) lin.MANUS

LECTlU 111.

Qui pricdestinntus est Filius Dei iii virlute eecun- tnr; c()nso(]nens esf (jnod naturalia [tro-
ilum spiriiiiin hiiiu-iituiiiioiii.s. ex resurrectione luor-
tuoruiu JoMi Cliribii l)i<iniiii iiut>iri. inio siih i)ra'dostiiiatione non cadant
si(Mit non dicimiis [iro^irio, (]uoil lionio
ConiiiuMiilala origine Chrisli, liic com- hahero maniis. Kolin-
ost [)ra'dostinalus
nuMitiat viiliiUMn ponit tii;i. ipsiiis ; et crgo qnod [^ra^dcsfinalio dicafnr
([ir.tiir

Primo pra'(U'.stiiiatioiuMii'. (iim dicit, Qiii [iroprie eoium solum ([iiai sunt supra na-
prcvdcsf/ndtns esf stHMiinlo (liirnitatcm, ; fiiram, in qiue ralionalis crtMitiira ordi-
scn virliihMii. (Mim dicit, Filiiis Dci in rir- natiir. Siipra autom natnram rafioiialis
fiito; tcrtio si/.riinm, sive oircclnm, nni ( (Moafiira' ost Doiis solus, ciii iinifnr ratio-
(licit, Sociiudinn sjjirifum sayicfificaliaiiis. nalis creafiira per grafiam, uno modo
Circa primnm considorandnm cst, (]nod qiiantnm ad actum ijisins Doi, puta ciim
iionuMi pra'(lcslinationis a (lcstinationc sn- I)or gratiam proj)hotia' commnnicatnr ho-
miliir: dicitnr ciiim pra'deslinatus (jiiasi mini [ira^cognifio fnlnroriim, ([ua; osf pro-
anle dcstinatns. Destinatioaulem (ln[)lici- l)ria J)eo ; et hnjnsmodi dicitur gratia
ter snmitnr. Onandotjne pro missionc: di- gratis data : alio modo qnanf um ad ipsum
cnntnr eiiim dcslinati (jiii ad alit|uid mit- Deum, cui unitiir rafionalis creatura com-
tnntnr, sccundiim illiul Macli. i, 1-4: I mnniter qnidom sccnndiim oflcctum di-
Dcstinaveriinf a/i</niex po/m/o, et abieriint loctionis, sccnndnm illiid Joan. iv, iG I :

ad l\egem. Oiiando(|nc vero destinare, Qid manef in carifate, in Deo manet, ct

idcm est (jnod |)roj)()iiere, sccnnd'.m illiid Dciis in eo qnod qnidem fit per grafiam
:

11 .Mach. VI, :20 : Dcsfinavit Elcazariis non grafiim facientom, qna» cst grafia adop-
admittcre Ikec aulem secnnda si-
illicita. tionis alio modo, qui est sii^gularis
:

gnificatio a prima derivari videlur. Sicut Christo, per unionem in esse personali
enim nnntius (jui mittitur, ad aliquid di- et haic dicitnr gratia unionis. Sicut ergo
rit.'itiir ; itaqnod proponimns, ad fincm hominem csse unitiim Deo pcr gratiam
ali(]iicm ordinamns. Seciindnm hoe igi- adoptionis, cadit suh praidestinafione
tnr, pra'(lcslinare nihil est quam ante in ita efiam esse unifum Dco per gratiam
corde disponere quid sit de re aliqua fa- nnionis in pcrsona, sub pra^destinatione
cicndiim. Polest aulcm * alifjnis de lutura cadit et quantnm ad hoc dicit Qiiiprx-
: :

re seu o[)eratione dis|)onere, uno modo dcstinatus cst filius Dei. Kt ne hoc refe- ^

qnanfnm ad ipsam rei constitntioncm, ratur ad filiationont adopfionis, additur,

sicut artifex disponit qualiter deheat fa- In virfute quasi diceret Praedestinafus
\
:

cere domnm sccundo modo quantum ad ; ost, ut sit talis Filins, nt habeaf aH]ua-
ij)snm nsnm vcl gnhcrnationom rci, si- lom, immo oamdem virfufom cnm Deo
cnt ali(]nis disponit qualilor dohoat nti sno l^atrc : quia, ut 12 dicitnr Apocal. v, :

cquo ct ad hanc secundnm pra^disposi-

: Dignus est agnus qui occisus est, accipere
tioucm iiertinct praidestinafio, non ad virtutem et divinitatem. Qninimmo ipse
primam. IdoninKjno ali(]iiis ufitiir, rofert Christus cst Dei virtns, secniulnm illnd I
in finom : (inia, nt Angiislinus dicit iii Cor. I, 24 C/irisfum Dei virtiitem et Dci
:

lihro cap. vi De doctrina cliristiana, ufi,

I sapientiam. Ijiule Joan. v, 19 Qiixcum- :

est rcferre alitjuid in finom, (jiio frncn- fjiic Pater facit, Jisec et Vi/ius simi/iter fa-
dnm csf.Sod cnm rcs in soipsa constitni- cif. Uospoctn voro grafia^ gralis dafffi non
tnr. non dirigitnr cx hoc ijiso in alind : dicitiir arK]nis pra'dosfinari sim[)licifor :

uiule pra'dispt)sifio consfitnfionis rei, qiiia gratia gratis dafa non ordinatur di-
proprie jiraMlostinatio dici non pofest. recte ad hoc quod ille qui camrecipif, ad
Ergo idom ost nogaro pranlestinationom, fiiiom ultimnm dirigatur, sed ut pcr eam
qnod nogare [uvoordinalionom divinam alii dirigantnr, secundnm illud Corinfh. I

ah a'forno de his (|ikt snnt fionda in f(Mn- XII, 7 inicuique datur manifcstalio spi-
:

porc. Sed qnia omiiia iiatiiralia pcrtincnt rifiisad uti/itatcm. .Manifestum est autem
ad constitiitioncm rei i[»sius, qnia vcl qiiod id quod est per se, est mcnsura et
sunt [iiincijiia o.\ qnihiis ros ronstilnilnr, rcgiila ooriim ([iko dicnntur por aliiul, et
vel ex hujusmodi priucipiis consoquun- pcr parficipaliuncm unde pra?destiuatio :

' Al. : « pra^ordiualioucm. » — * Al. : v ta- men. » — * Ai. : « scilicet esse Filiu^ Dei. »
 CAPUT I. 387

Christi, qniest praidestinatus ut sit Filiiis sus est a Deo Patre in mundum, tam-
Dei pcr naturam, est mensnra et regula^ quam verus Filius Dci -, iti virtute divina.
vitai, et ita i)ra^destinationis nostra^, (jui Sed qnia communiter omnts libri latini
pra'destinamur in fdiationem adoptivam, habcnt, Qui prsedestinatns aliter alii hoc \

qua^ est qnapdam participatio et imago exponere voluerunt secundnm consnctu-

natiiralis filiationis, secundum illud in- dinem Scripturai, in qna dicitur aliquiJ
fra vui. 29 Qnos prspscivit et jirxdestina-
: fieri quando innotescit ; sicnt Dominus
vitconjormcs fieriimaginis l'iU\ sui. Sicut post resurrectionem dicit .Mattli. ult. 18 :

igilnr homo Cliristus prajdestinatus non Data est mihi omnis pntestas quia post :

est propter merita pra^cedentia, sed ex resurrectionem innotuittalempotcstatem

sola gratia, ut sit Filius Dci naturalis ; sihi esse datam ah a^torno. Sed secundum
ita e't nos ex sola gralia, non ex meritis, hoc, quod dicit, Pnedestinatus, non pro-
pr*destinamur, ut simus filii Dei adop- prie accipitnr quia prKdeslinalio est de
:

tivi, secundum illud Deuteron. ix, o : \e eo quod pertinet ad grafiam non autem :

dicas in corde tuo, cum deleverit cos Do- in hoc gratia Christo facta est quod ejus
minus Dem
tuus in conspectu tito : Propter virtus divina innotuit, sed potius nohis.
justitiam nieam introduxit me Dcus, nt Kt ideo etiam in (Jlossa dicitur, (juod se-
terram hanc possidercm. Est igitur mani- cundum hunc sensum, Prxdcstmatus
festum ad quid sit ista pra^destinatio sci- ; large ponitur pro praescito ut sit sensus: ;

licet ad hoc quod aliquis sit Dei Filius in .Christus pra^destinatus est, idest ah aefer-
virtule. Sed restat inquirendum Quis : no pra^scitus, ut innotesceret cx tem|)ore
est iste qui est ad hoc praidestinatus? csse Filius Dei in virtute. Uiule quidain
Cnm autem pra^destiiuitio antecessionem alii priedeslinationem ad ipsam uniouem
importct, vidctur (juod ille qni est prae- referentes, non attrihucrunt eam per-
destinatus ut sit Filius Dei in virtute, non sona», sed natnra;; ut sit sensus Qui :

sempcr fuerit Filius Dei in virtnte. Non
enim videtur esse pra;destinatio de eo
qnod semper fuit, quia hoc non potest
antecession(>m hahere. Si igitnr poncre-
mus secundum iNestorium quod persona
Filii hominis esset alia a persona Filii
Dei, nulla esset dnbitalio quia possemus :
dicere, (juod jjcrsonacrcata Filii hominis,
qua'- non fuit ab a'tcrno, ex tcmj)ore in-
cepit essc Filins Dci in virlule. Ft simile
prsedeslinatus est h'ilius Dci in virtute;
idest, cujus natura jiraMlestiiuita est, ut
sit ei unita qui est Filins Dei in virtute.
Sed ha^c etiam expositio impropria est,
et extorta. Cum cniiu praMlcstiiiatio im-
portet ordinem in fincm ; (\jns esf pra^dcs-
tinari cnjus est per suam operationem
ordinari in fincm. .\gcre autcm jiroj^ter
fin(!m non est natnra', scd |)crsona'. Kleo
si j)ro[)ric acci[)iatur, oportct (juod pra*-

est, si quis dicat (jnod est alia hypostasis destinatio attribualur ij^si pcrsoua' Chris-
vel snppositum Filii Dci et Filii hominis. ti. Scd qnia j^ersona Christi subsistit iu
Sed lia'c alicna siint a fide, uf su[)i:i dic- dnabiis naturis, huinana scilicct ct divina;
fum (him igitur non soliim sit eadem
cst. sccundiiiu utranKjuc jiotcst aliquid dici
persona Filii Dei ct Filii hominis, scd de co sicut euim ^^^ hoiuinc potcst ali-
:

etiam hypostasis, et idem su[)|)()silnm, (juid dici secunduiu coriuis, ut tangi ct

ralioiK^ cnjiis non potcst dici vcri^ct [)ro- vnlncrari aru|nid aiilcm scnindniu ani-
;

pric (jiiod Fdiiis hoiuinis cst factns Filius mam, iil inlclligcrc d vcllc ; ita dc Cbristo
Dei, nc aliijuod sii[)[)()situni ciHNitiun in- j^otcst aliiiuid difi cl sfcundmu divinam
telligatur esse dc (juo (lc novo |)ra'dicatur iiatiiiMin, sicut kW sc dicil
i[)sc .lo.in. x,
Filiiis Dci [)iu-i ralione vididnr (jiiod non
;
:iO : /vyo rt Patrr ununi suufus : alicjnid
possif dici [''iliiis Dci, (jiiia, {"'ilins homi- sccuudmu natiiram, sicnl cmn
limiiaii:iiu
nis sii[)[)()nit sn|)|)osifmu a-fcrnmu, (juod dicinuis cuiu crucilixmn cl inoiliimu; ot
fnit s(Mnpcr Filiiis Dei. Undc antecessio lioc modo dicilur esse piaMlcslinalns so-
([uaiu inqiorlaf [)ra'd(!stinatio, iocuin non ciimlmn bmnanaiu naliiram. Qnaiuvis
habcl. Pro[)lcr hoc igifnr <>rig(Mics dicif, ciiiin ijisa j)crsoiia Cliristi scmjicr fiicrit
(jiiod littcra non dcbct cssc, Qui juwdrs- Filius l>ci, taincn non scm|icr fiiil iil
tiualus rst, scd Qui drsfi/uttus cst lulius cxislcns iii bmnaiia iiatura cssct Filiiis
Dri in virtute, iil iiiilla anlecessio dcsi- Dci, scd lior fiiit iiiclVabilis gralio'. Kst
giudnr: (M sccmidiim boc j^lanns cst scii- anlciu ariii ratio \W hoc |»arlici|iio /f/r///.v,
sus, (juia Cbiisliis dcstinalus, idcst luis- (|iiod dcsignat acluiu rcalcm, cf de hoc

•
Al. dccst : « ct rcgula. » " Al. oraillilur : - Dfi. <>
 :

:{88 IN KIMSTOL.VM Al) UO.MA.NOS

liarliti|>io pra'(icslinatKs, (jiiod (losiKiml (lcsiKuet natiira' conditiouem velcausam,

aclum aiiiiiui'. Aiiima iMiiiu sefuiuiiiiii sic Christiis secuiidiim (jiiod homo, noii
polivst dis- cst jiersoiia: ijuia liiimaiia natiira iion
siiiiin iuti'lUM-luiii fl lalioiK-m
liiiLriirrt' ra (iiia- siiiil sim iiiidiim
irm cou- caiisat iiovam personalilatcm iii Ciirislo;

juiiita : itolcsl ciiim aliiiuid dc parioto adjiiiiKitur enim digniori, iu cujus per-

alliocoKitarc ct loiiiii seorsum (iiiidcm soiialitatem transit.

quantuin ad lio<- (jiiod csl i^aiics, scor- Item dc iioc quod (ilossn
olijicitiir

siim aiilcm c\ lioc (juod cst .ill)us. Ita dicil, (jiiodqui suscejiil (d quod sus^i-epTt
uam jirydes- csl iiua jicrsona id autcm quod suscej^it
cliam iii iira-dcsliuatioiie : ;

tiiiali(»
'
jiolesl altril»ui i»ersouai Chrisll l""ilius Dei, est humaua natura : ergo
sccuiidum (juod siibsislil iii humaiia iia- huinana iialura cst jiersoua. El diceii-
tiiia, licet iioii altiiliuatiir ei seciiiidiim
(liiiucst, quod liujusmodi locutiones
(juod suhsislif iu diviiia. I'ude el Ajioslo- sunt exponcnda!, ut sit sensus, quod ille
lus iiriiis Filiiim Dei incarnalum csse qui suscej)it,natura quam suscepit,
et

prajmiscrat, cl jiostca ei pra^dcstinatio- uniuntur iii una persona.

ncm attrihuit, iit iiitellij.ratur praulestina- Ouarlo qua'ritur utruin hoc sit verum:
lus secundum (juod iactus
csse esl ex llomo est assnmjitus a Verho. Et videtur
semine David secundum oarnem ; et sic a quod sic, secundum illud Psalm. i.xiv, 4:
Kilio Dci, cxplicando incarnationis mys- licatiis qiiem elegisti et assumpsisti. Et
tcrium, dcscendit ad eariiem ct a cariie ;
dicendum cst, quod cum hoino suppo-
seciiiidiim praHlestinationem ascendit ad nat supposilum a'tcrnuin, nou jiotest
Filium Dci; ut ostendatur quod ncque proprie (Jici quod homo sit assumptus a
gloria divinitatis iinjiedivit intirmitatem Ycrho non enim assumitur idem a
:

carnis, nequc infirmitas caruis diminuit seijiso sed cxponendum est, sicuhi in-
;

majestatcm Dci. veniatur liomo assumplus^ idest humaua

autcm iu Glossa, prima qui-
Oiia-ritiir natura.
dcm utrum Cliristus,' secundnm quod Quinto quairitur utrum ha^c sit vera:
liomo, sit iMlius Dei. Et vidctur quod sic Iste homo semper Et dicendum est fuit.

quia liic est Christus qui pra^destinatus hanc esse veram, propter hoc quod liomo
est ut sit ;scd secundum quod liomo, cst sui>i)oiiit eeteriium suppositum unde :

jiraidestinatus ut sit : ergo secundum liehr. ult. 8, dicitui": Jesns Christus heri
quod homo, cst Filius Dci. Et diccndiim et hodie, ipse et in sxcula non tamen :

quod si ly secuiidiim quod denotat uuita- cum reduplicationc cst vera liujusmodi
tem sujipositi, veniin est quod secundum propositio non cnim ille liomo, secuu-
:

quoil liomo, est Filius Dei quia : unum dum quod liomo est, semper fuit, sed
esl suppositum Dci et liominis. Si autem secundum quod est Filius Dei.
dcsignat condilioncm natura^, vel cau- Sic igilur patet et dc pra'ordinatione,
sam. falsum est non enim ex natiira :
et de virtute Filii Dei. Keslat tertium,
liumana liahet ut sit Filius Dei. In argu- scihcet de signo, quod tangitur in eo
"mento autem est fallacia * compositionis quod suhditur : Secnmlum spiritum sanc-
,et eo quod ly secuudum
divisionis, ex ti/icationis. Est eiiim proprium virtutis
qiiod potest dctcrminarc participium />;*'- di\ina? per coUationem Spiritus sanctili-
ilcs/i/iafus; et sic verum est quod sccun- care homines Levit. xx, 8 E(/o Domi-
: :

dum (juod homo, cst praidestinatus; vel 71US, qui sanctifico vos. Ipseetiam Spiritum
polc*st dcterminare ipsum esse Filium sanclum solus dare potest, secundum
Dei, ad (juod ordiiiatiir jiraHlcstinatio ; et illiid Isai. XLii, 5 : Hj>c dicit Dominns
sic falsum est non : ciiiin pra.'destiiiatus Dcus crcans coelos : et infia: Dnns flatum
est ut secundum qiiod liomo, sit Filius populo qui est super terram, et spiritum
Dei ; ct iu hoc sensu procedit ratio. calcantibus eam. Ex hoc igitur apparet
Sccundo (jiueritur utriim Christus sc- Christum luihere virtiitem divinam, quia
cuiidum (juod humo, sit persona. Et ipse dat Sjiiritum sauclum, secundiim
diccndiim (jiiod si ly secuiidum qiiod illud Joan. xv, 20 Cum venerit Paracli- :

refcratur ad ipsum sujtjiositum hominis, tus, quem etjo mittam. Ejiis etiam virtute
concedendiim cst (jiiod ipsiim sujiposi- sanctiricamur, secundum illud I Corinth.
tum hominis cst jiersona diviiia; si vero 11 : Sed sancti/icati estis, sed justi/icati

'
.\l. n ita efiam pronde.slinatio polesl allri-
: ' Al. : « falsitas.
buipersomcChrisli,etc. » inlennediis oiniisis. —
 CAPUT I. 389
estis in nomine Domini nostri Jesu C/iristi, tiitis dlvinae est resnscitatio morhiorum,
et spiritu Dei nostri. Dicit erg-o : Quod scciiiidiim illiid Joan. v, 22, Sicni Patcr
Christus sit Filius Dei iii virtiite, apparet suscitat mortuos ct vivificat '
; sic et Fi/ius.
secundum spirilum sanctificationis, idest Est erpro sensus, qiiod apparet Cliristum
secundum quod dat spiritum sanctifi- esse Filium Dci in y\v\\\\.ii,exresurrectionc
cantem quce qiiidem sanctificatio inccpit
: mortuorum idcst ex hoc quod mortuos
:

ex resurrectio)ic mortuorum Jesu C/iristi lecit sccum resurgcrc, secundiim ilhid

Domini nostri, idest ex mortuis, secim- Matth. XXVII, o4 Mu/ta corpora sancto-:

dum illudJoan. vii, 39 ; Nondum eratSpi- rum qjii dormierant surrexerunt et tan- :

ritus datus, quia nondum Jesus fuerat dem 1'aciet omiies rcsurgere, sccundiim
g/orificatus : quod noii cst sic intciligen- ilhidJoan. v, 2S Omnes qui in monu- :

dum quod nulkis ante Christi resurrec- mcntis sunt, audicnt vocem lu/ii Dei, et
tionem Spiritum sanctificantem accepc- qui audierint vivent. Vel potest inteiligi
rit; sed quia exillo tempore quo Christus dc spirituali resurrectione mortuoriim
surrexit, incepit copiosius et communius qufe est a pcccatis, secundum iUud Ephes.
spiritus sanctificationis dari. Potest etiam v, 14 Surgc qui dormis, et exurgc a
:

intcUigi quod hic dcsignentur duo signa mortuis. Diciintur autem morfiii Jesu
virtutis divinae iu Cliristo. Primum qui- C/iristi qiii ah ipso resuscitanfur, sicut
dcm cx hoc quod dicit Sccundum spiri- et inflrmi aUcujus mcdici a quo sananfur.
tum sive inteUigatur se-
sanctificationis, Possunt autcm ha'c chio signa ad diias
cundum sanctificantcm Spiritum, sicut pr*ccdentcs clausuhis referri lioc modd :

dictum est; sive inteUigatur secimdum Quifactus esteiexsemine David secundum

hoc qnpd ipse per Spiritum s^anctum est carnem et lioc sccundum spiritiim sanc-
;

in utcro virginali conccptus, quod est tificationis, cx quo scilicet caro cjiis con-
signum divina' virf utis in ipso, secundum cepta est qiii prxdestinatus est Fi/ius
:

iUud Lucc-p I, 25 Spiritus sanctus super-

: Dei in virtute; et haec apparet in rcsur-
veniet in te ; et postea sequitnr Ideoque : rectione mortuorum etc. Scd priina ex-
et quod ex te nascetar sanctum, vocabitur positio cst mclior.
Fi/ius Dei. Secundum autem signum vir-

LEGTIO IV

Pei" quem accepimus gratiam et Apostolatum ad qna condidit. CoJosscn. i, 20 Per cn))i :

obediendum omiiibus Geiitihus pro nomine

lidei in
ejjis, in (luihus estis et vos vocali Jesn Chrisli p/acuit Deo reconciiiare o)/mia sive qiuv
omnihus ((ui sunt Ilomfc, diieciis Dei, vocatis sanctis. in coe/o sive qutV i)i terra sit)it. Aliud au-
Gratia vobis et j)ax a Deo Patre, et Domino nostro
Jesu Ciiristo.
tom estmuniis spirifiialc coUatum Apos-
toUs, quod tangit siil)dcns, Et Aposto/a-
Postquam commcndavit Christum ah tum, quodestpraH'i[)iiiimiiitcr ccclcsiasti-
originect virtute, hic commcndat ipsum cos gradus. Corintli. xii, 28: Klquosdam
I

ex Ul)cralifatc, qiia^ osfcnditiir ox miiiie- q/fidcm pos/iit Dr/is i)/ lur/rsia, /tri/)///)//
ril)us ([iia' fitlclil)us contiilit. Ponitui- aii- q/iidrni .\poslo/os. .Vpostolus aiitcm idcm
tcm duplcx munus. 1'iiuin qiiidcm com- cst (luod missiis sunt cuiin a Christo :

mune omnihiis fidcUhus, sciUcet gratia missi, ipiasi (>jiis aiictoritalcin cl viccm
pcrquam rijparamiir, (iiiam (iiiidcm a gcrcntcs. .loan. xx, 21 Sir//t ///isit mc :

Deo per Christiim acccpiiuus uudc di- : Patrr. rt cgo mitto rot, id cst ciim plcni-
cit Per <iuem (urepinnis, oiuncs fidch^s,
: tiidiiic auctoritatis. rudc ipsc Cluistiis
gratiam .loaii. i, 17
: iiratia et veritas : Aposlolus nominalnr : llchr. iii, (> : Con-
prr Jesnm C/tristn/n factacst ot hic iiilra, : sidrrale .\post<///t))i Jcs//m et Po/iii/ire/ti
lloman. Prr t/urm arrrssnm /nil)C-
v, 2 : C//rtsf//f)/. Indc
ijisum tauiipiamcf |)cr
mns i)t gratiam isla))i in qna s/a/nns. priucipalcin .Xposttdiiiu. si\t> missuiu,
Convcnions est (Miim ut siciit pcr Vcrhiim alii siiut scciindario Apostolatum consc-

Dci omnia ista lacta siiiil. ut liahctiir ciiti. Liic. \i. 1! : E/ri/it d/todcri/)i, quos
Joan. I, ita pcr ipsum, siciif pcr arhun rt .\pt)st<t/i/s /nn/ii/ntrit. IhaMnittit aiilcm
omnipolcntis Dci, oinnia iustaurcntur ; gratiam Apostolatui, tnin qiiia non c\
sicut ot artiro.\.ead(!marlo rciiarat doinum iiKMifis, scd c.\ gratia .\{)osttdatum suiit

Al. et vivillcat. »
 300 F\ KIMSTOLAM \U lloM.Wns
conseculi : I roriulli. xv. H : /syr; si/ni lcs horliihiiliir Coloss. m, 17 : ()//mifi iii

t/iininius .\j/fisfn/fiii///i, i/ui /iit/i si///i ili- noi/ii/if .Ifsu CJinsti (/i/itc. (^Miiirlo cx po-
I//II/S rnci//'i A/msto/i/s <//•(/(/// i/i/ic//i lcsliilc siipcr illos (inihiis scrihchat, (jui
J)ci SU//1 id ijUfnl si/i/i : tiim eliam (iiiia pra-dicto Aposl(diitiii cr;iiit siihjecti : uiide
Apnslolatiis ilij^MH' hiibcri uon polcst, nisi snhdil //i (/ui/)us; idesl iiiter quas (ien-
:

pra'lial>ila ^'ralia sanililicantt'. Kphcs. iv, tes nostro .\poslol;ifni snhjeclas, estis et
7 : l /lici/ii/i/c /iost/-i///i i/ata cst (//'i/tin sc- vos, scilicet Kom;ini, (|niiinvis siihlimcs.
ci//u/i///i i/ic/isi//'(i//i (/o/K/t/tj/i/s C/i/-isti. Is;ii. XVI, 5 : Civit(/tc//t si//)/i/)ic//i /luuii-
Desorihit anlem hnnc .Aposloiatnm piimo /iu/jit concnlcahit eam pcr jiauperis
(|iii(h'm e.\ ntililate, ciim siilKJit : Ai/o/ic- scilicet Chrisli (/rcssus ef/e)tor//m, idest
i//'/i'/i(//i /ii/ci : ([iiasi (liccrcl : Ad lioc .\posf()loriim Pcfri et Paiili. Corinfh. x, II

snmiis missi nl liiciainnsliomincs fidei 1 '( : Lsijuc i/i Evaiujc-

(/(/ ros /jcrvc/dmus
ohedire. Iii Iiis ohcdienlia locnm hahet /io Cliristi. Suhdit Vocati Jesu C//risti; :

qna; volunlarie faceie possnmus; his aii- idest specialiter a Jesu Christo, secun- '

tcni iiiia' siiiilcx volniitiile (oiiscn-

li(l(>i, dum illiid Osea' i, i) Vocabo no)/ /jo///i- :

timiis, ciim siiil siipra ratioiiem iinllns : /uui mcum. Vel vocati nt sitis Jesii
eiiim crcdit nisi volens, ul dicit A^igiisti- C/iristi. Infr;i ix : Quos prxi/cstinftvit,
nus et ideo circa fidem locum hahet
: hoc ct vocavit. Vel vocati Jesu Christi,
illiid inlVa VI, 17 O/ici/istis ex coz-dc i/i : idest dicti a Jesu Christo Christiani. Act.
Cf///i /or//i(///i doclri/hv, i/i fpt(/m traditi XI, 2U Jta ut cof/)io//iinarc)ilur primu/n
:

estis. J)e hoc frnctu dicitnr Jo;in. xv, 10 : A)itioc/iiiV discipu/i C/irislia/ii.
Posui vos f//ictum afjeratis.
1(1 catis, et Consexjnenter descrihuntiir personae
Secuiido descrihitiir ex amplitudiue, cum salutatae : et primo cx loco, cumdicit .

suhdilur. l/i n)/i/ii/)us Gc/iti//us qiii;i non : O/n/ii/jus fjui sunt J\omx. Sigiianfer aii-
tantiiuv iu iiii;i gciitc .ludworiim, scd ;ul fem "'

omuihus scrihit, quiaomnium sa-

instrnctionem omuium (ientium suut lufcm cupiebat. I Corinth. vii, 7 : Vo/o
direiti. Matth. ult. il) Euntes docete : om/ies /io))ii)ics esse sicut rneipsum. Act.
01////CS (ic/ites. S[)ecialiter Paulus in om- xxiii, 12, dicfum est Oporlet te ct
ci :

nes Aposlolatum acceperat, ut

(ienles l{o)nge tcstificari. Secundo descrihnntur
ei competere possit quod dicitur Isai. pcrsona-. salutafa! ex grafiae douo ', ihi,
XLix, Paru/)i est ut sis mihi servus ac/
: Di/ccti Dei. Circa quod primo ponifnr
suscitaui/i//)t t/-i//us Jaco/), ct feeccs Israe/ prima gratiai origo \ quod est Dci dilec-
dcdi te i/i /urc/n (ic)itium.
co/iccrtc/if/as tio. Deutcr. xxxiii, 3 : Di/exit popu/os
Tamen ah ejns Aposlolatu exclusi noii (mines sa/icti i//ius sunt. I Joan. iv, 10 :

erant Judiei, praisertim qni intcr Gentes Non (juasi /lon di/exeri))ius Deum scilicet
hahilahaut. Infra, xi, 13 Quamdiu qui- : priiis 5er/ (juo)iiam ijjse p)'ior di/exit nox.
dei/i cfjo SU//1 (ic/iti/iu//) A/)osto/us, mi/iis- Dei euim dilcctio iiou provocaturcx hono
teriu//i ))icu//i /io/iori/ica/)o, si f/uu ))iodo crcafura^ siciit dilectio hiimana; sed ma-
ai/ ,Tmu/a)i(/u))i /jrovoccm ca)'/ic))i mea))i, gis ipsum honum creatura^ cansal; quia
etsa/vos facia))i Tertio cxa/iii//os cx ipsis. diligere esthouum velledilecto; voluntas
plcniliidiiH? potcstalis, cum suhdit, /Vo autem Dci est causa reriim, secundnm
)io))ii/ic cjus, idest vice et auctorilate ip- illud Psalm. cxxxiv, G : 0)n)iia fjuxcu/n-
sius. Sicut enim Christus iii nomine l*;i- Secuudo pouifur vocafio
(jue vo/uit, fecit.
tris venissedicitnrJoau. xx, qiiasipleuam cum suhdit, Vocatis. Qusn quidem est du-
Patris auctorifatcm haheus; ita et Apos- plcx una exterior, sccundum quam vo-
:

toli in uomiiic (Ihrisli vcuisse diciintur cavit I'cfrum et Andrcam, Matth. iv alia ;

quasi in pcrsoini Christi. II Coriutli. ii, aulcm est vocafio interior, qiue est se-
10 : \f///i i't cfjo (juod i/o)ifwi, si fjuid cuudum iuferiorem inspirationcm. Prov.
donari, /wo/jtcr vos i/t /)e/-so)ta C/iristi. I, :24 Vocnvi et re/iuistis. Terfio ponit
:

Vel per lioc descrihilur cx finc, nt sit grafiam jusfificationis, cumdicit, 5V/;ic//5;
sensns, pro iiomine ejus dilatando, uon idcsf pcr grafiam. ef sacramenta gr;iti*
pro aliqno terreno friictn sihi qua'reudo. sanctificatis. I (>oriiitli. vi, 11 : Sed n/j/uti
Act. IX, \o Vas c/cctio)tis est mi/ii i//c,
:
cstis,sed sa/ictificati estis, ut sitis dileoti
itt portct /lomoimcum rora/n Gc/iti/n/s ct
a Dco, vocati ad lioc quod sifis sancti.
liciji/jus ct ft/iis Israc/. Lude ad hoc fide- Deiude ponuutur houa quai eis optat.

' .\1. omittitur : « specialilpr. » — *.\l.de('?t: interniediis omissis. * Al. primo ponitur
a aulfoi. • — » .M. : « c.x f^iatia. Ciicaquud, elc. » orit^o. »
: (
 CAPUT I. 391

qnae snnt rfratia et pax qnornm nnnrn,

: Deo Pafre no<itro, potcst tcnori essontia-
scilicet grutia, est primnm iiiter Uei dona, literpro tota Trinitate (inajdicilnr I'ater, ;

qnia per eam jnstificatnr impius. Infra qnia nomina imporiaiitia relationem ad
III,24 Jiistificati r/ratiam i/jsius. Alind
: c[-ealni'am, commiuiia sunt toti Trinitati;
antem, scilicet pax, est ultimum, qnod in siciit (Ireator et Dominus. Addit anlem,
bealitudiiie perficitur. Psal. cxlv[[, I i. Domino Jcsn Christo, non qnod sit alia
Qui posuit fines tuos pacem. Tunc enim pcrsona a tribus, sed proptisr bnma^iam
crit perfecta j)ax, quando volnntas re- naturam, per cujus inysteriiim ad dona
quiescet plenitudine omnis boni, con-
in gratiariim pervenitmt. II Pet. i, 4 Per :

sequens immunitatem ab omni maio. f/ucm maxi)na. et preliosa nobis promissa

Isai. xxx[[, 18 Scdcbit populus mcus in
: donavit. Vel potest.clici, (jnod boc (juod
pidchritudiue pacis. Et sic per haec duo dicit, Deo Patrc noslro, tenetur pro per-
bona, alia media intellif,nintur. Oste^ulit sona Patris, qua^ secnndnm proprietatcm
etiam cons(;qnenter nnde sint Inijnsmodi dicitnr ['ater Christi, sed secinidum ap-
bona expectanda, cnm snbdit A Deo : propriatioiHMn Pater noster. Joan. xx, 17,
Patre imslro. Jacob. i, 17 Omnc datum : Asccndo ad Palrem meum et Palrem ves-
optimum et omne donum perfcclum dc sur- trum. Tangitur antem persona Filii, cnm
sum est descendcns a Patre luminum. dicitur, Et Domiiw Jesu Christo. 1'ersona
Psalm. Lxxx[[[, 12 Gratiam ct qloriam : antem Spirifns saiicti exprcsse non po-
dabit Dominus. Addit antcm, El Domino nitnr, (iiiia intelligitur in donis e.jus, (|uai
Jcsu quia, nt
Christo dicitnr .loan. i,
: pax vel etiam (|ui intelli-
siint gratia et :

\l,gratia et veritas per Jcsum Christum gitur iu duabus personis Patris ct Filii,
facta est. Ipse etiam dicit Joan. xiv, 27 : ({uarnm cstunio et nexus.
Pacem meam do vobis. Quod ante^ii dicit,

LECTIO V.

Prinium quidem graiias ago Deo meo per Jesum rare. Primo quidem gratiarnm aclionis
ChristiuM pro oninihus v()t)is, r|uia fides vestras ati-
nuniiutui" in uuiverso niuinlo. Testis eiiini est iniiii ortlinem, cum f/uidcm^
dicit : Primum
Deus, cui servio iii s|)iiitu nieo iii Evaugelio Filii (jratias ar/o Dco mco. iNeccsse est eniui iit
ejiis, (luod siiie iutermissioue nieinoriam vestri facio
moilo
in omnihus gratiarnm actioncm pra^mit-
sem[)(ir in oratioiiiiius meis, obsecrans si (|U0
tandem aliquaiido piosperum iter habeam iii voliin- tamus, sccuudum illud I Thcss. nll. 18 :

tate Dei veniiMidi ad vos desidero enim videre vos,

:

In omnibus (/rafias at/ite. Noa enim est

ut ali(|uid imparliar vobis gratite s[)iritualis, ad con-
firmaiidos vos id est, simul consolari iii vobis per
:
digiins beneHciuni consequi ipii de accc[)-
eam (lufc invicein est tidcm veslrani ati|ue ineam. tis beneficiis i,n'atias mni aLrit. Sapient.
Nolo autem vos ignorare, IVatres, quias;e|)e proposiii
venire ad vos et: prohibitus suin usque adhuc, ut
:
XVI, 2!) : hu/rafi s/)cs ta))ii/ua))i hi/bcr)ui-
aluiiKMii rructuni iiabeam iii vol)is, sicut et iu ceteris lis (/l(u:irs tabescct; et Kccle. i, 7 : .1^/ h)-
Geiiiibus. Griecis ac barhaiis, sapientibus et insi-
cu))i iDulc exeiuit fln))ii)ui rcvertiDilur :
|)ientibiis debitor sum; ita ipiod in me est promptiim
est et vobis, (iiii Ronue estis, evangelizare non eiiim : (inia ad princi[)iiiin nnile provcninnt bt^-
eruhesco Evaiigelium. iKilicia revertniitiir scilicct [)cr .i,'ratiariim
aclioues nf itcnnn lluaiit, » scilicct
: tt

Pra^missa salutalion(!, hic .\postoIns pcr iteratam hcnclicioruin cxhibitioncin.

epistolarem tractatnm inci|)it in (|uo : In omnihus anlem ([ua' [)cliinns vcl at,'i-

|)riino osttMidif allerlnm siium ad eos mns, divino IxMicticio intli,i,MMnns : ot

(|i[il)ns scrilxihal, iil reddat anditon^s btv idco oinnia dchct uMatiariim actio
anl(<.

ncvolos scciiiido iiistniit cos de V(!rilat(!,

;
[)ra'inilti. Sccuinlo dcsi,L:n;it [icrsouas
(|!ia' pciiiiit'! ;id viiliilcin Lrralia' (',hi'isli, trcs ([uanim iiii;i (^st [icrsonacni lll gra-
:

ihi, /)ri csf. dslcndit anlcui

\'irlus nii/n tiariim actio, (|uain (lcsi,y:ii;it diccns, Diut
allecliiinad eos tri|>ricit(n' pi imo (|uidt'in :
)uro, sciliccf ciii dchclur ,Lrr;»ti;irnin actio
ex giMriarnin aflioiie, (jna de ct)ruiii ho- dc oiiiiiihiis honis, qiii;i ;ih co lluuill. Ja-
iiis gratias a.^it; st^cnndo (;x oralione, coh. I, 17 : ()))i)ir diilu))) o/)ti')iui/l rt
(piam pro eis ail DtMiin rnndit, ibi, Testis f)/)i)ip doiiUDi prrfrrl)i)ii di' sft)'SU)/i r.«/,

enim es'. mihi Dcus ; ItuMio ex desiderio ih'srrndriis a Piilrr /u))ii)D)))i. Kt ([ii.iinvis

visitationis ct)riiin, ihi, Obserra/is si t/uo sit onininm |)'>m' crc.ilioiicm cl f?u-
DtMis
tnodo. (lirca primuni Iria (qjorlet consitle- bcrn;itiou(Mn, sccnnduin illiitl, infra x,

« Al. d(!t'sl. llt. " ,\l. omillitiir : « «'\- pn'><sp. » - » .\1. : « qiii.i. •
392 IN KPISTOLAM \n ROMANOS
12, Doniinus omnint/i ; s\icr'\i\\\lin' iHmcii nKMicntiir pradati nt flant forma grer/is
(liriliir esse Dens jiistoriim liiplicitcr. cx n/ii//if) : I Pct. nlt. 3. (lonscipicnter
PiiiiK» (]nitl('m si^rninimn spccialcm cn- cnm dicit, 7V's7/s e/iii/i cs^ t/iilii Deiis, os-
r.iin (|iiiim dc «»is ^'cril. I'sal. xxxiii, 10 : tciidit atlccliim sniim ad eos ex oratione

Ondi Ihmnni sitper juslos. Kt alilii. Psal. (|iiam |>ii> cis riindif. Kt quia orationis
XXVI, Doninuis i//ioninf/tio mcfi.
1, tlicit : negotinm in sccr(!to agitnr coram Deo,
Sccnii(lt) |tcr spccialcm ciillnm. Kxod. scciindnm illiid Mallb. vi, (1 Tii niite.m :

XV, 1 Istc Deus 7/irus, ef tjlf)/'i(ie(/(/o

: eu/ii ornvcris, inlrfi in ru/)iti(/\(//i tuur/i,
en/n. Tcrlio, qnia cornm praMiiinm. (le- ele/nuso ostio ora Patrcm tuu//i. Dei tes-
nes. XV. Ego Do/ninus /ncrces tua
1 : timonio probat se pro eis orare. Primo
1/itif/nfi /li/nis. Scciijitla pcrsoiia csl mo- cr^o intliicif fcstcm; sccnnilo manifcstat
(liaitiris, (jiiam taii^Mt (liceiis, Pcr Jesu//i siipra qiiod testimoniiim indiicat, (Juofl
(hrislu/n. Kodcm (Miimordine dcbct gra- si/ie inter/nissio/ic.Tcslem autem inducit
tiariim actio in Dcnm rcciirrerc (pio ^q-a- ciim (licit Teslis est j/iilii Dcus, sub cujus
:

ti.T a Dco iii nos dcvciiinnt. cpiod ipiidcm tcstimonio omnia aguntur, Hier. xxix,
cst pt>r .lcsnm (lliristiim. liilra v, l^cr .'i : 3 Ef/o SU//I judcx el lcslis. Kf iit jiisfum
:

fjue//i nccessu/n /iiiltc//ius pcr fide//i i/iqrn- testem noii frustra sc invocare ostendat,
tin/n istnni i/i fjun stn/nus. Tcrtia cst pcr- ponit consequenfer quomodo sit ei con-
sona illornm pro (inibns gratias agit, jiinclus. Primo quidcm quantum ad ser-
qiiam dcsi^nat sni)dens, Pro o//ini/)us vo- vitium, cum
Cuiservio, scilicct perdicit,
(lis (iiiia soilicet corum gratias qnasi
: latriae culfum
Deuter. vi, 13 Do/ninu/n : :

snas rcpntat proptcr vinculum caritatis; Deum tuum adorabis, et i//i soli servies.
quasi dioeret Mnjorcm Iiorum no/i lia-
' : Secundo quanfum ad modum serviendi,
(ico f/rntin/n fjun/n /it nuf(in//i fi/ios mcos ciim dicit, In spiritu //leo, quasi dicat :

i/i vcritnlc n//ibu/nrc : III Joan. iv. Si- Non solum in exteriori scrvitio corporali,
pnantcr autcm dicit, Pro o//i/n/)i(s vobis, scd praecipue iuferius secundum spiri-
quia scilicet omnibns placere desidcrat. tum. .loan. iv, 2 4 : S/iiritus est Deus; et
1 Corintb. x, 33 Sicut ct er/o per o//mifi : cos cjui f/dorn/it eu//i, i/i s/nritu ct veritate
o/n/iibus p/nceo et omnium salutem cu- : adorare oportct. Vel in s/)irilu, idest in
pit, seciindum illud I Corinth. vii, 7 : spirifualiljus observanfiis, non in carna-
Vo/o om/ics homi/ics cssc sicut mcijmi/n. libus, sicut Judafi. Philip. iii, 3 : Nos
Tertio ponit malcriam gratiarum actio- SU//IUS *
circu/ncisib, rjui sjjiritu -
servimiis
j^
nis, cum snbdit Quin fifics vcstrn n/i/iu/i- : Dco. Terfio quantnm ad officium in quo fnua.
tiatur i/i universo ///unr/o. Agit qiiidcm servif, scilicet, in cva/ujc/io bi/ii ejus,
gratias dc fidc, co quod cst bonorum om- secundum illud, supra eodem, Scgrcga-
ninm spiritualiiim fiindamcntum. Hebr. tus inEvangc/ium : quod quidem est Filii
XI, 1 : Esl nute/n /ii/cs spern/if/nru//i sub- Dci tripliciter. Uno modo, quia est de
slnntin rcru//i. Commcndantur autcm Ho- ipso Evangc/izo vobis gau-
: Luc. II, 10 :

mani de fide : qnia fidcm de facili susce- dium mag/ium. modo quia est ab Alio
pcrant, et in eadcm
lirmitcr pcrmane- ipso pra3clicatum ex proprio offlcio. Luc.
bant. rnde
usqne bodie apud eos
ct IV, 53 Quia et a/iiscivitalibusoportctme
:

plurima ridei siprna ostcndnntur in visita- cva/ige/iznrc regnn//i Dei, rjuia ideo mis-
tionc sanctornm locoriim, ut ilieronymiis sus sum. Terlio (juia est ab eo injuncfum :

dicit Super Ef/isto/nm nd Gn/. Nondum Marc. uJt. 15 Prxdicate Eva/ige/ium :

tamen pcrfcctam fidem babebant quia : o/n/ii crcaturx.

aliqui corum preevcnti erant a pseudo- Sed secundum Augusfinum, cum idem
apostolis, ut credcrenl legis ca^remouias sit, Tcslis est i/uhi Dcus, quod jiiro [)er
Kvangelio jungendas. (laudct antcm, et Deum, videtur Apostolus facere contra id
gratias agit de eorum fitle, non solnm quod Dominus dicit Mattb. v, 34 Ego :

propter cos, sed propter utilitatcm indc c/ico vobis, no/i jurnre o//in//io. Jac. ult.
couscqncntem quia scilicet coriim :
2 : A/ite o//i/iia aute/n, fralrcs //ici, /lo/ite
e.xempio qui erant domini (ientium, alia? iurare. Sed sicut dicit Augustinus De
(icntes provocabantur ad fidem quia, ut : Me/ul., cap. xv ^, infellectus sacrs Scrip-
dicit (i/ossn, prom[tte facit infcrior quod turai ex actibus Sanctoriim intelligifur :

videl fieri a supcriori. Propter quod ad- idem euim spirifus qiio sacraj Scripturaj

' Al. omittitiir : « quasi dicerft,

—
» et ejus vice — * Non ut prius : « De mendacio ad Consen-
ODitur index II Joan i. ' Al. : « sniritu Dei.» tium » item : « lib. Contra Manich. »
 CAPUT I. 393
sunt editaR, seeundum illud I Pet. i, 21, m,eis inanis. Et hoc etiam modo Aposto-
Spirifu sancfo impirati, locuti mnt sancU us Jurat II Corinlh. i, 23 Testem Deum :

Dei Jiomims sanctos viros ad oporan

:
•
nvoco in animam meam.
dum inducit infra viii, 14
: Qui spiritu : Consequenter hic ponit id supra quod
Dei ar/untur, hi sunt filii Dei. Ex hoc eum testem invocat, dicens Q^iod me- :

ergo quod Pauhis jnrasse invenitur, os- moriam vestri facio semper inorationihus
tenditur vcrbnm Domini et Aposloli Ja- meis, qux sunt sine intermixsirme, scilicet
cobi non esse intellig-endum quasi ju-
sic quia semper in orationibus suis pro eis
ramentum omnino illicitum; scd quia
sit orabat propter ntilitatem communem
ad hoc homo niti dcbcat ut quantum ex qu;« ex eorum convcrsione provenicbat.
ipso cst, juramcnto nonutatur, tamquam 1 Keg-. xii, 13 Ahsit hoc peccatum a me
:

quodam bono, et pcr sc appctiljili tum : in Domino, ut cessem orare pro vohis.
propter periculum qnod imminet ex fre- Quod autem dicit, Memoriam vestro fa-
qucnti juratione, ne homo labatur in per- cio, dupliciter potest intelligi. Uno modo
jurium propter labihtatem human<T lin- sic. Memoriam vestri habco, secundum
guai, secundum ilhid Eccli. xxui, 9 Ju- : illud Psalm. cxxxvi, Aclhxreat linfjua :

rationi non assuescat os twim, nam multi mea faucihus meis, si non memincro tui.
casus in illa : tiim etiam quia contra re- Alio modo memoriam vestri facio scilicet ,

verentiam Dei facere videtur qui ipsum coram Deo qui respicit orationes humi-
'

absque necessaria causa testem inducit : lium. Et sic dum sancti pro aliquibus
unde Ecch. xxui, 10 Nominatio Dei non : orant, quodammodo divino aspectui pro-
sit assidua in orc tuo. Unde nec Apostolus ponuntur sicut et cetera sanctorum
:

jurasse invenitur nisi scribendo, quando facta. Unde III Regum xvii, 18, dixitmu-
homo cum majori deUberatione et cautela lier ad i^liam : Ingressus es ad me, ut rc-
loquitur. Est autcm quandoque iiecessa- memorarentur iniquilates mere; quasi il-
rium jurameiitum, utlides verbo dicentis lud sit in memoria et in oculis Dei, quod
adhibeatur, quod quandoquc utile est coutra justos agitur. Quod autem dicit
etiam ei qui audit; et sic Apostolus jurat orationes sine intcrmissiono se habcre,
propter utilitatem auditorum, quibus crat congruit ei quod dicit I Thess. uit. 17 :

sibi utile ut ei crederent; quasi non Sine intermissione orate : et Lucai xviii, l :

quaerens quod sibi utile est, sed multis, Oportct semper orare, et nunquam dcfi-
ut salvi fierent, Unde quod Dominus di- cere. Quae quidem possunt iutcUigi tril)us
citMatth, V, 37 Quod amplius est (sciU-
: modis. Uno modo quanfum ad ipsum ac-
cet quam simplex vcrbum) a malo est, tum orantli; (;t sic scmpcr vcl siuc inter-
non est intcUigendum a malo ejus qui missione orat qui stalutis tcmporibus et
jurat, sed ejus qui exigit juramentum : horis orat. Act, iu, Pefrwi ct Joannes I :

non qiiidcm a malo cuipa^ nisi in casu ascendebant in tcmplum ad horam orafio-
quando cxistimat quis eum a quo exigit nis nonam. Alio modo quantum ad liucm
juramcntum, esse falsum juraturuin oralioms, ([ui csl ul inUdlci-lus noslcr as-
tunc enim est grave peccatum^ ut dicit cendat in Dcum; ct sic tamdiii homo
Augnslinus De verhis Apost. scrm. xxx, orat quamdiu totam vitam siiam iii
-

et De Sdiict. s(M'm. ii s(m1 irilcUigit cssc: Dcum ordiuat. x, 31 Sive

I {'oriiith. :

amalo pena', scilicct igiioranlia (pia ncs- manducatis, s;cc hihifis, sire aliquid faci-
cimus an sit .verum quod dicitur nobis. tis, omnia in (jhriam Dei facite. Torlio

Est autem duplex modus Juraudi. Inus (|uaiitum ad caiisam iliim cnim aU([uis :

(|uidcm pcr simpliccm allcslalioncm, si- agil \\\\\\\> alii pro co orciit, ipsc oraro vi-
cul cum dicilur, Pcr D(Mim, vcl yV'.s7/\ esf dcliir : iit [)al('l in his ([ui daiit clcifmosy-
mihi Deus; ct hoc modo Apostolus Jurat nas [)aiipcribus, ([ui [iro cis orant. Eccli.
hic. Alius aultmi pcr oxccrationem, (|uan- XXIX, 15 Conclude ch'cmostpiam in sinti
:

do S(Mlicot arK|uis imploiat divinum tcsti- paupcris, et h.vr pro tc crorahif ah omni
monium sccnndum aruiuam p<i'nam sil)i malo. Sic orgo coulinuanda cst litttu-a :

iniligiMidam si mcnlilur, scciiiidum illiid (iialias ago [iro vobis, (|uia bona voslr.i
Psalm. VII, 5 Si reddidi retrihuenfihus
: ro[)uto ([iiasi mon : qiiod [)atcf ox hoc
7nihi ma/a, drciilam nwrifo ah inimicis quod pro vobis oro, siciit pro moipso.

*
Al. :« scilirct orationcm Doo. » * Kxpm- — oro, vol ojioro ul in Ocum tcndal ot sic «oinpe ;

pliim VeiKHaaiini iilS, cnrantc Octaviano Scolo

I : oral (jui tolam vitam snain in Dcnm ordinal.
« et sic tamdiii liomo orat qnaimliu agit cordc.
 :

30i IN FIMSTOLAM AD ROMANOS

I>t»in(l«> (Mim iliiil : Ohxecrnns si quo tiim pcr adminislrationcm sacrnmento-
motli) taiiilcin tiliijitunilo /irospcfum itvr ruin Kraliai Pet. iv, 10 Unusquisque si-
: I :

hnlicuin iii vuluntntc l)ii vruiciuli ml ros, cut ncrr/jif qrnfinin iii nlfcrufruin illnni nd- ,

jtrohat allccluin siiiiin cx ilcsidcrio visi- ministrnnfcs, siriif hoin dis/tcnsnforcsinulti-

talioiiis : ct priiiio poiiit (lcsiihMiiiin ;
/ormisqrntix Dci: » tuin per exhorlalioncm
socuiido proposiliiin cxciiuciidi, ihi, \olo scrinonum : Kphos. iv, 21) : Omnis sermo
nutcm vos ii/nornrc, frntrcs, quin <i:i'/)e mnliis e.r orc vrsfro non /n'ocrdnl scd si ;

/iro/zosui vciiirc ml vos. (]irca priiniim quis honiis cst nd xdi/icntumcm fidei, ut
diio lacit. Priino ponit dcsidcrii sii^Tiiiin; detqratiam nudicntibus. » Secnnda cansa
sccuinlo dcsiil(!rii causain, ilii, Dcsidcro ost mulua consolatio, (juai considcralur
enim viderc vos. Signum autcm dcsidcrii iu conviclu amicorum : undc snhilit :

cst oratio, (]uam i^ro hoc facichat : cx Iilestsimul consolnri in vohis, scilicet me
hoc aiitcm oslcudilnr dcsidcrinm
sijj^no vidcre vos, ct imparfiri gratiam, et me
hujusmocH primo qnidcm intonsum, pcr
: simiil consolari cum vohis, per eam quse
lioc quod dicit, Ohsccrnns, qnasi oh sacra inviccm est fidcm vestrnm atque meam :

contcslans, sicul pro ali((no maguo, qnod ad mnlnam cnim consolationem rcdit, si
mca mcrita cxccdil. Provcrh. xviii, ~2'.i : nnaninics in lide rcddaniur. 11 (lorinlh.
Cum ohsecrntionihus loquclur pnu/icr, ct XII, () : Qui consolatur humiles, conso-
dives e/fnhitur rujidc. Qnod autem iutcnso latus est 71071 Deiis in adve^itu Titi : no7i
desidcratur,maf^nnmdcsidcraiiti vidotnr. sohnn nufcni ?n adveniu ejus, scd etia7)i

Secnndo ostcnditur osso anxinm, cnm in consolatio7ie qun coiisolatus est m vo~
dicit, Si quu modo quae cnim auxie ali- : Doinde cum dicit, Xolo aiifcm vos
his.
qiiis dosidorat,qna'riladipisciquocumqno ig^rorare, ne videatur esse vanum desidc-
modo, sivo facili, sive laborioso. IMiilipp. rium, suhdit propositum proseqnondi :

I, 18 : (Juid eiiini'} Dum omni modo jj/ve- et primo proponit propositum socundo ;

diccti(r,sivc /)cr occnsionem, sive per veri- ostendit causam propositi, ihi, Ut ali-
'

tatem C/iristus annuntietur et ; in hoc cjau- quem f)'uctu7n liahenm in vohis, tertio
deo sed et qaudeho Torlio ostonditiir esse
, . concludit propositi promptiludiuem, ibi,
dinlurnnm in hoc qiiod dicit, Taiulcm Itn qiiod in Circa pri-
77ie pro7)7ptu77i est.
aliquando, scilicot post louga dosidcria mum duo facit. I*rimo poiiit proposilum ;

justi euim non ad horam, sed perseve- secundo impedimcntnm, ibi, Et prohihi-
ranter afticinntur. Proverh. xvii, 17 : tiis siim etc. Dicit ergo primo Non so- :

Omni tempore diliqil qui amiciis cst. lum desidero vos vidcre, sed etiam pro-
Qiiarto ostcndiliir cssc rcctum ex hoc posni ad hoc operam darc et hoc, fra- ;

qnod est diviuffi voluntati conforme : tres, nolo vos ij^iorare, quia ssepe p7'opo-
niido suhdit : Prosperum iter liaheam, et sui venire ad vos nt dilcctionem meam
hoc in voluntate Dei, idest secundnm ostonderem non solum vcrho et lingna,
volniilatcm ejiis, sccnndiim fpiam soliim sod etiam opore ct vcritate, nt dicitur f
ali(juid rc[)ulo prosporum sicut et Domi- ; Joan. III. Secundo tangit obstacnlum im-
nus ilicit Luc. xxii, 42 Sonmeavoluntas, : pediens eum ab isto proposito exc-
scd tua /int. Doindo cum dicit, Desidero quendo, dicens Prohihitus siim usque :

enim vidcre vos, ostondit desideriicansam : ndhiic et hoc vel a diaholo, qni nitilnr
:

qiKC (juidcm cst dnplcx. Una, nlililas impedire praidicationcm, ex (ina provc-
eorum (jui oraiit visitaudi : nndo dicit : nit salns hominum Prov. xxv, 25 Ven- : :

Dcsidero eniin vidcrc vos. Philipp. i, H : tiis aquilo dissipat pluvia^n, idest doctri-

Ciipioomncs vos csse iii viscerihus Christi. nas pra^dicatorum vel cliam ab ipso :

Kt hoc noii in vannm, sicnt cst iii amici- Dco, secniidnm ciijns nntnm dispensan-
tia sa'culari, scd ut impnrlinr, idcst tra- Inr pra^dicatoruni ilincra ot vcrha. Job.
dain voliis, alii/uidqratix spiritiialis, noii xxxvii, 2 Xithes idest praulicatores, s/)nr-
:

tamqiiam aiictor graliw, sed sicut minis-
tcr : (loriiilh. iv, \
I Sic nos existimct
hoino ut niinislros Christi ct hoc nd con-
/irmnndos vos, scilicet iii fide qnam sns-
(/unt litmen suu7n, quse lustra7it per cir-
: cuifuin, quocumque eas voluntns quhcr-
: 7inntis duxerit. Lndo et Act. xni, 0, dici-
tur Trnnscu7ites aute^n Phri/qia77i et
:

cepislis. Liicai xxii, 3-2 : Et lu nliqunndo (ialatix re(jio7iC77i vetati sunt a Spirifu
coiivcrsus, con/irinn frntrcs tuos. Imparti- snnclo lo(/ui : ot itcrnm vii : Tcnfahnnt ire
tur autom yraliam ministor mnltipliciter : in Iiifhijnia77i, et 7ion per77iisit eos Spiri-

Al. omittituf : « oslt^ndif. » -- * Al. depst : « pra;(iicatorura.

 .

CAPTTT I. 395

tus Jesii. Utrumque autem horiim vult dicuntur ratione

regnntiir, se-
qiii non
Apostolus cos noii ignorare proptcr co- cundnm qiiod dictum est 11 Macbab. xv,
rum ut scilicet coj^nosceutcs
utilitatcui, 2 \e ita fcrociter ac barbarc fcceris, idcst
:

aflcctum Aposloli, devotius ejus vcrba inhumane. Et quia Graeci fuerunt primi
suscipiant, et impedimeutum visitatiouis legum invcutores, omnes (ientilcs, qui
ejus imputcut sua^ cnlpce, ct sic corri- hnmanis lcgiliiis rcguntur, nominat (ira^-
gautur: nam iu pocuam culpa3 dioitur cos. l)cJudaMS aiitcm qni diviuis lcgibiis
Isai. V, 6 Mandabo nuhibus meis ne
: rcgebantur, mcntionem nori facit qiiia :

pluanl supcr cam imbrem. Deindc ponit non erat institutus Apostohis Judseoriim,
causam duplicem propositi quarum : sed (ientilinm. (lalat. ix: Ita ut ild in cir-
prima cst iitilitas urule (licil Ut aiiqucm : : curncisis Gcntibus. Ex
', nos autcm in
fruclum Jiabcum in vobis sicul in cctcris utra(|ue autcm causa concludit prom[)ti-
Gentibus quibus scilicet pra^dicavi qiiod : tudincm voluntatis, cum subdit llar/nod :

potest diiplicitcr intelligi. Uno modo in me, idest quaiitum ad me pertinet,

quasi dicat Ut laciam ali(|uem friic-
: dnmmodo aliunde non impediar, prom-
tum in vobis per mcam pranlicatio-
nem. Joan. xv, 16 Ut catis et fructum
afferatis. Alio modo quasi ex eorumcon-
vcrsioue ei irurtus accrescat, seciindum
illud Joan. iv, 36 Qiii mctit, mcrccdem
accipit, ct fructum congrerjat in vitam x-
ternam. Alia auicm causa est dcl/itiim,
quod sibi immincbat ex suspecto oflicio.
ptum cst ctuim vobis qui It mix cstis evan-
: (jclizare, Exod. xxxv, 20 ; Eqresmque
omnis multitudo fdiorum Israel de cons-
ptjctu Moi/si, obtuitt inente promptissima
: atque devota. Et excludit impcdimcntnm
promptitiidinis, scilicet erubescentiam,
propter quam muUi ea prwtcr-mittnnt qua»
alias facerent prompte et hoc est qiiod :

I Corintb. 9, 16 Si non evnnfjclizavcro, : sut)dit \on cnim:erubcsco Kvaiu/eliuni :

vse miliicst. Kl quia universalcm (icutium qiiod quidem infid^jlibiis a[)ud qnosdaui
Apostolatiim snscepcrat, omuibus se as- erubescibile videbatnr, propter id quod
seritdebitorcm, secundum illud Coriutb. I dicit Corintb. i, 23
I \os autem /wxdi- :

IX, 19 Cnm csscm liber cx omnibus, om-

: camus Christum crucifocum, Jud,vis qui-
nium me scrvum fcci. Et idco diipliccm dcm scandalum Gcntibusautcm stu/t/tium ,

divcrsilalem ponit. Una quidcm s(!cun- JNon estautem secundnm rer vcritatcni
dum diversitatem (Jentiiim ', cum dicit, erubesceudum proptcr id qiiod sequitiir
Grsecis ac liarbaris. Dicitiir autem aliqiiis 2\ Ipsum autcm vocatis Judicis aii/uf
:

BarlJtJinjs dupliciter : uuo modo sccnndum Gr;vcis '

C/iristuin Dci virlutcm ct Drisa-
qiiid, qui scilicct cst cxtrancus quo ad /jienliam. IJndc dicitur Liic. 6, 2() : Qui
ali(jucm, sccuudiim illiid 1 ('orintij. xiv, erubuerit me et meos scrnwnes, liunc l'i-

II Si : virtutcm vocis, cro ci

er(/o ncsciero /ius /tominis erubescet. Et inde est qiiod
cui /or/uar, barbarus. Alio modo siinpii- i)a[)tizati liniuntiir ciirismatc iu fronle
citcr, (|iii scili('(!t cst (jiiasi cxtraiunis a '
signo crucis, iibi cst siulcs vcrccundia',
commuuitatc iiominnin, iiKinautiim ra- ne scilicet Evangcriirm enrbescarrt.
tioiie nou regitiir unde proprie barbari :

LLicrrio VI.

Virtiis piiin» Dei est iii s;ilulc>in onini (•roileiiti, Ju- inci|)it insfriiero eos do liis (jiia» [^crliiuMit
(la;o |iriiinini i'l tlricco. .Jiisiiiia eiiiiii Dei iii eo re-
vel.itiir ex lide iii liiii-ni, siciit scriptum est Jiisdis :
:id cvaugclicam doclriiiain, in ijiiaiu sc
auttniiex (iilo vivit. llevejiuur eiiiiu irii Dei ili^ cielo scgrcgaliiiM [>ia'dixcrat ct [iriino oslcn- :

su[)rr oiniuMU iiii|ii<>i)iteiu el iiijiisrniani lioiniiiuiu

(lit virtuttMU cvangclica' gratia'; sccnndo
eoruin ijiii verilateni Di>i iii iiijiistiiiu (leliiii.Mil i|iii:i :

(|iio(l r.otiiin esl Dei, niiiiiiresdnn est iii illis. Deiis c.xborliitur ad c.xcciitioircin o[)criim bnjiis
enini illH iiniiirestnvit. Iiivisiliiliii eniin ipsius a cre- gratia' : \ii ca[)ilc, ibi, Obsccro ilaquc.
utiira iniiiiili per im i|ii:i> {'.'icla siiiit, iiitellec.a cons-
piciiiiidir; seinpiteriia i|Uo({iut ejus virtiis et iliviniiiis. Circa [)rimiiin dno facil. Priiuo |)ro[)oiiil
(jiioil inlciiilit scciindo uiaiiircslat jiro-
;

Posf(|iiam .Vpostoiiis Uomauos fiibdcs, [)ositniu, ibi, Itcrc/atiir cnim irn Dci. Ciiva
qrribus S('ril)c!)at, sil)i bcucvolos rMvldidit, |)riruiim tria facit. Primo [)ro|ionil virtii-
osteridendo alfcctum suiiin ad cos^bic lcin cvjingclicai gralia' sccuudo c.\[)oiiil,
;

' .V.I. « .sf^cttiiilnin ijonlcm. • ' .\l. —

« fst inoilo Viilf^ala : Vt nm in rt>iti,it, ii^si nutfm ii»

—
: :

exU-ancus. » — ' Al. : • iii circuimisione. » Legit r.ircumciaiiinrm. ^ Al. : « al<|ut' (uMitibus. •
390 IN EPISTOLAM AI) HnMAXOS
ibi, Jttslitia pnim I)f'i: It^rlio oxposifioHiin Jud.vo /)rimum ? Dicondnmcst ergo, qnod
coiillrinat, il»i, Sicttt srriptum cst. Uicit (piantnm ad salufis lliKMn consnqnondiim
orK<> priino. Moo KvanLrcliiim iion oin- 111)11 csf distinctio intcr cos ;iM|ii;ilcm :

1h'sco. (inamvis, nt (licilnr (^ninlli.

qiiiii I oniin conscipiniilur in(,'rc(!ilom ntri(pio,

I. IK, vrrlnmi crncis pcreiniti/tns f/uif/cin siciit pro jiiborc otiain iii viiiea priorcs
slu/titia sit, no/iis tnmcn virliis JJei cst. ot (lostorioros cumdom dcnariiim iicc(»-
]'irtus niiiii Pri cst. \'irfi/^ ciiiin /)fi al : pcniiif, iit dicitnr Mnftli. xx, sod (pian-
qiiod polcsl inlcllifri dnplicilcr. Ilno modo tiiin iid ordintMii s;ilufis, Jii(};oi suiit primi,

(jiiia virtns Dc: in Kvaiif^clio nianircstalnr, (piiii promissioncs suiit fact;e,

ois iit in-
scciiiulnm illiid l*sal. r.x, 5 Virtutcin : IVa XV, of in eoi'uin gratiam sunt (Jenti-
o/icrum suoruin (ninunfia/iit /lo/ni/o suo : los assiimpti, ac si riimus olcasfri iiise-
alio modo (jnia ipsnm KvaiiKolinm iii so ratnr in bonam oliviun, iit infiM xi. Kx
I)oi virlnlcin continct, secnndum illnd his otiiim Siilvator nostcr natusest, Joan.
Psal. 34 I)o/)it voci sucV voccm
Lxvii, : IV, -2-2 : Sa/us ex Judgeis est.
virtutis. Circa qiiam virtntom tria sunt Kxpoiiit autcm conscqucnter quomodo
ronsidoranda. Primo (piidcm ad (piid sc Kvang(dium sif in salutcm, ciiin dicit :

-
ista virliis oxtendat; ot hoc desij^niatnr Jiisfifi" rnim Dei rrve/afur in co ex fidc
cum snbditur, hi sn/utem. Jac.
31 In i, : in fu/e77i : quod quidem dnpliciter potest
mnnsuctudinc susci/)ite insitum verbinn, intclUgi. Ijno modo de jusfifia qua Dcus
/)otcst sn/varc nnimns vcstrns. Qnod (pii- jiisfiis est, secundum illiid Psal. x, 8 :

dem fit tripliciter. rno modo inquantnm Jiistus Domi7ius, et juslilias di/exit : et
perverbumKvangoliiromittunturpcccata. sccundum hoc scnsus est quod justitia
Joan, XV, 3 Jnin niioidi estis /jropfcr : Dei, qua scilicet justus, est, servando
scr/7ionem r/uani /ocufus sum vobis. Se- promissa in eo reve/atur, scilicet in ho-
cundo iiH[nantnm pcr Kvangelinm homo minc credonte Evangelio, quia credit
consequitnrgratiamsanctificanlem. Joan. Deum implcsse quod promisit de Christo
xvii, 17 Snnctificn eos i?i veritnte scrmo
: : mitfendo et hoc ex /ide, scilicct Dei pro-
;

tuus vcritns est. Tertio inqnantum pordu- mittentis Psal. cxuv, 13 fide/is Domi-
: :

cit ad vitam ff-ternam. Joaii. vi, 69 Vcrlia : 7IUS in omnibus verbis suis i7i fidem sci- :

vita^ cVtcrncV liabcs. Secundo per (jucm licet hominis credentis. Vcl alio modo,
modum Evangcliiim salutem confcrat, ut intelligatur de justitia Dei qua Deus
quia '
per fidem qiiod designatur cum : homines jusfificat. Nam justitia homi-
dicifnr, Omni credcnfi : quod fit triplici- num dicitiir, qua se homincs propriis
ter. Primo per prgedicationcm. Marc. ult. viribus justificare pra^sumunt. Infra. xiii:
i 5 : Prxdicnfe Evnnge/iu7n om7ii creafurge. I(/norantes Dei Justitiam, el suam qux-
Qui crcdiderit et baptizatus fueril., sn/vus re7ifes stntuere justiticV Dei non su7it sub-
crit. Secnndo per confessioncm. Infra.x, jecfi. Qii* quidem justitia revelafnr in
10 Oris confcssio fif ad sa/utem. Tcrtio
: EvangeUo, inquantiim per fidem Evan-
per scripturam undc etiam verba Kvan- : gelii homincs justificantur secundum
gelii scripta virtutem salutiferam habent, qiiodcumque tempus unde subdit Ex : :

sicut bealus Barnabas infirmos curabat, fide i/i fidem idest, ex fide veteris tes-
;

Evangelium superponcndo. ('avcnda^ sunt tiimcnti procedendo in fidem novi testa-

tamen supcrstilionos charactcrum, qnia mcnti quia ab utroque homincs Justifi-
:

hoc est supersfitiosum nnde Ezech. ix, : cantur, et salvantur per fidem Chrisli :

illi salvati siint in quorum frontibus est quia eadem fide credidcrunt venturiim
scripfnm Tau, qnod est signum crucis. qua nos venisse credimus ct ideo dicitur :

Tertio quibus Kvangclinm fit in salutem, II Corinth. iv, 13 Habe/itcs eamdc77i spe-
:

qnia tam Juda?is qiiam (lcntibus non : ciem fidei... crcdi/nus propter quod /oqui-
enim Juda?oriim tantum Deus est, sed et rnur. Vel potest intelligi ex fide pra^di-
(lentinm infra iii et ideo subdit
: Ju- ; : catornm in fidc77i auditorum. Infra x, i 1 :

dcTo /)rimin7i cf (ir.vco pcr (ira^cnm, om- : i^uomodo crede7it ci quci7i 7i07i audic-
nem (ientilem infelligens, eoqnod alirav rintf? Vcl cx fide unius arficuli in fidcm
cis (lentilium sapienfia est cxorfa. aiterius quia ad justificationem reqiiiri-
:

Sed cum infra x, i'2 , dicafur : \onest tur omiiium arficulornm fidos. Apoc. i,
distincfio Judiei et (jrjeci, quomodo hic. 3 lieatus qui /eyil ef audit vcrba /woplie-
:

* .\1. : « quia tripliciter. Primo per tidem. omissis. Al. "per fidem.
Marc. ult. Pripdicate Evangelium, • intermedii»
 CAPUT 1. 397

tise huJKs, scilicet omnia, iion nnum tan- cx intcllectu et vohintate movente intcl-
tum. Aliomodo potest intelligiex /idc prai- lectum ad assensum. Liuic actus lidei
senti in fidem iuimoim^ qua; quidvTndici- : erit perfectus, si vohintas perficiatur per
tur fides ratione certaj etfirma' cognitio- habilum caritatis, et iiitellectus pcr liat)i-
nis; ha^-cautem rationeevangclicai cogni- tum hdci; non autem si liabitus caritatis
tionis. 1 Corinth. xiii, 1:2: Videmus nunc desit : et ideo fides formata caritate est
'per specidum in xnigmate, tunc facj.e ad virtus, non autem fides informis.
faciem. Probat autcm hanc expositionem, Tcrlio considerandum est, quod idcm
cum subdit Sicut scriptum est Justusau-
: : iiumero habitus tidei, qui sine carita'e
tem meus ex fide vivit. Quod quidem acci- crat informis, adveniente caritate tit vir-
pitur secundum litteram LXX : nam in tus quia cum caritas sitextra esscutiam
:

littera nostra, qu<fi est secundum Hebrai- fidei, per ejus adventum vel recessum
cam veritatem, dicitur llabac. x, 1 : Jus- noii mutatur substantia cjus.
tus ex fide sua vivit. Dicitur imiQm justus Quarto considerandum est, quod sicut
meus, scihcet a me justiticatus, et apud corpus vivit per animam naturali vita,
me justus reputatus. Infra iv, 2 ; Si au- ita anima vivit per Deum vita gratia'.
tem Abrahom ex operibus legis jnstifica- Primo autem Deus animam inhabitatper
tiisest, habetgluriam, sednonapud Dcum. fidem. Ephes. in, 17 Habitare Christum :

Qiiid cnim Scriptura dicit ? Credidit A hra- per fidem in cordibus vcstris nec tameii :

harn Deo, et reputatum est ei ad justi- est perfecta habitatio, nisi tides per cari-
tiam. Unde exhoc subditur, Ex fide vivit, tatem sitformata, quai per vinculum per-
^
scilicet vita gratiai. Gal. ii, 20 : Quod fectionis nos unit Deo, ut dicitur Coloss.
autcm 7iunc vivo in carne, in fide vivo iii. Et ideo quod hic dicit, Ex jidc vicit,
IHlii Dei. intchigendum est tide formata.
z^ Quatuor autem hic considerare oportet Deinde cum dicit, Rcvelatur enim ira
circa fidem. Primum quidcm quid sit Dei, probat quod dixerat, scilicet virtutem
fides importat enim asscnsum quem-
: evangelicai gratia; esse omnibus homi-
dam cum certitudine ad id quod non vi- nibus in saUitcm. Etprimo ostendit quod
dctnr, ex volunlate quia nullus credit : est necessaria ad salutem, secundo quod
nisi volens, ut A^gustinus, Super Joan. est efficax, sive suflicicns : v cap. ibi,
tract. XVI, dicit. Kt secundum hoc diHert Justificati igitur ex fidc. Circa primum duo
crcdens ' a dubitantC;, qui in neutram facit. Primoostendit virtutcm cvangclicai
partem asscntit. DiHertetiam abopinanlc, gratia* fuisse nccessariam ad salutcin
qui assentit in unam partem, non cum (icntil)us, quia scilicet sa[)icntia, de qua
certitudinc, scd cum formidine altcrius. conhdebant, salvare eos non [)Otuit; se-
Didert etiam a sciente, qui per ccrtituih- cundo ostcndit ncccssaria Ju-
([iiod fnit
nem assentitur ex necessitate rationis. (la'is, ([uia scilicct circumcisio, et k'x, ct

Et secuiidum lioc fides est media inlcr alia iii ([uibus conlidcbant, eis salutcin
scientiam et opinionem. non attulcrnnt iicaj)., il)i, Vropterquod
:

Sccundo consideramhim est an fidcs inexcusabilis cs. Circa [)riinuin dtio facit.
sit virtus. Et manilVstum cst (piod non Primo [)rop()iiit ([uod intcndit scciindo ;

cst virtus, si accipilur [^ro co (piod cre- manifcslal [)roi)osiluin, ibi, Quia guod
dilur, secundum iihid : « Fid(;s cathonca notum Proponit autcmtria. l'riino
cst Dei.
ha'.c est, ut unum Dcuni in Trinitate, et ([iiidcm [xciiain, diccns Kccte dico (|Uod :

Trinitatcm in nnitatc \ciicrcn\ur ctc. » in jiislilia Dci rcvclatur

('() rcvolalur :

Si autem acVipiatur i)ro habitu (pio cre- rnini ira Dei iu ro, idcst vindicla i[)sius,
dimus, sic quaudo^iuc cst virtus, (|uan- (|iia' dicitur ira Dei sccuuduin siinilitiidi-

do(iue non. Est cnini \irtus prin('i[)ium ucin liominnin irascenliuin, ([iii viudic-
actus [)crlccti. Actus autcm cx (hiol)us tam ([iia-rniit; extra tamcii Dcns vin- '

])rinci[)iis dciicndcns non |)otcst cs.sc [)cr- diclain iiifcrt cx animi traii([uillilate.
fcctus, si altcri |iiinci[»ioi inn dcsit sua Sa|). \i\, IS Titauleni dinniinitor nostrr
:

pcrfectio; sicut ('([uitatio non potcsl csst; (11 111 tranijuillitatc judiras. Et kW liac ira

perfccta, si vcl c(|uus bcne non vadat, Dci dicitur Joan. iii, ."{i» Qui inrrrdulus :

vcl scssor c(|ninn (iucci'c ncsciat. Actiis rst l'ilio, nini vidrbit ritnni; srd ira l)ri
autcm lidci, (jui csl credcre, depcndct manetsujjcrcuni. Iloc aulcm dicilur, quia

* Ai. additiir : « idcstin ])lonain visiuncin Dfi. Al. ouiillilur : « oxlra. u

-' Al. « hoc.
: • — ' Al. deest « credeus.: <>
31)H LN EIMSTULAM Al) lULMANOS
quiilam philosophi diocihant, a Doo mi>ii eni/n i/isins. Dioit ergo primo : Hocto
osso |)(Buas |)oofatt)rmn, conlra id (jiioii dico, (|ii().l veritatom Doi di;tiniioriint :

diritnr in l*sal. xciii, 10 : Qii/ ron-i/iit rnit oiifln in ois(pianfnin ad alii|uid vera
(ir/ites, wtn tin/itet* Vw\^ adilitnr, l)e Doi cognitio i/iii'/ i/uod notui/i cst Dei,
:

cirlo : (juia orciiishant ciroa coRl(»sliu ojns id esl(|iiod cogiioscihilo est do D(30 ab
providonliain occnpari, ita quod ad ros homiiui por ralionoin, nia/iifestii/n est in
Ifrronas non so oxlcmlcrot. .loh xxn, l i : illis : jnWM, manirostum est eis ex oo
l^ireu eiin/i/ies cirli /lenunhiilat, /lec hds- qnod in iUis ost, idest ox lumine inlrin-
tni co/isii/enit. Sod sicut oliahi in l*.sal. seco.
i.i, :J(), dioitnr, de cue/o i/i ter-
l))/)ii/iiis Sciondnm ergo, quod aliquid
est
ni//i i>ros/texit. Yol d\n\\iv de ca'/o oornin oiroa Donin ost oinnino ignofuin hoinini
iniiinitaUMn donionslraro, (jnia maxinn; in hac. vifa, soilioet (luid est D.jiis : iinde
ox inagnitiidino oadi, (Iroatoris virlnloni of invenit Afhcnis aram inscrip-
1'auliis

intoHi{,'oro (lol)uoriint. .loh. xx, 21 Jte- : tain Deo Aof. xvin ot hoc ideo,
/(//loto :

ve/ahu/it cadi i/iir/uitatr//i ejus. \cldeca'lo quia cognifio homiuis inoipit ab his quae
voiilnri ad jiidioiiim. Aot.i, II Qucmfu/- : sunf 01 connaturalia, soilicet a sensibi-
nio(/u//i euni asce/i(/c/ite/n i/i cce-
vidistis lihus creaturis, quai noii sunt proporlio-
/u/n, ita Sccundo ponit eulpam,
ve/iiet. nataB ad repriosentandain divinam es-
pro qua poena inllif^-^itiir. Et primo qnidom sentiam. Potest tamen homo ex hujiis-
cnlpam qucO oontra Deum oommittilur,
^ modi creatiiris Doum triplicitor cognos-
cum suhdit, Su/zer oni/ieni i/npietatei/i ;
oore, ut Dionvsius dicit lihro De dwi/iis
sicut euim pietas dicitur cullus qui Doo Nonimibus. Uuo quidem modo per cau-
exhihetur, tamquam summo parenti; sic salihllem (juiaenim hujusmodi creaturai
:

impiotas dioitur poooatum quod ost oontra siut defeotihiles et mntahiles, necesse
cultum divinnm. Kaeoh. xviii, 20 l/n- : cst eas redaoere ad aliquod principium
pietas ini/jii su/)cr cuni crit. Seouudo po- immohile et perfectum ct secundum :

nit culpam qnee committitur iu homines, hoc cognoscitur de Deo an est. Secundo
cum dioit, Et i/ijustitia/n : nam justitia per viam exccllentiaj non cnim redu- :

est por qiiam homines sibi invicem ra- cuntur omnia iu priinum principium si-
tione convoniunt et cominunioaut. Joh cut in propriain causam et univocam,
XXXV, 8 : Fi/iu//i /lo/niais ai/juvabit jus- prout homo hominem generat ; sed sicut
titia tua. Tertio ponit cognitiouem quam in causam communom et excedenfem :

de 00 hahuerunt, oiim suhiit : Uoi/ii/iuni et cx hoc cognoscitur quod est supcr

eoruDi f/ui veritate))i Dci, idost veram de omuia. Tortio porviam negationis qiiia :

Deo coL?uitionem, dilinoit bi hijustitia, si est causa excedens, nihil eorum quaj

quasi oaptivatam. Nam vera Deicognilio, sunt in creaturis, potest ei compoterc;*

qnantnm est de se, iuducit liomines ad sicut etiam ncque corpus coeloste pro-
l)onuin; sed ligatur (luasi captivitate prie dicitiir grave vel leve, aut calitJnm
dotonta, per injnstilia' airoctiun, per aut frigidum et secundum hoc dicimns
:

quam, ut l*sal. xi, i,dioitnr, di))iinutx Deum immohilem et intinifum, et si quid

sunt veritates a fi/iis lio))ii)iuni. Deinde aliud hujusmodi dicitur. llujusmodi au-
cum dicit, Qnia quod /lotuni at, mani- tcm cognitionom hahueruut per lumen
loslat propositum, ordiiie tamen rolro- rationis inditum -. Ps. iv, 6 niu/ti di- :

grado. Primo enim consentit (juod sa- cwit Quis oste/idit nohis bo/ia? Sig)ia-
:

picnfos (lontilium de Deo cognoverunt tum est su/jer nos /umoi vu/tus tui, Do-
voritatem; sociindo osfondit (]uod in eis ))ii)ie.

iuipiofas et injustitia luorit, ilii. Ita ut Deindc cum dicit, Dcwi i//is nia)iifcsta-
sint i/iexcusal/i/es, tertio quod iram Doi vit, ostendit a quo auctore hujusmodi
incnrrerunf, ihi, Qui cu/)i Justitiani Dei cognitio eis fiierit manifcstala; et dicit,
cor//iovissc/it, /lo/i i/itc//ercrunt quod (/ui qiiod Deus i//is ma)iifestavit, secundum
ta/ia ar/unt, diij/ii su/it //lorte. tlirca pri- illud Job XXXV, 11 Docct nos supcr ju- :

mnm Primo osfontlit qnid de

tria faoit. nioita tcrrx.
Deo cognoverunf sccundo ostondit a ; Ubi considerandum est, quod unus
quo hnjusmodi cognitionom acoo[)orunf, homo alteri manifostat, explicando con-
ihi, Deiis oni//i i//is /•crc/arit ; torfio os- (^optum suum per aliiiua signa exteriora,
tendit por quom modum, ihi, Invisihilia puta pcr vocom vol scripturam; Deus

1 Al. desidcratur : • culpuui. »— *AI. omilli- tur : « iaditum. »

 CAPUT 1. 399

autem diipliclter aliquirl homini manifes- dixit divinitatem, quae participalionem

tat.Uno modo infundendo lunien inte- signih(;at,quam deitatem, quce sifjnincat
rius, per quod homo coefnoscit. Psul. essentiam Dei. Coloss. xi, 9 Et in i/jso :

xLii, Emitte lucem tiiam et veritatem

3 : habitat omnis /denitudo divinilatis. Ila;c
tiiam. Alio modo proponendo su* sapien- autcin tria refcruntur ad tres modos co-
tiai signa exteriora, scilicet sensibiles gnoscendi supradictos nam invisiLilia :

creaturas. Eccl. 10 Effudit illam sci-

i_,
lieet sapientiam s^iper omrda opera sua.
Sic ergo Deus ilhs manifeslavit, vel in-
terius infundendo lumen, vel exterius
proponendo visibiles crcaturas,
: Dei cognoscuntur per viam negationis,
sempiterna virlus per viam causalilatis,
divinitas per viam excellenliae.
Sccundo considcrandum est per quod
in qui- medium illa cognoverunt, quod designa-

bus, sicut in quodam hbro, Dei cognitio tiir cum dicitur, Per ea qnae facta sunt.
legeretur. Sicut enim ars manifestatur per artilicis
Deinde cum dicit, Invisihilia enim ip- opera, ita et Dci sapientia manifestatur
sius a creatura mundi per ea qux facta per creaturas, Sa[). xiii, 3 .1 macjuilu- :

sunt, intellecta conspiciuntur , ostendit dine enim speciei et crcalur;p cof/noscibi-

perquemmonum hujusmodicognitionem liler poterit Creator horum videri.
acceperunt. Tertio ostendit quomodo per ista co-
Ubi primo considerandumestqua^sunt gnoscatur Deus, cum dicit, Inlellecta
ista qnai dc Deo cognoverunt. Et ponit conspiciuntur intehectu eiiim coguosci
:

tria. Primo quideminvisibiUa ipsius, per potest Deus, nonsensu vel iinaginatione,
quae intelligitur Dei essentia qua?, sicut qua», corporalia non transcendunt Deus ;

dictum est, a nobis videri non potest. autem spiritus est, ut Joan. iv dicitur.
Joan. I, d8 Deum nemo vidit lau/uam,
: Isai. Lii, 13 Ecce inleUif/it servus meus.
:

scihcet per essentiam vita mortali vi- Ouarto [)otest designari a quo per
vens. I Tim. i, H
Rcgi sxculorum im-
: huiic modum Deus cognoscatur, cum di-
mortali et invisibili. Dicit autem phirahtcr citur, A creatura mundi per ([uod uno :

mvisibilia^ quia Dei essentiu non est no- modo potest intelligi homo. Marc. ult.
his cognita secundum illud quod est, 15 Prxdicate EvamjcUwn onini crea-
:

scilicet prout in se est una sic erit nobis : turx. Yel propter excellentiam hominis,
in patria cognita, et tunc erit Dominus qui ordine naturai minor est Angelis,
unus et nomen ejus unum, ut dicitiir sed excellit inter inferiores crcatnras, se-
Zachar. ult. Est autcm manifesta nobis cundiim illud Psal. viii, 7 Minui^li euni :

per quasdam simililudines in creaturis paulo niinus ab anjelis... o/nnia snbjvcisti

repertas, quae id quod in Deo unum est, sub pedibus ejus, oves et bovcs universas,
multi|)licitcr participant et secundum ; insu/)er et pecora campi. Ycl quia coin-
hoc iu1cll(;('lus consideral unitatemdivina3 municat cum oinni crcalnra liabct cniin ;

essentiai sub raiione bonilalis, sapientia%
virtutis, ethujusmodi, qua; in Deo non
sunt. Ha'c ergo invisibilia Dei dixit, (juia
illud unum (piod liis nominibus, seu ra-
tionibus, in Deo respondet, non vidctur
a nobis. lleb. ex invisibi/ibus
xi, 3
visibilia fierent. Aliiid autem (juod de Deo
esse cum la[)idibus, vivcrc cuni arbori-
biis, sentiro cum animalibus, intclligero
ciim Angelis, ut (iregorius, hoin. \\l\
Supcr Evaufj. dicit. Alio modo potcsf in-
tclligi de univcrsali creatnra. Niilla ciiiin
: iJt crcatnra ex pro|)i'iis iiaturalil)us [)()tesl
Dei ossentiain iii scij^sa vidcre iinde ol :

coguoscitur, cst virtiis i|)sius, secundum de Soi'a|)liiin diciliir Isai. vi, (luoil dna-
qiiam res al) eo procctluiit, siciit a |)rin- bus alis vclabant ('a[)iit. Scd sinif lioino
cipio. Psai. cxi.vi, 5 Ahu/nns Dontiwis,
: intclligil Dciiin |)cr crcaliiias visibilcs,
et muijna virtus ejus. Manc ergo virtutcin ita Angolns |)cr lioc ([uod intolligit pro-
})biloso|)hi pcr[)etuam esse cognoverunl : priain cssontiam. Polost aiiloin alilcr in-
unde (liciliir Srm/iilerna </u(u/nc. virtus
: tolligi [)or crcaliirain iniindi non i|)sa ros
cjus. Tiirtiiiin (•ogiiiliiin csl (|ii()d dicit, croata sed roriiin crcalio ac si dicoro- ;

Et divinilas ad (inod pcilinct (|iio(l co-

: tiir, \ croationo iniindi ; ot tniic polosl
gnoveruiit Deiim sicnt nltiinuni liiicm iii (Iii|)li('ilor ordinari. liio inodo ([iiod in-
(liicin oiiinia tcndiinl. Diviniiin ciiim lio- lclligaliir ([iiod invisibilia Dim inhdligiiii-
niim di(-itiii' boniiin coininiine (|uod ab tiir[)crca ([ua' factasiinl loin|)orc grali.o;
omnibus parlicipalur : proplcriioc polius alio inodo ([iiod iiitclligalur quod a croa-
 ;;

iOO I.N KIMSTULAM Ali UUMANOS

liono mundi, liomines inropiTLnt Dcnni in oopn-nitionom porsonarum, (|nantnm
cognDsoen! ptT o.i (|n.«' l'iU"f;i snnt. Jol) ad propria (pi.c nnii si^Niificaiit liahitiidi-
XXXVI, 25 Dnincs houitncs vulcnt vitni.
: IKMU oaiisa; ail (•icaluras; sed siicuudum
(ilossa, antom ilicit (luoil pur invisihilia appro[)riata. iiicuutur tamen delecisse iu
J)oi intolliKitnr porsona palris, socundnin torlio si},Mio, Spiritu sancto ;
id est iu
illnd Tini. ult. Il)
'
1 (Jitcni nidlmn hn- : (|uia uoii [Kjsuoruiit arKiuid rospondore
viinHin rii/tf, scd ncc vidcre jjulcst por : S[)iritui Saiicto, sicut posuoruut aliijnid
sonipitornain \irtnlom porsona Kilii, so- respoudoro l*atri. scilicot ipsuin priiniim
onndum illud 1 (lorinth. i, 2i : C/iristuni [)rinci[)ium respondere Kilio,
; et ali(juid
I)ci virtittcnipor divinitatoin, porsona
: scilicot primam montem creatam, (|nain
S[)iritus saucti, oui appropriatur bonitas : vocahant paloruum intoUectum, ut Ma-
noii (]uod pliilosoplii duolu rationis po- crohius dicit iu Libro sn/jer somniuin ^ci-
tuorint porveuire per ea quae facta sunt jjiunis.

LECTIO VII.

Ita ut sint inexcusabiles (juia cum coj^-novissent

:
ut sint inexcusabiles ; idest, ut per igno-
Deum, non sicut Deum
{,Horiricaverunt aut frratias
efrerunt; sed evanuerunt iu cofiitationibus suis, et rantiam excusari noii possiut. Jac. iv,
obscuratum est insipiens cor eoruni dicentes enim :
17 Scienti bonum et nun o/jcranti jjcc-
:

se esse sapientes, stuiti lacti sunt, et mutaverunt

gloriam incorruptibilis Dei in sirailitudinem ima<rinis
catum est illi. Infra ii, 1 Pro/Jter quod :

corruptibilis lioininis et volucrum et quadrupedum

; inexcusabilis es. Secundo ihi, Quia cum
et serpeutium. Propter quod tradidit illos Deus in
cognuvissent Deitm etc.,prohat qiiod dixe-
desideria oordis eorum, in immunditiam, ut contu-
meliis alliciant corpoia sua iii semetipsis quia com- ;
rat et primo ostendit quod prima eo-
:

mutaverunt verilatein Dei iii mendacium et coluerunt ;

et servierunt creatur;e pt)tius quam creatori, c|ui est
beaedictus in scccula.
Postquam Apostohis ostendit verita-
tem Doi luisso Geutihus coguitam, hic
ostendit eos fuisse ohnoxios culpa? im-
et primo ostendit
piolatis et injnstiliai
hoc (juaiitum ad culpam im[)ictatis se-
cundo quautum ad culpam iujustitiu?,
ihi, Et sicut nun probaverunt etc. Posset
aliquis crodere, eos a culpa imi)iotatis
rum culpa ex ignorantia non processit
Amen. secundo quod ex hac cnlpa est ignoran-
tia suhsccuta, Sed evanuerunt. Quod
ihi,
autem prima eorum culpa non fuerit ex
ignoranlia, ostenditur per hoc quod Dei
coguitionem hahentes, ea nou sunt usi
: ad honum. Dupliciter autem Deum co-
; gnoverunt. Uuo modo sicut omnihus su-
percmineutem; et sic ei dohehant glo-
riam et honorcm, quai superexcellenti-
hus dehcntur et ideo isti dicuntur iuex-
:

excusaripropterij^i^uorantiam, sicnt Apos- cusahilcs quia citm cognovissent Deum,

:

tolus de se (Jicit. iutVa 1 Tim. i, 13 Mi- : non sicitt Dcum glorificaverunt vcl quia :

sericordiani consecutus sum, cjitia icjno- ei dobitum cnltum non impenderuut

rans feci. Primo crgo osteudit Geutiles vel quiavirtuti ejus et scicntiae termiuum
non esse excusahiles secundopouit co- ; imposuerunt, ahqua ejus potentia? et
rnm ciilpam, ihi, Et mutnverunt gloriom. scieutiffi suhtrahcutes, contra id quod
Circa primum cousidorandum est, quod dicilur Eccl. xliii, 32 Glurificantes Du-
:

tnnc ignorautia culpam excusat quando tninum quantumcumque putcritis. Se-

li^ sic pi^cedit et causat culpam, quod iion cuudo cognovcrunt eumisicut omnium
rausatur a culpa; sicut ciim aliquisadhi- honorum causam, undc ei in omnihus
hita diiigontia dohila, dum credit porcu- gratiarum actio dchebatur; quam tamcn
tere hostem, percutit patrem. Si vero ipsi nou impcudchant, sed potius suo
ignorantia causotur ex culpa, non po- iugenio et virtuti suae bona sua adscri-
test suhsoqueutein cnlpam ignorantia hcbant unde subdit Gratias non egc-
: :

excusaro uude si quis per ebriotatem

: ritnt, scilicet Domiuo
Thcssal, ult. 18 I :

homicidium committit, non cxcusatur In umnibus gratias agite Dciiide cum di-
a culpa, qnia peccavit se iuchriaudo : cit, Sed evanueritnt, osteudit quod in eis
uude secuiidum IMiilosophum II Pol. ex culpa est ignorantia suhsecuta et :

cap. ult., nuMotur duplices mulctationes. primo ponit intcntum; sccundo manifes-
Priiuo igitur jiroponit quod iutondit, tum proj)ositum, ihi, Diccntcs se esse
dicens Ita quod est Dei, uotum est eis.
:
sajjientes. Primo ergo propouit culpam,

' Al. omittilur : « secuadum illud. •

 ;

CAPUT I. 401

qiiae est ignorantiae caasa, cum dicit, Gentilium et primo quantum ad hoc
:

Eva?iuerurit vanum cnim dicitur quod

: quod peccaverunt contra Dei gloriam
non lialjet slabilitatem seii firmitatem : secundo quantum * ad hoc quod pecca-
solus antem Deus de se est immutal)ilis : verunt contra veritatem natura» ipsius,
Malachia^ h, 6 E(/o Deus, etnon mutor : : ibi,Quia commutaverunt veritatem. Circa
et ideo *
tnnc solum mens hum.ma est primum duo facit. Primo ponil impietatis
a vanitate libera, quando IJeo innittitur; culpam secundo ptjcnam, ibi, Propler
;

cum autem praitermisso Deo, innittitur quid tradidit. Culpa qiiidem eorum fuit
cuicumque crealur», incurrit vanitatem. quod, quantum in ipsis erat, honorem
Sapient. xiu, 4 Vani sunt omnes horni- : divinum inaliumtranstulerunt,secundum
nes in quibus non subest scientia Dei, et iliud. Hier. W, n Populus meus muta- :

de /lis qux videntur bona, non potuerunt vit (jloriam suam in idolurn. Primo ergo
intelligere eum qui est. Psal. xcni, 2 Do- : ponit id qnod mutaverunt secundo id ;

minus scit cogitationes hominum quoniam inqnodmutaverunt, ibi, Insimilitudinem.

vanx sunt. In coqitationibus suis evanue- Circa primum tria sunt attendenda ex
runt, inquantum in seipsis et non in Deo parte Primo quidem ipsius gloria,
Dei.
fiduciam habebant, sibi et non Deo bona quam dicens Et mutaverunt
tangit :

sua adscribentes, secundum illud Ps. xi, (jloriam quod potest intelligi dupliciter.
:

5 : Labia nostra a nobis sunt quis noster : Ifno modo de gloria qua homo Deum glo-
Dominus estl Secundo ponit ignoran- riricat,eicultumlatriaeexhibendo. ITim.i,
liam subsecutam, dicens Et obscura- : 17 Soli Deo honor. Ilanc igitur mutavc-
:

tum est, idest per hoc quod obscuratum runt, cum cultum Deo debitum exhibue-
est, factum est cor 'eorum insipiens, idest runt aliis. Alio modo potest intelligi de
luminc sapientia,^ privalum, per quam gloria qua Deus in se gloriosus est, quae
homo vcre Deum coguoscit. Sicut enim est incompreliensibilis et iulinita. Prov.
qui oculos corporales a sole materiali XXV, 27 Perscrutator majestatis oppri-
:

avertit, obscuritatem corporalem incurrit; metur agloria. Quai quidem gloria nihil
ita ille qui a Deo avertitur, de seipso est aliud quam ipsa claritas diviua^ na-
praesumens, et non de Deo, spiritualiter iwvdd Lucern enirn habitat inaccessibilem
: :

obscuratur. Proverb. xi, 2 Ubi humili- : I Tim. ult. 16. Ilanc autem mutavernnt,
tus per quam scilicet homo se Deo sub- dum eam aliis attribuerunt Incommic- :

jicit ibi sapientia ubi supcrbia ibi con- : nicabile enim nomcn, lignis et lapidibus
tumelia. iMattli. xi, 25 Abscondisti hssc : imposuerunt,\\\.<\\ii\\\\v Sap. xiv, 21. Se-
a sapientibus secundum quod scilicet cnndo notatur incorru[)tibilitas, cum di-
eis videbatur et rcvelasti ea parvulis, cit, hicorruptibilis i[)se enim solus per- :

idest humilibus. Et de his habetur Kph. iv, fecte incorru[)til)ilis est, ([ui est omnino
17 Gcnles arnbulant in vanitalc sui sen-
: immutabilis : omnis enim mutatio (|ua»-
sus, tenebris obscuratwn haboites intellec- dam corru[)tio Tim. est nnde dicitur
: 1

tum. Deinde cum dicit, Diccntes, exponit ult. IG Solus habct immurtalitatem. Ter-
:

quod dixerat primo qualiter in coj^i-

: et tio notatur natiira' sublimitas, cum dici-
tationibus suis cvannerunt, cum dicit : tur, />r/:utenimin Psalm. xi,vii,2.(iicitur,
Diccntcs se cssc sapientes, stulti facti sunt. Deus //ingnns /)i)//ii/ius. Kx [)arte vcro
Diccntcs. idest sa[)ieutiam sil)i a seipsis (ijus in (juod inutaveruut, tria corrospon-
adscribenles. Isai. v, 21 Vse quisapien- : (l(Mitia pountur. Nam contra gloriam di-

tes estis in oculis vestris. Job. xix, H : cit, //i si//iilitudi/iem i//iaginis ; u\cs>[, in
Quomodi) dirctis Phnraoni Filius sapirn- : siinilifudiucm aruMijus r(M [)(M" moilum
rrqum antiquuvum? Ubi
tiuni e<jo, /ilius iniai-riiiis ab ali(|U(» ('X[trcssa'. .Mauifcs-
nunc sunt sapic/ites tui'l Secundo expouit tuiti cuim est ([iiod simililudo imaginis
quod dixerat, Et obscuratum est insipiens est posterior illa re cujiis cst imago. (ilo-
cor, cum dicit, Slnlti fncd sunt, (inasi riaaul(Mn siv(^ claritas Dci (>st [)riu(M[)iuin
contra (livinam sapicntiam agentt\s. oinnis s[)ecici el fonna'. Kl sic dum Dci
llier. x, 14 Stultus factus est omnis ho-
: gloriain iii similitiuliucm imagiiiis mu-
mo a scientia sua, do (}ua scilicet pra;- tavcrnnt, convertcriint [)rimiim iii ulli-
sumehat. Doinde cum (licit, Et mutave- miiin Sa[>. xiv, i.')
•'.
Accrbo hiclu do- :

runt yloriaut, ponit pcccatum iinpictatis le/is patcr, cilo sibi rapti filii fccit im<i(/i-
'

* Al. (lcost II iiliM». n — •'

Al. « .socumlo (luo- itii.miiiis iiiiil.iiit, ciinMTliiiil |<t°itiitii)) iii <iMi-
—
: :

niodu coiitra vctilaUMU, (Uc. » iniiiii. » — " .\1. : • iiiiiiii cilii ia|tti, vW. •

" Al. « etsic qui UeigluriuminsiiuililU(.liiio[n

:

XX. iO
 402 l\ KIMSTnLAM .\i) IloMA.NUS
iirm. Confni id qiKvl dixorat, Incornip- brntalc in ipso, scilicct dcsidcrio scn-
lilniis, ilirit, ('nrrii/ililiHis. Psal. .\xi\, siialilatis, scciinduin illiid l'sal. m.viii,
10 : Qiix ulilitiis ni siniijiiinc vico itmn 13 ; llninii ciiin in /loiiore cssct, non iii-

dcscciuin in c'irrii//lionnn'^ scilicot (juid tc//c.rit, similifndiiKis scilicet |)ro|)l(!r ra-

cst (orrniittnn sive nior-
ainplitis jain tioncm, comjjariitus cst jiimcntis iiisipien-
ttimn? xv, 17
Sa[>. ( iini sit tnorfa/is, : tiliiis '. Iloc cst crgo (jiiod dicif Projjter :

ninrliunn fiin/it inmiiliiis iiiii/itis. Coiilia i/iiod tradidit il/os Dcus in dcsidcria cor-
i(l (jiiuil (lixit, l)ci jioiiit, lloininis, .loh dis : iit (loiiiin ratio subilertsfnr dcsidcriis
XXXII, -1\ : Son
pcrsonain viri,
(icci/iiain cordis, scilicet sensnalis airecliis, dc qiii-
cl Dcinn /loinini non sc^fuabo. Kt qiiod bus dicil infra xiii, \\: Carnis curamne
cst altoniiiiahiliiis, Dci homo p-Ioriam fcrcritis in (/csidcriis. Miiod (jnidcm est
traiistnlit noii solnni in tioininein, qui coiitra naturalcm ordiiicin liominis, se-
est ad iina^'inem Oei, scd etiam ad ea cundtim quem ralio appctitui sensibili
qna^ siint inlra homiiiem undo snbdit : : domiuatur. (Jeu. iv, 7 Sub le erit appe- :

Et vo/iirniin, qnantiim ad volalilia, ct titiis tuus, et lu doinina/ieris i//ius. Iiidu-

fjuadru/uu/uin, (juaiitum ad grcssihilia, citcrgo homiues iu dcsideria cordis eo-
et scr/icntuin, qnautum ad rcjitilia. Prav rum, sicut in manum domiiiorum crude-
termittit autem pisces, tamquam magis lium. Isai. xix, 4: Tradam /Egi/ptum in
ab humaiia
conversatione sejunctos. tnanu dominorum crudelium. l*rajcipue
Ihvc aiitcm omuia sunt a Deo homini tameu circa appctifum sciisilivnm, bes-
su[)posita. Psal. viii Onuiia siihjccisli : fialis qu£cdam dcordiiialio pcrlinct ad
siib pcdibus ejus. Ezech. viii, 9 Iiif/re- : peccatd carnalia, nam
delectationes lac-
derc ct vidc aboininaliones pessiinas quas f us, circa quas suiit gtila et luxuria, mani-
isli faciiinl /lic. Et infjressus vidt\ et ecce fcsfe suut commiiues nohis et brutis et ;

oinins siini/itado repli/iuin, ct aninia/ium ideo suiit magis cxprobrahiles, quasima-

abominatio. gisbrutaicSjUf ilicit IMiiloso[)husinII El/ii-
Est autem nofandum, qnod, sicut dicit cor. cap. X. Et hoc (TcSTglTcrtiir cum sub-
Glossa, ab adventu yEueai consueverunt dif, In immunditiam, (jiuc ad pcccafa car-
lirTIalia imajjMues hominiim coli, puta nalia pertinef, sccuudum illud Kphcs. v:
Jovis, Hcrculis, et similium. Sed tem- 5 :Omnis fornicator aut immundus :

pore Cajsaris .\ugusti, devicta iEgypfo, quia scilicet homo pcr hujusmodi pec-
corum cultum Uomaui assumpseruut : cata maxime convcrfitur et trahitur ad
(|ui imagiiicsauinuiliiim colebaul jiropter id qiiod cst infra ipsnm unum^juodtjue :

figiiias auiinaliiim qiui* uotautur in ca^Io, eiiim dicitur essc imj)iirum sive immuu-
qnibns tamcjuam astrolog-iaj
,'Egyplii '
dum ex commixfione vilioris, sicut ar-
dcditi, cultum divinilatis impendcbaiit. gumcnfum ex commixfiouc pltimbi '.
rude ct Dominus filios Isracl iu yEgypto Undc exponciis subilif : Ut conliimetiis,
uutritos, ab hujusmodi cullu removet id est turpibus et immuudis actibus af-
diceiis Deuter. iv, 19 : Ne forte ocii/is e/e- ficiant, idest inficiant;, cor/iora sua iii
vatis in cadiim videas so/em et /unam et semetipsis idcst, non
; quasi ab aliis
omnia aslra cce/iet errore deceptus adores coacfi, i)uta a Darbaris, scd a semetipsis
ea. hoc aguiit proi^ruPspoutc. Infra ix, 21 :

Deinde cum dicit, Propter fpiod tradi- An non /labet polestatein figu/iis /uli, ex
dit, j)oiiit poeiiam liiijusmodi culpas res- eodem /ulo facere a/ind vas in lionorem,
pondenlcm. Circa qiiod considcrandum a/iud in contume/iaml scilicet in turpcm
cst, qnod liomo mcditim locuin obtinct nsum.
inter Dciim v{ aiiimalia briita, ct cum Scd cum hujusmodi immunditia sit
utroque extremorum commtiiiicat : c^iin pcccatum, vidctnr quod Deus in eamho-
Dco (juidcm sccnndum intcllcclualifatcm, miues non tradat: quia, ut dicifur Jacob
cum aiiiinalit»ns voro l)rutis sccundr.m 1, 13, Deus inlentator mn/orum est.
sensualilalcm. Sicut igiturhomo id quod Dicendum est, quod Deiis non dicifur
est Dei mutavit usque ad bcsfias ita ; fraderc iiomincs iii immundifiam dircctc,
Dcns id quod est divinum in homine se- inclinando afrectum homiuis ad malum,
cuudum ratiouem, subdidit ci quod est quia Dcns omuia ordiuat in seipsum.

» Al. omittilur : * Al.

a « Homo
.+:gyptii. « — : pientilnis. Hoc cst quod dicit. rtc. » —'.41. :« er
cum in liuuore e^s»t
(iivmue inijgiuis (scilicet conjuncluiUL' vilion^, sicut argentumexcoujuuc-
propter rationem^ comjtaralus est juuienlis lusi- lioue plumbi. »
 CAPUT I. 403
Proverb. XV, 4: Univcrsa prnpte?' se ope- ritatom divin<'B iiaturap ct primo poiiit :

ratus est bomuius: peccatum autem est cul[)am; s(,'Cundo poiMiam; ibi, Propicrea
aliquid per aversioncm ab co. Sed indi- traituUt. Divina autem natin-a potesl con-
recle tradit bomines in peccatum, in- sidcrari dupliciter. Ilnomodo secuuibim
quantum justc subtrabit gratiam, per
'
quod cognosccndi, ut verilas
est rafio
quam bomines contincbantur ne pccca- prima et quantum ad boc dicit
;
Quia :

rent sicut si aliquis alioujus sustciita-

; commutaveruiit verilateiii Dei in mcnda-
cubim toUcie, diceretur faccre casum cium (|uod qiiidcm potcst intclligi du-
:

ejus. Kt per bunc modum, primum est pliciter. Uno modo quia vcram co^Miitio-
causa sequcntis pcccati, scqucns vcro est ncm, quam a Deo acccpcrunt, pervcrsa
poena prioris. ralionc ad lalsa dogmala convcrtcrunt ;

is^ Ad cujiis evidentiam scicndum cst, sicut cum dixcriint, idola esse deos, vel
quod unum pcccatum [)otest esse causa Dcum non esse omnipolcntem, velomni-
aitcrius iudircctc, ct directc. Dirccte qui- scicntcm. Ilicrcm ix, .1 Docuerunt lin- :

dcm, inqiiantum cx uno pcccato incliua- (jiias suas lor/ui mcndacium. Alio modo
tur ad aliud quod tit tripliciter. Uno
: veritatem Dci iii mcndacium mutavcrunt,
modo sccundum rationcm causge finalis ;
qiiia divinitatis naturam, (jiue cst ipsa
sicul cum
quis cx avaritia vel invidia ^ vcritas, atlribucriint idolo, quod cst mcn-
incitatiir ad bomicidium committcndum; daciiim, inquantiim non cst Dcus, ut di-
secundo secundum rationcm causs ma- citiir Llicr. xvi, Vere mendacium pos- 19 :

terialis, sicut gula inducit ad luxuriam, sederunt pntres nostri, vanitatem qux eis
miiiistrando materiam; tcrtio seeundum non profuit. Numquid faciPt homo sihi
rationcm causa* movciitis, sicut cum ex deos, et ipsi noii sunt dii? Alio modo po-
mullis aclibus alicujus pcccati, generaliir tcst considcrari diviiia nalura sccundum
habitus ad simile peccatum inducens. In- qiiod est principiumessciidi omnibiispcr
directe autem, sicut primiim peccatum crcalinucm; et sic debelur ci ab lio-
mcrctur exclusionem gratiai, qua sub- minc, inlcrius quidcm ciillus scciiudum
tracta bomo ruit in aliiid pcccalum et ; pium atrcclum Joau. ix, 31 Si cjuis : :

sic primum peccatum est causa secundi cultor est Dci, et volunlatcm ejus facit,
indirecte, sive per accidens, sicut remo- hunc cxaudit extcrius vero (lc[)ctur ei
:

vens [)rollibens. Sed notandum est,quod servitus latria?, secundum illud Dcut. vi,
pcccatum, in(]iiantum bujusmodi, non 13 Dominuni
: adnrabis. ct Deum tuum
potest csse pccna : quia [jcciiam coutra ilU soli sercies. Undc et subdit contra
voluntatcm [)atimur, pcccatum aulem cst eos, scilicet Coluerunt et scrvierunt crea-
voluntariuin, ut Auguslinus dicit. Scd turx potius cpiain creatori: i.'o\AKm[ ewxm
qiiia [)(!ccatiim iiabct qiKcdam adjuncta, acrcm ol a juain, et
ca?.lestia cor()()ra, et
qua' sunt conlra voluulalem pcccanlis, alia bujusinodi, sccuudum illiid Sa[»icn.
ralioiic eoruin peccalunr dicilur i)a'na xvii, Aut i(picm aut spirituin aut cita-
:2 :

pra^ccdcntis [)eccati. Iloc autcm est uno tum aereni aut (/ijrum slcllarnm aut ni-
modo arujuid [jra^ccdcns peccalum, sicut miaiu aquam, auf solem ct lunam, rccto-
subtractio g-ratia% cx (|ua siMjuitur ut j'cs orl/is tcrrarum dros /lutarcruii/. [•'.[
'\n

bomo [)eccct. Alio modo cst ali(juid ad- boc iin^^robat sa()i('iitcs (lenliliiiin, (jiii

jnnctum ipsi peccalo, vcl intcrius, sicut ([iiamvis nuii(|uaui iii imaginibiis ali(j!iid

esl inordinalio animi uiidc Auguslinus : ipiminis cssc crcdcrcnt, sicut seclalorcs
dicit in Confes.
I u .liissisli DoiniiK^^cfsic llciincjjs crcdcbaiif, uc^juc ea ijua* a
esl, ul i)(i'na sibi sil oiniiis inordinalus iNctis fabulosc diccl^aiiliir Ak^ diis, crcdi»-
aniinns » sivc (juaiiliiin ad cxlciiorcs
: rcul cssc vcra crcaluris faincn aliquibus
;

acfus, (juibiis difficulfafcs ac labores ad- ciiltnin divinitafis iinj)(Midcbaiif c\ qui- '
,

jungiinfiir, sccniidiiin illiid (jiiod dicnnt biis ralioncm fabulaniin assiguabant ;

iinjdi Sa[)i('nf. v, 7 .{mhiilarituus rias

: sicut Voj"!'" [losiiil fofiiin inuuduin i<ssc
difficilcs. Tcifio ([uanfum ad id (jiio sc- I Dciiin [^roj^lcr aiiiinain cjiis, diccns, (juoJ
quilur [)cccatiim, siciit csf rcinorsus coii- loli iniindo (>l omnibus [)arfibiis cjus,
scientia', infainia cl siinilia. divinitafis cnlfns iin()cudi j>o|cst. sciliocl
Dcindc ciiin dicif, ('iiuiniufarrruu/ rr- acri, ([iicm Nocabaiif .luiioM<Mn, cf aqiins
rifafvui Dci in uic/idariiiui, [)oiiiL (Mil[)am ([iiain vocabaut Liciim, cf sic dc aliis.
impictatis, quani commiscrunt coiitra vc- Plalonicicliain i^osucrunf, (juod onmibus

'
Al oiniltilur : « jusle. » — *A1. ik'c>t : « vcl in\idi.i. •
— '"Al. : «alicujus culluin (iiviuiUli».»
 ;

AOA W IIMSTOLAM Al) IIOMA.NUS

siihstautiis ratioiKililtus (|u;«' suiil sii[)ni boiii priucipium e.\ lioc sibi debctnr
; «'t

iKis, cullus (liviuilatis (lcliiilur; pula dn-.- oinuis Addit autem, Atnen,
lalria* ciiltiis.

inouihus, auiuialtus '

cu-lestium corpo- ad omuimodam ceititiidinem asseren-
nnu. iutcllitrcutiis, id cst siilislautiis s(!- daiii. Isai. i.xv, Ki: (Jiii henrdirtus est su-

|»aratis. t^Miaiuvis aiiteui his (lua' supra /ter trrrant, benrdicetiir in De». .\nicn :

iios siiiit ali(iuauj roverciitiam e.xliilierc (jiiod idem est quod verum, vel liat. Vi-
delieamus. uou tauu'ii ciillum latria' qiKH detur autein .\postulus triplicem t bcolo -
jiotissime iii sacriliciis et olilalioiie coii- i^iaiu lau^-^ere (i(!ntilinin. I'riino (|ui(leiTi

sislit ', jier (|uam liomo [irolitctur om- civilcin qiue ob"s('rvabatur u poiitilicibiis
niiiiu iMiiioriiin ])enm esse auctorein iii adoiatione idobjrum in templo et ;

siciit iii qiiolibet re^Mio ali(]uis lioiior su- quautnm ad hoc dicil : Et mutaverinit
premo ilomino exliibetur.^iiiem uou licet (/l(n'iamincorruptif)ilis Dei. Seciindo tbeo-
Iransferre in aliiim. Kl itleo siibdit (Jin : logiam fabularem,(juam 1'oeta' tradebant
cst henedictiis id est, cujiis liouitas est
: in theatris; et quautum ad hoc dicit :

manifesta. Sic enim ' dicimur benedicere Qui commutavcrunt veritatem Dei in
Deuin. inquaiitum ejus bonitatem corde ?nendacium. Tertio theolofj^iam natnra-
reco{^'iioscimiis, et ore confitemur. Kccli. lem, quam obscrvaverunt IMiilosophi in
xi.iii, 33 lieiicdicentes Denni exaltate
: mundo, partes mundi colentes ; et quan-
illinn quantinnpolestis. Addit autem, In tum ad hoc dicit Et coluerunt : et servie-
sxcula, quia ejus bonitas est sempiterna, runt creaturse potius quam creatori.
ab alio non dependens, sed est omnis

LECTIO VIII.

1'roplerea iradiilit iilos Deus in passioues igiiomi- caletit, aut cum homo inlirmatur. Unde
nise nam feminai eorum imnmtaverunt iiatuialem
quia perhujusmodi peccatahomo recedit
:

usuin in eum usum qui est contra naturam. Siniiliier

autem et masculi, relicto naturali usu leminse, exar- ab ordinenatufali, convenientcr dicuntur
serunt in desi^leriis suis iu invicem, masculi in mas-
passiones. Infra vii, 5 Passiones peccato- :
culos turpitudinem operantes, et nierceileni quam
ooorluit erroris sui in Sfiiielipsis recipieiites. Et sicut rum. Diciintur autem jjassioncs i^jnomijiige,
non probaverunt Deum liabere in notilia, tratlidit quia non suiit liomine digna^ seciiuduin
illos Deus in re|)robum sensum, ut laciant ea qu;e
non conveniunt, repletos onini iniiiuitate. malilia, iilud Ephes. v, 12 Quai aguntur in oc- :

fornicalione, avaritia, neciuitia. plenos invidia, honii- culto ab eis, turpe est dicere. Si cnim pec-
cidiis, coiuentione, dolo, njalignitate, susurrones,
(letractores, Deo odibiles, contumeliosos, supeibos,
cata carnis communiter exprobrabilia
elatos, inventores majorum, parentibus non obedien- sunt, quia per ea bomo dediicitur ad id
tes, iusipientes, incom|)ositos, sine aflectione, absque
fu?dere, sine misericordia qui cum justitiam Dei
:
quod est bestiale in homine, multo magis
C0j,'novissent, non intellexerunt, quoniam qui talia peccatum contra naturam, per quod etiam
Hfrunt, digni sunt morte, et non solum qui ea laciunt, homo a natura bestiali decidit. Oseai iv,
sed etiani qui consentiunt lacientibus.
7 (iloriafn corum in icpiominiam com-
:

Posita culpa impietatis, secundum mnlabo. Deinde ciim dicit Sam jeminse :

qnam coutra naturam divinam peccave- eorum immutaverunt naturalem usum

runt, hic ponit po^uam^ qua scilicet ad etc., expoiiit quod dixerat et primo :

hoc reducti snnt ut coutra suam naturam qiianfum ad feminas secundo quantum ;

peccarent et primo ponit prrnam

: se- ; ad mi\scu\os, '\\n,Simiiiteraute/n mascali.
cundo cxponit, \\i\, Nam feminx; tertio Dicit ergo primo Ideo illos dico in pas-
:

ejus convenienliam ostendit, ibi, Etmer- siones ignominiw traditos najn feminx :

ccdem. Dicit ergo primo Propterea, sci- : eorum mutavcriint naturalem usum in
licct (]uia Dei veritatcm iu mendacium ctun usinn qui est contra ?iaturam. 1 Cor.
mutaveruut, tradidit illos Dcus, non qui- XI, 14 Aec i/),sa ?iatura docet vos. Isa.
:

dem impelleiido in malum, sed dese- xxiv, 5 : Mutaverunt jus, dissipaveru?it

rendo, in passiones irjnominix, idest fcdus sempiternu??i, id est jus, natiirale.
peccata contra naturam, qua> dicunfiir Kst aiitcm considerandiim, tjuod dupli-
passiones secundiim (]uod jiroprie passio citerest aMcjiiid coiitra ntifuiam hoiniiiis.
dicitiirex eo quod aliquid trahitur exfra ^
Tno modo contra naturam diirereiitia:!
ordinem suai naturai puta cum atiua ; constitutiva* hominis, quae est ratiouale ;

'Al. : « anim;ilii)ii<. » * AI. — • quan prtpci- : « siciit cnim. )>

— " Al. : « aliucJ. »

pue in sacrilicii oblalionc consislit. » * Al. — :

 CAPUT I. 403
et sic omnepeccatum dicitur esse contra scihcet tempore Abrahy, quandocreditur
naturam tiominis, inquantum est contra idololatria incepisse. Uride et tunc primo
rationem rectam. IJnde et Daniascenus leguntur in Sodomitis punita esse, ut
dicit in De firie, cap. iv, post
11 lib. (len.xix.Simuletiamidololatriacrescente,
princ.,qnod Angelus peccans, versus est hujusmodi vitia crcverunt nnde dicitur ;

ex eo quod cst secundum naturam in id 11 Machab. iv, quod Jason ausus cst sub
quod est prajter naturam. Alio modo di- ipsa arce optimos (piosque ophcborum
citur esse aliquid contra naturam homi- iii lupanaribus ponere. Erat autem iioc
nis ratione gcneris, quod est animal. non initium, sed incrementum quoddam
Manifestum cst autem quod secundum et profectus gentilis et alicnignea^ cou-
naturaj intentionem commixtio scxuum versationis.
in animalibus ordinatur ad actum genc- Deinde cum dicit, Et sicut non proba-
rationis. Unde omnis commixtionis mo- verunt, ostendit eos injustitia? fuissc '

dus ex quo gcncralio sequi non potest, subjcctos et primo ostcndit ex qua
:

est contra naturam hominis, inquantum priori culpa in ha'c peccata devenerunt :

est animal et secundum hoc dicitur in

; secundo enumerat horum peccatorum
(jjossa. « Naturalisusus est ut vir et mu- ditrerentias, ibi, Repletos omjii inirpiilate.
lier muno concubitu cocant contra na- ; Culpam autem praecedentem ponit cum
turam vero ut masculus masculum pol- dicit Et sicut non probavcrunt Deum
:

luat, etmulier mulierem » et eadem ra- : habere in notitia quod potest dupHciter:

tio est de omni actu coitus, ex quo gene- intelligi. Uno modo, quia quamvis lu-
ratio sequi non potest. mine rationis et pcr creaturas visibiles
Deinde cum dicit, Similitcr autem el veram cognitioncm hahere potiicriint,
masculi, exponit quantum ad mares, qui tamen iit liberiiis posscnt peccaro, 7ion
scilicet relicto naturali usu feniinse, exar- probaverunt, idest non approbavorunt ut
serunt, idest cxtra terminos nalurae arse- ipsi hal)erent Deum in sui notitia. .lob
runt, secundum ilhid Psal. cxvii, 12 : XXI, 14 Dixcrunt Deo: : Rccedc a nobis ;

Exarserunt sicut ignis in spinis : et hoc scientiam viarum tuarum nolumus. Alio
in dcsideriis suis, scilicet carnalibus, in- modo potest intelligi quod ipsi iioii pro-
vicem masculi in masculos inrpitudinem bavorunt quod Deus in sua notitia ha-
opcrantcs. Ezech. xvi, 37 Nudaboigno- : beret facta luimana, scciindum ilhul
miniam tuam coram eis, et vidcbunt om- Psalm. xciii, 7 Dixcrunt So)i vidrbit
: :

nem turpitudinem tuam. Deinde cum di- Dominusnec intelliget Dcus. Et sccundum
cit, Etmerccdem, ostendit hanc poenam hunc sensum convenienter huic culpaei
convenientem esse culpa?, dicens Reci- : respondct pa^na, cum subditiir Traitidit :

pientes in semetipsis, idest indeformatione illos Dcus in reprobum scnsum. Dicilur

suae naturae, mercedcm erroris sui, scili- autcm hic sensus hominis, non cxtorior
cet quo Dei veritatcm in mendacium quo scnsibilia coguoscuulur sed inte- ;

commutaverunt : mercedem, idcst retri- rior, secundum quem jiidicat de agoiidis,

butionem, quam oportuit, sciliccteos secuiidiim illud Saj)iont. vi, 1(5 Cogi- :

rccipcrc secundum juslitia' ordincm, ex tarc dc illa srnsus cst consumnuittts. Di-
qua dcbitum crat ut qui in Dci uaturam citiir aut(Mn sousus roprobus, (pio ali-
injuriosi fuerant, id quod cst proj)rium quis roprobandum judiciuin habet do
sibi creaturis attribiicndo, in sui naturam agendis, socnndum illiid II Tim. iii, 8 :

contumeliosi (^xistcrcMif. V.\ (luamvis mer- Hominrs mrutr corrupti, rrprobi circn
C(!s proprie vidcNilur iii bonum sonare, fidrm llior. vi. 30 .\rgrntum rcprobuni
: :

tamen hic sumitur cominunitcr pro (pia- vocate eos. Et idoo subdit l t faciant ea :

ciimque rctributiono, etiam in maUs, se- (pi;v tu)nconvrniiint, idost ea (pia^ a rocta
(Miuilum ino(him quo dicitiir infra vi.^M: raliono dlscordant. Sap. iii. il luutilin :

Slijjcndid prccdli niors, .Micl». i, 7 Mrrcr- .•

dcs eoruni i<jni romburrntur.
~- Et cst notaiKhim, «piod satis rationa-
bililcr Aposlohis vitia (M)ntra natiiram,
qua> suiit gravissinia intiM' p^MM-ata car-
nalia, ponit idoloiatiia' p(vnam. ipiia si-
(iprra roru))i suuf. Est autoin couvouions
ut (pii contra Doi notitiam poccavorunt,
vol (Miin (M)gnosc(M'e nolontos, vol oiim
coguos(M'ro non arbitrantos. iii porvorsi-
tatom sonsus tradoroiitnr. Undo ot Sap.
XIV, :{| ilicilur l*ccc<itiint))) /noui prrani-
,

mul cuin idolohilria incopisse vidcntur, bit/atscmpcr injustoruniprxvaricafionem.

* AI. : « justiliir. »
406 1\ KIMSTnlAM AI) ROMANOB
Dciii.lc (Mim (licit ;
/{r/i/ffos onini inujiii- plere ; (iiiod maxime conlingit circa no-
iMmuM
lat(\ ral Imjiismoili iMroiiveniLMitiii cnmenta (iroximornm, (|nihiisnon [lotest
opiMa cl inimo : |i(iiiit iil (]iiO(l cst genc- ali(|nisarKpiando [iro volo noc(Me. Psalm.
riilc, (lic(Mis : /{rji/rios onini iniijuitdtc : Mi, I! : ('inisionnictur ncijiutia /)eccatn-
(liiia, n\ (liciliir I .loaii. iii, 4, (Jinne /icc- riini.

calinn rsf omiiis

ini(/uif(is. Si(Mit tMiim Consequenler ponit radicem bornm
virlns, iii(|naiiliim oxp^inilnr pra'ceiitnm pcccatornm, dicens, P/enos invidia, qnae
lejJfis, ralionem jnstilia' ila eliam
liabel ; est dolor de alieno bono, ex quo alifjnis
omiie peccatnm, iiiiinaiitnm a refrnla le- incilatnr ad nocendiim alferi. Sapieiil. xi,
p-is (li\iiue liiscortlal, liahet ratioiKMTi 2'( /ndivia diabo/i mors introivit, in nr-
:

ini(piilatis : et sie in sacra Scriptnra /teni terrarum. Postea ponnntnr nocn-

pra'cipno peccata argnnntnr. r)n[)liciter menta manifesta, et quantum
: et [irimo '

aiiUMn eoriim cnlpam exappfcral. Primo ad facla, cnm dicil, I/onilcidiis, qua' sunt
(]ni(l(Mn intensive, per iioc qnod dicit pra'cipna no(Mimenta. Osea* iv, 2 Ma/e- :

/{r/i/ctos ille cnim videtnr repleri ini-

: dictum, tnciulacium ct liomicidiitm, fur-
qnilate cnjns adeclns est totaliter ad tum et adu/tcriuminundaverunf. Dicil au-
peccaiidiim dispositns, secnndnm illnd tem [iliiraliter, Ilomicidiis quia bomici- :

l*sal. XIII, 3 Qi/oruni os mdicdictione ct

: dium noii solum consistit in opiMO, sed
(unoritudine jiioiuni csf. Secundo exten- etiam in voluntalc. I .Joau. iii, 15 Qui :

sive, quia scilicet non tantnm in uno odit frafrem, homicida est qui scilicet :

I
cccaverunt, sed in omnibns. Sap. xiv, odit ad occidendnm. Et quantum ad ver-
27 Infdndorinn ido/orum cu/tura ojyinis
: ba, cum dicit, Confcnlione. Est autem
ina/i causa csf. conlentio, impiignalio verilatis, cnm
Conscquenter cnm dicit, Mo/itia, enu- confidcnlia clamoris. Proverb. x, 3 Ho- :

merat peccala in spcciali et primo quan- : nor est /lomini qui se separat a contenfio-
tnm ad Iransgressioncm, qua^ opponilnr wi7>?/.9.Deindeponit nocnmenta occulta, et
pia'ceplis negativis secundo qnantnm ; primo illud qnod est giMierale, cum dicit,
ad omissioncm, qu* opponitnr praM^eptis Do/o, quando scilicet aliud simulafnr, et
affirmativis, ibi, Sii/)erbos. Cira primum aHudagifur. Ilier. iv,8 •.Sagitta vu/nerans
diio facit. Primo ponit peccata qnihus /ingiia corum do/wn /ocufa est in ore suo :

aliipiis delerioratur in seipso secundo ; jjacem cum amico suo /oquitur, ct occu/te
peccata qnihns aliqnis fit nocivus pro- eijionit insidias. Post ba^cponit tradicem
ximo, \h\, Ncquitia. Circa primnm ponit inleriorem hornm nocnmentorum, cnm
qnidem id primo quod est f^enerale, cnm dicit, Ma/icjnifate, quae importat mahim
dicit, babitus vitiosus
Ma/itia, qua? est ignem, idest mahim affectnm in corde,
virtuti opposilns unde ex mabtia pec- : secundum illud Psal. xxvii, 3 Loquun- :

carc dicnntnr qui ex babitu peccant. tur /mcem cum proximo suo, ma/a aiifem
Psalm. Li, ()///V/ (jloriaris in ma/ifial
I : in cordibus. Noti liabitabit
Psal. v, G :

Iii si)eciaii ponit pecoatum qno ([iiis deor- juxfa fe ma/ignus. Conseqnenter ponit
dinalur circa appetilum cor[)oralium nocumenta oc( iilfa, (]nai praicipue fmnt
delectalionnm, cnm dixit, Fornicafione. verhis, cum dicit, Siisurrones, qui scili-
Onamvis enim fornicatio proprie sit cum cet occnlte snsnrrant in auribus homi-
meretricihns, (|na? jnxta fornices, idcst num ad scminandum inter eos discor-
arciis Iriiimidiales, sc pnblice prostitue- dias. Ecch. xxviii Susurro et bi/inguis :

hanl tanitMi hic snmitur[)ro omni illicifo

; ma/edicfus in /jo/>u/o : mu/tos enim lurba-
concnhiln. Toh. iv, 3 Aflende tibi, fi/i : vitj)acem habcnfes. Defracfores, qui scih-
mi,ab onini fornicatione. Secundo ponit cet detrabunt fama». alicnjus occulte, idest
vitinm p(M- ([uod qnis deordinatnr circa co ignorante mala dicentes de eo. Eccle,
a|)[)t'titnm riM-nm exleriornm, cnm dicit, X, Si/)iordeat scrpcns in si/enfin, nihi/
1 1 :

Avaritia, iina' est immoderalns appeli- en minits habcf qui occu/fe detra/vt. Ef ne
tns haheiidi. Ilebr. ult. 5 Sint mnrcs : putentur ista peccala esse levia, qnia
sinc avarilia roNfrn'i jn\TSCut/bus. Deinde solo orc committnnfnr, siihiht, Dco odi/)i-
ponnntiir [leccata ([na^ tendnnl ad nocu- /cs impngnant enim id maximc (jnod
:

mcntum proximi et primo ponit id quod :

Dcus in hominibns amal, scilicet mntuum
est generale, cnm dicit, Xcfjnitia dum ; amorcm. Joan. xv, 12: Hoc est j)rxcc/j-
scilicet altentat aliquis quod nequit im- titm meum nf di/igatis invicem. Unde

Al. : « proximo. »
 CAPIJT 1. -407

dicifur Proverb. vi, 16 Sex mnt qure : qiiio illa compositio excedcbat moihim
odil Deus, et septimum deteslatur anima commiincm bominum intcr quos conver-
ejus, scilicct qui seminut inter fra- ,
sabanfiir.
tres discordias Addit anlem Contume- : Terlio ponit omissioncm quantum ad
liosos, qni scilicet mabi iri faciem infe- parcs, ad quos debcmus habcre primo
riint. 1 Tim. i, 13 : Qui jjvius fui blasphe- adcctiim in cordc, quod dicit, Sine uffec-
mus persccutor et contumeliosus. Sic
et tione. I*rov. xii, 10 Visccra impiorum :

ergo tria vilia in materia conve-

ha^c crndelia. Tim. iii, 2 Enmt homines :

ninnt, qnia omnes mala dicunt de pro- seipsos amanles, scilicet et non ahos. Se-
ximo diirernnt aulcm in finc, nam su-
' ; cuiido eis cxhibcre soci&lem convcrsalio-
surro intendit discordiam, dctraclor in- ncm, contra (juod subdit, Absque faidere,
faminm, contumcliosns injuriam. Consc- qiio sciliccl aliis socialilcr non convivunt.
quenter ponit pcccata qiiae pertinent ad Jiidic. xviii, 27 : Percusserunt eos in ore
omissionem ct primo ponit : radicem quod cum nullo hominum ha-
gladii... eo
liornm pcccatornm, cum dicit, Superhos. berent quidquam- sorietalis ac neqotii.
Dicuntur cnim supcrbi, quasi supcr se Kccl. IV, 10 soliquoyiiamcum cccide-
: Vae
euntes per inordinatum appetitum ex- rit, non habet sublevanlem se. Quarto
cellentia? volunt enim prceessc
: non , quantum ad inferiores subdif, Siiie ynise-
subcsse alicnae reguia^, et idco pr*ccpta ricordia, quamdcbcmiismiscriscxhibcre,
omittunt '\ Eccli. xviii, 17 Initium om- : Jac. II, 13 Judicium sine iiiisericordia
:

nis peccati, superbia quod vcrum est :

fietilliquinon facit }niserico?'tIiam l)o\iu\e .

quantum ad aversionem a Dco, non
quantum ad convcrsioncm ad bonum
commutal)ilc dicilur cnim. I Tim. ult.:
10, quod radix omnium malorum est cu-
pidilas. Sccundo ponit proccssum su-
perbiae, ex quo primo in corde nascilur
elatio, ut scilicct homo sc supcr alios ef-
ferat. Luc. xviii, Non sum sicut cetcri
cum dicit, Qui cum jusiitiam Dei cofjno-
vissent, ostcndit eos csse obuoxios ira^,
sivcviudictic diviiia\ Circa quod fria sunt
considcrauda. l^rinio naluralis eoriiiu at-
fectus; qtiia cum cognoscercnt Deum
justum, et omnes alias perfectiones ha-
bcutcm, non crcdidcrunl quod ])ro pcc-
H : catis paMiam inlcrrcl. Sophon. i, 12 l)i- :

hominum. Unde d citur conlra elatos cuiitin cordibus siiis : Non faciet Dominus
illud Ps. cxxx, 1 Neqne clati sunt oculi : bcne, et non faciet Dominus male ^. Kt hoc
mei. Sccuiulo cx supcrbia in operc nasci- cst qiiod dicit Qui cuni juslitiam Dri
:

tur uovilalum ])ra'sumptio ct qiiantum ; cof/novissent non inleUrcrrunt. Secnndo

ad hoc subdit, Invenlorcs mcdoruin quia : poMia pcccatis coriiin dcbita, cum dicil :

enim bona Jam a Deo ct ab hominibus Digiii sunt morte. Iufra vi, 23 Stipendia :

sunt institiila, conscqucns cst ut ipsi de peccati, mors cst. Dig-unm est enim ([uod
novo adinvcniant mala. Isa. iii, 8 Adin- : anima qua' dcscrit Dcum. a C(U'i)orc sno
vcntioiws eorum conlra Dominum. Consc- (lcscraliir j^cr luortcm cori^oralcin ; cl li-
qucnlcr ponunlur ipsa; omissioucs et : nalilcr dcscralur a l)co pcr nKu-hun a>tcr-
primo rcspeclu supcrioriim undc (juan- : nam, dc qua dicilnr in Psal. xxxiii. 22 :

tum ad ])arcntcs dicit, Paroitibus non Mors /irrcatoruni /irssinia cl : Ajiocal. xx,
obedientes: coiitra id (jiiod dicilur K])bes. G : In his niors srrunda noii habrbit /lolrs-
VI, 1 hiiii obrdile paronlibus veslris in
: tatcin. Tcrlio considcraiitiuiu cst (iiiibus
Domino. (Juanfiini aulcm ad Ihium dicil, lalis |io'iia dcbclur. Kl i^riuio his (]ui ta-
Insipientes, idcst con'ra divinam revercn- lia airiiul, sciliccf ])ra'dicta j^cccata, so-
fiam a^^ciifcs. .loh xwiii, ;2S Ecce titnor : cuudiiiu illiid Psal. V, 7 ()ili<ti nninrs :

Doniini, ipse rst sa/jic/itiff, et recedcre a qui ojirraulur i/iiquitalrni /icrdrs oinnrs ,

malo intelH(p'ntia. Sccundo iionif omis- (/ui bx/uunlur mciidariuin. Et non solitm
sioiicm,- (juaiifum a(rsci|)suiu, ciim dicif, illis qui faciunf, sed etiain his qiti consm-

Incomposilos, in liabilu (it in iiiccssii. tiunl farirnlibus. Kl hoc dii])licilcr. Iuo

Kccl. XIX, 27 Amivlus rorporis et risus
: lutxlo dircclt', vcl lautlaiiilo |)cccalmu.
denliu/n ct inf/rrssus honiinis ciiunliant dr sccimduiu illiiil Psal. ix, 2i: i.auilmur
illo. Quidcm tanuMi inculpantiir Is. ni, Ai^ prrr(tlor in drsidcriis aniin,r sit.r : \c\
hoc (jiiod composilo graiUi inccdcbanl : cliam pradicndo consiliuiu ct favtjrcm.

' Al. : « dicit autcrn iii linc. » * Al. : «cum- an. l"itV2. curantc K. Hcinitiio Mor-Miliiii». altcra
mittnnt. » an. I.")!)3, lcpunl » Non f.icitM Oominus inale, «•
:

' Edit. Homnna an. I?i70, otdiin' Vcnotjr, altora omissis aliis.
m fN KPISTOI.VM Ali UoMANOS
siTimdum iUuil II Piir. xiv. 2 : /mpin iini»iitaiiliir llcli, sinit palet I Kcg. iv,
pr.v/trs nu.riliitin. Alio iinxlo iiiilircctc, li.rc ctiain .sficciiililcr AposUiIiis dirit
quando non rt^picliiMnlit aul iinptMlil qiio- propttT (piosiiain sapicnlcs (icnliliuin,
cuini|uc modo. si polcsl ; ct pr*ci|)uc si qni clsi idohi nou colcliant, lamcii colen-
ex onicio inciimlial.sicnl pcccata fllioi um tilnis ikmi rcsistcltant.
 ;

CAPUT SECUNDUM

LECTIO I.

Propter quod inexcusabilis es o homo omnis qui hominem, inexcusabilis es. sicut sap. i
judicas in (juo enim alterum juflicas, te ipsum con-
:

demnas eadem enim agis quje judicas. Scimus enini

;
dixit : Ita ut si)it iiiexcusabiles. Addit au-
quoniam jiulicium Dei est secundum veritatem in tem, Om)iis; quasi dicat (Juicumque sis, :

eos qui talia agunt. Existimas autem o homo qui

judicas eos qui talia agunt, et facis ea, quia tu effu-
sive Gentilis, sive Juda^us qiiia etiam :

gies judicium Dei ? Ati divitias bonitatis ejus et pa-
tientiae et longanimitatis ejus contemnis? Ignoras
quoniam benignitas Dei ad j)oenitentiam te adducit?
Secundum autem duritiam tuam et impoenitens cor,
Gcntihs, de quo magis videbatur, non
potest excusari per ignorantiam, sicut
supra ostensum cst. I Cor. iv, 3 Solite :

thesaurizas tibi iram in die irae, et revelationis justi a)ite tetnptis judicare. Deinde cum dicit,
judicii Dei.
In quo oiim, assignat rationein, exclu-
Postquam Apostoliis ostendit quod dendo causam excusationis primo qui- :

Gentiles justificati non sunt ex veritatis dem ignorantiam; secundo innocentiam,

eognitione quam habuerunt, hic ostcndit ibi, Eadem jgnorantia (luidcm
eni)n at/is.
quod nequeJudaei justificati sunt ex his excliiditur per Judicium (luiciimque :

in quibus gloriabantur et sic utrisque; enim Judicat aliqucm quasi inalc agen-
estnecessaria ad sahitem virtus evange- tcm, dcmostrat se agnosccre illud csse
licae gratia". Primo ergo dicit, quod Ju- maliim, ot cx hoc ostendit esse condem-
daei non sunt justificati ex lege secundo ; nabilem ; et lioc cst quod dicit : Idco, in-
quod non suut justificati ex genere, de quam, es inexcusabilis i)i qiu) oiini Ju- :

quo gloriabantur in cap. Quid ergp est

; dicas alterum, quasi male agcntem, teip-
ampUusl tertio quod non sunt justificati snm co)idem))as\ id est, oslciidis tc csse
ex circumcisione, ivcap. Quid eryo dice- condcmnabilem. Matth. vii, 1 Xo/itc Ju- :

mus'} Circa primum consideranthim est, dicare, ct )io)i Judicabimi)ii. Non lamcu
quod Judaei et Gentiles ad fidem conversi crcdcndum cst qiiod omnc JiKhcium sit
se invicem Judicabant de priori vila: Ju- condcmnationis caiisa. Kst cnim triplex
da^i enim (lentihus ohjiciebant, (juod JiKhciiim. Unum ([iiidcm Jiistum, ([uod
sineDeilegeviventes, idolis immolabant scilicet lit rcguhiin Juslitia'.
sccuiidiiin
Gentes autem objiciebant Judaiis, quod Sap. I, i Justitiam qui Jut/icatis
: Di/if/itc
lege Dei accepta, eam non servahant. tcrrani. Aliud Judicium nonjustiiin. ([iiod
Primo crgo ulrosquearguil deinordinalo sciliccl fil coiitra rcgidam jiislilia'. Sa[).
judicio secundo s[)ecialilt!r osttMidit
; VI, 3: Cuni cssctis niitiistri rct/)ii rjus, tioti

quod Judaii non erant digni prjemio : recte Judicastis. Kst aulem tcrlinm Judi-
quia ea in quibus gloriahanlur, non suf- cium lcmcrarium, contia ihcilur
tjiioil

ficiebant ad sahitem ibi, Non euirn

: Kcclc. V, 1 : Xc tcinerc qnid /oqunris.
nuditorcs icf/is jusli sunt npud Ikum, scd (^)uod ([ui(h'm (iiqdicilcr commitliliir. Ino
factores legis justifu:ahu)itur. (lirca pri- moih) ([iiaiido ah([uis [)rocO(hl circa id
mum duo facit. Primoconfutathuinanuni (|ii()(l est sihi commissuiu Judicium abs-
judicium; sccunthi astruit ot commcndal ([iic dchita vcrilalis cogniliono, contra
divinum, ihi, Srinu/s cnim f/uoniam Judi- id ([uod diciliir Job x.\ix. 1») : Cnusatn
cium Dci rst srcnnduni vrrilutcm. Circa qitntn tqiiornbnni di/n/rtifissftu' inrcsti-
priinum (hio facit. Priuio proponit mutuo qubnni. \\'\o luodo ([uaiido arK[uis usur-
se Juihcanlcs inexcusabiies esso socuntk> ; pat sibi Judiciiim (le oocultis, «lc ([uibiis
assigual ratioiicni, ibi, /// qun cnim altc- soliis Dcusjuilicarc hahct : coutraiil (juod
rum judic(ts. Piiuio ergo coiichidil c\ diciliir I Cor. i\ ,
.">
: .\o/itcnntc tcni/nts ju-
pra^missis, dicens : Proptcr <juod\\\.'\\\\U'<, dicnrc, quo m/ usquc venint
Doftuiius, qui
verilalem (h' Deo cognitam, in injustitia il/itminnbit nbscondita tcncbrarum. Kst
dctinucriint, o /umu) f/ui judicas aliiim nutciu ali([uid occultum, non soluni (|Uo
 .

410 I\ F.PISTOLAM AI» nOMANOS

ail iios, S(m1 .soriindiiin siii iialiirain, ail hoc Primo [loiiif divini jiidicii
tria facit.
solain Doi co|^iiilioii<Mn |i(>rtiiii>iis. Priino V(?ritaf<Mn secundo exiMildit contrarium
;

qiiiilcin coLTilalio conlis, scciiinliim llicr. opiiiioiKMn, ibi, Existii/ias; t(M'tio maui-
XVII, [) Prf/rit/n rst ror hntninisct i/isrru-
: fostat v<M'itatcin, ibi, Qui rethlet u/tirui-
ti/h/h' /j/iis rni///iisr/'t /U/iil? Eijo l)n/ni/n/s
: <jur. crgo priino
Dicil Idoo dico (juud :

srrutn//scor/in, ct proha/is re/ies. SecMindo tcipsiimcondiMnnas, <Miineadem agisi|na»

coiitiii^MMis futiirnm, scciiiKliim illiid Isa. Jiulicas scimus enim, id est pro certo
:

xi.i, ".'3 : .\//ni///lii/tr q//;v cc/itura s/int i// liMKMnus, fjun/iiatn jitrliciit//i Dri est in ens
futuru//i, ct </irc//i//s (juta <lii cstis vns. Kt tjiii ti/lii/ </(jitnt\ iiiost, imminet eis divi-
ideo, sicnt dicit Aiiij:ustinus De sermone niim Judicium, Job xix, 29 : IJltor inirjui-
Dnmini i/t nwnte serm.
cap. xxviii, ii, talis est (jladitts, et scitote esse jti<licium
diio siiiif in <|nil)iis ttMncrariiim Jiidiciiim Kccle. ult. 14 Citncta (j/tx fiit/it, a/hlucct
:

cavcrc (IcIkmiuis cum iiiccrlum ost quo
aiiimo (juidi|uc t'a<'tum
in<ertum est (jnalis quisque futurus est,
qui iinnc vol i)Oiius vcl malus apparet.
1'rimnm ergo jiidicium nou est coiidom-
natioiiis caiisa, scd soiMindnm et tertium.
Deinde cum dicit, E<idem e/iim agts quae
judicas, exdudit aliam excusationis can-
; Dcits i/i judiciu/n. Item scimus quod hoc
fiierit; vel cum Jiidicium est scr./t/idi///i ventatem. Psal.
xcv, 13: Judicabit orbem terrx in aerjuitate.
Ilomiiiis aulom Jiidicinm, otiam si juste
Judic(>t,non semperost secundiim vorita-
tcin nogofii, sedsocundum dicta tostium,
qiicB quandoque dissonant a veritate. Sed
hoc non est in divino Judicio quia, ut :

sam, scilicot iiinocenliam; (juasi dicat: ipsc dicit Ilior. xxix, 23, E<jn sttt/i jttdex
Ideo tn qiii Jiidicas aiios, toipsum con- Non ctiam
et testis. fallitur falsis allega-
demnas, qiiia tu eadem agis qu* judicas, tionibus, secundum illiid Joh xli, 3 : Non
iiiest de quibus alios condemnas et ita : jiarcam ei, (juasi verbis potetitibits, et ad
vidotur quod coiitra coiiscioutiam ag-is.
'
dci/recn/iditm compositis. Deiiide cum di-
Mattli. VII, 3: Quid aitte//ivicles festt/ca/n cit, Existimrts aiilem, excludit opinio-
in oc/ilo fralris t/ti, ct trabem i/i oculo ttio nem confrariam et primo ponit eam :
;

nnn vides? Est tamon sciendum, quod secundo assignat causam, ibi, An divi-
non sempcr cum aliqnis aliqnem Judicat tias; tortio improbat, ibi, l<jnoras. Dicit
de peccalo quod ipse committit, por hoc ergo primo Ita dixi, quod Judicinm Doi
:

ipsiim sempor mortalitor peccat sic judi- est socundum verifatem in eos qiii talia
cando semper tamcn suam damnatio-
; agunt. Sed numquid o homn, quicMimijue
nem manifestat. Si enim piiblice sit in es, qtti jiidicas eos qui talia ag/int, et ta-
peccato de qiio alium iudicat, vidotur facis ea, superioris Judiciiim nontimes?
scandalizare Juilicaudo nisi forte humi- : Existimas quia tu efftigies judicium Deil
liter 86 simul cum illo reprehendat, pro Quasi dicat Si hoc existimas, falsa ost
:

sno peccato ingemiscens. Si vero sit in aistimatio tua. Psal. cxxxviii, 7 Quo ibo :

eodom poccato occulto, non peccat Judi- a spiritu l/to, et q/io a facie tita fugia/n?
caudo aliiim dc peccato eodem, maximc Job. XI, 20 Effugiuin peribit ab eis.
:

cnm humilitate et conatu ad resurgon- Deinde cum dicit, A/i divitias, osfendit
dum ut Angustinus dicit in libro II, cap.
; causam hujus falsa» aistimatioriis. Qui^
XIX Desermo//e Dnminiinmunle.n Primum enim homo non statim punitur a Dco pro
cogitemiis cum ali(|uom reprohoudore poccato, a-stimat sc nou esso puniendum ;

necessitas nos cogit, utruin tale sit vi- contra id quod dicitur Eccli. v, 4 Ne :

tiiim quod nunquam habiiimus et tunc ; dixeris in corde tuo : Peccavi, et quid
cogitomus nos otiam habere potuisse : mihi accidit tristel Altissimits enim est
vol tale <piod hahuimiis, ot Jam non ha- paticns redditor : ot Ecclo. viii, 11 : Ef-
bcmiis taugat momoriam fragili-
;
<•! tuiic e/ii/// qitia no/i jirofertur cito contra malns
tas communis, ut illam correctionom, se/itentia, absqiie nllo timore filii ho/ni-
non oilium, sed misericordia pran-odat. nitm perpetrant mnla. Atfamcn peccator
Si antimi iuvonimns nos in codom vitio ex 00 quod centies facif maliim, et por
esso, noii ol)Jiirgcinus, sod congemisca- pafienfiam suslenfatur, uon habet con-
mus, et atl pariter condolendum invite- temnere, sed advortero quod est bonum
mus. » timentibus eum ^. Et ideo hic dicit, Ait
Doinde cum dicit, Srit/v/s enitn, astniit comlcmnis? secundiim illiid Proverb.
et commendat diviuum judicium ot circa ; xviii, 3 Impius cut/i i/i profundwn pcc-
:

* Al. : • quia tu agis; et ita videtur, etc. )> in- ' Al. • ego cognovi quod erit bonuni fimen-
lertil^dii?
•til^di omissis. — ' Al. : » connndum. •>
tibus
:

cum. •
 :

CAPUT II. ill

catoncmvenerit, contem7iit. Divitins, idc&i ostcndit pcriciilum contcmptns, dicens :

abnndantiam. Kplics. ii, 4 Deus qni : Secutvlnm nulem dnritinm : qnia scilicet
dives m
misericordin. fionitns cjns,
est ah hcncficia non (;molli-
fiivinsB bonilatis
per qiiam sciiicet in nos difrnmiit l)ona, tnr. Eccli. iii, 27 Cor dnruni mnlc hnbe- :

secundnm illnd Psal. ciii, 28 Apcris tu : hit in novissimo et cor impoenitens, qnod :

manum tunm, ct omnia implcs bonitnte. scilicet ad pfjenitentiam non flcctitnr ex

Nam honnm difrnsionis rationcm impor- Dci paticntia ct lonp:animitatc. Ilicr. viii,
tat, seciindnm Dionysinm. Tim. iii, 25 : (i Sullns
: pfcnilcntinm snper
cst rpii nfjnt
lionns est Df^minnssjicnntibus in cnm. Et pcccato suo thesaurizas tibi iram; idest,
:

paiientiae, per qnam scilicet sustinet gra- mnltiplicas tihi reatnm pomae. .hic. v, 3 :

viter, et ex malitia pcccantes. Psal. vii, Thesanrizfislis vobis iram in novissimis

12 : Deus juflex jnshis et paliens: nuni- diebus. rnde et Iiic seqnitnr /n die irx, :

quid irascitur per singrdos diesl Elhmcja- idest in die jndicii, de qna dicitnr. So-
nimitatis, pcr qnam scilicet din suslinet phon. i, l.^j Dies illn, dies irx : fpiia :

homines ex infirmitale peccantes, diu scilicet nnnc Dens vindictam non infcrt,
tamen in peccato permanentes. II Pet. qiiam tuncinferet, sccnndnm illnd Psalm.
ull. 15: Lo7tgnnimitatem Do7ni7ii 7ioslri lxxiv, 3 Cu7n accepcro lcttipns, Cfjo jus-
:

Jesu Chrisli, saiutem arhitra777i7ii. Deinde titias judicabo et 7-cvelationis justi ju-
:

cum dicit, lg7ioras, improhat pra>,dictam dicii Dei (jiiia tunc revelabitur justitia
:

cansam, scilicet contcmptnm diviiia:' pa- divini Jndicii, qnod nnnc non creditnr
tientia^ et primo fiuctnm divina' paticn-
: esse, ant non videtnr esse jnstnm. Isa.
tisp demonstrat; secundo pcricnlnm con- lvi, 1 : Juxta est snliis 77ica ut veniat, et
temj)lus, ihi, Secu7idum duritijm aute77i. justitiamea ut revcletur.
Dicit crgo primo Mirum est qnod con- : Kt qnia Glossa Hicr. Sup. Matth. cap.
temnis. Numrpiid igitnr ig-noras qnoniam xii, hic dicit, qnod j)cr duritiam ct cor
be7iifj7iitas Dei, difrcrcnlis poMiam, ad pfc- impo»nitcns signincatur pcccalum in Spi-
nite7iiiam tc adducitl lil Pcl. iii, 9 Xo7i : ritnm sanclum, quod est irrcmissibile
tarflat Domi^im p^^omissioncm
sua^n, sed '
idco oportet viderc qnid est peccatum in
pntienler af/il propter vos, 7wlc7is aliquos S|»iritnm sanctnm, ct qnomodo sit irrc-
perire, scfl omties afl p(pjiitc7itifim rcvcrti. missihilc. Kst igitnr scicndum, qnod sc-
isa. XXI, 18 Expectat vos Dcus ut 77iise-
: cuiidnm antiqnos Doctorcs Ecclcsia' qni
reatur veslri. fuernnt ante An gustinn m, scilicet Alha-
Yidetnr antcm Apostolns, nt in (ijossa nasiiim liilarium, Amhrosinm, Ilicrony-
dicilur, tres gradns peccatorum tcti- mnm ct (Ihrysostomnm, pcccatum in Sju-
gisse primo: quidcnTi imjtiinitatcm sibi rilum sanctiim dicitur blasj^hcmia, (jna '

promittcntium ; secundo contemncntium opcra Spiritus sancti spirilni iminnndo

Dei honitatcm ; tcrtio voroignorantinm. altiibnuntiir, ut palet .Maflh. \ii, (jnod
TInd(^ dicit (ilossa : (\ Peccas, o homo, (jnidcni dicitnr irr(>missihilc ct in h(»c sa--
dnm imimnTnTlem promiltis; gravins
libi ciilo cl in fiiluro : (juia |)ro hoc [)Cccato
peccas qiiia conbmiuis; et gravissime pnniti suut .IndaM ct in hoc sa^culo per
peccas, qnia ignoras. » Sed vidclur hoc Komanos, cl in fulnro daMuoncs
jicr :

esse falsiim iiam ignoranlia allcviat

: V(d (jiiia non liabct aliqnam ratioiKMU
peccaliim magis (juam aggra\('l. l'!sl \'^\- c.\(Misalionis, habcbat blasj^luMnia
sicul
tur sc(Mindiiin (jnosdain intcHig^Midiiin, (jiiam (Ii('(d)ant in (Ibristiim iiKjuanlnm
Gravissimc, idcst [icricnlosissimc (jnia : cral filius hominis, sc(Mindum illud Matlh.
qni ignorat jKMcatnm, non (juaM'if rcmc- \i, 11) Eccc hot7io vor/ir ct potator vini
:

flinm. Ycl gravissiuK» j)roj)t(M' iLriioiMiilia' ad (jnod j)()f(M'anf indiici jxm" inlinnitat(Mn
sjicci^MU, (jiia' csl ,i;ia\ issimnm i)('('<'aluin. caniis : siciit ct in vclcii lcslamcnlo :

Ilnde (liciliir 1 (loniilh. \i\ , :f8 : N/ quis (jnia tilii Isiacl mnrmnravcrunt pro dc-
ifpwrfit, itjnorabilnr. Vcl gravissimc in lccln jianis, cl a^jiia'. nt lcLrilnr Exod.
gciicrc inL^raliliidinis. Angiisjiiins '
\\i. (jiiasi hnmaniim fnil. cl facilc rcmis-
Alagis ciiim csf ingratus (juT licncticinm sihilc; scd (jnod j)oslca (lix(M'Uiit coram
non cognoscit, (luannjui diminnit qiiod : idolo, ut Exod. xxxii, \ /sli sunf dii tui :

cst confcmiicrc. /sracl qui tc cdnxeritnt de tcrrn .Eqijpti :

Dcinde ciiin dicil. SccinHlum duritinm, pcccavcrunf in Si^iritnm sanctnm. sciliccl

— ' Al : « non lardat noniinns jiroinissis : » ' Al. omiUitur : • Anpdstinii''. •

et iniVa dcnst in CLiilis : • oniiics. » —

\\2 IN KPISTOLAM AI) ROM ^NOS
opus l)pi fKTmonihiis altrilmrntos : lunW inlirmilato commitlitur. Qwcn] autem ex
eteorum poocatum (licitiu' irromissihilo, certa malilia committitur, nullam in se
cum Dominus sulidit iliid. xxxiv Kf/f) : hahot oxcusatiouis causam ; otidoo dici-
autcni iii <Iie ulfiunis visitnlio jtcccntuin tnr irromissihilo, (inia non hahct in se
eorum. Auf^ustinus autom dicit In expo- undo rcmitlalnr (jnandoque Dous ; licet

sit. chist. ad lUnn. circ. lin. ot l)c cerO.
Dotnini ser. xi, poccatum in Spiiilnm
sanctnm osso vorhnm V(>1 blaspliomiain
quam (piisdicit coutra Spiiitum sanctnm,
per quom til romissio peccatorum, se-
cundnm iMud .loan. xx, 22 Acciititc
illnd ex sua bonitato remittat, sicntquan-
d(M|no ox sna viitntc cnrat mfirhum (pii
csl de se incurahilis. Et socnndum hoc
assignantur sex spocies peccati in Spiri-
tnm sanctum, excludcntes ea per qiia*.
: poccatnm romittilur (|iioriirn prima duo :

Spiritinn sfinctum quorum : rcmiseritis acci;)iuntur por r(!S[)octum ad ca qua^ se

peecata, rcmittuntur cis. El lioc qiiidom toncnt ox jiarte iJci, scilicet spes divinap.
corde, ore et opere, dum aliqnis persc- misericordiap, cui opponitur dosperatio ;

verat in poccato usqnc in finom nltimnm. et timor divina^ Jnstiti*, cui opponitur
Et sic finaiijr impnMiitontia cst p(H'catnm pra'simiptio alia vcro duo accipinntnr
:

in Spiritum saiutum de cpio manircs- o\ parto liominis, scilicet contomptus

'

tnm cst esse irremissibile. Magistri vero boni commutabilis, cui opponitur obsti-
sequcntes dicunt peccatum in Spiritnm natio, qua» hic duritia dicitur, per quam
sanctnm, quod
committitur ex
scilicct scilicot alifjuis firmat, animum suum ad
ccrta malitia, quai contrariatur appro- poccatum et desilio aversionis a Deo,
;

priato Spiritui sancto, scilicet bonitati cui opponitur cor impcenitens, quod scili-
sicut et poccatum in Filium Dei, quod est cet nnnquam proponit per pfonitentiam
ex ignorantia, qua^ opponitur sapienti<'e, reverli ad Doum alia vero acci[unntur ex ;

qucP appropriatur Filio. Et similiter pec- partc donoinm Doi quorum unum esl :

catum in I*atrcm potcst dici quod fit ex fules, secundum iUud Prov. xv, 17 Per :

infirmitate, qna? contrariatur potentia^ fulem purgnntur pcccata\ et huic opponi-

quae cst appropriatnm Patris \ Sic ergo tur impugnatio veritatis agnitae : aliud
pcccatum (|uod est in Patrem vel in Fi- autem est caritas, secundum illud Prov.
lium, dicitur rcmissibile quia ex hoc : X, 12 Cniversn delicta operit cnritas;
:

ipso peccatum videtur aliquam excusa- ct huic oppouitur invidentia fraterna^

tionem hahere, quia ex ignorantia vel ex gratia^.

LECTIO 11

Qui reddet unicuique secundum opeia ejus iis :

male agentibus gratiam largitur; sicut
quidem qui secuiuluni patientiam boni operis. gloiiani
et honorem et incorrupiioneni qua>runi. vitnni seier- ipsi Paulo Aposlolo qui prius hlasphe-
nani his auteni qui suut ex ccinienticne, et qui non
;
mus et persecutor misericordiam conse-
aciiuiesciint veiilaii, crednnt auieni iniquitaii, ira et
indignatio. Tribu'atio et angustia in oninem jininiam
cutus est ut dicitur I Tim. i. Sed hoc
:

horamis operaniis nialum, Juda'i primuni et Grseci, non erit in die judicii, qnando erit tcm-
floria autem et houor et p:ix onini operanti bonnm, pns secundum justiliam judicandi. Ps.
U(la?o |>rinium et Gra^co non enini est acceptio
:

personamm apud D^uni. Quicumque enim siue lege Lxxiv, 3 Cufii nccepero tetnpus, egojus-
:

rieccaverunt. sine lege pei ibunt et quicunique ; in titias jiidicabo. Et ideo alibi dicitur in
ege peccavertint, per legem judicabuntur.
Psal. xxvii, 1 : Secunduni opera manuum
Postquam Aposlolns proposuit vcrila- eorum tribue illis. Ouantum ad personas
tom divini judicii, exclusa contraria opi- attenditur veritas divini Judicii, quia
nione hic manifestat divini judicii veri-
: retrihutionis aequalitas servabitur quan-
tatom et primo proponit quod intendit;
: tum ad omnes. II Cor. v, 10 Omnes nos :

socundo manifcstat propositum, ihi, IJis mnnifcstnri oportet.

giiidcni f/ui sccundum jjntientinm. Propo- Viclctur autem quod noii sit secundum
nit aulem primo vcritatcm divini judicii opera retrihutio futura, quia peccafo
qiiantum ad duo scilicet quantum ad
: temporali popna aeterna refrihuetur. Sed
opora, ot (juantnm ad [lorsonas. Quantnm dicondum est, quod sicut Au gustin us
ad opcra qnidom, qnia in pra'Sonti non (licit XXI Decivitate Dei cap. xxi, in relri-
reddit secuudum opera, sed quandoquc butione justiliae non cousideratur aequa-

• AI. : « scilicet ore. « — ' Al. deest : • sanc tum. » — " AI. :» appropriata Patri.
 ;

CAPUT II. 413

litas temporis inter culpam et pcenam, Deinde cum dicit, His (juidcm qui se-
quia etiam secunflum liumanumjudicium cundum patientiam, manifestat proposi-
pro ciilpa adulterii, quai brevi liora com- tum et primo quantum ad opera; se-
:

mittitur, infliyitur pa^na mortis in qua
non altendit legislator moram
sed potius qnod per mortem perpetuo
exchiditur a societate viventium et sic
etiam suo modo, homo pro culpa tempo-
rali punitur po^na aiterna. Et ideo non est
mirum, si peccata commissa contra cari-
; cundo quantum ad personas, itji, In om-
occisionis, nem animam homhm operantis malum.
(Juantum autem ad opera, ostendit veri-
: tatem divini judicii primo quidem in
bonis; secundo in malis, ibi, Ilis autcm
(jui ex contentume. (>irca primum duo
consideranda sunt scilicet meritum, et :

tatem, per quam scilicet est societas in- prcHmium.

ter Deum et homines, a-ternaliter divino Ad meritum tria concurrunt. Primo
judicio puniuntur. Kt lioc quidem esse quidem patientia quod potest intelligi :

justum ex tribus apparet. Ex infinita di- uno modo de patientia Dei, de qua supra
gnitate Dei, in quem peccatur tanto : dictum est
,\n divitias bonitatis et pa-
:

enim quis gravius peccat, quanto major tientix lonf/animitatis contemnisl ut

est dignitas personee in quam peccatur;
sicut plus peccat qui percutit principem
quam qui percutit privatam personam.
Et sic cum culpa peccati mortahs sit quo-
dammodo innnifa, oportet quod ei infinita
et
intelligantur .ilh esse secundum patien-
tiam b(mi operis, scilicet disposifi, qui
bcnepatientia Dei ufunturbeneoperando.
Alio modo pofest intellig-i de patienfia
liominis quod etiam infclligi pofest du-
:

poena rospondeat. Ei sic, cum non possit pliciter. IJno modo secnndum quod [)a-
esse infinita secundum intensionem, re- tientia importat toleranfiam adversorum,
hnquitur quod sit infinita secundum du- cum a»quanimitafe cordis. Iloc autem ne-
rationcm. Secundo apparct cx volunfafe cessarium esf, quod aliquis a bono opere
per quam peccatur quicumque enim
: non desistat propter mala qua^ pafifur;
mortalifer peccat, aversus ab incommu- et boc est quod dicit, Sccundutn patioi
tabili I)ono, fmem constifuit in bono com- tiam bonioperis. Jac. i. 4 Paticntia opus :

mutabili ; sicut foinicator in delecfatione perfcctum habet. Luc, xxi, 19 In pa- :

carnis, avarus in pecunia. Etquia finis [icnlia vestra pnssidebitis animns vcstras.
per se apj)efifui', quicunKjue appetit ii- Secundo potesf
intcUigi pafienfia pro
nem, fertur in illu(l, volens illud semj)er longanimifate, sive pro [lersevorantia,
obtinOre, si ali(juid non obsistaf. Unde ut scilicet aliquis a liono operc proptcr
ille qui j)eccat morfaliter, volunfafem f<'pdium non rcccdat. .lac. iilf. vii Patic/i- :

hai)et pcrpetuo in peccato manendi, nisi tcs cstole fratrcs usi/ue ad adrcntum Do-
forte per accidens, sicut quando timi>t mini. Ad Ileb. x, :{(> Paticntia cobis nc- :

poMuim, vel arujuod aliud imjiedimentuni. ccssaria cst. Secuiulum est bonifas operis
IJnde conveniens est ut ex quo honio se- (juod ([iiidom dicifiir bonum secunduiu
cuiulum suam voluutaftUTi [)eccafum per- ordinoni ad dcbitum liiiciu. ot soiMiuduiu
j)etuo obtinenduiu aj)j)(dil, (juod adorna- quod convonil roLrula' ilohil;o. ([iia' ost
liter pro illo puniafur, Deus euim (jui est lex Dei et ralio liumana. (ialaf. ulf. ix :

inspecfor cordis, pra'ci[)ue volunfaicm * iionum faricnfcs non dofiriamtts. Terfio '

p(H'cantis alf(Mi(iit. 'reifio ox j^arlc allcc- laiigitur rocfitiido iiifontionis (|ua'ronfis '
fus [)eccafi, (jui est subtracfio gratia', ex \ ilaiu a-toiiiam, ul scilicof iii malis (jii.e
rjua secjuifur (jiiod bomo,(juaiifum est do lioino jiatifiir, vol in boiiis ijua' agif, iion
se, perp(;tuo maneat in pticcjifo, a (jiki i|iia'iMt aliijiiid lomjioralo, sod a'toruum.
cxire non j^ofcsl nisi jicr ;uixiliiini gra- .Maltli. M, ;{;{ : Primum (ju.vrite rctjnum
tia*. Non cst aufcm coiivcnicnsuf diiranfe Dci.
culjia, cess(^t jxcna; ef idco in [)('r|)ctiium Kx [larfo oliaui [)ia'inii laiigil fria :

dural i»(iMia. (Juod iiulriu (iicifur red- (|iionim [)rimum ost irloria, ([ua» signi-
derc uiiicuiijuc sccuiidiiiu o|)cra siia, noii ticalclaiilaloin saiiclonim, ofiani intrin-
esf infcHigcndiim sciiiikIuiu a^iiiialilalciu socam, (|ua ro|>lobiintur iii luoiito. so-
oj)cnim (|uia jiraMuiuin cxccdil nKMiluin cuikIiiiii illud Isai. i.vin. || : lm/dcl>it
sed sccnnduiu jirojtorlionciu ijiiia lionis: s/)lcndoribus aninuvn tuom: o.xlono-
ot
relriliuet bona, ol mclioriiius meliora. !• I riMii, (jiia si)loiiili'biiut iii corporo Mallh. :

cadem ralio csl de malis. .\iii, 'i;{ : l-tthjcbunt justi sicut sol in rcijnn

' Al. : a ad voluntatcin. » Al. ; • secundo. » — ' Al. : • «lua^rauUbus. »

 ?

411 IN tlMSTULAM Al) HU.MANOS

Pntris eoriini : r.sal. cxi.ix, ">
: Edulta- scilicel doctrina-, confra li.lem. \\\\:r (!st

ftiint siincti iii i/lori<i. Seciiiith» laii^-^iliir II Tliess. II, 12 Jiidic ntiir onines i/ui :

lioiKtr, prr (|in'm sif,Miiliriiliir sanctonim noii cr^didrninl reri/a/i, scd conscnsernnt
tli^'-nilas, rl n-vciriitia i\\\iv. cis exliilic- inii/uita/i.

tiir al» (•inni crealiira. Krunl enim reges Ex antem \nv\\i\' (juatuor ponun-
iiarle
el sucenh^tes, Ai»(»cal\ [isis v, 10 :
/'<?- liir, qna* qnidem diipliciler distingui
cisti nos Ikit nns/ro rcyniini cl saccn/i/tcs. jiossiiiit. rno m(»d<) iit iia, idest jifpna el

Kt iilteriiis c(»ni])iital»iinliir inler lilios vindicla cori»oralis, iiilelligatur essc post

Dei, secnn.nm iilii<i Sapienf. v, 5 Eccc : jiidicinm. Sophon. i, 15 Dies i//a, dies :

gnonwi/o coni/intati siint intcr /i/ius Uei. inv. Indignatio autem injiidicio, (jiiando
Psal. lixxxviii, 17 : Mniis /lonorati siint iinpii sihi ipsis iiidignahuntiir, fit ex
aniici titi, iJciis. Tcrlio laiiLrilur iiuMtr- jteccafis qu-e commiserunt Sapient. v, :

ruiilii) : i|uia scilicel illa gloria el honor (1: Jirravimus a via veritatis. Trihulafio
iion erunl transiloria, sicut ea quae sunt aiifem el angustia pertinent ad aiiimam
in lioc mundo. 1 (lorinlli. ix.io : I//i r/iii- separafam a corporc anfc resurrectio-
deni ut corrii/itihi/cni coronam acci/jiant, iiem'. Drov. i, 27 Qiiando venerit sujtcr :

nos autcin incorrii/jtain. vos tri/ju/atio ct anijusiia. Vcl alio modo

Deiiulc cum cJicit, Uis autem, osteiulit possunt disflngui, ut prima duo accipiau-
veritatem tlivini judicii in malis, iii qui- tur ex parlc Dei, cujiis ira dicitur dispo-
bus etiam tangiliir culpa ct pcnia. Et silio ad punieiulum, qiia* est malis hor-
quantum ad culpam tangunlur tria, quo- rihilis. Apocal. vi, 10 Dicent montibiis :

rum prinium esl conlentionis pcrtinacia, et /jctris, Cadife su/jer nos, et abscondite
quse qnidem primo potest intelligi homi- nos a facie sedentis su/jer t/ironum, et ab
nis aJ Deum, heneficiis ad sc vocanlem, ira A(jni. liulignafio ejus rcfeitiir ad hoc
contra quem homo contcndcre vidctur qiiod peccatores indignos reputahit vita
divinis heneliciis resislendo. Dcutcroii. ieterna. Psal. xciv, tl Quibiis juravi in :

XXXI, 27 Ad/iuc viveiilc me ct ingre-

: ira mca., si introibunt in rcquiem meam.
diente vobiscum, sem/jcr contcnliose ec/islis Alia vcro accipinntur cx parfe hominis.
contra Dominum. Sccuiulo polcst inlcl- Et trihiilatio qiiidcm diciiur a trihulo,
ligi dc conlentione hominis coutra fidem. qui pungit uiulc ad trihulafioncm po-
:

11 Timoth. 11, 1 Nn/i verbis contem/cre. : test pertinerc omnc quod dolorem infert.
Tertio potest intelligi de contcnlione ho- Sophon. I, 14 Vox diei Domini amara: :

miiium ad invicem, quai conlrarialnr ca- tribu/a/ur ibi fortis. Angiista autem dici-
ritati, qiiu' est malcr virtiitum. Jacob. iii, tur ex hoc quod animus hominis angus-
6 : ibi ze/asctcontcntio, iininconstantia, tiatur, noii valens inveiiire remcdium
et omne opiis praviim. Secundo ponitiir coutra mala quai timet, veljam pafifur.
duritia eorum, scilicct qui noii acquies- Daii. XIII, 22 An/justise mi/ii sunt undi-
:

cuiif vcritati : quod polest uno modo in- que et IMiil.

: i, 22 : quid eiiyam icjnoro.
telligi de vcritate (idci. Joan. viii, 45 : Job XXVII, 9 : yumquid c/amorem i//ius
5/ veritatem dico, quare non creditis audiet Deus, curn venerit su/jcr i//um an-
mi/ii'! AWo modo de veritatc diviua; justi- gustia ?
tia:", cui noii acquiescunt, verilatein lii- Deinde cum dicit, In omnem animam,
vini jndicii uon crcdenles. Kzcch. xviii, ostendil veritafcm divini Judicii (iiiantiim
55 DixiS/is
: Aon est ascjua via Domini.
: ad personas el primo proponit hnjus
:

Tertio potest intelligi de verilalc vila;, a'quifafem secundo rationem assignat,

;

cni non acqnicscunt qni pcrvcrse vivunf. ihi, Son est enim accc/)tio /lersonariim;
Joan. III, 21 Qui facit vcri/atem, venit
: terlio ralionem manifeslat, ibi, Qiiicum-
ad /ucem. Tertio aiitem fangifnr mahfia quecnini. Verilatem quidem diviui juili-
in hoc qnod dicit, Credunt autem iniqiii- cii qiiantum ad personas ostendit primo
tati vel quia consentiunt pcrsuadenfi-
: in malis, cumIn omnem animam dicit :

bus ini(piitalem Drov. xvii, 4 Maliis : : /lominis ojterantis ma/iim, idcst contra
obci/it /iiKjiix inii/itx vel quia crcdiint : omnem animam quia sicuf gloria sanc- :

impunitalempcccatorum,qua3 indivinam torum ab anima ad corpus devenit, ita

iniquitatem redundaret. Eccl. v, 4 Ne : reproborum puena primo et principalifer
du eris, Pcccavi, e/ i/iiid mi/ii accidif triste est in anima, et secundo in corpore,
Vel credunt iniquitaii, id est inlidelifafi, quod proptcr defectiim vel culpamauimie

* Al. : t ad resurreclionem. »
 CAPUT II. 415
resurget passibile. Ezech. xviii, 20 : Hbus, non est acceptio personarum, quia
Anima qu!B peccaveril ipsa mnrietur Dicil . consanguinitas est convctiicns causa,
aiilcm Judsei primum ct Grxci
: qiiia : propter quam de talibus ' bonis debctat
Judar^is major poena debcbatiir, tamquam liabcre. Si autem propter consanjj^uiuila-
cogiio&ceiitibus Dei voluntatem per le- lem ahquis pra^latus det alicui pius de
gem. Luc. xii, 47 : Servm qui sciens vo- bonis ecclcsiasticis, potest hoc ad ac-
luntatem domini sui, non fecit secundum ceptioncm personarum pertiucre, si alia
voluntatem ejus, di(jne plagis vapulabit iduneitas iiou concurrat uon enim C(m- :

multis. Et siiniliter Christiaui, quautum san^^uinitas est ratio conveuiens distri-

ad idem peccatum, puta adulterium vel butionis bonoiMim spiritualium. Quia
fnrtum, graviori pcena puniuntur quam igitur Dcus omnia couvcaieutissima ra
iijfidcles. Ilebr. x, 29 Quanlo mofjis pii- : tione facit, nou cadit in i[)sum pcrsona-
tatis majora mereri supplicia. qui Filium rum accepfio dicitur eiiim Sap. viii,
:

Dei conculcavcrit, ct sancjuinem testa- quod disponit omnia suaoiter.

menli pollutum duxerit, in quo sanctifica- Sed videtur acceptor ' personariim : :=:-

tus est, et spiritui cjratix contnmeliam fe- quia peccatorum quosdam in suis pecca-
cerit! Sed quantum ad totam po^nam, tis rcilinquit, quosdam ad sc vucat. Sed
gravior est pop.na infidelium propter pec- dicendum, quod persouariim acceptio
catum infidelitatis, quod est gravissi- opponitur justitiaj, unde locum habet in
mum. Undc quod Sirper
dicifur I Uet. iii, his quae dantur cx debito, quod atfendit
incredulos ira Deimanet. Sccundo mani- jiistitia; Dcus autcm noii ex dcbito, scJ
festat in bouis et ponit primo duo, quae
: grafis peccatores ad poeuiteufiain vocat :

supra dixit gloriam ethonorcm; terfium si enim ex operibus, jam non gratia, ut

vero, scilicct pacem, ponit loco incorrup- dicitur infra o iSon ex

xi, et Tit, iii, :

tionis quam
pax, et miilfa alia
includit operibus justitix qu.-e fccimus nos, sed se-
comprciicndit. Non enim potest esse pax cundum suam misericordiuui sa/vos nos
hominis perfecta quamdiu aliquis timet fecit. In lalibus autem beneficiis gratis
se ainissurum bona quae habet; sed tunc datis, uoii solum Deo, sed efiain liomini
ahipiis babet veram pacem cordisquaudo libcrum est darc cui volucrit. Matfli. xx,
hal)ct omnia quai concupiscit, ct ea per- 15 An non licct mihi quod volo facere ?
:

dere non fimet. Isa. xxxii, 17 Scdebit : Deinde cum di(^it, Quicumque c/iim,
populus meus iu pulchritudine pacis. Kt exponit pra;dfctam rationcm quod cnim :

iii otiam primatum Judcfiis atfrihiiit

bis : nou pcrsoiiariim acce[)fio
sit a[)iul
quia cis sunt primo i^romissa, et in cornm Deiim, [lafct pcr lioc qiiod omncs (|ui
promissiones (icntes introierunt.Joan. iv, pcccant piiniunttir. Uiidc [iriino lo([uitur
38 Alii laboravenuit, ct vos in labores
: quantum ad iilos ([iii legcm nou susce-
eoi'um introistis. j)crunt, (licens (juod quicumque pcccave-
I){;in(lc cuin dicit, Non enim est, assi- rit sine /ff/e, sciliccf ^loysi a('C('|»fa a Dco,
gnat rationcm dictorum : (juia scilicct sinc lejc peribit, idcst condciunaliifnr
no7i cst personarum acceptio apxul Dcuni. non iiro[)fcr legis fransgrcssioncm.
Act. X, 34 : Non est persotiarum acceptor Job. IV, Quia nuUus inlcllif/it, in
20 :

Dcus. O[)i)onifur aufcin personarum ac- iVler/iuin ///•ribunt. Sccundo lo(|iiifur

C('|)fio Justifia' disfriliufiva', pcr (jiiam (|uanfuin ad illos (|ui lcgcm scri|)laiu
ali([uis disfrihuit unicuif[iio sccundiiui acc('[iciiinf ; cl dicit, ([iiod q^ac/ii/iquc
dignifateni pcrsonarum. Krgo accci^tio /jcccavei-unt i/i l''i/e, idcst post lcgcin
est (jiiaudo prad^u' dignifafcm datiir ;ili- scri|itam, Judirabu/ttur /icr /ei/nn, idest
cui [)lus v(d iniiiiis. Tuiic anfcm lioc lit [iro|)t('r lioc ([iioil iraiisgrcssi suiif pra»-
pra't(;r digiiitafcin (juainUi lioc (11 noii cc|itiiin lcgis. .loau. xii, iH Srr/no :

I^roplcr condifioiuun i)crs()u;e (juai facit '

qucinlocutus sum vohis, Ulejudicabit eum
ad causam, lioc cst (Miim causain acci- in /lovissimo dic.
p(M"C scilict (jiiasi rcgiilam (qiciandi, scil aufcin «\\ lioc modo lo([ii(Midi
(^liOdain
pro|it('r pcrsonam, (piasi i[isa [icrsona occasioncin fcrroris suuiiiscriiiit. Qiiia
acci[)iafur ut causa ali([ui(l faciciidi : ciiiin .\|H)slolus niiicuinqnc
noii diiit,
piifa, si aruiiiis dct proplcr con- aliciii ii\ lcuc pcccavcrit, pcr lcgcin |)ciiliit,
sanguinifatcm plus du bunis patrimouia- sicut dixerat dc liis ({iii siiiit siuc lcgc.

* Al. : (( non iiroplor condilioiicii), scd proptcr talilxi^. \\. : « acci-ptio. »

personani quu: lacit ad cuubani. » — « Al. ; ti iii
 '

4iG IN EIMSTOLAM \\) HOMA.NUS

(|uoii sinc h'i/c porihunt, i rcdidoruiit, tur, iii est impii, sino flde, et
iiiii sunt
qnod illi (ini |iost lcKcm suspcplam |)(^c- lof?e Dei. Ps. i, \on resnrrjent impii
:

rant, jndiccnlur alicjualilrr. scilicct in in jui/icio (piia scilicot

: non (!st locus
j>ra'S(Mili, non laincn itcrcinil. Scd, siciil discoptaiidi coiitra oum iiiii lotalitor alie-
(licit li/ussff, (|iiis Clirisliaiius dical iion niis osl a l)oo. ,Ioau. iii, iH Qui non :

liorire Tuda-uni si noucrcdalinlMirisluin, credil, jain ju(/icatus est. k\\\ vero qui
ciiin l)oininus dicat, (jiiod lolcraliilins le^o suscepta peccant, ita
Dei et lide
crit Soiloiiia' iu dic Jiidicii iiiiain (ms? nt ])i'rihunt quod oliam Jiidicahiiiilur, quasi
halielur Mattli. x. VmUn Ezcrh. xviii, :i-2 : qiiadam (Jisc.eplalioiu! ciim ois lacla :

No/o viortcni peccatoris. IJtilur aulom uiido Ezech. xx.Kiv, 17, dicitur: Ecce, ego
talidivcrsilale in loiiuendo, (luia ut (Ire- judico inter pecus et pecns, arietum et
gorius dicit /n Morci/i/ms lih. XXVi, /ii/rc<ji'um. Sicut ot rox iil riregorius dicit

f. xxiv, snper illud .lob xxxvi, 6, Ju(/i- hostoscondemnat ahs(]ue audientia, cives
ciuni paupcribus quidam iu fii-
tri/juit autem cum diligeuli audieulia.
turo judicio peribunt, sed non judicabuu-

LECTIO lll.

Non enim auflitores le!,,'is justi sunt apud Deuni, mi/is est viro stu/to. iac. i, 23 : Si quis
seil l.ictores lej^isjustiticabuntnr. Cuni eiiini Gentes,
ijiuc le{;ein non habent, naturiiiiter ea (|Uije le^is sunt
auditor est verbi ct nonfactor., hic compa-
taciuni, ejusnioili le},'eni non habentes; ipsi sibi sunt ra/)itur viro considera)iti vuituni nalivi-
lex, qui ostendunt opus legis scriptum in cordibus
suis, testiiiiouiuin reddente illis conscieiuia ipscruni,
tatis su3e vi s/yecu/o. Secundo aslruit quod
et iiUer se invicem cojritationum accusantium aut factores legis sunt Jnsli cum dicit :Sed
etiam delTulenlium in die cuni judicabit Deus occulta facfores /egis justifca/mntur. Matth. vii,
h'>ininuni, secundum Evantfelium meum, per Jesuni
('hristum. 24 Orrinis qni audit verba )nea et facit
:

ea, assi)ni/abitur viro sapienJi. Jac. i,

Postquam Aposlolus confutavit huma- 22 Estote faclores verbi, ct )ion auditores
:

num judiciiim, quo se (ien'iles ot .luda^i ta)itum el I^sal. cx. 10

: bitei/ectus bo- :

muliio Judicahant, el divinum judicium )ius ouDiibus facientibus eu))2.

cumnionilavit hic piocodit ad osloiulon-
; Sed contra socundum videlur esse
dum, ea quihusJudtei gloriahautur, eis quod infra m, 20 dicilur Ex operibus :

sulficere ad salulem et primo ostendit : /egis )ion justifica/iitur onmis caro coram
pro])ositiim ; seciindo solvit ea qua' in eo. Non ergo aliqui cx hoc quod opera
coiilrarium ilici possent iii c. ibi, : legis faciunt, jusliricantur.
Quid amp/ius Juiixo est? f)e duobus
eri/o Sed dicendum est, quod justificari
.Juda^i gloriabaiitiir scilicet de lege, et : tripliciter accipi potest. Uno modo po-
circumcisione, qua^ non erat ex lege test accipi quantum ad reputationem,
Moysi, sedexi)alrihus,utdicilur.Joan VII. iit tuuc aliquis justificari dicatur quando

Priino ergo ostendit quod le.x audita, justus repulalur. Ezech. xvi, 56, Justi-
sive recepla, non sufliciebat ad sahilem; ficasti sorores ttias, scilicet per reputa-
secundo oslendit idomde circumcisionc, lionem : et secundum hoc potestintelligi,
ihi, Circumcisio quideni pro(/est, si/cf/em Factores /egis justifcabu)itur; idestjusti
o/)serves. Circa primiim duo facit. l^rimo apud Deum et liomines reputabuntur.
proponit quod iutcudit secundo mani- ; Secundo per executionem justitiae, in-
festat {iropositum ihi, Cum enim (Jentcs. qiianlum scilicet opera jusliliae exequun-
Circa iirimum i^roponit duo uiium ex- : liir. Luc. xvin, l4 Descendit hic justi-
:

cludouilo, ailonim assoriMido. Exchidit /icatrs i)i do))iu))i sua))i : quia scilicet pu-
enim quod Judaei opinabanlur, scilicet blicanus opiis Justitia? fecerat confitendo
se por solum logis audilum justificari : peccatum. Et hoc modo verificatur quod
unde dicit ita dictum est, Poccanles,
: hic dicitur, Factores /egis, Justificabun-
in loge, jiidicenlur por logm 7io)i enim : tur, scilicet legis justitiam excquendo.
auditores /e(jis, ex hoc ipso quod legem Torlio modo potest accipi justificatio
audiuul, justi sunt apud Deum, ctsi apud qiianlum ad causam juslitiae, ut scilicet
homiiios Jusli roputaiitur. .Mallh. vii, 21): illo dicatur Jiistificari qui justiliam de
qui audit icrba mea, ct non /acit ca, si- novo accipit, sicut infra v Justificati :

* Ai. omillilur : « scihcet. »

 CAPUT l(. 417
pacem habeamus ad Deiimper Domimmi naturalem ostcndentem eis quidsitagen-
nustrum Jesum Chrislum. Sic autem non dum, ^ecundum illud Ps. iv, U Mvlti :

intellij,'itur hic quod factores legis jus- dicunt : Quis ostendit nohis hona? Sifjna-
tificentur, quasi pcropera leg-is justitiam tnm est super nos lumen vultus tui, bo-
acquirant. IIoc quidem esse non potest mine quod est lumen
: rationis naturalis,
neque quantum ad opera caeremonialia, in qua est imago Dei ; et tamen non ex-
qua? gratiam justificantem non confere- cluditur quin necessaria sit gratia ad
bant, neque etiam quaiitum ad moralia, movcndum airectum sicut etiam per :

ex quibus habitus justitia? non acquiri- legem est cognitio peccati, ut dicitur
tur; sed potius per habitum justitia3 in- infra in et tamen ultcrius requiritur
;

fusum hujusmodii opera facimus. gratia ad movendum airectum.

Deinde cum dicit, Cum enim Ge?ites, Tertio ostendit eorum dignitatem, in
manifestat propositum et primo osten- : hoc scilicet quod hujusmodi lerjem non
dit quod factores legis, etiam si non sint hahentes, sunt lex, incjuantum
ipsi sibi
auditores, justificantur secundo quod ; scilicct funguntur officio legis ad seipsos,
auditores legis sine legis observantia instruendo se, et inducendo ad bonum :

non justificantur, ibi, Si autem Judxus.
Circa primum tria facit. Primo proponit
dignitatem eorum qui legem absque
auditu observant sccundo manifcstat
quod dixerat, ibi, Qui ostcndioit opus
lcgis ;\ev\\o probat ibi, Testimonium red-
dente illis. Circa primum triatangit quan-
tum ad (ientiles. Primo carentiam legis,
dicens Cum enim Ge/itcs qux lccjem non
hahent, scilicct divinam, quam non acce-
quia, ut Philosophus dicit X Ethic. cap.
xv, lex est sermo coactionem habcns, ab
aliqua prudentia et intellectu procedens.
; Et ideo dicitur I Timoth. i, quod justo lex
iion est posita, idest exteriori legc non
cogitur, sed posita est injustis, qui indi-
gent exterius cogi. Et iste est supremus
gradus diguitatis hominibus, ut scilicct in
iion ab sed a scipsis inducantur ad
aliis,
bouum secundus vcro gradus est eorum
:

perunt non euim (ientibus data est

: qui inducuntur ab alio, sed sine coactio-
lex, sed JudaiissecundumilludEccl. xxiv, ne ;tertius autcm est eorum qui coac-
33^ : Legem mandavit Moijses in prcecep- tione indigent ad hoc quod fiant boni ;

tisjustitiarum, et hereditatcm domui Ja- quartus est corum qui ncc coactionc ad
cob et Israelpromissiones etin Psal. cxlvii, : bonum dirigi possunt. Hierem. ii, 30 :

20 : « Non fecit taliter omni nationi. brustra percussi filios vestros disciplinam :

Deut. Leijem prxcepit nohis

xxxiii, \ : non receperunt. Dciudc cum dicit, Qui
Moyses hereditatem mnltitudinisJacoh. Ex ostendunt, ostcndit (juomodo ipsi sunt
quo patet quod (lentiles noii peccabant ^ibi lcx : quod (inidcm accipcre possu-
non observando ca^remonialia legis Se- : inus ad similitudinem legis qua» ab cxte-
cundo commcndat in eis lcgis observan- riori liominc proponitur, (jua' scilicct
tiam, cum dicit Naturaliter faciunt q\ix
: consuevit, ad fii-iuitahMii ct mcmoriam,
-

sunt lerjis, id cst qua'. lcxmaudat, scilicet scri[)to tradi ; ct siinilitcr illi (|ui lcgcm
quantumad pra^cepta moralia, ({ua' sunt observant, absque cxteriori autlitu lcgis,
de dictamine rationis naturalis sicul et ; ostendunt opus legis scriptuni, non qui-
de Job dicitur Job i, (|UO(l (uat Justus, dcin aliaincnto scd piiuio (piidcin ct ;

et rectus actimeus Dcum, et nu-edeus a princi[)alitcr s[)iritu Dci vivi. ut dicitnr I

malo. llnde ipse dicit cap. xxiii, 2 Ves- : (lorinlh, iii, sc^Mindo ctiain hiiinano stu-
tijia cjus secutus cst pes nieus, vias ejus dio. l*rovcrl). iii, .{ Dcscribc ea in tabu-
:

custodivi. lis cordis tui, sciliccl [)ra'ce[)la sa|)icnli;i».

Scd (|U()il (licil naturalitcr, duliitatio- liiidc cl hic sc(|uiliir, /// rordihits suis :

ncm vidclur cuini palntciuari P(»-

hal)(!t non [jcrgaiucno, aul tabulis la[)idcis,
lagianis, (jui diccbant, (iiiod Ikmuo jkm- sivc a'i('is. Ilicrcin. .wxi, '.\:\ : Dabo le-
sua naluralia polerat omnia pra'ccpta <p'm nica/n in visccribus rorutn, ct in corde
lcgis scrvarc. Pndc cNpoiicuduui csl, coruni suprrsrribam rant .

Naturalitcr, idcst |)(!r natuiaui gralia D(Mii(lc (um (licit. Tcstimonium rcd-
rcformutam bxpiilur cuiin dc (icnlilibiis
: drntc. : |)rol)at (juod dixcrat, scilicot «|uod
ad lidcm conversis, (pii auxilio gralia' o|»iis lcyis sit in cordihiis coium inscrip-
Christi c(i'pciaiil moralia lcgis scrsarc. tiiin [icr (|ua>d. un o|)cra, ([ua' hiijusinoili
\eli)otcstdici natunililcr, idcst pcr lc.ucm siM'i[)luin aiitiuiiliaiit : cl [)i°iiuo [xiiiit illa

' Al. omittitur htcc sealetUia Ecclesiaslici. — ^ .\l. : ;id iatinuitjteui. >

X.\.
4(H IN EIMSTOLAM Al) Kd.MA.NUS

opora ; (iiKiniin iimiiii ost tostiinoniuin poris (]ualitatom, simI absconditoium inu-
consciontia'. (|UO(l taiigit (licons Tfsti- : uifcslati(Uiom. (^oriuth. iv, 3 I l//umi- :

fnoiiiiijn rcdilnitv i/iis consricittia; cjiko naliit a/isroudita fcnr//rarum. (Juaiidt)(]iio

(luitloin niliil aliiid ost (]uam anplicalio tamoii dicitiir iio.x proi)tor incortitudiucin
cofjrnitionis lialiila' ad judicandum do liora^ illius. Matlli. xxv, 6 Mcdia jwcte :

aruiuo oporo iitrum sil bono vol malo

• c/amor factus est. Dicuntur autom cogita-
ra<Mum. Iiido liujusmodi couscicutia tiouos acciisaiitcs vcl dofciidonlos iu die
(juaiuKxiuctcstiuKtniumporliibot dolioiio, Judicii, nou ill.i' (lua- tuiic oriint quia
socundum illiid 11 Corinlli. i, \2 (iloria : tiinc uniciiiquo inauifcsta erit salus vel
noslra /uvc cst, testimonium conscicntix damnatio sed dofeusio vol accusatio co-
nostra' (]iiaiido(iuo aiitcm do malo. Ecclc.
: gitationum qua' iiiinc sunt, ct tcstimo-
vii, '23 Scit conscicntia tua quia ct tu
: nium coiiscicntiic qiiod nunc cst, repra;-
crchro maledixisti aliis. Non autom potest s(uitabitur homini in illa die, virtute
ali(]uis porliibore tcstimonium de aliquo divina facicntc, ut dicit Augiistinus De
opore quod sit bonum vol malum, nisi civitatc Dei. iNotitia autcm illarum cogi-
por hoc quod liabet legis notitiam uude : tationum qua' romanout in anima, niliil
hoc ipsum quod conscientia testimonium esse aliud vidotur, ut dicit Giossa, quam
roddit de bono vel malo, est evidens sig- reatus poenae, vel meritum ex eis conse-
iium qiiod in cordc homiuis sit opus quens. Ostendit otiam auctorom judicii,
logis doscriptum, Aliud autem opus est (licens, Cum judicabil Dcus. Psalm. xcv,
accusatio et dofonsio, quai siue notitia 1 Judicabitorbem terrarum in icifuitate.
3 :

legis cssc non possunt ct quantum ad ; Detcrminat etiam dc quibus eritjudicium,

hoc dicit, Et cogitationum, id est cogita- cum dicit, Occu/ta homimun, de quibus
tiouibus, accusandum, aut etiam dcfcn- nunc homines Judicare non possunt.
dcntium, idcst accusaiitibus vcl delendon- 1 Cor. IV, 5 :l//uminabit abscondita tcne-
tibus, morc rii\ocorum, qui gcnilivisloco brarum. Ostcndit etiam doctrinam, cx
ablativorum utuntur; et hoc inter se in- qua habetur fides de hoc judicio, cum
viccm. insurgit cnim homini circa ali- dicit, Secundum Evanye/ium meum, id
qnod factum aliqua cogitatio accusans, cst amc pra^dicatum. Matth. xii, 36 :

diim propter rationem aliquam cogitat se Omne verbum otiosum quod iocuti fuerint
niale fecisse. Psal. xlix, 21 Arr/uam te, : homines, reddent ralionem de co in die
et statuamcontra faciem tuam. Isai. iii, 9 : judicii. Dicit autem, Evangeiium meum,
A(jnitio vu/tus corum respondcbit eis. quamvis possit diccie baptismum
iion
Ouandoque oliam insurgit aliqua cogi- siium, ot miiiistcr quia in
sil iitrius(iuc :

tatio dofondcus, dum por aliquam ratio- baptismo nihil opcratur industria homi-
nom cogitat se fccisse bene; secundum nis, sed in Evangclio praedicando mul-
illud Job xxvii, G Non repreliendet me
: tum ^ industria pra^dicatoris oporatur.
cor in omni rita mea. Et intcr hanc accu- Ephes. iii, 4 Prout potestis /egentes intei-
:

sationcm et dofensioncm locum habet iigere prudentiam meam in ministerio.

testimonium conscicntiae, cui statur. Po- Posteaponitcui datum estjudicium, cum
test ct alitor lcgi, ut dicatur Testimonium : subdit, Per Jesum Christum, qui scilicet
reddente i/iis conscientia ipsorum quai : est constitutus a Dco Judex vivorum et
scilicot conscioiitia, non solum ost opc- mortuorum, ul dicitur Act. xix ct Joan. ;

rum, sed etiam cogitationum, dc quibus V, 22 : Pater omne judicium dedit Filio,
scilicet homo conscientiam habet. Sed qui scilicet iii judicio apparebit bonis ct
primum molius ost. Scd quia tostimo- malis; sed bonis sccundum gloriam divi-
nium, accusalio ot dofcnsio in Judicio nitatis Isa. xxxiii, 17
: Rcgem in decore :

locum habcnt, agit secundo de hujusmodi suo videbunt malis aut«m secundum
:

judicio, ostondcns tcmpus, cum dicit, In naturam humanitatis : Apoc. i, 7 : Vide-

dic quod dicit nou ad designandum tem-
; bit eum omnis caro.

LECTIO IV.

Si autem tu Judreus cognoiuiimris, et reiiuiescis in teipsum esse ducem csecorum, lumen eorum t]ui in
lege, et gloriaris in Dpo, et nosti volunt.item ejus, teuetjris suiit, eruilitorem insipientium, magistrum in-
et prohas uliliora. instructus ppr legein. contidis fantium, habentem formam scientire et veritatis in

* Al. (Jeesl : • opcre. » — • Al. (Jeest : • inul- tuui.

 CAPUT 419
lege. Qui ergo a.lium doces, teipsum iioii doces? Qui ut dicitur Esd. i. Et quia tribus Judae
I
prteiJicas non furandum, furaris ? Qui dicis non mce-

chandum, mnecharls ? Qui abominaris idola, sacrile-
gium facis?Qui in lege gloriaris, per prsevaricatio-
nem legis Deum inhonoras? Nomen enim Dei per
vos i)laspliematur inter Gentes, sicut scriptum est.
Circutncisio quidem prodest, si legem observes si
autem preevaricator legis sis, circumcisio tua prsepu-
tium facta est. Si igitur prteputium illius in circum-
cisioiiem reputabitur et judicabit id (juod ex natura
;
est pricputium legem consummans, te (jui per litte-
ram et circumcisionem prsevaricator legis es ? Non
enim (jui in manifesto in carne, est circumcisio sed
(|ui iii abscondito, Judajus est; et circumcisio cordis
iu spiritu, non inlittera; cujus laus non ex homtnibus,
sed ex Deo est.
Ostenso quod factores lcgis justificaii-
tur etiam sine hoc quod sint auditores,
quod pcrtincbat ad Gcntilcs hic ostcndit ;
major erat, ab ea gens tota ilia denomi-
nabatiir; el non solum illi qni eriint ex
tribu JJcniamin, sed etiam de aliis tribu-
; bus revertentibus, qui se illis adjunxe-
runt, Consequenter ciim dicit, Etrcquies-
cis in lcfjc, ponit corum praM'ogativam
quantum ad legem, Et primo quidem
;
quantum ad ipsam legem, cum dicit, Et
rcquicscis in lcfjc, quasi per eam certifi-
catns in credendis etinagendis. Dubitans
enim non quiescit, scdutrinque
intellectu
autem sapientia^ certitu-
solicitatur; qui
dinem accipit, mente quicscit. Sap. viii,
IG Intrans in donium jncam conquicscam
:

quod auditores non justificantur nisi sint cum illa. Sccundo quantum ad legislato-
factores quod pertinct ad JudaBOS, Primo
;
rem, cum subdit Et jloriaris in Dco, :

ergo ostendit praerogativam Juda^orum, idest in cultu et notitia unius Dei. Hier.
quantum ad lcgis susccptionem; secundo IX, 24 In hoc glorielur qni gloriatur,
:

ponit eorum defectum^ quantum adlcgis scirc etnossc mc. 1 Cor. i, et II Cor. x, 17 :

transgrcssioncm, ibi, Qui ergo alium Qui gloriatur.in Domino glorietur. Deinde
doces. Ponit autem eoriim prairogativam cum subdit, Etnosti voluntatem cjus, po-
triplicitcr. Primo quantum ad geiitcm ciii nit pra^rogativam eorum quantum ad
datacst lex secundo quantum ad legem,
; fructum legis et primo quantum ad
;

ibi, E t 7'cquiescis i?i /cge; \cvVio qnanlnm homiiiem rcspeotu sni ipsius; secnndo
ad legis effectum sive factum, ibi, Et respectu aliorum, ibi, Con/idis. Ponit
nostivoluntatem ejus. Quantum autcm ad autcmduplicemfructum. Primiim quideni
gentcm, dicit Siautem tu Judeeuscogno-
: respondcntcm gloria? qiiam de Deo habe-
minaris, quod est iiomeii honorabilc, bant, cum dicit }^osti voluntatem cjus,
•

sccundum illud Psal. cxiii, 2, Eacta est quid scilicet Deus vclit nos facerc. Iiifra
Judxa sanctificalio cjus. Joan. iv, 22 : xii, 2 Ut probetis qux sit voluntas Dei.
:

Saluscx Judxis est. DicunturautcmJuda-i, Sccundum fructum ponit, qui respondet

non a Jiida Macbabaeo, ut qiiidam dicunt, quicsccnti in lege Dei, cum dicit, Et
forte propter iioc qnod Jiidas MachabaMis prohas utiliora \ idest, scis approliare eli-
geiitcm illam in dispersionc existeiitcm gendo non solum mala a lionis, sed
congregavit et protexit, secundiim illud etiam melioraa ininus Iionis unde (jiiaB- :

I Mach. III, 2 Prxliabatur prxlia Isracl

: rebat qiiidam Matlh. xxii, 30 Quod est :

cum Ixtilia, ct dilatavit gloriam populo ?nandatum magnu/n'} i'\hoc insfrurfus j)er
suo. Invenitur enim iiomcii Jiid;eorum lcgcm. Psal. xc.iii, 12 licalus hoino (jucm .

anteJiidam MachabaMim, secundiim illud tu crudicris Domine, ct dc lcge tua docue-

Esther viii, Ki Judxis nova lux oriri
: ris eum.
visa Et ideo dicendum est, qiiod
est. Consequenter ponit friictiis perrespcc-
Judaji denominiinfni- a Jiida Patiiarclia. tiiin ;i(l ;ilios; (pii (piidtMU tri|dicif<M' se
(ien, XLix, 8 : J/ida, tc laudahunt /ralrvs ii;ibeiit ;i(l notiti;un legis. Qiiithim tMiim
tui. Cum cnim tempore Hoboam, decem siiiil oinnino in legis ignorantia ctuisti-
tribus, ab ejus regno se segreganles, tuti. rno (piithMU motlo ilcfeclum
\\cv
vitulum aiireiim adorarcnf, in traiismi- n:itiii;ilis iiit,"-tMiii, siciif cf lu>ino coipora-

grationem sunt ducta^ ab .\ss} riis, iil lia- lil(M- tlicitur c;eciis piM" defet-fum inl(M-io-
betur IV Ileg, xvii, Nec de eorum rever- ris polentiji' visiva'. Isa. ix, Palpavimus
siono facit mentionem Scriptura; sed uf cxci parietcm. Ilnjusmodi ;uitem ho-
potius terra remansit occiipata ab alieni- minibiis non potest Iwuno liimen scien-
genis, (pii postinodimi Samaritani siiiit fi;e pr;i'btM"e, uf ipsi per se viderc possint
dicti. Diue autein fribus, srilicef Jiida' et tpiiil sit agendiim; scd pr;ebet eis lioino
Deniamin, adluereutes reguo Uoboam, ducalum ut ca'cis, m^indando eis (piitl

persevoraverunt incullu Dei, Et qiiamvis fac(M't^debeant, (iinimvis ni;m(l;ift»rum

in captivitat(Mii nabylonis fiieriiif diict;»', cognt)sc;mf :Jttl»x\xix. 15:
r;itit>n(Mii ntiii

poslmoduiu tjinicii ptM' Cynini Il(\LrtMii Orulus fui cxrn\ de tpiibus f;iuicn tlicilur
Persarum sunl roducli in lcrrain suani, Matfli. XV, 14 Cxcisunt, ct duccs cxco-
:
 ; :

uo I.N KIMSTOLAM Al) HO.MA.NOS

runi. Alio niodo suiil in igiiorantiji por conjniK-tam, cjua' |)cr adultcrium pollui-
cicfoclum (liscipliiia!, qui suiit (juusi iu te- tur; (!t (juaiituiu ad iioc dicit Qui doces :

nchiis ('xtori(tril)US non iliiiiiHnati pcr jiou miri hiindum, jnircharis'1 Usca? vii,
(loctriiiani, (iiiihus saiticiis pia-licn! potcst •i : Oiniirs aitultcrantes, f/uasi clibanus.
Uiincii (lis(ii)liiia', ut intclli{,'ant qux maii- llicr. S v, : ('nus(/uis(/ue ad uxorem
(laiitur; el lioc cst (juod dicit Lutnefi co- : proximi sui \ Tertio
ostendit aiitem
rinn (jui in tenchris sunf Luc. i, 1\) : : conim dcfcctum j^er comj)arationem co-
Uluniinure /lis (/ui in teiwbris ct in umhra riiiii ad Deuin : ct j)riino (juiticin quanlum
jnmtissedent. Scciiiulo autcm taiigit illos ad lioc quod j)eccal)aiit contra ipsius
qiii suiit in via perveniendi ad scientiani cultum; et {|uaiitum ad hoc dicit Qui :

quain nomliim atliircrunt ct lioc uno : abominaris ixhila, cognoscens scilicel ex

modo per dclcctum plciue instructionis j)ra'cej)to legis ea non esse coleuda, sacri-

et lioc est quod dicit, Eruditoreni insi- legiiim facis'/ abutendo, scilicet, his quaj
pientium, idest eorum qui noiulum sa- pertinet ad divinum cultum. Quod quidem
pientiam acceperunt (jui dicuntur eru- : jirimo fecerunt in statu legis Malacli. i, :

diri, quasi crui aruditate, quaui principio 12 Dicitis Mensa Dojnini cojitaminata
: :

iiiest omuibus cum primo iustruuntur. est et postmodum blasphemando

: Luc. :

Ecdi. vii, 23 Filii tibi suntl Evudi eos.

: II, 13 In Beelzebub principe dxmojiiorum
:

Alio modo per defectum wtatis, sicut sunt cjicit dsemonia. Secundo quantiim ad
pueri et qiiantum ad hoc dicit, Magis-
;
ipsam gloriam, cum dicit Qui in lege :

trum infantium. Isa. xxxiii, d8 Ubi est : gloriaris, per /jrxvaricationejn legis Dewn
doctor parvulorum. Tertii vero sunt qui inhonoras? Sicut enim legis observantia
jam sunt in scientia provecti; et isti indi- in bonis operibus est occasio videntibus
gent a sapicntibus informari, ut habeant uthonorent Deum, itaetiamtransgressio
sapientum dicta iu aucloritate, quasi legis per mala opera occasio est videnti-
qnamdam rcgulam seu formam et quan- : bus blasphemandi. 1 Petri xi, 12 Ex :

tum ad hoc dicit Habcntem formani : bojiis operibus vos considerantcs gloj'ificejit
scientix 11 Tim.
: i, 13 Fortnam habe : Deum. E contra autcm dicitur 1 Tim. vi,
bo)iorum verborum, qux a me audisti : ct 1 Quicumquc sunt sub jugo scj'vi-
:

Phil. III, 17 Obscrvate cos qui ita ambu-

: tiitis, dominos suos omni honore dignbs

lant sicut habelis formam nostram. Opor- arbtirentur, ne nomcn Doniini et doctj'ijia
tet autem eos qui sic informantur, aucto- fidei blasphcmctur Et ideo in Psalm. .

ritate majorum iiistrui, ut sciant quid sit cxviii, to8, dicitur Vidi prxvaricantes, :

in lege traditum et ideo dicit, Scientiee : : ct tabescebam. Et ad hoc inducit auctori-

Sap. X, 10 Dcdit illi scientiam sancto-
: tatem, subdens, Notnen enim Dei per vos
runi :et etiam ut sciant qui sit verus in- blasphematur ijiter Getites quia scilicet :

telleclus eorum quai tradunlur inlege et ;

Gentes videntes Judaeorum malam coii-
quaulumad hoc dicit, Veritatis. Psal. xlii, versationem, reputabant hoc proveuire
3 Emitte lucem tuam.ct veritalcmtuam.
: ex mala iustructione legis a Deo tradita!.
Deinde cumdicit, Qui crgo alium doces., Dicit autem, Sicut scriptum cst, scilicet
ostendit defcctum eorum sccundumtrans- Isa. Lii, 3 Dominatorcs cjus inique
: agunt
gressionem lcgis primo liominis ad : et et jugiter tota die tiotnen tneutn blasphe-
seipsum, cum dicit, Quiergo alium doces, matur Ezech. xxxvi, 22, secuudum
: et
dirigendo ipsum ad bonum, te ipsum non aliam litteram ubi nostra sic habet Xtiti :

doces dirigendo? Et potest legi vel inter- propter vos faciam, domus Israel, sed
rogalive, (juasi cum quadam indigna- propter tiomcn satictum tneum, quod pol-
tionc; vel rcmisse, quasi asscrendo co- luistis in Gentibus. Deinde cum dicit,
rum malitiam et simile est in sequenti-
: Circumcisio quideni prodest eic, ostendit
bus, Job IV, 3 Ecce docuisti plurimos
: : quod nec circumcisio sufficit ad salutem
et infra v : ]\'unc tctigit tc plaga, et de- eadem ratioue qua nec lex, quia scilicet
Sccundo tangit defcctiim qiiantum
fccisti. observanlia legis siiie circumcisione va-
ad proximum primo quidem quantum
: Iet,sine qua tamen circumcisio nou pro-
ad res qua' furto siibtrahuntur, cum dicit dest, sicut superius dictum est. Et circa
Qxi prcdicas non /iit-andutn, furaris'? hoc tria facit. Primo comparat circumci-
Isa. I, 23 Principes tiii injidelcs, socii
: sionem ad Juda^os circumcisos secundo ;

furuiu secundo
: quantum ad persouam ad Gentes incircumcisas, ibi, Si igitur

*Supplc ez eo loco : a hianiebat. »

 :
,

CAPUT II. 421

;K>r^/jw//im ; manifestat qiiod dixe-

tertio jjrxpiitinm, comparat circumcisionem
rat, ibi, Non cnim qniin manifeslo Circa . Gentiii, eum ostcndens propter obser-
'

primum duo Primo ostendit quali-

facit. vantiam legis Judso prsfcrri unde di- ;

ter circumcisio prosit, secundo qualiter cit El proepntinm, idest ricntilis incir-
:

non prosit, ibi, Si autem prsevaricator cumcisus, connimmam, idest implens

legissis etc. Dicit ergo primo Circumci- : mandata legis, ex natnra, id ost per na-
sio quidcm prodost quaiitum ad remis- turalem rationem, ut supra dictum est,
sionem peccali originalis unde dicitur : quod naturalitor qua; sunt le^^^is faciunt,
Trenes. xvii, 14 Masculns cnjus prxputii
: judicahit, par comparationem, te, scilicet
caro circnmcisa non fucrit dclehitnr , .\\i(\[R\\mQ\YQ,n\XiCA?,\im,qniesprxvaricator
anima illa de popnlo sno. Sed tibi transfjrediendo prcecepta ejus, pcr
/er/is,

adulto tunc finaliter prodest, si legem littcram, idcst habentem ieg-em litteris
observes; sicut religiosis prodest descriptam, ct circnmcisioneni, scilicet
prodest professio, si regulam observent. carnis. Undedehoc comparationis judicio
Circumcisio enim erat quasi quaedam dicitur Matth. xii, 41 Viri Ninioitx sur- :

professio, obligans homines ad obser- fjcnt in jndicio cnm f/eneratio)ic ista, et

vantiam legis. (lal. v, 3 : Testificor omni condemnabnnt eam.
circumcidcnti se qnoniam debitor cst uni- Deinde cum dicit Non cnim qui in :

versas leqis faciendx. Quod autem Apos- manifesto Judoeus est, ?L^?,\QnTi{ rationom
tolus dicit (ial. ii. Si circumcidamini, dictorum et primo ponit rationom se-
: ;

Christus nihil vobis prodcrit, loquitur cundo probat eam, ibi, Cnjus /ans. Cavch
quantum ad tempus post gratiam Evan- primoduo facit. Primoassignat rationcm
geUi divulgatam hic autem loquitur ; quare circumcisio vel Judaismus sine
quantiim ad tempus ante passionem lcgis observatione non prosit secundo ;

Cliristi, in quo circumcisio statum habe- assignat rationom quare observantia le-
bat. Secundo ibi, Si antem proevaricator gis prosit sine Judaismo
circumcisio- et
legis sis, ostendit quomodo circumcisio 110, ibi, Scd qni in abscondito. Dicit ergo,
non prosit, dicens Si tu, Judsee adulte ; quod ideo circumcisio praevaricantis io-
prxcaricator cs lcgis , circumcisio tna gem fit praeputium, et judicatur a pr;ppu-
proepntium facta cst idest non plus va- ; tio custodiontc legom non onim ost vo- :

let tibi quam pra3putium,quia non servas rus illo qui inmanifestocstJuda^us socun-
quod per circumcisionom profiteris. Ilie- dum carnalom generationem. Infra xix,
rem. x, 2(5 : Omnes (jcntes prxputium 6, Non enim omnes qui cr circumcisionc
habcnt, domus antem Israel incircumcisi sunt Isracl hi snnt Israe/ifcV scd qui fi/ii
sunt cordc. Ouinimmo ex hoc sunt magis sunt promissionis. Et similitor oliam non
rei, (juia noii servant quod promiserunt est vera circumcisio illa qiuB est mani-
displicetenim stnlta et infidelis jrromissio festa in carne illa onim est signum, ut
;

ut dicitur Kcch^ v. iii. Doindo cum dicit, dicitur (tcnes. xvii, 1 Cirrumridptis car-
:

Si crgo prxputinm, comparat circumci- nem prxpntii vestri, ut sif in signitni fi'-
sionem ad (Icntiles et hoc duplicitor. : (/eris. Nonautemest signiim vcriim, nisi
Primo quidem quantum ad lioc quod ei rospondoat signaluin iindo si tiuis :

ejus fructum liaixMit (lontilcs ol)sorvan(l(> Ju(la'iis ossot (ransgrossor f(Viloris, non
logem undo dicit Si circumcisio prodost
: : ess(^t (\jus vora circuuK-isio ct idoD ro- ;

cum obsorvaliono logis, non aulc^m sino putaliir in pra'[)uliiiin. Moindo cum dicit,
ea ; igitur si prtvpufinm, idcst (Jonlilis .SW </«/ //i ^//Asr^^/i^///^), assignat ralioiicm
incircumcisus, cusfodint Jnstifias /rgis, (|uaro pra'piiliiim ciislodiontis logom ro-
idest Justa pi\Tcopta lcgis, Psalm. cviii, l)iit(^tur in circumcisioncm, ol Jiidicot
8() Omnia niandafa fua rrrifas : non^ie
: circuincisioiicm carnalcin qiiia scilicot :

prsepntinm ii/ins in circnmcisioncm rcpn- illo voro ost JudaMis (lui ost in abscondi-

tabitur'i qiiasi dical 1'ructum vora», cir- : (o, idost (jui habot in airoctii cordis man-
cunK^isionis babcbil. Ad hoc cnim homo (lata logis (|iiain Jiida'i pronioiilur :

c.vt(U'ius (•irciiinciditiir in canic iit scilicot .Mattb. VI, «i : /'ntcr fuus, qui ridrf in
so circiimcidal in c()rd(\ llior. iv, i : (ib^rondifo, rcddrf libi : ot simililor cir-
<(Circuincidimiiii Domino, ol auforto cumcisio voni ost (jua» ost rordis in spi-
pra'putia cordium v(\slroruui. » Sccundo rifu, idost por spiriliim facta. p»M' (piam
ibi, Kt Judicahit id (piod r.c nafura rst su|)(M"niia' C(),^'ilatioiics a cordo pra'cidiiu-

'
Al. omiltitiir : a ouiii. •
422 I\ EIMSTOLAM AO ROMANOS
tiir.Vol in spiritu, idcsl pcr spiritiialoin secundmn JiKliciiim divinum : (}uia, ut
intflhMtiim U'K'!*, non litliMahuii. Phi- diritiirl Uog. xv, homincs vident f/u^
lip. III, ;{ \i/s siinnts cirnnncisio ijui
: a/tjjdrcnt, Dcns niiteni intnetnr cor. Tnde
sniritu Dco scrci/nus. Dcindv cum (hcil, r(diii(]uilur (iiunl iuleri(jr .lu(iaisinu.s et
Cnjiis iaii.<i nnne.r /i(/nii/ii//iis i^voUat i^rapi- circiimcisio pra3valet exleriori et hoc :

missam ralion^Mu. Maiiilestum est cuim est (|uod dicit Citjiis, sciHcet interioris
(|iU)(l iii oniiiihiis juilicium (iiviuiim [ivai- cwcumcASiouinJnns no/i est ex /lo/ni/iifjus,
ffnMidiim (vst humano. Ka vcro (|iur cx- scder Deo. II Cor. x, IH : \on e/iim f/iii

tcrius ap[iartMit, sivc sit Jiidasimus, sive sci/)su/ti co/n/ne/idfit ille prol/titus est,se(l
circumcisio, laudanliir ah hominihus ; (/ueni Dcus commc/idfit.
sed ca (iiia' siiiit in ahscondito, hiiidantur
 CAPUT TERTIUM

LECTIO 1.

Quid ergo amplius Judseo est, aut quse utiiitas secundo manifestat, ibi, Primum qui-
circumcisionis ? Multum per omnem modum. Primum
quidem quia credita sunt iliis eloquia Dei. Quid dem\ tertio exchidit objcctionem, ibi,
enim si quidam illorum non crediderunt? Numquid Quid enim si quidam. Dicit primo Quae- :

incredulitas illorum. tidem Dei evacuavit? Ahsit.

Est autem Deus verax; omnis autem homo mendax
situm est quid amplius sit Juda?o. Est
;

sicut scripttim est Ut justificeris in sermonihus

: autcm ci amnlius, ct quantum ad quan-
tuis, et vincas cum judicaris. Si autem iniquitas
nostra justitiam Dei commendat, ([uid dicemus?
titatem, qui sig-uificatur cum dicit,
Numquid iniquus est Deus, qui infert iram ? Ahsit Multuni, ct quantum ad uumerum, qui
(secundum hominera dico). Alioqum quomodo judi- significatur cum dicit, Per omncm mo-
cabit Deus hunc mundum ? Si enira veritas Dei raeo
mendacio abundavit in gloriam ipsius, quid adhuc dum. Ilabcnt enim amplius aliquid et in
et ego tamquam peccator judicoi- ? Et non (sicut contemplationc divinorum, secuudum
blasphemamur, et sicut aiunt qui(h\m nos dicere)
illud Psalm. iaxv. Xotus in .Judxa 1
faciamus mala, ut veniant bona ([norum daranatio :
:

justa est. Dcus et sccuudum dispositioncm tcm-

:

poralium Psalm. cxlvii, 20 \on fecit

: :

Postquam Apostohis ostcnrlit quod talitcr omni nationi. Ilabent etiam amp-
Judaismus, ad qucm
pciiiuct lcgis sus- lius (piantum ad patrcs, quantum ad pro-
ccptio, ct circumcisio uoti sufficiuut ad missioucs ct quautum ad prohnn. Infra
salutem sinc legis custodia, pcr quam IX, 4 Quorum est ado/itio ftliorum Dei
:

Gentilis, sinc exteriori Jndaismo ct cir- et gloria, el testamentum. Kt in quolibet

cumcisionc, fructiim ulriusquc consc-
quitur : liic oi)Jicit
primo quidcm proponit ot)jcctioncm
socundo solvit, it)i, Mnltum quidcm.
Ohjicitcrgo primo sic. Si ita essct sicut
dictum est, quod non est vcrus Jud.eus
eorum non est parva cxcclhMitia, scd
coutra pra'missa : et magna et pra^cipua; quoddicit, Multum.
; Maximum enim bonum bomiuis est in
Dci cognitione, in hoc quod Deo adbap-
rcat, ct a Deo instruatur. Psalm. xciii,
12 Hcatus homo qucm tu crudicris Do-
:

nec vera circumcisio in manifcsto, scd mi)tc. Dcinde cum dicit, Pri)nu)n quidc))i
in occultq cordis quid ergo amplius est ; etc. manifestat quod dixerat, dicens :

Judxo ? idest, quid amplius datum est Pri))iu))iquidc))i, idest pra^cipnc. amplius
quam cctcris? Vidcturquod niliil cthoc : est JiidaMS, quia r/oquia Dci su)if C)'cdita
'

est iuconveuicns, cum Dominus dixcrit illis, quasi amicis .loan. xv. 2'» Vos : :

Deut. VII, G : Tc el.c(/it Doniinus Dcus tuus di.ri a)nicos. Kt boc (>sf multiim, (piia
ut sis ci populus pcculifiris. Aut qux uti- cloipiia Dci suut boncsta I'salm. xvii, :

litas circu)ucisionis ? srilicct cxt(U'ioris. 10 : Eloquia Dmniui rrra, jusfi/lrata i)i

Vidctur cx pra-missis (piod nulla (piod : sc))U'fi/)sa. Siint dchMdahilia : l'sal. cxviii,
est inconvcnituis, cnm sit a Dco tradita, lO.l : Quani dulria faurihus ))}ris cloquia
qui dicit, Isa. xrAMU, 17 Er/o Doniinus : tua ! Sunt (diam iifilia ad non pcccaii-
doccns tc utilia. Dcindc cum di.cit, Mul- diim : Psalm. codcm 2 hi co)'dc mco:

tuni quidrni, s(dvit praMuissam o!>)(N'tio- a/i^iroiidi rloquia tua: uf uon f)crrcni ti/ii.

ncm : (^t pi^imo (|uanlMm ad ulilitattMn Dciiiilc (Miin dicit, Quid r)ii))i quidam,
si
circimicisionis, iv cap. ihi, (}uid orj^o cxchidil objccfi(Mi(Mn ct : primo ponit
diccmus ? Circa primum duo facit. Primo cam S(MMindo (>xcludif ipsam, duc«Mido
;

osfiMidit Ju(la'oniin praMOi^^alivam S(»- ; ad iiicoiiV(MrKMis, ibi, Xuuiquid inrrri/uli-

cunih) cxchidit corum .uMoriain, (pia sc /</s' ; f(M'tio oshMidit cssc iiiconvcni«Mis id
(icnlil)us sup(M-l)(5 pivcfcrchant, ilii. (^)uid ad (piod indiicifur, ihi. ICst aufcm Drus
ergo ? Prxccllimus eos ? Circa iMinium vcra.r. pra'rogaliva' Ju-
Poss(>t aliipiis
Iria facit. Primo proponit (piod int(Mi(lil ; da'orum dcroirarc. opponcndo inpralitu

' Al. tradita.

 , ; .

M\ I.\ KIMSTOLAM AI) ROMWOS

tliiiom o(»rnm. [mt (iu;iin vidtMvntur di- Katio autcm sumitur cx hoc quod Deus
{^Miifalem olociuiorum \)o'\ «imisisse : undn siicundum so verax est, llierem. x, H) :
dicil : Qiilt/ niifn/i, si (jiiiihnti illitnini iinn Dnminus (nifcm Deus vorax est, Joan. 1

crcdidn-init ? .Nuui(|uid hoc coudu- jtcr ult. iJ(» : Deus, et vita getcrna.
llic csf vcriis

dilur ', (|uod nilnl aniplius sit Juda-o? Kl lamcn omnis Itomo estmendax. Psal.
sccundum illudll l'et. n,21 Melins erat : (.XV, l E(pt dixi vi excessu meo : Omnis
I :

eis wm cor/nosccre viam juatitix q\iam liomo me.nddx. Unde patcf quod mcnda-
post co(/nitnm rctrorsum convcrfi. Non cium hominis, sive infldclifas vcrifati
crcdidcruut aulcm primo (]ui(lcm lcj^Msla- non adha-rcns, Dei veritafem sive fldem
tori Psal. cv, 25
: Non credidcrimt in : non evacuat.
verbo ejus * sccundo non crcdidcrunt
: Ad horum cvidentiam scicndum est,
Proplictis Kzcch. n, G Increduli ct
: : quod vcrifas importat ada>quationem rci
suln-crsorcs sunt tccum tcrlio non cre- : ad intcllcctum. Alitcr autcm ad»qualur
diderunt ipsi Filio Joan. vm, 45 Sive- : : res ad intellectum nostrum, aliter ad in-
ritatem dico vohis quare non creditis miliil tellectum divinum. Noster intellecfus co-
Dpindc cum dicif, \umquid incredulitas, guitioncm accipit a rehus et ideo causa ;

dictam ohjcctioncm, duccndo ad

c.vchidit ct mcnsura vcrilatis ipsius est esse rei :

inconvcnicns quia si propter incrcdu- :
litafem ali(juorum, pra?rogaliva JudaBO-
rum tollcrctur, scqueretur quod incredu-
lifas hominis, ridcm Dei evacuaret, quod
cst inconvcniens; hoc est qnod dicit
Numquid incredulitas corum, scilicct qui
non credidcrunt, evacuavit fidcm Deil
Quod potest duplicitcr
modo de fide qua creditur in Deum. Non
ex eo enim quod res cst vel non est, ora-
tio dicitur vel vera vel falsa, secundum
Phi\Qsophum II Perhier., cap. de ora-
tione. Unde intellcctus noster potest esse
et : verus vel falsus, inquantum potest ada^-
quari vel non adaequari. Quod autem po-
test essc et non esse, indiget alio agente
intelligi. Uno ad hoc quod sit, sine quo rcmanet non
ens sicut enim aer sine illuminante re-
:

enim per hoc quod quidam non credide- manet tenebrosus, ita et intellectus nos-
runt, evacuatur fides illorum qui credi- ter, nisi a prima veritate illuminetur, de
derunt malum enim quorumdam in so-
: se in mendacio remanef. Unde quantum
ciefatc existcntium, non evacuat bonum est de se, omnis homo est mendax se-
aliorum. Eccli, xxxni, 12 Ex ipsis hene- : cundum intellectum, sed solum est verus
dixit et exaltamt, sanctificavit, et ad se inquantum veritatcm divinam participat.
opplicavil et ex ipsis maledixit et humi-
; Psal. XLii, 3 Emitte lucem tuam et veri-
:

liavit, etconvertit illos a separationc ipso- tatcm tuam. Intcllectus autcm divinus
rum quod est contra illos contra quos
: est causa et mensura rerum et propter ;

Augustinus dicit In epistola ad plehcm hoc secundum seipsum est indeficienter

nipponenscm u Ad quid aliud tractant
: verax, et unaquaeque res est verax in-
nisi uf cum Episcopusvcl clericus vel mo- quantum ei conformatur. Similiter secun-
nachus vcl sanctimonialis ceciderit, om- clum quod accipitur vcritas cx parte rei,
nes tales esse credant, sed non omnes homo de senon habet veritafem, quia
posse manifestari? » Aho modo potest natura sua vertibilis est in nihilum; sed
intclligi dc fidc qua Deus fulelis cst im- solum natura divina, quae nec est ex ni-
plens promissa. Ileb. x, 23 Fidelis enim : hilo nec vertibilis in nihilum, de se veri-
est qui repromisit. Haec autem fidelilas tatem habet.
evacuaretur, si jpropter quorumdam in- Deinde cum dicit, Sicut scriptum est,
credulitatem accidcretquod nihil amplius probat idem per auctoritatem Psalm. i.,
cssct Juda^o. Promisit enim Deus popu- 6, in quo sic lcgitur Ut justificeris in
:

lum illum multiplicare el magnificare, ut sermonihiis tuis, et vijicas cum judicains :

patct (lenes. xx, 17 Multiplicaho semen : quod quaiiter ad propositum faciaf videri ,

tuum. Dcinde Ahsit, ostendit cum dicit, potest, si praecedentia Psalmi consideren-
lioc csse inconvcnicns, quod fidcs Dci tur praemittitur enim Tihi soli peccavi
: :

evacuarcfiu- proptcr hominum incrcduli- ct tunc sc(juitur i'l Justificeris in sermo-

:

fafem ef primo quidem ad hoc inducit

: nihus tnis, et vincas cum Judicaris, Pro-
rationcm secnndo auctoritafem
; ihi , miserat enim Deus per Nathan Prophe-
Sicut scriptum cst fcrfio cxcludif falsum ; tam David, quod cjus regnum in aptcruum
sensum auctoris, ibi, Si autem iniquitas. stabiliret in scmine suo, ut habelur II

' Al. : « excluclitur. » — 'AI. : « Non cre(ii(3e- runt verbis ejus. »

 CAPUT ITI. 425

Reg. VII. Postea vero cuin iii grave pec- vcniam peccaloribus promisisfi, non so-
catumincidoret, adulterii scilicet ethomi- him Kzech. xviii, quia ha^c verba Psalmi
cidii, ut Icgitur II Reg. xi, proptor liujus- prius fuoriint dicfa; scd efiam Lovit. xxvi,
modi peccatum dicebatur a (juibusdam, 41 Orabunt pro im/)ictatibus suis, et rc-
:

quod Deus non esset ei promissionem cordabor fcpjleris mei; et Deiit. xxx, i :

observaturus. Intentio ergo Psalmistae Si ductus pomitudine cordis revcrsus fue-

est duo dicere. Primo quidem
ter peccatum ejus noii mutatur justitia
Dei, ad quam pertinet ut suos sermones
impleret quantum ad lioc dicit: Ut
; et
jnstiftceris insermonilms tiiis id est, ut
ex hoc appareas in sermonibus tuis jus-
tus, quia propter mea peccata eos non
praBteris. Prov. viii, 16 Recti sunt omncs :
scrmones mei. Psalm. cxiv, 16 Fidelis
Dominus in omnibus vcrbis suis. Secundo
quod prop- ris ad Deum, reducet tc Dotninus Dcus
tuus, et miscrebitur tibi. Kt sic vincas cum
judicaris ab bominibus, quod mihi ve-
niam dare non debeas. Secundo conti-
; nuantur hffic eo quod dictum
verba cum
est, Tibi soli pcccavi, idest per compnra-
tionem ad te, qui sohis es^justus; ot hoc
est quod dicit, Ut justificeris, idest ex
: comparatione mei et aliorum peccatorum
justiis appareas Psal. x, 8 Justus Do-
: :

quod divina promissio imiletur huma- minus, ct justitias dilcxit et lioc non so- :

num judicium; et hoc est quod dicit, lum in factis, sed etiam in sermonibus,
Vincas, scilicet promissioncm tuam ser- quod est maximum, secundum illud .la-
vando, cum judicaris scilicet ab homini-
^ cob. III, 2 : Si quis in verbo non offendit,
bus, quod eam propter mea peccata iion perfectus est. Et vincas cum Jiu/iraris,
sis impleturus. Infra xii, 21 Nolivinci : idest cum
cuiciimque alii in juJicio coin-
a malo, sed vince in bono malnm. IIoc pararis. Isa. v, 3 Judica/c intcr me et :

dicitur homini, quod multo magis com- vineam meam etc. Tertio referuntur haec
petit Deo. Kst autcm considorandum, vcrba ad Christiim, qui sohis est sinc poc-
quod promissio facta David a Deo, erat cato,secundum illud Pot. xii, 12 I : u Qiil

implenda de Christi incarnatione unde : peccatum non fecit, nec invenfus est in
pertinebat ad prophetiam pra^destinatio- ore ojus doliis : et sic justificalur in ser-
nis, secundum quam aliquid promittitur monibus in comparatione ad omnes bo-
quasi omnibus modis implendum quod : miues. Et vincas, scilicot peccatum, mor-
vero promittitur vel praMiuntiatur secuu- tem et diabolum. Apoc. v, 5 Ecce vicit :

dum prophetiam comminationis, non lco. Kt hoc dum Judicaris, scilicet injusfc
prapdicitur quasi omnibus modis implen- a Pilafo, Job xxxvi, 8 : Causa tua quasi
dum, sed sscundum quod, exig-unt lui- impii Judicata cst.
mana merita, qiia'. possuiit inutari. Kt Doiiide cum dicil, .SV autcm iniquitas
ideo si noii factum fuisset quod promis- nostra, excludit falsiim intollocfum aucto-
sum est David, pra^judicaret diviiue jiis- ritalis inducfaB. Possot enim aliquis iufol-
titi*. Si vero non liat qiiod promittilur ligoro pra'missa vorba sociindiim huiic
per prophetiam commiuationis, nou [)iai- sonsiim, nt ha'c diclio ut poiiorolur cau-
judicat divina»justitia.', sod (h^sigual mii- salilor, ct iion soluni consoculive; et sic
tationem meritorum uudo Ilior. wiii,
: seijuorolur (juod peccatum hominis di-
7 : Rcpcntc loquar advcrsus (jcntcin cl ad- rocto ordinarolur ad coiumoudaiidiim Doi
versus rcgnion, ut cradiccm ct dcstruani Justiliam. Sod A|)osloliis (tsfciidif boc
et dispcrdam ct dissipcm. Si cf/crit //(/'ui- osso falsuiu, ul sic dot iutclligoro (juod ly
tentiam gens illa. a nuilo suo (/uod iocu/us- /// ponilur conseculivc, (juia scilicot David

sum adversus eam /xvnitcutiam a(/am ct

;
poccanfo, consocufiim est quod diviua
Cf/o super maU> (/uod co(/iluri ut farcrcm jiistitia manifostcfiir nou aiitom caiisali- ;

ci. Sic orgo palot sociiudiiin liuiic scu- poccatuiu bomiiiis ("oiuinoiidot
tor, (jiiasi
sum, qiiod poccalum lioiniiiis divinam Doi juslitiam ijuod (juidom probat du-
:

fidolifalom non oxcliidil. Ponuulur aiilom coudo ad iucouvonioiis ct boc (lu|)lici- ;

etalii sonsusaucloiilalis biijiisiu liloKso, lor primo (juidom ox jiarfo judicii di-
:

qui iiou ita porliiioiit ad iutonlioucin viiii sociiudo ox jiarlo iudicii bumani.
;

A[)oslori; (|iioiiiin primiis ost ul li.oc Circa i^riiniim tria facif. Primo j)onif sou-
verba (jiia' bic |)oiiiintur, conliiiiiciitiir, suin lalsum socuudo osfondit inconve-
;

ciim liis (jua' aiilo Psalmisla pra-iuisoral, iiions (juod ox \\oc so^juifur, ibi, (Juil di-
Amplius lava nw ab iui(/uil(i(c nwa, ad rr/nus'! \unu/uid iui(/iius rs/ l)rus'! forfio
hoc scilicot ut Jus/i/ircris, idosf juslus ostondit hoc ossc incouvouiciis, ibi, .1/»-
aj)i)areas, in sermouibus /uis, in quibus sif. Kst coiisidorandum. (jiiod su|)ra Apos-
 :

.i2G I\ KPISTOLAM An ROMANOS

tt)liis (lnas comparnfionos fecor.il : uiiam riim ; sccuudo ponit inconveniens quod
qiiidrm v<<ritatis liiimaiium iliviiia> ad sc(juitur, ibi, Quid adhuc; tertio ostendit
mcmlaciiim, ciim dixcral J'Jst nutcni : illiid esse inconvcninns, ibl, Quorum
lh-i/< rrrn.r, oniiiis autcni horno mmdn.r : dninnatio. K\j)rimit autcm falsuin sen-
aliaiu juslilia- l>ci ad pcccatum liiima- sum sccuiidum illam comparatioiuun quaB
num, sccuudum vcrlia 1'sal. i,, 0, quilnis cst diviuai veritatis ad liiimanum menda-
dicit : Tiln soli pcccavi... ut Justi/iceris. cium, cum dicit :mco mcnda-
Si enim in
Kt (|uaiilum ad comparatioucm sccuu- cio, i(lt>st propfcr mciim mcndacium, ve-
daui '
dicit : Si Ikcc verha suiil iutclli- ritas Dei, mauifesla scilicef, abiuhdavit in
gcuda, quod iniquitas nostra * dirccto (jlin-inm ipsius, ita quod mendaciiim ho-
commcudat Dci justitiam, quid dicemus, minis directe pertineat ad augmcntiim
id cst,uou polcrimus sustiucre iuconvc- gloria^, contra id quod dicitur Job xiii,
nicutia qua' sccpiuntur. Non cuim pccca- 7 :Numquid Deus indiqet vcstro menda-
tum cst Dco necessarium ad ejus justi- c/o Subdit autem consequcnter duo in-
.'^

tiam commcudamlam. Eccli. xx, 22 Nnn : convenientia quae sequuntur; quorum

concu/jiscit multitudincm in/idcliu?n fiUo- unum est quod homo non deberet repu-
runi ct inutilium. Kxprimit autcm incon- fari peccator proptcr mendaciiim, ex quo
vciiicusquod sequitiir, dicens iVunu/uid : in Dei gloriam dirccte ordinatur, et hoc
Dcus qui infert irnm, idest vindictam pro est quod dicit Quid adhuc, idest cur :

peccato, cst iniquusl IIoc enim scquitur ctiam nunc, et ego judicor, scilicet ab
cx eo quod dictum est. Si enim pcccatiim liominibus tamqiiam peccator pro men-
directc ordinaretur ad commendandam dacio? Sapient. xvii, 10 Cum sit timida :

justitiam, non esset dignum poena, sed ncquitia, data est in omnium condemna-
pra^mio et sic Deus punicns homines
; tionem, quia scilicet peccatores ab omni-
pro pcccato, essct iniquus, contra illud bus judicio condemnantur. Aliud autem
Dcut. XXXII, \ Deus autem fidelis cst ahs-
: inconvcnicns est quod locum habeat vcr-
que ulla iniquitate. Kxcludit auf em conse- bum falsum, quod AposfoHs imponeba-
qucntcr lioc inconvenicns, cnm subdit, tur quia enim pra^dicabant quod per
:

Absit, scilicet quod Dcus sit iuiquus Se- : abundantiam gratiae Christi solvebatiir
cundum homincm dico ; idest, quod haec abundantia pcccatorum, secundum illud
vcrba protuli, uon cx mco sensu, scd ex infra v, 20 Ubi abundavit delictum siipe-
:

hominis errantis sensu protuli sicut di- ; rabundavit et gratia blasphemabant :

citur I Corinth. iii, 3 : Cum sint inter vos Apostolos, qiiasi dicercnt, quod homines
zclus et contcntio, no7me carnales cstis? deberent facere mala, ut consequerentur
IIoc autcm non esse dicendum ostendit, bona; quod sequeretur, si mcndacium
subdens Alioqum, scilicet si Deus est
: hominis directe commendaret Dei gra-
iniquus, quomodo judicabit hunc mun- tiam etverifatem et hoc cst quod dicit ; :

dum? idest, quomodo conveniet quod Non faciamm mala, peccando sciUcet et
ipse sit universalis et supremus mundi mendacium doccndo, ut veniant bona, sci-
judcx? Oportet enim quod est primiim et licet ut Dei vcritas et justitia commendc-
supremum quolibet gcnere, essc in-
in tur, sicut blasphcmami/r, idest sicut qui-
fallibile, sicut primum movens
cst immii- dam blasphemando nobis imponunt :

tabile. Undc iii Psal. xcv, 15, dicitur : infra I Corinth. vi, 13 :Blnsphemamur et
Judicabit orbcm terrx in xquitate. Et si- obsccramus et sicut : quidam aiunt nos di-
milc argumcntum ponitur Job xxxv, 12, cere, verba nostra depravando. II Petr.
ubi dicitur Verc Deus non condemnat
: ult. 10 Qiix indocti ct instabiles depra-
:

frustra, ncc Omnipotcns subvertit judi- vant. Hctc autem cxchidit subdens Quo- :

ciuni. Qucm constituit aliuni supcr terram, rum condcmnatio justa est, idest eorum
aut quem posuit supcr orbcm qucm fabri- qui faciunt mala ut vcniant bona sicut :

catus cst? scilicet, quia si ipsc non justc cnim non cst vcrum syllogizandum ex
Jiidicarct, oportcrct dicere alium cssc ju- falsis, ita non cst pcrvcnicndum ad bo-
diccm miindi. niim fincm per mala. Hicrcm. xii, 1 :

Dcindc ciim dicit, Si cnim veritas, os- licnc est omnibus qui prxvaricantitr et ini-
tendit idcm pcr humanum judicium : et quc agunt: quod dicitur ex persona im-
circa hoc etiam fria facit. Primo proponit piorum. Yel quorum, scilic3t haec nobis
faisum intcllcctum praedictorum verbo false imponentium, damnatio justn est
I

* In editis vitiose : « primam. » — ' Al. « mea. »

 : .

CAPUT III. 427

juste enim condemnantur perversores apposuerit ad hxc, apponet Deus piar/as

sacrae doctrinse. Apocal. ult. 18 : Si quis scriptas in libro isto.

LECTIO II.

Quid igitur? Prfccellimus eos? Nequaquam. Cau- unde non quod Judaeus esset ex-
dixit
sati enim sumus Judieos et Grsocos, omnes sub
peccato esse, sicut scriptum est Quia non est justus :
quod aliquid esset Judaeo
cellentior, sed
quisqiiam, non est intelligens, non est requirens amplius donatum hic autem excludit ;

Deum :omnesdeclinaverunt, simul inutiles facti sunt:

non est qui faciat honum, non est usque ad unum. excellentiam personarum, quia illi qui
Sepulcrum patens est guttur eorum, linguis suis divina beueficia acceperunt, non sunt
dolose agebant, venenum aspidum sub labiis eorum;
illis dobite usi.
quorum os maledictione et amaritudiiie plenum est
veloces pedes eorum ad effundendum sanguinem: con- Deinde cum dicit Causati enim su- :

viis eorum, et viam pacis non

tritio et infelicitas in
mus, ostenditpropositum etprimoquod :

cognoverunt est timor Dei ante oculos eorum.

: non
Scimus autum quoniam qurecumque lex loquitur, his Juda.'i non excedunt Gentiles quantum
qui in lege sunt ioquitur ut omne os obstruatur, et :
ad statum peccati socundo quod noa ;

subditus omnis muudus Deo quia ex operibus

tiat
cxcedunt quantum ad statum Jiistiliae,
:

legis non justificatur omnis caro coram ilio per le- :

gem enim cognitio peccati. ibi, Nitnc autem sine ler/e. Primiimosten-
dit duphcitor primo quidcm ex his quae
:

Postquam Apostolus o.stendit pra^ro- supra dicta sunt secundo p(M' aiictori-;

gativam Judaeorum supra Gcntilos quan- tatem, il)i, Sicut scriptumest. Dicit erfiro :

tum ad divina beneficia, hic excludit co- Causati enim sumus, idest causando ra-
rum inanem gloriam qua se Gentibus ad tionibus ostendimus, hidreos atque Grx-
fidem conversis pra^fcrcbant et primo : cos, id est Geiitiles, om/ics sub pcccato
proponit quod intendit; secundo probat esse. Isa. i, G A planta pcdis usque arl
:

propositiim ibi, Cansati enim sumus. i)i- verticem non est i)i eo sanitas. Ostendit
cit ergo primo Ita dictum est, Quid : euim primo quod Gentiles veritatem Dei
amplius est hidxol Primuin quidcm, quia coguitam in impiotate et iii iujustitia de-
tradifa sunt illis eloquia Dri. (juid i^itur tiuebant socuudo qiiod Jud.oi logc sus-
;

dicemus nos Judan ad tidcm conver.si ? cepta, per pranaricatioucm lcu:is Dciim
Numquid prxccllimus Gen- eos, scilicet inhonorabant. Deindo cum dicit, Sicut
tilesad fidem conversos ? de quo erat scriptum est, ostendit propositum por
intcr eos contentio. Liic. xxii, 2i Facta : auctoritatom Psalmista» et primo iudu- :

est contoitio intcr discipulos Jesu, quis cit auctoritatom socundo mauifcstat
;

esset major. Et respondens siibdit, A>- eam, ibi, Srinius aulr/n. Girca [)riiuum
quaquam. duo facit. Primo ponit [loccata omissio-
^ Sed hoc videtur contra pra^missa, in nis; secundo peccata commissionis, ihi,
quibus dictum est Multum per omnom : Snpulni/m palcns. Poccata aiitom omis-
moduni amplius est Ju(iu.'o. Sed ad boc sioiiis tauf^^it diqilicilor : [irimo ([iiidom
respondetur in (iUma, ([iiod illiid fuit removondo priuci[)ia bonorum o^xu^um ;

dictnm quantiim ad csso (jiiod babct)aMt socuudo i[)sa bona opora, ibi, O/n/ics dc-
Juda'i tompor(^ loi,ns ; lioc aiitom iimic rll/u/rrrunl. Suut aiitciu fria bDiiorum
dicit Apostobis socuu(him statiim i,'ra- oporiim [)iiuci|)ia ([uoruiu iiuuiu [icrti-
:

tia3 quia, ul dicitiir (!ol. iii, II

: /// : uot ad i[)saiu o[)oris roctitudiuom ct lioc ;

Christo mm
csl {icntilis ct .luiLvus, cir- ost Juslitia, ([iiam oxcludit dicoiis, Sirut
cumcisioct pr.rpuliiun (|nia scilicof inui : srriplu/n cst, scilicot iii Psal. xiv, 2 :

faciiint dilforoutiam (in.iiitiim ad statiim El prriit sa/u'l//s dr Irrra, cl rcrli/< in ho-

gratia'. Sod luoc ros|)(uisi() uoii \id('tur mi//iln/s no/i cst. t^liiod ([iiidom du[)licilor
osse omnino socuiidiiin iuttMitiouom [)olosf iufollif^i. Puo modo (jiiod intolli-
Aposloli (|uia infra ostoudit (|n()d otiam
: ,1,'atui' Nulliis ost Jusliis iu so ox soipso;
:

diiui siib lo.LTo oraiit, |)oc('atis siibjaco- scd o\ so ([nilibot ost [)occ, itor, ox solo
baut, siciil ct ^cutilos, vol am[)lius. aiiliMU Doo liabot Jusliliam. K\otl. .\x\iv.
K/och, V, .')
: Isf/r cst llicrusf/lcm : in mc- : Do/ni/uilor Dominr Dnis miscricors,
dio CcnJ.il/ n/ pnsiii ru/n, rl in r/rruilu rt rlcmrns... qiii niifr/'s iniquitatcin otque
cjus tcrras ct conlr/npsil jud/ria /nra,
: prrrala, niillusqur apud tr prr sr inno-
ul maips rssrt impia qua/n Crnlrs. Sic rrns rsl. Alio modo ([uod nullu>< osl
igitiir dicoudiimosl, ([uod sii[)ra oslondit ([iiantum ad omnia Jusliis. ([iiin ali([uod
pra'rogativam diviiuuum houonciorum : pi^ccafiim habont ; sociiudmn illuil Pro\
 ::

428 IN EIMSTOLAM AD ROMANOS

xx, '.» : Qiiis jmtfst MiDvlitm cst dircm : p/ateis ejus an invenintis viru/n fficientem
cormcum'} Kool. vii, :2I Xon csf /lomo : jitdiciuin, et quxrc/itcm fidc/n.
Jitstits iii tf/ro, i/iii fdvial lnnium ct imn I)cind»^ cnin dicit, Sc/iit/rrum paten.<i,
jirrcct. 'rcrtio cliam pofrsl iiilfllifj^i ut rc- ponit pcccala coinmissionis ct [irimo :

[)o[Hilmn inaloniin. inUu" quos

l\'raliir ail [)(M'cata (M'is sccundo [icccataopcris, ibi,
;

nnllus ost juslns csl (Miim oonsnctinlo : Vc/occs /)edcs eoruni. Peccatavero cordis
Srriptura* ut qnandtxinc lo(inatnr do toto cx his pcccatis dcprehcndnntur. Clirca
po|inlo ralionc malonim, (|nainlo((ii(' pcccalnm oris qnalnor [lonit. Primo
rationc lionornin, nl patcl llicrLMU. vm, [iromptitndincm scii tiir[(itiidincm, ciim
nlii (iicitnr, qnod ciim complesset Hierc- dicit Se/)u/cru)?ipatcns estr/uttur eorutti
:

mifis /oi/iti omnin (/iix /irxce/icrat ci fJo- sepulcrnm enim p.itens dno habet est :

f/iinits itt /ot/i/crctiir ai/ it/iivcrsi/Di /lo/m- cnim [)aratiimad rccipi(!ndnm morfnnm,
/it/ti, citm saccn/otcs rt
a/)/)rc/ic/i(/criiiit et secnndnm hoc, gultur hominis dieilnr
proj)/ietiV ct om/iis /)opu/us i/iccntes Mortc , esse scpnlcrum patens, qiiando est pa-
moriafiir ct poslca snbditnr, xvi
: : ratnm ad dicendum mortifera, per quem
Dircrit/it pri/icipcs et omiiis /iopu/iis : modum dicitur Ilier. v, 10 P/iaretra ejns :

\(/fi cst viro Sod /iiiic ju(/iciiun /nortis. quasi sc/m/crumpatens secundo exhalat :

primi dno scnsns magis sunt sccundiim IVetorem Malth. xxiii, 27

; Simi/es sitnt :

intcntioncm .\postoli et hoc idem di- ; sepu/cris dea/hatis, qux a foris parent /lo-
ccndiim est in seqnentibus. Secnndiim ?/iinil)us spcciosa, ct i/itus sunt p/e/ia ossi-
antcm principium boni operis est disore- /)us mortuorum et omni spurcitia Eoriim .

tio rationis et hoc excludit subdens,

; ergo gnttnr est sepulcrum. patens ex
Non est inte//ifjens. Psal. lxxxi, 5 : Nes- quorum ore procedit turpiloqnii ftBtor.
cierunt 7ieque inte//exerunl et alibi : Apocalyp. ix, il Et de ore ipsorum pro :

Ps. XXXIII, 4 No/uit i/ite//irjere. Tertium

: cedit ig/iis et fitmus et su/p/iur. Sccundo
principinm est rectitudo intentionis, tangit circa peccatum oris fraudem, cum
qnam cxclndit subdens No/i est requi- : dicit : Linr/uis suis do/ose aqeha/it, aliud
rcns Deitm, intentionem suam scilicet scilicet habendo in corde, ahud in ore.
dirigendo ad ipsum. Oseap. x, 12 Te/n- : Hier. Sagitta vu/nerans /i/iqua
ix, 8 :

pits i/iquire/idi Do//ii/ium, quicum ve/ierit, coruni, do/u/)i /ociita est. Tertio ponit
Consequentcr excludit
docc/)if justitiam. verbornm noxietatem cum dicit Vene- :

ipsabonaopera etprimo quidem quan- : nwn asjndum sub lahiis eorum : quia sci-
tum ad otrensionem divinse legis, cum licct talia verba evomunt quae insana- '

dicit, 0//1/ICS c/ec/i/iavcru/it., scilicct a biliter proximos occiduntvel spiritualiter

regula (livinailegis Isa. lvi, 11 Qt/mes : : vel corporaliter. Fel Deut. xxxii, 33 :

in viam suani dec/i/u/veru/it. Secnndo draco/mm virium eorwn, vene/ium as- et

qnantum ad ostensionem finis imde : pidum i/isanabi/e. Quarto designat abun-
snbdit Simu/ i/iuti/cs facti su/it : hoc
: dantiam horum peccatornm, cum dicit :

etiim inntile dicimus quod non conse- Quoru/)i os ma/edictio/ie ple/iw/i est, et
qnitiir finemsunm et idco cum homines ; amaritudi/ie quia scilicetin talibus sem-
:

a Deo dcclinant propter qucm facti sunt, per abundat maledictiO;, quia scilicet ma-
reddnntur inuliles. Sapient. iv, 3 hn- : ledicunt dc aliis dctrahendo, contra id
piorian mu/titudo jion est uti/is. Tertio quod diciturinfra xii, 14 Benedicite
: et
exclndit ipsa bona opera, cum subdit : no/ife ma/cdiccre. Et amaritudi/ie, in-
Non est qui faciat bonit/n. Hier. iv, 22 : quantum scilicet non verenturin faciem
Sapientes sitnt itt facia/it ma/a ; l/cne aii- proximi dicere injuriosa verba, quibus
tem facerc /lescicru/it. Snbdit autem, ad amaritiidincm provocantur contra :

Usquc ad u/iw/i ; quod potest uno modo id quod dicitur Ephes. iv, 31 0/)inis :

intclligi cxclusive; quasi diceret, Prffitcr amaritudo to//atur a vobis. Deinde ciim
unum, qni scilicet solus fecit bonnm, dicit, Ve/ocespedeseorum, tangit peccata
rcdimcndo hnmanum gcniis. Eccle. vii, operis; circa Primo
qna» tria tangit.
2'J Virum dc //ii//c ituii/n rcpcri, mii/ie-
:
quidem promptitudinem ad male agen-
rem non inveni. Vel potest intelligi in- dnm unde dicit Ve/oces /)cdes eornni
: :

clusive quasi dicat ; Nec etiam unus : prompti sunt pedes, idest a{Tectiis, eo-
est purns bomo i\n\ faciat bonnm, scili- inm, ad cffu/idc/idiini sa/iguine/)i, idest ad
cet perleclum. Hicr. v, I : Quxrite in facicndum qna^cumque gravia peccata :

'
Al. : • eveniunt. »
 CAPUT III. 4:i9

quia inter celcra quai committimus in poteraut ad sui excusationcm pervertere

proximum, homicidium cst gravius. sensum auctoritatis inductae, dicendo,
Prover. i, 16 : Pedes eorum in malum quod pra^missa verba sunt intelligenda
currunt^ et festinant ul effandant san- de (Jentibus, non de .Judaiis. Sed hoc
guinem. Secundo tangit multitudinem exchidit Apostolus dicens Scimus quod :

nocumentorum quai aliis inferuntur, qusecumque lex loquitur, his qui in leijc
cum In viis eorum,
suhdit : idest in ope- sunt loquitur, idest ad quos lex datur, et
ribus eorum, cst contrilio : quia sciHcet qui legcm profitentur. Deutcr. xxxiii, 4 :

alios conterunt opprimcndo eos : Isa. x, Lecjem prxcepit nobis Moi/ses. Gentiles
7 : Ad conterendum erit cor cjus : et in- autem non crant sub lege, et secundum
inquantum scihcct privant ho-
felicilas, lioc praedicta verba pertinent ad Judseos.
mincs bonis suis, admiseriam eos dcdu- Est hic autem duplex objectio. Prima
cendo. Job. xxiv, 9 Nudos dimittunt /lo- : quidcm^ quia verba supra inducta non
mincs, indumenta tollentes. Possunt ta- sunt assumpta de lege, sed dc Psalmis.
men ha^c duo intclhgi esse posita ad Sed ad hoc diccndum cst, quod quando-
designandum poenam potius quam cul- quc nomen legis sumitur pro toto veteri
pam, ut sit scnsus In viis eorum est : tcstamento, non proquinque libris Moysi
co7it7'itio et infelicitas; opcra eo- idest, tantum, secundum iUud Joan. xv, 25 :

rum^ (\udd per vias designantur, ducuiit Ut impleatur sernio qui in lecjc corum
eos ad contritionem et infelicitatem ita ; scriptus est, quia odio hahuerunt mc yra-
quodcontritio rcferatur ad oppressionem /« quod scriptum est in veteri testa-
:

poenai, qu*! pro peccatis punicntur. Isa. mento, iion in quiriquc libris Moysi, qui
XXV, 14 Comminuentur sicut contcritur
: proprie lex dicuiitur. Kt sic ctiam lex ac-
lagena fujuli. Infclicitas autcm rcfercnda cipiturliic. (Juandoquc autcm totum ve-

est ad pcenam damni, qua fclicitate '

tus tcstamcntum dividitur in tria, scili-
aeterna privabuntur. Sap. xiii, 10 Infe- : cct in legem, Psalmos et Prophctas,
lices autem sunt, et intcr mortuos spes sccundum illud Nccesse
Luc. ult. 4 4 :

eorum. Tcrtio ostcndit corum culpa^ est impleri omnia qux scripta sunt in
obstinationcm ad malum a qua quidem ; Lege Moysi, Psalmis et Prophelis de me.
aliqui revocanlur duphciter. Uno modo Aliquando vero totum vetus testamen-
per hoc quod voluiit ab hominibus paccin tum dividitur in duo, scilicct iu Lcgcm
liabcre ; scd coiitra Iioc dicitur : Et viam •etProphctas, sccundum illud Maltli. xxii,
pacisnon cojnoverunt; idcst, noii acccp- 40 InJixs duobus man<lutis pcuilet oninis
:

taverunt. Ps. cxix, Cum his qui ode- : Lcx et Prophetx. Et sccundum huiic mo-
runt pacem, cram pacificus. Alio modo duin Psaltcrium sub Prophetis coiitine-
intuitu divini timoris scd isti ncc Dcum ; tur.
timciit, iiec hominem rcvcrcntur, ut di- Sccunda objectio quiainlcge, idest
est,
citur Luc. xviii undc subditur iV(>«e5^: : in vctcri tcstamcnto, multa dicuntur
timor Dei ante oculos eorum, idcst antc pcrtinenlia ad alias gentcs, sicut patot
ipsorum considcratioucm. Eccl. i, "11 : \\\ iiiurihiis locis Isaia' ct Ilici-cinia', iilti

Timor Domini espeUit pcccatuin luim : dicuiilur inulta coulia |{abyl()ucs, ctsiini-
qui sine iunore est., non potcrit jusli/icari. lilcr coiitra alias natioiics. Ndiicrgo qua'-
Potcst autcmct hocspccialitcr dici contra (•iiiiiijiic hxiuitiir Icx, hxiiiiliir his ot do
uda3os (Ihristo uon crcdcntcs, (luod iioii his i|iii in lcgi* siiiit. SimI (licciidiim. qiiod
Jognovcriint viam pacis, idcst (lliristiiin, (|ua'cum(iii(' indctciiniiialc Io(|niliir, ad
<-c qiio (licitur Eplics. ii, \ \ : Jpse est cos pcitiiicit' vidciitur (iuiliii-> lc\ daliir ;

daxnostra. qiiaiido vcro Scriptura dc aliis Uxjuitur,

Dcindc ciiin dicil, Srimus autem quiu s|i('ciali tilulo dcsigiiat alios, sicul ciiin
ipt;vrunupic, iiianitcslat aiictorilatcin in- dicitiir (•iiiis Habyloiiis, cf oiiiis
dnclain liiiilicilcr : [iriino (luidcin c.vpo- Tyri clc. l^dia' coiilra alias gciilcs in
nendo sensum cjiis ; s(H'iiiido c.\poiiciid(» vclcri tcstaincnto dicuntiir. ali^iuo mo»Io
intcntionem ipsiiis, ibi, l't omne ns; tcr- ad Jiida-os pcrlincbaiil. iii(|uautiiin co-
tio assigiiaiKlo ralioncin (licloriim iii niiii iiiroitiinia, ad (Miriiin coiisid.itio-
ijtsa, ibi, (Junuiaui r.r nprribus. Circa iiciii vcl tcrr(trcin pra'nuntiabanliir :

priiniim (•oiisi(lcr;iii(liiiii cst, (|uo(l JiiiUci, siciil cliain pra'(lical(tr ca dcbct diccro
contra (pios Aitostolus liic loqucbalur, (]ua' porlinonl ad cos ([uibus priodicut,

* Al. : n (iiiia. »
 \'M\ i.N EIMSTOI.AM Al) Ko.MA.NJJS

iioi) auUMii i|ua> |i(M'tiu(Mit ixd aruts. propriiiin l(',iris .Mosaica», si(Mil observutio
I.sai. i.viii, 1 : Aintnntin jtt»iii(lu tnvt) prc- caMomouialium pra'ceptoriiin ; (pioddam
Cfi/ii rnrnni,q\\iis\ (liieivl : .N\)ii (lua' siiut est opiis legis iialiira', (piia j^crtiuct ad
alioniin. l(?g(Mn naluralcm, sicut, .Non occidas, non
Deiiido (Miui (licit, 1 1 oinne os uhstrua- riiiluui facias, Ouidam ergo hoc intelli-
tnr, assiLTuat iiit(Miti(Ui»Mn praMlicla» aiic- ^Miiit dicluin csse do primis le^^^is op(M"i-
torilatis. j'i(»i»l(M-iliU)(.Miiiiisa(M'aScrij)tura biis, scilicet ({uod ca'reuionialia gratiam
oniiios (lc quidiun
iiiju.^titiaar^MMt. l'riino noii conferebant [ler qiiam hominos jus-
U(l roprinnMKluin coruiu jactantiam, (|ua tillcaiiliir. IS'on tamen ista videtur esse
se juslos arl)ilral)auliir, si^cuiuliim illiul iiilciitio A|)()sloli quod patet ex lioc
:

Liic. .wiii, i'2 : Jcjtint) bis i)i sabbato : el quod statim subdit : /Vr /e(/e/n c/tim co-
quaiitiim ad lioc dicit Lt omne os obs- : (jnitio peccati. .Manifeslum est autem
fntatar, qiiod scilicet sibi justitiam prae- quod peccata cognoscnntur per prohibi-
sumptose asrriljebat. Psal. i..\ii, \2 Obs- : tioiiein morariiim prjeceptoriim et ita :

tructuni cst os /ot/tientiuni initpia. I, Ueg-. Ai)oslolus iiilcudil (juod ex omnibus ope-
11, 3Solite nmltiplicare loqui sublimia
: rilius legis, etiam quai jier pracepta
tjloriantes. Secnndo ut suam enlpam re- moraliamaiidantur,iionjuslilicaturhomo,
cof,'uosceiites se Deo subjiciant, siciit ita quod e.\ opcribus in eo causetur jus-
infirmiis medico unde siibdit Etsubt/i- : : titia (juia, ut dicitur iufra ii, <j, Si •e/ti/)/
:

tus ftat oni/iis /num/tts Deo, idest non (jratia, ja/)i /w>i cx ope/ibtis. Dciiide cum
solum (ientilis, sed etiam Juda^us, cul- dicit, Pcr /e(je/)i, probat quod di.xerat,
pam suam recognoscentes. Psal.. lxi, ^-2
: scilicet quod opera legis non justificent :

Xo/oie Deo stibjecta c/nt anima mea? lc.\ ciiim dalur iit liomo cognoscat qiiid

Deinde cnm dicit, Quo/iia/)i ex operibt/s dcbeat agcrc, qiiid vitare. Psal. c.xlvii,
legis, assignat rationem priemissorum :20 No/i fecit ta/iter o))mi nationi, et ju-
:

verborum et primo poiiit rationem;

: dicia sua )i0)i nia)iifestavit eis Proverb. :

secundo mauifestat eam, ibi, Pe/' /eQe//i, VI, ^3 Ma)ic/attmi/ucer)ia est, et /ex /ux,
:

etc. Dicit ergo primo Ideo non est justus : et via vitx. E.\ hoc autcm quod homo
quisquam, quo/iia/n om/iis caro, id est cognoscit peccatum, qiiod vitare debet
omnis homo, iio/i justificatur cora/n i//o, tamquam prohibitum, non statim sequi-
idest secundiim ejiis judiciiim,<?2:o/;e/77>?« tur quod illud vitet, quod pertinet ad
4et/is quia ut dicitur (lal. ii, :2I si ex /eye
: , rationcm jiistitiai quia concupisccntia
.•

est Justitia C7i/'istus tjralis //lortuus est : et subvcrtit jiidicium rationis iii particulari
ad Tit. No/i ex o/)eribus justitiae
III, o : operabili. Et ideo lex iion sufficit ad jus-
quae feci/)ius nos, sed sec/mdum //lisericor- tificandiim, sed est necessarium aliud
dia/n suai/i sa/cos nos fecit. Est autem rcmcdium, per quod concupiscentia rc-
duplex opus legis : quoddam quidcm est primatiir.

LECTIO 111.

Nunc autem sine leee justitia Dei manifesta est, pondet objectioni, ibi, Legem crgo des-
testificata a lej.'e el Prophelis. Justiiia auLem Dei
per fiilem Jesu Christi in omnes, et supfr omiies, truiniusl Circa primum tria facit. Primo
ijui creilunt in euin. Non enim est tlistinciio omnes :
propouit qiiod iutcndit; sccundo mani-
enini peccaverunt et egent irratia Dei. Justific.iti
gratis per jjraliam ipsius, per redemptioneni, ((U.-c e jt fcstat propositum, ibi, So/i estdisti/tctio ;

in (.liristo Jesn, quem pro|)osuit Deus propitiatorem terlio infcrt conclusionem intcntam, ibi,
per fiilem in sanguine ipsius, ad ostensionem justi-
tise suie propter remissionem prajcedehtium delicto-
Ubi cst g/oriatio tual Circa primiim tria
rum : in sustentaiione Dei, ad ostensionem justitiie Primopropoiiit habitudincmjustitiaj
facit.
ejus in hoc tempore; ut sit i|)se justus, et justirtcans
ad lcgcm; iiccundo assignat causam jus-
eum iiui estex lide Jusu Christi.
titia', ibi, Justitia atitc))/ Dei; t(,'rlio assi-
Postquam ostcndit .\postolus, Judaeos gnal hujusmodi justiti* commuuitatem,
et (ientil(3s lequales cssc quaulum ad ibi, 1)1 o))i)ies etstipero))mes. Ponit autem
stalum culjia' os*cudit
i)ra'ccdciitis, liic priino diipliccm comparalioiicm seii habi-
eos a'(jualcs quaiitiim ad statiim gratia; tudincm justitia' ad lcgcm. Primoquidem
siibsequcutis et circa hoc tria facit.
: quia iion cst cx lcge causata; et hoc cst
Primo ostendit propositum; secundo os- quod dicit Dictum
est, quod olim per
:

tendit qiioddam (jiiod siipposucrat, ibi, opcra legis non poterat esse justitia Dei,
A)i Judxoru/)! Deus tantu/)i? Terlio res- vel qua ipse justus cst adimplens pro-
 CAPUT 111. 431
missadejiistilicatioiiehomiiium:intraxv, Habitare Christum per fidem in cordibus
8 : Dict) enim Christum ministrum fuisse vcstris : quod sine caritate non fit. I Joan.
circumcisionis propter veritatem Dei; vel IV, 16 : Qui manet i/i caritate, in Deo
potius justitia Dei, qna aliquisjustificatur ma/iet, et Deus i/i eo. Ila^c cst etiam fides
a Deo, de qua dicitur iufra x, 3 If/no- : de qua dicitiir Act. xv, IJ : ridc purifica/is
rantes Dei justitiam. inquam, Dci Ilaec, cordaeorum : quai quidem purilicatio non
justitia nunc, idest tempore gratiae, ma- fitsine caritate. Proverb. x, 12 Universa :

nifestata est, tum per Christi doctrinam, de/icta opcrit caritas. Et ne aliquis dicerct
tum per ejus miracula, tum etiam per pcr hanc hdem solos Judaeos justificari,
facti evidentiam, inquantum evidens est tertio ostendit commuuitatem hujus jus-
multos esse divinitus justificatos et hoc : titiae, cum subdit, hi om/ies, scilicet, ista

sine lege, scilicet causante justitiam. Gal. justitia est in corde, non in carnalibus
V, 4 Evacuati estis a Christo, qui in lefje
: observantiis, dc quibus dicitur llcb. ix,
justificamini a yratia excidistis
; Isai. : quod carnales obscrvautiai erant adjusti-
Lvi, 1 Prope est salus mea ut veniat, et
: ficationem carnis usque ad tempus cor-
justitia mea ut reveletur. Et ne aliquis rectionis impositffi et super omnes quia : :

credat hanc justitiam legi esse contra- videlicet facultatem humanam ac mcrita
riam, secundo ponit aliam habitudinem excedit. II Corinth. iii, 5 X<m quod :

justitiai adlegem Testificata a lege et Pro- sufficientes si//ius cogitare aliquid a /lobis
phetis. Lexquidem Christijustitiam tesli- quasi ex Addit autem, Qui credu/it
/lobis.
ficata est pronuntiando
et praefigurando : ineum; quod pertinet ad fidem formatam,
Joan. V, 40 Si crederetis Mot/si, forsitan
: per quam homo justificatur, ut diclum
et mihi crederetis de me enim ille scrip- : est.
sit : et etiam per efTectum, quia cum ipsa Deinde cum dicit, Xon est enim dis/inc-
justificare non possct, testimonium per- tio, manifcstat quod dixerat : et primo
hibebat, aliundc qua^rcndam esse Justi- quantum ad commuuitatem justitice; se-
tiam. Proplieta^ autem testificati sunt eam cundo quaiitum ad causam (^Jus, ibi,
praenuntiando Act. x, 53 /luic omnes
: : Justificati gratis; tertio quautiim ad ma-
Prophetee testimonium perhibent. Conse- nifestationem ipsius, ibi Ad oste/isio/iem.
quenter autcm assignat causam hujus Dicit ergo primo : Dictum est : Justificatio
justitiai, ct dicit Jnstitia autem Dci est
: Dei est in omnes et supcr omncs qui
per fidem Jesus Christi, idest quam ipse credunt iu Ciirislum /ut/i c/ii/n est qiian- :

tradidit lleb, xii, 2

: Aspicientes in auc- : tum ad hoc disti/ictio iiitcr JiKkeum et
torem fidei ct consummatorem Jesum. Vel Gentilem. Coloss. iii, II /// Chris/o Jesn :

etiam quae de ipso habctur infra x, : : /w/i cst Gc/i/i/iset Judicus, scilii'ct distinc-
Quia si confitearis in ore tao Do)ninum tioncm aliqiiani liabcns, (juasi JiidaMis
Jesum, et in corde tuo credideris quod Deus non indigcat Justificari a Dco siciit Genti-
illum suscitavit a mortuis, salvus eris. lis : peccaverunt, sicut siipra
om/ies c/u//i
Dicitur autcm justitia Uei essc per hdcm ostensum est Isai. i,ii, 6 0/n/ies nos
: :

Jesu Christi, non (juasi per fidem m(;rea- quasi oves cr/'avi//ii/s et pcr hoc eqe/it :

mur justificaj"i, quasi ipsa fi(l(;s e\ nobis g/oria Dei, id est Justilicafionc, qnaB in
existat, et per eam mereamur Dei Justi- gloriam Dei cedit. Non autem sibi dcbct
tiam, sicut Pelagiani dixerunt sed (juia : homo iianc gloriam ascribcrc. Psal. ciii.
in ipsa JiistKicalioiic (|nu jiislificaiiiiir a !) : So/i. /lobis scd
Dot/ii/ir, /m/i /mb/s,
Dco, priinus mottis lucnlis ia Dciiin csl /w//ii/ii tiio da
g/oria//i. Psal. i.wii, 35:
per fi('.em Acccdcn/em eni/n ad Deuni
: Da/e g/oria/n Deo. Sic igitiir ijuia oinnes
oportct crcdere ut dicitur ll(d)r. i, G : peccaverunt, cl ex se juslillcari non pos-
llndc et i[)sa fidcs, (piasi |)riina pars Jiis- sunl, reslat ut j^er aliam causain Justifi-
titia;, est nobis a Dim». I';plic,s. ii, S (irtilia : ciMitiir : (juain consc(jiicntcr ostciidit
cstissdlvati prr /idein, et hor non e.v ro/jis ;
siibdciis, Jus/i/ira/i ubi jiiimo oslcndil :

Dci cnini donu/n. est. Ilau', aiitcni lid(;s cx (jiiod bujiismodijuslilicatioest siiie logo,
qua est Justitia, non est li(b's iiilormis, idcst (jiiod non esl ex oj^cribus lcgis. ciiin
de (pia (ricilur Jac. ii, ;2(i : l''idrs si/ie npe- dicit : Jus/i/ira/i g/'f//is, id(>.sf al»s(jiic ino-
ri/jus /t/ortiia est; scd csl lidcs p(U" cai'ila- rito j)ra'ccdciitiuin oj^crum. Isai. i.ii, 3 :

tem foiinala, de (|ua dicitur (ial. v, C» : (ira/is rr/tui/ida/i rs/is, ci sine argr/ito
Na//i i/i Christo Jesu /leque cirru/nrisii) redi//ir//ti/i/. Kt hoc />er g/'ati(ti/i i/tsius,
fi/i(/uid rti/r/. siiic lid(\ p(>r (iiiaiu iu sciliccl Dci, ciii cx bi»c dcbcliir glnria. I
noina iiabital Chrisliis. Kplios. iii, 17 : Coriiith. \v, 10 : Ura/ia Dri sii//i id quod
 :

rJ2 l.N KIMSTOLAM Al) KUMA;\US

sum. Scouiiilo ostfMidit (iu;«' sil causa jus- ui(»rs Cbrisli n(»bis applicalur jicr lldem,
tillcatiouis : ot i>riui(> pnuil ipsam cau- (|ua (-11111 ' credimus pcr suam m{»rlem
saui, cuui (licit, /V/- rrf/c//i/if/onc'//i. It nuiiidiiiu red(!iuisse. (ialat. ii,i() : l/i /ii/c

cnim (licilur Joau. viii, .'{i (jui facil pcc- : vivo Fi/ii Dd, t/ui di/cxit me, ct tradi</it

catum scrcus cst peccati ex qua quidcui : sc///ctipsumprome. .Nam ct apiid homiues
scrvilulc lioiuo rcdiiuitiir. si pro ]»cc(alo satisfactio iiuius altcri noii valcrel, nisi
satislacial. Sicut si aliquis ob culpaui eam ralam habcrcl. Kt sic iiatet (jiiomodo
comiuissaiu obuo.vius esset regi ad sol- sit justitia per fidem Jesu Uhristi, ut
veudam pecuuiam, ille eum redimere di- siipra dictiiiu est. Sed quia eliam supra
ceretur a uo.xa pro eo pecuiiiani sol-
(|ui dixif, jusfiliam Dei esse nunc maiiifesta-
vcrct. ila'c aiitciu uo.xa ad lotuiii liuuia- taui, agil consequeutcr de hacmanifcsia-
iiuiufrcuus peitiucbat,(iuoderatiiireclum tioiie et primo tangit modum manifesla-
:

per peccatum primi pareutis. Unde nullus tionis, diceus, Ad osfcnsionem; quasi di-

alius pro peccato lotius bumani j^^eueris cat : lioc, iii(]uam, factum cst, ut justili-
satisfaccre poterat, nisi sohis (Ibristus, caremur per redemptionem Christi et per
qui al» omiii pcccato erat immuiiis. Unde (idem sanguinis ejus, ad ostcjisio/icm jnsti-
subdit Quss est
: Christo Jesu quasi m ;
tix sux, id est adhocquodsuam justiliam
dicat :In alio non poterat nobis esse Deus ostenderet; el hoc propter rcjjiissio-

redemptio. I Pet. i, 18 \o/i cor/'upfibi- : ne//i prxcedc/itiu/ji de/ictoru/ji : in hoc

/ibus auro vel arcjc/ito rede//ipfi csfis. eiiim quod praicedcntia delicta Deus rc-
Secundo ostendit uude ista redemptio misit, quae lex remitterenon poterat, nec
efficaciam babuit, ciim dicit Que/zi pro- : homines propria virtute ab eis se praeca-
posuif Dcus propifiafo/'C/n ex boc enim : verc potcrat quod neccssaria
; ostendit
C.bristi satisfactio cfficaciam adjusfifican- est bominibus justitia qua justificcntur
dum habuit et ad redimendum, quia eum aDco. Solumautemper sanguinemChristi
Deus ad hoc ordinaverat secundum suum potucruntremitti peccata non solumprae-
])ropositum; quod dcsignat, cum dicit, sentia, sedpra^terita quia virtiis sangui- :

Que/n proposuit Deus propitiatorem. nis Cbristi operatur per fidem hominis ;

Ephes. 1, t:2 Qui operatur om/iia sccun-

: quam quidem habueruut illi qui prsEces-
dum consi/ium vo/unfatis suae. Vel propo- scrunt Christi passionem, sicut et'nos
*
suit; idest, pro omnibus posnit quia : habcmus. II Corinth. iv, \'i : Uabcjites
humanum gcnus non habcbat unde satis- eumdcm spiritum fidei... crcdi/Jius. Unde
lacere posset, nisi ipsc Dcus eis rcdcmp- et legitur alitcr, ut dicatur Propter re- :

torcm ct satisfaclorcm daret. Psal. cx, 9 : jjiissiojie/jj dc/ictorum, qua^sunt bominum

J{edc//iplio/i£m misit Dominus popu/o suo. praBccdentium Christi passioncm. Uude
Et sic dum satisfacicndo, nos rcdimit a dicitur Mich. ult. 19 Depo/icti/iiquitates :

noxa pcccati, Dcum pcccatis nostris pro- nostras, et projiciet hi profu/idum maris
pitium facit; quod petebat Psalmista di- omjiia pcccata Jiostra. Secundo ostendit
cens Psal. Lxxvni, 9 Propitins csto pec- : tcmpusmanifestationisejus, ciim subdit
catis jwsfris : et idco dicit cum propitiato- l/i susfe/itatiojie Dei ad ostejisiojicjji jusfi-

rcm. Joan. n,
I In cujus :2 : Proj/itiatio. tix ejus iJi hoc tempore quasi dicerct ;
:

figura Exodi xxvi, mandatur quod liat Praccedentii delicta ante Christi erant
propitiatorium, idest Christus; quod po- passionem hi Dei
quasi in
sustc/itatiojie,
nebatur supcr arcam , idcst Ecdesiam. quadam diviua Dci sustiuentia quia nec
Tcrtio osteudit ])cr quod redcmptionis pro cis crcdcntcs ct poenitcntes damnat,
circctus ad nos pervcniat, cum dicit : ncc ab eis totaliter rcddit absolutos, ut
Per fidcm i/i sanguine cjus idest qua^ est scilicet eis non obstantibus, possint in-
de sanguine ejus pro nobis efTuso. Ut troire in gloriam. Yel sccundum aliam
enim jtro noiiis satisfaccret, cougrucbat liftcram potest intclligi, quod ipsi sancti
ul pcrnam mortis pro nobis subiret, quam ])atrcs eraut in suste/itatio/ic Dei, (]uia
homo pcr pcccatum incurrcrat, secun- detinebantur in limbo, non quidem pa-
dum illud (ienes. u, 17 : Quacw/ique die tientes poiuam sensibilem, sed expectan-
co/ncderis e.r co, //wrte //u/ricris. U'udc tes introirc in gloriam ])er Christi pas-
dicitur 1 l*et. iii, IS C/irisfus seme/ p/'o
: sioiicm. Eccli. ii. 3 Susfi/ie suste/ifatio- :

peccatis noslris mortuus est. ll*c autem Jies Dei. Ad lioc, inquam, praiccdentia

' Al. • ul quiii. »

:
' .\l. — : « idestquoti Ciui- (I cum. »
stus ponatur super arcam. » — ' Al. deest :
 CAPUT III. 433
delicta vel pespcedenter patres erant ptam, quffi fecit cognitionem peccati, ad-
i7i mstentoAioiie Dei, ad ostensionem hiic liomo per intirmitatom peccavit.
scilicet justitix ejus in hoc tempore; Tertio ostemJit quod per remissionem
id est, ut in hoc tempore gratice peccatorum Dei, justitia ostendatur ;

suam jnstitiam perfecte ostenderet, ple- sive accipiatur Dei justitia qna ipse cst
nam remissionem peccatorum tribuendo. justus, sive (jiia aUos justiticat unde :

Psal.ci, 14: tempus miserendi ejus

V enit \ sabdit : Ut sit ipse Justus ; idest ut per
et II Corinth. vi, 2 Eccc niinc lempus : remissionem peccatorum Deus appareat
acceptabile ecce imnc dies saliitis. Et lioc
, sicut promiserat, tnm quia ad justiam Dei
est quod supra dixerat nunc esse justi- pertinet quod pcccata destruat, homines
tiam Dei manifestatam. Oportuit autem ad justitiam Dei reducendo Psal. x, 8 : :

ut praecedeiitia peccata usque ad hoc Justus Dominus, et justitias dilexit et :

tempus essent iii Dei sustentationc, ut etiam nt sitjustificanseum qui est ex fidc
primo convinceretur homo de defectu JesH Qhristi, id est qni per tidem Jesu
scientia^ quia tempore legis natura; in Christi accecHt ad Deum. Accedentem
errores et turpia peccata incidit: etetiam enim ad Deum oportet credere Heb. xi, 6. :

de defectupotentia3,quiapost legemscri-

LECTIO IV.

Ubi est gloria tua ? Exclusa est. Per quam legem? enim Juda-i in gloria et cnltu uniiis Dei :
Factorum Noii, sed per legeiii fidei. Arbitramur
?

enini justiticari hominem per tiiiem sine operibus et hanc eorum gloriam dicit exchisam,
legis. Aii Jucitcorum Deus tantuin ? Noiine et Gen- id est expressam per Christiim sicut ;

tium? Inimo et Geiuiuin ? Quoniani ([uideni unus est

Deus, qui justificat circumcisionem ex fide, et prie-
artihcesqui aliquam imaginem in argento
putiuni i)er fidem. Legem ergo destruimus per tidem? exprimunt, exclusores vocantur, seciin-
Absit; sed iegem statuimus.
dum iUud Psal. lxii, 3I Ct excludant :

eos qui /)rohati sunt ar(jento. Sed primiis

Postquam Apostohis ostendit quod sensus est magis litteralis. Cum autem
Judaii non pra^cedunt Gentiles neque Per quam legem, ostendit causain
dicit,
quantum ad statum culpa;, neque quan- hujus exclusionis. (Juia aiitcm JiKJa^oruin
tum ad statum justitiai hic concludit ;
gloriatio erat in iege, iit siipra dicliim
conchisioncm intentam, exdudendo sci- est ideo oportere videbatnr (jiiod j)er
;

licet eorum gloriam ', qna (iientibus sc ahqiiid ejiisdem generis, id esl per ali-
praeferebant; et circa hoc tria facit. Pri- qiiain legein, eorum gloriatio exchidero-
mo proponit Imjns gloria^ exchisionem :
tiir. interrogando (jiKvreus sub-
Et ideo '

secundo exchisionis cansam, ibi, tpiam (lit, Per qua/n? scilicet est eorum gloria-

per le(jcm tertio ostendit modiim

;
tio exclusa. Posset autemaliquis crederc
quo cxchidit, ibi , Arhitramur enim (juod eorum gloriationem exclnsam
etc. Circa primnm duo facit. Primo Apostohis diceret jtcr aliijua jtra-ccjtla
proponit qua^slionem, dicens l'.x (luo :
legalia, (juibus qiKcdani inajor.i ojti-ra
communiter es siib peccato In JinhiMis, mandarcnlur ; et ideo inlerrogaiido siib-
sicut et (lentilis et cx quo (ientilis ,
dil, Factoru/n ? (jna.si dicat : NunKjuid
justificatur per fidem, sicnt et tii, uhi j)('r arKjuain legcin faclorum. coiiiin
est (/l<n'iaiu) tua'? (jiia sciliciit in legi^ glu- glorialioucin cxclusain dico? K( resjxtn-
riaris^ iitsiii)ra II,dicluin est, ct pcr lioc dcl (juod /tdii, scd /icr Irqcm fidci. V.\ sic
te Gentili vis praiferro. I Coriiilh. v, (i : (luod
jiat(!t du|)lici'iu lcgcin liic indiicit
Non est hona (jloriatio vestra. (Jal. v, iJG :
Ajiostolus, scilic(il faclorum cl lldei. Kt
Non cf/ici.(nnur i/u/nis (//ori:r cu/)idi, invi- in i)r()inj)tii cssc vidctiir (jiiod jkm" lcgcin
ccm /jrovca/ites, uivicci/i Se- i/ivide/itcs. facloriiin iulclligilur lcx ncIiis; cI j)cr
ciindo huic (jmeslioni res|)(>n(h't dicens, legein fldei, lex nova, per (juain (ienlilis
Exclusa cst id est, sublataest.
\ Keg. I a'(juij)araliir .luihco.
IV, 21 Et ahh/ta cst (/liiria de Isravl.
: Sed diibilaturdc liac distinctioiic. .Nam
Osea'. IV, 7 : (iloriai/i eorii//i i/i ii//io//ii- cl iu vclcri lcgc nccessaria crat lidcs,
nia//i co//i//iutaho. Yel cxclitsa, id csl e\- sicul ct iii nova. Kccli. ii, S Qui timrtis :

presso inanifestala est gloriabanliir :

l)o//ii/ium, vrcditc illi el Psal. cxxv,
: I :

' Al. : « ^lorialioncin. » Al. oiiiiltiUir : a inlorrogatulo. •

XX. 98
 ;

13 i LN EriSTOLA.M Al) IIO.MANUS

Crcdidi propter tjoud locutm sum. Immo (jui est Deus. Infra Deus quijus-
viii,.'}3 :

oliam in m>va loge factii (iiKi-dam requi- tificat. Manifcslum est autem (juod Deus
ot (juorumilam sacramontorum, nostor illos jiistificando salvat (iiiorum
niiilur :

sofunilum illud Lue. xxu, i!> llor facitc :

ost socundiim illud i'salm. i.vii,
Doiis,

in nirnni cotiDncitKnattoncin: eloliummo-

'21 Dcus nostcr, Dcus salvos faricndi.
:

ralium oltsorvatiouum Jac. i, 22 Es- : : Non est autem Juda^orum lautum Deus,
tote factures vcrdi, ct nun auditures tan- scd et Gentium ergo utrosque justificat.:

('irca lioc crgo tria facit. l'rimo proponil

tuin.
Dicoiulum cst igitur, (juod legem lac- qiia-stionem dc Ju(ia'is, cum dicit An :

logom exterius propositam ct Judxorum tantum est Dcus'} quodquidem

torum ilicit

dcscriptam, per quam exleriora facta lio- videri posset alicui per hoc quod * dici-
minum ordiuantur, diim pra^cipitur quid^ tur Exod. V, 3 Deus Uebrxorum vocavit
:

fiori doboat, ot por proliibitiouom osten-

nos. Dicendum est ergo, quod Juda;orum
ditur a quo deboat abstinori. Logem Deus tantum erat per specialem cultum
aiitom fidoi vocat legem interius descrip- ab eis Deo exhibitum unde in Psal. :

tam, per quamnon solum exteriora facta, i.xxv, i, dicitur Notus iii Judxa Deus :
:

sed etiam ipsi motus cordium disponuu- erat tamcn Dcus omniiim pcr commiine
tur, inter quos primus est motus fidei : regimcn universorum, secundum illud
cordc ciiim crcdilur ad justitiam, ut dici- Psal. xLvi, 8 llex omnis terrx Deus. Se-
:

tur hic cap. x. Et de hac loquilur infra cundo proponit qua-stionem ex parte
VIII, 2 Lex spiritus vitge quse est in
:
(Jentilium, diccns Nonne et Gentium, :

Christo Jesu. scilicct est Deus? et respondct, Immo et

Deinde cum dicit, Arbitramur enim, Gentium, quas scilicet gubernat et re-
ostondit modum
per legem fidei quo git, sccundum illud Ilier. x, 7 Quis non :

gloria Judsorum excluditur, dicens Ar- : timebit te, o liex Gentium ?

ditrainur eniin, nos Apostoli veritatem a Tertio ibi, Quoniam quidem, manifes-
Cliristo edocti, hoinincm quemcumque, tat per signum qiiod dixerat; quasi di-
sive Juda.nim sive Gentilem, justificari cat Et hoc manifestum est quod Deus
:

per fidem Act. xv 9 Fide purificans

: : :
est non solum Juda^orum, sed et Genti-
corda eorum et hoc sine opcribus lcgis
: : lium, cpioniam quidem unus est Dcus qui
non autem solum sine opcribus ca-re- justificat circumcisionem, idest Jud*os,
monialibus, quffi gratiam non confere- ex fidc ut enim dicitur Galat. v, 6,
: in ((

bant sed sohim significabant, sed eti-im Christo Jcsu neque circumcisi, nccpie
sine operibus moraUiim, pra^ceptorum, prxpulium.
secundum illud ad Tit. iii, ^S: Non ex Ouod autem dicit Ex (ide et per fidem,
opcribiis justiliae qux fecimus nos etc. : secundum Glossam est omnino idem :

ita tamen quod hoc intelligat sine ope- '

potcst tamcn aliqua differentia attendi.
ribus ipraecedentibus justitiam, non au- Nam haec praepositio ex designat ali-

tciu sine operibus consequenlibus quia, : quando causam remotam, liaec prapposi-
ut diciturJac. ii, :2G fidcs sinc operibus : tio per propinquam. Judaei ergo juslifi-

sciHcet subsequentibus est mortua, et cari dicuntur ex fide, quia fides fuit

ideo justificare non potcst. primacausa ex qua proccssitcircumcisio

Dcinde cum dicit, An .ludxoruml os- et cctcra sacramenta lcgaha et ita Ju- :

tenditquoddam (juod pra^supposueratsci- daeos justificatfides, sicutquaedam causa

licet quod justitia fidei communiter sc primaria per quasdam medias causas
haberet ad omues. Et prius quidem hoc sed (ientilcs per ipsam fidem immediate
mauifostaverat ratione accepta ex parte juslificantur.
causa' materialis, cum supia dixcrat : Dciiide cum
Lcrjem crcjo, cxcludit
dicit,
Omiics pcccavcrunt, et cycnt (jratia Dci; quamdam objcctionem posset enim :

id est, peccatores sunt, quos oportet per aliquis dicere, quod praidictam legem
gratiam fidei juslificari. Sed probatio destrueret et ideo qua^rit diccns
: Lc- :

qiiro ost ex sola causa matoriali, non (jem crgo destruiinus pcr fidcinl cx hoc
sufficit. quia materia non movelurper se scilicet quod dicimus homines justificari I
ad formam sine causa agente et ideo ; sine operibus legis. Et respondct, Absit,
hic subjungit rationem accoptam ex secuiuJum illud .Matth. v, Non prxteribit
parte causa; agentis, id est justificantis. jota imum, aut unus apex a lege. Subdit

•
Al. : « quod intolligas. » — ' Al. : • per quod. »
 CAPUT III. 435

autcm, Sed legem statuimus idest, per

; ea, in fide Christi exhibetur ; et etiam
fidem legem perficimus et adimplemus, quantum ad moraha, quia fides Christi
secundum illud Matth, v, 17 : A^ow veni auxiUum gratiae confert ad implenda mo-
soivere leffem, sedadimplere ; ethocquan- ralia pra^ceptalegis addit etiam quaj-
:

tum ad praecepta caeremonialia, quae cum dam per quse pracepta moralia
consilia,
essent figuralia, per hoc statuuntur et tutius et firmius conservantur.
adimplentur quod veritas significata per
 CAPUT QUAIITUM
Qniii er{iO diceiuus iiivenisse Alirahani patrein
nn.Ninmi secuiidiini carneni ? Si enini Alwaham ex
operihua lef,'is justiticatus esi, habet gionani, sed
non apud Deuni. Quid enim dicit Scriptura ? Ciedidit
Ahr.iliain Dt-o, ei reputaium esl ilii ad justitiani. Ki
autem qui operatur, merces non imputatur secundum
gratiam, sed secuiidum debitum. Ei vero qui non
oneratur, credenli auiein in eum (|ui jiistitiiat im-
pium, reputatur fides ejus ad jnstitiam secumhim
proposiium ^'raiise Dei sicut et David dicit beatitu-
;
diiiem liominis cui Deus acceplo fert justiiiara sine
operiliu:; lieati i)Uorum remissre sunt iniquitates, et
:
quorum teda sunt peccata. Bfaius vir, cui non im-
putavii Doiiiinus peccatum. Bealiludo eigo haec iii
circumcisione tanium m;inet, an etiam
Abrahae ad jus-
Dicimus eiiim ([uia re])uiata est tides
tiliam. Quomodo erjjo re])utaia esl i In circumcisione,
an iu prcepulio < Nou in clrcumcisioue, sed in prse-
putio.
Postqiiam Apostolus exclusit Juclaeo-
rum gloriam quam habebanl iii lege,
per eam se (ientibus praferentes hic
cxchidit eonmi gloriam quantum ad cir-
cumcisioncm et circa hoc duo facit.
; sed non ajmd Deum quid videt in occulto,
Primo resimiit qusestionem quam supra
posuerat, dicens QucB est utilitas circum-
: tem intuetur cor. Corinth. lu, i21 Nemo
cisiojiis 1 Kt quia Abraham primus man-
datum de circumcisione accepit, ut dici-
tur ("lenes. xvii, ideo quaistionem iterat
iii persona ipsius Abrah*, dicens Si ita
est quod Deus justiticat pra^putium siciit
et circumcisionem gnid ergo diccmus:
Abraham patrem nos-
ifwenissc utilitatis
trum secundum carncm?'u\ est secundum
circumcisionem carnalem, et
alias observantias carnales. Yidetur esse
inconveniens dicalur quod nihil utili-
si
tatis invenerit, cum dicatur Isai. xlviii,
17 Ef/o Dominus docens te utilia. Se-
: cum in justitia humana, per quam scili-
ciindo ibi, Si euim Ahraham etc, respon-
dft proposita^ (lua^stioni; et duo facit.
Primo ostendit quod Al)raham non lioc
invencrit per circumcisionem et cetera
k'gis opera, quod per eam justificaretur,
Sfd mapris pcr (idcm st^cundo commeii- ; quai facultatem humanam excedit, secun-
dat lidein ip.sius, ilji, Qui contra spem
etc. Circa primiim ihio facit. Primo osten-
dit propositiim ralione accepta ex parte
divina' acceptalionis secundo ratione ; sunt propotionata ad hujus justitiai habi-
diviiKe promissionis, ibi, \on enim per
* Al. : « ad booum. »
LECTIO I
legem promissio Abrahx. Circa primum
tria facit. l*rimo proponit (luamdam con-
dilionalem; secundo probat destructio-
iiem consetiueiitis, ibi, Quid enim dicit
Scriptura? tertio probat ipsam conditio-
nalem, ii)i, Sicut ct David dicit. Circa
primum inteniHt Apostolus sic argiimen-
tari. Si Abraham justificatus esset ex
operibus legis, noii hatieret gloriam apud
Dcum ergo lion ex operil)U5 justificatus
:
iii ]irac|)utio?
est. I'roponit ergo conditionalem diceiis :
Qua^situm est quid Abraham invenit se-
cundum carnalem circumcisionem et :
manifestum est quod hoc non invenit ut
justificatus sit ex operibus legis, ita sci-
licet quod ejus justitia in operibus legis
; consistat.Habet quidem c/loriam, scihcet
apud homines, qui exteriora facta vident,
secundum iilud Keg. xvi, 7 Dcus au-
I :
I :
vestrum glorietur hominibus. Unde
in
contra quosdam dicitur Joan. xii, 43:
Dilexerwit magis gloriam hominum quam
: Dei.
"^
Sed contra hoc potest objici quia ex
consuetudine operum exteriorum gene-
ratur interior habitus, secundum quem
ctiam cor hominis bene disponitur ut sit
secundum promptuin ad bene operandum, et in
bonis operibus delectetur, sicut Philoso- h
phiis docet in II Ethic. ''
Sed dicendum est, quod hoc habet lo-
cet homo ordinatur ad boiium humanum.
Iliijus enim justitiai habitus per opera
liumana potest acquiri; sed justitia quw
habet gioriam apud Deum, ordinatur ad
bonuin divinum ', scilicet futurae gloriaj,
(lum illud I Corinth. ii, 9 Jncor hominis
:
non ascendit, qux /)rxparavit Deus dili-
gentibus sc. Et ideo opera hominis uon
tum causandum sed oportet prius jusli-
;
 CAPUT IV. 437
ficari interiiis corhominisa Deo, utopera est illiad jmlltiam. Et tangitur in Glossa
faciat proportionata divina? gloriae. duplex horum verbornm expositio. Prima
Deindc cum
enim dicit
dicit, Qiiid est socnndnm quod refernntiir arl fiiialcm
Scriplura'} dcstrnit consequcns, quod fuit mcrcedcm dc qiia primo ostcnditur qna-
;

negativum, probando affirmationem op- liter se habeat ad opera secundo qnali- ;

positam, scilicct quod Abraham habct \o,viX(\?\nQm,\h\,Eiveroqxdno}inperatur

gloriam apud Deum. VA lioc probat pcr
auctoritatem Scriptura^. quam primo
Apostohis ponit sccundo exponit, ibi,
Eiautem quioperalur. Dicit ergo primo
etc. Dicit crgo primo, qnod ei qui opera-
: tur, scilicct opera justiti», merccs, aeter-
; nae retributionis, de qua dicitur Isai. xl,
: 10 Ecce merces ejus ciim ea, non repu-
:

Dico Abraham sic justificatnm esse quod tatur secundumf/ratiamtaninm, sed secun-
habet gloriam apud Deum quid enim : dumdebitum:^ccnm\nm\\\ni\y\i\{\h.\x,
Scriptura dicit? Gcnes. xv, G Credidit : 13 IVo?me ex denario cojivc/tisti /necu/n?
:

Abraham Deo promittenti sibi scminis Scd contra est quod dicitur infra vi,
multiplicationem. EccH. ii, 6 CredeDeo, : 23 Gratia Dei vita xterna ct infra viii,
: :

et recuperabit te et reputatum est illi, : IH No/i swtt co/idig/ix passio/ies Iiiijus

:

scihcet a Deo, adjustittam. I Machab. ii, temporis ad futuram rjloriam. Sic igitnr
52 Abraham i/i tentatione inventus est
: illa non fit secundum debitum,
retributio
fidelis. Et sic patet quod apud Deum, a sed sccundnm gratiam.
quo est ei reputatum ad justitiam quod Sed dicundiim est, quod opera hu-
crcdidit, gloriam habet. manapossunt considerari dupliciter. Ino
;p Est autcm considcrandum, quod justi- modo secundum snbstantiam opcriim ;

tia, quam Deus repUtat, scriptam expres- ct sic non habcnt aliquid condignum nt
sit non in aliquo cxteriori opere, sed in cis merces aeternae gloriae rcddatur. Alio
intcriori fide cordis, quam solns Deus In- modo possunt considcrari S(>cundnm
tuctur. Cnm' autem dicatnr triplcx cssc suum principium, prout scilicct cx im-
actus fidei, scilicet Deum, Dco, et in pulsu Dci aguntur, sccundum proposi-
Deum, posuit hunc actum qui est credcre tum Dei praedestinantis ; et secundnn^
Dco, qui est proprius actus fidei, ejus hoc eis debctur merces prsdicta secun-
specicm dcmonstrans. Nam crcdere in dum dcbitnm qnia, ut infra viii, 14, di-
:

Dcum, dcmonstratordinemfideiadfincm, citur, qui spiritu Dei aqu/itur, hi sunt

qui cst per caritatem : nam crederc in i\\\\^Q\\ &\?in\.em filii etheredes.
Dcum '
cst crcdcndo in Dcum ire, qnod Deindecnm dicit, Ei vcro qui /lo/i ope-
caritas facit;speciem
ct sic scquitur ostendit qnalitcr sc habcat mcrces
ra^/^/*,
fidei. Crcdere autem Dcum, dcmonstrat aetcrna ad fidcm, (liccns Ei vero qiii :

fidci matcriam, secundum quod est virtus non operatur., scilicet exteriora opera,
theologica, habcns Dcum pro objecto; ct puta quia non habet tempus opcraudi,
ideo hic actus nondum
ad spc- alfingit sicut patct in baptizato sfatim inortuo,
cicm fidci (juia si aliquis crcdat Deum
; crede/iti i/i eum qni justificat i//ipiu//i. sci-
csse [)cr aliquas rationcs humanas et na- licet in Dcum, dc (ino dioitur iufra viii,
turalia signa, noiKhim dicitnr fidcm lia- 33 : « Dous qui justificat, » rrputabilur
berc de qua loquimur, scd solum^inando rides cjiis, scilicct sola sinoopcribus cx-
cx hac rationc cnMlit, qnod cst a Dco tcrioribus, ad Jusfifia/n : id cst, uf pcr
dictnm; quod dcsignatur pcr hoc qnod cam juslns dicatur, ct justilia' praMniuiu
dicitur credcre Deo ct cx hoc fldes spe- : accipiaf, siciif si opcra Jnstitia' fecisset,
cificatur, sicut ot qnilibet cognoscitivus secundum illnd infra x, 10: Corde credi-
hal)itns spccicm habct cx rafioiu^ l)cr ////• ad jiistifinni cf hoc serundum pro-
:

qiiam asscntiliir iii ali^iiiid. Alia cniiu posifu//i t/rafi,v Dei, \d oM ^ccnndnn\i\nod
rationc inclinafnr ad asscnfitMulum ha- Dcus proponit cx gratia sua hominos sal-
bcns habilum scitmtia'., sciruM^ i)cr dc- varc. infra viii, 2H /lis qui secundut/i
:

mousfrafioiHMii, ct alia raliouc haixMis j/roptisifii//) voraft suiif sa/irti. Kphcs. i.

habifiini opinionis, scilicct por syllogis- tl : Qiii opcrafiir omnia srcu/idu//i ronsi-
muin dialccfi(Mim. liui/i vofunfafis su,r.
Deindc (Mim dicif, Ei autc//i qui opera- Alia (wposifio (>sf iif hoc rcfcralur ad
tur oic, cxponit praMiicfam anctorifaf(Mn hominis JusfificafioniMn. Dicit crgo Ei :

qnanfiim ad hoc iiuod dicil Hrpufntuin aiifr/n ({ui oprrafur, id csf. si ali^inis pcr

• Al. : « qui esl per carilalcm credciuio in noum irc, olr. « intormcdiis omissis.
438 I\ KPISTOLAM An ROMANOS
opcra justiflootur, ipsa juslilia imputare- quod peooatum oripinale iniquitas dici-

tur. quasi tnrrrrs, uon srnnidit/n f/rafinm, tur, quia ost oaroulia oriKiu.ilis Juslilia?,
sed srriindum ilrhilum. InlVa xi, Si : pcr (luam scouuiIimu a'(|uilaloui ralio ho-
autcm ijriUia,j(im non cx njtcribus ; alio- minis suhjicichatur Dco, inferiores vires
qitin gratia jam nnn cst (jratia. Ei vero rationi, et corpns animai. Seci per pecca-
qui nnn nprratiir, ul scili(M>t por sua op(M'a luin origiiiah; lia-c a-quitas tollitur, quia
juslilir(Mur, rrcdcnti aiitcm in ciim (jni [)Osl(]uam ralio (Uisiit cssc suhjcota JJeo,
justi/irat impium, compulahitur ha?c cjus infcriorcs vircs rationi rchcllaut, ct cor-
fid(^s ail sccundum propositiim
jusliliam, pus ah obedienlia animae subducitur per
gratia' I)ci : nou quitl(Mii ila quod pcr corruplioncm ot mortcm, rnde in Psal.
fldom jusliliam uion>alur, scd quiaipsum L, 7 :Lccc cnim in iniqnitatibus concep-
(M'C(lcre csl primus aolus Justilia», quam tits siim. Utrohi([uc aulcm pcccatum ori-

Dcus in eo operatur. Ex eo enim quod ginale pluralitcr significatur vel propter

:

crcdit in Dcumjustifloantcm, Juslificationi plures homincs, in quihus mulli[)licatiir

cjus suhjieit sc, ct sic rcoi[)it (^Jus crTcc- originalc pcccatum vcl potius quia vir-
;

tuni. Et lia?o exposilio cst lillcralis, ct sc- tulc conliuct in se quodammodo omnia
cuudum intentioncm Apostoli, qui facit pcccata. Hujusmodi autem originale re-
vim quod in Gcnes. xv, G, dictum
in lioc milli dicitur, quia transit reatu superve-
est Hcpulatum est illi adjustitiam quod
: ;
nicnte gratia, scd rcmanet actu rcma-
consucvit dici quando id quod minus est ncntc fomitc, sivc conoupisccntia, quae
ex parlc alicujus rcputatur ci gratis, ac non tollitur totaliter in hac vita, sed re-
sitotum fecisset. Et ideo Apostolus dicit, mittitur, sive mitigatur. Secundo quan-
quod locum non haberct,
lia?c rcputatio tum ad actuale mortalc dicit Etqiinrum :

si Justitia cssct scd solum

cx operihus ; tecta snnt peccata. Dicuntur aulcm pec-
hahct looum, secundum quod est ex cata tcgi (livino conspectui, inquantum
fide. non inspicit ea ad puniendum '. Psal.
Deindc cum dicit, Sicut et David dicit Lxxxiv, 3 Opcruisti omnia pcccata eo-
:

etc.,prohat conditionalcm preemissam ex rum. Tertio quantum ad veniale dicit :

auctoritate Psalmi cujus primo pra^mit- : Bcatus vir cui non imputavit Dominus
tit scnsum secundo ponit verha cjus,
; peccatum ut scilicct pcr peccatum intel-
:

ibi, Beati quorum etc.; tertio excludit fal- ligantur peccata venialia quae licet levia
;

sum intcUcctum, ihi, Bcatitudo etc. Dicit sint, tamcn pcr miilta homo separatur et
ergo Sicut ct David dicit, idcst asscrit,
: elongatur ' a Dco. II Paral. xxy, 17 :

beatitiidinem hominis csse, illis scilicet
cui Deus fert, idest dat, justitiam acceptn.
id est gratis, sine operibus pra?cedenti-
bus. Ad Titum ui, 5 Xnn enim ex npe-
rihus justittx qux fecimus nos. Bcatitudo
Dominus bonus propitiabitur cunclis qui
in toto corde requirunt illum, et non im-
putahilur illis quod minus sancti sunt.
: Possunt autcm et haec tria alitcrdistin-
gui. Sunt enim in peccato tria quorum :

autem hominis est a Deo, sccundum unum est ofTensa Dei; et quautum ad
illud Psal. XXXIX, 5 Beatus vir cujus est : hoc dicit Beati quorum remissse sunt ini-
:

Dnminus Deiis spcs ma- '

cjus. Sic igitur quitates : secundum quod homo dicitur
nifcstum cst illum habcre gloriam apud rcmittere offensam sihifactam. Isai. xl, 2:
Dcum qui non cx operihus legis Justifi- Dimissa estiniquitas illius. Aliudautem est
calur, ut diotum est. Deinde cum dicit, ipse actus inordinatus culpae, qui non po-
Bcati qunrum. rcmissse sunt iniquitates, tesl uonfuisse factus ex quo scmelpcrpe-
ponit vcrha David praedictam sententiam tratus est; sedtcgitur manu misericordiae
continenlia, el dicit eos esse beatos quo- divinae, ut quasi pro non facto habeatur.
rum rcmiltuntur peccata. Et sic patet Tertium vero est reatus pcenae et quan- :

quod non hahucrunt prius Itona opera ex tum ad hoc dicit Beatus vir cui non im-
:

quihus Justiliam scu hcatitudincm oon- putavit Dominus peccatum, scilicet ad

so(|uoroiitur. Kst autem triiilox pccoatum: pcenam.
scilicet originalc, actuale mortale, et ac- Dcinde eum
Beatitudo hxc etc.
dicit, , ,

tuale venialo. Primo ergo quantum ad excludit falsum iiitcUcctum auctoritatis

orie-inalc dioit : Bcati quoriim rcmissse praedictae. Posset euim Juda-us sio intelli-
sunl iniquitatcs. l hi considcraudum est, gerc quod pra^dicta gratia remissionis

• Al. desideratur : o spes. » — ' Al. : « non elongatur.

inspicit ad ea puniendn. • — * Al. omittitnr : « et
 CAPUT IV. 439
peccatorum non fieret nisi circumcisis. gatione tamen, diceas Quomodo errjo :

Ad hoc ergo excludendum, primo Apos- reputaia estl scilicet fides Abraha; ad jus-
tolus qua'Stioncm movet dicens : lieali- titiam in circumcisione id est quando
: ,

tiido hsec^ Dcus dat justitiam

qua scilicet crat circumcisus, a7i in prxputio, id est
sine opcribus, manet tantum in circiimci- quando erat incircumcisus? Et respondet:
sione, id esthabetlocum sohimin circum- Non in cijxumcisione, sed in prxfjuiio. Et
cisis, an ciiam inprxputio, id est in rien- hoc manifestum est ex serie narralionis
tibus ? Manifestum est quod in utriusque, Scripturae; nam (ien. xv, legitur quod
secundum illud quod dicit infra x, 12 : fides reputata est Abraha^ ad justiHam ;

Idem Dominus, divcs in omnes qai invo- circumcisionem autem acccpisse lcgitur
cant illum. Secundo ibi, Dicimus enim, fien. XVII. Si igitur Abraham adhuc incir-
ad hoc ostendendum assumit auctorita- cumcisus cxistens, Justificatus est per
tem Scripturffi; quasi dicat : IIoc idco fidem, manifcstum est quod jnstitia fidei
quaero : dicimus enim quod repuiatur perquam gratis rcmittuntur peccata. non
fides Abrahx ad
justiiiam (len. xv. Ter- : est sohjm in circumcisione, sed etiam in
tio ex hac auctoritate concludit solutio- praiputio, idest in gentilitatc.
nem praemissaB quaestionis, sub interro-

LECTIO II,

Et signum accepit circumcisionis, signaculum jus- cundnm illud Ezcch. xxviii, i-l : Tu si-
quse est in prseputio, ut sit imier omiiium
titifc fiiJei,
creilentium per prreputium, ut reputetur et illis ad rf/mculiim simiiiturlinis, p/c/ius sapieniia,
justitiam et sit pater circumcisionis, non his tan-
; autem circnm-
et perfecius decore. Ilal)ct
tum qui sunt ex circumcisione, sed his ((ui sec- et
tantur vestigia fidei, qute est in prfeputio patris nos-
cisiocxpressam simililudincm cum fidc
tri Ahrah;e. Non enim per iegem promissio Abrahaj Abrahse primo quidcm quanlum ad
:

aut semini ejus, ut heres esset mundi. sed per justi-

tiam fidei. Si enim qui cx lege, heredes snnt, exiiia-
rem creditam crcdidit cnim miiltipli-
:

nita est fides, aboiita est promissio. Lex enim iram cationcm sui seminis. et ideo congriien-
operatur: ubi enim non est lex, nec prsevaricatio. tcr accepit signum in membro gcncra-
tionis s(?cun(lo qnantum ad ctrcctum
:

Ostenso quod bcatitudo remissionis hiijus fidci, qni cst rcmotio ciil])a', (jua':

peccatorum non solum est in circumci- signatur per remotioncm supcrllua^ pel-
sionc, sed etiam in prn'putio, exem])lo licula». Alio modo signaculum dicitiirsi-,
Abrahae, qui tcmporc pra^putii cst justi- giium arH]ui(l occiillans, (jiiod nn-clan-
ficatus hicrcspondctcuidam objectioni:
; dum cst amicis, sicut j)atct {{(^, sigillo ;

posset enim ahquis dicere Si Abraham, : et scciindiim hoc dicitur Aj^oc.9 v, :

jjistificatusest antecircumcisionem, ergo Dirj/iiis est nrpiiis qui occisus esi, accipere
sine causa, et frustra circumcisus cst. lil/rum, ct aperirc siij/incula ejus. (Jau-
Ad hanc crgo objcctioiicm exciiidondam, dcbatur crgo snb sigiiaculo circumci-
primo propoiiit (piod ciiciimcisio non- sionis, sccrclum incariiationis ('.iiristi cx
crat caiisa Juslitiae, scd signiim seciindo ; scmiiic Abraha'.
ost(!udit (piid ex hoc signo conse^iuatiir, Conscqiicntcr ostcndit quid conseqiia-
ibi, Li sii pnlcr o/unii/tu rrcdei/lii//// ; tci- tiircx dictis. ('onscijuitiir cniin cx hoc
tio ostciulit modiim (|iio (•oiiscquafur, (piod Abrahain in i)ia'])ntio Jiisliticatus
Non his ianiii/n ctc. Circa priniiim (hio jicr lidcin, poslca circuincisicuicm acce-
facit. Primo proponit circumcisioncni ]iil, iit sif patcr iioii solnm circiimciso-
csso signiim. (icncs. xvii, V/rcu//\- 1 I : riiin, scd cfiam crcdcnliiiin iii iua'i)iifio ;

cidrtis ciir/ir//i pr.rpiilii rrsiri, ul sit iii si- cf lioc (»st (luod dicit, /7 >•///)'//<•/•; idcst,
qiiii//i /(odrris i/itcr //ic rt ros. Scciiiido c\ pra^dicfis conscqnitiir qiiod .Vbrahani
oslcndit ciijus rei sit sigiiuin : dicciis, sit palcr oniniinn c/'cdcniiu)/i pcr pm*pu-

quod sit sii//iaciii'u//i Justiii.v /idci, i(h'st iiii/ii, idcst (jni siiiil in slalii pra'i)iitii.

quai cst pcr (idcm ; (|iia' (piidcin (idcs cst NCl .\braham .<// pnlr/' prr pr.vpiiiium:
in ])ra'piitio, id cst (]iiaiii .\brabaiii ha- idcst pcr id (]nod liabiiit in pra>pntio, ut
Imit adhiic incirciimcisiis cxistciis. rrpi/ictiir ct illis ad Juslitiam, lioc scilicot
Dicitur aiitcm signacuhiin (hii)licilcr. (]uo(lcrcdiiiitsicuf rcpiitafiini csf Vbralia;:
Ilno modo (]iiasi cx])rcssum sigiuiin, ct (h^ liac pafcrnifatc diciliir Matfli. in,
habcns siniililiidincin rci sigiiala*, sc- : l*()fc/i< cs-f f}ru.< dc h/pidihus i.^tis sus-
440 L\ EPISTOLAM Ai) ROMANOS
rffnrr /i/ins Ahni/i.r : ot sit jirttrr rirciivi- qiiem comparatur siciit flgura ad vcrita-
cisiDiiis, iilost (•ircuincisdnim, (iiii ox co tcm et umbra '
[ad corpiis, secunduin
oiiKi»t'ni (liicMul :uikU» .loau. viii, !) : illud Col. II, i7 : Qu;v sitnt umlirn futii-
/*fitcr tidster Alird/niin cst. rorum, cor/ius autcm C/iristi. Sic igitur
Mciudc oslcudit \\vv (|U(^m moduin sit pcr circumcisioucm corporalcin siguill-
paltT ctiaiu incircumcisonim, (juia pcr caliir circiimcisio spiritiialis fi(Mida per
imitatioucm ct lioc esl (juod dicit
; ilt : Christiiinprimo (]ui(tem in aiiima, in-
:

sit, iiKiuam, /)ntcr non /lis tantum <jui quantum per ipsum peccatoriim reatus
su/it in circitnicisionc, idcst (jui suut cir- vl concupiscentiiP pra^scindiiiitiir Co- :

cumcisi, scd ctiani /lis i/ui scctantur vcs- loss. II, 2 /?i f/uo scilicet Christo cir-
:

ti(/ia /i(/ci /jatris nostri Alira/iee, tjux cst cumcisi estis circumcisioncnon manu facta
in /irx/nttio, id ost quamAbraham liahuit in expoiiaiione corporis carnis, sed in cir-
adliuc iucircumcisus. Joan. viii, 49 : .SV cumcisione Domini nostri Jesii C/iristi :

/////Mira/uv cstis, opcra ejus facite. secundo vero quantum ad corpus; quan-
Kt (|iiiahic decircumcisionefit mentio, do scilicct etiam in resurrectioiie ab elec-
oportet circa ipsam tria considerare : torum corporibus omnibus passibilitas
scilicet quare sit instituta, quam vim et mortalitas auferetur circum- : et ideo
habuit, et quare sit mutata. cisio fiebat octavo die, qui * significat
Circa primum considerandum, quod octavam a^tatem resurgentiiim iiam :

circumcisio sicut et aliae legis caeremo- septima estquiescentium in Christo. Sex

niap, est propter duo instituta. Primo
quidem propter cultum diviuum, ad
quem homines sccundum
cffremoniaha disponebantur et secun-
dum hoc circumcisio habet triplicem
iustitutionis causam; quarum prima est
autem tetates sunt quibus sa^culum cur-
rit. Unde et circumcisio facta legitur cul-
hujusmodi tellis petrinis, Josue v et Exod. iv, ad si-
; gnificandum quod spiritualis circumcisio
fiendaerat per petram, qui est Christus,
ut dicitur Corinth. x. Non tamen hoc
I

ad significandum fidem et obedientiam generaliter observabatur, quod necesse

qua Abraham se Deo subjecit, ut scihcet esset circumcisionem fieri cum petra.
iili qui circumcisionem acciperent Abra- Circa secundum vero est sciendum
hae, traditamfidern et obedientiam ipsius quod_, sicut hic Glossa dicit, et est Bedae,
observarent. Dicitur enim Ilebr. xi '
: idem salutare curationis auxilium cir-
Fidc Alira/tam circumcisus cst. Et ideo cumcisio in lege contra originalis pec-
facta est circumcisio in membro genera- cati vulnus praebebat quod baptismus
tionis, ad significandum fidem ipsius agere teinpore revelatae gratiae consue-
circa prolem futnram, ut dictum est. vit. Ex quo patet quod virtus circumci-
Secunda est ad exprimendum in signo sionis se extendebat ad deletionem ori-
corporaU id quod spirituahter erat fa- ginalis peccati. Q uida tamen dicunt, m
ciendum ut scilicet sicut a membro ge-
; quod gratia in circumcisione non confe-
nerationis, quod principahter concupis- rebatur non enim potest esse Dei gra-
:

ccntia:' dcservit, abscindebatur superflua tia sine justitia. Argumentatur autem

pellicula ita
; etiam a corde hominis Aposlolus (ialat. ii, 21 Si justitia cstper :

omnis superflua concupiscentia toUere- icyem, ergo C/irislus gratis mortuus est,
tur, secundum iilud Hierem. iv, 4 (Hr- : idest sine causa. Et eodem modo argu-
cumcidimini Domino, ct auferte prx/m- mentari possumus. Si ex circumcisione
tia cordium vestrorum. Tertia est, ut
-
est gratia justificans, Christus gratis
perhocsignumpopulus ille Deum colens mortuus Sed hoc non potest esse
est. :

ab omnibus aliis popuhs distingueretur. nam remissio peccati nunqiiam fit sine
Kt inde cst quod Josue v, mandavit Do- gratia. Infra, v, 1 : Jitstificati igitur gra-
miiius circumcidi filios Israel qiii inter tia ipsius, paccm habcamus ad Deum. Et
alias nationes erant habitaluri, (jui priiis ideo alii dicuiit, quod in circunicisione
in deserto solitarii manentes, circumcisi dabatur gratia qiiantum ad effectus pri-
nonerant. Alia aulem ratio circnmcisio- vativos, scilicet remotionis culpae. non
nis elomiiium ca-remonialium accipitur autem quantiim ad etrectus positivos,
per comparationem ad Christum, ad puta operationemjustitiaj. Sed lioc etiam

I
Mhil tal(> ibi, sed lantum vers. viii « Fide :
sionis : • itcm vers. xxii « Fide obtulit Abraliam
:

qui vocatur Abraliam obedivit in locum exire Isaac. )) — * AJ <( praepulium. »

. :
* Al. — :

quem acccpturus erat in luTcditalem. > item

vers. IX « Fide demoratus est in teira promis-
« membra. » — * Al. : • quia. »
:
 CAPUT IV. 441

conveniens non videtur ofrectus enim : talem tuam. Secundario autem comple-
positivi alicujus formae, ordine naturae tur in illis qui per gratiam Chrisli sunt
praecedunt effectus privativos non : spiritualiter semen Abrahae. Infra, ix, H:
enim lumen tencbras nisi per hoc
pellit Qui filii sunt promissionis sestimantur in
quod illuminat. P^tita gratia per hoc cul- seminc qiii etiam per Christiim sunt
:

pam quod justificat. Hemoto antem

pellit heredes mundi, inquantum omnia in
priori, removetur posterius. Et ideo me- gloriam electorum cedunt I Cor. ni, 22 :

lius dicendum est quod circumcisio ex : Omnia vestra sunt. Circa hanc promissio-
ipso opere operato non hah(d)at virtu- ncm uiiuin negat, et unum asserit. Ne-
tem effectivam neque quanlum ad remo- gat hujusmodi promissionem esse fac-
tionem culpae, neque quantum ad ope- tam per legem quod quidem non dici- :

rationem justitiae sed erat sohim justi-
tiaesig-num, ut hic Apostolus dicit sed
per fidem Christi, cujus circumcisio si-
gnum crat, auferebatur peccatum ori-
ginale, et conferebatur auxiUum gratiae
ad recte agendum.
; tiir propter ipsum promissionem, (luia
: tempore promissionis lex data nou erat;
sed propter promissionis impletionem,
ut sit sensus, quod talis promissio facta
erat Abrahae, non quasi implenda per le-
gem quia, ut dicitur Hebr. vii, 19, Ni-
:

Circa tertium vero manifestum est hil ad perfectum adduxit lcx. Aliud au-
jam ex dictis quare oportuit circumci- tem astruit,scilicet hujusmodi
quod
sionem mularl. Nam circumcisio erat promissio implenda per justitiam
sit
signum futuri. Non autem idem signum fidei Quia sancti per fidem vicenmt
:

convenit praesenti, sive prseterito, et regna llebr. xii, 33. Deinde cum dicit
: :

futuro ideo baptismus cst signum

; et Si cnim fjui ex legc, heredes sunt elc. os-
praesentis gratiae, qui copiosiorem et uti- tendit propositiim et primo (luantum :

liorem effcctum habet gratiae quia : ad hoc quod promissio non sit implenda
quanto agcns est propinquius et prai- per legem secundo qiiantum ad hoc
;

scntiiis, tanto efficacius operatur.
Deinfle cum (hcit, No}i ciiim pcr legem
promissio AbraJix, osteudit propositum,
scihcet quod circumcisio, sive quod-
cumque opus h^gis, non justihcet ex
divina promissione ct circa hoc duo
quod sit implenda per justitiam hdci, ibi,
Ideo cx fide elc. Circa priinum ponit ta-
lem rationem. Si promissio facta .\bra-
ha* esSet implcnda per legem, hdes
Abraha^ crcdcnlis promissioni .cssct ina-
; nis, quia promisssio ci facta aboleretur ,

facit. Primo proponit quod intendit se- ; scd hoc est inconvcnicns ergo et pri- :

cundo probat propositum, ibi, Si enim mnm. Circa hoc duo facit. Primo propo-
qui ex lege, hcredes mnt etc. Siipponit nit condilionalem secundo probat cam, ;

crgo Apostohis primo ex aucloritate (ie- \\\\, Lox cnim iram opcratur. Dcstructio
nesis promissionem factam Abrah;e ct aulciu consc(|ucntis csl maiiifcsta. Dicit
seminiejus, utheres essetmundi; idest, ergo primo, qiiod promissio non est facta
ut omnes gentes mundi in ipso benedi- pcr Icgem si enim qui ex legc, sunt
:

cercntur, secun(him ilhid Cencs. xir, \\ In : hrrcdcs, idcsf si ad hoc (juod ali^iui h;p-
te benedicentur nniversxcotjnalioncs tcrr;v. rcditatcm promissam p(M'cipiaiil '. rc(|ui-
Dicitaulem, Ac semini cjus, (]uia inijiis- rilur qiiod cx lcgis obs(M'vantia hoc con-
modi promissio ctsi in i[)so non est com- seciuantur, cxinanita cst /ides, idcst. va-
plcta, comi)len(hi tamcn erat in scmine (Mia facta cst fidcs (lua Abraham cr(Mli-
ejus: dicitur cnim (iciM^s. xxii, 18 : /irnf- dit l)(M) promitt(Midi. ut dicitiir (itMi. xv.
dice7itur in scminetuo omnrs t/cntcs tcrr:r. Kt hoc cst iiicoiiv(Mii(Mis. sc(Miiidiiiu (juod
Hocautem semenprinciitalilcriiitchigilui- diciliir 1 i .sV (hristus non
Coriiilh \v, I :

(ihristiis, sccuiKhim illiid (ialat. iii, 10 : rcsurrcxit, inanis cst pt\rdicatio nostra,
Abrf/h<p dictic sunt prDmissioncs, ct sc- iuftnis rst ri fitlrs vrstra. Kt (piarc sit ina-
niini cjus. Non dicil : In sciuiiiibiis, nis, osttMidit siil)(l(Mis : .[bfdiffi, iilcsl cas-
quasi in mnllis '
; scd, \\\ scminc, (piasi satu cst promi.^isia (luia non conscqui- :

in uno : (iiiia scilic(>t iii iiiio, iii (|ii<) tnr suiim clV(MMiim, contra id (luod dici-
complctiir, oslciiditiir iil sil licics liir Mcb. XI, II : l-idc/cm rrrdidit cum
mundi, sccundiim illiid l'saiiu. ii, H : rssr qui rcprf}iniscrat hicinfra iu pra»-
: of
Postula a mc, ct dabo tibi gentcs hcrcdi- sonti cap. dicilur : Qu.vcumquc pnnnisit

* Ibi sic : « Non dicit, Et somiiiilius, qiiasi in r.hristiis. » — ' ,\1. : a partirippnl. »

multis : sed quasLin uno, Kt seinini Iud, i[\n «»st

442 IN KPISTOLAM AI) ROMANOS
Drus potrns rst ct fnroro. noiiulo nim ralia : non qnidom (|iiod logis pr.i-cepta
iliiit, l.r.v rnlm, proliat coiKiilioiialcm moraiia |iia-ci|iiaiil arKjuid (juod qui ob-
l>i;rinissani prr ('IVfctum, slvo evcntnin sorvant digiios ira l>oi offtciat sed oc-
:

lo^'is : ct primo propoijit lopis oHoctnm, casionalilor, (jnia pia'ci{)it, et pratiam

sivo evonlnin socinido pi-obat il»i, Clii; adiinplcndi non pradiot, sccnndum illud
enini n<ni rst lrj\nrr jnwraricntio. l'rol)al 1 (lorinlli. III, () : Littcra occidit, spiritus
anloin ccuiditionalom sic. Si aliqna pro- autrm viri/irnt : (]nia scilicct interius ad-
missio sil implonda por iil quod implo- juvat inlirmitatcm nostram, ut dicit in-
tiiuiom piomissionis impodit, talis pro- Ira vni. iJcindo IJbienim non cum dicit,
missio aliololnr, ot fidos credontis oxi- rst lcr, ostcndit (|ualitor iram opcratnr,
iianilin" sod lox impoilit consccntionom
; diccus llbinon rst lcx, non cst pra^vari-
:

horcditatis, cnim iram operatur lcx : cntio : quia otsi alifjuis logc non data
ergo si per lcpem sit adimplenda pro- pcccarc possit, contraidquod natnralitcr
missio, r.rino))ita cst p(lcs,nholitn cst jiro- justum cst faciondo : non tamon pra^va-
niissio. Dicitnr anlcm lex oporari iram, ricator dicitur iiisi logcm transgrcdicns.
idest vindic.tam, qnia per legem facti snnl Psal. cxviii, 158
Vidi prsevaricantes, et :

homines dlgni Dci vindicta. IV Reg. xxii, tabescebam, q<uin cloquia tua non custo-
i;{ Magna irn Domini succensn cst con-
: dierunt. Et tamcn omnis pcccator potest
tra nos, quia non nudicrunt patres noslri dici pra^varicator, inquantum lcgcm na-
vcrba liliri /lujus scilicct l^igis nt facc- turalem transgrcditur. Psal. cxviii_, tl9:
rentomne quod scriptiim est nobis. Posset Vraevaricantes reputavi omnes peccatores
antom aliqnis intolligcrc quod lex iram tcrr.e. dravius est tamen transgredi si-
oporatnr (inantnm ad ca^rcmonialia tom- mul logem natura». et lcgem scriptam,
pore gratia^ ohsorvata, sccundum illud quam solam lcgem naturae et idco legc ;

(ial. V Si circumcidamini, Christusnihil

: fiata sine gratia adjuvante, praevaricatio
vobis prodcrit. Sed quod hic dicitur, in- crevit, et majorem iram prftmernit.
telligendnm ost ctiam quantnm ad mo-

LECTIO III.

Ideo ex fide.utsecundum gratiam firma sit promis-
sio omni semini, non ei qui ex lege est soluni, sed et
ei qui ex fide est Abrahsc, qui pater est oninium nos-
trum sicut scriptum est
: Quia patrem muitarum
gentium posui te ante Deum. cui credidisti, qui vivi-
hcat mortuos, et vocat ea quse non sunt tamquam ea
qure sunt. Qui contra spem in spem credidit, ut fie-
propositum, quasi ex divisione. Videtur
enim ncccssarinm esse quod promissio
:
adimpleatur vel per fidem, vel per le-
gem; non Autem per legem, quia pro-
missio abolereti^r unde conclndit, Ideo :

ret pater multarum gentium secundum quod dictum

est ei Sic erit semen tuum sicut stellfe cseli, et
:
ex fidc %<i\\\<i%\. consequimur promissio-
,

arena maris. Et non infirmatus est in fide, nec con- nem, ut heredes simus mundl. I Joan. v,
sideravit corpus suum emortuum, cum jam fere cen- 4 Hsec est victoria qux vincit mundum,
:
tum esset annorum, et emortuam vulvam Sarte. In
repromissione etiam Dei uon hresitavit diflidentia, fidcs 7iostra. Ethoc coufirmat pcr confra-
sed confortatus est fide, dans gloriam Deo, plenie- rium mcdiumciquod supra assumpserat.
sime sciens, quia qurecumque promisit Deus potens
est et facere. Ideo et reputatura est illi ad jusiitiam.
Dictum cst enim quod si justitia ex lege
Non est autem scriptum tantum propter ipsum, quia essct, promissio aboleretur sitex : sed si
reputatum est iili ad justitiam, sed et propter nos,
quibus reputabitur credentibus in eum qui suscitavit
fide, remauet firma pomissio propter
Jesum Christura Dominum nostrum a mortuis, qui virtutcm divina gratia; justificanfis ho-
traditus est propter delicta nostra, et resurrexit
propler justificationem nostram.
mincm perfidem et hoc est qnod dicit ;
:

Ut promissio Dei sit firma non quidem :

Ostenso quod promissio facta Abraha^ per operationes hominum, qu* posunt
ct somini ojns non sit implcnda pcr le- deficerc sed secundum r/ratiam \ quae
;

gem, hic ostcndit quod sit implenda pcr Cor. xji, :20 : Suf/icit tibi
iufallibilis est. II
lidem et circa hoc Iria facit. Primo os-
: r/ratia mea et ibid. i, 9 Quotquot stml
: :

tcndit per qnid sit hujusmodi promissio promissiones, in illo scilioet Christo sunt
adimplonda socundo ostondif iu (piihus
;
id est, veritatem habent.
sit adimplciida, ihi, Omni scniini ctc. ; Deinde cum
Om7ii scmini cio.., dicif,
tertio a quo sit implenda, ibi, Qui vivi- ostendit in quibus implcafnr prjedicta
ficat mortuos, etc. Primo ergo conclndif promissio et primo proponit quod in-
:

' Al. ndditiir : « Doi. »

 CAPUT IV, 443

tendit ; et dicit, quod praedicta promissio modi promissio, dicens : Qui scilicet
sic implcnda per fidem, est firma Iper' Dens, vivificat mortuos ; id est Judaeos,
graViSim omnisemini, id estomni homi- qui erantmortui in peccatis, contralegem
ni qui fuerit qualitcrcumque semen agentes, vivificat per fidem et gratiam,
Abrahai. EccH. xnv, 2, Ciitn semine eo- ut promissionem Abraha conscquantur.
rum permanent bona, hereditas sancta Joan. V, 21 Sicut Pater suscitat nvjr-
:

nepotes eoriim. Secunda ibi, Non ei qui tuos et vivificat, sic et Filius qiios vult vi-
ex lege est soliim, exponit quod dixerat, vificat. Et ca qux non sunt, id est (icnti-
Omni enim quoddam semen
semini. Est lcs, vocat, sciiicct ad gratiam, famquam
carnale, secundum illud Joan. viii, 53 : eaqucV sunt, idcst tamquam Juda?os. Iii-
Semen Ahrahse sumus est ahud semen : fra IX, 23 Vocaho non plebem meam,
:

spirituale, secundum ilkid Matth. iii, : plehem meam

non dilectam, dilectam.
; et
Potens est Deus de lapidihus his idest de Significat aufem per ea qua;non ricntiles
Gentibus suscitare filios Ahrahas. So- sunt, qnia crant omnino akcnati a Deo :

kim autem semen Abrahae carnale le- * sicut 1 Corintb. Si cari- xiii, 2, dicitnr :

gem servavit sed fidem ejus etiam imi-

; tatem non hahuero, nihil sum. Et sic per
tatur semen spirituale. Et sic si per so- kujusmodi vocationem implcbitiir pro-
lam legem esset promissio, non implere- missio Abraka^ etiam in (ientibus. Vel
turin omnisemiue, sed solum in carnali. quod Etvocatea quee non sunt, non
dicit,
Quia vcro impletur per fidem, quae est intclkgitur de vocatione temporak, sed
omnibus communis, planum est quod de vocatione praedestinationis aeternae,
impletur in omni semine. Tertio ibi, Qui qua vocantur et ekgiinlur etiam qni non
est pater omnium nostrum, probat quod sunt, ac si essent. Epkes. i, i, E/cr/it
supposuerat, scikcct quod semen Abrahae 710S, 171 ipso anfe mundi consfitutionem.
sit non solum quod estex lege, sed etiam Et de hac vocatione dicitur, infra ix, 12 :

quod est ex fide, per autoritatem Scrip- No7i cx ope7'ihus, cst ex voca7ite ' dictu77i
turae cujus primo ponitscnsum, dicens,
: est, quia major sei^vict 7nlnori. Vel voca-
Qui, scilicet Abraham, est pater onuiium tionem hic dicit simpkcem Dci notitiam,
nostrum,\(\ est omnium credentium, sive velcognitioncmquacognoscit futura,quae
Juda'orumsive (lentikum. Supracodem : non sunt in actu sicut praesentia. Et hoc
Ut sitpatcr omnium credentium. Isai. m, modo vocatio in Psal. cxi-vi, \. accipitiir,
2 Attenditead Ahrahampatremvestrum.
: ciim dicitur Qui nu77icrat mulfiludiuc77i
:

Secundo inducit auctoritatem, dicens : sfella7mi7i, ct oi^mihus eis 7io77iina vocat.

Sicut scriptum est (ien. xvii, o, Qiiia pa-
trem rmiltanim r/entitim posui fe. Littera
alia habet, Constituitc quod scnsum non
variat. Ecck. lxiv, 20 Ahrahammaynus
pater multitudijiis gentiutn. Terlio ibi,
Et sccundum kuiic sensum, quod liic di-
citur, inducitur propter id qiiod siipra
: dictumcst: Anfr Drn77i cui crcdidisfi. Diio
: enim vidcbantnr obstare ei (piod dictum
est Pat7'e7n77iu/ta7'U77i //enfiuin posui tc
: :

Antc Deum, exponit quod dixerat Sic : quoriim unum erat (iiiia ipse idcm Abra-
enim dictum est, Posui tc, quasi Jam es- bam crat ([u.isi (Mnortnus \)riv S(Micctulc,
S(!t im[)k!tiim, qnod longc |)()stca erat nl inka dicclnr ct conlraboc dicit : Qiii :

implendnm.Sed (|ua; siint fiitura in seip- vivifirat inortuos. Aliud antem est, ([uia
sis, in Dci j)rovidentia sunt pra'S(Uitia, illa' miillai g(Mitcs, nondiim (M-ant ; ct
secnndnm Doniino
illud Ecck. xxm, 2!) : contra lioc subdit Et vorat ca : qux tion
Deo nostro, anloquam crcarontur, oinnia sunt fiimi/uiim ca qii:v sunf.
siint aijnita. sicut ctpost pcrfeclum rcspi- Dcimlc nm dicil ( Qui cnnt7'a spcm, :

cit omnia. Et ideo Apostokis dicit, ([uod (•omuKMidat li(l(Mn .Vbraha' cl [irimo os- :

hoc cpiod (kclum est, Posui tc, intellig(Mi- l(Midil magnilndiiKMii lidci (\jus secnndo ;

dnin cst, anfc Dcum, i(l(\st in cjus pra'- (•riicaciaiii vcl frnclnni cjns. ibi, h/m rt
scutia, ciii rrcdidisli. (',r(>ili(l(Mal (Miiiii r<'/)ufiifiini rsf ii/ijustiltam. Ciroa |)ri- nd
Abraliam Deo futnra praMiuntianti ac si niiiiii dno facit. Prinio ostondit magnitn-

videret pi\'es(Mitia (|iiia, nt dicitnr llrbr.

: diiKMn lidci Abralia' ([uantiiin ad [)romis-
XI, 1, fidcs rsl spcraiidaruni siih^liiiiliii sioiicni s(Mniiiis nuiilijtlicandi scciindo ;

7'eriim, aripimcnluin iioii appurrnliuni. (|naiiliiin ad |ironiisstoncin SiMiiinis cxal-

l)(!in(l(* (Mim dicit, Qiii ricificat niorluos laiiili, ibi, In rr/)7'omissiofic clc Circi
etc, oslendit a (pio sil iinplenda liujus- [)rimnin diio facif. Primo ost(Midil lldcm

*
AI. : « spmon nnfom Al)ralur, clr. » — • Al. r.r vnlmttntt'
441 IX EPISTOLAM AD ROMANOS
cjiis ruisse ma^niam soriindo ostcndit ; ipsius .\hraha^, ciim dicit : Xon conside-
ram fiiinam, il>i, /-^t fion i)ifirf/iafits
fiiisst' raril, scilicet ad discrodon<Iiim '
[iromis-
rsf iti ftdc. (".iica primiiin (liio facit. I*ri- sionom, corpus suuni ct/iorfuuni, scilicet
mo propoiiit maf^^niltiiliiifm lidci Alira- qniajam mortilicata erat in eo vis gene-
lia'. dicons Qfii sciiicrt .\l)raham, iti
: rafiva propter senectutem : uude dicit :

\\A\\(' spcttt crcdiiiif, iil ficrcf /tnfrr mulfa- Cii/n ja/n ferc ce/ttu/ti a/inoru//i csset.
rittti t/cn(iif/n, sod cotifrtt aliam spcttt. .\braha* euim conf(uiario oxistenti natiis
(lirca (juod (oiisidoraiidiim (\st , (|iiod est Isaac, iit halKifiir (lones. xxi. Por an-
spos imjjortat (M'rtam (^xpocfafiorKMTi ho- niim autemante fuerat sibi firms promis-
iii fiifiiri (jiia' qiiidom corfifudo ost
: siis, secundiim illud (len. xviii, 10 Re- :

(|nanilo(pio ox caiisa lnimana siv(> iiafn- verfc/is vc/iiam nd te tempore isto, ct e/nt
rali, sociiiidum illiid (lor. ix, fO l)c- 1 : Snrx fdius.
het in spe qiti arat arare qnaiidoijiio : Sed videtur quod non fuit corpus ejus .

voro oerlitudo oxpocfantis cst ex caiisa emortiium quantiim ad vim geuerafivam,

divina. socundiim iUnd Psalm. xxx, !2 : quia (diam post mortem Sara% diixit Ce-
/// te Duniitie sperari, no/i co/i/it/ii/ar i/i fhuram uxorem, quai genuit ei filios, ut
.rter/uim. Hoc ergo bonum, quod Ahra- dicitnr Gen. xxv.
liam tioret patcr multarum gentium, Dicunt ergo quidam quod mortua erat
corfifudinem hahohat ox parte J)oi pro- in eo vis generatTva quantum ad hoc
miftentis sod coiitrarium apparehat ex
; quod ex muliere antiqua generaret, non
causa naturali sive humana ideo dicit : : quantum ad hoc quod generaret filium ex
Qiii co/itra spem, causae natiiralis vel hu- juvencula. Solent enimsenesex juvencu-
mana^, credidit i/i spe/n, scilicet divina; culis mulicribus prolem gignere, non
promissionis : quam quidem secundo autem ex antiquis, qiis sunt minus
ponit dicens : Secu/idu//i quod dictii/n est apta' ad concipiendum. Sed melius di-
ei, scilicet (len. xxii, 17 : Sic erit seme/i cendum videtur, quod Abrahae miraculose
furt/n sicutstellae cadi, et sicut are/ia maris. restituta erat vis generandi et quantum
rtrnmquo autem horum induciturpropfer ad Saram et quantum ad omnes mulieres.
simihfndinem innumerabilis mulfitudi- Sccundo ponit difficnltatem ex parte
nis. Nam quantiim ad stellas dicitur uxoris, cum
Et emortuam vulvam
dixit :

Deuter. i, 10 Domi/ius Deus vester mul-

: Sarax, non consideravit ut dis-
scilicet
tiplicavit vos, et estis hodie sicut sfellm crederet. Dicit aufem emorfuam quantum
coeli. Quantum adarenamdicitur III Reg. ad actum generandi, tum propter senec-
IV, 20, Juda in/mmerabiles sicut
et Israel tutem jam enim desierant ei fieri mu-
:

arena /naris Potest tamen aliqua

siint. liebria, ut dicitur Genes. xxviii. Et ideo
difroronfia intcr utnimquc aftendi, ut Isa. Li, 2, ubi dicitur, Afte/idite ad Ahra-
stellis comparontur jusfi, qui fueriint ex ham patre/n vestrum et ad Sarnm qiige, vos
scmine Abraha^ Dan. xii, 3 Qui ad : : peperit ; ut ostenderet utriusque mortifi-
jusfitiam erudiu/it plurimos quasi stellx cationem et frigiditatem, praemisit di-
in perpcfuas eefertiitafes. Arenae aufem cens I :Atte/idite ad pctrnm u/ide excisi
comparantur peccatores, quia fluctibus estis, et ad caver/iam laci dc qua prgecisi
miindi, quasi cujusdam maris, oppri- cstis.
mnnfnr. Hier. v, 22 Posui are/iam ter- : Deinde cum dicit, J/i repromissio/iem
7/iinum maris. etiam Dei,eic., commendat fidemAbrahffi
Deinde cum dicit, FJ/io/ii/ifirmntusest, quantum ad iteratam promissionem de
ostendit firmitatcm Abraha»; quamprimo seminis exaltatione et primo ponit fidei :

proponit dicens Et /lo/i infirmntus csf. : firmifatem secundo firmitatis causam,

;

Sicut enim tempcrantia ostenditur non ibi, Dans gloriam Dco. Dicit ergo primo :

esse infirma, qiiae magnis concniiiscibi- I/i repromissio/ie etiam Dci, id est in ite-
libus non vincifur, ita ruies osfendifiir rafa cjus promissione vel de seminis mul-
non esso infirma, sed fortis. quai a ma- tifudine, quam promisit primo quidem
pnis difficulfatibus non superatur. I Pet. (icnes. XV, 5, dicens Suspice coelum, et :

V, 9 Cui resisfife forfcs in fide. Sccundo

:
/mmera stellas sipotes : et infra xvii, 5 :

ibi, Non
consideravit etc. ponit difficulfa- Eris pater mitltarut/i qe/Uiut/i et iterum :

tes, ex qiiibus ostenditur fides ojus non infra xxxii, 10 :Mulfiplicabo semc/i tuutn
fuisse infirma. Et primo quidem ex partc sicut stelias cceli. Vel intelligendum est.

' Al. : n ad (Jiscernendum. »

 CAPUT IV. 445

In repromissione Dei, id est in iterata pro- emorluum et emortua vulva Sarae posset
missione de exaltatione seminis cjus : vivificari ad filiorum procreationem; re-
quia cum dixisset, MuIti/jlicaOo scmen putabitur et nobis credentibus in eum
tuum, statim sujjdit : Possidcbit semen qui suscitavit Dominum nosfrum Jcsum
txium portas inimicorum tuorum, ct bene- Chrislum a mortuis, et iu Deum Patrem,
dicentur in semine tuo omnes (/entes terrx. cui ipsc dicit in Psal. xl, 11, Tu autem
In hac quidcm Dei repromissione n<m Domine miserere mei, et resuscita me. Et
hsesitavit, id est \un\ dubitavit, diffidentia, quia cadem est virtus Patris et Filii, ipse
scilicet quod diffideret de veritate divinai etiam in propria virtute surrexit. Quod
promissionis : Jacob. i, G : Qui heesitat, autem haec fides justificet, habefur infra
similis est fluclni maris : sed confortatus X, 9 Si coyifilearis in ore tuo Dominum
:

est fide ; id est, fortiter fidei adbaisit. I Jesum, et in cordc tuo credideris quod
Pet. ult. 5 Cui resistitc fortes in fide.
: Deus illum suscitavit a mortuis, salvus
Consequenter cum dicit, Dans gloriam eris. Tertio ibi, Qui traditus est, etc. assi-
Deo, assignat rationem firmitatis fidci giiat causam quare fides rcsurrectionis
ejus, dicens Confortatus est, inquam,
: Cbrisfi justificet, diccns Qui, scilicet
:

fide, dans (jloriam Deo, inquantum scili- Cbristus, Iraditus est, scilicet in mortcm
cet consideravit omnipotentiam cjus. a Deo Patre infra viii, 32
: Proprio Eilio
:

Psalm. cxLVi, 5 Magna virtus ejus. : suo non pepercit Deus, sed pro nobis om-
Unde et hic subditur Plcnissime scicns : nibus tradidit illum ct a scipso Ephes.
: :

quia quxcumque promisit Deus, potens est V, 3 Tradulit semelipsum pro nobis; et a
:

et facere. Sap. xii. 18 Subest tibi enim, : Juda Joan. xix, 11 Qui me tradidit tibi,
: :

cum volueris, posse. Ex quo patct quod majus peccatum habet et a Juda^is
: :

quicumque non est firmus in fide Dei, Mafth. XX, 19 Tradcnt eum Gentibus ad
:

quantum est in se, divinaegloria^ dcrogat, illudcndum. Et resurrexit propter justifi-

vei quanlumad ejus veritatem, vclquan- calioncm ?wstram; id est, ut nos resur-
tum ad ejus potcntiam. gcndo Justificaret. Infra vi, 4 Quomodo :

Deinde cum dicit, Et rcputatum est ei Christus rcsurrexit a mortuis per gloriam
ad justitiam, commendat fidem Abrahaj Patris, ita ct nos in novilalc rilx anibu/e-
quantum ad ejus airectum et primo : mus. Et quod [)ropfer dciicta nostra sit
ponit efrcctum quem in ipso. habuit, tradilus in mortem, manifestum videtur
dicens Ideo, scilicet quia Abraliam tam
: cx hoc quod sua morte mcruit nobis de-
perfecte lioc ipsum credidit, reputatum lctlonem peccaforum; scd resurgcndo
est illi ad justitiam. I Mach. xi, 52 Et : non meruit, ([uia in sfafu rcsurrcclionis
reputatum cst ei ad J2istitiam. Secundo noii fuit viator, scd com[)rchcnsor et :

ostendit effectum quem fidcs ejus habet ideo dicendum cst, quod mors Christi fuit
ctiam in aliis : et circa hoc tria facit. nobis salularis, noii soliim per modiim
Primo ponit similitudincm cffcctus, di- lucrili, scd etiam pcr modiim ciijusdam
cens iS(jn autcm scriplum cst tanlum
: cllicicnlia'. Cum cnim
bumanilas Cbiisti
proptcr ipsum, quia reputalum cst illi ad esset quodaminodo instrumculum divini-
justiliam; utscilicet reputemus quod soii talis cjus, ut Damasceiius dicit omnos :

Abraba! lidcs ad Jusliliani rcpiitata sit; [)assi()iics ct actioiics jnimanitalis ('lirisli

scd scriptum est proptcr nos, quibas rcpu- liicrunf iKd)is saiutircra', iil[)olc c.\ viiiiiti!

tabitur, scilicct litics ad justiliain. lufra divinitatis [)rovcniciilcs. Scd (|uia cMcclus
XV, \ Qu;ecunupie scripta sunt, ad nos-
: habct ali(|iiaiitcr simiiituilincm causa* ,

tram doclrina)n scripla su/il. Sic vVfj;u inortcm Cbiisli, ([ua extincla cst in eo
scri|)tum csf [)i-oplcr cuui, ut sit nobis iii mortaiis vit.i, dicit cssc causam cxtinclio-
exenqiiuui csl iuoplcr nos, ul sil nubis iu nis [)cccalor(im noslrorum; nvsurrcctio-
Juslilicalioiiis s[)cin. Secundo ibi, Crc- iicin aiilcm cjiis, (|ua rcdiit ad novam
dcnlibus in cum, ostcndit simililudiiicin vilaiu gioria-, dicil-esse causam Juslillca-
fi(i(M. Ilc[)utala csl ciiiin ad Juslitiain lidcs lionis nosli;c. [xm' ([iiam rciiimus ad iio-
Abraba! crcdcnti, ([uod cor[)US suuin N ilafcm justitia'.
 CAPUT (JUINTUM

LECTIO 1.

Justiticati igilur ex title, pacem lial)eanius ad Deuni ad Patrem. Accessum, inquam, inyratiam
per Diiniinum nostrum Jesum Christum, per qiiem
nabemus accessum per tiJein in gratiam istam iii istam, idest in statum gratia\ Joan. i, 17 :

qua stamus, et j;loriamur in spe giorite filiorum Gratia ct ccritas per Jesum Christum facta
Dei. Non solum autem, sed et gloriamur in tribula-
est. In qua, idest per quam gratiam, non
lionibus, scieutes quod tribulalio patientiamoperatur,
patieutia autem |)robationem, probatio vero spem ;
solumresurreximus apeccatis, sed etiam
spes autem non confundit: quia caritas Dei diflusa stamus lixi et erecti per affectum in cceles-
est in cordlbus nostrisper Spiritum sanctum, qui da-
tus est nobis. tibus \ Ps. cxxi, 2 Stautes erant pedes
:

nostri; et iterum Psal. xix, 9 Nos autem :

Postquam Apostolus ostendit uecessi- surreximus, et crecti sumus. Et hoc per

tatem gratiai Christi, quia sine ea nec fidem, per quam scilicet gratiam conse-
cognitio veritatis (lentibus, nec circumci- quamur non quia fides pra^cedat gra-
:

sio et lex Judieis profuerunt ad salutem; tiam, cum potius per gratiam, sit fides.
hic incipil commendare virtutem gratiee: Ephes. II, 8 Gr^tia estis salvati per fi-
:

et circa hoc duo facit. Primo osteudit dem scilicet quia primus effectus in
:

quai bona per gratiam consequamur; nobis est fides.

secundo a qnibus malis per eam libere- Deinde cum Gloriamur in spe
dicit,
mur, ibi, Proptcrea sicut per iinum ho- (jlorix, etc,,ostendit quse bona nobis per
minempeccatum in huncynimdum intravit, gratiam provenerunt. Primo dicit, quod
etc. Circa primum duo
facit. Primo pro- per gratiam habcmus gloria spem se- ;

ponit modum
perveniendi, seu viam qua cundo quod per gratiamhabemus gloriam
venimns ad gratiam; secundo ostendit Dei, ibi, Non solum autem, sed et rjloria-
bona q\ice per gratiam consequimur, ibi, mur in Deo. Circa primum tria facit.
Et gloriamur in spe Circa pri-
fjloriee, etc. Primo ostendit magnitudinem spei in qua
mum duo facit. Primo exhortatur ad de- gloriamur; secundo cjus vehemcntiam,
bitum gratia; nsum; secundo ostendit ibi, Nonsoluin uutcm, scd ct (jloriamur
nobis gratia^ aditum, ibi, Pcr qucm acces- in tribulationihus ; tertio ejus firmitatem,
sum habemus, etc. Dicit ergo primo : ibi,Spes autem no)i confundit. Magnitudo
Dictum est, qnod fides reputabitur omni- autem spei consideratur ex magnitudinc
bus ad justitiam credentit)us rcsurrectio- rei speratai, quam ponit, dicens Et (jlo- :

nem Christi, qua». est causa nostra justi- riamur in spc rjlorise fliorum Dci, idest
ficationis. Justificati igitur cx fide, in- ex hoc quod speramus iios adepluros
quantum per fidem resurrectiouis
scilicet gloriam filiorum Dei. Per gratiam enim
ellectum ojus participamus, habcamus Christi adcpti sumus spiritum adoptionis
pacemad Dcum, scilicet subjiciendo uos, filioriim Dei, ut tlicitur infra viu; et Sa-
et obediendo ei. Job xxii, 21 Acquiesce : pient. V, 5: Ecce qiiomodo computati
if/itur ei, et habeto pacem. Ibid. xix, 4 : sunt inter fi/ios Dei. Fihis autem debetur
Quis restitit ei, ct paccm hahuit ? Et hoc hereditas patris. Infravni, 17 Si autem :

pcr Jesum D(/minum 7iostrum, qui nos ad
istam pacem perduxit.* Ephes. xi, 14
Ipse est pax nostra. Unde subdit Per
qucm, Christum, accessum hahcmus, sci-
licet tanKjuam per mediatorcm. Tim. n,
fdii, et heredes. Ila^c antem hereditas est
: gloria, quam Deus liabet in seipso. Job xl,
: 4 : Si habes brachium ut Deus, et si voce
simili tonasl Et hujusmodi spes indita est
1 nobis per Christum. I Petr. i, 3 Reqenc- :

5 Mediator Dci
: rt hominum, homo racit 710S i^ispcm cicamper 7'Csur7'cctione77i
Christus Jesus. Eplies. ii, iS Pcr ipsum : Jcsu Christi ex f)iortuis, in hereditatc77i
accessum habemus ambo in uno sjnritu i7icor7'uptibilem. Et haec gloria, quae in

* A.i. : c in coeieslia.
 ;:

CAPUT V. 447

futuro nobis complebitur, interim

in patienter tribulalionem sustinet, redditur
nunc in nobis inchoatur per spem. Infra jam probatus.
Lviii, 24 Spe salvi facti sumiis, Psal. v,
: Tertio subdit tertium, dicens Proba- :

13 : Gloria6u?iti(r in teomnes qui diliijunt tio vero spem, scilicetoperatur quia sci- :

nomen tuum. Deinde cum dicit, Non solum hcet per hoc quod ahqiiis jam probatus
autem, etc, ostendit vehementiam hujus est/potest de eo spes haberi, et ab ipso
spei. Qui enim vehementer ahquid spe- et ab aliis, quod ad hereditatem Dei ad-
rat, libenter sustinet propter illud etiam mittatur. Sap. iii, 5 Deus probavit illos,:

difficilia et amara; sicut infirmus, si ve- et invenit illos dicpios se. Sic igitur de
hementer sperat sanitatem, libenter bibit primo ad ultimum patet quod tribulatio
potionem amaram, ut saneturper ipsam. viam parat ad spem unde si aliquis ve- :

Signum ergo vehementis spei, quam hementer gloriatur de spe, consequeus

habemiis propter Christum^ est quod non est ut de ipsis tribulationibus glorietur.
solum (jloriamur ex spe futura gloriae, Deinde cum dicit, Spes ((utem no?i confun-
sed etiam de malis quse pro ipsa pati- : dit, ostendit hujusmodi spei firmilatem :

mur unde dicit Non solum autem jlo-

: : et primo ponit eam dicens spes aute?)i, :

riamur, sciHcet in spe gloriai, sed eliam scilicet ha^c qua speramus gloriam filio-
(jloriamur in tribulationibus per quas ad ,
rum Dei, ?io?i non defi-
co?(fundit, id est
gloriam pervenimus. Act. xiv, 21 Pcr : cit, nisi homo enim dicitur
ei deficiat. Ille
multas tribulationes oportet nos introi?'e a spe sua confundi qui deficit ab eo quod
i?iregnum crclorum. Jac. i, 2 0?mie cjau- : sperat. Ps. xxx, I?itc, Doniine, spcravi,
dium existimate fratres mei cum i?i te?ita- non co?ifund((r i)( xternuni. Eccl. ii, 11 :

tio?ies varias i?icideritis. Et causam ostcn- Nullus speraviti?! Domino et co?ifusus est.
dit consequenter, dicens; Scie?ites, etc, Secundo ibi, Quia caritas Dci diffusa cst,
ubi quatuor per ordiiicm ponit quorum : poiiit ccrtitudinis spci duplcx argumcn-
primum de qua dicitur,
est tribulatio, tum quorum primum est ex duno Spi-
;

quod tribulatio patientiam operatur non : ritus sancti secundum ex mortc Christi.
;

qiiidem sic quod tribulatio sit ejus causa
ellectiva, sed quia tribulatio est materia
et occasio exercendi palientia^ actum»
Infra xii, 12, In tribulatume patientcs.
Secundo ponit patientise effectum, cum
dicit : P((tie?itia jjrobatio?iem. Eccl.
In ijiie probatur aun(m
homincs vero reccptibiies, i?i cami?io liu-
miliationis.Manifeslum est enim quod
dclrimentum ahciijus rei de facili susti-
ibi, 67 quid odm... mortuus est'] Dicit
ergo primo. Ex hoc possumus scirc (juod
spes iion confundit, q((ia carit((s Dci dif-
f((sa est i?( cordibus nostris per Spirifu?)(
sanctum, qui datus est nobis. Caritas Dei
ii, 5 : duphciter accipi potest. Uno modo pro
et arfie?itu??i. caritate qua diligil nos Dcus. Ilicr. xxxi,
8 : Caritatc pcrpvtu(( dilcjcitc. Alio modo
potest dici caritas Dei, qiia nos Dcum
diligimus. [nfravii, 38 Ccrtus sum quod :

nemus propterrcmquammagisamamus neque niors neque vit((... separabit ?ios d

unde si aliquis in rebus corporalibus et caritate Dei. Utraquc aulcni caritas Dci
temporalibus paticnter sustinet i)ro|)ler incordibus noslris dilliindilur pcr Spiri-
bona consequenda aetcriia, sufficientcr tum sanctum, qui datus cst nobis. Spi-
ex hoc probatur quod talis plus amet ritum cnim saiu'tum, (jui est amor Pa-
bona a'terna quam temporalia. tris ct Uilii, d;ui nobis, (>st ih)S adduci ;ui
Sed coiilra id (juod bic dicilur cst illud pailicii)ationcui anuuis, (jui (>st Spiritus
Jac I, 3 : Probatio fldci vestnv p((ticntiii?n sanclus a qua iiuidcm participationo
:

operat((r. Diccndum est aulcni, quod efricimur Dci ainatorcs Kl hoc (|nod ip-
probatio dupliril(;r polct^t inlclligi '. no l suin ;iin;unus, signuin (>st (luod ipsc nos
modo secunchnn (piod csl in piobalo ct ; amct. ProN viii, 17 . Ejo di/ijrntes nic :

sic probatio cst ipsa Iribulatio, [xuMiuani dilijii... non quasi ?i()s prirno di/vJcrimKS

homo probatnr ninb; idcm esl diclu, : Dvutn, scd q((oni(tt)i ipsc prior diiexit nos ;

quod liibulalio palicnliam oprratur, ct nt dicifur Joan. iv, 10. Dicilnr aul(>m
I

quod lrii)ulalio pi-ol);it p;ilicutiani. .Mio c;iiil;is (iu;i nos Dcus -

diligit, in coitli-

modo a((i[)ilur pi'ol);ilio pio pr()l);iluin biis noslris (lilliisacssc, (luia csl iu ror-
csse, et ita accipilur bic (inod i»aliculi;i (libiis noslris patcntcr oslcnsa pcr donum

probalionem operiilur quia ex hoc «luod : sancti Spiritus nobis iinprcssum. Joan. I

Al. : « uccipi. » — * Al. omiltilur : « Deus. »

*48 IN EPISTOLAM AI) ROMANOS
111, hoc scimus (juo?iiant tnanet in
!2 i : //< carltas I)el qua nos
Deus, mani-diligit
nobis Dens, dc s//irilu t/ueni dcdit ?iohis. fcstuin est (iiiod liis (luos diligit, scipsiim
Carilas aiihMn (pia iios DiMiin (liriK^inius, non nc^Mhit. Dcnt. xxxiii, 3 Dilcxit po- :

dicitur iti (•ordihiis nostris diiriisa, id cst /ju/os : o?n?u'ssa?uti i?i ??iunu illius su?it.

iiuia ad unnK'S inores et actus auiina! Similit(M' ctiam si caritas i)ei accipiatur
porfloicudos 80 extendit iiam, nt dici- : (liia nos Deiim diligimiis, manilestum
tur I Coriiitli. xiii, 4, ca?'itas p(itie?is est, est (piod se dili^nMitihus l)Oua ifilerna
bciiiipui cst otc. E\ ntrotine autem inl(M- pra'paravit. .loan. XIV, 11 Si (juis t/i/ifjit :

lectu horum verborum concludilnr (jnod ??u', di/if/cfur a l'atre ??ieo, et e(jo (ii/i(ja?n

sjjcs noti confwulit. Si enim accipiatur cuni et ma?iifcslabo cl tncijjsum.

LKCTIO II.

n iiuiil enini ("liristus, cumadhuc inlirmi essemus, proptcr aliquem certum fructum, secun-
sccuinumi tempus |)ri) impiis mortiius est ? A'ix eiiim
pro juslo ([uis moritur iiam pro bono torsitaii (|uis :
dnin ilhid Psalm. xxix, 10 Quge uti/itas :

audeut mon \ Commendat autem caritaiem suam i?i sanguine meo dum dcsce?ido i?i cor~
Deus in nobis, (luoniam si cum adhuc peccatores es-
semus, secundum tempus Christus pro nobis mor-
ruptio?ie??i? quasi dicat NuUa, si non :

tuus est, multo ergo magis nuiic justiticati in san- scquatur humani gcncris salus.
puine ii)>ius, salvi erinuis ab ira per ipsum. Sic eiiim Deinde cum dicit, Vix c?iim pro justo
cum inimici essemus. reconciliati sumus Dr^o per
mortem Kilii ejus, muito magis reconciliati salvi eri- (juis ??ioritur, ostendit praidictae qnastio-
mus in Non solum autein, Sf-d ei gloria-
vit;i i])sius. nis difficiiltatcm cx [^arte eorum pro qni-
mur in Deo per Dominum nosirum Jesum Chrlstum,
per quem nunc reconciliationem recipimus. hus Christus mortuus est scilicet pro im-
piis, dicens :.Vixe?iimquis,\(ic%{d\\qn\?,,
Post(]uam Apostolns ostcndit firmita- moritur jjro hominey/^/o liberando; qui-
tem spei per donum Spiritus sancti, hic nimmo, ut dicitur Isai. lvii, 1, Justus
osteuiJit idem per mortem Christi ct : perit, et no?i est qui recoqit3t in corde suo.
primo proponit quaestionem; secundo Ideo dico Vix tnoritur : nam forsita?i
:

ostendit dinicnltatcm, ihi, Vix eni??i /jro quis, id est aliquis rarus ex zelo * virtu-
justo (juis ??ioritur ; tertio dctcrminat tis audeat mori pro b(j?io liomine. Rarum
qua'stionis veritatcm, ihi, Co??i??ic?u/at cnim cst proptcr hoc quod cst maxi-
autcni sua??i caritatcm Deus. Dicit ergo mum ut enim dicitur Joan. xv, 13,
:

primo Dictum cst quod spcs non con-

: ?najorc?n hac di/ectio?ie??i tiemo habet ut
fundit quod quidem apparet hoc con-
: a?ii??ia??i sua??i po?iat quisjjro a?nicis suis.
sideranli it quid e?ii??i C/iristus cum
: Illud autem quod Christus fecit, ut quis
ad/iuc i?ifi?mi esse/nus, ^cilicet infirmitate moriatur pro impiiset injustis,nunquam
peccati; Psal. vi, 3 Miscrere ??iei Do- : invenitur et ideo mcrito admirandum
;

i?iine, (juo?iia??i infi?'??ius su>?i : mortuus cst quare Christus hoc fcccrit. Potcstau-
cst'! .\am sicut pcr corporalem inlirmita- tcm etalilcr lcgi, ut pro justo intelliga-
tem di.^^solvitur liumorum dchita harmo- mus aliquem in virtufe exercitatum, per
nia, itaetiam per pcccatum dchitus ordo ])onum autem iiominem innocentcm.. Et
afrcctionum excluditur, Cu??i crgo ad/iuc quamvis secundnm hoc justus sit pra^s-
i?ifi?'mi cssc??ius, Christus ??iortuus cst tantiorhono, tamen projuxto vix aliquis
/jro i??ij)iis : I Pet. iii, 18 Christus seme/
: moritur. Cujus ratio est, quia innoccns,
/jro pcccatis ?iostris mortuus est, justus qui per honum intelligitur, magis mise-
/jro in/ustis : ethoc secimdum te?njjus id ; randus videtur proptcr defectum aetatis,
est, ut cerlo temporc iu mortc morare- vel alicujus hujusmodi. Justus autem,
tur, die sciHcet terlio surrecturus. Mattli. quia perfectus cst ct absque defectu,
XII, 50 Sicut fuit Jo?ias i?i vcnt?'eceti tri-
: non habct in se miscricordi* materiam \
bus diebus et tribus ?ioctibus, sic erit Fi- Quod ergo ahquis moriatur pro inno-
/ius ho??iinis i?icorde terrx. IIoc crgo ma- centc, potest ex compassione misericor-
gnum cst, si considcrcmns qnismortuus dia^ provenire sed quod aliquis moria-
;

sit; magnum etiam cst,si consideremus tur pro injusto, provenit ex zelo virtutis,
pro quihus est mortuus. Noii potest au- qui in paiicioritius invenitur quam mise-
tem essc tam magnum quid nisi fiat '
ricordia? passio.

' Al. : « iion polcst autein essc ul tam nia- fructum. » — 'Al. omittitur : « cx zelo. » —
gQum quid iiat nisi propter aliquem ceftum ^ Al. : « malitiam. »
 CAI»UT V. 4i9

Dcindc cum (licit, Commendat autcm minus enim videtur qiiod ali([uis bene-
elc, respondct prarnissai qiiaestioni: et faciat inimicis ([uam jam rcconciliatis.
primo ponit responsionom secundo ex ; Ex parte Cliristi comparat morlem vita :

hoc argnitadpropositum, ibi, Multo cr(jo potentior enim vita ejus videtur ([uam
magis etc. tertio ostendit necessitatem
; mors quia, ut dicitur II Corinlli. ult. 4,
:

consequentia', ibi, .9/ e;«'m cum iuimici mortuus est ex i/i/ir//iitale scilicet carnis
esaemus etc. iJicit ergo primo ; Qua^situm nostrai sed vivit cx virtute Dei. Kt ideo
est quare Cbristus pro impiis mortuus dicit Rationo
: conclusum est quod
est et ad hoc est responsio, quia per
: multo marjis vivificati, salvi eri/nus pcr
hoc Deus suam caritatem commendat in ipsu//i. Si e/iir/i citm i/ii/nici esse//ius re-
nobis id est, per boc ostendit se nos
; co/iciliali SU//IUS Dco et boc /,er mortem
maxime quoniam, cum adhuc
diligere : Fiiti cjus ; //iulto nuttjis jam nos reco/ici-
peccatores essemus, Christus mortuus cst iiatisaivieri/nus et boc i/i vita i/mus.
:

pro nohis, et hoc secundum tempus, si- Kst autemconsidcrandum, quod homo
cut supra cxpositum est. Ipsa autem dicitur inimicus Dco dupliciter. Uno
mors pro nobis, caritatem osten-
Cliristi modo, quia coiitra Dcum inimiciliam
dit Dei, quia dedit Fihum suum, ut pro exercet dum ejus mandalis
renilitur.
nobis satisfaciens moreretur. Joan. iii, Job. XV, 20 : Citcurrit adversiis Deiim
16 :Sic Deus dilexit mundum ut Filium erccto collo. Alio modo per hoc quod
suum wwieuitum daret. Et ita, sicut cari- Deus homines odio habet, non quidem
tas Dei Patris atl nos oslenditur per hoc secundum ipsum quod fccit, quia quan-
quod Spiritum suum dcdit nobis, ut su- tum ad hocdicitur Sap. ii, 25 Dilcxisti :

pra dictnm est ita et per hoc (piod dedit

; o//uiia, ct /lihil odisti corttm qucV /ccisti :

Fiiium siium, ut hic dicitur. Sed in hoc
qnotl (iicit, Commeudat, immensilatern
([uamdam divina; caritatis assignat quai
quidem osteiiditur tum ex ipso 1'acto,
quia scilicet dedit Filium suum, ut more-
retur pro nobis, tum ex parle nosfra^
conditionis, quia hoc non fecit provoca-
tus nostrs meritis, cumadliuc peccatores
essemus. Ephes. xii, 4 Dcwi, qui divcs
sed quanlum ad hoc ([uod in bomiiie
inimicus lioino, id est diabolus fccil, id
: est quanlum ad peccalum. Sapicnt. xiv,
y : Si//iiliter odio sitnt Deo i/n/nits et im-
pietttsejits; et Kccli. xii, 3 : A/tissiiuus
odio Jiahet pcccatorcs. Subtracla inimici-
tia? causa, scilicet peccato, per Chris-
tum, sequitur reconciliatio pcr ipsum.
: II Corinth. v. 11) Deits crat i/i ipso. mit/i-
:

est i?i misericurdia, proptcr niiniam cari- du//i rcco/icilia/is sibi. Pcccaliim autcm
tatcm qua dilexit uos, cum essemus mortui noslrum sublalum est per mortcm Filii
peccatis, couvivi/icavit nos Christo. ejus.
Consequenter cum
Multo er(jo dicit, Circa quod considcrandiim est, qiiod ;

nuKjis ctc., concludit propositum cx prav mors Cliristi tri[)licitcr coiisidcrari [)0-
missis, (liccns ISi Christus pro nobis
: test. L no luodo sccuiiduiu i()sam ratio-
mortuus cst, cum adhuc peccatorcs esse- nem morlis et sic diciliir Sa[). i, 13
; :

mus, multo nwjis jusli/icati nunc in san- '

Deus //wrtc//i uou /ccit, liiimana na-
\\\

(juiue i/jsias sicut siipra iii, :2o, iialiiliiiu lura, sed est [)cr [icccalum indncla. Kt
est qi/cf/i proposuit JJcus propituilujueui
;
idco niors Cbrisli cx commuiii morlis
per /idcm pcr sanquiuem i/)Sfus salvi cri-
: ralioiie uon Dco accc[)ta iit |)cr
fiiit sic
mus ahira, id est a vindicla damnatioiiis i[)saiu rcconciliarctur ([uia Dcus noii :

ailerna», ([iiam [)r()i)ter peccata liomincs hctaliir iii |)crditionc vivoruiu. iit dicitiir
incnrrunl. .Mallli. iii, 7 : (ie/ii/jii/ut ri/)C- Sa[). I. Alio mo.io [^otcst iiiors C.lirisli
ruru//i, qiiis dc//w/istracit vobts /itjcre a cousidcrari scciiiidiim ([iiod cst in aclione
vcntura ira ? occidenlium. (|iia' iiiaximo Dco (lis[)licuit:
Deinde cum dicit, Si c/ii//i cit//i i/ii//iici uiidc conlra co> l'ctrus ilicit, Acl. iii.
cssc//iits clc., oslciidit ncccssilalcm |)ia'- 11:1 us stim tu//i ct justit//i //c«j«ts(is, et
(iicla! conse([U(uilia', ([ua' |)i"occdil a mi- petistis ho//ucid(t//i do/u/ri vi/bis; aurtn-
nori ad inajns, anirniando. Kt ost ibi rcm vcro vittV intcr/ccistis. Und«» niors
ohservanda diqilex coin[)iualio minoris Cbristi sic considcrata, non potuit cssc
ad majns una ([uidcni cx [)arlc iioslia;
: rccoiicilialiouis caiisa, scd maj;is iiidi-
alia cx [)arl(^ Cbiisli. K\ [)arlc ([uidcni .miationis '. Tcrlio modo [lotcst cousidc-
nostra com[)ai'al iuimicos rccoiicilialis : rari sccunduin ([iiod [)roccssit c\ voliin-

* Al. vivificati. ' Al. : « iudigiialio.

XX. •ii»
 :

460 I.N KIMST(>LA.M Al) UuMA.NUS

talc Clirisli pationtis; (|ua' iiui(]ein vo- luUir o r\\iccinu\u», sfdin iJeo, id est iii
liintas iiiforinala ad niorlcm snsti-
lnit lioc (|n()il snmns ctiam imnc. Dco con-
ncndam cum e\ olicdienlia ad I*atiem, jniuli iicr lidein ct caritalcm. (loiintli. I

1'liilip. II, 8 : Faclus cst uhediens Palri i et ii Corinlli. x, 17 : (Jui (jloriatur, in

usijuead niorteni : tnm etiam e.\ caritate Dotnino /j/oriclnr. Kt hoc quidem pcr f)o-
ad homincs Kjilics. : v, I : Dile.rit tios, et ininnin nostrnni Jesum Clinstuni, jier
tradidit se fn-o no/ns, et e.\ lioc mors <juc//i eliam nunc in pra-senti tempore
Christi fuit meritoria et satisfactoria pro rcconci/iatio/icni acce/jimus, et de iiiimi-
peccatis nostris, et inlantumDeoaccepta, cis simns amici. Coloss. i, 20:
facli

quod snlfccit ad reconciliationcmomnium Pcr p/acuitreconci/iarc o/nnia. I*os-

eu//i

liominnm, cliam occidentinm Chrislnm, sel antein et continuari cum eo quod

cx qnihiisahqni siint salvati ipso orante, dictum cst, Sa/vi erimus in cita ipsius a
(juando dixit Luciv xxiii, 34 Iij/iosce : peccato et a piEua, et non solum salvi
i//is, (/uia ncsciunt quid faciunt. erimus a malis, sc^/ etin/n (j/orii///iur i/i
Deinde cum (hcit, AV>;i so/u//i autem I)co;\Ci. est pcr hoc; quod erimus idem iii

etc, ostendit qua» hona jam re conse- futuro cum ipso. Joan. xvii, 22 : Lt sint
quimur per gratiam, diccns iSo/i s<//um : u/ium in nobis, sicut et tios unum sumus.
autem (j/oria//}ur iii spo gloriai quam in

LECTIO 111.

Propterea sicut per unum homiuem peccatum in conciliationem acccpimus ita euim a :

hur.c muiiduminiravit et per peccatum mors, et ita ,,. ,- ,.

, ,.,
LhristoreconClhatlOproce(htiU muudum
• . ,

in omueshomines mors pertransiit, in quo omnes ;

peccaveruut. sicut /icr u/ium /lomi/icm, scilicet per

Adam, peccatum intravit in hu/ic mun-
Postquam .\postolus ostendit qna^ l)ona du/n, I Cor. xv, 22 : Sicuti/i Adam otn/ics
per gratiam Christi consecuti sumns, hic /noriu/itur, ita et iti C/iristo omties vivifi-
consequenter ostendit a quihus malis pcr cabu/itur.
eam liheremur et circa hoc tria facit
: Est autem hic considcrandum, quod ^

primo enim ostendit quod pcr gratiam ha^retici Pejagiani, peccatum originalc in
Christi liherati sumus a scrvitute [jcccali : parvulis esse negantes, ha^c vcrha Apos-
secundo ostendit quod per gratiam ejus toli dicehant esse intelligenda de pcccato

sumus liherati a scrvitutc legis, vii cap., actuali quod quidem secundum eos, in
:

\h\, An i(/noratis, fratres.... c^uia /ex iti liunc mnndum intravit per Adam, in-
/lomi/ic doml/iatur quatito tcmpore vivit'? quantnm omnes peccantespcccatum Adai
tertio ostendit quotJ pcr gratiam Chrisli imitantur, sccundum illud Usca^ vi, 7 :

liheramur a damiiatione, vui cap., ibi, Jpsi autetti sicut Adatti tra/isgressi su/it
\i/ii/ tiimc dattmatiotds cst /lisqid sutit in pactum, ibi jjraevaricati su/it tti ttie. Sed,
C/iristo Jcsu. Circa primum duo facit. sicut dicit Augiistinus De pec. ttter. et
Primo ostcndit quod per gratiam Christi rc/n., lib. 1, cap. xix contra cos, si dc
liheramur ah originali peccato pra'terito; introitu pcccati actualis, qui est pcr imi-
secundo ostcndit quod ea tuti, regimur tationem, hic Apostolus loqueretur, non
contra peccata fiitura, ihi, Qui</ err/o </i- diceret peccatum per hominem in hunc
cc/nus? Circa primum duo facil. Primo mundum intrassc, scd magis i)cr diabo-
agit dc processu peccati; secundo de lum, quem peccantcs imitantnr_, sccun-
jirocessu gratia' destruentis peccatum, dum iUud Sap. ii, 2i I/widia diabo/i :

ihi, Set/ tion sicut dc/ictum, ctc. Circa ttiors i/itroivit in <jrbetti terrarutn. Est
l^rimnm dno facit. Primo proponit pro- crgo intclligendum quod pcr Adam pec-
ccssum peccati secundo manifestat, ibi,
; catum in hnnc muiidum intravit, non
Isquc a</ /c<jcm,Circa primum. dno ctc solum imitatioiie, sed etiam propaga-
facit. l*rimo proponit processum peccati; tionc, idest pcr carnis origjncm vitiatam,
sccuudo ostendit ejus universalitatcm, secundum iilud Ephcs. ii, 3 Eramus :

ihi, Ef ita
i/i /lo/ni/ics /nors /tcr-
o//i/ics /iatiir</ /i/ii irx : et iii Psalm. l, 7 Ecce :

Circa j^i imnm dno facit. l'riino

Ira/tsiit. c/iim i/i i/ii<juitatibus conccjjtus su/ti.
ostendit pcccati origincm; sccundo ori- Sed videtnr hocesse impossibile, quod
gincm morlis, ibi, Et j/cr jjeccatu/n tnors. per originem carnis peccatnm ab uno in
Dicil ergo primo, quod pcr Christum re- alium traducatur. Peccdtum enim est in
 CAPUT V. 451

anima lationali, quab non traducitur per membra humanae natura^. Unde et For-
originem carnis : tum quia intellectus phyrius dicit, cap. de specie, quod parti-
non est alicujus corporis actus et ita non ; cipatione speciei phires homines sunt
potcst per virtutem corporalis seminis unus liomo. Videmus autcm quod actus
causari, ut Philosoplm s dicit in libro De peccati exercitus per aliqiiod membrum,
generatione animalium tum etiam quia : puta pcr manum vel pedem, non habef
cum anima rationalis sit quaidam res rationem culpae ex voluntate manus vel
subsistens, ut puta per se operationem pedis, sed ex voluntate totius iiominis, a
habens, et corpore corrupto non corrum- quo sicut a quodam principio derivatur
patur; consequens est quod non genere- motus peccati ad singula membra. Et
tur corpore generato, sicut alise formae similitcr a voluntate Adai, qui fuit prin-
quai non possunt per se subsistere, sed cipium humanai natura^ tota inordinatio
potius causatur a De(>. Consequens igitur natura?- habet culpai rationcm in omni-
videtur quod ncc peccatum, quod cst bus ad quos pervenit, quantum ad hoc
accidens anima^, possit per carnis origi- quod susceptivi sunt culp». Et sicut pec-
nem traduci. catum actuale, (juod est peccatum per-
Ad hoc autcm rationabilitcr rcsponde- soua', trahitur ad singula mcml)ra per
tur, quod hcet in semine non sit anima, ahqucm actum personalcm, ita pcccatum
est tamen in semine virtus dispositiva originaie traiiitur ad singulos iiomincs
corporis ad anima; receptionem, quae cum per actum naturai, qui est generatio. Et
corpori infunditur, etiam ei suo modo ita, siciit pcr gcnerationem Immana na-
conformatur, eo quod omne receptum est tura trahitur, ita etiam per gcncrationem
in recipiente per modnm recipientis. Et traducitur dcfcctus lumiana' natura*, qui
exinde videmus quod flHi similantur pa- est consecutus ex peccato primi parcntis.
rentibus, non sohim in defectibus corpo- Est autcm hic defectus, carentia origina-
raiibus, sicutleprosus gencrat leprosum, erat primo homini divi-
iis jiistifia', (jua;
et podagricus podagricum, sed etiam in nitus collata, non solnm ul crat pcrsuna
defectibus anima? sicut iracundus ira-
; qua^dam singularis, sed etiaui ut erat
cundum et amentcs ex amentibus nas-
; principium Immana' natuta'; ut scilicet
cuntur. Quamvis enim pes, qui cst sub- eam simul cum natiira in j)ostcros tradu-
jectum podagra% non sit in scminc, ncc ceret. Et ideo simili mo(lo amissioiuMn
anima, qu» est sui)jectnm ira; vel amen- hujus originalis Justitia' j)cr pcccatnm ad
tiai; est tamen in semine virtus formativa posteros trausmiffit, habcntem in eis ra-
corporaHum membrorum, et dispositiva tioiicm culpa*, rafionc Jam dicfa. Et ideo
ad animam. dicilur-(juod iu j)roccssu originalis pec-'
Sed adlmc rcmanet dubitatio quia : cati, personn iiirecit iiatnraiu, scilicet
defectus qui exvitiata origine trahuntur, Adam peccans vitiavit Immanam nafu-
non habent rationem culpae non enim : ram ; sed postmodum iu aliis natura
mcrcntnr jxruam, scd magis misericor- vitiala iiiricit jicrsonam, (liiiu scilicct
diam, sic.ut I MiilosoDhus dicit de co (jui gciiilo im[)iitatiir ad cul[)aiu nafnriu
nascitur ca^cus, vel quocumque alio modo vitiiim [)ro[)f('rv()lunfafem [)riiui[)ari'nfis,
ahter orbatus et lioc idco (juia de ra-
: nt diclnm csf. Kx hoc aufcm [)atct quod
tionc (•ui[)a! est (juod sit voluntaria, ct in iicet jirinmm jicccalum j)riini [)arcufis
potcstat(; liominis, cni cnli^a im|)utafur. [)cr orif^incm Iradncafur in jjostcros. alia
Sic igitiu" si ali(|uis dclcctus iu nos j)cr- taiucn cjus [icccata, vcl cfiam aliorniu
venit per originem j)rimi j)arentis, non liomiunm, iii lilios non fraduciintur :

videtur in nobis habcr(! ralioncm (;ul[)a', (jiiia jicr solum [)rimum j^cccalnin subla-

scd j)(i'na'. fuiu csf boniim natiira', (jiiod crat jicr

Kl idco (nccndum csl, (juod sicul j)('c- oiigincm nafura' traduccndiim jicr alia ;

catum actuale est peccafun» jxirsona', V(U'o j)cccala sutitraliifnr boniim gratiu;
quui i)er voluntatciu pcisona': poccantis ji(U'S(inalis, (juod iiou Iransif ad aUos pos-
conunilfifur; ifa j^cccatiiiu oiii^^inalc cst tcros : ct indc cliam csl (juod (jiiamvis
I)cccalnni iiafura', (jiiod |icr \ oliinl.ilcm jicccafum Aila' dclclnm lucrit jicr suam
j)rinci[>ii liiiniana' nafiiia' coiuinissiini |Mi'nilcnliam, jiixta illud Saj)icnl. \, 'J :

est. Kst enini considcrandum ijuod sicul Eilitdit iUnm n delicto siio ; iioii tamon
diversa corjioris mcmbra jiarfcs siint cjus [xonilcntia dclcrc potiiit iicccatnm
jicrsona' uniiis iKuninis : ifa oiniics jiosfcrornm (jnia cjiis
; iiM'iiifciifia fiiil

homincs suul j^arlcs, cl (juasi tjiKcilam |icf ;iitiini [icrsMiinlcm. (|iiia iillra cjns
 452 IN EIMSTULAM Al) KUMA.NOS
personani immi se oxliMKlchat. Kt proptcr /io)/iiuc))i /jeccatuni i)i /iu)ic nnDulunt i)i-

iior rst umini tantuni oriKHiiil*' I>oc- tracit. n

(•atuin (|niii solns (lcrcctns consc^inons

:
('ons(H]uenler, tangit ingressum morlis
prinniin pccciitnin, originalitor (lerivatnr iii muiidnm, ciim dicit, hJt /)cr /)cccatum
ad postcros. Kt idco Apostolns singiilari- ))iors, scilicot in hunc mundum intravit,
tcr (licit l*cr iinu/ii /lonihicni pcccatuni
:
s(!cnudnin illiid Sap. i, 15 : hijustitia
iji liunc iHundiuti iulrucit : non autum Diorlis csl ucijuisitio.
(lixit pluraliter, Peccala : quod fuisset Vidotur antem quod mors non sit ex
dicendiim, si dc actualibus loquorefnr. peccato, sod magis ex natura, utpote
Dicitnr antcm (|uandoquc pluraliter, l'ec- l)rovonions ox nocessitatc maloriai esl :

cala oriKii»i'li'>. ^\('^^^ in l*sal. l, 7 In /jcc-

: oiiim cor[)Us humanum ex contrariis
catis cu)iccj)it vie ))i(iter ?)ica : quia conti- compositum unde est naturalitcr cor-
:

net virtnaliter mulla peccata, inqnantum ruplibilc.

e.\ corruptionc fomilis iuclinamur iui Dicendum est autcm, quod natnra
multa peccata. liumana duplicitor polost considorari.
Seil videtur quod peccatum origiualo Fno modo secuiuhim principia intrin-
non intraverit in hunc mundum pcr unum seca; et sic mors est ei natnralis unde :

hominom, scilicet Adam, sed magis por Seneca dicit in libro I)e rc))iediis fortuito-
unammnliorem, scilicet Kvam, qu* primo ru))i, quod mors natura osf hominis, non
poccavit, socuudum ilhid Kccli. xxv, Xi : poena. Alio modo potcst considerari na-
A muliere factum est initiiDn peccati, ct tura hominis sccundiim quod pcr divinam
per illam om)ies niorimur. providcutiam fiiit oi per justitiam origi-
Adhoc respondefurin67o5sa duplicitcr. iialem provisum qua; quidem justitia
:

Uno modo, quia cousueludo Scriptura^ erat qua-dam rectitudo, ut mcns hominis
est ut genealogiai non per mulieres, scd esset sub Deo, et infcriorcs vires essent
per viros tcxantur, sicut palel Matth. i, sub mcnfc, et corpus sub anima, et omnia
etLuc. III. Kt idco Apostohis hic volous extcriora sub hominc; ifa scilicet quod
quasi gencalogiam quamdam peccafi os- quamdiu mens hominis Dco subdcretnr,
tendere, non fccit mentionem dc muliero, vircs inferiorcs subdercntur rationi, ct
scd solumde viro. Aliomodo, quia ctiam corpus auima% iudcficienter ab eo vitam
mulicr de viro sumpta est; et idco quod recipicus, et cxteriora homini ut scili- ^
;

est mulicris attribuitur viro. Potest

, cct omnia servirent, ct nulhim cx eis
etiam alio modo dici, et mclius, quod
cum peccatumoriginale traducatur simul
cum iiatura, sicut dictum est; sicut per
virtutcm activam viri, mulierc matcriam
miuistrante, natura traducitur, ita ot
pcccatum originalc. Unde si Adam non
peccassct, Eva peccante, non per hoc
fuissot poccatum traductum ad postcros.
llla cnim cst causa quare Christus pccca-
tum originalc non traxit, quia ex sola
fcmina sine virili scmiuc carucm acce-
pit.
Pcr hoc verbum Apostoli Augustiuus
rcspou-
C())itra Julian. lib. III, cap. xxiv,
det Juliano hseretico
qua'renti : « Non
peccat iste qui nasci-
tur, non poccat iste qui genuit, non
pcccat ille qui condidit per quas igitur
rimas inter tot pra^sidia innocontiae pec-
cafum fingis ingrossum? » Sed Augusfi-
uuslJc)iu/)t. ct couruj).\\\). II, cap. xxviii,
rcspondot : <i U"'ii
mam, cum haboiis ai)ertissimam
Nam, sccundum Apostolum,
nocumcutum scnfiret. Hoc autem provi-
dcntia divina disposuit propter dignifa-
tcm - auimco rationalis, quai cum natu-
ralifcr sif incorruptibilis, debcbatur sibi
incorruptibile corpus. Scd quia corpus,
quod cst ex contrariis compositum, opor-
tchat csse organum scnsus, et tale corpus
secundum nafuram suam incorrupfibile
cssc non pofcsf; supplcvit pofciifiadivina
quod dcerat natuiie humana.% dans animae
virlutem confinondi corpus incorruptibi-
liter; sicut fabor si posset, daret fcrro ex
quo cultelluni fabricat, virtutem ut riibi-
gincin nullam contraIiorct.'Siccrgo post-
iii hunc modum quam mens hominis per peccatum est a
Deo aversa '\ amisit virtutcm contineudi
infcriorcs vircs, ct ctiam corpus, et exte-
: riora; ct sic incurrit morfcm naturalcm
a causis intrinsecis, el violontiam ab cx-
torioribus nocumentis.
Dcindc cuni dicif, Et ita in onvics /lo-
quanis lalontem ri- mi)ies )))ors /)crtra)isiit, osfendit universa-
jannam? litatem hujus processus et quantum ad
/)er wium mortem, et qiianfum ad peccatum, ordine

»A1. hominis. » — * Al. : « divinitatcm. » Al. : (( a Uei subjectione aversa. »

 ;

CAPTIT V. 433

tamen retrogrado : nam supra prius egit generationem hominis suh alia forma
dc ingrcssii pcccati, quiest causaingres- quam humana formam humana^car-
fuit,
sus mortis; nunc autem prius agit de nis assumpscrit; et sic non totnm quod
univcrsalitate mortis, tamcjuam de mani- est in corporil)us nostris ad veritatem
festiori; hoc cst quod dicit
et Et ita : nafura» pertinens, fuit actu in eodem,
mors, vel peccatum primi pareutis, per- sed solum sccundum origincm, prout
transiit in omncs quia scilicet per origi-
: scilicet efTectus est iii priucipio activo.
nem vitiatam contraiiunt iiomines neces- Secundum hoc ergo intelligendum est,
sitatem moricndi II Reg. xiv, 14 Omnes ; : quod cum iu noslra generatione sit et
morimur. Psalm, lxxxvih, iv Quis est : materia corporalis, quam femina miuis-
homo qui vivet, ct non videbit morteml trat, et vis activa, quai est in semine ma-
Deinde tangit universalitatem processus ris ; utrnm^iue per origin^m ducitur ab
peccati, cum dicit In quo omnes peccave- : Adam sicnt a primo principio. Et ideo di-
runt, quod, sicut Augustinus dicit in cimiir " secundum ratio-
in eo fiiisse et
Glossa, potest dupliciter intelligi. Uno nem scminalem et secundum corpulen-
modo : m quo scilicet primo homine, vel tam substantiam, quia scilicet utrnmque
in quo scilicet peccato quia scilicet eo : ab eo processit. In generatione autcm
peccante, quodammodo omnes peccave- Christi fiiit corpulenla substantia, quam
runt, inqiiantum in eo erant sicut in traxit de virgine; loco autem rationis se-
prima sua origine. minalis fuit virtus acliva Spiritns sancti,
, Sed cum Christus etiam originem ex qua; non dcrivatur ab Adam et ideo non ;

Adam traxerit, ut patet Luc. ui,

videtur fuit in Adam sccuudum seminalem ra-
quod etiam ipse eo peccante, peccave- tionem, sed tautuin sccundum snbslau-
rit. tiam corpulentam. Sic igitur nos accipi-
Ad hoc respondet Augustinus Supcr mus peccatum ab Adam, et trahimus;
Genes. ad litteram, quod Christus non atqiie natnram hiimauam ab eo accipi-
omni modo luit in Adam quo nos fuimus : mus sicut a quod est
princi[)io activo,
nos enim fuimus et secundum corpulen- esse in eo secniidum seminalem ratio-
tam substantiam, et secundum semina- nem quod quidem noncompetit Christo,
;

lem rationem Christus autem fuit in eo

; ut dictum est.
solum secundum corpuleutam substan- Videtnr iilteriiis quod pecccatnm origi-
tiam. Quod quidam male intelligentes nale non trauseat iii oniiies qnia bapti- :

putaverunt quod tota substautia corpo- zati a peccato originali purgantur per
rum humanorum, qua; pertinet ad veri- baptismiim; et ita videtur qnoil non pos-
tatem humana', natura;, fuerit actu in siut in postcros peccatiim transmittere.
Adam et pcr quamdam multipUcationem
; quod uon habciit.
divina virtute factam, quod sumptum est Dicendum est autem, quod per baptis-
ab Adam \ sit in tanta corporum quaii- miim homo liberatur a peccato originali
titate ampliatnm. Sed lioc est inconve- (jnantnm ad mtMitcin sed rcmanct pec- :

niens, opera natnra» miraculo attribucre ;

cati inlVctio (juantiim ad carnciu; iinde
praisertim quia vidcnius ([iiod corpus iiifra VII, :J5, dicit Aj^ostolns : Eqo ipse
hnmanum, qnantnmcunKpu! sit do veri- mente servio leqc I)ei, carne autcm leyi
tate liumana^ natura»-, corrnui[)itur, ot ac- pcccali. Ilomo aiitein non gciicrat mcnto
cipit aliam lormam. l'ndc, ([uia omne carnalfs scd carnt^
lilios,ct itico noii ;

gcnerai)ile eslcorrnptihilc, ete convcrso ; Irausinittit iiovilatcm Chrisli, scil vclns-

oportet dicero quod malcria qua; antt' talcm Aila».

LKCTIO IV

U8(|ue ad legen» oniin |ieccftluni ernt iii nuiiuio: Posttjiiam .\|)ostolns ostcndit origincm
peccdlum niitcm non iinpuliihutiir cuni lex iion esnet
sed njgiiavii mors iil) Ailiiin ti.s(|ue lul Moysen. etiam pcccali ct inortis, sivc iiigrcssiim iilrins-
in eos (}ui non peccaveniiii in siinilitudincm |M!vvii- (jue in ninndiim. Iiic manifcslal ijntul
ritionis Adie, (lui est lorma fuluri.
(iixcrat : cl jjriino inanircslal ijisnin tlic-

* Al.pcr quamdam n)u!liplicalion(>m di-

: 4 iil plicaliont^m diviua virluto factam idest quod
•.._ ..:_ i..i_.: J_-i_L. • „1. I --4 _» . . « II . . .<i..il.in
dioiltir. .
vina virtute tactam, si tjutul sii(U|)tum ost al) suiuptuin est, etr. • \1.
Adam, etc. » itein « ol por tjuaindain multi
: :
 .

454 IN EPISTOLAM \i) ROMWOS

tum ; socundo manitVslat similitiMliiicm lcgcm prohihita, (lu.c homiiuis pcccata
quam Vroptn-on
innncliat diccns. ibi, non rcpufahant, sicut (luod dicifur Kxod.
sicu/ pcr lonn/i lionnnem peccntnni iii \\, 17 : \oii roiirn/jisres cfc. lini)Ulahan-
hunc ivundnm intrnvit; tcrtio cxponit si- tiM-tamcn (iua'dain pcccata, prout eranl
miiiludinrm, ibi, Qui est fnrma fnluri. contra lcgcm natura'. l'ndc ct (icncs.
Mixcrat aulcm «inod ppccatnm ct mors iii xxxix, .loscph Icgiliir iu carccrcm missus
omncs hoc (juidcm sc-
transicrunt ; ct |iroptcr adiilf(;riuiM sihi iin|)osituin.
(•uMtlnm cxpositioncm Augustini mani- Consequcnfcr agit de morte, diccns :

fcstarc iutcndit pcr hoc (]uod cliam suh Quamvis pcccata ante legem non impiita-
lcgc pcccatum rcmansit, (]uasi lcirc illud rcntiir, tamcn mors, scilicet spiritiialis -,
cxdudcrc nou valcutc. Circa quod duo idcsfpcccalum, vcl a'tcrna damnatio, dc
facit. Primo manifcstat propositum quan- qua dicitur in Psal. xxxiu, 22 Morsjicc- :

tum ad peccatum; sccundo quantum ad catorum pessimn rer/nnvit, idcst potcsta- ,

mortcm, ihi, Sed rcf/nnvit mors. Circa tem suam cxcrcuit inhomines duccndo
primum duo facit. l'rimo ostciulit pccca- cos iii damuatioiicm, fibAdnm. pcr^iuom
tuin fuissc ctiam suh lcgc sccundo quid ; pcccafum iufravil in muiuium, usijiie nd
circa peccatum lcx facit ihi, Pcccntum Moysen suh quc data cst lex .loan. i, :

autem non imputabatur ctc. Dicit crgo 17 Lex per Moysen dataest non solum
: :

primo Dictum est, quod omncs pccca-

: in cos qui pcccavcrunt actualiter, scd
vcrunt iu Adam, quia nec etiam lcx pec- ctinm in eos fjui non jieccaverunl in simi-
catum ahstuHt usque ad lef/em enim, : litndinem prasvaricationis Adse, qui ac-
idest etiam suh lege, ut ly usque {cnciiiwv tualifer peccavit. Osea^ vi, 7 autem
: Ipsi
inc\ns\\e, peccatu)7ierat in mundo quod : sicut Adam fransfji^essi sunt pactum, ibi
quidcm potcst intclHgi ct de legc naturae, prxvaricati sunt in me quia etiam puori :

et de legc Moysi; similitcr et de peccato damnationem incurrehant. Potest etiam

acfuah, et dc peccato originaH. Peccatum et suh hoc sensu intelligi de morte cor-
enim origiualc erat in parvulo usque ad porali, pcr quam manifestatur peccatum
lcgcm natura\ idest usquc ad usum ra- fiiisse etiam cum non imputahatiir; quasi
tionis, pcr quem homo hujusmodi lcgcs dicat : Pcccalum aiiteni non im/mtabatur
advertit. Psal. l, 7 /;/ peccatis concepit : ante legem sed ex hoc dcprchenditur
:

me mater mea. Ncc tamen cessat hoc
pcccatum, lcgc naturah advcnicntc, in
liominc, scd magis cxcrcscil pcr addi-
tioncm peccati actuahs quia, ut dicitur
fuisse, quia rer/navit mors, scilicet cor-
poralis, primo qiiidom aliquas passiones
inducendo, puta fainom ct sitim et a*gri-
: tudinem etfandcmtofalitcr dissolvcndo
; ;

Eccle. VII, 21, non est homo justus in etiam in eos r/ui no7i pcccaverunt in simi-
terrn f/ui fncint bonum. el nonpeccet. Scd lititdinem prgevaricationis Ad,r,, idest in
si intelligamus de lege Moysi, tunc quod pucros, qui non peccavcrunt actualiter :

dicitur, peccatum fuisse in mundo usque quoniam etiam isti mortem corporalcm '

ad Jegem, potest intelligi non solum de antoa et postea patiuntur, secundum

originali, sed ctiam de actuah quia et : ilhid Psalm. lxxxviii, />9 Quis est honio :

ante lcgcm ct sul) lcge peccatum utrum- qui vivet, rt nnn ridrbit morteml
que permansit. Provcrh. xx, Qiiis : Amln'osius autcm ahlor ista verha ex-
pntest dicere mrunil
: Mundum est cor posuif, scTlicet de peccato actuali tantum,
Quamvis autcm lex peccatum non aufc- et de lege Moysi; et sccundum eum, in-
rat \ poccati tamcn cognitioncm facit, ducuntur Iktc vcrha ad manifcstandiim
quod autca non cognoscohatur undc : quod pcr primum parontcm pcccatum in
suhdit Pecrntum nutcm non imputaba-
:
hunc muiidum infravit, et in omncs
tur quod quidcm planum cst, si iniclli-
:
transivit usque enim ad lerjem, idest
:

gatur i\o lcgc naturali. niiamvis cnim anfc logcm Moysi, peccatum erat in
pcccatum originalc sit iu i^arvulo ante mundo, scilicet pcccatum actuale ho- :

legcm naturalcm, ef reputcfur ci a Dco, miiios cnim multiplicitcr peccahant con-

non tamcn impufafur ei apud homincs. ira lcgcm nafura? unde dicitur (ienes, :

Si autcm infclligatur dc lcgc Moysi, pla- XIII, 13 Homines Sodomitse pessimi crant
:

num cst, quanlnm ad

aliqua pcccata ac- Pcccalum nutcm non imjmtnbntur, cum
tualia. quod non impufahaMtur antc lc- lcx 71071 cssct : qiiod ost iniolligondum
gem, sicut illa qua» specialiter sunt pcr non quin imputaretur quasi puniendum

' Al. : « .TMlprt. .. — » Al. : « spirilii.TlitPr. » — " AI. : « Cliristi mortem. »

i
 CAPUT V. 453

apud homines, cumquitlemlegantur ante mincm peccatum in mundum intravit,

legem pimiti ab hominibus pro pcccatis, scd magis per lcgem. Kt idco ad hoc ex-
ut patet (ien. xxxix et xl, sed non im- chidcndiim quod usque ad lcfjem,
dicit,
putabatur quasi a Deo puniendum tunc : idest tcmpus antc lcgem, peccatum erat
enim non credebant homines quod Deus in mundo, et originale et actuale non ;

humana facta vel punirct vel praemiaret, tamen erat peccatum cognitum, pra^ser-
secundum ilhid Job xxii, 14 Circa car- : tim ({uasi a Deo puniendiim; ct hoc cst
dines c<jpli pcrambulat^ nec nostra consi- quod subdit Pcccatv.m autem non impu-
:

derat. Sed postea lege divinitus data in- tabatur, scilicet quasi contra Deum exis-
notuit quod peccata imputantur a Deo tens, cum lcx, scilicet divinitus, datanon
ad poenam, et non sohim ab hominibus. csset. Fuerunt cnim aliqui, ut dicit Philo-
Et idco quia homincs non credel)ant se '''QP-ljLU^in V Ethic. cap. viii, qui crc7lidc-
punicndos a Deo pro peccatis, hbere et runt quod niliil est justum naturaliter,
absque frcno peccabant, ubi humanum et per consequens nec injustum, scd per
judicinm non timebant. Kt ideo subcht : solam positioncm legis humanap; et se-
Scdmnrs, idest peccatum,?r^;i«y//, idest cundum hoc, non imputabatnr nliqnod
omnimodam suam polestatem excrcuit, peccatum quasi contra Deum cxistcns,
abAdam usqiic ad Moyscn, exchisive; et praecipue peccatum originale, idest
nam per Moysen data est lex, quae ince- non cognoscebatur. Scd quod ista repu-
pit regnum peccati diminuere. incutiens tatio hominum ostenditur
essct falsa,
timorcm divini judicii, sccundum illud per effectum quia mors corporalis rc-
:

Dcuter. v, 29 Quis det eos talem habcre

: gnavit al) Adam, per qucm intravit ori-
mentem ut timeant mei et custodiant mii-
versa mandata mea? Regnavit, inquam,
pcccalum usque ad Moysen, nou tamen
in omnes, sed in eos qui peccavenint in
similitndincm prxvaricationis Adss. Dicit
enim Ambrosius, in Hbris antiquis .non
inveiiiri hanc ncgationcm
dit acorruptoiibiis appositam. Adam
quippe magis crcdidit promissioni diaboh
qnam commonitioni divinae, ut patet (Jcn.
III, ctila quodammodo diabohim pi\Ttu]it
Deo. Sic igitur in similitudincm [)ivcvari-
cationisAda' pran'aricaiituri(hjlolalra>,qiii
rchclo Dei cultu, diabohim cohint. In
tales crgo mors, idest peccatum, totalitcr
rcgnavit, quia cos omniwo posscdit.
^'ueriiiit autcm anle U^gciu Moysi, vcri
ginale peccatum in mundum, usque ad
Moysem, sub quo dafa fuit lex; et ita,
cum mors sit cffcctus pcccati, pi\Tcipue
originahs, manifestum est qnod ante le-
gem fuit peccatum originalc in mundo.
Et ne aliquis dicat quod moriebaiitur
7iou, unde cre- proptcr pcccata actuaha, ad lioc exclu-
dcndiim dicit, quod regnavit etiam in cos
qui non peccavcrunt proprio actu, scilicct
pueros, ct ctiam in Justos (lui noii pec-
caverunt morlalitcr; qiii tauKMi pcccave-
riint in primo luuninc, ut supra dictum
est. Et idco subdif, lu si/ni/ifudinrm pra'-
varicatifmis Adx, iiniuantuin similitiuli-
nem illius peccati traxcrnnt per origi-
ncm simul cum similitndinc natnra';
(jiiasi dicat (jnod inorichantur alisquc
'

Dci cultores, qui et pcccarcnt, noii ta- si proprio peccato, dcmonstrat (juod in eis
mcn pcccatum in cis rcgnabat; quia non craf dillusa similitudo j^eccati Ada' pcr
totalitcr cos a Dco scparabal scd pccca- ; origincm. Ef lioc cst (juod Ai^osfolus ma-
liaiit sul) ])co, idcst sub fidc uiiius Dci, nifcstarc iulcndit, scilicct (jiiod pcr .\dam
ctiam si pcccarcnt morlaiilcr; vi'i siib pcccatum origiii.ilo in muiulum intra-
caritate Dci, cum peccabant vcnialitiM'. vif.

Ex utracjuc hariim cxposilionuin ])nlcst Dcindccum dicit. Quiest formu futuri,

connari t(!rtia, ([ua' magis \idcliir ad in- c\|tonit similitndincm, ipia' intclligcba-
tcnlioncm Aposloli itcitincrc. Dixcrat tiir iii advcrbio sicul; uudc dicit : Qui,
cnim, (\\um\ prr U)ui7n hfuniurm porratum scilicct Adam, rst formn, idcst ligiira
in hunc mu/idum inf>virif ct qnia pccca- : fufuri, id(»st C.hristi, tamcn pcr
(\uivi\iu\\,

liiiu cst traiigrcssio l(>gis divina', |iosscl coiitiMriniu nam sicnt pcr Adaiu pccca-
:

;diciii vidcri (piod lioc iioii cssct vcriiin tuin ct luors in mundiiiu inlra\it, ita
(jnantiim ad lcmpns aiilc lcgcm pivcscr- ;
jtcr (lliristiim iulravit Jiistilia ct vita.
tim cnni siipr.i i\-, !"t, dixciil lliiuou : I XV, 17: Priuius hnmo dr frrra
('.«triutli.

fist /e.r, ncr pr;i'varicutio. Kt idco posstd frrrrnus srrunt/us /jouin i/r rndo r.v/rsfis.
ali(|iiis cr(Ml(M'c, (piod non pcr iinuin ho Snnt anlcm ct alia' simililudincs intcr

' Al. : « viri.

i5G IN EPISTOLAM AI) RoMAXOS
Cliiistnm cl Ailiiiii : <iii(Mi srilicot sinit iin-, ilii r\ jalero Christi (iormicntis in
<'<»r[»iis A(i,i' formatiim Init sinc coilii, ita < riicc, lliixil sang-iiis ct aqua, iit dicitiir
ct corpus Clirisli iW vir^rinc : et sicnt .loiin.xix, (jua* si^Miilicant sacramcnla
dclalcrc A(l;c (Idrmicntis snmpta cst mu- (inilms cst forinata F.cclcsia.

LKCTIO V.

Seil non sicut delictum, ita et donum si cnim :

volnntali liumana', pra»scrtim infirma^,
unius (ielicto mulii morliii sunt, multo niagis gratia
I)ei el donum, in pralia uiuus liominis Jes Cliristi, i
pi.cfcrri et idco virtus gratiai Dci * ex-
:

in |iliires alnmdavii. l';i non sicut per unum pecca- cedit omnc peccatum. Et idcirco dicehat
tum, ita et doiium nnm judicium (|ui(lt'm ex uno iii
:

condemnalioiiem, (.'ratia autem ex muitis deliclis in David Psal. i., 4 Miscrcre mci Deus, sc- :

jnstificationem. Sienim uiiius deliclomorsrej^navilper cumlum mar/nam miscricordiam tuam. Et

uniim, multo magis ahuiulantiam graliro et donalio-
nis et jusiitia» ai-cipieiites in vita, rej:nal)iiut per
proptcr hocjustc rcprohatnrvcrhum Cain,
unum Jesum (hrisluni. I^itur sicut per unius delic- (ienes. iv, 13, dicentis Major est inigui- :

tum iii omnes iiomines in condemnaiionem, sic et tas mca <juam utvcniam merear. Deinde
per unius justiliam iii onines in justiticationem vita\
Sicut enim per iiioliedientiam unius liominis pecca- cnm dicit, .SV rnim u)iius, liominis dclicto
tores constituti sunt multi, ita et per unius obeditio- multi mortui sunt g\c., manifcstat quod
nem, jusli constituentur niuiti.
dixerat, scilicet quod donum gratia? ex-
cedit delictum Ada^, dicens Si enim de- :

Postqnam Apostolns posnit ingrcs- licto unius, scilicet Ada^, tmi/ti mortui
siuii pcccati in hnnc mnndum, hic agit sioit, idcst si cx delicto Ada?, peccatum
de progressu gratia> aholeulis peccatum: et mors transivit in multos alios, qnia
et circa hoc duo facit. Primo osteudit iu omnes qui in eo peccaverunt, mu/to
qnomodo per gratiam rcmotnm Christi marjix riratia Dei et donum, idest gratui-
est i)cccatnm, quod pcr unum homiucm tum Dcidonum, ut ly c^expositive tenca-
in mundum intravit secundo osteudit ; tnr : vel gratia Dei refertur ad rcmissio-
quomodo per gratijim Christi peccatum nern peccati supra eodem : Juslificati :

est rcmotnm, quod lege adveniente su- (jratisper (jratiam ipmis donum autem :

pcrahundavcrat, ihi, Lex autem subintra- refcrtur ad hona snperaddita nltra remis-
v/7 etc. Ostendit autem quod pergratiam sionem peccatorum, ut dicit Psal. i.xvii,
Christi rcmovetur peccatum per Adam 19, secundum aliam litteram Dedit Do- :

inlroductiim in mnndnm, comparando 7ninus dona hominibus multo, inquam, :

gr.itiam Christi peccato Adse : quia sci- marjis hnjusmodi gratia et donum, abun-
liccl plus potcst gratia Christi hono, in davit in ])lurcs, idest in multos. Quanto
quam peccatum Ada? in malo. Et circa enim magis
aliquid est potentius, tanto
hoc duo facit. Primo comparat ipsas se potest admulta extendere. Peccatum
causas, scilicet gratiam Christi peccato autcm Ada^ ad multos se extendit, quod
Adae; sccnndo ponit comparalioncm ea- prohatur per mortcm unde signanter :

rnm quanlum Et jum si- ad eirectns, ihi, dicit, quod nnius delicto multi mortui
ciit per unum pccalum, ita et donum. sunt : mors cnim argumentum est pec-
Circa primum duo facit. Primo proponit cati originalis_, ut supra dictum est.
comparationcm sccnndo manifcstat ; Ada? ^ dixit Dcus Gen. ii, 17 Quacumque :

cam, ihi, Si enim unius /iomi?iis delicto die comedcris ex eo, morte morieris. Gra-
multi mortui sunt ; multo ma(fis gratia tia igilur Dei, quae est fortior, multo
*

Dciet donum... in plures adundavit. Dicit amplius ad multos extenditur. Hebr. ii,
crgo primo dictum est, qiiod Adam est :
10 Qui multos fdios in gloriam adduxit.
:

forma futuri sed non sicut dclictum, ita
etdonum; quasi dicat Non est aistiman-
dum (inod tautai
Ada*, <luanta'csfcfficaciai'donumChristi.
Cujus ratio csl isla, qnia pcccatnm pro-
cedit ex infirmitatc volunlatis humanai,
; Notandnm est autem, quod dicit, Abun-
:
davit, quianon solum gratia Dei proces-
eflicaciffi sit delictnm sitin mnltos ad deletionem peccati per
Adam inducti, sed etiam ad peccata ac-
tiialia dclcnda, et multa alia bona conse-
qucnda. II Corinth. ix, 8 Potens cst au- :

gratia autem procedit ex immensitate tem Deus omncm (jratiam abundare fa-
bonitatis divinai qnam manifcstnni est ; ccrc in vobis. Sicut enim peccatum ex

' Ai. : € gratia-. » —

' Ai. dcsidcralur : (( Dei. . qup. » — * Al. de(-sl : « igitur. i
' Al. : " ut siipra dictuni est Adtr : Quacnm-
 CAPUT V. 457

uno homine abundavit in multos ex Yjnde cum dictum sit, gratiam esse po-
prima suggestione diaboli, ita et gratia tentiorem quam peccatum Adae, conse-
Dei per unum hominem
processit ad qucns cst qiiod majorem eircctiim effi-

multos unde signanter addit Infjrati.a,

: : ciat. Dcindc cum dicit, \a//i judicium
idest per gratiam, unius hominis Jcsu cjxtidem ex ti/io, manifcstat quod dixerat
Christi. Sic enim a Deo gratia in multos dicens \am jtidiciu/n, idcst divina pu-
:

effunditur ut eam per Christum accipiant, nitio, procedit quidem ex wio, sciUcet
in quo omnis plenitudo gratiarum invc- pcccato [irimi parcntis, co/idemnatio- m
nitur, secundum illud Joan. i, IG De : /ie//i, scilicet omnium hominum, ipiia in
plenitudine ejus omnes nccepimus, c/ra- iUo peccantc peccaverunt, sccundum il-
tiamprofjratia. Sic autcm lcgcndacstlit- lud quod supra dictum est, q\iO(\.mors i/i
tera sccundnm expositionem Augustini, om/ies pertra/isiit, i/i r/i/.o o//i/ies peccave-
uthocquoddicitur, Pliires, nonaccipiatur ru/it ; (jratia autc//i Dei, qua^ datur per
comparative, sed absolute et ita vult : Christum, procedit cx i/iultis delictis,
quod attcndatur comparatio quantum ad idest non solum ex ilio uno originali,
hoc quod si dehctum unius xVda», proces- sed ctiam cx multis actualilm.s-, in jitsti-
sit in multos, multo magis gratia uiiins ftcatio/tc/n , idcst perfeclam cmuiidalio-
Christi in multos. Sed secundum Aml)ro- nem. I Corinlli. vi, 11 \ Et hxc r/itidem
sium ly plures accipitur comparativc, ut fttistis alirjua/ido ; sed ablttti estis, sed
siT~sensus, quod delicto, idest pcccato sa/ictificati estis, sedjustiftcati ^^^/.s. Dcinde
actuali, unius, scilicet Ada3, multi non cum dicit, ^SV c/iim u/iius dclicto ctc,
omnes, mortui su?it, scilicet morte pcc- probat quod dixcrat, scilicet (piod gratia
cati, imitando scihcet peccatum ipsius Cbristi procedit cx multis dclictis in jus-
Ada? per idololatriam, ut supra expositum tificationem et primo quidem hoc pro-
:

cst. Sap. XIII, 10 dicitur dc idololalris

: : bat ex posteriori; sccuiulo cx priori, ibi,
Infcl/iccs autem si/nt, et inter mortuos spes Sicut e/iim ])er i/iobedie/itiam ttniits ho-
eorum. Et multo mayis gralia Dei abundn- /ni/iis etc. Circa primiim consideraiidum

vit in plures, scilicet quam in idololatris, cst, quod Apostolus in prajmissa com-
qui peccaverunt in similitudinem Adai : parationc non ponit sibi respondcntia,
quia non sobim eorum pcccata tolluntur scilicct rcs cjusdem gcncris nam cx :

per gratiam Christi, sed etiam pcccata parte peccati ponit condcmnationem,
eorum qui in fide unius Dci pcrmanse- qiia' pcrtincl ad poenam ex parte autem ;

runt. Mich. ult. 19 -.Deponet inicjuitates gratiai ponit justificationcm, qua' non
nostras, et projiciet omnia peccata nostra. pcrtiuct ad pra'mium, scd magis ad sta-
Deindc cum dicit, Et non sicut per tum mcriti. Sicigitur Apostoliis inlcndit,
umim peccatum, ita et donum ; comj)arat pcr hoc quod dicit (juod pcccatum iudii-
Christi gratiam pcccato Ada;, qnantum cit condcmnationcm, ostendcre (juod
ad edectum : (piia non sokim utnimquc gralia inducal justilicalioucm ct ulilur :

jn multos rcdiindat, sed ctiam majonMii tali rationc. Sicut coinUunuatio morlis
etFcctum luibet gratia Cbrisli quam pcc- proccdit cx pcccato primo parciitis, ila
catum Ada; ctcircahoc triatacit. I*rimo
: rcgnum vila» procedit ex gialia Cbrisli :

proponit fpiod inteiKbt; secundo mani- ha'c cuim duo uuiformilcr sibi corrcs-
tcstat proposiliim, ibi, Mam Judiciu)n poudciit scd ad rci,'uuin vita' iiulbis
:

(juideni ex uiio in condenuutttonem ; ter- {lolcst pcrvcuin^ uisi pcr justili.iin cr- :

tio probat, ibi, Si eni/n uniusdelicto fnors go pcr graliaiu Christi lioinincs Justill-
rerpiavit pcr itnitm etc. Dicit crgo primo : cantur. Primo orgo ponit praMuissas ;
Non solmn boc '(licluin csl, sciliccl (pKMJ scciiudo infcrt concliisioncm inlcutam.
Cbristi gratia inagis abundat in mullos ibi, h/itur sicttl />cr u/iiits de/irfui/i ctc.
(]iiain i)cccaliiin Ada' ; scd (^liani in cis 1'riinain autcm [iroposilioncm proponit,
majorcm eHcclum lacit cl hoc est (piod
; diccns Si c/uni ex de/irfo u/iius hominis
:

dicit : l'lt noti sicut pcr unu/n pccrafu/n, t/to/'s /'('(//lavit [wv unum boiniiicni (piia, :

ita ct do/iu//t ; (\\\ni>\ (Ucal : Non taiitiis siciil supra codcm dittiiin csl, />/•/• uuuni

circcliis s('(piitiir pcr iinum pcccatiiin lio/niiwtn /)crrattt//i iufrarif, cf //rr /icrra-
Ada* in mnllis, (pianlus coiis(>(piiliir iii tiiin //'lors : //nt/to //lai/is homiiics rcgiiu-
mullisper donum gratia^ Chrisli. 1'olcn- biiiil /// rifa sciUccl a'tcrna, /ler ti/iu/n Je-
tioris cnim caiisa^ pobMifior (\s| clVccliis. SII//I ('hr/<fuiii : i\\\\ dicit .lo.ui. \. 10:

'
Al. uiiiilliUii' : (( lioc.
 ,

458 IN EPISTOI.AM \I) ROMANOS

Ego vnii uf vitani lidlicanl, vl almndan- qua* (jnidcm est j)cr lid^un ipsins, sccun-
tius hahcant, participando a*tor- scilicot (Inm ilhid (juod snpra iii, dictnm cst :

nilatom vita* (IIUT (piidcMii iihiiiKlaiilia

: Jiistitin l)oi pcr fdem Jesu CJiristi in otnnes
hic per ivj^Miiim (lt'si,i.'-iiatm' iindo dici- : i/iii crodinit incum. In cnin aufcm cre-
tiir Apoc. XX, r», (jiiod rvtjnahunt cinn didciniil homincs, non soliim qui sunt
('liristo annis millv, id f!st aRtorno tcm- post ojns incarnationcm, scd etiam
pore. Minorcm anlom designat intcrpo- (jui (\jus incarnationem praecessernnt.
ncndo Mnindanliani (/rati;r Cliristi et
: Sicnt cnim nos crcdimus cum natum et
ilniiatiiniis ot justitix accipientcs : qnasi jiassum ; itaipsi crcdidernnt nasciturum
diccrct Ad iT^Minm vita* liomincs pcr-
: ct passuriim. rjidc eadcm csf fidcs nos-
venire non possnnt, nisi hoc accipicn- traet eornm. II Corinfh. iv, 13 Hahcntcs :

do ita quod pratia Christi rcfcratnr ad

;
eumdcm fdcis/Jiritum, sicut scriptum est:
dimissioncm pcccati. qnam nnlla mcrita Crcdidi, /iropter fjuod locutus siim ct :

|ir;cccdcrc possnnt; idco omniiio p^ratia; nos crcdimus, pro/itcr quod ct loquimiir.
dci>utatur sicnimcx opcrihns, jam iion
: Sic igitur prohatum est quod gratia
ex gratia, ut dicitur iiifra xi. Quod an- Christi procedit ad multorum justificatio-
fcm dicitur, Doiiatoiiis, rcfcrciKhim cst nem cx postcriori scilicet cx rcgno vifae.
ad dona irratiariim, quibus liomincs pro- Consequcnfcr cum dicit, Sicut enim efc,
movcntur iii bona. Esthcr ii, 18 Largi- : probaf idcm ex priori causae enimsimi-
:

tiis cst dona juxta magnificentiam princi- les sunt suis effectibus inobedicnfia
;

palem Qnod autcm dicitur, Jiistitix,

. autcm primi parcntis, quae habct ratio-
rcfcrcndum est ad rcctitudinem opcrum, nem injustifia^, consfifuit peccafores et
ICor. I, 30 Qui factus est nohis a Dco
: injusfos igitur obcdicntia Chrisli, qnae
.-

justitia.Dcindc cnmd\c\\ Jf/itnrsicut etc. , habet rationemjusfitia^, constitiiit justos.

infortconclusioncm intcntam, quae idem Et hoc est quod supra dictum est, quod
continct cum co quod supra pncmissum gratia procedit in omnes hominesmyM.?-
est, vidcHcct quod sicut per unius delic- tificationcm.
tum Ada^, divinum judicium proccssit Sed videtur esse dubium quod dicifnr,
in omnes /lojnines, qui carnaliter ex eo
^
quod inohcdientiam iinms Jiominis
/^cr
nascuntur, in condemnationem mortis; peccatorcs constituti sunl multi, idest om-
sicctper unius justitiam, scilicct Christi, nes qui ab co nascuntur sccundum ratio-
divina gratiam omnes Jiomincs injustifi- nem seminalcm. Primum cnim cjus pec-
cationem vitx, idcst quae ducit ad vitam. catum videfur fuisse supcrbia, magis
Sed videtnrhoc esse falsum non cnim : quam inobedicnfia^ sccunrlum illud P>cli.
omncs homincs justificantur pcr Chris- X, 25 Inilium omnis /jcccati superhia.
:

tum, sicutomiics homines moriuntur pcr
Adam.
Sed dicendum, quod intelligendumcst
qnod sicut omncs homincs qui nascuntur
carnaHtcrcx Adam, incurrunt condcmna-
tionom pcr cjus pcccatum itaomncsqui
renascuntnr spiritualiter per Christum,
adipisciintur justificationem vita^ qnia,
ut (iicitnr.Ioan. iii, .'), nisi quis natus fuc-
rit dcnuo ex arjiia ct Spiritu sancto, non
potcst ijitroirc in rcgnum Dei. Qiiamvis
possit dici. quod jiistificatio Christi tran-
Scd diccndum quod, sicut ibidem
cst,
dicitur, initinm superhix facil Jiomines
apostatare a Dco : quia scilicet prima
pars supcvbiae (onsistit inhoc quod homo
non vult subjici pra'ccptis divinis, quod ad
; inobcdicntiam pertinct. Unde primumho-
miuis peccatum fuisse videtur inobedien-
: fia, non sccundum actum cxfcriorcm, scd
sccundnm intcriorcm mofum supcrbiap,
quo voluit divino praecepfo contrairc.
Unde ejus inobedicntiam Dominus argiiit
Ccn. ni, 17 Quia audisti vocem uxoris
:

sit in jiistiikation(>m omniiim hominum tux, ct comodisti dc ligno de quo /jrxcope-

quantiim ad sullicicntiam, liccf quanfum ram nc comcdercs, mnlcdicla terra in
tihi
ad efficientiam procedat in solos fidcles: opcre tuo in Inhorihus comcdcs ex ea
:

nnde dicitnr I Tim. iv, 10 Qui est Sal- : cunctis dichus ritx tux. (^bcdientia autem
vator ornniinn Jioniinuni, mariino aiitom hic sccundum quam pra^copto
dicifur
fidolium.Ex hoc anttmi qnod liic dicitiir, Patris ohcdicns, mortem snslinuit pro
accipcre dchemns, quod sicut nnlhis salufe nosfra, seciindiim illud Phil. ii, 8:
moritnr nisi per peccatum Ad», ita nul- Vactus cst ohediens usque ad mortem. i\oc
lus justificatur nisi per jnstitiam Christi: est contrarium qiiod alibi dicilnr, Christus

' Al . nmittitnr : « ex po. »

 ;;

CAPUT V. 459
cx caritate mortuus est, ut patet Ephes. tinct afl rationem obedientia»; injustitia
V :quia hoc ipsum quod obedivit, pro- autem illegalis, quae est omnis malitia,
cessit ex dilectione quam habuit ad Pa- ut dicitur V Ethic , attenditur in trans-'
trem et ad nos. Et est attcrHlcndum, quod gressione mandatoriim legis, qu» per-
per obedientiam et inobedientiam probat tinet ad rationem inobedientiaB. Sic ergo
nos per unum peccatores effici, et per convenienter dicitur, quod pcr obedien-
unum justificari : quia justitia leg.alis, tiam constituuntur homines Jusfi, et per
quae est omnis virtus, attenditur in ob- inobedientiam peccatores.
servatione pra^ceptornm legis, quod per-

LECTIO VI.

Lex autem subintravit, ut abundarct delictum. Ubi tur quod lex sit mala quia cujus finis :

autem abniulavit delictum, superabundavit etfrratia:

ut sicut regnavit peccatum in moitem, ita et gratia malus est, ipsum quoque malum est et ;

regnet per justitiam in vitam jieternam per Jesum hoc est contra illud I Tim. i, 8 Scimus :

Christum Dominum nostrum.

quidcm quod lex bona est.
Ad hoc antem respondctur in (jjossa
Postquam Apostolus ostendit quod per tripliciter. Primo quidem nt dicamiis
donum gratiae subtrabitur peccatum, quod quod ly ut non ponitur causaliter, sed
per Adam in hunc mundum intravcrat consecutive non enim ad hoc fuit data
:

hic ostendil quod per gratiam Christi lex ut pcccatum abundarct quin potius :

toHitur peccatum, quod lege superve- lex, quantum in se fiiit, pcccafum prohi-
niente abundaverat et circa hoc duo : buit, secundum illud Psal. (;xviii, 11 In :

facit. Primo ponit abnndantiam peccati, mco ahscondi

corde eloquia tua, ut /ton
quff! fuit per lcgem : secundo al)Sohitio- pccccm tihi.
nem pcccati, qua' estpcr gratiam Christi, Scd legc data consccuta est abundanlia
ibi, vhi abundnvit deliclum etc. Dicit ergo delictorum dupliciter. Uno quidcm modo
primo. Dictum est, quod per obedientiam quantnm ad peccatorum multitudincm :

unius hominis, justi constiluunlur mulli lcx cnim, licet peccatum dcmoustrarct,
non aulem lcx hoc faccre potuit, sed peccati tamcn concupisccntiam noii aufc-
potius lex suhiiitravit, ut supcrahumlarct rebat. Cum aulcm alicui prohibcfur id
delictum. quod concnpiscit. vchcmentius in concu-
Circa quod Apostoli dictum, duplex piscentiam illiiis cxardcscit sicut ct flu- ;

^occurrit dnbilntio. l'i'imo (jui(h:!m dc hoc viiis apposifo obicc forlius fluit, ct obiccm
quod dicit lcgcm subintrassc, idest iatcu- frangif. polcst cssc Iriplcx.
Ciijiis ratio

ter intrasse, post culpam originalcm ct Una qnidcm, quia illiul quod subjacet
actualem, vel post naturalem legem, ut hominis polestatl, non rcputat aliiiuis pro
Glossa dicit nou enim lc.x occulte intra-
: maguo scd illud qiiod cst cxtra liomiuis
:

vit, scd manifcstc data fuit, sccundum polcslatcm, apiirchciidilur ab hoinino

ilhid Isai. xi.v, I!) j\o)i in ahscondilo lo-
: (juasi maguuin. Prohibilio aulcm cjus
cutus sum. (jiiod concujiiscitnr, ponit illiid (jiiod pro-
Diceu(him csl (>rgo, quod licct ipsa hii)clur (juasi cxlra hominis j)olcstatcm ;

Icgislalio fucril dala iii inaiiifVsl(\ tauKMi cl idco conciipisccnlia ma.Lris cxardcscil

myslcria h'gis craul in (»ccull(), (^l j)ia'- iu rcin conciijiilain (liim ju^diibclur. Sc-
ci])uc (|uoad iulcnlioncm Dci circa Icgcm cunda ralio est, quia intcrioros alfoctionos
ferendam, ([ua' pcccalum oslcndcret, (juaudo iutoriusrotinontur, ita (juod oxto-
non sauarcf, sccuudum illud iiifra \i, '.\\, riiis iiou dcrivciiliir. cx hoc i[)so inagis

Qais ri)(/noril srnsuf/i /)o/ji/ni'f Polcsl iiilciiiis iiicciiiliiulur, sicul jtalcl in doloro

oliaui (lici (|ii()d /r.r s/ihi//lrar/t . idcsl cl ira, (jiia* duin iiilcriiis claiisa tcnoutur,

qnasi nicdia iiilia\il iulcr |tcccaluui lio- magis angontur; si aulom oxtorius (jik)-
minis ct (iouiiiu ,malia' Cluisli, (|iioium (jiio mo(l«t proccdaul, conini \irliis diini-
ulninKjiic supra (iixcial |)cr iimiiii ad uuilur. Proliibilio aiitcni propfcr fiuioicin
lihircs Iransissc. homiucin iil ciuiciipiscciiliam
|Hciia',cogil
S(!cuuda aiifcm diibilalio csl i\v hoc suam nd oxtoriora non j)crducal, ot ideo
quod dicit Icgcm siibinlrassc, /// (/h//nda- ipsa concujiisccnlia intorins rotontn mn-
rct drlirtam : sic cuiin \ idcliir (piod abiiii- gis innainiualur. Tcrfia latio ost. (jiiia

(laulia (lclii-li sil fiiiis U^gis : cl ila sc(jui- illuil (piDil iioii cst iioliis j)rnhil)itum.
 .

460 IN EPISTiiLAM AD IIOMANOS

ap|)r»'li<'n<linins (jiiasi possihilo neri 1 : Laudemus viros (//oriosos ; et infra ni :

(inaii.lin-nnKpii' n(»l)is iilaciu^rit, et idco llomincs magnos virtute. Sccnndo snp(!r-

ninltotics (tpportnnitali^ cxistcnte illnd ahiiinlavit delictum lego supervenientc,
vitanuis; (inando arKinid (»st prohi-
s(m1 (|naiitiiin ad gravitatcm rcatns gravins :

liitnni, apprclicnditnr a nohis, nt nou cnini fiiit pcccaliun, nhi acccssil j)ru'va-
scnipcr a nohis liahcri possit ct idco ; ricatio, non tantum legis natura\ sed
(jnando opportnnilas datnr sine tiniore etiam lcgis scripta». unde supra iv, 15,
:

pcvna' illnd consccincndi, iiromptiorcs ad dictnm cst, (jnod ultinon cst /ex, ncc prx-
hoc snmns. Kt indc cst (jiiod (hita lc,u:c, varicatio. Sccundo autcm potest rcspon-
(jna' concnpisocntiaa! nsnm prohihchat, dcri, ut dicatnr (jnod ly ut tencatnr cau-
et tamen ipsam concupisoentiam non mi- saliter, ita tamen quod loqnatur Apostolns

tifrahat, cononpiscentia ipsa ma^is fcr- de al)nndantia dclicti, secundnm quod

vcntcr liomincsad pcccata dncchat. rnde cst in nosfra cognilionc ut sit sensus ; :

dicitnr K/.cch. v, 5 Ista cst llierusalem : : Lex suhinlravit ut ahundarct de/ictutn ;

iti mcdio Gcntiumposui cam, ct i?icircaitu idest, ut abundantius delictum cognosce-

ejus tcrras : ct contcmpsit judiciamca, vt rctur, secundum modum loqucndi quo
plus esset impia quam (ieiitcs. dicitnr aliquid fieri, cum innotescit.
Scd secundnm hoc, vidctur quod omnis Undc supra dictum cst, quod pcr icyem
lex humana, quae gratiam nou coufcrt Tertio modo potest
est cor/nilio pcccati.
diminuentem concupisccntiam, faciat exponi ita quo ly ut teneatur causalitcr ;

ahundare peccata; quod est contra in- ita tamen quod abundantia delicti non
tcntioncs lcgislatornm, quia ad hoc tcn- intelligatur finis lcgis subintranlis, sed
dnnt ut cives faciant honos ut patet per ; id quod ex abundantia delicti sequitur,
Philosophum 11 Et/tic. cap. i. scilicethumiliatio hominis lege enim :

'Sed dicendum cst, quod alia est inten- subintrante abundavit dclictum, ut dic-
tio lcpis hnmana^. et legis divinae lcx : tnm est in prima expositione ex qua :

enim humana rcfertur ad humanum ju- quidem dclicti ahundantia consecutum

dicium, quod est de exterioribus actihus ;
est quod homo infirmitatem suam reco-
sed lex divina refertur ad divinum jndi- gnoscens hnmilietur. Diccbat enim homo
cium, quod est dc interiorihus motihus supcrbus, de viribus suis pra^sumens :

cordis, secundum illud 1 Reg. xvi, 7 : Xon deest qui impleat, scd deest qui ju-
Homo vidct ca qux parent, sed Dcus in- beat, secundum illud Exod. xxiv, 7 :

tuctur cor. Sic igitur lex humana suam Omnia

quse /ocuttis cst Dominus, facie-
intentioncm consequitur, dum per pro- mus, ct ei ohediemus. Sed quaudo lege
hihitionem et poena^ comminationem data consccuta est multitudo delictorum,
impcdit ne multiplicentur exleriores ac- homo suam infirmitatem cognovit ad
tus peccati, hcct concnpiscentia interior observantiam legis secundum illud Sap.
;

magis augeatur sed qnantum ad legem;
divinam etiam intcriores concupiscentia^
mala3 impntantnr ad peccatum, qua.^
ahundant legc prohibente et non aufe-
renteconcupiscentiam. Sciendum tamcn,
quod sicnt Philosophns dicit in X Ethic.
cap. XI, hcet illos qui
prohihitio
sunt male dispositi, cohibeat ab exterio-
ribus peccatis solo pamai timore, quosdam
tamcn bene dispositos inducit per amo-
rcm virtntis. Scd ista bona
quantum ad aliquid potcstcsse a natura
sed ejus perfectio non est nisi per gra-
tiam, ex qua contingit qnod etiam lcge
vcteri data, non in
IX, o : liifirmus homo et exigui temporis,
et miyior ad intcl/cctum judicii et /egum.
Intcntio ergo Dei legem dantis non ter-
minatur ad ahundantiam peccatorum,
sed ad humilitatem hominis, propter
quam permisit ahundare delicta. Sic ergo
legis, quia hoc erat occultnm, signanter quan-
tum ad hoc dicit, quod /ex subintravit
Quia vero hic agitur de lege et fine
legis, duo cousideranua occurrunt. Primo
dispositio quidem quot modis lex dicatur; secuudo
: quis sit finis legis.
primum sciendum est, quod lex
Circa
uno modo dicitur tota Scriptura veteris
omnibns pcccatnm tcstamenti, sccundumJoan. xv, io
illud :

abundat, scd in plnrihus (juidam vcro ; Lt imp/catur sermo corum, qui in /ege
lege prohibente, et gratia ulterius adju- eorum scinplus est, quia odio habucrunt
vante, ad pcrfeclioncm virtutnm tandem
'
mc gratis ; cum tameu hoc scriptum sit
pervenerunt, secuudum illnd Kccli. xxxiv. in Psalmis. Quandoquc vero dicitur lex

• Al. : « tempore. »
 ;

CAPUT V. 461

Scriptura quinque lihrorum Moysis, se- ut sicut refjnavitpeccatum etc. Dicit ergo
cundum illud J)eut. xxxni, 4 Ler/em : primo Dictum est, quod lege subin-
:

prxcepit iwhls Moyses. Tertio dicitiir trante, ahundavit delictum; iiec tamen
Decalogus prwccptorum, secundum illud propter boc impeditur divinum proposi-
Exod. XXIV, d2, Daho tihi diias tahulas tum de salute Judaiorum, et totius bumani
lapideas, et lctjem, ac mandata quae sc?'ip- generis quia uhi ahundavit delictum,
;

si,ut doceas. Quarto dicitur lex tota con- scilicct in humano genere, et specialiter
tinentia c«remonialium, sccun ium illud in Judaiis, superahundavit et (/ratia, sci-
Hebr. x, 1 Umhram Jiahens lex futuro-
: licet Christi condonantis peccata. II,
rum honorum. Quinto dicitur lex ali(juod Corinth. ix, 8 Potens cst Deus omnem :

speciale pra^ceptum cgeremoniale, secun- (jratiam ahundare facere in vohis. Ejus

dum illud Lev. vii, 2 Haec est lex hostix
: autem quod hic dicitur, duplex ratio assi-
pacificorum. Sumitur autem hic lex com- gnari potest. I'na qiiidem cx cHectu gra-
muniter ab Apostolo quantum ad totam tia3. Sicut enim mairnitudinem morbi
doclrinam legis Moysi, idest quantum ad non sanat nisi fortis et efficax medicina
moralia el cairemonialia praicepta qiiia : ira requirebatur abundans gratia ad hoc
scihcetper cseremoniaslegis non dabatur ut sanaret abundantiam delictorum. Luc.
gratia, per quam homo adjuvaretur ad vii, 47 Dimissa sunt ei peccata multa,
:

implendapraicepta moralia,concupiscen- quoniam dilexit multum. Alia ratio sumi

lia diminuta. potest ex dispositione peccantis, qui dum
Circa finem autem legis scicndum est, mag-nitudincm peccatorum suorum rcco-
quod in populo Judaiorum tria fuerunt g-noscit, quandoque quidem desperat et
hominum genera, sicut et in quolibet contcmnit, secundum illud Prov. xviii,
alio populo scilicet duri, idcst pecca-
: 3 Impius, cum in profujuluni venerit
:

tores etrebelles; proficientes, et pcrfecti peccatorum, contemnit : quandoque vero

Ouantum igitur ad duros, lex fuit data in per auxilium divinum, ex considcratione
flagellum ct quantum ad pra^cepta mo-
: suorum peccatorum magis bumiliatur, ct
ralia, ad quorum observantiam coge- majorem consequitur gratiam, secundum
bantur per pcena3 comminationem, ut illud PsaL xv, 4 Mu/tip/icatie su/it in/ir- :

patet Levit. ii; et (juantum ad ca^remo- mitates eorum, postea acce/eravcru/it.

iiialia, qua* itleo sunt mulliplicata_, ne Deinde cum dicit, Ct sicut rcj/iavit pec-
licereteis diis alienisaliumcultum super- catu//i i/i j/iortem, etc, ostendit enectiim
addere. Ezech. xx, 34 /n manu valida : gratice abundantis qui tiuidcm est per
:

et hracliio extento et in furorc cffuso re- opposilum res[)on(lcns cirectui pcccati :

(jnaho super vos. Sed proticientibus, qui ut i>n[\c.(i{ sicut pcccatu//i introdiictum pcr
(licuntur metiiocres, lex fuit in pa.'dago- primuin houiincm etabundaiisper legem,
gum, secundum illud tlal. ui, 2 4 Lex
: j'cg/iavit, idest plenum dominium in iio-
pxdagojus nostcr fuit in Christo. Et hoc mincs obtinuit, et hoc quoustpie duceret
quantuin ad ca-remonialia, (juibiis conti- cos i/i //ujrte//i tcnqioralcm et aMcrnam :

iKJbanlur in divino cultu, et (|uantiim ad iufra VI, 2.3 : Slipciu/ia pccvati j/u/rs; ita
moralia, (jiiibus ad juslitiam j^romove- et (jratia Dei reij/ict, idcst plcne domine-
bantur. Perfectis autem fuit (juantum ad tiir in uoWxs, per Justitia//i, (lujun scilicet
ca^romoiiialia (|iiidcm in sigiuiiu, scciiii- in noiiis facil siipia coiicm Jusfi/icati
: :

diim illud Ezecli. xx, 12 : Sahhata mea ijratis pcr (jralia//i ipsiiis ct hoc (pioiisiiui^ :

dedi ut essent sij/ium intcr me et eos

eis, : nos ducat i/i vita/ji ,vtcr/ia)/i, sccuiulum
(juantiim ad moralia vtuo, iii solaiium ; illiid infra m, 2.3 (iratia Dci vitaxle/'jm:
:

S(!ciin(liim ilhid iiilra vii, 12 Co/u/c/cc- : cl totiiin vs[ pcr Jcsu//i Christum Do/Jii-
tor /cji Dci sccu)u/u//i i/ilcriorcm ho//ii- /III//1 noslrii/ii, (jiii cst dalor gratia*. se-

1lC)/l. cuiidiiiu illiid Joau. I, 17 (iratia ct vcritas :

Deindc cum dicil, C/)i abu/u/avit dr/ic- per Jcsujji Christum facta cst ot eliam :

tu//i etc, ostcndil (iiioiuodo jjcr graliam juslili.e Corinlli. i. 30 ; (Jui faclus est
: I

lollitiir abiiiitlaiitia dclictoriim : piiino

cl iinhis jiistitia a hci/ t>l dalor vila» a»t»M- :

jioiiil gralia" aliiiiidantiain ; scciiiido os- iia' Joau. x, 2S

: Hijd vita/n xtcrJUi/Ji do:

lciulit abuudanlis graliiu eHectuiu, ibi, cis.

 CAPUT SEXTUM

LECTIO I.

Quiil ergo { Maiiebimus iii peccato, ut

dicemus debemus vivere iu illo; scd mortui su-
Absit. Si eniin mi>rtui sunius pec-
abuiidet ?
ffriitia
cnto, ([uomodo adliuc vivimus iii illo ( An ij^noratis,
mus crgo non debemus vivcrc
peccato :

fratres, iiuia (iuicumi|ue bai)tizati suinus in Chiisto in peccato. Circa hoc ergo quatuor facit.
Jesu, ia niorte ipsius baptizati sunius ( (^onsepulti
Primo ponit condifionalcm secundo ;
enim suinus cuin ilio per bapiismum in mortem, ut
iiuomodo Christus surrexit a mortuis per gloriam Fa- probat anteccdens, ibi, An ignoratis, etc. ;

tris, ita et nosjn novitate vitte ambulemus. Si enini

complantaii facti sumus simililudini mortis ejus, et
resuriectionis erimus.
Posfquam Apostolus ostendit
j^Taliam Clirisli liljcramur a peccato prie-
terito,tam introducto per primum iiomi-
tcrtio coucludit consequens, ibi, Ut quo-
modo C hr istus surrexit, etc. quarto probat
neccssitatem consequcntiae, ibi, Si enim
quotl pcr complantati facti sumus similitudini morti
ejus, ct rcsurrectionis crimus. Dicit ergo
primo Absit, scilicet quod hac intentione
:

nem, quam etiam aJHindante per legem ;

pcrmanendum peccato, ut gratia
sit in
liic ostendit quod per gratiam Chrisfi abundct qiiia, ut dicitur Eccli. xv, 21,
:

datur nobis faculfas ad resistcndum pcc- ncmini manduvit Dcus impie agere. Et
catis iuturis et circa hoc duo facit.
: hujus rafio est. Si enim mortui sumus
Primo ponit qua^stionem cx pra^missis peccato, pcr hoc scilicet quod peccafuin
orfam; secundo solvit eam, il)i, Adsit, estmorfiflcafum in nobis, quomodo adhuc
ctc. Dixcrat autem supra v, 20, quod in illo vivcmus'1 Non enim naturalis ordo
iidi abiindavit dclictum, supcrabiuidacit rcrum habct ut a morte redeatur ad
ct gratia quod qnidem aliquis posset
: vitam. Isai. xxvi, li Morientes non vi-
:

male inteUigere, quasi abundantia delicfi vant, giqantes n.on rcsurgant. Cant. v, 3 :

essct causa supcrabundantiai gratiarum;
et ideo inducit qu*sfioncm, dicens Quid
ergo dicemus'} Aumquid perma?iebimus in
pcccato, ut gratia abuyidct'? Quod quidem
Lavi pcdcs meos, quomodo inquinabo i/ios'!
: Deinde cum dicit, Afi ignoratis'i probat
anteccdcns, scilicct quod fideles sunt
morfui peccato et primo proponit me-
:

oporterct dicere, si abundanfia dclicti dium ad propositum ostendcndum; sc-

esset causa grafia? abundantis, ct non cuiulo manifcstat mcdium inductum, ibi,
sola occasio, ut supra dictum cst. Unde et Consepulti cnim sumus, etc. Dicit ergo
siipra lu, 8, Apostolus dicit Sicut blas- : primo An ignoratis'1 quasi dicat Quod
: :

phonanuir, et sicut aiwit quidam nos vobis propoiicndum cst, est adco mani-
dicerc Fuciamus mala, ut evcniant bona.
: fcstum, quod ilhid vobis ignorare non
ilier. XII, I Bene cstonmibus quiprseca-
: licet I Corinth. xiv, 38
: Si quis ignorat, :

ricantur ct inique agunt. ignorabitur : qiiia quicumquc baptizati

Deindc cum dicit, Absit, etc, solvit in- sumus in Christo Jesu qiiod intclligitar :

ductam qiuestioncm et primo assignat : friplicitcr. Uno modo secundum insfifu-

rationom quare non cst nobis pcrmancn- tioncm Jcsii Chrisfi, Matth. ult. xix, Do-
dum sub pcccato sccuudo concludit ex-
; cete omnes ge^ites; baptizantes cos in no-
hortationcm intcntam ibi Non crgo , , minc Patris et bilii et Spiritus sancti.
rognet peccalnm. Circa primo duo facit. Secundo i)cr invocationcm Jcsu Christi,
Primo assignat rafionem quare non sitin baptizabanfur viri ac mulicres. Tertio in
peccato permancndum secundo osten- : Christo Jcsu, id est in quadam conformi-
dit nobis inesse facultatem ad hoc quod fatc ad Cbristnm Jesum. (ialat. iii, 27 :

non sub peccato maneamus, ibi, lioc Quicumquc in Christo Jcsu baptizaticstis,
scicntes, etc. Circa primum ponit taicm Christum induistis. Jn morlem ipsius bap-
rafioncm. Si sumus mtjrtui pcccalo, non tizati sumus, idest in similitiulinem mor-
 ;

CAPUT VI. 4t)3

tisejus, quasi ipsam mortem Christi in ipsum quod siguum sepulturai Christi in
nobis repraesentantes. Corinth. iv, 10 II : nobis accipimus, consequamur mortem
Semper mortiflcationem Jesii Christi in peccati.
corpare nostro circumferentes Galat. ult. . Deinde cum dicit, Ut rjuomodo Christus
17 Stigmata Jesu in corpore meo porto.
: surrexit, etc, infert consequens, scilicet
Vel in morte ipsius, idest per virtutem quod non debeamus vivere in peccato.
mortis ejus. Apoc. i, o : Lavit nos apec- Ad hoc quidem inducit simiiitudinem ex
catis nostris. Unde de hitere Christi pen- resurrectioneChristi, dicens (jtquomodo :

dentis in cruce, post mortem fluxit san- Christus resurrexit a mortuis per (jloriam
guis et aqua, ut dicitur Joan. xix. Sicut Patris, idest per virtutcm 1'atris, ex qiia
igitur ejus morti conliguramur, inquan- ipse Pater glorificatur, secundum iliud
tum peccato morimur; sic ipse mortuus Psal. Lvi, 9 Exurge fjloria mea; ita et
:

est vitai mortaU, in qua erat simiUtudo nos in novitate vitse ambulemus; idest,
peccati,Ucet non essct ibi peccatum. per bona opera vita* procedamus; vita
Ergo omnes qui baptizati sumus, mortui enim peccati vetustatem habet, quia ia
sumus peccato. Deinde cum dicit, Conse- corruplionem nos ducit. Hebr. viii, 13 :

pulti enim sumus, ctc.,probat propositum Quod anti([uutur et sencscit, prope interi-
mcdium, scilicet quod omnes haptizemur tum est. Unde et dicitur IJaruch iii, 10 :

in conformitate ad mortem Christi, di- Quid est fjuod in tcrra inimicorum esl
cens : Consepulti enim sumus cum illoper hiveterasti terra aliena, coinquinatus es
i?i

baptismum in mortem, quasi dicat Se- : cum mortuis. Unde et novitas vit?e dicitur
puUura non nisi mortuis debetur. Matth. per quam aliquis redit ad integritatem, ut
viii, Sinite mortuos sepelire mortuos
22 : sciUcet sit siiic peccato. Psal. cii, 5 :

suos. Per baptismum autein homincs se- Renovahitur ut aquike juvcnius tua.
pcUuntur Christo idest conformantur
; Ephes. IV, 23 Renovamtni spiritu inentis
:

sepuUura; ipsius. Sicut enim iUc qui so-
pcUtur, ponitur sub terra; ita iUc qui
baptizatur, immergitur sub aqua unde
et in baptismo fit trina immersio, iion
solum propter fidcm Trinitalis, sed etiam
ad rcprajsentandum tri(hium sepulturai
Cbristi. Et sicut triduuin sepuUura; non
1'acit nisi unam sepuUuram,
vestrse. Deinde ciim dicit, .SV t'ni))i, [)robat
iiccessitatemcoiise([uciitia?,Ciiristuscnim
: postquam fuit mortuus, resurrexit :unde
conveniens est ut illi qui conformantur
Christo quantum admortcm in ba[)tismo,
conformeutur etiam rcsurrcctioni cjus
pcr innoccntiam vita'; cl lioc cst ([uod
ita trina im- dicit Si cnim complantati facti summ
:

mersio non facit nisi unum haptisma. Kt similitudini mortis ejus idest, si in nobis ;

iiide etiam est qiiod in sabbalo saucto assumamus similitudiiicm mortis cjus,
solemnisbaptismusiiiEcclesiacelebratur, ut ci incorporcmur, sicut rainus ([ui iuse-
quando commemoratur scpuUura Cbristi rif ur [ilanta', ut (juasi nos in i[)sa passionc
sicut et iii vigiUa Pentecostes, quando Cliristi inseramur, simul et resurrectionis
solcmni/alur dc Spiritu saii<Mo, ex cujus erimus, scilic(!t similitudini cjiis com[)lau-
virtute a(jua I)a[)tismi accipit vim pur- tati, ut scilicct in [ira-sciiti iiinoccntcr
gandi, ut dicitur Joaii. iii, o \isi tjuis : vivanius,(>t iu futuro ad siinilciu gloriaiu
renatus fuerit ex acpui ct Spiritu sujicto, perveniamus. lirformabit
Phil. iii, 21 :

non potest introirc in rccjmim Dci. corpus humilitatis nostr.v con/it/uratum

- J*lst tamcii C()nsi(U'raii(liim, (|iiod cor- ror/)ori c/aritatis su.r. II Tim. ii, II Si :

poralitcr aUquis ])iius inoritur, ct postca co))i/)U)rtui suntus, ct (0)ir/rf))ius. Si('

sepeUlur; sed s[)irilualit(!r sc[)ullura bap- igitiir sicut Ajiostolus [)cr siuiililudiiicm
lismi causat mortem pcccati; (|uia sacra- niortis Cliristi i)rob;ivit (|uod sumus ninr-
mciitum iiova! lcgis (ifficit ([uod signat. tiir[)cccat(), ([uod [)ricuiiscr;»l (|u;isi aut»;-
Undc cum s('[)iiltii!;i, (jua' lit [^cr l);q)tis- ccdcus; sic [)crsimiUtudiucm rcsiirrec-
mum, sil sigiuini nioilis [jcccali, niorlciu tiouis cjiis [)roba\il (|iiod uou (lcl)cinus
eflicit in baptizato : ct hoc est quod dicit, vivcrc in [leccalo, (|uod ([uasi consc^iucns
(juod sumus sejnilti in niortcm, ul per lioc su[)crius iutroduxit.

LKCTIO II.

lloc ft(^n'iin-c*,
iKti' scitMite.-i, (|m'(( *((((:> lidnio
(|iioiI V(>tus r»iiii((( iornoi-
(iosUm' siinni
i(i'iii(' (idstci ((\ 1-
[ ost
i-j>( percnto.
ii
** *ii antiMU
('c\Lii(('. Si niormi .-.iniiim
«iiKviii iiiiMtiii snini cntn i.nriHio
lixus fst, nt tlfsirufilnr coi-inis |u'ciuli, ut ulini iiou ir.'iliiiius c|niii biiiinl viviMnn^ cun»
oluiin vivciniis (.Mini illo ncitfn-
ncitfn- :

serviaauis iniccjito. Qui oiiim niortuus est, justillcalu» tes t|UOil Christus rosurgens ex tuortni» j«m nomou-
 ;

404 IN KI»ISTOL\M Al) IU»MANUS

rilur, nn)ra illi ullrn noii «lominaUitur ijuod eiiiiii
:
tiir cuim corpus [)(;ccati, ipsa congcries
moriuus est pecmto, mortuu» esl seincl ; ijuoil iiu-
teiu vivil. vivil Ueo. Itii et vos exislimiUe vos mi>r-
malurum o[»crmn ; sicut ipsa congeries
tuos (|uiilein esse peccuto, viveutes autem Doo iu mrmhrorum facit uimm corpus naturale.
Chribto Josu. Co/pus ejus quasi sciita fusi-
Joh xi-i, (i :

lia, compactu//i squamis se preme/itihus.

l'ostqiKini Ai»()stolus ostciidil tiuod nua Seciindus aiitcm cllcctus est ut caveamus
est nohis in iii^coato pcnnaniMKliini. c.k a peccatis in futurum; et hoc est quod
eo (luotl pcr liaj)tismum moitui sumus suhdit diccus L't ultra non servia/nus :

pcfiMto; iru' ultoiiiis ostcntlit adcssc uo- prrraf(j tuuc cnim homo peccato servit
:

l)is facultatcm ad hoc ohscivaudum ct : quiuido coucupisccntia'. pcccati ohcdit

lirca hoc duo facit. Piimo pioponit quod per consensum, etcorporis executionera.
intcndit sccundomanilcstat propositum,
;
Jo.tn. viii, 34 Qui facit peccatum^ servus :

ihi, (Jtti c/ii/n nto/iKHs cst, ctc. (lirca i^ri- cst peccati.

mum duo facit. 1'rimo propouit heucli- liciude cum dicit, Qui enim morluus
cium quod consecuti sumus; secuudo cst manifestat quod dixerat
etc, et :

Inijus hcucticiieircctum, ihi, Utdesiruatur primo quantum ad primum etrcctum

corpus pcccati. Dicit ergo primo Dictum
est, quod dchemus in novitatc amhularc,
scilicet dcsistendo a pcccato. El ne hoc
aliquis forte impossihile diceret, dicit
quod sumus lioc scioites, qnia vetus /lomo
noster, idcst vctustas hominis per pecca-
tum iuducta, simul, scilicct cum Christo,
: sccundo quantum ad secundum, ihi, Si
autem mortui su//ius cum Christo. Circa
primum considcrandum cst, quod conge-
ries peccatorum destruitur quando pec-
cata homini remittuntur. Sic igitur des-
tructionem corfioris pcccati manifestat
Qui c/ii/n mortuus est, peccato '
diceiis :

crucifixus cst; id est, per cruccm Christi scilicet per haptismum, quo Christo com-
est mortilicatus sicut enim supra dic-
: monmur, justifcatus est a peccato ; id est,
tum esl, vctustas homiuis pcr pcccatum remissis peccatis translatus est in statum
iuducta cst, inquaulinii pcr peccatiun, justitia». I Cor. vi, ii : Et hxc quidc/n
honum natura^ corrum[)itur quai quidcm : fuistis aliquando ;sed ahluti estis, sed
vetustas in homine principatur, quamdiu sa/ictificati estis, sed justi/icati eslis. Quia
liomo pcccato suhjacet. Et quia id quod igitur per crucem Christi homo peccato
est principale in homine, dicitur csse moritur, consequens est quod a peccato
ipsc liomo, inde est quod in eo qui justificetur et ita, quod corpus peccati
;

peccato suhjicitur, ipsa vetustas peccati dcstruatur. Deinde cum dicit, Si autem
dicitur esse vetus homo. Yetustas autcm mortui sumus etc, manifestat secundum
pcccati potest iutcUigi vcl ipse reatus edcctum per conformitatem ad vitam
seu macula actualium peccatorum, vcl Christi, tali ratione. lUe qui Christo mo-
etiam consuetudo peccandi, quae quam- rienti commoritur, simul convivit et re-
dam necessitatem ing^erit ad pcccandum; surgenti Christus autem sic resurrexit a
;

vel etiam ipse fomes peccati provcniens mortuis tamquam nunquam de cetero
ex pcccato primi parcntis. Sic igitur moriluius ergo ille qui mortificatus est
;

vctus homo nostcr dicitiir esse simul peccato, sic Christo resurgenti convivit
cruci(i.\us cum Christo; iuquantum pra> quod hahet facultatem nuu([uam de cetero
dicta vctustas virlute Christi suhlata cst; ad peccatum redeundi. Circa hoc ergo
vcl (juia totaliterestamota, sicut totalitcr tria facit. Primo ostendit conformitalem
amovclur in haptismo reatus et macula homiuis lidelis ad vitam Christi resur-
peccati vel quia diminuitur virtus ejus,
: gcutis sccundo ponit conditionem vitae
;

sicut virtus fomitis vel etiam consuctudi- rcsurgeutis, ihi, Scic/ites\quod Christus
nis pcccandi. Coloss. n, Dclcns quod 1 \ : ctc; tertio iufert concUisioucm intcntam,
adversum nos erat chirofjraphum decrcti, ihi, Ita et vos etc Dicit crgo primo Si :

quod erat contrarium Jiobis : et ipsum e/iim mortui sumus cu/n C/iristo, id est si
tulitde medio, afliqens illud cruci. Deinde virtute mortis Christi sumus mortui pec-
cum dicit, l t dcstruatur corpus peccati, cato, credi/nus, quia etia//i simul vive/nus
ponit ctlcctmn pra'dicti hcnelicii diipli- cu/n illo, id est ad similitudincm vitai
cem quorum primus est rcmotio pra^-
: cjus. Vivemus, inquam, hic vita gratiaj,
cedentium dehctorum ct hoc est quod : et iu futuro vita gloriae. Ephcs. ii, 5 :

dicit : L't destruatur corpus peccati : dici- Cum essemus mortui peccatis, convivifca-
* Al. omiUitur : a peccato. •
 :

CAPUT VI. 463

vit nos Deinde cum dicit,
in Christo. pro peccato moriatur '. I Pet. iii, 18 :

Scientes, ponit conditioncm vitaB Chrisli Christus scmel pro peccatis mortuiis est.
resiirgentis et primo ponit eam
: se- ; Uuantum ad secundum autem, idom po-
cundo prohat, ibi, Qiiod enim mortuus est test concludi. Si enim Christus mortem
etc. Dicit ergo primo. Hoc, inquam, quod sustinuit ut deticeret in eo similitndo
dictnm est credimus, scientes quod Chris- carnis peccati, dehiiit ejus mors confor-
tus resurgens exmortuis jam non moritur, mari aliis gerentihus carnem pecrati,
sed vivit vita perpetua. Apoc. i, 18 : qiii semel moriuntiir unde dicitur llebr. :

Fui mortuus, et sum vivens in sxcula sx- IX, 27 Qucmadinodum statutum est ho-
:

culorum; et quod plus est, mors illi ultra minibus semelmori... sic et Christus semel
non dommahitur, qtia^ scilicet in liomine oblatus est ad multorum exhaurienda pec-
dominatur, non solum dum moritur per cata. Secundo ostendit idem ex condi-
separationem animai a corpore, sed tione vits quam resurgendo adeptiis est,
etiam ante mortem, dum patitur legritu- dicens, Quod autem vivit, vivit Deo, id
diuem,famem,et sitim et alia hujusmodi, est ad conformitatem Dei. Dicitur enim i[

per quai pervenitur ad mortem sed ab ; Cor. iilt. 4 : Quod

crucifixus est ex in- si
his libera est vita Christi resurgentis; et firmitate, vivit virtute Dei. Eirectus autem
ideo non subjicitur dominio mortis, sed conformatur causaj : unde et vita quam
potius ipse habet dominium super mor- Christiis resurgejis acquisivit, est deifor-
tem. Apoc. i, 18 liahet clavem mortis et : mis sicut ergo vita Dei est sem[)if('rna
:

inferni. Deinde cum dicit, Quod enim et absque corriiptione, secuiuium illud I

mortuus est eic, probat propositum, sci- Tim. ult. IG ; Qui sotns Itabet immorlali-
licet quod Christus resurgens ulterius tatem ; ita et vita Christi est immortalis.
non moriatur et lioc duplicifer. Primo
: Deinde cum dicit, Ita et vos etc, infort
quidem ratione accepta ex parte mortis conclusionem int(intam, ut conformemur
quam sustinuit, dicens Qnod enim mor- : vita3 Christi resnrgentis et quantum ad :

tuus est peccato, mortuus est scmel. Non hoc (]uod mortuus est peccato, id est
autem intelligitur quod ipse mortuus est mortali vitw, quai habet similitudincm
peccato (piod ipse commisit vol contra- [)eccati, nuiKiuam ad enm redituriis et :

xit qnia in eo nnllo moilo fieccaluni lo-

: quantum ad Iioc quod vivit ad conformi-
cumhal)uit: I l'etr. w, ^2^2 Quipeccatum : tatem Dei et quantum ad primum dicit
:

non fecit. Sed dicitur mortuus esse pec- Ita et vos existimate vos quidcm morluos
cato dupliciter uno modo (juia mortuus : esse peccato, scilicet tain(|iiam ad pccca-
est pro peccato tollendo II Corinth. v, : tum num([uain sitis rediluri :Isa. xwi,
21 Eum quinon novit peccalum pro no-
: 14 : Moricntes non vivant : quantum ad
bis Deas fecit peccatum, id est hostiam secundum dicit, Vivcntcs Deo, id est ad
pro peccato alio modo, quia mortuus
: honorem vel similitudincin Dei, ul scili-
est similitudini carnis peccati, id (!st vitai cet nuiKjnam |)er [jeccatuin inoriamur.
passihili et mortali infra viii, 3 Deus : : (Jal. II, 20 Quod aufem ininc vivo in
:

misit Filium suum in similitudinem carnis carno, in fide vivo Filii Deo. Kt ideo suh-
peccati. Utroque autem modo concludi dit In l^hristo Jcsu Doniino nostro, idest
:

potest quod Chrislus mortuus sit scin(d, [)(?r Jesiiin Christiim, [xm- ([iicin ct [)ccca-

ex hoc (jiiod morluiis est ixH-cato. (^tiiaii- tis moiiinur, et Dco vivimns. Vel m
tum enim ad [)riminn, mauifestum est Christo Jcsii, id est tam(|iiam incorporati
(|uo(l unam mortem omiiia peccata
p(>r Christo .lcsii, iit [)er ••Jiis inortcin inoria-
(lclcvit,secuiKliim illiid llchr. x, 1 4 l'na : miir [)ecc;it(), ct per cjiis ii-siirreclioiicm
ohlatione consuininavit in srinpiternum vivamiis Dco. Kphes, ii, Cinivinficnvit ."l :

sanctificatos. Ideo noii reslat ut adliuc nos in Chrislo cujus ijratia salvatiestis.

LKCTlO III.

Noii ergo nv-HPt ppccattitu in veslro morliili cor- suli ^ratia. Cjtiiil i>i^'o : 1'cccabiiiiiis, i|uoiiiain noii
pore, ut olxidiiitis (•oiicupisccntiiK cjiis. Seil iiccm«j siimus m-d sul> f;ratiiif .\l>sil. .\ii nc^r-iis
siili l>*ge,
exhilioitis tucmlirii vcstrii arma inii|uiialis p.-ccaio ; i|Ui>maiii ctim exhilictis vos servtii h>I oln*':
scil exhilicto vos I)co tami|iiam ex inorluis vivcnled, scrvi csiis ejiis ctii olxMlistis, sive p<'ccati ail •

et memlira vcstia, arma jusiiiiji' Dco. rccculuin eiiim sive oliciliiioiii!! uil pisiitiam f (.iraiin^ auCciu 1>^o
vobis noii ilominahitur : iioii uiiiiii sub iojfo e»li.s, sc-l ipiod fuistih servi pecouli, ohcdi-''" >i-''"> ••v ..r.l.- in .

Al. " uiororolur,

XX. 30
 .

46G IN EPISTULAM Al) HOMANOS

enn> fonnam iloctrinic in .|unni inuliti estis '. Libe- ('nm armis suis ad inferOS (lcSCCnderwit
rali nuiem a i.o.thIo. s.tvi lacl. o.st,« justitiii'.
Clim <licit, Svd cxflihelc VOS Dco
^^ |)oill(l.! ..

l*ost(jiiam A|)()st()liis ostcnilit quotl noii ctc, e.xiiortatur ad contrarium, ul scilicet

est noliis pcrmaiKMidum in pcccato, ct exhibcamu.s nos Dco. El primo quantum
quoii hujus rei fafultatcm hahcmus, hic ad intcriorcm aHcctum, cum dicit, Sed
conchidit moralein cxlKtrtatioucm ct : cxhibeatis vos Deo, ut scilicet mens ves-
circa hoc Iria facit. Primo proi)onit ad- tra ci suhdatur. Dcut. x, 12 Kt niinc :

monitionem; sccundo ralioucm assignat, /srac/, (jnid Do/ninus Dcus tuus rcquirit a

ibi, Peccatum enim etc. tertio movct ; tc, nisi ut timeas Dominum Dcum tuum, et

qua'stioncmetsolvit, ihi, Quid er(jo'> Pec- (imhu/cs in viis ejus? Et hoc faccre debe-
cahimus elc. (lirca primiim duo facit. tis (anujuam ex mortuis viventes, idest

Primo proponit admouitittncm, sccundo tamquam rcducti ad vitam gratia* de

ex|)onit eam, ibi, Ut obediatis etc. Dicit morte culpae. Nam et ideo justum est
ergo primo Dictum est, quod vetus /tomo
: ut qui vivit jam non sibi vivat, sed ci (jui
noster sifnul cruci/ixus est, ut dcstruatur pro omnihus mnrttius cst : II Cor. vi, 15.
carpus peccati: per quod datur inleHii,'i Secundo quantum ad cxtcriorem aclum :

qiiod virtus peccati inlautum diminuta unde dicit Ex/iibete memhra vestra Dco,
:

est ut nobis dominari non possit ergo : idest ad ejus obsequium, arma jusfitiss,
peccatum de cctero nonj-cgnet in vestro idest instrtimcnta qua-dam ad justitiam
W2077flr//>or/;o/r. Non autcm dicit, non sit exequcudam, quibus scilicct pugnctis
peccatumiu vestro mortaHcorpore quia : contra inimicos Dei. Ephes. ult. 2 In- :

quamdiu corpus nostrum est mortale, duite vos armaturam Dci, ut possitis stare
idest necessitati mortis addictum, non adversus insidias diaboii.
potest essc quin in corpore nostro sit Deinde cum dicit, /Vccr//?mz en/m etc,
peccatum, idcst fomcs peccati. Scd ex assignat rationcm admonilionis pra^dic-
quo a Deo liherati sumus a regno pec- iad. Posset enim aliquis seipsum excu-
cati, debemus conari quod peccatum in sare, alleganspeccatidomiuium, per qnod
corpore nostro dominium jam amissum asscreret se ab ohscrvatione admonitio-
in nobis non rccuperet ct hoc est quod : nis praedicta^ impediri. iloc ergo Aposto-
dini yonrc(/nct peccatum investro t7ior-
:
lus primo excludit, diccns Peccatum :

tati corpore. Et hoc quidem necessarium cnim non dominabitur, scilicet si coeperi-
cst cavcre, dum corpus mortale gerimus: tis peccato rcsistere, et vos Deo exhibcre,

quia dicitur Sap. ix, 15: Ctjrpus (juod sccundum illud Jac. iv, 8 : .4/)/jro/;/;i^?^a/(?

corrumpitur, a(j(jravat animam. Dciridc Dco, ct apjjropinquabit vobis resistite :

cum dicit, Ut obediatis etc, exponit ad- diaholo, et fuyiet a vobis. Quasi dicat :

monitionempraimissam. Circa quod con- Idco potestis pra^dicta observare, quia

siderandum est, quod dupliciterpeccatum non invenitis peccatum in vos dominari,
rcgnat in homine. Uno modo, per intc- pcr quod rctrahi possitis sumus enim :

riorem consensum mentis et hoc remo- : hberati a Christo, secundum iilud Joan.
vendo, dicit Ut obediatis concupiscentiis
: vin, 36 Si Filius vos /iberaverit, vere /i-
:

ejus; obedirc enim pcr conscnsum men- beri critis. Secundo mauifcstat quod dixc-
tis concupisceutiis peccati, est peccatum rat, Non enim estis suh /e(je, scd
diceus :

regnare in nobis. Ecch. xviii, 30 Post : sub Ubi considerandum est, quod
(jratia. •

concupiscentias tuas non eas. Secundo non loquilur hic de lcge solum quantum
modo regnat in noh:s peccatum pcr ope- ad csremouialia, scd ctiam qiiaulum ad
ris exccutioncm; et ad hoc excludendum, moralia suh qua quidem aliquis dicitur
:

subdit : Scd nequc ex/iibeatis inembra esse dupliciter. Uuo modo quasi legis
vestra peccato, id est fomiti peccati, arma observantiae voluntarie subjectus; et hoc
/;</(7;//7rt/?5, idest instrumcnta ad iniquita- modo etiam Christus fuit sub lege, se-
tcm exeqiiendam homo'eiiiin cum pcr
: cundum iliud (lal. iv, 4 Factum sub :

mcmhra sua pcccatum excquitur, ad ini- lc(je quia scilicct legem obscrvavit non
:

qnitatemexcquitur et hocipsopugnare
; solum quantum ad moralia, sed ctiam
vidctur ad rcstituendum dominium pec- quantum ad ca?remoniaIia. Fideles autem
cati, quod pcr consuctudincm pcccati in Christi sunt quidem hoc modo sub lege
nohis convalescit. Ezech. xxxiii, 27 : quantum ad moralia, non autcm quan-

• Dccst ia exemnlis quae vi(iimus, sentcntia facli estisjustitiae, » exponitur vero a Divo Thoma
quae sequilur o Liuerali autem a peccato, servi
: in Une Leclionis. — * Al. : t impugnarc. »
 CAPUT VI. 467
tum ad cseremonialia. Alio modo dicitur peccemus, quia sumus a lege li-
licet ut
aliquis esse sub lege, qnasi a Icge coac- berati quia si peccaremus, sequeretur
:

tus et sic dicitur esse sub lege qui non

: hoc iuconveniens, quod iterum redigere-
voluntarie ex amore, sed timore cogilur mur in servitutem peccati; et hoc est
legem observare. Talis autem caret gra- quod dicit An nescitis quoniam cui vos
:

tia, quaB si adesset, inclinaret voluntatem exhibetis proprla voluntate servos ad obe-
ad observantiam legis, ut ex amore mo- diendum, spontauee servi estis ejus cui
ralia ejus prscepta impleret. Sic igitur obedistis? Ubedire enim debitum est,
quamdiu aliquis sic est sub lege ut non quod servidominis debent. Epiies. vi,.t :

impleat voluntarie legem peccatum in ;

Servi, obedite dominis carnalibus. Unde
eo dominatur, ex quo voluntas hominis cum aliquis obedit alicui, se servum pro-
inclinatur ut velit id quod est contrarium fitetur ejus, obediendo. Diverso tamen
legi. Sed pcr gratiam tale dominium tol- stipendio diversis dominis obeditur. Qui
litur, ut scilicet homo scrvet legem, non enim obedit peccato, per servitutem pec-
quasi sub lege existens, sed sicut liber. cati ducitur in mortem et hoc est quod ;

Galat. IV, 31 Non sumus ancillse filii, sed

: dicit, Sive peccati, scilicet servi eslis, ei
liberas : qua libertate Christus nos libera- obediendo; et hoc i)i mortem ', idest ae-
vit.Hanc autem gratiam facientem homi- ternam damnationem, praecipitandi de :

nes libcre legem implere_, non confera- quo dicitur Apoc. xx, G In his mors se- :

bant legalia sacramcnta, sed confcrunt ctinda non habet locum. Qui vero obedit
eam sacramenta Christi. Et ideo illi qui Deo, efficitur hujus obedientia^ servus :

se ca^remoniis legis subjiciebant, quan- quia per assuetudinem obediendi, mens

tum pertinct ad virtutem ipsorum sacra- ejus magis ac magis ad obeciien(him in-
mcntorum legalium, non crant sub gra- clinatur, et cx hoc justitiam perflcit et :

tia, sed sub lege; nisi forte per fidem hoc est quod dicit Sive obedttionis, scili-
:

Chrisli gratiam adipiscercntur. Illi vero cet divinorum praeceptorum, servi estis
qui se sacramentis Christi subjiciunt, ex ad justitiam implendam, secundum illud
eorum virtutc gratiam consequuntur, ut supra II, 13 Factores lef/is Justi/icabun-
:

non sint sub lcge, sed sub gratia; nisi tur. Et satis convenicntcr obeditioncm
forte per snam culpam se subjiciunt ser- peccato opponit, eo quod, sicut Ambro-
vituti peccati. sius dicit, peccatum est trans;;ressio
Deinde cum dicit, Quid ergo? moyct legis cadestium inobcdienfia
divinae, et
qua^stioncm contra id quod dictum est : mandatorum. Dcindc cum dicif, (jratias
et circa hoc tria facit. PiMino proponit autern Dco, osfendit hoc esse inconve-
qua:*stionem; secundo solvit eam, du- niens, scilicct quod obediendo peccato,
cendo ad inconveniens, ibi, Absit. An iterum reducamur in servitutem peccali.
?iescitis elc. ; tcrtio ostendit esse incon- Primo qnidciii ralioiic acccpfa cx bcncli-
veniens id ad quod duxeral, ibi, (iratias cio ({uod consccnti siiiniis. Si cniiu ali-
af/o Deo etc. Circa primum consideran- quis per graliam aiiciijiis, a scrvifuto
dum est quod verbum pra-missum pote- liberatiir, inconveniens esl quod se spou-
rat mah) ab arKinibus, ut scilicet
intclligi taneum snbjiciat s(!rvifufi : undc cum
fldehjs Chrisli non sint snb lcge (|uanlniu uos j)cr grafiam Dci simus lilicrali a
ad dcl)iluni ol)Scrvaii(h piicccpta niora- pcccato, incoiixcnicns csl (|noil it(>rniu
lia, ex se({ueretur (luod lidelibus
(luo iios sponte rclnidauius in scrvilulc.n
Christi licitum esset pcccare, scilicet peccali. Secundo c\ conditionc iii (|nain

confra pi.rccpla inoiaUa faciciido (^t : ducli suiuus |)ost libcitatcin pcccafi, ut
idco sub iioc. sciisn (|na'stionciu inovcl, scilicct siinus scrvi jiistifia'. .Non hcct
diccns Quid cr(/o diccnius? iNunKinid
: antcin servo alicnjus, sc coufrarii domiiii
peccabi)nus, scilicet coutra prau^epla luo- scrvituti siibjiccre undc nobis noii :

ralia higis faciendo, (inoniam dictuiu (^st ex quo sumus facti scrvi jnsfilia\
liccl,
(|no(l nnn su/nus sub ief/f, srd sub y/v///V/? itcrum rcdirc ad sciviliilciu pcccali.
Kt liiiiic scnsnni Aposlolus improbal ad 1 tiaiiKpic r.ilioncin Aposlojiis siinnl taii-

(lal. v, 13, diciuis Vos in libertatein vo-

: gif,diccns : (iratias <n/o Dro : sic cf vos
cati estis, fratres mci : iaiituni ne liber- gratiasiigcrc dcbclis, i\\\o\\ cnm cssrtis
tatrm in orr/tsionrm drtis rarn/s. Et idco srrvi /trrrati </i/ia </ui f<irit /iercatuin. ser-
hic ctiaui rcspondens, subdit, absit, sci- rus cst /)ecc<iti : Ukxw. viii. .W <dir,i/stis.

* Al, : « ct lioc est in mortetii. »

46S l.\ KIMSTULA.M .\l) Un.M.VNuS

srilirel crcdoiulo 5 Ad ohc- : .su|(ra i, : suhdidistis. II Cor. viii, ."» : Scrnctlnsns

dicndnm ftdei in tnnnihns licntihns rt : dcdcrnnt primnm l)co, dcindc nnhi-t /trr
Ijoc iioji ('o;ic'.i, simI ctc<n'dc iufra .\, 10 : : rnlnnfntcm l)ci. Kt pcr lioc lihcrnti csfis
Cordc crcilttnr nd in^tilunn : in cam fnr- n jicccntn, ct ita non convcnit (juod in
mnnx doctrin:i\ idfst in iloctriiiam catlio- scrvifutcm pcccafi rcdealis el servi fncti :

lica; fldei : II Tini. i, i:{ : Formani hnhc csfis jnsfititV et ila non convenif (]iiod
;

snnornni rcrhornm qnx a inc nndisfi : in juslitiaiTi dcscrafis. I Corinth. vii, :>3 :

qnnm trndifi cstis; idcst cui vos tolalilcr Pretio cm/jti csti'!, el nm esfis vestri.

LECTIO IV

Hiiroanura Jico propter infirniitatem carnis vestrffi. snbdifur, Carnis vestrx. .Mafth, xxvi, 41 :

Sicul eiiini exhil)Uistis memlira vestra servire inmiun-

ditite, et iniquitati ad iniiiuitutem, ila luinc exhilx-te
iiieml>ia vestra servire jusiitite in sanctiticaiioiiem.
Cum enim servi essetis peccati, liberi luistis justi-
tia;.tv>uem ergo frucium habuisti tunc in illis in qui-
bus erubescitis ?
iiuiic fiiiis iilorum mors est.
Nunc vero liberati a peccato, servi aiitem facti Deo,
habetis Iructum vestriim in sanctificatioiiem, finem
vero vitam telernam. Siipendia enini peccati niors ;
gratia autem Dei, vita seierna in Chrisio Jesu Domino
uostro.
Spiritus quidem promptus est, caro autem
infrma.
Deiude cum dicit, Sicut cnim exhihuis-
Nam tis efc, pouit documentum, quod dicit
esse humanum, iu quo docet corpus
esse a^qualiter exhibeudum ad servien-
dum jusfitia% secundum quod nos cxbi-
buimus ipsum ad serviendum peccato :

Posttjuam Apostolus ostendit ratione et hoc est quod dicit Sicut enim cxhi- :

accepta ex beneficio divino, quod non huistis niembra vestra servire, scilicet per
esf nobis in peccato [»ermancndum, scil cxccufioncm mali operis, immnnditicV ct
Deo scrviendum liic ostendit idcm ra- ; iniquitati corde conceptse ut immundi- :

tione acccpta ex prioris vita? consuetu- tia referatur ad peccata carnalici Ephes. :

dine et circa hoc tria facit. Primo pro-

: v, 3 Omnis fornicatio aut immunditia,
:

ponit suppositi dociimenti coudilionem nec nominetnr in vobis iniquifas aiitem :

quod subdit secuudo ponit documenti ; referatur ad peccata spirifualia, et prieci-

expressioncm, ibi, Sicntenim cxhihnistis pue quibus la^ditur proximus. Psal. xxxv,
efc. tertiodecumenti rationem assignat,
; o Iniqnitatem meditatus est in ciibili.
:

ibi, Cum enini servi cssetis peccatie\c. Quibus in corde couceptis, membra ser-
Dicif ergo primo Monui quod e.vbibca-
'
: viunt ad iniquitatem, scilicet opere exe-
tis vos Dco adbuc dico vobis quoddam: quendam. Et ponit iniquitatem hic pro
humanum, idest congruens imbecillifati immuuditiaet iniquifate, secundum quod
bumanai. Sic enim quandoque homo ac- omne peccatum est iniquifas, infra xiii,
cipitur iu Scriptura, prout scilicet signi- et boc inquaufum discordat ab aequitate
ficat conditioncm infirmifatis humana^. legis divina'. Ita nunc, scilicet hberati a
Sap. IX, 5 fJomo infwmus et exigni tem-
: peccato, exhibete membra vestra, scilicet
poris, et tninor ad intellectum judicii et per executionem bonoriim operum, ser-
lcgum. Corintb. iii, 3
I Cum sit inter : vire justitix, in lege divina nobis propo-
vos zelus et contentio, noime cariinles sita^; et boc in snnctificationem, idest in
estis, et secundum hominem amhulatisl executiouem, et augmcntum sanclitatis.
Causam aufem assiguat, subdens, Prop- Apoc. ult. XI Sanctus sa7ictificetur ad-
:

ter infirmitatem. Perfectis enim siint per- hnc. Dicit autem hoc esse liiimanum ;

fcctiora pra;ccpta fradcnda I Corinth. : quia seciindum rcctum judicium cxige-

II, Sn/ncntiani /ofjuimur intcr pcrfec-
: relur ut bomo miilto [)lus scrviret justi-
tos. Ilebr. v, 14
Pcrfcctoru))i cst solidus : tia3 quam ante servierit peccato. Barucb.
cihus infirmioribus suut danda leviora
: IV, 28 Sicut fuit sensus vester ut errare-
:

pra'ccpfa. I Corintb. iii, 1 Tnnn/uam : tis a Deo., decics taiitum iterum conver-
parcu/i in Christo, lac potum dcdi vobis, tentcs rcquiretis enm.
von cscam. Ilebr. v, 12 Fncti estis qui- : lliijus documenfi rationem cousequen-
bus lac opus cst. Ha?c autem iufirmitas ter assiguat, dicens Cum enim servi es-:

non ex spirifii, scd cx carne veitit quia : sctis peccati etc. et circa boc duo facit.
:

cor//us, qnod
corrum/jitur, nf/r/rnvat nni- Primo proponit rationem pra^dictorum ;

tnnm, ut dicitur Sapient. ix, lo ct ideo : sccuudo probat quod supposucraf, ibi,

' Al. dee.st : vt ergu. »

 ;

CAPUT VI. 469

Stipendia peccati mors. Ostendit autem centia, est libertas quantum ad opinio-
ratioiicm pra^missonim, ptvjefercndo sla- nem illius qui summum bonum putat
tum gratia; statui culpa;. Si enim plura concupita seqiii.
nobis l)ona ex justitia proveniunt (juam Deiiide cum dicil, Quem crr/o fruclum
ex magis debemus insistcre ad
culpa, hahuistis? eirectum peccali. Et
ostenilit
serviendum justitiaj quam studuerimus unum quidem efTectuum excludit, scili-
ad scrvieudum peccato. I'rimo erg-o ponit cct fructiiosnm, cum dicit
effectiim :

conditionem status peccali secundo con- ; Quem er(jo fruclnm hahuistis seilicet cum ,

ditionem status justilia', ibi, \iinc vero peccabatis, in illis, scilicet peccatis? Sunt
liberati etc. Circa primum tria lacit. enim infrucluosa peccati opera, qui non
Primo ponitconditionem peccati secundo ; adjuvant hominijm ad beatitudinem con-
etrectnm peccati, ibi, Qnem ergo frnc- sequendam. Isa. lix, (i O/tcra corum, :

tum hnhnistisl tcrtio finem, il)i, Nam opcra inutilia. Mich. ii, 1 Vai (/ni co(ji- :

finis illorum mors est. tatis inutile, et operamini malum in cu-

— Circa primum considcrandum est, hilihus vestris. Astruit aiitem efrcctum
quod homo naturaliter est liberi arbilrii confiisibilem, diceus hi (/'lihus, scilicet:

j
propter rationem et voluntatem, qu<B peccatis, id est de quibus, nunc, scilicet
X cogi non potest, inclinari tamen ab ali- in statii poenitentiae, eruhescitis, propter
' quibus potest. Semper ergo homo, quan- eorum tiirpitudinem. Ilicr. xxxi, 19 :

tum ad arbitrium rationis, remanet libcr Poslr/uam ostenrlisti mihi, percussi femur
a coactione, non tamen sempcr est li- '
mcum confnsirme et cruhui. Isa. i, 21> :

l)er ai) inclinatione. Quandorjuc cnim li- Erushcscetis super Aor//.s,sciIicet volupta-
berum arbitrium iuclinatur ad bonuni tis, quos elegeratis. Deinde cum dicit,
per liabitum gsatia^ vel justitiaj; et tunc Nam ftnis ctc, ponit finem peccati,
liabet servitutem jiistitia^, et est liber a diceris : Naj)i finis illorum, scilicct pcc-
peccato. (Juandoque autem arl)itrium in- catonim, mors cst quai (juidem etsi noii
:

clinatur ad malum per habitum peccati sit finisoperantis peccatum, qnia pec-
ct tunc habet servitutem peccati et li- cando non intendit mortem incurrere,
bertatem justitiai. Servitntem quidcm est tameu finisipsorum peccatorum. quia
peccati dico ', qua trahitur ad consentien- 'de nata suiit * mortem indiicere
se et :

dum peccato contra judicium rationis; . temporalem, quia cum anima a se Deum
Joan. vui, 34 Qni facit peccatum, scrvus
: separat dignum est ut ab ea corpus
est peccati et quantum ad lioc dicit
: : suum separetur; et a-fernam, (juia cum
Cnm enim servi essetis peccati. Libcrla- aliqiiis a(l tempus ''
vult se[)arari a Deo
tem vero a justitia, quantum ad hoc quod *
propter concupiscenfiam jieccafi, di^Miiim
homo absque freno juslitia3 pra^cipitat se est ut ah eo cefornalifer separetur, quod
in pcccatum et quantum ad hoc dicit
: : est mors jeterna. Siii^ra i. iilf : Qui talia
Lilicri /nislis jnstitix quod pra'cipue : agunt, digni sunl morlc. Dcinde cum di-
contin^it his qui ex certo [)roposito pec- cif, Nu7ic vero liherali efc, ostcndit (jna-
cant ; nam illi qiii ex infirmitale vel ex litafcm stafus primo ponit
Jnsfifia* : et
passione peccant, alifjuo frcno jnstilia! conditioncm statiis Jiislilia»; sccundo ef-
retinentur, ut non videantur a justitia fecfum, ihi. ffahclis frnclnm reslrum efc ;

omnino liberi. Hi(!rcm. ii, :20 .1 s.vcnio : terlio ponif lincm, ibi, riiwni rrro vitnm
frcf/isti juf/um, rnpisli vincnla, di.risti, ,vlrrnam. Circa priniiiin CiUisidcrandiim
No)i serviam. .]oh xi, 1:2 Vir vanns in : esf, (jiiod siciif (iiiamdiu '"
aliquis a pcc-
snperhiam cri(/itm\ et lamr/uani pntlnni cafo inclinafur ad maliim. cst*liber a Jus-
ona(/ri, iihcrnm sc /ntlnt. Sciendiim est litia; ita ciim aruiiiis cx babitii Jnslitic'»
tamcn, (juod ist(! status habet veram ct }4:ratia' inclinalur ad boniim, csf libcr
servituhun, libertatem anfem non vc- a peccato, ut scilicet ab eo non supcre-
ram, sed apparenlem. Cum enim homo liir iisijue ad conseiisum : iinde dicit :

sit id (iiiod esf sccuikUiui ralioucm, tiiiic \nnr vrro, scilicet in slafu Jiistiti;»', /ihc-

liomo vero (^st seiviis (iiiando ab aliiiuo rali a prccalo. .loau. viii, 'M\ : Si rilius
extraneo abduciliir ab eo^(|uo(l esl ra-
'
ros librravrril, tunc vrrc librri rritis. Si-

tionis. Sed ipiod aliipiis freno rationis milit^M' e contra siciit in statii jieccati «»st
non cohibeatiir a seijiienda conciipis- ali(|nis sorviis pcccati, ciii obedit : ila in

' Al. omiltilnr : « s(>mper. » — ' Al. docsl iiata Runt. • — " Al. dosidoratnr : « .i<l tompu*.
« dico. » Al. ; « o,\lromo. » Al. ijuia — " Al. : « quaiiilo. »
470 IN EPISTOLAM AD ROMA.NOS
stiitii jiistiti.v cst aliiiiiis sorviis Dci, vo- linis pcccatoriim est mors stipcndia :

liinl;irit> ohcdiiMis, scciiikIiiiii illiid Psal. cnim pcrrati mors. Dicuutur antem sli-
xcix, 1 :Scrvile Dnminn in Ixtitia. Kt pcndia, mercedes militiim, a stipc pen-
hoc est Servi mitrm facti
quod suhdit : denda, idest poiKh^randa (juia pcciinia ;

Dco. Psaliii. (XV, Dnmi)ic,(juia prjo

1(1 : O distribuendamilitiljiispoiKh-rahalur. <Juia
scrvus tuus. IIa'c aulem vera est lihcrtas (U"ij;o peccatores peccato militant mem-
et optima servitus quia per justitiam : ])ia sua exhihentcs arma peccato, ut
homo inclinaturad id quod convenit ipsi, supra dictum est mors dicitur esse sti-
;

qiiod est proprinm hominis, et avcrfilar pcndiiim pcccati, idest rctrihutio quam
ab eo qiiod convcnit concupiscentiii', rctril)iiit sihi servienlihus. Et ex hoc ma-

quod est maxime bestiale. Deindc cum nifcstnm est quod mors sit finis pccca-
diclt, Ilahctis fructnm, ponit etrectum toriim, noii quem peccantes qua^runt,
justilia\ (UcensHahctis fructumvcsfrnm
: sed qui eis retribuitur. Psal. x Ir/nis :

in sancti/icatinnem idest, ipsa sanctifi-

; sulphur, spiritus jjroce/larum, pars cnlicis
catio, hoc est executio sanctitatis per eorum. Ouantum vero ad bona dicit :

bona opera, est fructus vester, inquau- (iratiaDei vita seterna. Quia enim dixcrat
tum scilicet hoc spiritualitcr ct sancte justos homincs habere vitam a»ternam,
vos delectat. Kccl. xxiv, i2;i : Flnrcs mci quam certum est non posse hahcri uisi
fructus honnris ct honestatis. (ialat. v, 22 : per gratiam; idco hoc ipsiim quod hona
Fructus sjjiritus est gaudium, pax, etc. opcramur, et qnod opus nostrum est di-
Consequenterponitfincm, dicens Finem : gniim vita seterna, cst a gratia Dei unde
:

vero, hahctis, vitam setcrnam qua^ qni-
dem est finis et ipsorum justorum, qui
propter viam .Tternam liabendam omnia
operantur Malth. vi. 33 Primum qui£-
: :
ritc rcr/num Dei; ct hsec omnia adjicicntur
vobis et etiam ipsorum operum
: quae
cum ex obedientia Dei fiant, et ad Dei
imitationem, vitam aeternam merentur
: et in Psal. i.xxxin, 4 2, dicitur : Gratiam
etr/loriamdahit Dominus. Sicigitur opera
nostra, si considcrentur in sui natur?, ct
secnndum quod proccdunt cx Ubcro ar-
bitriohominis, nonmerenturex condigno
;
vitam cetcrnam, sed solum secundum
quod procedunt ex gratiaSpiritus sancti.
: Unde dicitur Joan. iv, i quod /ict in eo
1 :

Joan. X, 27 Oves meae vocem meam au-

: fnns aquge salientis in vitam seternam. Et
diunt, et scquuntur me, et vitam xternam hoc fit in Christo Jesu Domino nnstro,
do eis. idest per Christum; vel inquantum
Deinde cum dicit, Stipcndiaenim pcc- in ipso sumus per fidem et caritatem.
catimors, manifestat quod dixerat de fi- Joan, VI, 40 Omnis qui videt Filium, et
:

nibns maloriim et bonorum ct primo :

credit, in eum, hahcl vitam setemam.

quantum ad mala dicit. Dictum est, quod

 CAPUT SEPTIMUM

LECTIO I.

Anignoratis, fratres(scientibiis enim legem loquor) simt faciunt, ejusmodi lerjem non haben-
quia iex in homine dominatur quanto tempore vivit?
Nam quse suh viro est mulier, vivente viro alligataest tes, ipsi sibisunt lex. Undc ct subdilur :

legi ; si autem mortuus fuerit vir ejus, soluta esta lege Quia lex in homine dominntur, scilicct
viri. Igitur viventes viro vocabiitur ailultera, si fuerit
cum alioviro: si autcm mortuus fueritvirejus, liberata naturalis, quanto tempore ^Q\\\QQ.i vivit lex
est a lege viri, ut non sit adultera, si fuerit cum alio in homine quae quidem vivit qnamdiu
:

viro. Itaque, fratres mei, etvos mortiticati estis legi per

cotpus Christi, ut sitis alterius qui ex mortuis resur-
ratio naturalis '
efficaciter in hominc vi-
rexit, ut fructificetis Deo. Cum enim essemus iii carne, gct. Moritur autem lex natiiralis in ho-
Eassiones peccatorum, qute per legem erant, opera- mine quando naturalis passioni-
- ratio
antur in menibris nostris, ut fructificarent morti.
Nunc autem soluti sumus a^ege mortis, in qua deti- bus succumbit. Isa. xxiv, 3 Dissipave- :

nebamur, ita ut serviamus
non in vetustate litterse.
Postqiiam Apostolii.s ostendit quodper
gratiam Christi liberamur a peccato, hic
ostendit qiiod percamdcm gratiam Christi
liberamus a servitute lcgis et circa hoc
duo facit primo ponit propositum sc-
: ;
cundo exchidit objectioncm, ibi Quid
in novitate spiritus, et rimt fa'Aus sempiternum, scilicet legis
naturalis.
Sed hoc non videtur esse secundnm
intcntionem Apostoli, qui absohite et in-
dcterminate dc leg:e loquens, sempcr
loqnitnr de legc Moysi. Et idco diccndnm
: est, quod Romani lldcles non craiit so-
lum Centes, sed intcr eos erant miilti
,
Juda?i unde habetur Act. xviii, 1
: Pnu- :

crgo dicemiifil Circa primum duo facit. lus Corinthi invenit qucnvlnm Judcpum,
Vrimo ostendit quod per gratiam Christi nomine Aquilnm qui nu/)cr vcncrnt nb
liberamur a servitutc lcgis sccundo os- ; Itnlin, ct Prisci//nm uxorcm cjus ; co quod
tendit utilitatem hujus libcrationis, ibi, prxcepisset C/nudius discedere omnea Ju-
Ut fructificcmidi Deo. Circa primum tria daeos a liomn. Lex erg-o boc modo domi-
facit. Primo proponit documcntum, cx nntur in hominr qtinnto tcmporc rivit,
quo arguitur ad [iropositnm osfcndcn- scilic(^t homo : dafa cst (Miiin lcx ad diri-
dnm sccunth) mauifestat ipsum ibi,
; , gendiim homincs in via biij ns vita», se-
Nom qUc-B siib viro cst etc. fcrtio conchi- ; cundiim iliiid Psalm. xxiv, |-2 : Lcgcm
ditur, ibi, Itnquc frntrcs mcl ctc. Docu- stntuit ri in ria qwim r/rqit. Idco letris
mcntnm aulcm proj)ouit cisquasi nofum; obli!.!:atio mortc solvitur.
undc dicit An
ignorntis frntros'] (]uasi
: l)(Mii(l(^ ciim dicit, \nm
qu<r sub viro
diccret lloc ip:norarc non dclxMis. I
: rsf mu/irr v[c., manifcstat qiiod dixcrat
Cor. XIV, ."{H Sif/uis i(/)wrnt, if/nornhitur.
: piM' cx(Mnpliiin mafrimonii
in lc,i;o ct :

Et causam (piarc uon (i(>bcnt i^Mi()i'ar(\ priino poiiil c\(Mn])liim sccnndo mani- ;

osf(Mi(iil sulxlciis : Srir)itihus cnim lcycm rcstiil p(M' sig:niiiii, ibi. Ei/o vivrntc viro
lofjnor. clc. (!ir(M" priiniim diio facif. Primo in
S(m1 cum llomani (ictitilcs cssont, ot cxcmplo ponit (piomodo obli.i^alio lc.i^is

l(>f,MMn Moysi i,Lrnoi'ai(Mif, vidcfur (Ms non diiral, vita diiranl(\ (Tkmmis \ntn mu/irr :

C(>ni[)ct(M"c (juod bic dicifnr; (>t i(i(M) (pii- (jux sub viro, idcst snb viri polcslalc, rst,
dam cxposucrnnt hoc dc lcpc naturali, ox lopro (livina, qna diclum ost {\on. m.
qUcE (Tentibus noii incopnifa, sccnii- (M'at I(i : Sub viri porrstntr cris, nl/iqntn rst
dum illnd su|)ra ii, \\ Cutn (Irntrs, qu.v : /ci/i, scilic(»t (jiia ItMK^Iur convivcrc viro.
lcqrm non hnhcnt, nnturn/itrr rn qu,v lc(/is s(vnndnin illndMatlb. xix. «i : Quos Dcus

'
Al. : « naturaiitcr. » — » .\1. : « qnamdiu. »
472 li\ KIMSTOLAM AI» UOMANOS
coujimsil, humonon sopnrct. Kt Ikit (|iii- tom, dicens, quod sivir cjus, scilicet mu-
(loni insopai-iil)ilit;is malrimonii |)i;»'ci|>Mti lioris, murtnns fucrit, /iljcrata cst mulior
cansatiir iii(|iiaiilinn csl sacraiiKMiliim a tcf/c riri, (|ua obligabatiir viro, nf non
roiijiMictioiiis iiiilissoliiliilis (Ihristi ct sif adnifcrn, si fncrif nim a/io, carnalittjr
Kcclesia', \v\ Vorbi ct liiimaiia' natura' oi commixta, pra'st!rlim si ei matrimo-
in pcrsona Cliristi. Kplics. v, 32 : Sticra- nialiter I Cor. vii, 39
conjiingaliir. .SV :

tfiC/i.'nni lior ififif/nnni cat in C/irisfo ct dinmicrit vir ry///?scilicot mulioris ///yr;v7/^
J^^cc/csid. Si (iiitcm mortuns
Sccundo ibi, cst; cui vn/t, nnhat. Kx quo patet quod
fucrit vir cjns, manifestat iii excmplo socunda' nuptia^ vcl (juarta', sunt secuii-
qut>mo(lo oblipitio legis solvitur post dum se licita', et non solum ptM- dispen-
mortcm (liccns :
.S7 antcm vir, soilicel salionom, ut vid(!lur dicort! (Ibrysosto-
mulicris, fiicrit mortnns, mulicr post miis, Snper Maflhsenm dicif, qiiod
(jui
inortcm viri, so/nta est a /cf/e mnriti, sicut Moyses jiermisit liholliim ro|)udii,
itlcst alego matrimouii, qua oblij^Mtur '

ila Apostolus permisit secundas nuptias.

viro. Cum cnim, ut .\ugustinus ait, lib. .Nulla est euim ratio, si lox matrimonia-
Dc nnjjtiis et concnpisccntia, lib. I, cap. lis solvitur por mort(!m, (juaro non liccat
xviii, nuptia^ bona mortaliuni, non
sint conjugi romanonti ad socunda vola tran-
se e.vteudit obligatio nuptiarum post vi- sire. Quod autcm Apostolus dicit Ti- I

tam mortalem. Kt propter hoc, in resur- moth. iii, '2, Quodoporfet Epi.<;copnm csse
rcctiono, quando erit immorfalis, no(jue iinius n.Toris virnm, non hoc dicifur quia
nubcnt noque nubcntur ut (Jicitur , sccunda' nuptia! sint illicila% sed proj^tor
Matth. xxii. Ex quo patet quod si ali- dofectum sacramenti quia noii esset :

quis moriatur et resurgat, sicut in Lazaro unus unius, sicut Christus est sponsus
accidit, non erit uxor, quse fuerat, nisi unius Ecclesia?.
de novo cum ipso contrahat. Deinde cum dicit, Ifaque fratres mei
Sed contra hoc inducilurquod habetur ctc, concludit principale propositum, di-
Hcb. XI, 35 Accepcrunl mu/ieres de re-
: cens Itaque fratres mei, idest per hoc
:

surrcctione mortnos sitos. quod estis facti membra corporis Christi,

Sed sciendum est, quod mulieres non simul cum eomortui et sepulti, ut supra
reoeperunt maritos suos, sed filios suos ;
est babitum, mortificati csfis lei/i, idest
sicut mulior quaniam per Eliam, iil babe- quantum ad hoc quod cessat in vobis
turlll Roji:. xvii, et alia per Eliseum, ut obligatio legis, ita scilicet tit Jam sitis
habotur IV Ucg. iv. Aliter autem se ha- alferiiis, scilicct Christi, ejuslegi subjecti,
het in sacramentis quai imprimunt cha- (juicx morfnis resurrexit, in quo et vos
racterem, qui est qu*dam consecratio resurgentes novam vitam assumpsistis.
anim» immortalis. Omnis autem conse- Et ita non lege prioris vitae, sed lcge no-
cratio manet quamdiu manet res conse- vae vita! tencmini obligali.
cralu sicut palet in consecratione Kccle-
; Videtur autcm cssc dissimilitudo quan-
siae vel altaris. Et ideo si baptizatus vel tum ad hoc qiiod in praecedenti exemplo
conflrmatus vel ordinatus moriatur et vir moriobatur, et remanebat mnlierabs-
rosurgat, non debet iterum eadem sacra- que obligatione legis ; hic autem ille
menta accipere. qui solvitur ab obligatione, dicitur mori.
Deinde cum dicit, Ergo vivente viro Sed si recte consideremus, utrumque
elc, manifestat quod dixerat, per si- est ejusdem rationis; quia cum matri-
frnum ot primo
: quantum ah ohliga- monium quaedam re-
sitinter duos, sicut
lionom matrimonii, qua> durat in mulie- latio ; quicumque eorum mo-
non rcfcrt
re, vivente viro cujiis signum est qiiod : riatur, ad hoc quod tollatur lex malri-
vocatur adultera si fuorit cum alio viro, monii utrumlibel enim contingat, ma-
:

scilicct ei carnaliter commixfa, vivente nifestum est quod per mortem qua com-
viro suo *. Ilior. iii, i : Si dimiscrit vir morimur Christo, cessaf ohligatio ceteris
uxorem suam, ct reccdcm ah cu, dn.rerit logis.
virum aitcrnm, nnmqnid non /miiuta, ct Dcinde cum dicit, Ut fructificcmus, os-
contaminatn est mulicr i//a ? Seciindo tcndit utililalom praedictae lil)erationis :

ibi, Si nntcm mortiiiis fiicrit vir cjiis. in- t't circa hoc tria facit. Primo ponit utilita-
(lucit siguum (iiiantum ad boc quod obli- tcm, dicens : (Jt fri/cfi/iccmiis Dco : pcr
gatio legis matrimonii solvitur per mor- hoc enim quod sumus iacti mombra
' Al. : • obligatnr. » — * Al. donst : « sno. n
 CAPUT VII. 473

Christi, in Christo manontes, possumus qui suiit liberatiaservitute legis, dicens :

fructum honi operis faccre ad honorem Nunc aatem soluti sumus per graliam
Dei. Joaii. xv^ 4 Siciit palmes ivm po-
: Christi a lerje mortis, idest a servitute le-
test ferre fructiim a scmetipso, ?iisi man- gis Moysi qua; dicitur lex morlis, vel
:

serit in viie sic nec vos nisi in me manse-

; quia corporaliter occidehat al)S(iue mise-
ritis. Securido ihi, Cum enim essemas, ricordia Heh. x, 28
: Irritam quis fa- :

ostendit quod iste fruclus impediehalur cicns lcgem Motjsi, sine ulla miseratione
quando eramus suh servitute legis, di- morifur vel potius dicitur lex mortis,
:

cens Cum essemus in carne, suij^Hti

: quia s[»iritualiter occidehat per occasio-
concupiscentiis carnis infra viii, 9 : : nem, secundum illud II Corinlh. iii, G :

Vos autem n<m estis in carnc, sed in sjn- Littcra occidit. In qua lege nos teneha-
ritu passiones, et aHecliones, peccalo-
: inur, quasi servi suh lege. (ial. iii, -li :

rum, qux qiiidem eranl per lcfjem vel Prius antcm quam veniet fides, sub ler/e
notificatae, vel augmentata? occasionali- custodiehamur. Ila scilicet sumus soliiti,
ter, ut supra \)Ti\m\,operal)antur in meni- iit serviamus in ntvilate spiritus, idest
bris nostris, idest movehaiit memhra spiritu renovati per gratiam Christi.
nostra Jacoh. iv, 1
; Undc bella et lites? : Kzech. xxxvi, :20 :Daho vohis cornovuf/i,
Nonne ex concupisccntiis ? Kt hoc ut fruc- etspiritum novum ponam inmedio vestri:
tificareut morti, idest, iit frucium face- non non seciin-
in vetustafe litterse, idest
rent mortis. Jacoh. i, lo Pcccatum cum : dum veterem legem. Vel non in velus-
consummatum fuerit, generat mortem. tate peccati, quam littera autVrre
l(.'gis

Tertio ihi, Nunc antem soluti, ostendit non potuit. Psal. vi, H : Inveteravi inter
quod praedicta utilitas acquiritur ah his omnes inimicos meos.

LECTIO II.

Quid ergo dicemus ? Lex peccatum est ? Absit. Sed doceat, sicut dicitiir Hier. x, 3 Leges :

peccatum non cofrnovi nisi per lefj;em nam concupis- ;

centiam nescieham, nisi lex dicerel, Xon concu|)is- ])Opulorum vaUiV sunt quia scilicet va- :

ces. Occ.isioiie autem accejjia, peccatum per mainla- nitatem docent alio modo ut lex dica-
:

tum operaium est in me ornncm concupiscoiiliam.

Siiie lepe euim peccatum mortuum erat. K^o antem
tur peccatum, qiiia ille qui legem dedit.
viveliamsine JtJfre aii(|uando. Sed cum venisset man- peccaverit, talem legem ferendo et ha»c :

dalum, peccatuni revixit. E^o autem mortiius sum,

et. invenium est mihi mandaium quod erat ad vitam,
duo invicem se consequuntiir quia si :

hoc esse ad morlem Xam peccatum, occasione ac- lexpeccatum docet, legislator l(>gem fo-
cepta mandatum, seduxit riie, ei per iliiul occidit. rendo peccat. Isai. x, \ Wv qui condunt :

Itaque lex quidem sancta, et mandatum sanctum, et

justum, et ijonum. (,}uod erfro bonum est, milii tac- leqes iniquas. Videtur autiMU (pio(\ l(>x
lum est mors ? Alisii. Snd peccatum, ut appaieat |)cc- peccatiim doceat, si passiones peccato-
catum, [ler bonum operalum est inihi morlem ut (iat
supra modum peccans peccatum per mandatuni.
rnm siint per legem, et si lex diicil ad
niorlem. Deiiide cum dicit, Ahsif, solvit
Postquam Apostolus ostenditquod per praMliclamohjectioiiem. Circa iiuod scien-
gratiam Christi liherainiir a servitiite (liim esl, quod si lex per so el direcle
legis, et (]U()d ista liheratio est iitilis, caiisaret passion(>s p(>ccatorum, vel
hic respondet cuidain ohjectioni, (iiia' ex moitcm, se^iiieretur qiiod lex esset
jira^missis occasionem hahet, per (jiiam peccalum allero modoriiip diclorum ;

videtiir qiiod lex vetus noii sit hona ct : uoii aiitcin si l(>x est occasio passio-
circa lioc diio racit. Piiino solvit ohjcc- iiiim peccali (>t morlis. Circii hor vrgo
tionom, i)(>r (juain vidtstur legein iion diio facil. Primo ost(>iidit (luid h>x per
esse honam s(H'undo oslendit leg(!m
; p(>r s»> facit secuiido osleudil (luid ex
;

csso hoiiam, Scimus enim ctc. Circa pri- (>a occasionaliler se(]uafiir, ibi, Occasinnr

mum ohjectionem
diio facit. l'iiino iionit niifrm arrrptn elc. Circa primiim Iria
qiiaiitiim ad ipsam lcgcm S(>ciindo sol- ; facil. Primo respondet ad qua'stionem.
vit, ii)i, Ituiiui' lc.r quidem suurtn. Dicit diccns, .\hsit, sciliccf (iiiod le.K sil j^ec-
ergo primo Dicliim est,qiio(l p;issioii('s
: caliiiu : n('(|ne enini ij^sa (lorel pecoa-
pcocatorum eiant per higem, et qiiod esl liim, s»'cun(lum illud Psal. xvm, K : /a^x
lox morlis (piiil rrijo dirmius (>x his s(>-
: hnniini itnnuuulafu : ne(]iie lcgislalor
qui? i\um(|irhl dic(>nuis, (|uo(l /r.r rst prc- p('cc,'ivil, (piasi injusfam lcgeiu ferens,
cafum? qiiidem potest intelligi du-
(Jiiod secundiim illiid Proverh. viii. l.") Per :

plicilor. Mno modo quod 1(>.\ peccatiim mr rcijes reqnnnf, rf Injum conditores
474 IN
justa decemunt. Socundo ibi, Sed pecca-
tutn non ciupinvi otc, ponit id quod por
so i)ortiiiot ad lo.c-om, soilicol notifiraro
pofcatuni, ol non anlorro et lioc ost ; centia
qnod ilioit S(d peccatum
: non coonovi
nisi per /et/eni. Snp. ni, 10 Per irt/cm
enim Dei cix/nilio j)eccati. Kt si (inidoni
hoc intollifjfitJH" do lo^^o natnrali, niani-
fostnm ost qnod dicitnr, quia por legom
naturalom liomo dijudicat inter bonnm
ot malnm. xvn, Sensu imj)levit
Kccli. ; qua loquitur I Tim. vi, 10
corda illorum, hona et mala ostcndit il-
ot
/is. Sod Apostolns hic vi(U^tnr h)qni do
\cgii votori, (]nam significavit supra, di-
cens, Aon Dicendum
in vctustate /itterx.
cst ergo, qnod sine qnidom lopro potorat
peccatum cognosci, socundum quod ha-
bet rationem inhonesti, idest contra ra-
tionem existens non autem secnndnm
: tium 077mis peccati, supcrbia
quod imporlat offcnsam divinam, quia
per legem divinitus datam manifestatur
homini qnod Dco disphccnt pcccata hu-
mana in hoc quod oa prohibet ct mandat
puniri. Tcrtio, ibi, Nam concupiscentiam
ncsciebam, probat quod dixcrat, diccns,
Nam concupiscentiam nesciebam, nisi /ex
diceret, Non concupisces.
Circa quod considerandum est, quod
yhoc quod dixerat, Peccatum non cof/novi '
lisi per /egem, posset aliquis refcrrc ad
ipsum actum peccati, qncm lex in noti-
tiam hominis ducit dnm prohibet et hoc
qnidem verum cst quantum ad aliqua
peccata. Dicitnr enim Levit. xviii, 22
Mu/ier 7ion succumbet jumento. Sed quod
hic noji sit intellectus Apostoli, patet ex
his quse hic dicnntur nnllus enim est : quae aufertur, et nxoris ahenae, quae per
qni ipsum actumconcupisccnliae ignorct,
cum omncs ipsum cxpcriantur. Kst crgo
intonigendum, sicutsnpradiximus, quod
peccatumrloncognoscitnrnisi per legem,
quantum ad reatum pcenffi, ct offcnsam
Dci. Ideo autcm hoc probat pcr concu-
pisccntiam, (jnia concnpiscentia prava
commnnitcr s^habet ad omnia peccata.
rnde (i/ossa dioit et Augnstinus De vcr.
Apost., serni. iv\: « Ilic clcgit Apostohis
qnod cst generale peccatum, scilicct
concupiscentiam. IJona est ergo lex, quae
dnm concupiscenr^as prohibet,
mala prohibot. » operatu77i est in
(|uo(lconcnpiscentia^it gonerale pecca
tum, secundum (juo(iysumitur pro con
cnpiscentia rei illicitae,>Quae est de essen
tia cnjuslibet peccati \ \Non autem
' Al. deest : • inter. » —
* Al.^non cognoscebam.
* Al. « pro cnncupiscpntia cujnsliliet peccati,
: •>
KPISTOLAM AD ROMANOS
appcllavit Angustinus concupisccntiam
gencrale poccatum scd quia est radix
;
ot cansa omnis [loccati arnpia concnpis-
sp(!(ialis. ndc ot (i/ossa dicit,
l
quod concupiscentia cst gcnerale pec-
: catum, unde omniamala veniunt. Indncit
onim Apostolus j)ra'coptnm logis, qnod
haltctiM' Kxod. XX, 17 ubi specialitcr
:
jnohihetnr, \o7i concupisccs rem proxitni
'
tui, qucB est concnpisccntia avaritiae, de
Radix om- :
7iium 7nai()i'um est cu/)iditas et hoc ideo, :
qnia i)ecunia> obediunt omnia, nt dicitur
Kccle. X. Kt ideo concupiscentia, de qua
hic loquitur, est gencralc malnm, non
commniiifato gonoris vcl speciei, sed
communitatc cansalitatis. Nec est con-
trarium quod habctur Kccli. x, 15 Jni- :
nam su- :
perbia est initinm peccati ex parte aver-
sionis ;cupiditas antom est principium
peccatorum ex parte conversionis ad bo-
num commufabile. Potest antem dici,
quod Apostolus specialiter assumit con-
cupiscenfiam ad propositi manifestatio-
nem, quia vult ostendcre quod sine lcge
peccatnm non cognosccbatur, inquantum
scilicct pertinet ad ofrensam Dei et hoc :
maxime patet in hoc quod lex Dei prohi-
bet concupisccntiam, qua! ab homine
non prohibetur nam solns Deus homi-
:
; nem reum reputat proptcr concupiscen-
tiam cordis, secundum illud Reg. xvi, 7:
: Ho7ni7ies vide7it qu3e patent, Deus autem
inttietur cor. Ideo autcm lcx Dei potius
prohibuit concupisccntiam rei aliena',
adulterium violatur, qnam concupiscen-
tiam aliorum peccatorum, quia ista pec-
cata etiam in ipsa concupiscentia ha-
bent qnamdam dclectationcm, quod non
contingit dc aliis pcccatis.
Dcinde, cum dicit, Occasione autem
accepta etc. ostendit, quid cx legc occa-
sionabiliter consequatur et primo pro- :
ponit quod intcndit, sccundo manifcstat
proposifnm, ibi. Sinc /cr/c enim pcccatum.
morluum crat. Dicit ergo primo, qnod
peccatum, occasionc accepta per ma7ida-
omnia tU77i, scilicct lcgis prohihcntis peccatum,
77ie onmem concupisce7i-
tia)n. Per peccatum aufom potest hic
"*
intclligi diabolus secundum emphaticam
locutionem, quiaipse est peccati initium,
sic et secundum hoc in homine operatur
intPrniP(iiis omissis. — Al. omittitur : « Per. »
 CAPUT VII. 475

omnem concupiscentiam peccaii. I Joan. non dedit peccandi ; sed homo occasio-
III 8 Qui facit peccatum, ex diabolo est,
: nem cx lege accipit propter hoc se-
; et
quia ah initin cliaholus peccat '. Scd qiiia quitur quod lcx non sit peccatnm, sed
Apostolus liic dediabolo mcntionem non magis peccatnm sit ex parte hominis.
fecerat, potest dici, quod peccatum ac- Sic igitur infelligendum est, quod pa.s-
tuale quodcumque, prout est cogitatione siones peccatorum, quae pertinent ad
apprehensnm operatur iri homino sui "-,
concupiscentiam peccati, non sunt per
concupiscentiam, sccundum illud Ja- lcgem, quasi lcx illas operetur sed pec- ;

cob I, 14 Unmquisque tentatur a con-

: catum illas opcratur, accepta occasione
cupiscentia sua deinde concupiscentia : ex lege. Et eademrationeex lege. Etea-
parit peccatum. Sed meHus est quod lioc dcm ratione ^ dicitur lex mortis, non
referamus ad peccatnm, quod supra dixe- quia lcx mortem opcrctur, sed quia pec-
rat, cap. v, pcr unnm nominem in hunc cafum mortem opcratiir occasione ac-
mundum ingressum scihcet ad pecca- ; cepta ex lege. Potestautem eodem sensu
tum originale quod scilicet ante gra-
: httcra aliter ordinari, ut dicatur quod
tiam Christi cst in homine secundum peccatum opcratitm est pcr mandatuui le-
culpam ct puinam ; scd venicnte gratia, r/is omnem concupisccntiam, ct hoc occa-

transit reatu, remanet actu quantum
ad fomitcm peccati, vel concupiscentiam
habitualcm, quaj operatur in liomine
omnem concupisccntiam actualcm sive
hoc referatur ad concupisccntias diver-
et sione «fce/?/« abipsomandato. Sed prima
expositio simplicior et meliorest.
Deinde cum dicit, Sine lege enim, ma-
: nifesfat quod dixerat, ef hoc pcr expe-
ricntiam efrcclus ct primo proponit ef-
:

sorum peccatorum, aha enim est concu- fectum secundo rcsumit causam, ibi,
;

pisccnlia furti, aha adultcrii, et sic de Xa}n peccatum, occasionc accepta per
ahis, sive rcferatur ad divcrsos concupis- mandalum, seduxit me. Circa primum
centiae grachis, prout consistit in cogifa- fria facit. Primo dcscribit stafum anfc
tione,conscnsu, etope. Sed adhunccffcc- lcgcm secundo stafiim siib lege, ibi,
;

tumin homine opcraiidum,pcccatumacci- Sed cum venisset tnandatjan tcrtio cx ;

pitoccasioncmex lege ;ct iiocest quod di- comparationc ntriusqnc statns concludit
cit, Occasioncaccepta: vel qnia advenicntc cvcntum legis, ibi, Et invcntum est milii
mandato additur ratio pranaricationis, ynaiulalum etc. Dicit crgo primo, quoil
quia ubi non est lex, nec prxvaricatio, ut pecca.tum, occasione accepta pei' jnamla-
supra IV, 1, dicfum cst vcl quia crescit : tum, operatum est in me omnem concu-
desiderium pcccati prohibiti, rationibus pisroiliam quod ex hoc apparet
: sine :

supra positis. Irrje cuim jyccalum erat morluum non :

^::. Et est notandum, quod non dicit quod quidcm sic qnod peccafum noii essct,
lex dederil occasionem pcccandi scd ; quia per nnum bomirnMn pcccatum in
quia ipsum peccatum occasioncm ac- hnnc muudum intra\it antc b^gcm, ut
ccperit cx lege. Illc enim qui dat oc- snpra ii, (lictumcsf. Scd infclligitur qnod
casionem, scandalizat, ct per corisc- cral morfuum vcl (|uantiim ad
cognifio-
quens pcccat qnod quidcm (it quando : iicm liominis, (lui (phTdani iii lcgo pro-
aliquis facit ahciuod opus miuus rcctuni, hibifa ncscicbat cssc pcccata, puta con-
undc proximus otrcnditur aut scandah- cu|>isccntiam vcl qnia craf mortuum
:

zatur puta si quis ioca iulioucsta IVc-

: (|uaiituin ad moricndi, pcr
(^flicaciain
qncntaret, licct non mala intcntionc. com|)arationcm ad id (juod posfca fiiif :

IJndo dicifur infra xiv,
maqis, 7i(' jtonalis ofjvudinilum fralrihus,
vcl scandalum. Scd si (|uis rcctiiin opus
faciat, puta si (l(>t (•b^cniosiuani ct alius
inde scandali/atur ipsc uoii dat occa-
i;{ : lloc juilicate non cnim balxdiat tantam virtufcm in-
diiccndi bomincin ad niortcm. (|uantani
poslcaliabuil occasiouc acccpta snb lcgc.
Ilabcliir cniin (|iiasi nioituiim quod ivst
; dcbilitatum virfnfc. Colos. iii, Mnrfi- .'»
:

sioncin scandalizaudi, uiidc ncc scanda- ficnto mombra vcstra, qu.r sunf suprr tcr-
hzat ncc j)cccat scd alius accipit occa- ; ram. Talis crgo crat stafns antc lcgcm
sioncm qiii scandali/.antur, (>t illc pcccat. (]u;intum ad pcccatnm scd (jualis cssct ;

Sic ipitur lcx rectnm nliquid fccit, (piia (]iiaiitnm ad homincm osfcndit, sulidcns:
peccatum prohibuit : und(> occasioncm E</o aufem rirebam sine legr nliquando :

• Al. : ff pocravit. » — * Al. : « qiK^dcnmqno siono. »

pst. rogil.ilioiK' appivhonsa. « — * Al. : • occ!\-

476 IN EIMSTOLAM AI) ROMANOS
(|iu)(l etiain (liiplii-iliM- [xitt^st inlclli^i. lioc ideo contingit, scllicct quod manda-
riio xwoiU) ipiaiituin ad iil qnoil lioniini tnin qiiod orat ad vitam, invoniretur ad
viilcbatnr cx si'i|tst» (inod viilrrcl, dnin nKnfcm essc, nam /icrcalum occfisione
iLrnuraliat iuM-iatnin cssc id pcr (jnnd ticcc/ila pcr m<ni(/(ilum, sc.(/uxit me, sci-
niortnns crat. Ajk)!'. ni, \o/nc/i //a/jfs 1 : licotpcr concnpisccntiam, qiiam in mc
quof/ riras, sn/ inorluus cs. Vcl Iioc dici- oporatum csl, nt dicfnm esf Dan. xiii,
tiir pcr coniiiaratioiicni ad niorlcni qna' ."»0 : S/jccics dccc/iit le, et concu/iisccnlia
consccnta csl occasionc lc;;is di(-nnlnr : su/ivcrtit cfjr luuin : et /jcr i//u(/, scilicet
cniin ininns poccantes vivoru, iii coin- inandatnm, ix-casionaliter peccatnm me
paratione ad cos (jui niaj^MS pcccant. occidit. II C.or. iii, : Litlera nccif/it.
lk'iii(lo ciim dicit, Scd cwn roimet Doindo ciim dicit, Itaf/ue /ex quif/em
in(ini/ntuni ct(-.,descril)itstatnm sublege: sancla, concludit conclusionem intiMitam,
ct primo quanlnm ad pcccatnm, cum scilicot quod lex non soliim sit pecca-
dicit Sed cum venisset mnndfitum, data
: tum ', scd ulterius quod sit bona, tam-
scilicet lc^^e, revixit pcccatum : quod po- quam facieus cognoscere peccatum, et
lcst (Ini)licitcr intellipi. rno modo quan- prohibcns ipsum et primo concliidit :

tnm ad cognitionem hominis, qui inccpit (juantnm ad totam legem, diccns, sicut
cognoscere peccatum in se csse, quod ex praMuissis patet Lex quic/em est sanc :

priiis nou cognoverat. Ilicr. xxxi, 19 : ta : Lex Domini immacu-

Fsal. xviii, 8 :

Postrjutim nstendisti mi/ii, pcrcussi femur /ata Tim. i, 8 Sci/nus quia bona est
: I :

mcum, confusus sum eteru/jui. Et signan- /ex secundo, qnantiim ad parficulare

:

ter dixit, Revixit quia in paradiso ple- : legis mandafnm, diceiis Et ma/u/alum :

nam notitiam liomo habuerat de peccato, /cfjis est sanctum, quantnm ad pracepta

licet noii hal)uerit per experientiam. Yel caM-emonialia, quibus homines ordinan-
7'evixit, quantum ad virtutem, quia data tur ad Dei cultiim Lev. ix, 2 Sancti : :

lege occasionaliter augmentata est virtus quia Cfjo sanclus sum et jiistu/n,
estote, :

peccati. I Cor. xv, 50 Virtus peccati, : quantum ad praicepta judicialia, quibus

lex. Secundo quantum ad ipsum homi- homo debito modo ordinatnr ad proxi-
nem, cnm dicit Ef/o aufrm ynortuus sum : : mum. Judicia Dominivera,
Ps. xviii, 10 :

quod etiam duplicitcr potcsf intelligi. l"uo juslificata in se/netipsa ct bo/ium, idest :

modo secundum cogiiitionem, nt sit scn- honestum, quantum ad pra^cepta mora-

sus Mortuus sum
: idest, cognovi me ; lia Ps. cxviii, 72
: lionum est mi/ii /cx :

morfnum alio modo per comparationem : firis tui supcr mii/ia f/uri ct arf/c/iti. Quia

ad slatum priorem, ut sit sensus Mor- : tamcii omnia ista prsecepfa ordinant nos
tuus sum; idest, magis morti obligafus in Deiim, ideo totam legem sanctam uo-
sum quam ante. Unde aliqiialiter verum minavit.
est quod dictum est Moysi et Aaron Num. Deinde cum dicit, Quod ergo honum
XVI, 41 : Vtjs interfecistis pnpu/um Do- est etc, movet qua^stioucm quantum ad
miui. legis efrectiim et primo ponit * qua^s- :

Deinde oum dicit, Et invcntum est mi/ii tionem, dicens Quod ergo bonum est, :

mandatum etc, concludit ex compara- scilicet in se, factum est mihi mors, idest
tione ntriusquc statuseventum lcgis, di- per se cansa mortis? Qnod quidem ali-
ccns Et inventum est, secundnm prap-
: quis poterat falso intelligcre ex eo qnod
dicta, mandatum quod erat ad vitam siipra dictum est Inve/itum est mi/ii :

primo quidem, secundum intentionem mandatum quod erat ad vita/n, lioc esse
danlis legem sccundo quantum ad ipsam ; ad 1/iortc/n. Secundo solvit per interemp-
mandati honestatem, ct devolionem obe- tionem, dicens, Absit. Non potest id quod
dicntis Ezech. xx, 11 Dedi eis prxcepta
: : est secundum se bonum et vivificnm,
/)ona et judicia; qux faciens Jiomo, vivet esse causa mali et mortis, se undum
tn eis /loc cssc mihi af/ mortem, occasio-
: illud Matfh. vii, 18 Non potest arbor :

naliter, scilicet pcr peccalum qiiod in ho- /jfj/ia fructus /na/os facere.

miiic erat. .lob. xx, li Panis cjus in : Tertio ibi, Sc(/ pcccatum etc, concor-
utero ejus vertelur in fe/ aspidum intri/i- dat id quod nunc dicitnr, cum co quod
secus. Dcinde ciim dicit, i\am pecca- supra dictum est non enim maudatum :

tum etc, resumil cansam, qnasi maui- sic invcnitnr csso ad mortcm qiiod ipsum
restanspereveutum pra-missum, dicens : mortem operetur; sed quia occasioiie

Ai. : « non solumniodo sit peccaluni. » — * Al. deest : « ponit. »

 CAPUT VII, 477
accepta al) ipso peccato, mortem opera- peccatum per legem operatur morfem,
tur : et hoc Sed peccatum,
est quoddicit : quiadamnatio mortis estaugmentatalege
ut appareat peccatwn; idQsi, ex hoc ap- adveniente et hoc est quod suhditur
:
:

paret esse peccatum, per legis homim, Ita dico, quod peccatum operatum est
idest per mandatum legis, quia ex hoc mortem per honum, ut peccatuui fiat
ipso honum est quod facit cognitionem peccans, idest peccare faciens per man-
peccati, operatum est mihi mortem; et datum legis occasionaliter; et
hoc supra
hoc occasionaHter, inquantum manifestat modnm quo antea peccahat, vel quia ac-
peccatum. Non autem sic intelHgitur cessit reatus prcevaricationis, vel quia
peccatum per legem operatum esse mor- crevit concnpisceutia peccati, ut supra
tem, quasi sine lege mors non fuisset, dictum est, veniente prohibilione legis.
dictum est enim supra quod reijnamt Peccatum autem hic intelligitur, sicut
mors ab Adam usque ad Moyscm, scilicet supra (liximus, vel diabolus, vel polius
cum lex non esset, sed inteliigitur quod fomes peccati.

LECTIO III.

Soimus enim ((uod iex spiritualis est. Ego autem qui non solum a Spirilu Sanclo est, sed
cariialissum venumdaius sub [)eccato. Quod enim
operor, non intelligo. Non enim (|Uod volo borium, Spiritus sanctus eam imprimil cordi quod
hoc afjo sed (juod odi malum, iilud iacio. Si autem
:

()Uod noio, iliud lanio, consentio legi (luoniam boiia

inhabitat. Deinde cum dicit, Eijo autem
est. Nunc autem jani uon ego operor iilud, sed (|U0(l canuj lis sum, oslcndU condilionem homi-
habitat in nie peccafuin. Scio enim (juia iiou habitat nis el pofest hoc verbum diiplicifer ex-
:

iii me, hoc est in cariie mea bonum nam velle ad-
jacet milii, perficeie autein himum noii invenio Non
;
poni. Uno quidem modo, ut Apostolus
eiiim tjuod volo bonum, h(K; facio; sed (|Uod iiold loquatur in persona hominis in peccafo
maliim. hoc ago. Si atitem (jiiod nolo, illud facio,
existenfis; et ita hoc Augustinus e.xponit
jam non ego operor illud, sed quod iiabitat iii me
jieccatum. in lib. LXXXIII QucPsl. qua^st. i.xvi. l>os-
tea vero in lib. Conlra Julianum lib. III,
F'ostquam A[)OstoIus exclusit illa ex cap. XXVI, exponithoc, ut Aposfolus iu-
quibus lex vidiibalur esse mala et mali telligafur lo([ui in persona sua, idest ho-
efrectus, hic probat legem esse bonam : miuis sub gratia constiluti. Prosetjuamur
et circa hoc duo facit. Primo probat bo- ergo declarando qualiter luecverba ef se-
nitatem legis ex ipsa rcpugnanfia tjua^ in quenfia diversimode possunt ulroijue
homine invenifur ad bonum, quam lex modo exponi, quamvis secunda expositio
tollere non pofest secundo ostendit per
; melior sit. (Juod ergo dicifur primo, E(/o
quod hujusmodi legis repugnantia tolli autemcarnu/is sum, sic infelligcndiim est
potest, ibi, Infclix Cf/o homo tdc. Circa nf ly eijo pro rafione bominis infelliga-
])rimum Iria facif. Primo proponit quod lur, (juai cst |)rincipale in homine : undo
intendit; seiundo probat pro[)()situm, ibi, videfur uniis(|uisque homo esse sua ratio,
Quod cnim opcror (dc. terfio inrerf con- ;
vel siius int(dl(>cfiis : siciit civifas vidclur
cliisioncMn infcnfani, ibi, Inrcnio ii/ilur essc reclor civilalis, ila iil i|iiod illc facit.
uliam lcycm. j)rinHHn duo racif.
Ciica civitas facere vidcatiir. Diciliir aulem
l^rimo [)r()ponit higis Ijonilalcni; sccuinlo lionio carnalis, ([iiia «'Jiis ralio carnalis
honiinis condiliontMn, ibi /sya uutcm : csl; ([iia' dicitnr carnalis diqdicitcr. rno
curnaUs sum. Dicil ergo [^rimo Diclum : modo ex eo (juod subdilur carn, conscn-
est, qtiod U^v esl sancla; el hoc dixit : (icns liis qiia' caro instigaf, sccuudum
Scimiis cnim nos ([uod sumus iii divinis illiid Corinlb. iii, .{
1 Cum sit inter vos :

sa|iienles, (piod lex^ scilicct velus, spiri- zclus et contrutio, tunmc ciirnalcs estisf
lualis cst, scilicet s[)irilu boniincs con- V.\ boc uu)do intclligitiir Ax' bominc iiou-
conlans. Psal. xviu, Lcx bomini im-
I : diiiu gratiani rc[)arafit. .\lio modo
[icr
macululit. V(d spiritualin est, idesl a S[ii- dicilur ratio cssc cariialis ex eo (luod a
ritu sanclo dala, (|ni digilns Dci diciliir carnc im[iugnatur. scciiudum illiid (ial. v,
in Scii|diiiis. laica' \i, H) Si iii dii/ita : 17:^ iiro ritnrii/iisrif ndrrrsus s/iiritunt :

l)('i cjirio d.vnuiniii. V\uW diciliir i-ixod. ct lioc modo intclligitiir cssc canialis ra-

XXXI, 18 : Drdit Dominus Mm/si diuis la- lio etiaiu boiuiiiis sub gratia coiistitiiti ;

hulas la/iidcas scri/ttus dii/itn l)ri. \.v\ nlrai|iic ciiiin carnalitas |ii'iivcni( ex poc-
lamen nova nou soliim diciliir lc.\ s|iiri- calo iindc snbdit
; \'riiunidu(us suh pec-
:

liialis, sed lc\ s|)irilMs, iil palcl iiilVa viii. riito.

 :

478 I.N KIMSTOLAM AD UUMANUS

Sod tannMi nolamlmn, (|no(l cariKilitas adrcrsus carnom. neindt^ ciim dicit, Non
»]na' iniporlal rt'l)i'lli<»iicni carnalis ad cnim quod volo bo/nim, /loc aijo, prohut
spiritnni, provenit ex peceulo prinii pa- qnod dixerat, et per divisionem, et por
renlis, ijnia hoc pcrlinet ati 1'omitem, cu- eirectnni. Pcr divisionem ([iiidem ejus
jns coi-i-nptit) e.\ illo [)('ccato tlerivalnr. ([nod di.xil, Quod cnim opcror. Snh quo
(larnalitas antem tjiKe impt)rtat snl)jec- (luo conlinentur, scilicel non agere bo-
tionem atl carnem, [)rovenit non solum iinin, et agrtire malum : (juia etiam ille
ex pcccato ori^nnali, scil ctiam actuali, ([ui iion agit bonum, dicitur operari pec-
per (jnotl homo eoncu[)iscen-
t)l)etlientio cato omissionis. Kx parte autem ejus
tiis carnis, servnm se carnis constitnil : ([uod dixit, iSon intcUiijo, [^rohat per cf-
nnde snhdit Veniimdatus siib pcccato,
: rectuin; qiiia euim inteilectus inovet vo-
scilicet vel primi parentis, vqI proprio. Et Inntatem, velle est cHectus cjus quod esl
dicit, Vcnnmdatus, qniapcccatorseipsnm inlelligere. Dicitergo primo quantum ad
\endit in servnm peccati, [)retio pro[)riai omissioncm boni Son enim ajo hoc
:

vt)innlatis implendie. Isai, i, 1 : Eccc in bonum quod volo agere quod qiiidem :

iniquitatibus vestris vcnditi cstis. uno motlo potest iutclligi de homine suh
Dcintle cum dicit, Quod enim operor, peccato constituto; et sic hoc quod dicit,
non intclligo, ostcndit t]nod [)roposnerat Ago, cst accipiendum secundnm actionem
etprimo (jiiod lex sil spiritnalis sccundo : completam, qua3 exterius opcre exercc-
quod homo sit carnalis, venuindalus snb tur pcr rationis consensum: quod autem
peccato, ibi, Nunc autcm jam non ego dicit, Volo, est inteUigcndum, non qui-
operor illud. Circa primnm dno facit. dem de voluntate completa, qua^ est ope-
Primo proponit [)robationem; sccundo ris praiceptiva; sed de vtiluntatc quadam
intlucit conclusionem, ibi, Si autcm quod incorapleta, qua liomiues iu uniyersali
nolo illud facio etc. Sumitur autem pro- bonum volunt, sicut in universali habeut
batio cx hominis iurirmitate, quam primo rectum judicium de bono tameu per ha- ;

proponit; secundo adtlucit probationcm, bitnm vel j)assionem perversam pcrver-

ibi, Nim cnim quod volo bo/tum, hoc a<jo. titiir hoc judicium, et dcpravatur talis
Inlirmitas aulem hominis est manifcsta voluntas iu particulari, ut non agat quod
ex hoc quod opcratur id quod intcUig-it iu universali intclligit agcndum etagere
n(jn csse opcrandnm : nnde dicitur : vellet. Sccundum autem quod intelligitur
Quod enim operor, non intclligo, scilicet de homine per gratlam reparato, e con-
esse opcrandum quod quiticm potest
: verso oportet intelligere per lioc quoddi-
intelligi dupliciter. Uuo modo de co qui cit, Volo, voluntatem complctam perdu-
cst subjectus peccato qui quidem in : rautcm in electione parlicularis opera-
univ^-rsali intcllig-it non cssc opcrandnm, tit)nis ut per hoc quod dicit, Ajo, intel-
:

peccatum : tameu victus sug-gcstione ligalur actio incompleta, quae consislit

daemonis, vel passione vel inchnatione tantum in appetitu sensilivo, non perve-
perversi habitus, operatnr illud et ideo : niens usque adrationisconsensum. llomo
dicitnr operari quod intelligit non esse enim snh gratia constitutns vult quidem
opcrandum, contra conscientiam faciens : mentcm suam a pravis concupisceutiis
sicut Luc. xu, 41 Scrvus sciens voluiita-
: conservare sed hoc hoiium non agit
;

tcm domini sui el non faciens, digne lAa- propter motus inordinatos concupiscen-
gis vapulnbit multis. Alio modo potest tia^ insurgcntcs in appelitu sensilivo. Et
intelligi de eo qui cst in .gratia constitu- siniile cst quod dicit (lal. v, 17 Ut non :

tus qui qnidem operatnr inalum, non

: quxcumque vultis, illa faciatis. Secundo
quidem exequendo consen- in opere, vel qnantum ad pcrpctrationem mali subdit:
tiente meute, sed solum concupiscendo Sed quod odimalum, illud facio quod :

secundnm passionem sensibilis appcti- quidem si intelligalur de homine pecca-

tns : concu[)iscentia cst pra4er ra-
et illa lore ;
per hoc qnod tlicit, Odi, intelliga-
tioncmet intellectum, quia praevenit ejus tur quoddam otlium impcrfectum, secun-
Jndicinm, quo advciiientc, talis operatio diim quod omuis homo naturaliter odit
ini[)editnr. Kt ideo signanter non dicit, maliim; per hoc autem t[uod dicit, Facio,
Inteiiigo non esse faciendum, scd no)i iiitelligatur actio [)erfecla j^er operiscxe-
intclliijo : quia scilicet inlcllcctu nondnm cntionem sccundumralionis consensum :

deliherato out pra?cipicute, talis operatio nam illud odium mali iii universali, tol-
concupiscentia' insurgit. (ial. v, 17 Caro : litur in particulari eligihili [)er inclinalio-
concupiscit adversus spiritum, et spiritus nem habitus vel passionis. Si vero intel-

J
 ;

CAPUT VII. 479

ligitur de homine sub gratia constituto homo cstid quod est secundum rationem :

per hoc quod dicit, Facio, iiitcUigitur e unde motus concupiscentiai qui non sunt
converso actio imperfecta, quai consistit a ratione, sed a fomitc, noii operatur
in solaconcupiscentiaappetilns scnsifivi: homo, scd fomcs pcccati, qui hic (jccca-
pcr hoc aulem, quod dicit, Odi, intelligi- tum nominatur. Jacob. iv^ 1 Liide bella :

tur odium perfectum quo quis perseverat et lites in vobis ? yonne ex concujjisceuliis
in detestationem mali usque ad finalem vestris, qux militant in membris vcstrisl
reprobationem ipsius, de quo dicitur in Sed dehominc sub peccato coustitutohoc
Psal. cxxxviii, 22 Perfecto odio oderam
: proprie intclligi non potcst, quia cjus
illos, scilicet malos inquantum sunt pec- ratio pcccato conscntit; ct idco ipscmet
catores. II Machab. iii, 1 Cum leges : operatur unde dicit Au^justjiius, et ha-
:

adhuc optime custodircntur propter Ouise bctur in Glossa « .MuIfumTallitur homo

:

pontificis pietatem et alios odio habentcs qui conscnticns est concupiscentia^carnis

malum. Deinde cum dicit, Si autem quod sua% et quod illa desiderat dccerncns fa-
nolo, illud facio, concludit ex pra?missa cere etstatuens, putat sibi adhuc essc di-
dispositione hominis, quod lex sit bona; ccndum JVojt ecjo operor illud. » i'otest
:

dicens Si autcm quod nolo, illud facio,

: tamcn, licet, extorte, cxponi efiam de
quocumque dictorum modorum intelHga- hominc peccafore. Actio enim maxinie
tur, hoc ipso quod nohj malum, consentio atlribuitur principali agenfi, quod secun-
lc(]i quoniam bona est in hoc quod pro- dum proprietafem suam movet non au- :

hibetmalum, quod ego naturaliter nolo.
Manifestum est enim quod inclinatio ho-
minis secundum rationem ad volendum
bonum et fugiendum malum^ est secun-
dum naturam vel gratiam; et utraque est
bona. Unde et lex, quai liuic inclinaiioni
consentit pra^cipiendo bonum
bendo malum, eadem rationc est boiia.
Prov. IV, 2 Donutn bonum tribuam vo-
: principalifer rationi, qua; hic per homi-
bis ; lecjem rneam ne derelinquatis,
Deinde cum dicit, Ninic autcm jam non
cf/o operor il/ud, probat quod dixerat de
conditionc hominis, scilicet quod sit car-
nalis venumdatus sub peccato et circa
Iioc tria facit. Primo proponit quod in-
lendit: secundo prohat pr()[)ositiim, ihi,
Scio cnim etc; tertio conchulit inleiitum,
ibi, Si autem quod nolo illud facio ctc.
Quod autcm homo carnalis venumdatus
tem agenti quod movet vel agit secun-
dum proprietafcm altcriusaquomovctur.
Manifestuin est autem quod ratio hominis
sccundum illud quod est proprium sibi,
non inclinatur ad malum, sed secundum
quod movetur a concupiscenfia. Et ideo
et prohi- opcrafio mali, quam ratio facif, prout cst
a concupiscentia victa, non aftrihuitur
iiem iutclligifur, scd potius ipsi concu-
pisccnfia», vcl hahifiii cx (|uo ratio incli-
natur admalum. Dicitur aufem jjcccafum
habitare in hominc, non (juasi jicccatum
: sit res aliqua, cum sil privatio boni: sed
dcsignatur pcrmancnfia hujusmodi de-
fccfiis in hoiuinc. DciiKh; ciiiu dicit, Scio
enim, pruhat ([uod [)cccatuiu habilans iu
homine, operatur malum quod liomo fa-
cit et primo [lonif mcdiuiu ad [^rohan-
:

sub peccato, (juasi aliqualilcr sit scrvus duni pro[)osifiim sccundo illiid mcdium
;

peccati, ex hoc a[)[)arct quod i[)se iioii niauilcslal, ihi, Nam vcllc (idjacct niihi.
agit, sed agitur a [)eccato : ille enini ([ui Prohal crgo [)riino ([uod jicccaliim hahi-
est liber, ipse per seipsum agit, ol iioii laiisiii hoiniuc o[)cratiir inaliiiu (juod
ab alio agiliir. Kl ideo dicit : Diclmn cst, hoino facif; (jiia' (juidciu jirobalio inaui-
quod per iiilcliccliim ct Vdluiilatcin cini- 1'csta csf sccundum (|uod V(>rl)a rcfcruiitiir

soilio letji; nuiic aul(!in duiu coiilra lc- ad homiiicm siih gralia consfiliiliim, (jui
gem facio, e(jo jamnon operor illud ([uod cst lihcrafus a {)cccalo j)cr graliam Cliri-
facio coiilra legcm, sed pcccatuni quod sfi, uf su[)ra vi, hahitiiin csf. (^hianfum
in me hahital : ct sic [)alcl luc css(! scr- (>rgo ad cum iii (|iio (llirisli gralia noii
viim [)cccali, iiKiuaiiliim [jcccalum iii nu^ hahilaf, iioikIiiiu csI lihcraliis a [ici-cato.
(jiiasi dominiuin liahcns o[)cralur. Kt lioc lu carncautcm gratia (Ihristi iion liahifat,
qiiidcm recto ac fncilihM' [^olcsl inlclligi scd hahilat in mciitc : iiiidc iiifra \iii.

de JK^miiH* siib gralia coiislifiilo (jiiod : 10, (liciliir, ([iiod si Christus in nobis est,
cuini concu|uscil lualiiin scciiuduui a[)- corpux qnitlr/fi mnrtunin rsf pri>/tfrr prrra-
[iclituiu scnsiliN iiiu ad caruciu [hm liiicn- tum, anfrni nrif pro/Urr jttsfi/i-
sjiirifus
tcm, non [irocedit cx o[)erc ralioiiis, scd iii cariic domiiia-
rittiotwm. Igiliir adliiic
ex inclinalionc fomilis. llliid aufciu lioino tiir jicccalum, (juod oj^crafiir concupi.s-

dicitur opcrari quod ratio opcrat-ir, (juia ccnfia carnis. Carnoin cuim iii»' accipit
180 l.N EPISTULA.M .VI) HoM.LNOS
siniul cinn virihns '
snisitivis. Sic cnim diriip-rc f/rcssus ejiis. Iloc autem Ncrlmni
t-iiio iiislin{;uitur (•dulia s|iiriluni, ct ei lialidcinari vi(l«(tur l'«'lagiauis, qiii dicc-
r«'iinf,Miat,in(]uauluiu a|>|>«'titussensitivus liaiit, (]uo(l iuiiium Itoui ojteris cst ex
ten«lit in ronlrariuin «\jus «luod lalio ap- nobis, iiMjuaiitum lionuni volnmns; et
petit, sccuiuluni illu»! (ial. v, 17 Caro : Iioc esl (]no(l videtiir Apostolus dicere :

concupiscit (ulcvrstis sjjirition. Dicit eifi^o : Pcr/icerc uuteyn lioniim non invcnio. Sed
hirluiu est quo^l /// dic etiani per gratiam hiiuc, sensum excliidit .Vjiostolus 1'hil. ii,

reparato,y;mfl/////< opcrulKr; sed intelli- i;{, di«ens : Dcus est f/uiojjcratur in 7iohis
f;eii«luin<'st //<///<'seeun«iuni eariuMU siiuul re/lc et pcr/icere. (Ju«)d ergo «licil^ VeUc
«•um aj>iietitu s«'nsilivo scio ciiirn pcr : udjucct 7nilii; scilicct, per gratiam jam
ratiouciu el «'.\periuienluni, (iu«)tl honum, ex operalioue divina' gralia';
i«'l)arato,est
(luo rerormatns sum,//o/i
^«•ilioel gratia*. per qiiam quidcm gratiam non solum voio
Scd nc inlclligatur sccuu-
/luhitut in vic. lionnm, sed eliam aliquiil boni facio, quia
dum ratiouem, sccundum modum supe- repuguo concupiscentia', et contra eam
rius positum cxpouit IJoc cst tn carne : ago ductus spiritu; scd non invcnio in
ynea nam iii mc, idcst in corde meo, hoc
: mea quomodo istud bouiim per-
potcslate'
bonum lialiitat, sccundum illud Ki^iics. iii, flciam, ut scilicet totaliter concupisccn-
\1 lluhiture Cliristinn pcr /idcni in cor-
: tiam excludam. Kt per iioc manifestatur
dihus ccs/ris. Kt pcr hoc palct tiuod hoc quod boiium gratia' non liai)itat in carne;
verbiim nou palrociuatur MauicliaMS, qui habeo fa-
(juia si in cariic iiabitarct, sicut
volunt carncm non csse honam secnndum cullatcm volendi bonum per gratiam iia-
naturam; ct ita non esse creaturam Dei i)ilaiitem iu mente, ita haberem faculta-
houi -, cnm scriplum sit 1 Tim. iv, \ : tem pcrficicndi ijouum per gratiam lia-
Oninis crculuru Dci hona est. iXon enim l)itantem iii carne. Si vero referalur ad
liic Apostolns agit de bono natura', sed homiiicm sub peccato constilutum, sic
de bono gratia', quoapeccato liberamur. cxponi poterit ut vel/e accipiatur pro
Si vcro hoc. releratur ad homiiiem suh voluiilate incomplcta, ({ua' cx instinctii
peccato cxistentem, supcrlluc additur ualura^ inquibuscumquc peccantibus est
quod (licit, IJoc est in carne mea quia in ;
ad lionum; sed illud velle adjacethomini,
homine peccalore bonum grati* non ha- idest juxta hominem jacet, quasi infir-
bitat ncc (juantum ad carncm, ucc (]uan- mum. nisi gratia voiuntati trihuat cffica-
tum ad mentcm; nisi forlc quis exturtc ciam ad perficiendum, Deinde cum dicit,
vcht exponcre hoc csse dictum, quia pec- No?i e7iim (jiiod volo ho7iu7n, /loc facio,
catum, (juod est privatio gratiie, quodam manifestat quod dixeratex actione liomi-
modo a carncdcrivatur ad mentem. nis, qua^ est signum et cfTcctus facultatis
Dcindc cum dicit, AV///1 vellc udjucct iiumana'. Kxhoc enim apparet quod iiomo
7ni/ii, primo
manilVslat quod dixerat : et non iuvcnit pcrficcre ijonum, quia non
ex hominis facultate secundo ex hominis ; agit bonum quod vult, scd facit ^ malum
actione, quai facultatcm demonstrat, ibi, quod nonvult; et hoc quidem supra ex-
Aoiieniin c/uod voio honuni, /loc fucio. Fa- posilum est.
cullas autem homiuis primo dcscribilur Dciude cum rjuod 710/0,
dicit, .SV uutc77i
quaiitum ad voluntalcm, qua; vidctur in illud facio, conciudit illud quod supra pro-
hominis esse potestate unde dicit IVum : : posiicrat, diccns Si aute^ii quod 710/0,
:

vel/c adjucet mi/ii; idcst, propiuquum cst illud fucio, 71071 ecjo ojicror illud, sed cjuod
mihi, quasi suh mea potcstate exislcus : in/iahitat 171 77ic /)cccatu7ii : et iioc etiam
nihil ciiiin cst homiuis vohmtatc tam in supra cxpositum Scd notandum est cst.
conslitutum quam homiuis vohintas, ut quod exuuoet eodemmedio, scilicet (///or/
Augiistinus dicit De lib. urh., lih. lil, 710I0 illud facio., Apostoius duo concludit
cap. 111. Secuudo poiiit facultatem homi- qua'supra posucrat, sciiicct legis honita-
nis, vcl polius dillicuitalem, quautum ad tem, cum dicit .SV auton cjuod 710I0, il-
:

consummationem effectus, cum subdit : lud fucio, co7ise7itio lecji Dci quo7iia77i bo7ia
Per/iccre uiitcm honum non invenio, scili- cst et ilerum dominium peccati in ho-
:

cct in mca poteslalc cxi.steiis, secuudum niiiie, cum dicitiiic Si uutC7n quodnolo, :

illud I*rov. XM, IJominis est praepurare

I : illud fucio, 71071 cfjo operor illud, sed qiiod
animum : el ilerum iliidem
Cor /lomi- ix : /lahitat i7i me jjcccatu7)i: qiiarum duarum
7iis dispo)iit vuim suam, sed Domiiii cst conclusionem prima perlinet ad hoc quod

'
Al. : « cum luenibris. » * Al. : 11 Dei bonum. » Al. : « quia lacit. »
 CAPUT VII. 481

flixerat, Lex spiritualis cst; secunda ad quod lex prohihet; et ex hoc patet legem
hoc quod dixerat. Efjoautcmcariialissum, esse honam; sed ex parte ejus quod dicit,
venumdatus subpeccato. Sed primamcoii- Illnd facio, concludit in homine dominari
clusionem, qua3 est de honitatc legis, peccalum, quod contra voiuntatem ratio-
elicit ex illo medio ratioiie ejns (jiiod di-
'
nis operatur
cit, Nolo quia ejus ratio nori vult illud
:

LECTIO IV.
Invenio igitur ^ aliam legem volenti mihi facere homo, ut Plato posuit, quod homo est
bonuni, r|UoniHm milii malum adjacet condelectop :

enim leg^i Dei secundum interiorrtm hominem; video anima utens corpore; sed quia id quod
autem aliam lej^em in niemhris meis repuj/nantem legi est principalius in homine, dicitur homo,
mentis meuj, et captivaiit^-m me in lege peccati, i|Uie
est in membris meis. Inieiix ego homo, «juis me libe-
ut supradictiim est. i-^st autem iu hoiniuc
rabit de corpore mortis hujus ? Gr.itia Dei perJesum priucipalius secundum. apparcntiam qui-
Christum Domiimm nostrum. Igitur ergo ipse menle
servio legi Dei, carne autem legi peccaii.
dem iQ quod est exlerius, scilicet corpus
sic effigiatum, (juod dicitur Iromo exte-
Postquam Apostohis ostendit legem rior; secundum verilatcm autcm id quod
esse honam ex eo quod rationi concordat, est intrinsecuin, scilicet incus vcl ratio,
hic infert duas conchisiones, secundum qua^ hicdiciturhomo intcrior. Psal, cxvui,
duo quaj posuerat. Secunda ponitur il)i, 103 Quam du/cia faucibus mcis c/o'iuin
:

Vidco autcm niiam legcm in membris mci^. tual \ Macb. xii, 9 Unbentes so/nlin /i- :

Circa primum duo lacit. Primo infert con- bros sanclos, gui in mnnibus /u)stris sunt.
chisionem ex dictis; secundo ponit sig- Deinde cuin dicit Vidco nutcm etc,
num ad majorem manifestationem, ihi, ponit aliani couclusionem, qiise respou-
Condclcclor cnim legi Dei. Diio aulem su- det ci quod supra sccundo posiicrat, di-
pra posuerat. Primum (juidem, quod lex ccns Ego uufem cnrnafis sum vcnuindft-
:

spiritualis est quo jam ()roba(o, concludit

;
tus sub pcccato : dicens \'idco n/iuin /e- :

sic Invenio igitur, sciUcet per experimen-

: gcm in mcmbris mcis, (jiue est fomes
tum, legem Moysi consonam oiSGmihivo- jieccati qiiaj (jiiidem jiotest dici lex du-
:

lenti fncere bonum, idest rationi mea^, per plici ratioiK». riio modo [^roptiM' similcs
quam Ijonum apjtroho (!t malum detestor, cirectus: (piia sicut lcx iniiucit ad honuiu
dum et i[)sa lex bonum maniiatel maliim facieniluin, fomes
indiicit ad j^eccan-
it<i

prohihet. Deut. \yiyi,\h:Juxlatcestvcrbuin dum ; alio modo

per comparationcm ad
valdc in ore tuo et in cordc tuo, nt fiicins causam. Ciiin aiitem fomcs sit (jiKetlam
illud. Kt hocinodo ne(;essarium fuil ijuod, jiuMia pcccali, du[diccm causain habct.
idest quia maluni, idest peccatiini vel fu- Una (jiiidcm ij)suin [)eccatiiin, (jiioil iii

mes peccati, mild adjncet; idest, juxta [icccante dominium .iccc[)it, et eilegcm
rationeinmeamjacet,(piasi carnein meani iin|)osuit, (jua! est fomcs, sicut dominus
inliabitaiis. Mich. vii, 5 Ab ea (jux dor- : s(M'vo victo lcgiMU im[)onit '. Alia c.uisa
mit in sinu tuo, custodi claustra oris tui, ioinitiscst Dimis, (|iii lianc jxcuain hoinini
idest a carue. Deiiide cum dicit, Condc- [tcccanti iudidil, iil latioui cjiis iuforiores
lector enim lcgi l)ei, ponit signum por vir«!s iioii ohcdircut. Kt secunduin hoc
qiiod oslcnditiir (piod lcx rationi coiisimi- ipsa iiiobcdiiMilia iuf(M'ioriim viriiiin, (pia»
tiat niillus cniin dclcclatiir nisi in co
: diriliir foincs, 1(>\ dicitiir, iniju.iiiliiin rst

(juod est sil)i convtuiitMis; hoino aiilcin [MM- lcgtMU divina' jiislitia* iiitrodiicla;
secnnduin ralionem delectatur iii lcgo siciil Jiisli judicis sciitciitia (jiiasi lcx lia-
Dei ergo lex Dci esl convciiiciis ralioni;
: brliir '. sciMiudiiin illiid 1 llcy;. xxx, :2.'i :

ct hoc (!st (piod dicit Condc/crtor /cgi : Et fnrlum cst Imc r.r ilir il/n, ct driiiccps
Dci secundum iiitcriorcm liiniunrm. idcst nms/ifutuin rt /ir,r/inifum, et tptn^^i /rr iii

sccunilum ralioinMii v\ iiiriilrin, ipi.i' iii' /srnr/ usijur nd dirin hiuw. II. ic aiilciii
tcrior homo dicilui' nou ipiod aniina sit : lc\ originaliUM' (juidtMn consisiit in a|»[»o-
cfligiata sciMiudmn rorniain hoiniiiis, ut lilii stMisilivo, sfd dillusivc iiiv»Miilur in
Tcilullianus posiiil ; vcl (iiiod ipsa sola sit oiniiibiis mrinbiis, qua' dcsiM'\ iiiiit t-t)ii-

' Al. : • coRaliir. »

'•'
Vti\ : k aliiuii » nec « iiii|iii-^i it. » — (« qiioe logoto
est VulgaUi, ucc a S. riiom.i laii^iUir \n
iii li.ic ha )oi.

Lecllone.
XX. 81
 , ;

182 IN KIMSTOLAM Al) IKiMA.NOS

iMiiiiscMMilia' ad pcrcaMdiim. Sii[)ra vi, l".t :

'» Solui/nts e:rpi)liari, sed su/)ervesliri:
:

Sicut ex/iiftuistis mpinhra vcstra scrvirc ct itcrum corriiplio corporis, (|iia' aggra-

i/nniuiii/iti.r cl i/iif/iiifdfi m/ i/ii(/uifafc//i ;

vat auiinam, sccuiidiim illndSa|i. ix, i.*):
ifa /iiiiic cjliilicfr //(c//ilir(i vcsfra scrvirc Cor/iits t/itod corriti/i/iifur, (Kjjravaf aiii-
jusfitia.' in sa/icfi/icatin/iei/i. VA ideo dicit, niam. Kt ideo signautcr dicit, De cor/jore
l/i //lenihris nicis. Ila'c atitcm lcx (liios //lortis /lujus. Deiiidc cnm dicit, iiratia
olVcctiis iii ln>miiu> Iial)(M, PriiiKt Maimnic l)ri e[c., r(!spoudct (piavstioui : non (Miiin

rosislit i'ati(iiii : cf (luautiim ad Ikjc dicit : liomo propriis \iribus potcsl libciari a
/{e/)it'/na/itc/n lcyi nicnfis mcx, idest lcgi corporis corriiptionc, nec etiam animae,
Mov4i,quaidicitiirlcx mcutis, iu^iuautum quamvis conscnliat rationi coiitra pccca-
coiisoiuit mculi, vcl lcyi ualurali, (iiuc Iniii scd solum por graliam Chrisli, se-
;

dicilur lcx mcutis^ ciuia uatui-alitcr meuti ciiiidum illud .Joau. vii, :i(j Si /'t/iits vos :

iudila est, Supra ii, 15 Qai ostcndunt : /ibcravcrit, vere /ibcri eritis. Kt ideo se-
ofius legis scri/ttum i/i cordihus suis. Et quilur (iratia /Jci, scilicet me libcrabil,
dc hac rcpuj::iiautia (ial. v, 17 : Carocon- (|iKC datiir /)er Jcsu/n C/irisfum. Joaii. i,
cit/)iscit advcrsiis s/)irifu//i . Sccuudus 17 Ciratia ct veritas, pcr Jesu/n C/iris-
:

circctus e'st (]uod homiuem iu servitutcm tu//i facfa cst. Ilac autcm liberat a cor-

redigit; et quautum ad hoc suhdit /i7 : pore mortis hujus duplicitcr; uno modo
ca/jfivanfem me vei ca/)tiva//i mc duce/i- ut corruptio corporis mcnti non domine-
tcni, sccuudum aliam litteram; in lcgcpec- tnr, traheiis cam ad pcccaudum alio ;

cati, qux cst iii nio/ibris mcis, idest in modo utcorruptio corporis tolalitcr tolla-
meipso, more HcbraictT locutionis, se- tur. Quantnm ergo ad primnm convenit
cuudumquam pouuntur nomiua locopro- dicere peccatori Gratia liberavit me (/e
:

nomiuum. Lex autem peccati captivat corpore mortis /lujus; idcst, liberavit mc
hominem dupliciter uno modo homi- : a pcccato, iu (luod cst anima iuducta ex
ucm pcccatorem per consensum, et ope- corporis corruptione sed ab hoc jam :

ralionem alio niodo homiuem snb gra-

: justus liberatus est uude ei competit
:

tia constitutum, quaulum ad coucnpis- dicere quantum ad secuudum (iratia :

ccntia' motum. J)e luic captivitale dicitup Dci liberavit me de cor/)ore mortis /iiijus,
iu l'sal. c.xxv, 1 : //i co/ivcrtc/ulo Donii- ut scilicet iu corpore mco non sit corrup-
mis captivitafe/n Sio/i. tio peccati aut mortis, quod erit in resiir-
Deiiide cnm dil!it, /nfclix ego /lomo ctc. rectione. Deinde cum dicit, Igitur cgo i/)se
agit de liberationc a legc pcccati et tria ; ctc, infert couclusioncm, fpKfi secuudum
circa hoc facit. Primo quidem pohit quws- duas pra^missas expositioncs, divcrsi-
tionem secundo ponit responsionem,
;
mode ex prannissis infcrtur. Secundum
ibi, Gratia Dci etc. ; tertio infert conclu- cnini quod praemissa verba exponuntur
sioncm, ibi, /gifur c<jo i/)se menfe sci^vio in pcrsoua pcccatoris. sic infcrenda est
ierji Dei. Circa primum duo facit. Uuiim conclusio. Dictum est, quod gratia Dei
quidem coufltctiir, scilicct suam mise- libcravit me a corporc mortis hiijus, ut
riam, cum dicit, /nfelix ctjo /lomo quod
: scilicet ab ea non deducar in peccatum :

quidcm est per peccatiim quod iu hominc ergo quando ero jam liberatus, mc/ifc
habitat, sivc quantum ad caruem
taiitum, servio /e(ji Dei, sccundum carncm autcm
sicut in justo, sive etiain (|uaiitum ad /e(ji fjcccafi: quic quidem in carnc rema-
meiitem, sicnt in peccatore. I^rov. xv, 3i: net quautum ad fomitem per qiiem caro
Miseros facit /wpu/os /jcccatum. Psal. coucupiscit adversus spiritum. Si autcm
XXX VII, Miscr facfiis sit/n, ct curvafus
7 : pra-missa vcrba iutciligantur cx pcrsoua
suin usf/ue ftncni. Aliud autcm quaM'it
i/i justi, sic cst iufcrcndum. Ciratia Dei /)er
diccus Quis mc liberabit de cor/)ore mor-
: Jcsum C/iristu/n, liberavit me de corpore
tis bujits'! qua' quidem videtur quicstio 7nortis /iitjus ; ita scilicet nt in non sit me
csse dcsidcrautis, sccnudum illud Psal. corriiptio peccati et mortis. /gitur c(/o
cxLi, 8 Educ dc carcerc anima/)i /iiea//i.
: i/)se, nnus et idcm antcquam liberer,
Scicndum est tamen, quod iu corpore mente servio /egi Dei, ei consentiens
liominis cousiderari potest uatura ipsa car/ie autcm servio legi peccati, iuquan-
cornoris, qiiae est convenicns animBB, tum caro mea sccuudum legem carnis
uiidc ab ca uon viilt sc[)arari. II Cor. v, movctur ad coucupisceudnm.
 CAPUT OCTAVUM

LECTIO I

Nihil ergo nunc tlamnationis est his qui sunt in Si c/uis in 7ne non manserit, mittetur /oras
('hfisio Jesu, ([ui noti secutidum carnenri ainbiilant.
Lex enim spiritus vitie in Chnsto Jesu libefavit me sicut /^almes, ct arescet ; et coi/ii/ent ciini
a leye pcccati et mortis. Natii (luod impossibie erat et inicjnem mittent, et ardet. Secundam
iegi, (juoiinfitmabiitur per carnem, Deus Filium
iti

suum mittens in similitudinem cariiis peccati et de

condilionem ponil, diccns Qui non se- :

peccato ihimtiavit peccatum in cariie ut justificalio : cuni/um carneni ambu/anl i(^lesl, coucu- ;

ieyis impieieiur iii nobis, (jui non secundum curnem

ambulanius, sed secutidum spiritum. Qui enim se-
piscentiam carnis nori sequuntur. II Cor.
cuiidutn carnem sunt (|Ute carnis sunt sapiunt (]ui ;
X, 3 !n carne ar)ibu/anles, non secuiu/um
:

vero secundum sjtirituin sunt, (|Uie sunt sjiritus sen- carnem mi/itamus.
tiunt nani firudeniia carnis, mors est
: prudentia
autem spiriuis, vita et pax.
;
Kx his aiilem verbis aliqiii voluut aoci-
pere quod iu iulidelibus, qui non sunl iu
Poslquam Apostolus ostendit quod per Chrislo Jesii, cliam [)rimi luotus siiit [lec-
gratiam Christi liberamur a peccato et cata morlalia, ([iiamvis eis non conseu-
lege, liic ostendit ((uod per eamdem gra- liant : quod cst secundum carnem ambu-
tiam lil)(5rarnura damiiatione : et primo lare. Si ciiim illi (|ui non secundiim car-

ostendit (juod [xjr i^a-atiam Cliristi libera-
mur a damnatione culpae secundo, quod
per eamdem
gratiam liberamur a damna-
tione p(cn<'e, ibi, Si autem C/irislifs in vo-
nem ambulanl, cx lioc non eis dainuabilo
; est quod carne scrviunt legi peccali se-
cundiim primos con(;upisceutia^ molus,
quia sunt iii Chrislo Jcsu se(|uitur a ;

bis est etc. Circa primum duo 1'acit. l'rimo conlrario sensu, quod illis qiii non siint
proponit (|uo(l intendit; secundo probat in Christo Jcsii, hoc sit damuabile. .Vd
propositum, ibi, Lcx oiim spiritus vita . hoc eliam ralionem indiicunt diciiiil :

etc. Circa primum duo

I*rimo pro- facit. enim quod nccesse est acliim damnabi-
ponit •l)(uielicium (|uod f^faatia conlert, lem esse ([ui procedil ex liabitu dauiiia-
coucludtius ex praMiiissis ita: Cratia i)ei bilis peccati. l*eccatum aiitciii oiii^iiiale
per Jesum Cbristum liberavit mc de cor- esl damnabilc, ([uia [)rivat homincm
pore mortis bujus, in qua existit nostra aelerna vila, ciijiis habitus maiicl iii iiill-
redem[)tio. Krt/i) ?iiiue, cx ([uo sumus [)er deli, cui non cst oriLrinalis ciilpa dimissa.
gratiam lil)(;rati, ni/iil dainnutiDnis est re- IJuilibct ergo motiis conciqiisccntia' cx
sidiium (|uia toHitur damnalio et qiian-
: originali [)cccato [irovcniciis, est iu eis
luin ad cul[)aiu et (|uaiiluin ad pdMiam. {icccatiim daiiiuabilc.
Job XXXIV, 2!) Ip^io conccilmte paecni,
: Piimo aulcm ostcudciidiiin cst hanc
(jiiis cst (pii condeninct'] Secundo oslcndit [)ositioncin cssc falsam. Primus cniin
([uibiis boc biMieliciuin coiicedatur ct [)o- : nioliis balicl (|uod non sil jx^ccalum mor-
nit duascouditioiies ([uai ad boc re([uirun- talc cx co (jiiod rationcm non atlin.trit, in

tur qiiariiui [irimain [lonit, dicons

;
llis : ([iia conqilctiir ralio [icccali ; isla aulcm
(pii siint in C/iristo Jcsk, idcst t\ni siinl oi caiisa ctiam in inlidclibtis maiict : uii<lc
incor[)()iati [)er lidciii ct dilcctioncni ct iii iiirKlclibiis |)rinii niiitns non |)os.Mint
fidei sacrameulum. Cal. iii. 21 : Onincs csse pcccala morlalia. I'ra'tcrcain oadcm
(pu)t(piot in C/iristo haplizati cstis, C/iris- s|)ccic jicccati trravius [)cccal lldclis (|inm
tutn. induistis. Joaii. xiv, i : Siciit /ta/nics iiilidclis, sccuiidiim illiid llcb. x, JM :

non potcsi /crrc /ructu/n nisi nianscrit in Ouanto ma(/'s /nilatis dctcriora nicrcri
vitc, sicncc vos nisi innic nianscritis. Illis sii/)/)/icia (/111 liiiuui l)ci roncu/caverit, e^

vero (jiii nou simt iu Christo Jesii, dam- saiK/uiticin fcsfaincnti j)o//ufinn (huerit
uatio debetur unde ibidem vi subditur
: : Si cryo [irimi moliis iu inlldclibus cssouj
481 l\ KIMSTOLAM Al) ll()MAN(»S

pcccalu mortalia, inullo niagis iii liileli- cst cMoctus pcccafi : nam ef ijisum pcc-
bits. catiim osl inors anim*
sjiirifiiaiis (m^o :

SivMintU) rosp(>ii(l«'M(luni osl ad conim lo\ homiiiem a jieccato cf

sj)iriliis libtMMl

ratioiirs. Nain |tiim(> (juidcin ox liltcra niorte. l)amiiatio aiitein non esl nisi [((m*
Aposloli liof lialxMc iioii possuul. iNoii jicccalum et luoittMU ergo his qiii siiiit :

iMiim (lifit Ai)oslolus (luod lioc solum Christo Josii, iiihil damuationis cxistil.
iioii sit (lamiial)ilo liis (|ui suiil iii Christo Iloc cst orgo (jiioil dicit l.cx cnim spiri- :

Josu, (piod cariio s(M"\iiiut log-i poocati tus vitcB in 1'hrislo Jesu lihcrarit mc a lc(/e

sccuiuiiiiu comMi|)iscoutia' nu)tiis, sod pC(cali ci Qiuc (luidein lcx jiotest

?fi(n-tis.

(juod omiiiiio uiliil cst eis damnatiouis : dici iino modo sanclus, ut sit
Sj^iritus
illis autoin (|ui nou siint in Chrislo Jesu, sonsus. Lcx spiritus, idcst lex quae est
cst lioe i|)sum damiiahile. PraMoiea, si Sjiirifiis lox oiiim ad hoc datiir ut per
:

hoe ad primos motus roreratur, liis (lui oam homiiKis inducaiitiir ad bomim :

nou suiit iu Christo Jesu, sunt damnabi- uiido et IMjdosophus iii II Et/tic. cap. i,
lcs Imjusmodi motus secundum damna- dicit, quod inteutio logislaforis ost cives ,

tioiiem origiualis peccati, (jiia? adliuc in facere bonos quod quidom lex humana
:
(

eis manet, a(]ua suiit liberati hi qui suiit facit. solum uotificaudo quid fieri dobeat;

iii Christo Jesu; non antcm sic (jiiod jier scd Spirifus sauctus mcutom iiihabifans
hiijusmodi motus nova addalur eis dam- non solum docet quid oporteat fieri intel-
natio. ()uod etiam secundo objiciunt, non lecfum illuminando de agondis, sed etiam
cx nocessitate concliidit qiiod iutcuduut. alloctum iuclinat ad recte agendum.
Non euim verum ost (piod actus quilibet Joan. xiv, 20 Paraclijtus autem Spi'-itus
:

procedcns ex habitu peccati damuabilis, sanctus quem mittet Pater in nomine meo,
sit oti;im et ipse damnabilis sed solum ;
illc vos docebit omnia (quantiim ad pri-

quando ost actiis |)erfcctus per coiiscn- mum) ct sugrjcrct vobis omnin (quantum
sum onim in aliquo
rationis. Si sit liabi- ad secundum) quxcumtjue dixcro vobis.
tus adulterii, motus concupiscentia; adul- Alio modo lox spiritus potcst .dici pro
terii, qui est actus imperrectus, non est prius eflectus Spiritus sancti, scilicet
in eo peccatum mortale sed solum mo-
;
fides per diltM-tionem operans quae qui- :

tus p(M'fectus, qui per conseiisiim

est dem et docef interius de agendis secun-
ratioiiis ot pra^terea aclus ex tali habiiu
;
dum illud Joan. ii, 27 linctio doccbit
I :

procedens, non habet aliam rationem vos de omnibus et inclir.at airectum ad

:

riamnationis ab ea quae est secundum ra- agcndum, setMiiuliim illud II Coiinth. v,

tioiiem habifus. Et secundum hoc, primi I \ : Cnritas Christi urqctnos. \i\ ha^c qiii-

molus in iiilidelibus ex eo quod i»roco-' dem lox spirifus, dicitur lox nova, qiia^
duiit a pcccalo originali, non afreruiit vel est ipse Spiritus sanctus, vcl eam in
damuationem peccati mortalis, sed solum cordibus nostris Sjiiritus sanctus facit.
orit^^iualis. Ilier. XXXI, \V.\ IJnbo lccjcm mcnm in vis-
:

Deiudo cum dicit Lcx ciiim : spirilus ccribus corum, ct in cordc corum su/icr-
vitscefc, probat quod dixerat et primo : scribnm enm. I)e lege autem veteri supra
qiiautum aii j^rimam conditionem qua dixit soliim qiiod erat spirifualis, idest a
dixorat, iiihil osse damnatioiiis his (jui Spiritii sancfo data et sic pra^dicta coii-
:

siiiit in Chiisfo Jesu seciiudo quaiitiim

;
siileranfes iuvoiiiomiis qualuor leges ab
ad sociindam condifionem qiia dixerat. Aposfolo esse indiictas. Primo legem
Qni non sccundum cnrncm nmbulnnt, ibi, Moysi, de quadicit supra vii, 12 Condc- :

Quinnnsecundum cnrnon ujnOu/nmus cic. lcctor lc(ji Dci sccundum inlcriorcm liomi-
(iiica primiim diio facit. 1'rimo pouit firo- ncni. Socuiido logem fomilis, de qua dicit
batioiiein; sociiudo mauifesfaf qiiod su[)- ibidem 23 Vidco alinm lc(jem in mcm-
:

posucrat per causam, ibi, Xnm r/uod im- bris meis. Tertio legem naturalem secun-
possihilc crnt leiji etc. Circa primum ponit diim nnum sensum, de qua subdil ibid.
taltMn latioiKMii. Le\ spirifus lili(M'af lio- 215 l{(>pu(/nnnfc)n /cf/i mcnfis mccV.Quav\o
:

niiuem a j^eccalo etmorte sed lex sj)i- ; Iradit logom novam, cum dicit, Lcx spi-
rifus est in Jcsu Christo orgo per hoc
: ritus ct addit Vit/e, quia sicut sj^iritns
:

quod aliijuis estChristo Josu, libcratiir

iii uafuralis facit vitam iiatiirap, sic Spiritus
a jioccato et morfo. Qiiotl aiifom lox spi- diviiius facit vifam grafiic. Joan. vi, Gl :

ritus libor«;t a jicccafo ct moite, sic pro- Spiritus cst qui vivi/icat. Ezech. i, 20 :

bat. Lcx spiritus ost causa vita' sod por : S/jiritus vitx erat in rotis. Addit aufem,
vitam excluditur pcccatum et mors qua^ In Christo Jesii, quia scilicet iste Spiritus
 CAPUT VIII. 485
non (Jatur nisi his qui siint in Christo tasticam, Manicha-i dicunt cnm
sicnt :

Jesu sicut enim spiritus nafuralis non

: ips(! Dominus dicat Luc. iilt. .30 Spiritus :

pervenit ad meml)rum quod non iial)et carncm el ossa 7V)n habet, sicut me vidctis
connexionem ad caput, ita Spiritns sanc- habere. Inde non suhdit soliim, In simi-
tus. Joan. ni, 24
1 Iti hoc acimus ffuod : ittudinem carnis, sed in siniditttt/i/ieni car-
ipse manet in nohis, quia de Spiritu suo nis pecctifi ; non enim hahiiitcaruem pec-
dcdit nobis. Act. v, 31 Spiritus sauctus, : cati, idest cnm peccato conceplam, (luia
(jucm dedit Deus omnihus obedientihus caro ejus fuit conccpta per Spiritum
ex eo quod est in
sihi. Ila^c, iiiqiiam, lex, sanclum, (lui tollit peccatum. Matlh. i,
Christo Jesu /iheravit me. .]oan. viii, 30 : 20 Qut)t/
: incanatiini est, deSpiritii
ciiii/i

Si Filius vos liberaverit vere liheri estis. , satictoest. Unde Psal. xxv, 1, dicit Ef/o 1 :

Et lioc a lefje peccati, idest a lege fomitis, in innocentia mea inr/ressus suin, scilicet
qua; inclinat ad peccatum vel a letje : in mundum. Sed hahuil simililudinem
peccati, idest a consensu ct operatione carnis |)eccati, idest similem carui pecca-
peccati, quod hominem tenet ligatum trici in lioc quod erat passihilis nain :

per modum Per Spiritum enim

legis. caro hominis ante peccatum passioni
sanclum rcmittitur peccatum. Joan. xx, siihjecta non erat. Ileh. ii. 17 Dehuit :

12 Accipite Spiritum sanctum quor/fin

: : per omtiiti frtitrihus assinii/tiri, uf mise-
remiseritis peccata, remittuntur eis. Et ricors firret. Suhdil autem (luplictMn eirec-
mortis, non solum spiritualis, sed etiam tum incaruiitionis quoruin primiis est :

corporalis, ut infra prohahitur. Et hoc remotio peccali, quam ponitdicens : br

ideo quia est spiritus vila'. Ezech. xxxvii, peccato t/ainnavit peccatum m carne :

9 : A quatuor ventis veni spiritus, ct in- quod quidem j)ofest leg-i : l)e peccato,
suffla supcr interfectos istos, et reviviscant. idest pro peccafo commisso in carne
Deinde cnm dicit, Nam quod impossibile Christi, diaholo instiganfe, ah occisori-
erai legi etc, quod dixeral,
manifestat hus ejns, damnavit, idest destriixit, pec-
scilicet quod lex
qua* est in Christo vita; catum qnia cum diaholus innoc(Mitem,
:

Jesu, lihe]'at a peccato. Aam (juod liheret in quo nihil jiiris hahehat, attiMilavit
a morte, infra prohahit. Et hoc prohat morti tradere, juslum fuit ut poteslatem
percausam, quai sumiturex incarnatione amitteret. Et idco per suam passionem
Christi circa qiiam Iriaponit. Primo ne-
: et mortem dicitur peccatiim (lcstiuxisse.
cessitatem incarnationis secundo mo- ; Col. n, 15 : E.rpo/ians, scilicet in crin'e,
dum incarnationis, ihi, Deus Filiuni suum j)rinci/)titus et potcsftifrs trat/u.vit ron/i-
mittcns in simiiitudinem carnis pcccati; t/enter, pa/am triumphans i//os in semef-
lertio incarnationis fructum, ihi, Et de ipso. Sed melius cst ut dicalur Damna- :

peccato damnavit peccatum. Et ut planior vit pecrafuin in ctiriie, i(l(>sl dehilifavit

fiat expositio, accipiemus primo secun- fomilem carne nostra, t/c per-
iieccati in
dum, secundo tertium, tertio primum, cafo, idest cx virfnle passionis sn* et
hoc modo. Recte dico, quod lex spiritns inoifis {\\\i\\ dicifiir iieccafnm propfer
;

vitae in «"^hristo Jesu iihcirat a i^eccalo : similitudiiiem peccati, uf dictuni esf V(d ;

nani Deus Pater luliutn suum, idest pro- (luia p(M" hoc faclus est hostia pro jiec-
priiim consul)slantialem sihi et coa-ler- cafo, (jua' in sacra S(M'iptma dicifur pec-
num Psal. ii, 7 : l)<miinus dixit ad mc : catuin. Osea; iv, S Perrafa /topult mci :

Eilius meus es tu, etjo hodie qenui mit- te coniet/rnt. rnde dicif li Coriuth. vi, 21 :

tens, non de novo creaiis vel facicns: sed Eiiin qiii tiDii norrrtif jierrafuin, pro ludiis
qiiasi i^ra-existenlcm x\i, inisit. .Matlli. Dnis frrit prrrafuin, idesf hosfiam pro
37 : Novisumc
misit ad eos fdium suiim : peccafo. Ef ita safisfaciendo pro nostro
non quid(>m ut csset uhi non erat, qiiia p(>ccafo, ahsfulit peccatum nuindi. Joan.
ut diciliir Joan. i, 10, in mundo erat, sod I, 2'.) Erre'aqiius l)ei, rrre ipii tn//if prr-
:

ut esset modo (|uo non erat in muiido, rtifa inunt/i. Secnuilnin elVecfum ponil
idest visihiliter por carnem assnmjilam : coiisi>(iut>iiter. dicens Vt justifirnlin le- :

unde ihidem s(M|uiliir Verbum raro I \ : tjis, idest jiisfitia (inam lex promittehat,

factum f'sf...et rnlintus (jltniam ejus. Har. cf (|iiain e\ l(>t,'(> ali(|ui sp(>raliaiif, imple-

III, ;{S : Fost hor in trrris risus rst. Kt rrfiir, i(l(>st pei licercliir, /// nnbis, e\is-
i(l(M) hic siihditiir In sinii/ifudinem rarnis : tenfihiis sciliccf iii Chrislo Jesii. Iiifra i.\,

peccnti (|uo(l luui (>st sic inlelli^rendum

: .30 : lientrs qu.r non sectn/inntur justi-
quasi veram cariKMn non hahuerit, sed tinm, npprrhrnt/rrunt jusfttitim qii.r rst e.r
sohim carnis siinilitudiiuMn (piasi jiliau- fdr:v[ II Corinfh. v. 21. cum dixisset.
iRf» IN EIMSTOLAM AI> UOMANOS
Kum (/ui tion twvcrnt prrratiott, Deus pro (jiiunlur vitam ot pacom sed ([uicumqur
;

uo/ils frrit /trrrtitt/tti, siilidil : l't tios rf/i- sunt socuudiim spiritiim, s(N]iiii!itiir pni-
cerritiur jitstitin l)ri iii i/iso. Iloc, alitor dontiam sjjiritns : orgo (iniciiiiKjiK! sunt
fi»M'i iioii polnat (jnam pcr (".hristum ; t»t sccunduin spiritiim. se(jiiiiiilur vitam (!t

(iamiiare |)o-
iileo pra-iuisil, (]uo<l soilicet I)acem. Kt sic patel (jiiod illi (jui non
lcst pcrcatum in (•aruc, ot iinplcrc Jusli- ainbiilant socuiKlum carncm, sod s(!cuii-
licationcm, iji/od crat itn/iossihtlc In/i diim spiritiim, liborantiir a loge poccati
MoNsi. Ilclir. VII, 19 : Niliil ad pcrfcrtiuii (>l morlis. Primo orgo j)onit minorcm
additxit lcx. Kt hoc quidem erat legi iiu l^rimi syllogismi dlcoiis Qui enim se- :

possiliilc, iiou i^ropter (lofcctiim lcji:is, cutidiim carticm, idcst qui carni snbdun-
scd iti fjiio, idost iiKjiiaiitum, iiijirttuthatur tiirqiiasi oi subj(!cti infra xvi, 18 Uu- : :

pcr cartirtti, idost proptor iulirmitatcm jiisinodi Dottiitio noti scrviunt, sed suo
carnis, (jua^ erat inhomineex eorruptiouo ventri : sapiunt ea quse sutit carnis ac si :

fttmitis, ox ({ua proveniebat (]uod, etiam dicat, llahcnt sapicntiam cariiis sapcre :

lcLTO data, homo a concupiscoutia vincc- ouim qiKo sunl carnis, ('^st approbarc et
l)alur. Matth. xxvi, 41 S/jiritas (jnidrtti : judicarcbona esso quic sunt secundum
/ironiptas est, caro auleni itifirma ot su- : carnem. Mattli. xvi, 23 Soti sapis (jux :

j)ra VI, 10 Hiittianum dico

: propter itifir- uei sunt, sed rjux homitiis. Hier. iv, 22 :

mitatctn carnis vcstrx. Kt ox hoc patet Sa/netites sunt tit faciant mala. Secundo
qiiod nocossc fuit Christum incarnari : ponit minorem sccnndi syllogismi, di-
unde et (Jalat. ii, 21, dicitur Siper lc(jctti : cens : Qui vero sunt secundum spirilutn,
cst, justitia, Christus r/ralis mortuus est, id est qui Spiritum sanctum sequuntur,
idest siuc caiisa. Ideo ergo necessarium ot secuiidum eum dncuntur, secundum
fiiit (^,hristum incarnari, quia lcx justili- ilhid (ialat. v, 18 : .SV spiritit ducittiini,
caro nou potcrat. non cstis suh lcfjc : sctitiutU ea qux sutit
Deinde cum dicit, Qai noti sccundum s/nritus; idest, liabent rectum sensum in
carnem attilnilatnus, probat propositum rebus spiritahbus, sec.iiidum ilhid Sap. i,
quautum ad secundam conditioncm, os- 1 Sctitite dc Dottiitio in bonitatc. Kt ho-
:

tondcns quod ad hoc quod aliqui (himua- ruin ratio cst, qiiia, sicut Phiiosophus
tionem evadant^ requiritur quod noii se- dicit in III Ethic. cap. xiii, qualis est
cundnm carncm amhulcnt et circa hoc : unusquisque, talis finis uidetur ei. Unde
ti-ia Primo proponit quod intondii
facit. ; ille cujus est animus informatus per ha-
socundoprobat propositum, ihi, (Juicnim hitum honum vcl maliim, cxistimat de
scrundutti carncm sutil, quie carnis sunt line socundum oxigcntiain illius iiabitus.
sa/)iunt; tertio manifostat quoddam qiiod Tertio ponit majorom primi syllogismi,
in i)robatione supposuerat, ibi, Quoniam diceus Nam /rrudetitia carnis mors est.
:

sapientia carnis inittiica est Deo. Dicit Ad cujiis intonectum oportet scirc quod
ergo pi'imo Dictumest, qiiod justificatio
: prudontia est rccta ratio agibilium, ut
legis impletur in nobis, qui scilicet non dicit Philosophus VI Ethic.cai>. iv. Recta I

solum siimus in Christo Jesu, sod etiain autcmratio agendorum unum prcesuppo-
iiouambidamns sccundum carncm, scd nit, ettriafacit pi\Tsiipponit eiiim fincm,
:

sociindum s[)iritiim, idcst qui non sc^jui- qui est sicut priucipium in agendis sicut ;

mur concupiscontias carnis, sed instinc- et ratio speculativa praesupponit princi-

tum Spiritus sancti. (ialat. v, i(i : Spiritu pia, cx quihus demonstrat; facit autcm
atnbiilate. Dcinde cum dicit, Qui etiirti recta ratio agihihum tria nain primo :

srcuiidum carticm sunt etc, probat quod
dixcrat ot iuducit diios syllogismos
: :
iinum (juidcm ex parte carnis, qui est
tahs: Oii><"iiin(]ue seqnuntur* prudontiam
carnis, ducuutiir ad morlom: sod qiii-
cumiiuc siiiit sccundum carncm, soquun-
tur |)rudoiiliam carnis.
ergo quicumque
sunt sccundum carnem, ducuntur ad
recte consiliatur; sccundo recte judicat
de consiliatis; tertio rectc ct constanter
pra^cipit quod consiliatum est '. Sic ergo
ad prudentiam carnis requiritur qiiod
ahquis pra\supponat pro fiiic dclectahile
cariiis, et quoil consilictur et judicet, et
:
pra^cipiat oa qua3 conveniunt ad hunc
lluem unde talis prudentia est mors, id
:

morfom. Armin syllogismiim i)onit cx est causa mortis aitorna?. Gal. iilt. 8 Qui :

part(! spirilus, (pii cst tahs : (Juicumquc setnitiat iii car/ie, de carne ef tnctct cor-
sequuiitur prudentiam spiritus. conse- ruptionem. Quarto poiiit majorem secundi

' Al : '< iudicitiim f>st. »

 CAPUT VIII. 487
syllogismi, diceiis P^nidpntia antem api- : vita', gratia3 et gloria^ : (lal. nlt. viii.
ritns, vita et pax. Dicitur autem secuu^- Qni snniinat in spiritu, de spiritu ct rnetet
dum pradicta, prudeutiaspiritus, quaudo vitam xternam et est pjax, idesl ':ausa :

aliquis prsHSiipposito finc si)iritualis honi, pacis : nam pax caiisatura Spiritu sancto.
cousilialur ct judicat ct praM',ipit qua^ or- I*sal. cxviii, 4 60 : Pax multa dilifjcnti-
diuaufur couvcnicuter ad huuc iincm : hus lef/em tuam, Domine, (Jal. v, 21 -.

unde talis prudcutia cst vita, id est causa /''ructus Spiritus, caritas, fpiudium et pax.

LECTIO II,

Quoiiiam sapieiitia carnis iniinica est Deo; legi causam altissimam, cx qua omnia de-
enim Dei non est subjecta, nec enim poiesl. Qui au-
tem in carne suut, Deo i)iacere nou [jossuut. \'os au- pcndent causa autcm suprcma omnium'
;

tem in carue non e.stis, sed in spiiitu; si tamen Spi- JJcus cst uudc sapicntia simplicitcr cst
:

ritus Dei habilat iu vobis. Si (|uis autem .Spirittim

Christi noii habet, liic non est ejus. Si autem Christus
cognitio diviiiarum rcrum. iit Augusti-
in vobis est, corpus ([uidein nionuum propter pst nus dicit in lih. XIV De Trinit. cap. 1. I

peccatum, spiritus vero vivit pro|)tfr justilicationem.

Quod si Spiritiis ejus qui suscitavit Jesum a mortuis
Cor. II, G : Sapientiam /oi/uimur intfr
habitat in vobis (|ui suscitavit Jesum Christum a
;
pcrfcctos.Dicitur autcm sa[)icns in uno-
mortuis, mortalia cor])ora vestra, prop-
vivificaljit et
quoque pencrc qui coguoscit alfissimam
ter iiihabitaiitem S[)iritum ejus iu vobis. Ergo, Ira-
tres, debitores sumus, noii cariii, ut secundum car- causam illius gcncris; sicut in artc a-di-
nemvivamus: si eiiini secundum caruem vixerit.is, ficatoria dicitur sapicns, noii illc (jiii scit
moriemini ; si auiem S[)iritu facta cariiis morlifica-
veritis, vivetis.
dolorc ligua ct la[)idcs, sed ille qui con-
ci[)it ct dispouit convcnicnfcm formam
Supposucrat Apostolus in praeceden- doiuus cx lioc cnim tolum arliliciuiu
:

tibusquod prudcutia carnis mors est et ; dcpendct uude et Apostolus dicit

: Cor. I

hoc (juidciri nunc proharc iutcndit ct : 111, 10 Ut sapiens

primo piohat propositum sccundo os-
tcndit fidclcs
dcntia essc ali(3nos, ihi, Vos antem in
carne ?ion estis. Circa primum duo facit.
Primo propositum prohat dc prudcntia
carnis iu ahslracto; sccuudo id (inod dc
: arc/iitectus fundamen-
; tumposui. Sic igitur sa[)iciis iu rchus liu-
([uihus scrihit, a tali pru- mauis dicitur qui honam a'stimationcm
liahcns dc finc humaiia' vita^, sccundum
hoc ordinat totam humanam vitain, quod
pcrtinct ad |)ru(lcntiam. Kt ita sapicntia
carnis cst idcm qiiod cariiis [irudcutia :

prutlcntia caruis dixcrat^ adaptal cis qui Dc hac sa[)icntia dicitur Jac. iii, lo : Sdn
prudcntiam carnis sequuntur, ihi, Qui est dc sursum descendens, scd terrena,
autem in carnc sunt ctc. Circa primum anima/i.s , dia/io/ica.
ponit Iria m(!dia, (|uorum j)()st(U"ius pro- aiitcm Ikcc sapicnlia a Dc(^
Dicilnr
bat prius. Pcr primiim autcm j^rohat id inimica. ([iiia coutra lcgcm Dci. homi-
quod supra positum cst, scilicct (juod iicin incrmat. .loh, x\ :2t) Cucurrit , :

prudcntia carnis sit mors, hoc modo. ()h\ adversus Drum C0//0 erecto, ct /nnr/ui Ccr-
inimicafur Dco^ incurrit mortcm. Luc. vice. Kt idco ad hoc [^rohandum indiicit
xix, 21 Vcrumtanwn iuimicos mcos,
: aliiid mcdiiim, suhdcns Lri/i rnim Dri :

illos (jui noluerunl me reipinre supra se, 71011 cst sii/ijrcla. .\ou cnim [lotcsf aliqiiis
adducite /luc, et inter/icite antenw. Kt lioc Dciim odirc scciindiim ([uod in sc est,
quia i)(uis \ila nostra (vst Dcul. x.w. : ciim Dciis sit i[)sa csscntia hoiiitatis scd ;

20 Ipsc
: cst cnini riln tiui. Kf idco illf iiui sccniiiliiiii hoc aliqiiis ()ct'cat(M" Dciim odit
iuimicatur Dco, iucurrit moi-fcm .simI ; ([iioil [iiiccc[)liim diviiia' lt>gis cst conlra-
prudenia carnis inimica est Deo crgo : liiim siia» voluntati; siciit ;idul <«r odit
[irudcnlia carnis cst causa morlis, Dciim iiiqiiantiim odit lioc [uaMMq^tiim,
—- uolauiliim cst, (juod id i|uoil .su|ir.i
lll)i \on mo-chahcris. Kt sic omiu>s jicciMtt»-
dixcral |inid(>uliani carnis. nunc uiuuinat rcs. iii([uaiiliim iiolunt siiljjiiM lcgi Dci,
caruis sa|ii(Miliam iion (|uod idfiu sil : sunl iiiimici Dci. II l*arali[). xix, 'J /tis :

sapicntia sim[ilicilcr cl [iriidcntia, scd ipii oderunl Drum,amicitiajuiujeris. riidc

(juia in rchus liinnauis (>st |)riidcutia. coiivcuicntcs jirohat (jiiod [)riidcntia vd
Provcr. .\, 2\\ Sapirnlia esl riro prudcn-
: sa[iicnlia cariiis sit iiiiiuica Dco. qiiia iioii
tia. Ad cujus intcllcclum sciciniuiu, qiiod csl siihjccla lcgi Dci. |'rtd)al ;mlcm lioc
sapicns sim|)licitcr dicitiir ([iii cof;uoscil jitM' ttMliiim incdiiiiu. diccns Son ennn :

' Al. : « siqircma sim|)liriltM' omninm. n

.»88 IN KPISTOLAM AH RnMAXOS
potesl. PniiiiMilia (Miiin (iunis vilinin nst iintiMn lianc conditioncm, (piia f|namvis
(|niMlilinn, nl (>x [Hicilictis piilcl. (Jinun- in hiiplismo Spirilnnisiuicluinr(M>cp(M'int,
(|iiiun iuil(Mn ill(> (|ni si.l)j(;(-lns csl vilio, polnisscl liuiKMi conliii^(M'(^ (|iiod pcr
j)()ssil lilxMJiri Ji vilio, ot snhjici IhM). s(>- pci-ciiinm snpiMAMMiiiMis S|iiriliun siuic-
(Miiidnin iiliid siipni vi, 11 : Lihcrnti n Inni iunisissiMit : de (|no dicitnr Siip. i,
jicccnto, scrri ff/cti /)ro ; tiimiMi ipsnin vi- ([nod corri|)ilni' a supci'V(MrKMite ini-
tiiiin l)(M) cnin ipsnin
siihjici iion potcsl, (piiliilc. 'I^Mtio ostendit coiidilioiKMn
vilinin aviMsio a Dim), vcI a lc^^-e Dri
sit : liiuic oi)Oi'l(M'(! in cis cxtiirc! . diceiis :

si(Mil ille (ini csl niger, polcsl ficrl ulhiis, .sV (]nis S/iiritiim Christi non habet, hic
stMl ipsa niirrcdo nnii(|n!un polcst MiMi non cst ejiis : sicut non cst memhrnin
nlha. Kl sc^Mindiim lioc dicilnr Miitlli. vii, Chrisli (|iii S[)iritiim Christl non ha-
18 \o/i /jotcst nrhor /na/n friicfits honos
: hcl. I 13 In hoc scimtis r/iio-
Joiiii. IV, :

fnccre. Ex quo palet (]nod non recte Ma- niam manet in nobis, quoniom de Spiritu
iiiohaM ad
coijfirmationem sui crroris suo dcdit no/iis. Kst autcm notandnm,
liaM^ assnmniif, voicntes pcr ha'c
vcrhii ([nod idem cst Spirilns Christi et Dci Pa-
v(M'haoskMi(lcrc nalniiim cariiis noii esso Iris sed dicilnr Dci Piitris, iiKjniintnm
;

a Dco, cnm sit inimica Deo, ncc possit a Patrc proccdit dicilur Spirilns Christi,
;

Deo suhjici ; non cnim agit Apostolns iiKIuantum proccdit a Filio. Unde etiam
liicde carne ista qna; est crcatniM Dei, Dominus nl)iqnc attrihnit ciim simiil sibi
scd de i)rndcntia carnis, (\\\di cst vitinm ctPatri, siciit Joan. xiv, 2!) Parnc/ijfiis :

Deinde cum dicit,

liomiiiis, nt (lictiim est. S/iiritits snnctus, f/itcni mittet Pntcr in
Qiii aiilem in carne sunt etc. adaptat : nominc meo. Itcm xv, 26 Cum venerit :

quod dixcrat dc prndenlia carnis, ad ho- Pnrac/i/tits, c/uem ego mittam vobis a pa-
mines qiiihns prndeiitia carnis domina- tre.
tiir,diceiis Qui aiitcm in carnc siinf, id
: Deindc cum
dicit, Si nutem Christus in
est quiconcnpisccntias carnis scqnnntur vo/ns ostcndit quod per gratiam
est,
per pnidenliam carnis quamdiu talcs : Christi, sive pcr Spiriliim sanctum, libe-
sniil, f)no phiccre non possiint qnia, nt : ramnr a poena et primo ostendit quod
:

in Ps. cxuv, It, dicitur, hene/j/acitnm cst lihcramnr pcr Spiritiim sanctum in fu-
Dco sii/jer timentes eiim.
qni ei Undc illi tnro a morte corporali sccundo, quod ;

non snhjicinntur possunt ei placcre,
(iiiiimdiu tales sunt; possnnt aiitcm de-
siiierc esse iii carne secundum modum
pra'dictum, et tunc Dco placehunt.
Deinde cum dicit, Vos autcm in carne
noii iiiterim in hac vita adjiivamur a Spiritu
sancto conlra infirmitates pi\csentis vi-
tcT, ihi, Simi/iter niitem Sjnritus adjuvat
in/irmitateni nostram. Circa primiim tria
facit. Primo proponit quod intendit se- ;

non estis, ostenditeos, qnibus loqnitur, cundo ex hoc infert quoddam corolla-
esseimmunesa prndenlia carnis etcirca ; lium, Ergo, fratrcs de/ntores ctc.
ibi, ;

lioc tria facit. Primo ponit fidelium sta- tcrtio prohat propositum, ibi, Quicum-
tum, dicens Vos autem non cstis in car-
: fjite enim Spiritu Dei agitntur, hi sunt
ne ; et sic patet non essc intelligendum fi/ii primum considerAudnm
Dci. Circa
de carnis naliira: Romani cnim, qnihus cst, qnod supra meiilionem fecerat de
loqnchatnr, morlaies eraiit carne iiiduti. Spiritu Dei et de Spiritii Christi, qnamvis
Sed carnem accipit pro vitiis carnis, se- sit nnus et idem Spiritus. Primo ergo
ciindum illnd Corinth. vi, 50 Caro et
I : ostendit quidconscquamurex eo, inquan-
sanguis rccjnum Dei possidere non pos- tiim est Spiritus Dei Patris, ibi, Quod si
sunt MJnde dicit Vos non estis in carne :
;
Spiritus ejus etc. Dicit crgo Dictum est :

id est, non estis in vitiis carnis, quasi quod si r/uis S/nritum Christi non habet,
sccundnm carncm vivcntcs II Cor. x, : hic non est ejus unde cum vos sitis :

3 :In carnc vivcntes, non secundiim car- Cbristi, Spirltum Christi habetis, ct ip-
ncm mi/itnmus sed in spiritu :
; id est, siim Christum in vohis habilantcm per
spiritnm scipiimini. Apoc. i, tO : luii in fidem, s(MMHiiium illud Kph. iii, 17 Ha- :

spiritn dominica die. Secundo npponit
conditioncm, dicens Si tamen Spiritus
Dci hn/ntat in vobis, scilicet pcr carita-
tcm. I Cor. ni, 16 Temp/um Dci estis,
ct spiritits Dei habitat in vobis. Appouit
bitare Christutn per fidem in cordibus
:
vestris. Si anlem Christus sic in vobisest,
oportet vos Christo csse conformes.
:
Christus aiitem sic venit in muiidnm nt
quantum ad spiritum esset plcnus gratia

* AI. : « non possidebunt. »

 CAPUT VI H. 489

et veritate ; et tamen quantiim ad cor- ritus sancti in nohis hahitantis. Ezech.

pus, habet similitudinem cai-nis peccati, XXXVII, o IIcVc dicit Dominus Deus ossi-
:

nt supra dictum est, Undc et tioc oportet bus his Ecce ef/o intromittam in vobis
:

esse in vohis, quod corpiia quidem vcs- spiritum, ct vivetis. Kt hoc propter inha-
trum, proptcr /jeccahim, quod adhuc ma- bitanlem Spirifum, i.lost proplor di.^nita-
net in carne vestra, mortuum est; idest, tem quam corpora nostra hahent, oo
neccssitati mortis addictum, sicutGencs. ([uod fuorunl roccptacula Spiritus saiicti.
II, 17, dicitur Quacumrjue die comederi-
: I Corinth. VI, 19 Xescitis f/uod membra. :

tis, morte moriemini\ idest necessitati
mortis addicti erilis spiritusvero vester ',
qui jam renovatus est " a peccato, secun-
dum iUud Ephes. iv, T.\ Renovamini
spiritu mentis vestrx, vivit vita gratia^,
propter justificalionem, per quam justifi-
vnslra, templum sunl Suiritus sancti! Illi
: vcro quorum mcmbra non fuerunt tem-
plnm Spiritus sancti, rcsur^^ent, sed ha-
: corpora passibilia.
b('l)unt
Deinde cum dicil, Ert/o dcbitora sumus
etc, concludit coroUarium ex dicfis et :

catur a Deo. (lahit. ii, 20 Quod autem : primo ponit conclusionom secundo ra- :

nunc vivo in carne, in fide vivo Filii Dei. tionem assif?iiat, ihi, Si cnim secundum
Supra I, 17 Justus ex : fide vivit. Deindc carnem vi.rerifis, moriernini. Dicit orfjro
cum dicit, Quod si
Spiritus ejus etc, os- primo Dictum ost, quod per Spirilum
:

tendit quid consequamur ex Spiritu sanctum multa hona nohis proveniunt,

sancto ', inquantum est Spiritus Patris, et quod ex prudcntia carnis seqiiitur
dicens, Quod si hahitat in vobis Spiritus mors crgo
: debilores sumus Spiiitui
ejus, scilicet Dei Patris, qui suscitavit Je- sancto propler bonoficia ab eo rocepta,
sum Christum a mortuis, Ps. xl, \ l : Tu nt vivamus secundum spiritum et noii
autem, Dominc, miserere mei, et resuscita secundiim carnem. Cal. v, 23 .SV spiritu :

me. kc\. 111, io IIwic Deus suscitavit a . vivimus, spiritu et ambu/emus. Deiiide
mortuis et tamon ipse Christus propria
: cumdicit, Sienim secundum carncm vire-
virtute resurrexit, quia eadem est virtus ritis otc, assignat rationom conclusionis
Patris et FiHi : consequens est quod id praemissae et primo (]uautum ad car-
:

quod Deus Pater fecit in Christo, faciat nem, dicens Si cnim secundum carneni :

etiam iii nobis : et lioc est quod suhdit : vi.reritis, scilicet sc^iuondo coiicupiscon-
Qui Jesum Christum a mortuis,
suscitavit tias carnis, jnoriemini, scilicot morte
vivificabit etmortalia corpora vestra. Non ciilpae in praesouti, et morto damnatiouis
dicit morlua, sed mortalia : quia iii re- in fiituro. l Tinioth. v, (> : Quiv in deliciis
surrectione non solum a corporibus uos- vivens, mortua est. Secundo assic^nat ra-
tris auferetur (]uod sint mortua, idost tionom quaiitiim ad spiritum, ilicons Si :

necessitatem mortis hahontia, sed eliam autem spiritu, idost por spiiitiim, mortifi-
quod siiit mortaha, idcstpotentia mori, caveritis facta carnis, idest opera (jua*
quale fuit corpus Adam * ante peccatum : ex concupiscentia carnis j)rovoiiiunt. r/-
iiam post rosurroctiouom corpora noslra rcV/.s-, vila pratia-iu pravsiMiti, (>t vita .irlo-

(!runt p(Miitus immortalia. Isa. xxvi, 1!) : riai iii luturo. Coloss. iii. .'i : MDrtifwate
Vivent mortui tt/i, interfecti mei resur- membra vestra, r/un' sunt su/)cr terram.
gcnt. OsCcK vi, 3 Vivificabit nos post duos : Calat. V, 2i : Qui Christi <iunl, rarnem
dies. Kt hoc propter inhabitanton Spiri- suam crucifixerunt cum ritiis rl cnncupia-
tum cjus in nobis ; idost, in virlulo Spi- centiis.

Li:CTI() III

Post^juam .\postolus ostondit ^ quod

Quicum(|uo enim Spiritus Dfli apuntur, hi sunt Hlii pcr Spiritiim saiictiim dabitur iiobis vita
Dei. Non eiiim nccfpisli-* spiritiiiii sorviliilis it(>i-uni Lrloriosa, (ju.o omnoin morlahlatoin u
iii tiniori* sccj ncccpislis spiriluin a(li'i)lioiiis lilui
;
corporibus nostris oxcludct, liic |trol)alio-
riiin in (|iio ciiimiuniis, Al)l>n, patcr, Ipsi-cnim Spi-
:

riliis icstiiiioniiiin rcililit spiriiiii nosiro, (inod siiniiis noin iiiducit ot primo ostondit (jiiod per
:

tiiii Dci. Si luitcm lilii. cl lu-ri-ilcs licrcdcs i(tiiil<'m j;loriosa

;
Sjiiritum saiicliim liujiismodi
Dei, oolicrcdc-s nulcm Cliristi. Si tnincii conipiuimiir.
ut et gloritlcemur. Nila daliir; socuiido ostoiidil cnnsam

' Al. vivit. * Al. —

« rovornlns ost. » : — n .\(lain. Al. : n proposnit. »

» Al. : " in SpiriUi sauclo. » • Al. omittitur — :

 »

400 IN KIMSTOLAM AI) ROMANOS

(luaro (linVitur, ihi, Si toineii niinpntimur (lens, nst Spiritus sanctiis ct idco per :

iil ct ijlorificcmur. Ciroa priiuiim ponit hoc semeu ali^iui homines in (llios Dei
JaltMu raliounu. nnicimKiMc suul (ilii geUoraulur. I. .loau. iii, \) « Omuis qui :

Doi, (MUiscciuuulur licrfdilatciu f^lo- '

nnlus cst ex Dco, pcccntum non facit,
riosa' vita': sod (|ui(MiiU(|uc rcp^uuliir qiioniam scmcn l)ei manct in eo.
Spirilii sanclo, suut lilii Doi ergo (pii- : Dcinih; ciim dicil Non enim nccnpistis :

ciiUKiuc rciruutiir Spiritii saucto, cou- spirilum servilutis. probat propositiim,

sccpiiiulur licrcdilalcui f^Moriosa; vita'. scilicet (piod Spiritum sanctum accipien-
IMiiuo crgo poiiit luiiiorcin pra-dicta* ra- fes, sint homines (ilii Dei ol hoc tripli- ;

tionis scicuudo major(.Mn,

;
ibi, Si autem citer '\ Primo qiiidcm ex distiuctione
filii et primiim duo facit.
/icredes. (lirca donorum Spirilus .sancli secundo ex ;

Priuio proiiouit (piod iutcudit; secuudo coufcssiouo uostra, ihi, In quo clamamus,
prohat propositiiiu, ibi, Xon enim accc- Al/ja, pater tertio cx tcstimonio Spiri-
;
*

pislis spirilum serritutis. tus, ibi, Jpse enim Spiritits testimonium

Circa primiim
Primo (luidem (iiiomodo
Spiritii Dci
cumi/uc Spiritii Dci aguntur,
duo cousidoranda suut. reddil spirifui nostro.
aruiui afriiutur a (>irca primiim considcrandumost, quod
; et potost sic iutolliyi. (Jiii- Spiritus sauctus diios eirectus facit in
id est rc- nobis uuum quidem timoris Isa. xi,
: :

j^Miutur ', doctorc et

sicut a quodam 3 Hcplcbit eum Spiritus timoris Domini:
:

directore quod quidcm iu uohis facit

: aliiim amoris supra v, 5 Caritas Dei
: :

Spiritus, scilicet iuquautum illumiuatuos diffusa est per Spirition sanctiim in cordi-
iuloriiis (piid facerc deboamus, Psalm. bus Jiostris, qui datus est nobis. Timor
cxLU, 10 Spiritus tuus bonus dcducet me
: autcm facit scrvos, non autem amor. Ad
in terram rectam. Sed quia illc qui duci- cujus evidentiam considcrari oportet.
tiir, ex seipso uou operaliir: liomo aulem qiiod timor habel diio objecta scilicet :

spiritualis uou tautum iustruituraSpiritu malum, quod quis timeu(io refugit, et

sancto quid agere dcbeat, sed etiam cor illud a quo sibi hoc malum immincre
ejus ;; Spiritu sancto movctur; ideo ])lus vidct. Diciturenim homo timere et occi-
iulelligoudum cst iu hoc quod dicitur : sioucm, rcgcm, qui potcst occidere.
ct
(Juicuniquc Spiritu Deiayuntur. Illa euim Coutingit aiitem quaudoque quod malum
agi dicuutur quai quodam superiori ins- quod quis rclugit, est contrarium houo
tiuctu movcntur unde de brutis dicimus : corporali vel temporali, quod quis intcr-
quod non agiint, scd aguntur, quia a dum inordiuate amat ct refugit pati ab :

natura moveutur, et non ex proprio mo- aliquo homiue tomporali: ethic est timor
tu, ad suas actiones agendas. Similitor humaniis vel muutlanus et hic nou cst ;

autem homo spirituahs non quasi ex a Spiritu sancto et hunc prohibet Domi-
;

motu propriae voluntatis principalitcr, nus Matth. x, 28 Nolite timere eos qui :

sod ex iusliuctu Spiritus sancti incliua- corjjus occidunt. Alius autem cst timor
tur ad aliquid agondum, sccundum illud qui refugit malum quod contrariatur
Isa. Lix, 19: Cum vencrit quasi /luvius uaturai crcata^ scilicct malum pffiua', sed
vioicntus, quem Spirilus Dci coijit: et tamen rcfugit hoc pati a causa spirituali,
Luc. IV, quod Christus agcbatura Spiritu scilicet a Deo; et hic timor est laudabilis
iii dcsertum. .\ou tameu pcr hoc exchi- quantum ad hoc saltom quod Doum timot.
ditur quiu viri spiritualos per voluutatem Deut. v, 29 Quis det eos talem habere
:

et libcrum arl)itrium opcreutur, quid mentem ut timeant mel et secundum hoe

ipsum motum voluutatis et liberi arbitrii a Spiritu sancto est. Sed inquantum talis
Spiritiis sanctiis iii ois causat, sccuudum timor nou rcfugitmalum quod opponitur
illud Phil. II, 13 : Deus est qui operatur in hono spirituali, scilicel peccatum, sed
nohis vclle et pcrficerc. solum pcEuam, non est laudabilis et :

Secundo considerandum est, quomodo istum defcctum non habct a Spiritu

qui Spiritii Dci aguutur, suul (ilii Dei.
illi sauclo, sed ex ciilpa hominis sicut ct :

Et hoc cst mauifestum ox simililudine lides informis, quantiim ad id quod est

filiorum carnalium, qui per scmcn car- (idei, cst a Sj)iritii non autcm ojus saucto,
nale a Patre i^rocedentcs gcnerantur. iurormilas. Unde etsi per hujusmodi ti-
Semcn autem spirituale a Patre proce- morem aliijuis bonum facit, nou tamen

' Al. : • aMoniilaleiii. » — ' Al. itmiUiUu :

- * Al. (imittitur lior divisionis niemhnim.
n idest rcguutiir. » — » Al.: «el hoc dupliciter.
 CAPTIT YIIl 491

bene facit : sponte, sed

qiiia non facit sit alius ct alius spiritus, sed quia idem
coactus metus poetia!, quod proprie est est spiritus, scilicet qui in quihusdam
servorum. Et ideo timor iste proprio timorem servilcm quasi imperfec-
fa(;it

dicitur servilis, quia serviliter facit lio- tum, iu aliis facit amorem quasi qnodiiam
minem operari. Kst autem tertius,timor perfectuni.
qui refugit malum quod opponitur hono Deinde In quo clnmamus cum dicit,
spii'ituali, scilicet pcccata vel separatio- (!tc., idem per nostram con-
miinifestiit
nem a Deo, et hoc quidem timet incurrere fessionem protitcmur cnim nos patrcm :

ex juxta Dei vindicta et sic quantum ad : hiihere i)eum instructi a i)omino, cum
utriimque objectum, respicit rem spiri- dicimus orantes, [^aler Jiosier qui es in
tualem, sed tamencum hoc hahel ocuhim cw/is : ut iiahctur M;itth. vi, 9. Hoc autem
ad pa:!nam et iste timor dicitur esse
: convenit dicere non solum Judseis, scd
initiahs, quia solet csse in hominihus in etiam (Icntihus; (!t ideo diio ponit idem
initio suffi conversionis timent enim : sif^^nihcantia, scilicet A/ida, quod est
poenam proptcr peccata praiterita, ct llchiaMim, et Pater, quod est I^iitinum
timent separari a Deo per peccatum gra- vel (Ira'cum, ut osteudat hoc ad utriinKjue
tiam caritatis infusam et de hoc dicitur : populum pcrtinere. Lnde et i)uminus
in Psahn. cx, 10 Initium sapienlix tinior : Mar. XIV, 3(> A/)/)a Pater, omniapossibi/ia :

Domini. Est autem quartus timor qui ex sunt tibi. Ilier. iii, 19 ; Patrein vocabis
utraque parte ocuhim hahet solum ad rem mc. IIoc aulcm dicimiis non tiintiim souo
spiritualem, quia nihil timct nisi a Deo vocis, (puintum intcntione conlis. qiia;
separari; et isle timor est sanctus, (jui quidem pr()[)tcrsiii magiiitudinem clamor
permcaiel in sssculum sseculi, ut in Psalm. dicitur si(Mit ct ad Moyscm taccntcm
:

xviii, dicitur. Sicut autem timor initialis dicitur Exod. xix, lo Quid c/amas ad :

causatur ex caritate impcrfecta, ita hic mr'> scilicct intcntioiic cordis. Scd istii
timor causaiur ex caritate perfecta. I magnitudo intentionis ex atrectu tilialis
Joan. IV, 18 Pcrfecta caritas foras mittit
: amoris procedit, quem in nobis Spiritus '

timorcm. Et ideo timor initiahs et timor facit et ideo dicit /n quo, Spiritu sancto,
; :

castus, iion (hstinj,niuntur contra aino- ('/(Diiamus, Al)l)a paler. riidc Isa. vi, di-
rem causa utrinsque
caritatrs, qui est ;
citiir, (juod Sera/)/iiin, (pii intcr[)rctantur
sed solum timor poena! quia sicut hic : ardcntes, quasi ijrnc S[)iritus sancti, c/a-
timor facit servitutem, ita amor caritatis ma/nml a/tcr ad a/teinim.
facit lihertatem tiliorum facit cnim ho- ; D('ind(! cum dicit, //iscenim Spiritus
minem voluntarie ad honorcm Dci op(!- lcsliinniiium rcddit, ostcndit iil(Mn ex
rari, quod cst propric tiliorum. Lex ij^ilur tcstimonio S[)iritus siincti,uc fortc ali-
vetus data est in timore: quod si^nitica- (|uis dicat, ([iiod iii noslr;i confcssione
bant tonitrua, cd alia hujusinodi qua* (leci[)imiir Idco, dico. (juod
: iindc dicit :

fa(da sunt in donatioiK; V(>tcris lc.^ris, ut in S|)irilii siincto c/ainainus Abba /*aler :

dicilur Exod. xi\; ctidco dicitur llch. xn, i/)sc cniin S/iirilus lcstiinoniuui rcdi/it,
21 Et ita terribile orat «ptod vidchatur.
: (/uod suinus /i/ii /)ei. Ilic autem testimo-
*
Et ideo iex vetus pcr inHictionem poMia- iiiiim nnldit, non (|uid(MU cxleriori voco
rum, inducens ;ul inandata Dci servandii, ad iiures hominum. si(Mit P;itcr [)rolcsla-

dataest in spirilu scrvitutis umlc diciliir : tiis cst (|(» I''ilio siio .M;itth. iii : scil rcddil
(ial. IV, 2i (nuiii qui<lriii iii iiinnlr Sina
: tcslimonium [icr cHcctum ;im(UMs tiliiilis.
in servitutem (/ciwraiis. Et idco liic dicil : (|ii(Mn iii iiohis facit ; ct idco dicit, ([uod
Uccle dictum (!st, (piod (jui Spirilu /)ei tesliinnnium nou aurihus. scd spi-
ret/dit,
(K/unlur, hi suiit /ilii Dci iinii (•iiiiii itrrum : ritui nnslrn, qun/ suinus l'i/ii /)ri. \cl.
in nova l(!K", siciit iu vctcri Ic^m' fuil, 111, I
.'»
: .\ns Irslrs suiuus /inruin rerbnruni.
acce/)istis s/iirilum scrrilulis in limnrc, DciiiiU» (Mim dicit, Si aufem /i/ii, ei
scilicot jxiMiarum, (picm timorcm Spiritus /icrri/es, \uM\\l majorcm : d [iriin » os-
sanctus fiici(d>at ; sci/ ucrr/iislis s/tiril\in, lciiilit (|iioil tiliis dchctur licrcdil.is, di-
scilicel (uiritiilis,,(nii csl a/In/iliniiis /i/in- (MMis : Si iiut(Mn alii|ui tilii, jtcr s|)iritum
ruin, id est pcr (|ucm aditpl.iiuur iii iilios sciliccf, sc([uitur ciiiim quoil siiit licro-
Dei (lal. iv, TJ : l t U(/n/tli(inriii /i/inruiu dcs ; ([iiia iioii soliiin lilio tiiiturali, seJ
rcci/)crcmus. Non Jiiilcm hoc dicitur (|Uiisi cliiim ;ido[»tiv() dchcliir li«M'cdil;is. I Pcl. i.

' Al. : (I scilircl. » Al. —« ipsc S|>iiiliis tos-

* : intcrincdiis omissii*.
t.in)oiiiiiiii i('(li.Ul, iioiujiiidiMncxtcriori vooe, etc. •>
192 l\ EPISTOLAM AD ROMANOS
.'!
Itfijrncrdvit nos in s/jfni rivani... in
: (M'il aulcin noslra li(M'(;(litas in(|uantiiin
hcrcditntcm invorrnj^tihilcn ct incontnmi- vidcbimus ciim speciem. [icr
nntnni rt ininiarrrsri//ilcn/. I'sal. vi, : S(M'iindo dcscriltit hanc hcrcditatcm
llcrrdittis nictt /nwr/ffrd cs/ nii/ii. Scciimlo cx paiic (lliristi, diccns Co/icrcdcs aii- :

oslendit (iiia- sit isla luTcditas ot prinio : tcm C/iristi (piia ipsc ciim sil iirincipalis
:

descrihif «'ani (|nantnin ad i)(Mini PainMii, l''ilins, a (pio nos liliatioiKim iiarticijia-
(li(MMis : llcrcdcs ijiiiilcni Dci. Dicitiir au- mus, ita csl principalis 1i(M'cs, cui in he-
liMii ali(|nis 1ilm'cs alicnjns cxist^Mo (jiii rcdilate c(uijunf;iniiir. Mattb. xxi, 3S :

princii^alia hona i^^Mcipit

ojus S(MI adi- Ilic cst heres ctc. Micli. i, 15 : Adhuc hc-
piscilur, non antcm (|ui ali^ina iTiuiins- rcdcm adducam ti/ii.

cnla lc^nlnr (i(Mics. xxv,

rcci(>it ; sicut Deindc cum dicit, Si tamen compati-
o Qiiod
: A/)rah(ini dedit cinicta (jux pos- mur. ut et (/[(rrificemur, ostcndit cansam
scdit, Isaac /i/iis antcni concu/)inariini
; dilationis bnjiis gloriosa^ ct primo
vita'
muncra. Ronnm aiitcm i>rin-
lan/itns est ponit cansam ex parte passiouum; se-
cipalc qno Dens (iives est, cst ipsemct : cundo ponit praecminentiam gloriap ad
ost cnim divcs pcr siMpsiim, ct uon pcr passioncs, ibi, Existimo enim ctc. Circa
aliqnid aliud quia cxtrinsccoruin ho- : primnm considerandum est, qnod Cbris-
uorum nou indiget, ut dicitur in Psal. xv. tus, qni est principalis liercs, ad heredi-
Undc ipsum Deum adipisciintur lilii Dci tatem gloriae pervenit
per passioncs.
pro licrcditatc undc Psalm. xv, ri Do- : : Liic. ult. 20 : Konnc
oportuit Christum
rninns pars hcreditatis mcx. Tlircn. ni, ])a:i, ct ila intrarc in (j/oriam suam. Nou
24 : Pars mca Dominus, dixit anima mca. autcm nos faciliori modo dcbemns hcre-
Sed cum filius iicreditatem non adi- ditatem adipisci et ideo nos eliam opor-
;

piscatnr patre defuncto, videtur

nisi tet per passiones ad illam hereditatem
qiiod iiomo non possit esse lieres Dei pcrvcnire. Act. xiv, 21 Pcr mn/tas tri- :

qiii nunquam dcccdit. buiationcs oportct nos introirc in rerjwim

DiccnJum est autem quod illud habet Dei non enim statim immortale et im-
:

locum in l)oniscorporalii:nis ', quic simul passibile corpus accipimus, ul simul cum
a multis possidcri non possunt; ct ideo (Ibristo pati possimus dicit Si : unde :

nccesse est unum dccedcrc, ut alius tamcn conipatimur, simnl cum

id est
succedat sed bona spiritualia simul a
: Cbristo - patienler snstinemiis tribula-
multis haberi possiint; et ideo non opor- tiones bujus miiudi, iit ct cum Cbristo
tct patrcm decederc, ut filii siut hcrcdcs. glorificemur. II Tim. ii, 2 Sl commnrtni :

Potest tamen dici, ({uod Deus dccedit sumus, et conrec/na/iimus.

nobis inquantum est in nobis perfidem;

LECTIO IV.

Existimo eiiim qiioil non snnt condignae passiones lerantiam passionum pervcniri ideo hic ;
Iiii^as temnoris ad fuiuram ^loriam, qufe revelabitur
ii: nobis. Nam expectatio creaturse revelationem fi- ostendit excellentiam futurai gloriae ad
liorum Dei expectat. \'anitati enim creatura subjecta passiones pra^sentis temporis et primo ;
est non volens, sed pro.()ter eum qui sulijecit eam in
ponit quod intendit; sccundo probat
'

spe qiiia et ipsacreatnra liberahiiur a servitute cor-

:

ruptionis in libertatem glorise filiorum Dei. Scimus propositiim, ibi, Namexpcctatio crcaturx
enim quod omnis crealura ingemiscit et parturit us-
que adhuc. revelationem filiorum Dei expectat. Dicit
ergo primo Dictum est, quod oportet
:

Postquam Apostolus demonstravit et nos pati ut et glorificemnr nec debe- ;

dixit quod per gratiam Cbristiliberamur, mus refngere passiones, ut gloriam ha-
nunc assignat causam dilationis immor- beamus existimo enim ego, qui utrum-
:

ta'is vitae \ quae est hereditas firiornm que expertiis sum. Eccli. xxxiv, 9 Vir :

Dei, ex co qnod oportet nos Cbrislo in mu/tis expcrtus, cogita/)it mnlta. Ipse
compali, iit ad cjns gloria^ sotietatcm abuudanter passioncs sustinuit, secun-
perveuiamus. Kt quia posset aliquis di- dum illud II Corinth.*x*i, 23 In la/jori- :

cere, onerosam esse hereditatem bnjus- bus et carccribus ahundantius. Ipse etiam
modi, ad quam non potest nisi per to- futurae gloriae contemplator fuit, sccun-

' Al. : f tcinporalibus. » — ' Al. decst « ciim: causam dilalionis immortalisvila^,, etc. » — 'Al,
Chrislo, » — * Al. : « supra Apostolus assignavit • oslendit. •
 CAPUT VJII 493
diim illud II Corinth. xii, 6 : Raptm est iii gloriae et primo ex expectatione crea-
:

parudisum, et audivit arcana verba, q\ix tura;, secundo ex expectatione Apostolo-

non licet hominiloqui. Hoc, inqiiam, exis-
limo, qnoA passiones liujns temporisnon
sunt passionos condirjnas ad futuram
gloriam, qux revelabitur in 7iohis. Ubi
quatuor [)onit ad osteudeiuhim excelleii-
tiam illius gloria*.. Primo qiiidem (h^si-
gnat cjus ^ternilatem, cum dicit, A<1
rum, ibi. .\on soltim autcm etc. Circa
primum duo facit. Primo ponil expecta-
j' tionem creatura^; secundo manifesfat
eam, ibi, Vanitati enim creatura subjecta
est nonvolens. Dicit ergo primo. Dictum
est, quod etiam futura gloria excedit pas-
siones praesentes et tamen hoc manifes- :

futuram, sciUcet post hoc tempus; nihil tum est nam

cxpectatio creaturx, idest
:

autem est post lioc tempus nisi afterni- ipsa creatura expectans, expectat revela-
tas unde illa gloria exccdit passioncs
: tioticm filiorttm Dei : quia, iit dicifnr I
hujus temporis, sicut aitcrnum tempo- Joan. III, :2, ?iutic filii Deisumus, et tion-
rale. II Cor. iv, 17 Id enim quod in : dum apparuit quid erimus.
Occnitafur
prxsenti est momentaiieum et leve tribu- enim dignitas divinae filiationis in sanc-
lationis nostrse, s-upra modumin sublimi- tis propferexfcriores passiones; sed post-
tate seternum (jlorix pondus operatur in modum revelahitur illa dignitas, quando
nobis. Secundo designat ejus dignitatem, immortalem et gloriosam vitam susci-
cum dicit, gloriam quae claritatem : pient quod ex persona impiornm
: ita
quamdam dignitatis insinnat. Psal. c.xlix, dicitur Sap. v, 5 Ecce quomodo comnu- :

o Exidtabunt sancti- in gloria. Tertio

: tati sunt inter ftlios D<'i. Dicit aufem, Ex-
designat manifestalionem, ciim dicif, pectatio cxpeclat, ut talis geminatio iiif(!n-
Quae revelabitur. Nunc enim gloriam sionem expectafionis designet, secun-
quidem hahent sancti, sed occnltatam diim illnd Psal. xxxix, 2 Expectans :

in conscientia : II Corinth. i, 1:2 : itlorin exjicctavi Domitiuui.

nostra haec est, tcstimonium conscientix Sciendum
est autem, quod creatnra
nostrx tunc autein gloria illa in cons-
: hic triplicitcr accipi pofest. Uno modo
ppctu omnium rcvchihitnr, et honorum * homines jiisti, qui specialiter creatura
et malornm, de quihus dicifur Sapienf. v, Deidicuntur, vel quia permancnt in hoiio
2 : M
irabuntur in subilationc inspernlx iii ([uo creafi sunf, vcl [iropler cxccllcn-
salutis. Quarto designat ejus veritatcm, liam, (juia omnis creatnra (|ii(»daminodo
cum dicit, In nobis. (iloria enim hnjiis eis deservit. Jacoh. i, 18 Voluntarie gc- :

mundi vana est, quia est in his quie nuit 710S verbo verilalis, ut simus inilittm
sunt extra hominem, puta in appaiatii aliquod crcalitrx cjits. IlaM* aiifem crca-
diviliarnm, et in opinione hominnin : fiira, idcsf liomo Jnstiis, expecfaf rcvela-
Ps. xi.ix, 7 In multitudine diviliarum
: tioiKMii gloriie filiorum Dei tauKjiiam
suarum gloriantur : sed iila g-foria eiil pra-mium sibi rejiromissum. Tit. ii. 1 1' ;

de eo qnod est infra honrnuMii, scciin- E rpcclatitcs bcal<tm spct/i, ct <itlrcitt/tiu

dum illud Lnc. xvii, 21 : licgnum Dci glorix magni Dci. Sccniido [)olcst dici
intra vos est. Sic igifiir passiones hiijns crcaliira i[)sa Iinmana iialnra. (pia> siih-
temporis, si secundiim sc considerenfiir, honis gralia*
Jiciliir (jua' ([uidcin iii ho- :

mulfiim d(»flciiinf a (inaMfilatc hiijiis gh»- ininibns injiistis noiKliiin lormata est \
ria\ Isa. i.iv, 7 : Ad puiutum in mndini scd cst siciif iiif(»iniis iii hoininibiis ;

dercli<iui te, et in miscr<tli<ntibus i//<tgii/s anlcm Jain Justilicafis cst (iiiidi-iii itai'fiiu
congregabo considi-renfnr hii-
te. Sed si forniafa j^cr grafiani. scd lamen csf adliiic
jusmodi [)assion(\s in(]nanfnin easaliquis inforinis rcs|iecfu illins forina' iiiiam est
vohinlarii! siisfinef |iro|der llciim c\ ca- acccpfiira [»cr gloriain. Sic igiliir ipsa
rilafe, (jiiam in nohis S[tiiiliis saiicliis - crcaluia, idcsf nos ipsc. scciiiidiiin (|uoil
lacif, sic ex coiidigno [icr liiijiisinodi ci»iisidcrainur in bonis iiatura', psperltit
passiones hoiiK» uKMcliir vilaiii a'lcrii;iin : rccclationnn glori.r filiontm Dci (|n(>(i ;

nam Spiriliis saiicliis csl loiis ciijiis ctiain iK»bis c(»injictif pcr graliam ; siciit
a([na', idcst cMccliis, saliiinf iii \ifain si dicainiis (jiiod inalciia c\[»cclal for-
a't(M'iiam, ut dicitiir .loan. iv. in.iin. vcl colorcs c\|»ccfanl coni|»Icti()-
Deinde cnin dicit, .\////t c.cpcct<ttitt crca- ncni iniaginis, siciif dicif (ilossti. Job xiv,
turx rcvelationc/i/ liliorttt/i l)ci c.rpcrlttf, i S : (^itnclis dicbtis qitibiis nunr mi/ilo,
osf(Midit [)ro[)ositiiiii pcrcxccllcnfainiUiiis cxpccli) iliuicc vciiinl iiiiniutulio mcn. Tcr-

* Al. ouiiUilur : « pussionos. • — * Ai. deost: • sanclus. » — ' Al. : * jusUlicala ejl. »
49i IN KPISTOL.VM Al) UOMANUS
tio moilo potest intelliKi »•« ipsa croatma quo a tali occupatione homo liberetur, in
sensihili, sicut suiil flcmeuhi liiijiis resurrectione scilicet, (|uaud(j neipu: tiu-
mmidi. secuiiilmn illinl S;i|). xm, 5 : .1 hcnt iu'(/uc nuhcntur, scdcrunt sicut .\nijeli
)nn)/iiitii(liiO' spfcifi ct crcfitnr.e cor/nnsrihi- in cii'lo : Matlh. xxii, 'M). Si vero intelli-
corutn crcator vidcri. Ilnjus-
litcr /jotcrit gatiir creatura ipsa humana nalura, sic
modi aulem creatma (lupliciter aliquid est suhjccta vanitati, idest passibilitati,
expectat nain expectatio creaturai seu-
: secundiim illud Ps, xxxvii, U Verumta- :

sibilis secmulum (piod est a Deo. (U'diua- incn univcrsa vanitas, oitinis homo vivens.
tur ad aruiuem lliicm (juod (iu'dem cou- : \on tameu volcns, quia talis vanitas esl
tin{^it luo modo secundum
(lupliciter. bumanai uaturaMU paniam intlicta; poeua
(juod Deus imprimil aliqiiam formam et autem est involuntaria, sicut et culpa
virtiilem naturalem hiijiismodi creatura', voluntaria. Sed tamen hiijusmodi passio-
ex (]ua iuclinatur ad aiiquem liuem natu- nibiis humaua natura siibjicilur, /tropter
ralem; puta si dicamus quod arbor ex- euiit, idest propter senteuliam Dei, qui
pectat fructificationem, el ignis cxpectat suhjecit eam, scilicet humanam
natiiram
locum sursum. Alio modo creatura sen- defectibus; scd tameu bi spe (juandoque
sibilis ordinalur a l)(;o ad arKiuem lineui evadeudi hujusmodi passiones. Isai.
qui superexcedit formam uaturalem ip- xxviii, 2S Son iii pcrpetuuiti triturans
:

sius.Sicuteuim humanum corpusiudue- triturabit. Si autem intelligatur de crea-

tur quadam forma gloria^ superuaturali, tiira sensibili, sic talis creatura subjccta
ila tota creatura sensibilis in illa gloria est vanitati, idest mutabilitati, non volens.
filiorum Dei quamdam uovitatem gloriai Iliijusmodi enim defectus, qui conse-
consequetur, secundiim illud Apocal. xxi, quuutur mutabilitalem, sicut corruptio
i Vidi cwlutn novutti ct terratn novam.
: et senium et alia iuijiismodi, sunt contra
Kt per hunc modnm creatura sensibilis naturam particularem liujus vei iHius
expectat revelatiouem gloria; iiliorum rei, cujus appelitus est ad conservatio-
Dei. nem, iicet siut secundum naturam uni-
Deinde cum
Vanitati etnm crca-
dicit, versalem. Sed nihilomiuus hujusmodi
lura suhjccta est, mauifestat pra*dictam vauitati^ creatura scnsibilis suiqicitur
expectationem; et primo ponit necessi- proptcr eum, idest propter ordinationem
talem expectandi secundo expectatiouis ; iti spe, idest in ex-
Dei, qtii suhjccit catn
terminum, ibi, Quia et ipsa crcatura li- pectatione gloriosaj novitatis, ut supra
beruhitur a servitutc corrupttonis ; tertio dictum est.
expectationis signum, ibi, Scimus cniin Deindc cum dicit, Quia
creaturaet i/isa
quod otntiis creatura itigemiscit ct purturit lihcruhilur a servitute corruptiotiis, osten-
usque adhuc. JNccessitas autem expec- dit terminum praedictge expectationis :

tandi est ex defectu, cui subjacet crea- non enim est vana ejus expectatio vel
tura cui enim nibil deiicit, nou habet
; spes ijuia ipsa creatura lihcrahitur a ser-
;

necesse aliquid expectare. Defectum au- vitute corruptionis in lihcrtatem fjlorioe

tem crcatura! osteudit, dicens Vanitati : jdiorum Dci. Kt si quidem per creaturam
etiitti crealura sub/ecta est. Kt si quidem inteiligatur homo justus, per servitutem
per crealnram intelligatur homo justus, corruptionis inlelligitur cura qucerendi
sic iutelligilur subjici vanitati, idest istis victum et vestitum et aiia quibus servi-
rebus corporalibus, qua^ suut mutabilia tur uostrai mortalitati, qua^ est qucFdam
et caduca uude dicuntur vaua, secnu-
: servitus, a qua iiberabuntur sancti ten-
diim illud Kccle, i, 2 Vauitas vatiitatutn, : deiites in libcrlatem gloria-filiorum Dei.;
ct otnnia vanitas. Subjicitur aulem eis (|ui, quamvis iiunc iiabeant libertatem
propter necessitatem pra-senlis vita% juslitia», quie est a servitute i)cccati,
circa ea occupationem habens; tioti ta- nondum lamen habent iibertalem glorise,
men vo/etis, quia bujusmodt tem|)oralia quai est a servitute miseriae. Job xxxix,
nori amat, sicut illi contra (|uos dicilur .*)
Quis ditnisit oiuujruin lihcrum ? Si
:

in l*salm. iv, .1 : l't (juid dilitjitis vanita- vero per creaturam intelligatur humana
tctti, et f/uasritis mendaciiim? Sed tamen natura, i/isa Uhcrahitur a scrvitute cor-
hiijusmodi vanitali subjicitur talis crea- ruptionis, idest ad iitleram a passib'litate
[[ivajrroptcr cuiii. idest propter ordinalio- et corruptione et hoc tendens iji liher-
:

nem Dei, c/uisuh/ccit cam, idest hominem tatem (jloriae filiorum Dci, qua> est non
justum ; hujusmodi sensibilibiis creatu- solum a culpa, sed etiam a morte, se-
ris ; et tamen iti spe, ut sciiicet quaudo- cundum iliud I Coriuth. xv, 3-4 : Ab-
 .

CAPUT VIII. 495

sorpta est mors in victoriam. Si vero in-
telligatur de crealura scnsibili, sic ipsa
crcatura liberabilur a servitutc corrupiio-
nis, idest mutabilitatis quia in qualibet
mutatione est aliqua corruptio, ut Au-
gustinus dicit,
in STrTP/iysic. cap. xni et hoc lifjer-
tatemglonse filiorum Dci quia hoc etiam
libertati gloriai filiorum Dei congruit ut
sicut ipsi sunt innovati, ita etiam
habitatio innovetur. Isai. uv, 17 Efjo
creabo coelos novos et terram novam, et
'
nonerunt in memoria priora, idest prior
pro motu, sicut et requies quandoque
accipilur pro cessatione ab opere, sicut
Deus die septima requievisse dicitur
: Genes. i. Et secundum hoc per gemi-
tum ' intclUgitur corruptio, qua admis-
et etiam Philosonhus cetur motui locali, prout scilicet desinit
: m esse in hoc ubi, et incipit csse in aUo.
: Per parturitionem autem inteUigitur or-
dinatio cuelestium corporum ad eorum
eorum innovationem.
: Si vero exponatur de hominibus, sic
dicitur humana natura omnis crcatura,
quia participat cum omui creatura cum :

mutabilitas creatura?. Dicit autem, Quia spirituaU quidem quantum ad iuteUec-

et ipsa creatura libcrabitur a sci'vilute tum, cum animaU quautum ad corporis
corruptiouis, secundum primum sensum; animationcm, cum corporali quautuin ad
ac si dicat Non solum nos Apostoli,
: corpus. Haec ergo creatura; idcsl iiuino,
sed etiam alii justi in sensu autem se- : ingemiscit, partim propter mala quai pa-
cundo, non solum justi, sed etiam ipsa tilur, partim propter bona sperata quae
humana natura, qua^ in quibusdam non- diflcruntur. Tlircn. i, 22 Mulli gemitus :

dum est renovata per gratiam in tertio : mei. Parturit autem quia cum quadam
autem sensu intelligendum est, ac si di- afflictione aniini suslinet dilationcm glo-
catur JNon solum homines, sed alia
: ri.T expcctatai. Proverl). xui, 12 Spes :

creatura. qux di/fcrtur affligit aniniatu. .loan. xvi,

Deinde cum dicit, Scimus euim r/uod 21 : Mulicr cum parit trisliliam habet.
omnis creatura imjemiscit, ponit signum Psalm. XLvii, 8 Ibi dolores ut parturien-
:

expectationis, diccns, Scimus enim, nos tis. Dicit autem, Lsr/ue adhuc, quia iste

Apostoh pcr Spiritum sanctum instrucli, gemitus non est al)latus per nostram
et ctiam per cxperimentum, quod omuis Juslincationcm, sed inanct usf/ue adhuc,
creatura infjemiscit et parluritusque adhuc idcst usque ad inortem vel ust/ucadhuc, :

Quod quidemsl intelligaturde creatura quia etsi ali^iui Jam siut liberati, qui
sensibili, habct difticultatem. Primo sunt in gloria, adUuc taincn nos sunius
quidem quantum ad hoc quod dicit, In- rcsidui vcl usqur adhuc, (|uiauon solum
:

(jemiscit et parlurit : hoc cnim convenire antiqui patrcs, qui fucrunl antc CUris-
vidclur non nisi crcatura^ rationali. Sed tum, scd ctiam adUuc tcinporc giatia?
potest J-ic exponi, ut hoc quod dicit, cadcm [)atinnir. II Pclr. ni, '». (licilur cx
Inrjcmiscil, idcm sit ci quod dixit, Sou pcrsona im[)ioiiiin : l bi est nunc promis-
volens in illis cnim ingcmiscimus qua'
: suj, aut udvcutus ejus/ Ex i/uo putres
nostrai vohmtati rcpugnant. Slc crgo in- dormicrunt, onuiia sic pcrscvcniut ub ini-
quantum dcfectus creatura; " scnsil)ilis tio creaturx.
sunt contra naluralcm appetitum parli- Kst autcm scicnduin, (|uod ([uia cron-
crcatura scn-
(;uhu'is natura", dicitur i[)sa tiira Dci [)otcst diciomuc illud (jiiod sub
sibihs ingcmisccrc. Quod autcui dicit, Dco csl, ali(iui voliicrunl [)ia'(Ucla vcrlia
Parturit, idem est ei (juod supradixcrat, exponcre dc (lualiUct crcatura, ctiam do
Expcctat nam parturitio cst via ad [)ro-
: Angclis Scd valdc iucouvcnicn.s
saiiclis.
Uun proihiccudaui. csl ul dicautur vauitali suUJccli, aut
i[)si

Sc(;uu(ium autcui (hibiuni csl iu hoc iiigcmisccrc ct [lartuiirc, cum i|)si Jam
quod dicit, Omnis crcalurii : (juia sic liaUcanl gloriam cj'is cujus simililudiuciu
eliam inchuicrcutur corpdra cirlcstiii : ex[)cctamiis, secuiidum illud .Matlli. xxii.
uiulc et lUossa dicil, (piod sol ct huia uou :U) : Eruut sicuf .\iujcli Dci in avlis. Kt
siuc laborc statula silii iuii^icnl spalia. idco coiiveuientius sccundum |)ra'(Ucta
Scd c.\i)onciuUiin cst, ut labor accipialui- cx(ioiiiliir.

'
.M. : u iifi). » — '^
Al. : « iiahmp. » lur, flc. »
^ Al. : « i'l bcciiiidiiiii hoc gciiiilus inlt^llipi-
496 IN KIMSTOLAM AI) HOMANOS

LKCTIO V.

Non solum nutem illa, sed et nos ipsi primilitis S|)i-

denfalc, (juod est gaudium dc tahbus
rilus huhenies.ei ipsi iiilrH nos j^eniiiiiu», aik>ptioiieiii
liliuruni Uei exjifciaiiifs, reilein|ilioiif'in coriioris nos-
operibns, Apostoli ergo iMa opera quae
tri. S|)e enim »nlvi fncii suinus. Spes aulein <|Uie vi- fcccrunt, ex majori caritate fecerunt, ex
(lotur. nou estspes nani (|uod videi (|uis, (|Ui(lsperat (
(|ua babeiiant cor ad mnlta majora fa-
:

Si HUiein (|UO(l noii videinus speramus, per palieiuiaiu

expectainus. Siniililer auieni et Spirilus adjuvat iulir- cienda, si luisset op[)ortunnm.
miiatein nosiram iiam ({uid orenius, sicut o|)()rlet
autem
:
Si (hcat ahqnis ; }*olest tantum
iiescimua sed ip-^e S|>iritus postulai ))ro nobis geiiii-
:

tilius iiienairabililius. Qui autem scrutatiir corda, scit quis conari (|uod aMjualem cari- ha[}el)it
(|uiil desiileiiit Spirilus, (juia secunijum Deum pONiii-
tatem cum A[)ostolis dicendum, quod ;

lat pro sauctis.

caritas hominis non cst a scipso, sed ex
Siipra osteiulit Apostolus exccllentiam gratia Dei, qua^ datur unicui(|ue secun-
futnrai gloria^ex expectatione creatura»: '
dum mensuram donationis Christi, ut di-
nunc ostendit idem ex expcctatione citur Kphes. Unicuique autem dat
iv.
Apostolornm. Xon autem potest essc gratiam proportionatam ei ad (jnod eligi-
parvnm quotl a magnis viris expcctatur tur : sicut iiomini Christo data est excel-
tam anxie. Et circa hoc duo facit. Primo lcntissima gratia, quia ad hoc est electus
proponit quod intcndit; secundo probat ul ejns natura in iinitatem pcrsonae di-
propositum, ibi, S/jc cnhn salvi facli su- vina' assumcrctnr cf post cum habnit ;

/nus. C\rci\ primum tria facit. l'rimo pro- maximam plcnitudincm gratia? IJeata
ponit dignitatem expcctanlinm, cum di- Maria, qua» ad hoc est electa ut esset
cit No?i solum autem illa, scilicct crea-
: mater Cbristi. Inter celeros autem ad
tura, expectat gloriam fdiornm Dei, scd majorcm dignitafcm snnt electi Apostoli,
ct yiosipsi, scilicet Apostoli. hahcntcs pii- ut scilicet immcdiatc ab ipso Christo ac-
miiias Spiritus sancti quia scilicet Spi- : cipientcs^ aliis tradcrcnt ea quai perti-
rilum sanctumettempore prius,etceteris nent ad salutem ct sic in eis Ecclesia ;

abundantins Apostoli habnerunt sicut ct ; quodammodo fundaretur secundum ,

in fnictibus terra^ iilud quod j^rimo ad illud Apocal. xxi, 14 Murus hahcbat :

matnritatem pervenit cst pingnius et fundamcnta duodccim, ct nomina Aposto-

magis acceptum. llierem. ii, 3 Sanctus : lorum erant in eisscripta. Et idco (iicitur
Isracl Domino primitiae frugum ejus. Hcb. 1 Corintli. xii, :J8 : Deus posuit in Ecclesia
XII, :23 Accessistis ad Ecclcsiam primiti-
: primum (/uidcin Aposto/os. El ideo Dcus
voruin, (/ni conscripti sunt in cwiis. Kx eis abundantiorem gratiam pr* ceteris
qno patet quod Apostoli sunt omnibns tribuit.
abis sanctis quacum(|ne pra?rogativa praj- Secundo ponit anxietatem expectatio-
fnlgeant, sivc virginitatis sive doctrinai nis cum dicit Et ipsi intra nos (jcmimus
: :

sive martyrii, jjra^ferendi tamquam , qui quidcm gemitusdcsigual afllictionem

aliundantius Spiritiim sanctnm habentes. cx diiafione rci cum magno desiderio
Sed potest aliquis dicere, quod quidam expectatae, secundum illud Proverb. xiii,
ahi sancti majora tormenta snslinuernnt \2 : Spes qux differtur,
animani. afflicjit
et majorcs austeritates propler Christum, Psal. VI, 7 Lahoravi in r/cmitu meo.
:

qnam Apostoli. Sed (HceiHhim - est, Istcautem gemilus non est tam exterius
quod magnitudo merili principahtcr ct quam infcrius tum quia ex interiori :

respectu essentiahs [iraMuii, altcnditur cordis airectu procedit,tum quiaest prop-

secundnm caritafem consistit enim :
'
ter inferiora boiui unde signanter di- :

pra-miiim essentiale in gaiuho (luod ha- cit, Intranos. Tbren. i, :2:2 Multi (jcmi- :

betur dc Dco. Manifestumcst autem quod tus mei. Tertio ponit rem expeclatam,
de Deo phis gaudebnnt \\\n phis amant : diccns Ado/jtionem filiorum Dei expec-
:

unde ct iham visionem beatam Dominus tantcs, idcst complefionem hujus adop-
suo dilccto promittif, dicens Joan. xiv, tionis inchoata enim est bujusmodi
:

21 Si quis diliijit mc, dilif/ctur a Patre

: adoptio per Sj)iritum sanctum jusfitican-
meo : et er/o diiujcun eum, et ma)iifestaho tcm animam snpra eodcm Accepistis : :

ei me ipsum. Sed sccundum quantitafem spiritum ado/jtionis fi/iorum consum- :

operum, meretur homo {ira-niium acci- mabitur antem per ipsins corporis glo-

* Al. : (( el cxpectalionem crealuru.*. » — *Al. : «scieudum. » — ^ Al. : « etiam. ))

 CAPUT VIII. 197

rificationem unde supra v, ^

: Gloria- : Deinde cum dicit, Similiter antcni et
mur in spe (jlnrias filiorum Dei. Et hoc Spiritm adjnvat infirmitateni nostrani,
est quod suhdit Redemptionis corporis
: ostcndit quomodo per
Si^iritum sauctnm
nostri ut scilicet sicut spiritus noster
: adjuvamur iu defectiljus vitai praisentis :

redemptus est a peccato, ita corpus nos- et primo quantum ad completionem de-
trum redimatur a corruptione et morte. sideriorum secundo quantum ad direc-
;

Oseae xni, 14 De morte redimam eos

: tionem exteriornm eventum, ihi, Sci-
Phil. III, 21 Ileformabit corpus humili-
: nius autem (juoniani diltf/ontibus Dcuni
tatis nostrx. omnia cooperaiitur in bonum. Circa pri-
Deinde cum dicit, Spe enim salvi facti mum duo facit. Primo proponit quod in-
sumus, prohat quod dixerat, tali ratione. tendit secundo manifejitat propositum,
;

Spes est de his qua3 non pra^sentialiter ib\, \ani //uid orenius, sicut oportct, nes-
videntur, sed in futuro expectantur sed : cimus. Dicit ergo primo Dictuni est, :

nos sumus salvi facti perspem ergo ex- : quod per Spiritum sanclum vivillcahun-
pectamus in futurum eomplementum sa- tur nostra morlalia corpora, (|uando au-
lutis. Primo ergo ponit minorem, dicens : feretur a nohis nostra iiifirmitas siniili- :

i\os enim ApostoU et ceteri fideles, spe ^

ter aatcm et in statu hujus vita', in (pio
salvi facti sumus, quia scilicet spem nos- adhuc intirmitati sul)jicimur, Spiritus
tra3 salutis hahemus. I l*et. i, 3 Regene- : adjuvat i)ifrntitatent nostram, etsi non
ravit tios in spem vivam. Psalm. lxi, D : totaliter eam
Kzech. iii, 14 Spiri-
tollat. :

Spcrate in eum omnis comjrcijatio /)opuU. tus (/uo(/uc clevavit me, et assum/jsit nie ;

Secundo ponit majorem, dicens : S/)cs et ahii anianis in indiijnatione spiri/us

autcm, idest res sperata, qux videtur, mci quasi, iiitirmitate iiondum totaliter
quasi pra»sentialiter hal)ita, iwncst spcs : cessante \maitns oiini Domini erat mecum
id cst, noii ost res sperata, sed iiahita : confortans nte et in /toc spiritu nie as-
:

spes enim est exi^ectatio fiituri. Soph. sumpslt. Matth. xxvi, 41 Spiritnf (/ui- :

lu, 8 : Expecta me in die resurrectionis dem j)romj)tus cst, caro antcnt in/irnia.
mege in futurum. Tertio ponit prohatio- Dein(le cum dicit, Namt/tddorenius, sicut
nem majoris, dicens Nam (/uod vidct : oportet, mauifestat (|iiod dixe-
nesci/nits,
(juis, (jiiid, id est cur, speratl {piasi di- rat : et primonecessitatem
ostiMidit
cat :Spes importat motum anima^ in auxilii Spiritus, quod peilinet ad inlir-
aliquid non hahitum tendentcm. Cnm mitatem pra^sent-s vita^ secuudo osten- ;

autem aliiiuid jam hahelur, non est ne dit moiluin aiixilii, ihi, ^SW ijtse Sj)iri/us
cessarium nt iii id ali(|uis movoiitur. Kt pos/ula/ jjro /^o/y/.v fei-tio ost«Midit eflica
;

cst notandnm, quod (luia spes ex lide (Mam auxilii, ihi, Qni an/cin scrtt/a/ur
quodammodo orilur, attrihuit spei opiis cordn, scit (/nid dcsiderat Spiritus. Dicit
illud quod est fidei, scilicet esse de non er^^o priino Uecte dico, (|iiod .'<piri/us
:

visis, secundum illiid ll(d). xi, 1 : Fidrs adjnvn/ i/tfirtni/atrtn nos/ram nain in :

cstari/iimen/um notiap/nircntinm. (,)uarto hoc patimur iMliiinilalein, (innd ttrscitnus

ponit coiK lusionem, dicens Si au/cm : (/uid orcttius, stcut o/jortet. .loh iii, 2.i :

(/uod non videmus sjjcramiis, s(;(iiiitur I iro cujtis absrom/i/a est lia, et circum-
quod jwr paticntiam exjtec/ainus. IJnde drdt/ rnttt lirns /ritrbris.
notaiidiiin (!st, (juod propri^r patientia Kt est consiil(MMMdiiin, (jiiod diii> dicil
imporlat tolerantiain trihiilalioiiiiiM ciiin iios Apdstolns Mcscirc scilicct (juid
(luadam aHiuanimitate. Infra xii, J /// 1 :
oniiido pclaiMiis, cl iMoihiin i|iii) pclciu^
tribitla/iottc /ta/ien/cs. (Juia vero dilatio opoilcal ; sed Mlrnin(|iie videlnr esse lal-
houi hal)(d (|iiain(iaMi ralioMcnnnali. iiide siim. .Nani piinio sciinns (jiiiil ori>mns,
est (piod cliiiin (liiiliiia cxpcclalio hoiio- (|Mia lioc Mos lloiMiiins (ItMMiil .Miitlh. vi,
rum ahsentinm cuin lraii(|iiillilate aniini, *.)Sanrti/icclur inittien liiinn elc.
:

allrihnitiir patientia*, sed ha>c inaxiine ad Scd dicenduin, (piod in ^'('"ticrali iiui-
longaiiiinitatcni ixMtincl, scciiMdiiin illiid dciM possiimiis s(Mrc (jiiid convcnicnlcr
Jac. V, 7 : l'afir/t/rs r.s/o/r fra/rrs usijiir orcnins, scd iii spcciali hoc itun possu-
ad adren/iitn Dottiitti. Ulro(|ue aiit^MU mns sciie. Priino (piidcin (|nia si dcsido-
modo palientiahic acci|)itiir : (|iiia Apos- ramns ulii]uo(l opiis \ irlulis l'iic(M'e. (jiiod
toli ex|)e('lahaiit a't|MaMiinil(M' f^loriam, (U (*stiinplcrc volnnlattMn Pci siciil iii ctclo
cum dilatione et trihiilalione. et in tcrra; potcsl C(uilingere quod illinl

* Al. : « sicut cn>teri. »

XX. 82
4')S IN EIMSTOLA.M Al) KOMA.NUS
opus virtiilis uon rst liuic vol illi cou- uos facil; sicut t-t (i(;n. .\.\ii, i : y,imc
gruum; sicut nlicui (|in ntilit(;r possct in cotjnovit <pw(l tininis Dorninwn; idest,
actioiu^ cxpcdit coutcm-
l)rolicor(\ uttu cognoscero feci. Facit aul(!m Spiritus
plationis (|ui('s, ct o couvcrso, ut Cire/^^o- saiu'tus nos postulare, iu(]uautuin in
rius ilicit iu .1/0/7////»//.^ lil). Yl, cap. xxviii, nohis recta desid^^ria causat uain pos- :

super illud .lob v, :2() Inyredieris in
fl/»f///r^/////V/ .svy>?/A77//;/. rnde dicitur Pro-
\Qr\). \i\, \2 : Iis/ rifi (/iitV cidefur /loniifH
Jitsta, 7iorissinui autctn illius ducunt <i'l
: tulatio est quaHlain desideriorum cxpli-
catio; desideria aiil(!m recta ex ardorc
caiitatis - i)ro\ ('11111111, iiuain in nobis
Spiiitiis laiil. Siipia v, Tj
'
Carittis Dei :

mortem. Secuudo ali(]iiis desiderat ali- (li/fusa estin cordilnisnostris pcr Sjiiritinyi
quod temporale hoiium ad sustentatio- sanctum, qui datiis cst 7iobis. Spiritu an-
ncm vita', (piod est petere pauem quoti- tcm sancto et iustif^aiit(! cor
dirif,^ente
dianum, quod tainen sibi vertitur iu pe- iiostrum, et nostra desideria iioii possuiit

ricQlum mortis multi enim propler

: csse nisi nobis utilia. Isai» xlviii, 17 :

divitias pericrunt. Eccle. v, 12 Divitix : E(jo Dominus doce/is te utilia. Et ideo

conservatcV in nialum domini sui. Tertio
aliqnis desiderat liberari ab aliqua mo-
lcstia tentationis, quai tamen est sibi ad
custodiam humilitatis sicut Paulus pctiit
amoveri a se stimulum, qui tamen erat
ci datus ne eum magnitudo revclationnm
extollcrct, ut dicitur II Corinth. xii.
Similiter etiam videtur quod sMamus
sicut nos oportet orare, secundum illud
subdit, Pro 7iolns. Ejus autem quod miil-
tum desideramus, et desidcrantes peti-
miis, dilatioucmcum dolore et gemitibus
; patimur; et ideo subdit, Gemitibus, quos
Spiritus * in corde nostro causat, inquaii-
tum scilicet nos facit codestia dcsid(!-
rare, qua^ diHcruutur auima; '\ Iste est
gemitus columb.p, quemSpiritus sanctus
iu nobis facit. iVahum 11, 7 Minabantur :

Jacob. I, 6 Postulct in fide nihil hxsi-

: (jementes ut columbx. Dicit autcm, Ine-
tans. narrabilibus, aut quia sunt propter rem
Et ad hoc dicendum, quod in gcnerali inenarrabilem,scilicetc(Elcstem gloriam:
hoc scire possumus; sed in speciali mo- II Cor. xii, 4 Audivit arcanaverba, quss
:

tus cordis nostri usquequaquc discerncre non licet homini loqui aut quia ipsi :

nonpossumus; nt puta ufrum petamus motus cordis sufiicienter cnarrari non

aliquid ex ira, vel ex zclo justilia^ nudc : possunt, secundum quod a Spiritii sancto
et Matth. xx, reprobata cst pctitio filio- proccdunt. Job x.xxviii, 37 Quis enarra- :

rum Zebeda-i, quia licet viderentur par- bit ccelorum rationem?

ticipationem divinsR gloriae postularc, Deinde cum dicit, (>///' /3r///(?m A«'///a///?'
tamen ex quadam vana gloria seu ela- '
corda etc, osteiidit efficaciam auxilii quo
tione proccdebat corum petitio. Spiritus sanctus nos adjuvat, dicens :

Deinde cum dicit, Sed ipse Spiritus Qui autem scrutatur corda, id est Dcus,
postulat pro nobis, pouit modum anxilii cui proprium est corda scrutari Psalm. :

Spiritus Sancti, diccns, quod ///5/? ^/>/V////5 vii, 11 Scrutans cin^da et renes Deus.
:

postulat pro nobis gemitibus incnarrabili- Dicitur autem Deus scrutari corda non
bus. Quod quidem videtur suirragari er- quod inquirendo occulta cordis cognos-
rori Arii ct Macedonii, qui posucrunt cat, sed quia mauifeste scit ca qua! in
Spiritum sanctum csse crcaturam, ct corde lateut. Sophon. i, 12 Scrutabor :

minorem Patre et Filio postulare enim : Hierusalem in luccrnis. Deus, iuquam,

est minoris. Sed si ex eo quod dicit eum scrutans corda, scit, idest approbat, se-
postularc, intelligamus eum esse passi- cundum Tim. 11, 19
illud Novit Do- II :

bilem crcaturam et Patre minorem, con- minus qui sunt quid desidcret Spiri-
cjus,
sequens est eliam quod cx eo quod dicit tus; idest, qiiid desiderare nos faciat.
gemitibus postulare, inteUigamus eum VsdXm. -s.^\yi\,\i) Domine,ante tc omne :

esse passibilem crcaturam beatitudine desideriiim meum. Ideo autem desideria

carentcm, quodnuUus uuquamhaereticus spiritus, qua? in sanctis facit Spiritus
dixit nam gemitus cx dolore est, qui
: sanctus, sunt Deo accepta, qma. postulat -
ad miseriam pertinet. Et idco exponen-
dum cst : Postulat; idest, postulantes
pro
«///////m
sanctis, idest postulare eos facit, se-
/)/?//;?/, idestquod conveuit divino
J
fl

' AI. : < cx (piadnm gloria. » jicet. • — •

.\I. iterum : « scilicet. » — ' .\1.
" .VI. : « ex uinore caiitatis. » — » Al. : « sci- oniillitur : <« animae. »
 ;

CAPUT VIII. 499

beneplacito ; Proverb. xi, 23 : Desiderhim pkim Dominus Patri dicebat Matth. xxiv
justorum omne bonum : in cujus exem- 39 : Non sicut ego volo, sed sicut tu vis.

LECTIO VI.

Scimus autem f(uoniam diligen(ibus Deum omnia sancti Dei, adqiiorum qucmlihet pertinet
cooperantur in honum, liis ([ui secundum proposiuini
vocati sunt sancti. Nam quos prcescivit, et j)rredesti- qiiod dicitur Maffh. .x.viv. i7 Su- :

navil coufbrmes fiei-i imaginis Filii sui, ut sit ipse per omnui bona sua constituet eum. Et
primogenitus in muilis tVatribus. Quos autem piio-
destinavit, hos et vocavit et quos vocavit, iios ct ;
ideo quicquid accidit vel circa ipsos vcl
justiticavit quos autem justificavit, illos et magniti-
;
alias rcs, totiim in boniim eoniin cedit
cavit. Quid ergo dicemus ad hsec ? Si Deus nro no-
ita qiiod vcrificatur (inod dicifur Prov.
bis, quis contra nos ? Qui etiam proprio Filio suo
non pppercit, sed pro iiobis omnibus tradidit illum: XI, :2!) : Qui stuUus est. serviet sapienti :

(juomodo non etiaiu cum iilo omnia iiobis donavit ? qiiia scilicet efiam mala pcccaforum iii

bonum justorum cediint : unde et Deus

Ostendit supra Apostolus quod Spiritus specialcm ciiram de jusfis hahcre dicitiir,
sanctus adjiivat nos iii infirmitatibus ^
secundnm ilhnl Psalm. x.kxih, l(i Oculi :

praesentis vita; (juautum ad impletionem Domiui super justos, infiuantum scilicct

nostrorum desitleriorum; hic ostendit sic de eis ciirat qiiod nihil m:ili circa eos
qualiter nos juvat quantum ad exteriores esse ^ permittit, qiiod iion in coium ho-
eventus, dirigcndo in l)Oiium nostrum : niim conviufat. Kt lioc (luiilcm manifes-
etprimo proponit (]uod intendit; secuiido tum est quantiim ad inala ptpualia quae
probat propositum, ibi, Nam quos prxsci- patiuntur iinde iu Glossa dii-ifur, (jiiod
:

vit, et prxdestinavit; tcrtio iiifert qiiam- ipsorum infirmitate cxercetnr humilitas,

dam concliisioncm ex dictis, ibi, Quis affiictione paticntia, confrailictionc sa-
ergo Heparahit nos a caritate Chnsti'^ picntia, odio hcnevolcnlia uinlc Pel. : [

- Girca prirnum duo coiisiderandaoccur- II i,li : Si quid patimini proptcr justi-

ruiit. Primo (piidem magniludo beneficii tiam, beati.
quod nobis a Spiritii sancto confertur, Sed num{|iiid cfiiiin eis peccala coope-
ut scilicet omiiia noliis coopereiitiir in rautur iii hoiiuin? nindam dicuiit, quod
bonum. Ad ciijus evidcntiam conside- peccata non continentur siih lioc. (iuo'1
randum quod quic(jui(l fit in mundo,
est, dicit omnia qiiia, secunduin Anuusti- :

eliam si maliim sit, cedit in bonum uiii- iium, peccatiim iiiliil est, et niliil liuiit
versi quia, ut Augustinus dicit in Ench.
: homin(!S, cum pcccant. Scd contra lioc
cap. XI, Dcus est a(Te(ri)onus quod iii-
(( est (iiiod in iilossa sc^iuitur : « rsiiiic
hil mali css(! permitteret, iiisi essct adeo adco talihiis Dciis coopcrafur in
ouiiiia
potens quod ex quolibet malo posset bonum, ut si iiui horiim deviant ct exor-
elicere aruiuod bonum. » Nou autem bitaut, etiam lioc ipsum cis faciat profi-
scmper ccdit malum in hoiium cjus iii cerc iii honiim. » Pndc iu 1'sal. x.xxvi,
quo cst; sicut -cornqjtio uiiiiis animalis, 34, dicitur : Cum crcidcrit Jusfus, non
cedit quidcm in honum iiniversi, in- collidetur, quui Dominus supponit manum
quanlum pcr corruptioncm unius gene- suam. Sod sccuuduiu hoc vidcfiir (|Uod
ratiir aliiid, ikiii lanicn in houiim cjus sciiip(»r talcs in majori caritaft» rcsur:,'ant,
quod corriimpitiir (iiiia hoiiiiin univcrsi : quiahoniini honiinis in caritatc coiisislit,
cst a Dco volilum sccundiim sc, et ad quam si non hahcat, .Vpostohis sc nihil
ipsum ordiiiantiir omiK^s partcs univcrsi. osse recognoscit, C.orinlh. xiii. I

Et cadcm
rafio esse vidcliir circa ordiiicm Scd diccndiim cst, (iiiod hoiiniu homi -

nohilissimanim parfiiim ad alias parfcs. nis non soluin

consistil in (iiiantitalc ca-
qiiia inaliiiu alianiiii parliiiin ordinaliir rifatis, pra-cipnc in ipsiiis pcrs«'vc-
scil

in honiim iiohilissimanim. Sed (|uic(prul raiifia usqiic ad luortcm, siMMiiKhim illiid

fit circa nohilissimas partcs, iioii ordiiia- Matth. XXIV, 13 Qui /lerscrerdvrrit ns- :

tiir nisi iu honiiiu iitsarum (luia (l(> cis : qur in fincm, liic salrns rrif. Kx hoc aii-
proplcr sc ciira hahcfiir, dc aliis anfcm t(>iii (piod iustiis cadit, rcsiirgil t>autior
propf(?r ipsas ; siciitmcdiciis iiifinuifaf(>in cl hiiinilior : undc in ( i/ossa siih<ht(ir,
pedis sustinct, iitcurct capiit. Infcrom- post(|uaiii dixciMl (|iiod hoc ipsiiiii faciat

ncs autcm purles universi cxcclliint cis iii htMiuin prolh'cre, ({iiia sihi hiiini-

'
Ai. : (( aiJjuval iiitinuilalcs iiriuseiilis vila'. u — '•'

\[. : .. inuut siciit. — ^At. tiiiiitlitiir: .i oj^i'.

 ;

5UU IIN KIMSTOLAM Al) UuMAiNUS

lioros rodeiint, atqne iloctiores discunt : diccmus jirimum duo fucit.
a(/ /isec'/(l\vci\
enim ( inn tremore se exultaro tlebere Primo proponit oa (jiia' suut ad promo-
non quasi arrogando sibi, tamqnam de tionom sanctoriim ab y^toruo; secundo
sua virtiito, liduciam jjermaneudi. ea (jiia' siiiit ox ttunporo, ibi, Quos autcm
Secuudo oporlet i-ousiderare, quibus pr^edesti/iavit, /los ct vocavit. Ponit autem
lioc beneficinm competat : circa quoil duo circa primum, scilicet pra-scieutiam
primo attenilitur aliquid ex parte homi- et pra^dcstiuatiouom, cum dicit : Nam
nis cinu dicit, I)i/if/r?i(i/)its Dcimi Doi : q/tos pr.rscicit, et jyriedcstii/dvit.
euim dileclio est in nobis per inliabitan- Dicunt autem ijuidam, quod praides-
tom Spiritum, ut habitum est supra v. tiuatio hic accipituT pro pra?paratione
Ipse autom Spiritus sanctus est qui nos quic est iu tempore, qua scilicet Deus
dirit;il in viam roctam, ut dicitur in pra'parat saiictos ad gratiam et hoc di- ;

l*salm. XXIV. Uude dicilurl Pelr. iii, 13 : cuul ad distiiiguendum pra*scientiam a

Quis est (jui vobis iioceat, si boiii xmu/a- prajdestinationc. Sed si recte considerc-
torcs fueritis? I'salm. cxviii, 1G5 Pax : tur, utrumque est aiteruum, et diderunt
mu/ta di/i(jcHtibus leyem tuam, et noii est ralione iiam, sicut dictum est supra i,
:

i//is sca/i(/(i/um. Et hoc rationabiliter, su[)cr illud, Qui jjrsedcsti/iatus est, prae-
quia, ut dicitur Prov. viii, 17, E(/o di/i- destinatio importat pra^ordinalioncm
f/entes medi/i(jo. Diligere estbonum velle quamdam in animo, eorum qua^ quis est
dilecto Dei autem velle est operari
; : facturus : ab a'tcrno autem Deus praides-
omnia enim qua^cumque vo/uit, fecit, ut tiiiavit beneficia qiiai sauctis siiis erat
in Psalm. cxxxiii, dicitur. Et ideo beus datiiriis uude pra^dcslinatio est a^terna.
:

oinnia convertit in bonum his qui cum Dillert aulem a pra^scieutia secundum
diligunt. Secundo attenditur id quod est rationem, quia pr«scientia importat so-
ex |)artc Dei, qui primo fidclcs ab a'lcrno lam notitiam futurorum, sed [)radosti-
praHlcstiuavit, secundo cxtempore vocat, iiatio importat causalitatom quamdam
tertio sauctitical; et ha-c tria tangit cum respectu eorum et ideo Deus habet
:

dicit Hisqui secundum p7'opositum vocati

: praiscicutiam etiam de pcccatis sed prai- ;

sunt sancti, idest pra?destiuatis, vocatis destiuatio est dc bouis salutaribiis; unde
et sanctificatis; ut proposilum referatur Apostolus ad E[)hes. i, 2 dicit Prae- : :

ad pra^destiuationcm, qaa% seciiudum dcstinati scc/mdum propositum ej/is... ut

Aiiguslinum, est proposilum misereudi. simus in /audcm g/orix ejus.
Epiies. I, 2 : Prsei/estinati secundum /jro- Circa ordincm autem pra^scientiaB et
positum ejiis. Quod dicit, Vocati, ad vo- pra^dcstiiiationis dicuut quod
qiiidam,
catiouem [)ortinet Isai. xli, 2 Vocavit : : pra'Sciontia moritorum bonorum et ma-
eum ut sequerctur Quod dicit, Sancti,
se. loriim est ratio prsedcstinatiouis et repro-
ad sauclificationem, sccuudum illud bationis, ut scilicet intelligatur quod
Levit. XXI, 23 Ego Dominus, qui sanc-
: Dcus praidestiuct arKjuos, quia pra^scit
ti/ico eos. IIoc autem Apostolus sc scire oos bonc oporaturos ot iu Cliristum cre-
dicitex persoud sanctorum, dicens, Sci- dituros: et secuudum hoc littera sic le-
mus. Sap. X, 20 Dedit i//i scientiam sanc-
: gitur Qiios prxscivit coiiformes f/cri ima-
:

torum. Procedit autem ha^c scieutia tiim ginis Fi/ii ejus, /los /irxdestinavit. Et hoc
ex exporimeuto, tum etiam ex cousidc- qiiidem ratiouabilitor dicerotur, si prai-
ratioue cfticacia? caritatis Cantic. viii, : destinalio respiceret tantum vitam a^ter-
(5 :Forlis est ut mors ddectio cl ctiam : nam, quaj datur meritis sed sub praj- :

praedostinationis a'ternae Isai. xlvi, 40: : destinatione cadit omiie benoficium sa-
Omnis vo/untas mca imp/ebitur, et omne Iiitare, quod cst homiui ab a'tornodiviui-
consi/ium tneum /ict. tus pra^paratum uudo eadem ratioue
:

Deinde cum dicit, \am quos prxsci-
vit etc, probat quod dixerat, tali lalione.
Nullus potost nocore bis (]iios Dous pro-
movet sed ; pradostiuatos diligentes
Deum Deus promovet ergo nibil potest
cis nocore, sed omnia ceduut cis iu bo-
uiim. Primo orgo |irobat miiiorom, soili-
cot qiiod eos Doiis promovoat socuiido
niiijorom, scilicot qiiod i»romotis a
nihil potost esse nocivum,
omnia beneficia quaj nobis confert ex
tempore, pra?paravit nobis ab a;terno.
1,'iidc poncrc quod aliquod mcritum ex
parte uostra pra^suppoiiatur, cujus pra^-
: scieutia sit ratio pra^destinationis, nihil
est aliud quam gratiam poiiere dari ex
I
morilis nostris, et quod priucijiium bo-
; norum operiim est ex nobis, ct consiim-
Doo inatio est cx Deo. Unde conveuioutius
ibi, Quid erqo sic ordinatur littera Quosprxscivit, /los
:
 : ;

CAPUT VIFI. 501

et prxdestinavit ficri conformes imafjinis Christus nos fratres, tiim quia nobis
Filiisui iit ista conformitas non sit ratio
: similitudincm sna? filiationis commiini-
praedestinalionis, sed terminns vcl efree- cavit, sicut hic dicitur; tum quia simili-
tus. Dicit enim Apostolus Ephes. i, 5 : tudincm nostrae naturap, assumpsit,
Prsedestinavit nos in adoptionem filioram secundum illnd llebr, ii, 17 : Dehuit per
Dci. Nihil cnim aliud est adoptio filiorum
'

om/iin fratrihus assimilari.

quam illa conformitas ille enim (jui : Dcindccuin dicit, Qims aute/n /irxrlesti-
adoptatur in filium Dei, conformafur navit etc, ponit ea qiiae ex tempore *
vero Filio ejus primo quidcm injure : .sancti divinitns conscqunntiir et primo :

participandffi hcredifatis, sicnt snpra (so- ponit vocationcm cum dicit, Quos prx-
dcm dictum est .SV /ilii ct heredcs : he- : rlcsti/iavit, hos et vocavit. Praidestinatio
redesquidem Dei, cohcredesaulem Christi autem ejus irrita esse non potest, secun-
secundo in participafiono splendoris ip- dum illiid Isai. xiv, 2 4 Juravit Do- :

sius ipse cnim est genitus a Patre tam-

: mi/ius cxercituu/n, dicens: Si non ut
quam splendor glorise ejus, Ileb. i. Unde putavi, ita crit, ct r/uomorlo mc/ite trac-
pcr hoc quod sanctos iliuminat de lumine tavi, sic cve/iiet. Primnm antcm
in quo
sapienfia^ et gratiae, facit eos fieri con- incipit praedestinatio implcri, est vocatio
formcs sibi unde in Psal. cix, 3, dicitur
: : hominis; quaR quidem cst diiplex. Una
J?i splcndorihus sanctorum ex utero anfe cxtcrior, qna" fit ore pra^dicatoris.
lucifcrum rjenui tc, id est profundentem Proverb. ix, 3 : Misit n/icillas suas ut
omncm splendorem sanctorum. vocarent ad arcem. IIoc modo Dcus
Quod autem dicit, Imaginis Filii cjus, vocavit Pcfriim ct Andream, ut dicitur
potest intclligi dupliciter. Uno modo ut ^lattha^i iv. Alia vero vocatio est interior,
sit constrnctio appositiva, ut sit scnsus : quffi niliil alind cst quam qiiidam
Conformcs imafjinis Vilii ejus, (jui cst mcntis inslinctns quo cor hoininis mo-
imago : est imacjo
Coloss. i, lo: Qui vetur a Deo ad asscntiendnm iis qnae
invisilnlis Dci. Alio
potcst intelligi modo siint fidei vel virtutis. Isai. xi.i, 2 :

ut sil constructio transifiva, ut sit scn- Quis suscitavit ah or/c/itc justin/i, ct voca-
sus Pra'destinavit nos ficri conformcs
: vit eu/ii ut scr/ucrctur se ? Kt
Ikcc vocatio
¥\\\o suo in hoc quod portcmns cjns necessaria est, quia cor nostrnm non so
imagincm II Cor. xv, 49 Sicut porta-
: : adDeum convertcret, nisi ipso Dcus nos
vimus imar/inem tcrreni, sic portcmus ad se trahoret. Joan. vi, 44 }\e/no pofest :

imar/incm coclcstis. Dicit autcm, Quos ve/iire ad mc, /lisi Pater qui misit //le,
prsescivit, et preedestinavit, non (piia traxcrit eiu/i. Thrcn. v, 1\ : Co/ivertc
omnes pra?scitos praidestinet, sed qnia /los D0//U/1C ad tc, ct convcrtc//iur. Kt
eos pra^dcstinarc non potcrat nisi pra^s- cfiam hiPC vocatio cst cfllcax in pra.nles-
ciret. Ilier. i, 4 Priusr/uam tc formarcm.
: hujusmodi vocationi asscn-
tinatis, (luia
in utero, novi te. Qnid antcm (!X hac liiintJoan. vi, io (}//i)iis qui audivit a
:

pra-dcsfinafione sc^iuafnr, subjungit : Patre meo, ct didicif, ve//it ad /ne. Undo

(Jt sit ipsc primor/cnitus in multis fratri- sccundo ponit justiticationcm, ciim dicif :

hus. Sicut cnim Dcus suam naturalfm Qu,)s voravit, hos et jusfificavit, scilicet
bonifatcm voluit aliis communicari!, gratiam infundcndo supra iii, 21: :

participando cis similitudincm suai bo- .Juslificafi (jrafis per (/rafia//i i/z^iius. lUvo
nitalis, iit non solum sit bonus, scd aiitcm Jiistiticalio ctsi in ali(|uibns friis-
ctiam auctor bonorum; ila h^irnis Dei frctnr, ([iiia non pcrs(»v(M'ant us(|iic ad
volnit conformitatcm sna' llliationis aliis fiiKMii; in pra'ilcstinatis tanicn imni|uam
communicarc, ut non solum sit ipsc frnstralnr : nndc fcrtio ponit in;ij.rnitica-
Filius, scd etiam primogcnitus lilioruin: tioncm cnm siibdif : lloset t)ia(/nifiravitl
ot sic qui pcr gcncralioncm a^tcrnam cl hoc scilicet nno (piidcm
(Inplicitor,
est nnigcnitus, sccnndnm illud .loan. i, modo pcr profcctiim virtiilis ct uMMtia*
18, f/iif/cuitus i/ui cst iu sinu Pafris, alio aiifcin inodo pcr cxaltationcm .trlo-
sccnndum collafion(Mn gratia» sit primu- ria'; Sa[iicnt. ull. 1\ \ In o//inihus Donii-
f/fifiitus in /uulfis fratrihus. .\poc. i, .">
: /10 uKK/uificasti /)o/)ulu//i tuu/n rt hono-
Qui cst /)riuu)(/('/iitus //)nrtiioru//i, rt rasfi. Ponit aiibMn [U'a'f('ritnin [u*(>

])ri/iceps rv(/u//i trrr.v. Ilabct iLritur fiitiiro. si iiitcUif^.Uiir Ar inauMiilicalioiio

' Al. desid«>ratur : « flliovum. » .\l. « ox |>.irli

802 IN EFMSTOLAM AD ROMANOS
gloria', vi'l proptor (•rrlilmliiuMii riiluri, 17 /lir rst Filins tncus dilectus. Quod
vcl quia (pioil iri (piihiisilain esl fiilu- aulcm dicit, Non jjcpercit intclligcn-
rum, iu aliis ost comitUMum. dum csl (piod eum a po'na non cxemit :

Dciudc cuui dicil : Qiiid crrjo dircmns uaiu culpa in eo non fuit, cui parci
nd liiVc? uiauircstat majorem, scilicet poliiissct. Prov. XIII, 24 Qiii parrit :

quod proiuolis a Dco nullus potest rirf/,v, odit /ilium suum. iNon tunicu Dcus

noccrc cl primo ostendit qnod non

: PaterFilio suo non pepercit ut ei aliipiid
possuut dctrimcutinn pcr malumjiati accresceret, qui est pcr omnia Deus
p(pn.r; scciiudo quod ncc pcr malum jicrfectiis sed proptcr nostram utilita-
:

culpa\ il)i, Qiiis accusahil adccrsus elcctos tcm eum passioui subjccit ct hoc cst :

Dcil -Malum pa'uai est duplex. llnum quod subdit ; Scd pro 7iobis omnihus
quidcm malorum,
consistit in illationc tradidit illum ; idest, exposuit eum pas-
aliiid iii subtractione bonorum. l^rimo sioni pro expiatione peccatorum nostro-
ostcndit quod illi qui promovcntur a rum. Supra iv, 25 Traditus cst /jrojjtcr :

Deo, non patiuntur dctrimentum per dclicta nostra. Isai. lv, 6 Dominus po- :

conatum alicujus pcrsequentis, dicens : suit i7i co i7iiquitntem o^nniimi 7iostrum.

Qiiid crf/o dicerw/sl quasi dicat Cum : Tradidit eum Dcus Pafcr in mortcm,
tot hona Dcus suis electis pra^stet, quid cum incarnari ct pati statiiendo, et hu-
potcst contra lia?c, ut scilicet pra!-
dici manai ejus voluntati iuspirando caritatis
dicta Dci bcnefacia annullentur? quasi afrcctum, qua passionem spontaneus
diccret, nihil. Proverb. xxi, 30 Non est : subiret unde ipse seipsum tradidisse
:

sapicntia ct non cst prudcntia et non est dicitur Ephes. v, 2 Tradidit semetipsum :

consiliuni contra Dominum. Ycl cjuid pro 7iohis. Tradidit ctiam eum Judas ct
diccmns ad hxc ? scilicet aspicientcs Judffii, exterius aliquid opcrando, ut
oportet nos obstupescere. Habac. iii, t, supra V, habitum est. Est autem notan-
secundum aliam litteram Consideravi : dum quod dicit, Qui etia^n prop7'io Filio
opera tua, et expavi. Yel quid dicenms ad suo 7W71 pcpe7-cit quasi dicat Non solum ;
:

hxcl idest, quid poferimus Deo retri- alios sanctos pro salute hominum tribu-
buere tot bencficiis dignum ?Psalm. cxxv, lationi exposuit, secundumilludOsese vi,
12 Quid relrilmam Dominopro omnibus
: 5 Propter hoc dolavi
: Prophetis: II m
qux rctrihuit mihil Et subjungit Si : Cor. I, 6 Cu7n trilndamur jrro vestra
:

Dcus pro nobis est, scilicet praHlesti- exhortatio7\e ct salutc sed efiam pro- :

nando, vocando, justificando et magni- prium Filium suum. In ipso autcm

ficando, quis contra ?ios, scilicet esse Filio Dei omnia
existunt, sicut in pri-
poterit efficaciter? Isai. l, 8 Stcmus : mordiali et pra^opcrativa causa. Colos. i,
simul quis cst adversarius meus? Job xvii,
: 17 1/jse est a7ite om7iia, et onmia 171 ipso
:

3 Po)ie me juxta te, et cujusvis manus

: co7istant. Unde eo tradito nobis, omnia
pufjnet contra me. Secundo osteudil quod sunt data nobis unde subdit Quomodo : :

saucti Dci non possunt pati dctrimculum 71071 etiam C7im illo, scilicet dato nobis,
ex subtractione bonorum, diceus Qui : onmia do7iavit nobis? ut scilicet omnia
etiam proprio Filio 7ion pepcrcit. Cum cedant in bonum nosfriim : superiora
autem supra de multis filiis mentionem quidem, scilicet divina?: personae, ad
fccisset, dicens, Accepistis spirituyn fruendum; rafionales spiritus ad convi-
adopthniis filiorimi, ab omnibus illis vendum omuia iuferiora ad utendum,
'
;

biiuc Kiliiim scparat, dicens, Proprio non solum prospera, sed etiam adversa.
Filio suo, idest non adoptato, ut ha-retici I Cor. III, 22 : Onmia vest7'a sipit, vos
mentiuutur, sed naturali et coaiterno. 1 autcm Ch7'isti, Clvistus aute^n Dei. Unde
Joau. ulf. 20 l't simns in vero Filioejus :
patet quod, sicut in Psal. xxxiii, 10,
Jcs Christo: dcquo l'atcr dicit Malfh. iii.
•
dicitur, 7iihildecst ti77ie7itilms eum.

LECTIO VII.

Quis accusabit adversus electosDei ? Deus qui jus- ergo nos separabit a caritate Christi ? Tribulatio.
tificat, quis est qui condemnet
Christus Jesus, qui
? an angustia, an fames, an nuditas, an pericu-
mortuus est, immo qui et re^^urrexit, qui est ad dex- lum, an persecutio, an gladius ? (Sicut scriptum
leram Dei ,
qui etiam interpellat pro nohis. Quis est: Quia propter te mortiticamur tot» die, sestimati

' Al. : • ad coavenienduni. »

 ;

CAPUT VIII. 503

sumus sicut oves occisionis). Sed in his omnibus su- cliam cst immunis a peccato Petri ii, : 1
peramus propter eum qui dilexit nos. Certus sum
enim quia neque mors neque Angeli neque Principa- 22 Qui /icccatum rifm fecit
: et ideo :

tus ne<jue Virtutes, neque instantia neque futura, idoneus videtur ad accusandum et con-
neijue fortitudo neque altitudo neqiie profundum,
ne(|ne creatura aiia j^oterit iios separare a caritafe
dcmiiandum; sccundum illud Joan. viii,
Dei, quseest in Christo Jesu Domino nostro. 7 ; Qui sine /jcccato esl vest)'urn, primus
in illam la/ndem mittat. Et ideo dicit,
Postquam Apostolus ostendit quod C h?'istus Jesus?
quasi diceret Numquid :

sancti, quos Deus promovet, nullum Christus .lesus accusabit adversus elec-
detrimentum pati possunt, quasi a malo tos Dei, vel ctiam cos condcmnabit? Et
pcenae hic ostendit quod nullum detri-
; ostendit quod non quia etiam ipse :

mentum pati possunt, quasi a malo sccundum humanitatem suam magrna

cu]pa3 : et primo ostendit propositum; beneficia sanctis confert, sicut et se-
secundo excludit quamdam obviatio- ciindum suam diviuitatem et ponit :

nem, Christm Jcsifs etc. Circa pri-

ibi, qnatuor humanitatis ipsius beneficia.
mum considerandum est, quod aliquis Primo quidem mortem, cum dicit Qui :

propter culpam laeditur a duobus. Primo mortuus est, scilicet pro nostra salule,
quidem ab accusatione; secundo a 1 Petri 111,18: Christus semel pro peccatis
judice coufiemnante. Primo ergo osten- nostris morluus est. Secundo resurrec-
dit quod nulla
accusatio possit esse tionem, pcr qnam scilicct nos vivificat,
sanclis nociva; et hoc ratione
Dei ct nunc vita spirituali, c( tandem vita
divinap. clcctionis. Qui cnim aliquem corporali : unde subdit, Quiet rcsurrexit;
ehgit, ex hoc ipso eum approbare vidc- ut supra IV, 2.") : Ilesurrcxit /)ropter jus-
tur; sancli autem sunt electi a Deo : ti/icationon nostran}. Addit autcm imnio,
Eph. 1, IV Elcf/it nos in ipso antc mundi
: qiiiapotius est nunc commemoraiulus ex
constitiitionem nt. cssemiis sancti. Qwi virtutc rcsurrectionis quamcx infirmi(a(e
autcm accusat, improl)at eum quem ])assionis. IV Corinlh. ul(. 4 Xani si :

accusat non aulcm \alet aliciijus accu-

; rruci/ixus est rx infirmitate )iosfra, vivit
satio contra Dei approbationem
'
et ; ex virtule Dei. Ter(io ipsam Pairis con-
ideo dicit Qnis accnsa/nt, scilicet
: effi- fessionem, cum dici( Qui est a Dextris :

caciter, adversus electos Dei? idest advcr- Dei, idest iii aM]uali(ate Dci Patris se-
sus eos quos Deus elegit ut sint sancti cuudum naturam diviuam, c( in podori-
unde dicitur Apoc. xii, 10 Projcctus : bns bonis (^jns sccniidum nadiram hii-
cst accusator fratrum nostrorum. Sccundo maiiam e( hoc ctiain cs( ad u^loriaiu
:

ostendit quod niillius accusatio potest noslram quia, u( dicidir Kjdi. ii, (>,
:

csse sanctis uociva; et hoc ctiam os- consedere nos /ccit in ccelcstibus in Christo
tcndit cx alio Dci bencficio, quo scilicet Jcsii inqiiaudim onim nos mcmbra cjus
:

Deus nos jiistili(;at : ([uod quidcm bcne- uos

siiinns, Dco Patii conscde-
iii ij^so
ficium pnemiltit, dicens : Deus, scilicct mus. Apoc. 111, 21 Qui viccrit, daho ei :

est, (lui justi/icat^ s(;cun(lum illud (piod scderc mecum i)i fhro)Uj meo, sicut ego
supra dictum esl, Quos vocavit, hos nt riri, rt sedi ruui Pafrr mro i)\ thro)U) rjus.
justi/icavit. 1 Corinlh. iv, 11 : Sed justi- Qiiar(o iii((M'])clla(ioiicm cjus. ciim dicit,
Coudcmnalio autcm conlra
/icati estis. Qui rfia))i i)itrr/)rllaf /)ro )io/)is, (juasi
locum habcl
injiislos (/ nis est eri^^o (/ui : advocadis nos^cr cxistcns. 1 .loaii. ii, I ;

condcmnct iusli(i(;alos a 1)(M)? .lob. xxxiv, Adcorfitu))) hahrnius, a/nid Vatrrni Jesitm
20 : l/)so c(mccdentc /larcin, (/ais rsf f/u/ ChrisfiDu. .\d ol(iciiiiu advocati i^crlinot,
co)ideninct'l iion (]uod accuscl vcl coiitlciiinc(, scd
Deindc cum dicit, Christus Jrsiis, cx- mafjfis accnsa(orcm r(»i)(dlal, (>t coiidcm-
cludit obviationcm. INtssct ali^iuis timcre iialioncm iuqicdial. Dicilnr aiitcin ])ro

n(^ a Cbristo .lcsu ali(|uis accusarclur cl noliis iiitcr])cUarc dii])licilcr. Ino luotlo
coiidcniuarctur taiU(|uaiu Iraus^M-cssor jtro iiobis orainlo, s(MMiuiluin illud Joau.
uiaudati ipsiiis Clirisli, sicul cl dc Moysi wii. 20 : \on /)ro his rot/o tnntum
Dominus dicit .loau. v, Est quiaccu- '(."i : (srilicot .\pos(olis) sed /tro his qtii rredi-
sat vos Moi/srs, i)i (/iio s/trrntis c( (|iiod : tiirisunt /icr vrrhum ei)riim in nir. Nnuc
(>liam ab ij^so condcuiiiarcliir. co (|iiotl autiMU (\jiis intiMi)cllalio j)ro nobis «»st
ipsc csl coiislilulns a Dco jndcx vivoinin \oliinlas i])sins {\o iu)slra salutc. Joan.
ct mortuorum, ut dicitur .\c(. \. Ijisc wii, 2i : Vo/o ut uhi sum ego, et il/i sint

* Al. : « non est aulem nlicnju» nccnsatio. u

 ,

?>l)\ l\ KIMSTdl.AM \\\ lioMA.NdS

mcciiin. Alio UKtdo iiitcrprllat i>ro iioltis, rcm anxielatcm cordis, dnm scilicet ali-
linmanitat(>ni pro noltis assiiiniitain d (inis non vidct (jiki divcrtat, vcl (|nomodo
nivslciia in ca (('lcltiata consixMtiii pa- cvadiit; ct (|nanln!n ad boc snlidit, An
tciiio rc[)r;»'scntan(l(). iicltr. i, 2t : In- anf/ustinl Daii. xiii : Anf/usli.e mihi sunt
troivil in i//sinn cw/iim ; ut ap/Hireat nnnc uiidif/iie, rt ijuid e/iijnm u/noro. Aliomodo
vulliii l)ri /,/'() ui)l){s. biijnsmodi niala considisrari possuiit sc-
Dciiuic cnm dicit, Qiiis rn/o nos sepn- cnndnin qiKid sunt in agciitc et qnantnm ;

ruhil n cnritntc Cliristi? infert concliisio- ad hoc subdit, An pcrsecutio? 0'>amvis

nom c\ clictis. Kt qnia haec conclnsio ciiim perseculio ad hoc proprie pertinere
(jnasi incrcdiltilis vidclnr incxi>crlis, iiro- \idcatiir (iiiod aTuiuis alium perseqiiitiir
poiiit cam pcr modiim (ina-stionis nndc : ciriigando, secnndnm illud Matlh. x, 23 :

tria lacit. rrimo proponit qua'stionem; Si vos/jcrsecuti fuerint in rmn civitnte, fu-
scrnndo oslcndit necessitatem qua'stionis fjilc in a/inm; tamen communitcr perse-
proposita', ilii, S/cut scri/itum est, ctc; cntio accipi potest pro inflictione cujus-
tcrlio ponit solntionem, ilii, Jn /lis omtii- lilict nocumcnti. Psal. (xviii, 157 Mu/ti :

/)us su/)eramus. Potest autcm lia'c qna^stio fjui perseguuntur me et tri/m/nnt me '.
cx prwmissis dnplici ralione conclndi. Dcinde ponit mala (jna; pertinent ad sub-
Primo quidcm sic. Tol beneficia snnl no- tracfionem bonorum qua3 sunt necessaria
Itisdivinitns collata, et tam (MTicacia, nt vita', scilicet cibns et vcstimeiita, secun-
nnllns contra ea possit. Umnia aiitcm diim illud Timolh. vi, 8 llnbentes nli-
I :

pranlicta beneficia ad hoc tendunt ut nos mcntn et cjuibus tcrjnmur, his coyitenti si-
simns in caritate radicati et fundati, ut mus. Ad subtractionem autem clbi perti-
dicitnr Kplies. iii Qiiis ergo nos se/)ara/)it
: nct fames unde subdit, An famesl Ad
:

a carilate C/irisli? qua scilicet Cliristum snbtracfionem autem vestifus peiiinct

diligimus et proximum, secundum quod nnditas unde subdit, An 7iuditns?\ Cor.
:

ipse pra^ccpit, Joan xiii, 34 Mandalum : IV, 1 Usquc in hanc horam esurimus et
1 :

novum do vo/)is, ntdi/igatis inviccin. Alio silimiis et nudi siimus. Quanium ad maia
modo sic. Dictiim cst, quod magna bene- futura subdit, An /icricu/um? scilicet im-
ficia Dcus sanctis suis confert, ex qnornm minens futnrum. 11 Corinth. xi, 26
iii :

consideralione adeo caritas Christi in cor- Pcricu/is f/um'mum, pcricu/is /ntronum.

dibns nostris lervet qnod nihil eam ex- Quantum autem ad mortem subdit, An
tinguere potest. Cant. nlt. 7 Aquxmu/tse : g/adiiis? Ilebr. xi, 37 In occisionc g/adii :

non poluerunt cxtinyuere carilalcm. Dro- morliii sunt.

poiiit antem mala, per quoriim passio- Deinde cnm dicit Sicutscriptumest, etc.
,

nem cogi posset ut caritatcm

aiiqnis osfendit hnjns qna^.stionis necessitatem
Christi desereret et primo poiiit ca
: pcr hoc qiiod dicif, quod sanctis omnia
qua^ perlinent ad vitam secundo id qnod ; isfa imminebant paficnda proptcr Christi
pertinet ad mortcm. Circa vero ea qn* caritatem et inducit verba Psalmista?,
:

in vita imminent snstinenda, primo po- quasi in persona martyrum proposita in :

nit mala pra'sentia,secundo futura. Circa qnibus primo ponit cansam passionis :

pra^sentia vero primo ponit ea quai martyrem cnim non facit po,'na, sed causa,
pertinent ad tolerantiam malornm; se- ut dicit Angustinus, epist. lxi : unde di-
cundo ea qua^ pertinent ad defectum bo- cit, Proptcr te. Mafth. x, 35 : Qui perdi-
norum. Mala antem perpessa considerari derit animam suam id cst vitam proptcr
possnnt dnplicifer. IJno modo secundnm me, invenieleam. I Pet. iv, t9, \cmo vcs-
quod sunt in patiente, qui duplicitcr ab triim patiatiir ut fur aut homicida. Si nu-
eis atnigitnr, scilicet cxterius secnndum tem ut Christinnus, non erubescnt. Patitur
corpus; et ad hoc pertinet tribnlatio, di- etiam propter Christum non solum qui
citur cnim a tribulis, quffi sunt herba; patitur proptcr fidem Christi, sed etiam
pungitivae; (Jenes. iii, 18 S/nnas ct tri- : qui pafifur proqnocumqne Jnstitiae opere
/)u/os f/ermi)ia/)it tibi aliquis tri- : unde pro amoro Christi. Matth. v, 10 Beati :

bnlari diciturcum cxterius pungitnr. Nec qui pcrsccutionem pntiuntur propter jus-
tamen proplcrboc jnsti vincniitur. Psalm. titinm. Sccnndo ponit gravitatem passio-
xxxiii, :>0 Mu/ta' Iri/ju/ationesjustorum,
: nis, cumdicit, Mortificamus, idcst, morfi
et dc /lis omui/)iis /Uicra/iit eos Dominus. tradimnr. Ksfhcrvii, 4 Traditi sumus ego :

Affligitur etiam homo ab eis per interio- et popu/us meus ,ut contcramur et jugu/e-

' Al. : « Miilli |ipr-oiimiiilur mi', qiii liilmiant mo. »

 CAPUT YIII. oOo

muretpereamus. Tertiocontinuihitemper- custodiam (Jeutium. Daui(d. x, :20 : \itnc

seculionis, cum dicit, Tota die, id est pcr recertar,ut prxlicr adversus principem
totum tempus vitae. H Corintli. iv, 1 1 : Persarum. Cum enim egrederer, apparuit
Semper nos qiii vivimus, in mortem tra- princeps lirsecorum veniens ; et nemo est
dimur propter Jesum. Qiiarto prompfitu- adjutor meus nisi Michacl nostcr princcp-^.
dinem perscqiicntium ad occidcndum, Addit autem, \equc virtutcs, qui cst su-
cum dicit j£stimati sumus ut oves occi-
: premus ordo ministranfiiim. Luc. xxi,
sionis, id est deputata'. ut occidautur in 2() Virtutes cfp/orum movebiintur. Vo[qs\
:

maccllo, qusR cum studio occiduntur ita : aiitcm hoc iutclligi dupliciter. Tno modo
et sancti ex proposito et cum studio occi- de malis auf^clis, qui contra sanctos de-
del)antur. Joau. xvi, 2 Veiiit hora ut : ccrtant. K[)lies. vi, 12 : \on est nobis col-
omnis qui inter^icit vos, arbitretur obse- luctatio adversus carnem ct stmquincm,
quium se prxstare Deo. Zach. xi, 4 Pasce : sed adversus principes et potcstales. Alio
pecora occisionis, quae quipossidebanty oc- modo potest iufelligi de bouis; ct secun-
cidebant. dum hoc, ut Clirysostomus dicit iu lib.
Deinde cum dicit, Sed in his omnibus De compunctioiie cordis, hoc dicebat, non
superamus solvit qua^stionem et primo
, : quod Angeli aflecfare possent aliquando
proponit solulioncm, dicens Sed in his : eum a Cliristo scparare, sed efiam ca
omnibus, scilicet malis qiise supraposuit, qiKC suut impossibilia vcrbi gratia, fieri
superamus, dum scilicet circa omnia illi- posse dixif inagis quam se ab amorc
batam caritatem servamiis. Sapient. x, Ciiristi s(\juuj^i; ut perlioc quanta in eo
12 Certamen forte dedit illi ut vinceret.
: vis esset diviu® caritatis ostcndcrct, at-
Et hoc non nostra virtutc, sed per auxi- que omuibus ante oculos pouerct. Ilic
hum Christi undc suhdit Propter eum:. : enim ain.uifium mos cst ut amoicm
qui dilexit nos id est propter cjus auxi-
, suum sihuifio tegerc nequeant scd ue- ;

lium, velpropter adectum qucm ad eum ccssariis suisetcarisatrerunt et produnt,

habemus non qnasi nns primo dilc.reri-
: et fhimmas suas infra [iccfus cohibcre
mus cum, sed quoniam ipse prior dilcxit non possuut cnarrant eas frc(]iiciitius,
:

nos\ ut dicitur Joan. iv, 10 etlCorinth. I : ut ipsa assiduifate narraudi, amoris sui
XV, 57 Gratias Deo, qui dedit nobis vic-
: solatium capiant, et refrigeria immcusi
toriam per Jesum Christum, Secundo ibi, ardoris assumant. Sic ergo facit beafiis
Certus sum, manircstat soliilionem, os- hic (^ximius amafor Chrisfi, omnia ([Uie

tendeus inseparahilem esse sanctorum suiit cf qiia' criiiif, ([iKcqiu^ accidcrc pos-
caritatem et primo ostendit (|uod non
: sunt, et (juaj omniuo non possunt, si-
potest separari a crcaturis quse sunt; se- mul iiuo siumone conipleclitur. Kt si-

cundo quod nec etiam a crcatiiris (|ua; milc cst ([uod Scd
dicifur Cal. i, S :

non sunt sed esse posscnt, ibi, Xcquc licct nos aut Aiu/c/us dc cado cvaiigelizet
creatura. alia. Circa primum duo facit. voliis prxterquani quod cvangclizavi ro-
Primo [)onit ea qih'e siint iu lioiniiui, di- bis, anatheina sit. Dcinde [losuit eliam
cens, Certus sum enim quia ncqnc mors, crc;rturas scusibilcs; ([uariim dii|diccm
quae est pr.iM-ipiiiim inhu- lcrriliilia, wque (li\ crsifafcni pouit. Priuio ([nidtMii sc-
tvVa qua^ est pra'ci[)uuin intcr a[>[tclil(ilia, cundiini f(MU[)iis, ([iio divcrsilicanfiir sc-
scilicet poterit nos sepaiarc a caritafe Dei. cundum [)ra»sens (>t futuriiui : iindc di-
Infra xiv, 8 Sive vivimus, Domino vivi-
: cit, \cqueinstantia, idcst pra*scntia, siv«'

mus : sirr jnorlinur, Poiniiio nioriinur. (lolor(Mn sivc dclccfati(Ui(Mn iuf(M'aiit.

In his aiitiun diiohus iucluduiifur (unnia II Cor. IV, 10 : .\f)ii rontriii/daiifibiis iio-
(|iiai su[)ra posuit : nam sex praH'edcntia bis ea qux ridrntur. .\tltlit aut(Mn, \equr
p(M'tin(uit ad vitam;unum autcm, scilicct /itfitrti, ([uorum ncc tiinor uec «lcsiilc-

j^ladiiis, [)(>iiin(>t ad ni(uf(MU, iif siqua riuin [lofcst iios sc[>arar»' aChrislt> : uuilc
dicfiini csf. Dciiidc [HUiil ca (|ua' siiut i|(scdiccbaf xxi. l.J
.\cf.Ego non :
sohiin
(vxtcriiis infci(]ua' itrinio [lonit s|)iritua
: iilliqari mori in llirrusnlrin pnrn-
scd rt
los crcaturas, diccns, \rqur .\ngi'li, ([iii fiis suinproptcrnomrn IhnniniJrsn. Dciiulc

sciric(^l siint iuin(U(*s, (ic|»utati ad custo- [)t)nit (liv(M'sitattMn stMisibiliiiin tM*catura-

diam iKuiiiniiiu siuLruloniui : Psaim. xt., niiu cx [(arft< niaLrnitudinis : ct [iriuit»

11 : .\iiqr/is suis iiKiiiddrit dr tc\ nrqitf fau,i;it nia^Miifiitlinciu virlutis. cuuitlicit,

Principutus, sciiicel qui sunt (bquifati ad \rqur forfitudo, id nc(juc (ju;»'-
cst,
cuinqiic cnMtura
'
fortis potest mo sopa-
ran' a Christo, |(ufa forlis iKuis. aiil ftu--
506 I\ EPISToKAM AP ROMANOS
lls a(iua : (luia, ut r.aut. vui. <"., dicitur, do his dicitiir (lua' u<»u siint ; (iiiasi illi

fortis est nt mors dilcctio. Deiudc, pouit uou omuia k\\\w, uon suut, sed
siifliciaut

ma^MiitudiutMU (lilcctiouis, (hvscrihcus illa suut i»rov(tcct (luodammodo ad

(]ua'

sccuuiluui ca (pia' ])nti)rie couvcuiuul cerlauicu. Nihil, iiuiuit, istoruiu jioterit

r(M-|»oril»us, scilicct altum ctprofiuuium: nos scitarare a caritate Dei: ICoriiith. xm,
uiule (lirit ^eiptr (iltititdo, cx qua scili- 8 :Caritas nunfptam excvlit qiue ()ui- :

cet ali(piis mihi uiiuaretur pra'cipitium; dein caritas Dei esf in C/iristo Jrsu l)o-
sicut (licitiu- Luc. iv, (luod (iuxeruiit .le- mino nostro, (\\\\i\ scilicet per euiu data
sum us(pic ad sui^crcilium moiitis, ut cst nobis, iuiiuaulum Spiritum sanctum
prapcipitarent cum : nequc profinidum, nohis dcdit. Luc. xii, 4!) /fpiem veni :

\\\ (juo ali(iuis suhmersiouem miuaretur. mittcrc in terram, et quid volo nisi ut
Psal. i.xviii, 3 : /n/i.rus suf7i i?f limo pro- accendatur ?
fundi. i'osseiit etiam iwec tria ad rcs hu- Sed cum scriptiim sit Kccle. ix, 1 :

mauas relerri. Tripliciter enim aliqiiis Xescit /lomo utrum amore vel odio dignus
homo posset a Deo aliquem avcrtere. sit, sed omnia in futurum servantur in-

Tno modo cogeudo per fortitudinem : certa quid est hoc quod dicit sc csse
:

sed, siciil dicitur 1 Heg. ii, 2, non est ccrlum quod uihil possit eum a caritate
fortis sicut Dcus nostcr : secuudo stupe- separarc?
faciendoper altitudiuem auctoritatis scd ; Ad quod dici potest, quod Apostolus
de eo dicitur in Psal. i.xxxiii, t!)
'
Tu : nou lo(iuitur siugulariter de seipso, sed
sn/us o/tissimus supcr onmem tcrram : loquitur in persona omnium pra'desti-
tertio seduceudo per profuudum sapicn- natorum, dc quibus proptcrcerlitudincm
tia' sed de co dicitur Job. xi, 8 Pro-
; : prajdcstinationis annuntiat quod nihil

fundior inferno; et imde cognoscesl Pos- cos a caritate possit separarc. Polest
sunt ctiam ha^c duo, altitudo et profun- etiam ista ccrtitudo causari ex virtutc ca-
dum, ad prospera et advcrsa referri, ritatis, fjuai quantum in se cst, ab aliqui-

sccundum illud 11 Corinth. vi, 6 Pcr
arma justitix a dextris et a sinistris. Vel
secundum Chrvsostomum in libro De
compunctionc cordis, qui ait Altitudo
ct profundum non mihi aliud indicare
videntiir quam rcgiium coelorum et ge-
hcnnam. » Quasi dicat Nec si a rcgno
decidere me necesse sit, aut etiam in
: bus non potest scparari \ cum Deum
supcr omiiia (/iUgat. Quod autem aliquis
interdum a caritate recedat, non est
: <( propter defcctum caritatis, scd propter
defectum hberi arbitrii. Si autem Paulus
hoc dicit de seipso, de hoc certus esse
: nou poterat, nisi forte per revelationem:
quia dictum est ci Sufficit tihi rjratui :

gehennam trahi pro Christo, nec hoc mea : Corinth. xii, 9. Nam quantum
II

mihi quidem metuendum cst. Quantum ad possibilitatcm hberi arbitrii, ipse ahbi
autcm ad ca qua^ non sunt scd possuut dicit, I ad Corinth. ix, 27 Ne forte cum :

csse, subilit, Xcrpie crealura alia (]uod : aliis prsedicaverim, ipse reprobus ef/iciar.

utiquc, secundum Chrysostomum, ibid..

*
Al. : « de Deo. » et sic infra. — ^*
Al. : <- in- cidit. » — ^ Al. : « superari. »
 CAPUT NONUM

LECTIO I

Veritatem dico in Christo, noii mentior, testimo- f/uttur meum. Zach. viii, 19 Paccm et :

nium perhibente conscientia mea in Spiritu sancto,

quoniam tristitia mihi magna est, et continuus dolor
cordi meo; optabam enim ergo ipse aualhema esse a
Christo pro fratribus meis, qui sunt cognati mei se-
cundum carnem, (jui sunt Israeiitu;. quorum adoptio
est filiorum, et gloria et testamentum et legislatio
veritatem dili(/ite. Et quia quandoqiie ali-
quis veritati quam loquitur aliquod meii-
dacium interserit, ad hoc excludendum
snhdit, Non mcntior. Ephes. iv, :25 De- :

et obse([uium et promissa; quorum ])atres, ex (|uibus

est CLristus secundum carnem, (jui est sujx-r omnia
Deus benedictus in saecuia. Amen.
Apostolns snpra necessitalom
tefn gratia^ (lemoiistravit; hic incipit agere
de originc gratia', utrum ex sola Dei
electione detur, aut deturex meritis prae-
/jonentcs mendacium lor/uimini vcritatcm.
Secundo confirmat quai dicenda sunt per
juramentum, qna? est qnaniam coiifirma-
et virtii- lio per testimonium infaHihilis - veriialis.
Tales autcin siint tcstcs, sancloruin.
Primo quidem Deus secundum Joh xvi,
20 Ecce in ccclo fcstis ?neus. Et idco dicit,
:

cedentium operum, occasione accepta ex /n Christo Jesu, id est pcr Christum Je-
eo quod Jnda'i^ qui vidohnntur divinis sum, qui est verilas absqiic mcndacio. 11
ohsetiuiis man<;ipali, excidorant a gratia; Corinth. i, 10 Dci cni/n Fiiius, (/ui /)/\v-
:

Gentiles autem ad eam erant admissi, dicatus est i/i vobis, /lo/i fuit illo Est et m
qui prius fncrant a Dco alieni. Primo \g\- No/i. Secundo testis infallihilis sancto-
tur agit de electione Gcntium; secnndo rum est eorum consciciitia : unde sub-
de casu Jnda^orum, cap. x Fratrea, vo- : dit : Tcsti//w/iiu//i pcrluhc/ifr /nilii co/ts-
hintas fjuidem cordis mei et obsccratio ad cic/itia //icn. Cor. i, 1:2 : (ilorin /lostra
II

Deum fit pro illis in salutem. Circa pri- hxc est, testimo/iium co/iscie/iti^e nostrse.
mum duo facit. Primo commemorat di- Et quia iiitcrdiim conscicnlia crral. nisi
gnitatcm Jnda'oriim sccundo oshMidit
;
pcr Spiritum sancliim rcctiliccliir. suh-
quomodo (icntilcs ad illam dignihdcni dil, l/i S/jirifu sn/icfo. Supra viii, Ki :

sunt assumpti, Noti nutem quod exci-

ihi, Ij)se S/)iritus testi//io/tiu//i reddit sj)iritui
derit verhum Circa primnni diio facit.
f)ei. /tosfro.
1'rimo .Xjjostohis oslen^Ut allVctuni smnn Dcindc cnm dicil, Quoninm tristitia
ad gcntem Juda-oriim, ne ca tjua' contra mihi t/nK/iui rsf, ostcudit siiiiin airccliim
cos dixit V(d diclnrns est, cx odio diccre ad Juda'os pcr dolorcm (jiiciii (h» corum
vidcatur; s(5cundo (^ornm dignitatcm os- caiisa patichatiir : (|iicin (]uidcm {irimo
ten(ht, ihi : ()/// su)it hr<ielil;i\ (juorum cx|)oiiil ; sccmido cjiis signiiin |)oiiit ciim
adoptio Circa |n'ininm duo
rsf /i/iorufn. dicit : ()/)fnhn//t cni/it r(/n i/isr nnnthrt/ui
facit'. Prinio conlirnial ca (pia' dicliinis csse a ( hrisfd /iro frntrihus tncis. Kxag
ost; secundo dcmoiislial smiiii allVctiim, gcrat aiitcm siiiiin dcdorcin lri|dicitcr.
il)i, Quoiiiam milii fristitin //int/nn csf. Primo ()uidcm e.\ ejiis magnitudine :

Circa priinmn (hio facit. Primo coiiliinial Quniiintn milii tristitin rsf tnnf/ttn, (juia
(hcciida pcr siiii|ilic('iii asscilioiiciii, di- sciliccl csl dc maguo inalo, idcst iW c.xci-
ccns, Vcrifnlem diro, (|ii(ul niaxinic coii- dio taiila' gontis. Th. xii, l'.\ .)fn(/na <•.</ :

vciiit iu'a'dicalori, (|ui est testis wrilalis. vf/ut tnnrc ronfritio fun.
Provcr. VIII, 7 : Vrrifnfrm mcdifnhitur Sod coiitra hoc vidcliir o.sse quod (Uci-

* Al. (jmilttmltir scfHKMiti.i us([\ie nd illud ilc- a itu'lV.«luli<.

rum : (( Circa priiuum diio tiioil. • - * Ai. :
.•50R I\ KIMSTOLAM Al) ROMVNOS
tiir Krcl. XXX, 22 : Trisfifin.'.'; nnn des nni- a C/irisfo, id cst soparatus ah co quod :

m;i' fna' : (jikxI viilcliir sciilriili.i' Sloico- (luidem fit duplicilcr. Tno modo [tcr cul-
rmn roii.sonarc, (|Mi liistiliain omiuiio ])am, pcr i|iiam arnpiis a caritatc Christi
al) aiiiino sapiciilis i»ropcIlcliaiil : ciiin scparatnr, cjiis pra-ccpfnm non servans,
onim Irislilia sil dc inalo pravscnti, iioii .loan. xiv, 1") : .SV di/i//ifismc, mandotn
potcst sapicnli compclcrc, ciii niilliiin nia- mea scrrafe. Sic aiifcm Apostolnsnon po-
liim csl pia'S(Mis. Noii ciiim a'stiinal)aiil tcrat o[itar(! css(! aiiatli(!ina a Chrisfo pro
ali(pii(l cssc hoiiiim nisi honesliim, cl (liiaciiiiKpK! caiisa, ntcxsii[)railicfis in \iii
maliiin nisi pcccafnm. (•a[). [latet : est enim hoc contra ordincm
Sod Inec opinio rercHitnr dnplicitcr. I*ri- carifatis, (|uo quis fcnetnr Denm super
mo qnidom, qiiia corporalcs dcrcctns, oinnia diligerc, et salntem siiam [diis-
licet non sinl simpliciler mala, (|iiil)us quamsalutem aliorum. Et ideo non dicit,
scilicct homines
snnt lamen fiant mali, Opto, sed nptabam, scilicet tcmporc infi-
qiianlam mala, qna? nalHia ahhorret : delitafis. Sed secundum hoc, nihil ma-
nndc (*t Dominns pro his tristatiis lcf,nlnr gnum dicit Aposfoliis qnia tunc eliam :

Matth. XXVI, ;}8 Tristis cst anima nica : propter se volehat esse scparatns a
nsque ad mortem. Secnndo, ciim ex cari- Christo. Ilnde ef qua»dam (Jlossa exponit
tale homo dcheat siinm diligcre proxi- quod dicit : Tristitia tnagna cst mi/ii, do
mnm seipsnm, imminet sapienti
sicnf frisfilia qiia dolchat de
statu pra^tcrifo
tristitia laudahilis dc peccato proximi, [)cccafi, iii ([iioa (ihrisfo volucrat esse se-
sicnt de pcccato sni ipsiiis unde Apos- : parafus. Alio modo pofcst aliquis csse
tolus dicit II (]or. xii, 2t Et lugenm mul- : separatus a Chrisfo, id est a fruifione
tos cx eis qui pcccavcrunt. Sic igifur rc- Christi, qiia» liabetur in gloria. Sic aufcm
prohatnr sa^culi fristitia, quia morfem separari a Chrisfo volebat Aposfolus pro
operatur, procedens cx amore sa*culi; salutc (^icnlilinm, nednm pro conversione
scd fristitia qiia^ est secundum Deum, ut- Juda^orum, secundum illud Phil. i, 23 :

pote ex divina caritafe procedcns, salu- Dcsideriiim /labens dissolvi, et cum C/iristo
tcm operatur, ut dicifur 11 Cor. vii. Et essemulto melius ; pcrmnnere in carne ne-
talis fuit ista tristifia. cessarium propter vos. Et hoc modo dice-
Sccundo exaggcraf cam ex confiiiul- baf Optabam, scilicefsi ficri posset,
:

tate unde subdit, Et conlinuus dolor

: : nnat/icma esse, id est scparatus a gloria,
non qiiod confinuo actu doleref, scd se- vel simplicifer, vel ad fempns, propter
cundnm habifum. Ilier. ix, 1 i't plorem : honorem Chrisfi, qui csf ex conversione
die ac noctc interfectos populi mei. Tertio Juda^orum, secundum illud ['rov. xiv, 28:
exaggcrat eam cx sui verifafe, cum di- Di multitudi)ie popu/i dignitas regis. Unde
cit'. Cordimeo : non cnim erat supcrfi- Clirvsostomus in libro De compunctionc
scd in corde radicafa. Thrcn. i. 22
cialis, : comis Ita totam ejus mciifem devicit
: ((

Multiqcmitus mei, et cor meum mocrens '. amor, nt cfiam quod ^ praj ceteris omni-
Deindc cum dicif, Optabam enim ctc, bus amabilius erat, esse cum Christo,
ponit signum doloris, dicens Optaham : rursum idipsum, quia ita placeretChristo,
cnim eqo ipse, qni fam fervcns sum in ca- confemneret sed ct coelornm rcerna,
:

rifate ostcnsum est,

Christi,
anathema pro fratribus
csse
meis. Ubi primo sciendum est, quod ana-
thema est Gra^cum, ct componitur ab
ana, quod cst sursum, et fhesis, quod est
positio, ul dicafur anafhema quasi sur-
ut siipra quod videbatur laborum esse remuuera-
a C/tristo tio, pro Chrisfo nihilominus cedere pa-
teretur. » Et causam tanfi affectus osfcn-
dit subdcns, Pro fratribus mcis. Unde
Eccl. XXV, t, dicitur, quod tria sunt pro-
bata coram Dco et /lominibus concordin :

sum positum : quia scilicct cum capieba- fratrum, ct amor proximorum, et vir et
fur aliqnid in prseda quod nolebant esse mu/ier bene conscntientes. Et ne hoc intcl-
in usn hominum, suspcndebant illud in ligcrefur dc his qui cranf spirifnaliter in
tcmplo ct inolevit usque adhuc ut ea
: Christo frafrcs, sccundum illud Matfh.
quae sunt separata ab hominum communi xxiii, 8 Omnes vos fratrcs cstis, subjun-
:

usu, anafhcmafa vocarenfnr unde .losue : git Qui sunt cognati ei sccundum car-
:

VI, t7 : dicitnr : Sit cirifas /i,rr anaf/iemo, nem. II Cor. xi, 22 Semen Abrahse sunt :

et omnia qux in ea sunt, Dofnino. Dicit et cgo.

ergo : Optabam erjo ipsc ajiat/iema esse Dcinde cum dicit, Qui sunt Israelitse,

' Al. ot fiicit. * Al. : n trcmpn'5. » — » Al. : « eo quoA. »

 CAPUT IX. 509
ostendit digriitatem Judseorum, ut ejus promissa promissiones enim factai in
:

tristitia videretur esse rationabilis prop- veteri testamento, impletaiperCliristum-,

terpristinamdignitatempopuli pcreuntis; Juda^is prfHoipue racta; videntur unde :

propensius enim est malum dignitatem (iicitur infra xv, 8 Dico Jesam C/iristum :

perdidisse, quam nunquam hal)uisse, ut ministrum fuisse circumcisionis ad confir

dicit Glossa et non solum ex atlectu car mandas promissiones patrum. Kuerunt
nali procedens, Ostendit autem eorum autem eis multai promissiones factai de
dig-nitatem tripliciter. Primo quidem bonis terrenis, ut patet Levit. xxvi, et
quantum ad suam gentem, cum dicit, Deut. xvni sed per iila temporalia bona
:

Qui sunt IsraelitBe^ id est a genere Jacob spiritualia figurabantiir. Tertio autem
descendentes, qui est dictus Israel Genes describit dignitatem Judajorum ex ori-
xxxii et II Cor. xi, 22 Israelitx sunt, et
; : gine, cum dicit, Qaoruni
patres quia sci- :

e(/o. Et hoc ad dignitatem pertinet dici- : licet secundum carnem sunt progeniti ab
tur enim Deut. iv, 7 JVon est alia natio : illis patribus, qui fuerunt maxime Deo
tam grandis quae liabeat deos appropin- accepti. Deut. iv, 37 Dilexi patres tuos, :

quantes sibi, sicut Deus noster aclest cunc- et elcf/i seme/i eoruni. Useje ix, 10 Quasi :

tis obsecratiojiidus nostris. Sccundo osicn- prima poma /iculneai ejus cidi patres
dit dignitatem illius gentis ex Dei benefi- eorum. Quarto ostenditdignitatemeorum
ciis inter quae primo ponit spiritualia
: ex prole, cum dicit Ex quihus est Chris- :

beneficia quorum unum respicit pr«-

: tus sccundum carnem sicut i[)se dicit '
:

sens; et quantum ad hoc dicit Quorum : Joan. IV, 22 Salus ex ./udieis est Kl ne: :

est adoptio filiorum Dei. llnde dicitur hoc parum videatur, ostendit Christi di-
Exod. IV, 22 Primoyodlns meus Isracl. : gnitatem, dicens : Qui est super omnia
Et lioc quidein dicitur quantum ad spiri- Deus Ocnedictus in sxcula. Amoi. I Joan.

tuales viros, qui fuerunt in illo populo. ult. 20, JJic est cerus Deus, ct vita ^eterna.
Quantum ad carnales vero, su[)ra vui, \n (juibus verbis qualuor ba'reses des-
innuit quod acceperunt spiritum servitu- truiiiitur. Primo (luidem Manicha^i, qui
tis in timore. Aliud vero beneficium ponit (licebat Christum habuisse corpus phan-
quod respicit futurum, Et (jlo- cum dicil, tasticiim et non veriim; qiunl remo\et*
ria, sciHcet filioium Dei (iis repromissa : per boc (|uod dicit, Secundum carncm :

in cujus sigrium legitur Exod. ult. quod liabet enim veram caruem, seciindum
gloria Domini imj)levit tabcrnaculnm. illiid Liic. ult. 3i) Spiritus carncm et ossa :

Deiiide ponit
beneiicia figuralia alia : non hahct, sicut nw ridctis haherc. Se-
quoruin tria suiit tigura pra^seiitis spiri- cundo ba'resis Yaleiitini, (]ii'. dixit Cliris-
tualis beueficii : et horum primum est tuin iion (le massa biimaiii generis, sed
testamentum, id cst pactum circumcisio- (l(i ccelo cor|)Us atlulisse (piod (juidem :

nis Abrabai (latiim, ut dicitur (lencs. xvii; exclmlit in hoc (juod dicit Cbrislum ex
(luainvis hoc j^ossit refen-i ad t(;sfain(Mi- Jiidads secundiim cariiemcsse, secuiidiim
tuni novuin, (juod priino Juda-is esl |)ia'- illiid Liher *p'ncratinnis Jcstt
iMallli. I, i :

dicatum. llnde et Doininus dicebat .^hiltb. Christi/i/ii David. Tertio luvresis .Nestorii,
XV, 2i Non sum missus nisi ad ovcs qux
: (ini jjosuit aliuin esse filiuiu Imminis,
pcricrnnl domus Israef et Hierein. xxxi, aliiim Dei; coiitra (jiiein .\[iostolus hic
31, Ecriam domui Isrtud /iiulus
dicitur : dicit, ijuod ille est ex [lalribus sefundum
novum. Secuiidum est lex data Moysi : ( aniem (jui est D(Missu[)er omnia. niiarlo
unde siibdil, Et l.e<jislatio. Eccl. xxiv, '.V,\\ cxcliiditur ba'resis Arii, (|ui dicebat Chris-
Loi/cm niaiulavit nol)is Moqscs. Tcrtio esl Inm esse minorein 1'atre, cf ([uod est
ciillus diviniis, cum dicit, /'>/ ohsnpiiinn, «•icalusex nibilo conlra (|iioniin (inmuin
:

(jiio sciliciit Deo S(!rviel)aiil, oiniiibiis aliis dicit, ([iioil est siqier oinnia coiitra se- :

gentibus scrvieiitibiis idolis. ls;i. \i.iv, ( iiiiiinin, ([iioil cst btMiedictiis |ier omnia
\ Etnunc auili scrvc meus Jacoh ct
: Israci sa'cula : lioc eiiiin de solo Dco dicendum
qucm clct/i\ D^Miide |)onit id (|iiod [)ei'ti- cst, (|iiod cjiis bonitas diiit>t iii sa'cula.
net ad fuluram gloriam^ cum dicil, Et

•'
' .\1. miiic ^civc iiifus J.icol) rectissimc,
: « i;i Al. : • cl (.liiisiu-. c>l m-mliis iseciiiuliidi car-
(liiein cloji;i. « * Al. —
proiiiissimics ('iiiiii iiii-
: iiciii. » — * W. dcest : • «juoJ reinuvcl. »

|il('t.iv> in vclcri tcst.iiiicuto pcr ('.hristiiin, clc »

 ;:

510 l.\ KI'1STULAM Al) 11UMAN08

LECTIO II.

Non autem quod exciderit verbuni Dei. Xon euim