Penyakit adalah keadaan tidak normal pada badan atau minda yang menyebabkan

ketidakselesaan, disIungsi, atau tekanan/stres kepada orang yang terbabit atau berhubung rapat
dengannya. Kadang kala istilah ini digunakan secara umum untuk menerangkan kecederaan,
kecacatan, sindrom, simptom, keserongan tingkah laku, dan variasi biasa sesuatu struktur atau
Iungsi, sementara dalam konteks lain boleh dianggap sebagai kategori yang boleh dibezakan.
Terdapat pelbagai jenis penyakit yang mengancam manusia. Penyakit ini boleh disebabkan oleh
kuman, bakteria, virus, racun, kegagalan organ berIungsi, dan juga oleh penyakit
baka/keturunan.

Patologi merupakan ilmu kajian penyakit. Pengelasan penyakit secara saintiIik pula dirujuk
sebagai nosologi. Pengetahuan umum mengenai penyakit dan rawatan penyakit dikenali sebagai
perubatan.
Praktik perubatan dahulu kadang kala membezakan penyakit, yang mempunyai sebab khusus
atau beberapa penyebab (dikenali sebagai etiologinya), berbeza dari sindrom, yang merupakan
himpunan tanda dan/atau simptom yang berlaku serentak. Perbezaan takriI ini didapati kurang
tepat kerana kebanyakan sindrom telah berjaya dikenal pasti. Pada masa yang sama, banyak
istilah perubatan yang menggambarkan simptom atau ketidaknormalan, mungkin dirujuk sebagai
penyakit dalam banyak konteks, terutama sekiranya punca penyakit tidak dapat dikenal pasti.
Sesuatu keadaan boleh disahkan secara objektiI, tetapi anggapan bahawa sesuatu "gejala"ialah
penyakit bergantung pada pertimbangan nilai masyarakat. Sebagai contoh, pada masa kini, dalam
kalangan masyarakat Amerika Utara, jumlah mereka yang menganggap masalah kebantutan dan
obesiti sebagai penyakit telah meningkat sepanjang tempoh 40 tahun lalu, sebaliknya jumlah
mereka yang menganggap homoseksual sebagai penyakit semakin berkurangan.
Sesuatu gejala dianggap sebagai penyakit oleh sesuatu kebudayaan atau dalam satu julat masa,
tetapi bukan dalam semua kebudayaan atau era. Masalah kecenderungan menentang, masalah
sukar menumpukan perhatian, dan masalah personaliti merupakan antara contoh gejala yang
dianggap sebagai penyakit dalam masyarakat Amerika Utara kini tetapi tidak pernah dianggap
sedemikian dalam kebudayaan Amerika abad lalu atau bagi masyarakat lain pada masa kini.
Kadang kala, sama ada sesuatu gejala dikira sebagai penyakit atau sindrom dan variasinya telah
menjadi topik politik yang hangat lantaran kesannya kepada ekonomi dan masyarakat. Sebagai
contoh, kejutan letupan (shell shock) dan masalah tekanan pascatrauma (post-traumatic stress
disorder) merupakan telah dipolitikkan di Amerika Syarikat; demikian juga kecederaan
pergerakan berulang (repetitive motion infury) di Australia.
Isi kandungan
|sorokkan|
O Jenis jenis Penyakit
4 . Penyakit berjangkit
4 .2 Penyakit genetik
4 .3 Penyakit autoimun
4 .4 Penyakit toksik
4 .5 Penyakit kekurangan (zat)
4 .6 Penyakit endokrin
4 .7 Sindrom dan penyakit oleh etiologi yang tidak diketahui, atau punca
bercampur
4 .8 Ganguan neurologik dan sakit mental
4 .9 Sakit psikogenik
4 .0 Sakit keadaan
O 2 Organisasi yang Terlibat dalam Pengelasan Penyakit
O 3 Lihat juga
O 4 Pautan luar
sunting] 1enis jenis Penyakit
Salah satu kategori penyakit terbesar dan terkenal ialah penyakit berjangki yang' merupakan
penyakit yang disebarkan oleh agen jangkitan/vektor seperti bakteria, Iungi, parasit, virus, dan
prion. Ada juga yang jenis penyakit yang disebarkan oleh protozoa dan cacing. Terdapat juga
penyakit genetik yang disebabkan oleh kekurangan, keterlebihan, atau kecacatan gen dalam
DNA orang yang terbabit; penyakit toksik disebabkan oleh pendedahan berlebihan kepada toksin
alam sekitar seperti logam berat; Penyakit kekurangan(zat) yang disebabkan oleh kekurangan zat
dalam makanan tertentu; penyakit autoimun yang disebabkan oleh sistem pertahanan badan
menyerang tisu badan sendiri; penyakit yang disebabkan oleh kepercayaan pesakit sendiri; dan
penyakit yang menggabungkan jenas-jenis penyakit tersebut, termasuklah yang disebabkan oleh
punca yang tidak diketahui.
sunting] Penyakit berjangkit
&ntuk rencana lanfutan, lihat penyakit berfangkit
O Penyakit Taun, Cirit-birit, InIluenza, Penyakit Malaria, Batuk Kering, penyakit
CreutzIeldt-Jacob, Wabak Babun, cacar, Demam Lembah RiIt, Chagas, Ebola, Demam
Lassa, Sindrom PernaIasan Akut yang Teruk
O penyakit bawaan seks, HIV/AIDS

!enyakit berfangkit adalah fenomena biososial. Ia boleh wufud dalam manamana

masyarakat sefak dahulu hingga kini. Ia sama ada disebabkan agen infeksi
atau bahan-bahan toksik yang merbahaya kepada manusia. Oleh sebab ia,
telah membawa pelbagai implikasi sosial, ekonomi dan politik, antara banyak
yang lain. Ia boleh menfefaskan kesefahteraan hidup manusia dan pembangunan
negara, terutamanya dari segi pembangunan sumber manusia. Laporan ini
cuba menyentuh beberapa fenis penyakit berfangkit yang umum di Malaysia,
punca penularannya, langkah pengawalannya dan arah perkembangannya.
Sukar dielakkan hubungan yang kompleks antara manusia dengan
mikroorganisma patogenik dalam usaha pihak berwafib merangka program
pengawalan dan pencegahan penyakit berfangkit.
Kata kunci. HIJ, AIDS, infeksi, keracunan makanan

PENGENALAN
Kejayaan yang tercapai pada aplikasi imunisasi, nutrisi, sanitasi dan prinsip
epidemiologi dalam hal ehwal kesihatan tidak mengurangkan masalah penyakit
berjangkit. Sebaliknya, ia menjadi semakin kuat dalam kes tertentu sehingga
154 Sari 23
telah menjadi punca utama kematian. Selain itu, penyakit berjangkit yang baru
sering muncul, seolah-olah untuk mengambil alih penyakit yang lama. Antara
penyangkit berjangkit yang dimaksudkan ialah penyakit viral yang telah
menggantikan penyakit bakterial, manakala hepatitis dan AIDS pula telah
mengganti gonorea. Selain itu, penyakit Lyme pula telah mengganti penyakit
Legionnaires dan penyakit Ebola mengganti penyakit jenis tropika. Apakah
ini benar? Jawapannya ialah tidak. 'Penyakit-penyakit baru ini telah wujud
sejak dahulu lagi. Tetapi, kemunculannya sebagai epidemik seolah-olah
menunggu keadaan sosial yang baru di zaman yang baru. Perkembangan itu
membawa konotasi bahawa penyakit berjangkit sangatlah sensitiI terhadap
keadaan sosial kita yang boleh menjadi semacam barometer kepada status
kesihatan komuniti dan populasi secara umum.
Dalam ilmu epidemiologi, penyakit ditakriI sebagai titik tolak yang
merbahaya daripada keadaan yang normal pada individu atau populasi. Dalam
konteks itu, penyakit berjangkit pula ialah jangkitan penyakit daripada manusia
kepada manusia atau daripada haiwan kepada manusia. Ia adalah hasil daripada
organisma parasitik dan patogenik, iaitu organisma yang berupaya menyebabkan
penyakit. Kebanyakan patogen yang ada pada manusia adalah mikroorganisma.
Dalam konteks itu, penyakit berjangkit adalah reaksi dan interaksi perumah
terhadap patogen. Interaksi tersebut bukan sahaja boleh memusnahkan patogen,
tetapi juga menghasilkan ketaknormalan kepada perumah sehingga
menyebabkan orang itu mati.
Sementara itu, inIeksi pula adalah serangan patogen yang dilakukan ke
atas tubuh manusia. Serangan itu menyebabkan patogen merebak dan
mengganggu perumah. Organisma patogenik atau ancaman toksin yang ada
pada tubuh manusia tidak boleh menghasilkan penyakit dengan sendirinya.
Tetapi, kita mungkin adalah pangkalan bagi berbilion pneumococci dalam paruparu
kita dan juga berbilion lagi organisma streptococcus pada kulit kita tanpa
kita merasa sakit atau dihidapi penyakit. Ia hanya boleh membawa penyakit
bila patogen bertindak balas atau menjadi merbahaya kepada tubuh manusia.
Oleh sebab itu, penyakit berjangkit ada kalanya wujud dalam dua keadaan yang
berbeza: yang bersiIat epidemik dan endemik. Berlakunya endemik ialah dalam
keadaan mudah membiaknya sesuatu penyakit yang memang sudah ada pada
orang ramai atau di suatu tempat.
Maksud inIektiviti ialah keadaan orang yang mempunyai organisma inIeksi
itu menularkannya kepada orang lain. Ini biasanya terjadi di banyak peringkat
yang dikenali sebagai 'kecerunan inIeksi (GeraI dan 2). Dalam GeraI ,
diperihalkan severiti jangkitan sesuatu penyakit kepada manusia sehingga
menampakkan tanda-tanda klinikal dan subklinikal. Dari segi epidemiologi,
kes subklinikal dan pembawa penyakit sering diberi perhatian utama. Ini
disebabkan penyakit yang dibawanya itu berupaya menjangkiti orang lain.
Dalam kes inIeksi yang lebih serius, lebih besarlah kemungkinan orang yang
dijangkiti itu dikuarantinkan, maka dijauhkan daripada orang lain yang rentan
terhadap penyakit.
Kemunculan !enyakit Berfangkit dan Kesan Terhadap Manusia 155
Seterusnya, kecerunan inIeksi menjelaskan tentang respon kita kepada
organisma patogenik yang menyerang. Ia mempunyai variasi julat daripada
penyakit yang serius, yang sederhana dan yang tidak mempunyai tanda inIeksi.
Ini disebabkan tahap penyakit yang dihidapi itu sama ada tidak menampakkan
sama sekali tanda-tanda kena diserang oleh organisma patogenik atau mendapat
penyakit yang serius sehingga boleh membawa maut dengan toksimia yang
teruk. Yang paling merbahaya ialah orang yang dijangkiti penyakit itu kelihatan
sihat, maka boleh menjalankan akitiviti harian secara normal dan sudah tentu
boleh berinteraksi dengan orang lain yang mungkin rentan terhadap inIeksi.
Keadaan itu berkemungkinan besar akan menyebabkan penularan organisma
kepada orang lain tanpa disedari mana-mana pihak. Lazimnya, orang yang
mengalami inIeksi subklinikal itu sukar untuk dikawal dan dicegah. Namun,
biasanya tanda-tanda klinikal, baik yang serius atau yang tidak, hanya wujud
pada sebilangan kecil orang yang sudah mendapat inIeksi. Orang yang
mengalami inIeksi subklinikal adalah juga pembawa penyakit yang boleh
menjangkiti orang lain dengan mudah dan cepat, terutamanya penyakit yang
dibawa air, dalam makanan dan hubungan seks (GeraI 2).
PENYAKIT BERJANGKIT DAN PENULARANNYA
Dari tahun 980 sehingga 990, banyak usaha telah dijalankan kerajaan untuk
mencegah dan mengawal penyakit berjangkit. Antaranya ialah program
imunisasi dan vaksinasi. Program yang bersiIat pencegahan dan kawalan itu
lazimnya dilakukan melalui pendidikan di sekolah, klinik serta hospital (kerajaan
dan swasta). Hasilnya, penyakit berjangkit yang dibawa air dan makanan telah
dapat dikawal dengan berkesan oleh Kementerian Kesihatan Malaysia, misalnya.
Dalam konteks itu, bekalan air yang bersih kepada penduduk dan penyeliaan
GERAF . Hubungan positiI tahap severiti dengan inIektiviti jangkitan
rendah sederhana tinggi
rendah sederhana tinggi
InIektiviti Jangkitan
Tahap Severiti
Jangkitan
156 Sari 23
kebersihan di tempat makan awam dipantau dari masa ke masa. Akan tetapi,
sikap pengusaha kantin, restoran dan penjaja amatlah dikesali. Mereka didapati
lebih mementingkan keuntungan daripada kebersihan dan mutu makanan yang
mereka saji. Akibatnya, pelbagai penyakit bawaan air dan kekotoran makanan
sering terjadi di Malaysia. Antaranya ialah kolera, cirit birit dan hepatitis. Lihat
kes penyakit berjangkit di Malaysia dari tahun 993 hingga 997 dalam Jadual
di halaman sebelah.
Dalam Jadual , turut ditunjukkan kes penyakit AIDS (Acquired Immuno
Deficiency Syndrome). Ia meningkat setiap tahun dari 993 hingga 997.
Dengan itu, jumlah kematian turut naik. Pada tahun 993, sebanyak 7 kes
dilaporkan. Ia meningkat kepada 223 kes pada tahun 995 dan 526 pada tahun
997. Begitu juga dengan demam denggi. Sebanyak 5,060 kes berlaku pada
tahun 993. Ia telah meningkat kepada 6,56 kes pada tahun 995 dan meningkat
tiga kali ganda kepada angka 8,642 pada tahun 997. Sebanyak 59,208 kes
malaria dilaporkan pada tahun 995, dengan 40 kematian pada tahun berikutnya.
Sehubungan itu, penularan penyakit endemik, termasuk demam denggi, demam
denggi berdarah dan malaria amat luas dalam masyarakat dengan inIektivitinya
berada pada tahap yang tinggi.
Walaupun penyakit epidemik, termasuk AIDS dan SARS dengan inIektiviti
dan severiti pada tahap yang tinggi, tetapi ia tidak memperlihatkan tanda klinikal
yang jelas di peringkat awal. Pembawa virus HIV tidak menunjukkan tanda
klinikal yang nyata, walaupun mempunyai keupayaan tinggi untuk menjangkiti
orang lain yang rentan terhadap penyakit yang berinIeksi viral dan bakterial.
Dalam GeraI 3 ditunjukkan jumlah kes HIV/AIDS yang dilaporkan sejak tahun
989 hingga 997. Peningkatan jangkitan AIDS semakin ketara sejak tahun 994
dengan 02 kes meningkat kepada 223 kes pada tahun 996 dan 526 kes pada
tahun 997. Peningkatan itu membuat masyarakat Malaysia merasa bimbang.
GERAF 2. Hubungan songsang tahap severiti dengan inIektiviti jangkitan
Tahap Severiti
rendah
sederhana
tinggi
Tahap InIektiviti
Kemunculan !enyakit Berfangkit dan Kesan Terhadap Manusia 157
JADUAL . Kes penyakit berjangkit di Malaysia (993 997)
Penyakit/Tahun 993 994 995 996 997
AIDS* kes 7 (5) 02 (80) 223 (224) 300 (256) 526 (408)
pembawa 258 3399 4230 4620 398
Kolera 995 (3) 523 2209 (27) 486 (3) 380 (5)
Demam denggi** 5060 2877 656 3723 (2) 8642 (3)
Demam denggi berdarah** 555 (23) 256 (3) 387 (28) 532 (30) 787 (49)
Disentri (semua jenis) 26 5 52 2 32
Keracunan makanan 638 () 229 (3) 438 (3) 3236 6734
Kusta # 336 333 3 273 277
Malaria** 39890(23) 58958(27) 59208(35) 592(40) 26649(25)
Measles 57 (3) 346 () 654 (6) 460 (4) 565
Hawar 0 0 0 0 0
Poliomyelitis akut 0 0 0 0 0
Rabies 0 0 0 0 0
Demam berulang 2 0 0 0 0
Kanker 24 23 5 6 4
InIeksi gonococcal (semua bentuk) 364 2977 257 772 393
Sipilis (semua bentuk) 2256 804 94 562 37
Tetanus Dewasa 25 () 8 2 (2) 9 () 3 (2)
Kanak-kanak 20 9 (5) 27 (4) 23 (3) 5 ()
Tuberkulosis (semua bentuk) 2075(537) 708(524) 778(844) 269(95) 3539(978)
TiIoid dan demam paratiIoid 442 (9) 03 (9) 906 (8) 953 (9) 70 (3)
samb.
158 Sari 23
JADUAL . sambungan
Penyakit/Tahun 993 994 995 996 997
Typhus & Lain-lain Rickettisioses 333 02 77 08 83
Viral Encephalitis 3 2 (2) 7 8 (3) 2 ()
Viral Hepatitis 580 765 078 58 () 74
Hepatitis A 93 402 49 849 34
Hepatitis B 577 335 55 627 () 307
Hepatitis C 48 33 43
Hepatitis Lain-Lain 90 28 60 72 23
Batuk Kokol 8 2 8 7 3
Demam Kuning 0 0 0 0 0
Ebola NA NA NA 0 0
Sumber: Laporan Tahunan Kementerian Kesihatan Malaysia, 997.
Nota: ( ) Kes Kematian
* AIDS & STD section
** Vector-borne Diseasea Control Programme
# National Leprosy Control Programme
National Tuberculosis Control Programme
Format Epid 206/207
Kemunculan !enyakit Berfangkit dan Kesan Terhadap Manusia 159
Kadar jangkitan penyakit dalam laporan ini ditariIkan sebagai bilangan
kes jangkitan baru yang dikira secara nisbah kepada jumlah populasi dalam
jangka masa yang tertentu. Misalnya, penyakit bawaan makanan yang
disebabkan air, seperti kolera, disentri, hepatitis A, tiIoid dan keracunan makanan
yang ditunjukkan dalam Jadual 2. Penyakit-penyakit itu adalah antara yang
kerap berlaku di Malaysia. Pada tahun 988, hepatitis A didapati yang paling
serius menyerang penduduk di Malaysia dan setelah dikira ia memperlihatkan
kadar kejadian .65 per 00,000 orang penduduk. Pada tahun 990 pula,
penyakit yang dominan ialah tiIoid. Ia berlaku pada kadar 2.38 per 00,000
penduduk. Sementara keracunan makanan dengan kadar 3.08 per 00,000
penduduk pada tahun 997. Selanjutnya dinyatakan bahawa disentri adalah
penyakit di bawah kadar 5.00 per 00,000 penduduk: 4.56 pada tahun 988,
.35 pada tahun 993 dan 0.6 pada tahun 997. Antara sebabnya ialah program
pencegahan dan kawalan bagi penyakit disentri didapati semakin berjaya.
Gambaran umum tentang kadar jangkitan penyakit makanan bawaan air per
00,000 penduduk di Malaysia sejak tahun 988 hingga 997 ditunjukkan dalam
Jadual 2 di halaman sebelah.
Keracunan makanan lazimnya disebabkan pencemaran makanan yang
terkena bakteria atau toksin bakteria. Kejadian itu kerap berlaku. Keracunan
makanan yang paling cepat kesannya adalah yang disebabkan bahan kimia,
sekalipun tanda-tanda muntah dan cirit birit menunjukkan persamaannya dengan
agen bakteria. Misalnya, keracunan susu Iormula di Malaysia pada tahun 990-
an dan minyak masak di Sepanyol pada tahun 980. InIektiviti dan severiti
GERAF 3. Jumlah kes HIV/AIDS yang dilaporkan (989 997)
Sumber: Laporan Tahunan Kementerian Kesihatan Malaysia, 997
**********************
****
****
*****************************
****
****
****
************************
****
****
*************
**********
****
****
****
*************
**********
****
****
****
****
*************
*********
****
****
****
****
****
****
****
****
****
*************
*********
****
****
****
****
****
****
****
****
****
****
****
****
****
**********************
*********
****
****
****
****
****
****
****
****
****
****
****
****
****
****
****
****
****
****
****
****
****
****
*************
*************
*********
******
******
600
500
400
300
200
00
0
AIDS
HIV
989
4
0.93
990
5
0.756
99
67
.838
992
75
2.57
993
7
2.58
994
02
3.399
995
223
4.23
996
300
0.62
997
526
3.98
160 Sari 23
JADUAL 2. Kadar jangkitan penyakit makanan dan bawaan-air per 00,000 penduduk di Malaysia dari tahun 988 sehingga 997
Penyakit/Tahun 988 989 990 99 992 993 994 995 996 997
Kolera 4.44 2.24 .53 2.77 3.87 5.3 2.67 0.9 7.02 .75
Disentri 4.56 3.62 3.05 2.38 2. .35 0.77 0.75 0.56 0.6
Hepatitis A .65 0.2 7.04 9.6 8.69 4.72 2.05 2.06 4.0 .57
Keracunan makanan 9.68 0.2 6.69 6.0 5.3 8.44 6.28 7.08 5.29 3.08
TiIoid 0.2 0.2 2.38 0.99 9.76 7.43 5.27 4.46 4.5 3.24
Sumber: Laporan Tahunan Kementerian Kesihatan Malaysia, 997.
Kemunculan !enyakit Berfangkit dan Kesan Terhadap Manusia 161
keracunan makanan boleh berlarutan selama beberapa hari, minggu, malahan
bulan, tertakluk kepada ingesi dan simptom. Kontaminasi makanan sukar dikenal
pasti. Tanda-tanda serangan yang akut ialah pada sistem pernaIasan, saraI, hati,
buah pinggang dan limpa dan juga boleh membawa maut, terutamanya bayi,
kanak-kanak dan orang tua daripada golongan rentan.
Jenis keracunan makanan dan puncanya telah disenaraikan dalam Jadual
3. Punca domestik yang paling umum ialah tidak ada pengawalan ke atas
kontaminasi semasa menyediakan, memasak, memproses, menyimpan atau
menghidang makanan. Kealpaan itu boleh juga menyebabkan keracunan
makanan yang terkena bakteria (salmonella/shigela), toksin bakteria (enterotoksin
stafilokokal) atau organisma viral, parasitik, kulat, produk racun organisma
dan bahan kimia.
Dalam Jadual 4, telah ditunjukkan kadar penyakit kolera per 00,000
penduduk yang berbeza-beza mengikut negeri di Malaysia. Pada tahun 993,
kadar kejadian yang paling tinggi ialah di Perlis (49.2) dengan diikuti Sabah
(7.69) dan Kedah (3.58). Pada tahun 995, kadar kejadian yang tinggi
tertumpu di Sabah, sebanyak 94.36 per 00,000 penduduk. Sementara itu, pada
tahun 996, kadar kejadian yang paling tinggi telah berpindah ke Pulau Pinang
(74.47), dengan diikuti Kedah (2.48) dan Sabah (.06). Kadar purata kejadian
kolera per 00,000 penduduk adalah rendah di negeri-negeri lain, iaitu .6 di
Perak, .00 di Wilayah Persekutuan Kuala Lumpur, 0. di Pahang, 0.3 di
Terengganu dan 3.32 di Sarawak.
Jadual 5 pula menunjukkan kadar penyakit tiIoid per 00,000 bagi penduduk
Malaysia dari tahun 993 hingga 997. Pada tahun 993, ia paling tinggi di
Kelantan (38.7), dengan dikuti di Sabah (8.8) dan di Perlis (2.28).
Sebaliknya, kadar yang paling rendah ialah di negeri Johor (0.20), Negeri
Sembilan (0.25) dan Melaka (0.86) pada tahun 997. Secara purata, kadar
tiIoid paling tinggi berlaku di Kelantan (23.22) dan Sabah (.50), dan yang
paling rendah di Negeri Sembilan (0.97).
Kadar penyakit kolera dan tiIoid seperti yang digambarkan dalam Jadual 4
dan Jadual 5 menyatakan purata kekerapan kejadian sesuatu insiden penyakit.
Kadar itu membolehkan setiap orang individu dikira lebih daripada sekali sebagai
kes untuk kes-kes yang memungkinkan seperti kemalangan, selsema dan demam
denggi. Ini penting untuk merangka program pengawalan dan pencegahan di
samping program pembangunan sumber manusia. Kesemua program
pencegahan diharapkan boleh membawa perubahan sikap yang tidak dapat
dinaIikan adalah yang paling berkesan dalam usaha pembanterasan penyakit
berjangkit, terutamanya yang melibatkan gaya hidup bebas lepas seperti gonorea
dan AIDS.
162 Sari 23
JADUAL 3. Jenis-jenis keracunan makanan
Penyakit Agen dan sumber Tempoh pengeraman Tanda dan gejala Makanan terbabit
dan kependaman
Keracunan staIilokokus Ekso-enterotoksin -8 jam, purata 2-4 jam Loya, muntah, sakit Daging, daging babi, produk
A,B,C,D dan E drp perut, diare poltri, pastri sumbat,
stapylococcus aureus, campuran buah-buahan,
staIilokokus daripada sisa makanan
hidung dan lesi manusia
serta binatang
InIeksi streptokokus Streptococcus pyogenes -3 hari Sakit tekak, demam, Susu mentah, makanan
Betahemolitik Drp lesi manusia yang loya, muntah, rinorea, mengandungi telur
dijangkiti kadang kala ruam
Estroenteritis Eko-enteroksin B, cereus, 8-6 jam, kadang kala Loya, sakit perut, Produk bijirin, beras, kastard,
Bacillus cereus organisma di dalam tanah 2-4 jam diarea, kadang kala sos dan daging
melaporkan muntah
Gastroenteritis Endo-enterotoksin yang 8-22 jam, purata 0 jam Sakit perut, cirit birit Daging yang telah dimasak,
Clostridum perfringers terjadi semasa sporulasi poltri, kuah, sos dan sup
C. !erfringers, organisma
dalam Ieses manusia yang
dijangkiti, binatang lain
dan di dalam tanah
Botulisme Eko-neurotoksin yang 2 jam sehingga purata Vertigo, diplopia kabur Makanan asid rendah yang
terjadi A,B,E dan F drp 8-36 jam penglihatan, kering mulut, ditinkan di rumah, ikan yang
Clostridum botulism. susah untuk menelan, dibungkus secara vakum, ikan
Spora terdapat dalam tanah bercakap dan bernaIas; dan telur masin, ikan dan
samb.
Kemunculan !enyakit Berfangkit dan Kesan Terhadap Manusia 163
JADUAL 3. sambungan
Penyakit Agen dan sumber Tempoh pengeraman Tanda dan gejala Makanan terbabit
dan kependaman
dan gastrousus manusia paresis menurun, mamalia laut
sembelit, pupil dilat atau
sama, kelumpuhan pernaIasan.
Tanda gastrousus
mungkin bermula
sebelum tanda neurologi
Salmonelosis Berbagai-bagai jenis sero 6-72 jam, purata 8-36 jam Sakit perut, cirit birit, Poltri, daging dan produknya
salmonela drp Ieses manusia sejuk, demam, loya, makanan lain yang tercemar
dan binatang yang dijangkiti malais
Hepatitis A Virus Hepatitis A drp 0-50 hari, purata 25 hari Demam. Malais, letih, Siput, bahan makanan yang
(hepatitis inIektious) Ieses air kencing, darah kurang selera, loya, tercemar dengan virus
manusia atau primat sakit perut, jaundis hepatitis air
yang dijangkiti
Trikinosis Trichinella spiralis (cacing 2-28 hari, purata 9 hari Gasteroentritis, demam, Daging babi, daging
bulat) dalam daging babi edema sekeliling mata, beruang dan walrus
dan beruang sakit otot, sejuk, prostrasi,
sesak pernaIasan
Sindrom restoran Cina Monosodium glutamat Beberapa minit sehingga Rasa panas di tengkuk, Makanan Cina
(MSG) jam lengan bawah, dada; kebas,
merah kulit, pening, loya
Kolitis hemoragik E. Coli, 057:H7 2-9 hari Sakit perut yg teruk, Daging yg tidak dimasak,
diarea, berdarah, loya, kebanyakan drp rangkaian
muntah, demam stor burger babi
164 Sari 23
JADUAL 5. Kadar kejadian tiIoid per 00,000 penduduk mengikut negeri
(993 997)
Negeri 993 994 995 996 997 Purata
Perlis 2.28 3.49 .43 4.69 4.4 5.20
Kedah 6.58 4.04 4.48 6.5 .24 4.60
Pulau Pinang 2.63 .99 .38 .65 .24 4.60
Perak 4.76 4.02 2.73 2. .58 3.04
Selangor .90 .6 0.50 .4 0.87 .25
WP K. Lumpur 2.3 0.39 0.54 3.68 3.78 2.0
Negeri Sembilan .44 0.79 .27 .3 0.25 0.97
Melaka .6 .83 .23 .9 0.86 .48
Johor 2.27 .57 0.87 0.48 0.20 .07
Pahang 0.44 2.8 .3 3.30 .05 .78
Terengganu .99 4.67 7.3 0.02 5.74 5.9
Kelantan 38.7 2.42 20.32 22.8 4.03 23.22
Sabah 8.8 5.85 0.05 4.80 7.88 .50
Sarawak 8.54 4.47 7.0 2.24 3.22 5.0
MALAYSIA 7.43 5.27 4.46 4.5 3.24 4.9
Sumber: Laporan Tahunan Kementerian Kesihatan Malaysia, 997.
JADUAL 4. Kadar kejadian kolera per 00,000 penduduk mengikut negeri
(993 997)
Negeri 993 994 995 996 997 Purata
Perlis 49.2 0.48 0.95 4.22 0 3.02
Kedah 3.58 0.56 .20 2.48 0 5.56
Pulau Pinang 4.75 0.35 0.08 74.47 0.08 5.94
Perak 2.45 0.25 0.05 2.59 0.48 .6
Selangor .34 0.9 2.94 0.34 0.93 .4
WP K. Lumpur .66 0.00 0.00 0.37 2.98 .00
Negeri Sembilan 2.75 0.00 0.00 0.3 0.49 0.67
Melaka 0.00 0.8 0.8 0.7 0.7 0.4
Johor 0.00 0.04 0.46 0.08 0 0.2
Pahang 0.00 0.09 0.00 0.6 0.32 0.
Terengganu 0.23 0.00 0.00 .27 0 0.3
Kelantan 2.70 .87 0.00 0.92 0 3.0
Sabah 7.69 4.95 94.36 .06 6.9 29.00
Sarawak 0.00 7.63 2.5 0.47 5.42 3.32
MALAYSIA 5.3 2.67 0.90 7.02 .75 5.5
Sumber: Laporan Tahunan Kementerian Kesihatan Malaysia, 997.
Kemunculan !enyakit Berfangkit dan Kesan Terhadap Manusia 165
LANGKAH PENGAWALAN DAN PENCEGAHAN
Pengawalan dan pencegahan penyakit berjangkit yang berpunca daripada mikroorganisma
patogenik boleh dilakukan. Penyakit tiIoid, misalnya, boleh dikawal
dengan menjaga kebersihan diri, persekitaran, menggunakan kaedah yang bersih
dalam penceriaan, pengawetan dan penghidangan makanan. Imunisasi patut
diberi juga kepada pesakit dan orang lain. Selain itu, agen inIeksi perlu
dihapuskan agar pembiakannya dapat direncatkan melalui proses pensterilan,
pempasturan, sama ada dengan pemasakan, pembekuan atau pengeringan.
Kesemua kaedah itu boleh juga dilakukan ke atas agen-agen inIeksi dalam
makanan. Bagi organisma inIeksi yang ada pada perumah manusia, pengambilan
antibiotik dan proses kemoproIilaksis boleh digunakan untuk menyekat
penularan dan pembiakkannya. Selain itu, kaedah kuarantin atau pengasingan
juga boleh dilakukan untuk mengelak jangkitan daripada menular kepada orang
lain.
JADUAL 6. Langkah-langkah pengawalan dan pencegahan penyakit berjangkit
InIeksi pernaIasan
Kurang kemungkinan dalam sentuhan secara langsung
Pengasingan, jika teruk
KemoproIilaksis
Penutup muka
InIeksi gastrousus
Langkah-langkah sanitasi
Kebersihan makanan
Pengawalan lalat
Kebersihan diri dan persekitaran
Penyakit yang menular secara hubungan seks
Pegangan agama yang kuat
Perubahan gaya hidup
Elakkan promiskuiti
Penggunaan kondom
Kebersihan seksual
Penyakit bawaan vektor
Pengawalan vektor melalui langkah-langkah ekologi, racun makhluk perosak
KenoproIilaksis
Zoonosis
Pengawalan perumah binatang
Lain-lain
Langkah-langkah khusus, termasuk imunisasi dan pengambilan antibiotik
166 Sari 23
Bagi penyakit yang menular melalui hubungan seks, perubahan gaya hidup
kepada yang lebih sihat lagi positiI adalah digalakkan. Risiko penularan dapat
juga dikurangkan dengan pemakaian kondom untuk mengurangkan risiko
penularan gonorea dan AIDS. Jadual 6 secara umum telah meringkaskan langkahlangkah
pengawalan dan pencegahan penyakit berjangkit yang terdapat di
Malaysia.
KESAN PENYAKIT BERJANGKIT
Selain diberi makna klinikal, sosial, ekonomi dan politik, penyakit juga
membawa implikasi daripada segi sosial, ekonomi dan politik. Penyakit
berjangkit yang boleh membawa maut pada masa dahulu, termasuk batuk kering,
diIteria, tiIoid, campak dan batuk kokol sudah ada mekanisme pengawalan dan
pencegahannya sekarang, tidak kira sama ada di negara maju atau negara
membangun. Tetapi, penyakit seperti malaria dan inIeksi parasitik masih di
tahap yang serius dan membimbangkan di sesetengah negara sedang membangun
yang miskin. Walau bagaimanapun, penyakit yang muncul pada akhir
abad ke-20 dan ke-2 ini, terutamanya yang menular melalui perhubungan seks,
hepatitis A dan inIeksi pernaIasan akut, masih belum ada lagi ubat dan
penawarnya.
Oleh itu, cabaran besar dengan implikasi sosial dan ekonomi yang tinggi
telah ditanggong penyakit AIDS, kerana ia telah membawa implikasi ekonomi
dari segi kos langsung dan kos tidak langsung (Fatan Hamamah & Saadiah
Mohamad 2000), kerpada pesakit, keluarga pesakit dan kerajaan. Kos langsung
yang dikenakan ke atas pesakit tidak lain daripada bayaran kerana kos rawatan,
ubat, terapi, bil hospital, kaunseling dan kos penjagaan.
Kos langsung yang ditanggung oleh kerajaan ialah mengeluarkan
peruntukan perbelanjaan untuk menyediakan segala inIrastruktur dan
inIostruktur perubatan dan tenaga pakar. Di sebalik kos langsung itu, terdapat
juga kos tidak langsung yang melibatkan kos yang subjektiI siIatnya. Yang
dimaksudkan itu ialah menanggung perasaan malu, disisih, didiskriminasikan
dan distigma. Kesemua ini bukan sahaja telah mengurangkan kesejahteraan
hidup, tetapi juga menjadi semacam kos sosial yang harus ditanggung seumur
hidup oleh pesakit dan keluarganya. Kos tidak langsung yang lain ialah akibat
daripada penurunan produktiviti dan Keluaran Negara Kasar (KNK). Sebanyak
RM20.95 juta telah dibelanjakan kerajaan Malaysia sepanjang tahun 993 untuk
mewujudkan program pendidikan kesihatan bagi mencegah AIDS (Current
Situation 996). Kos akibat AIDS sangatlah tinggi berbanding penyakit lain
seperti malaria, demam denggi dan kolera. Ini disebabkan kebanyakan pesakit
AIDS terdiri daripada belia yang sepatutnya yang paling produktiI dalam
kehidupan seseorang, tetapi tidaklah sebegitu. Begitu juga dengan penyakit
daripada jangkitan virus SARS (Severe Acute Respiratory Syndrome), JE
Kemunculan !enyakit Berfangkit dan Kesan Terhadap Manusia 167
(Japanese Encephalitis) dan Coxsackie, misalnya, kerana telah mengorbankan
banyak nyawa manusia dalam waktu yang singkat.
Penyakit berjangkit, sama ada yang dijangkiti melalui bakteria, parasit atau
virus dalam kumpulan zoonosis seperti coronavirus (CDC, 2003), virus nipah,
virus hendra (Wan Hazmir Bakar 999) atau virus HIV (human immuno
deficiency virus) atau yang menular melalui hubungan seks perlu ditangani
dengan cara yang berasingan. Ini juga bermakna bahawa pengawalan penyakit
berjangkit memerlukan kaedah heuristik untuk mengkaji sistem etiologi,
diagnosis, prognosis dan simptom penyakit yang berkenaan secara menyeluruh.
Ruang tujahannya perlu yang luas dan meliputi pelbagai sektor dan agen
perumah yang membawa dan menyebar wabak penyakit dari aspek virologi,
biologi, klinikal, perubatan sehingga ke sosiologi penyakit. Ini disebabkan
penyakit berjangkit bukan sahaja membawa implikasi biologi ke atas tubuh
manusia, malah turut menyumbangkan krisis budaya dalam masyarakat (Fatan
Hamamah 2002). Kos yang dibelanjakan untuk merawat, mencegah atau
mengawal penyakit berjangkit turut menjejaskan perancangan dan pembangunan
sumber manusia. Mereka yang terlibat mungkin tidak akan aktiI, produktiI
dan asertiI dari segi guna tenaga pada masa depan. Usaha untuk mengawal dan
mencegah penyakit berjangkit selalunya merupakan cabaran besar kepada negara
kerana melibatkan keseluruhan aspek kehidupan dan kesejahteraan penduduk.
Penyakit boleh menular melalui makanan dalam berbagai-bagai cara dan
situasi, selain agen mikroorganisma patogenik, seperti lalat dan langau yang
juga boleh membawa agen bakteria kepada makanan yang tidak bertudung dan
bertutup, lantas menyalurkan jangkitan, termasuk shigela dan salmonella, maka
menyebabkan transmisi tuberkulosis, diIteria dan streptokokus. Kebersihan
daging ternakan dan sembelihan harus dititikberatkan, selain kebersihan dan
kesihatan pekerja rumah sembelihan. Haiwan ternakan yang dijangkiti parasit
helmin boleh menyebarkan penyakit. Bila dimakan oleh manusia atau haiwan,
cacing pita yang hidup dalam daging lembu, babi dan ikan, misalnya, boleh
menyalurkan penyakit seperti trikinosis, demam Q dan bruselosis (Wan Manan
et al. 996: 224).
KESIMPULAN
Hubungan yang kompleks antara manusia dengan mikro-organisma patogenik,
seperti virus, bakteria dan parasit tidak dapat dielakkan dalam usaha manamana
pihak untuk merangka program pengawalan dan pencegahan penyakit
berjangkit. Kesemua jenis penyakit berjangkit boleh melibatkan agen patogenik,
sama ada yang berbentuk viral atau bakterial. Ini harus dikenal pasti terlebih
dahulu sebelum usaha pengawalan dan pencegahan dapat dilakukan,
memandangkan setiap program yang dirancangkan itu diperlukan kajian yang
teliti, sama ada daripada aspek etiologi, epidemiologi, klinikal, sosial atau
168 Sari 23
ekonomi. Selain itu, pendekatan epidemiologi, ekologi kesihatan dan
sosiobudaya perlu dilihat secara holistik dalam usaha merangka polisi serta
program kesihatan bagi keseluruhan penduduk. Harus dinyatakan juga bahawa
ekologi manusia berkait rapat dengan ekologi penyakit. Ekosistem manusia itu
menentukan pula persekitaran kehidupan yang sihat untuk dijadikan tempat
tinggal yang selesa lagi aman. Sementara itu, sesetengah ceruk ekologi itu pula
berkeadaan sesuai untuk mikroorganisma patogenik berkembang biak serta
merebakkan penyakit kepada manusia dan haiwan yang dipelihara. Haiwan
peliharaan yang dijangkiti virus coxsackie, iaitu pembawa penyakit kuku dan
mulut bila dimakan oleh manusia dibimbangi virus tersebut boleh
menjangkitinya pula. Oleh itu, hubungan yang kompleks ada kalanya membawa
kepada kemudaratan kepada kesihatan dan kesejahteraan hidup manusia.
Keadaan yang tidak sejahtera kepada kehidupan manusia harus dikawal dan
dicegah supaya mikroorganisma yang patogenik tidak 'memupuskan spesis
manusia.
RUJUKAN
CDC. 2003. Update: Severe Acute Respiratory Syndrome-United State. MMWR 52:
357-60.
Current Situation. 996. Action Taken by the Malaysian Government to Control AIDS
and HIV. www.commhlth.medic.ukm.my/aids/MSIASTE!.HTM.
Fatan Hamamah Yahaya & Saadiah Mohamad. 2000. AIDS: Implikasi Kos dan Wanita
AlaI baru yang AsertiI. Seminar Kebangsaan Wanita Malaysia dalam Alaf Baru,
anjuran Southeast Asian Association For Gender Studies, Malaysia Branch (SAMA)
& Jabatan Sains Politik, Universiti Kebangsaan Malaysia, 6-7 September 2000,
Shah`s Village Hotel, Petaling Jaya, Selangor.
Fatan Hamamah Yahaya. 2002. AIDS: Daripada Krisis Biologi kepada Krisis Budaya.
Dewan Budaya 0: 24 (Oktober): 8-9.
Health Facts. 997. Laporan Tahunan Kementerian Kesihatan Malaysia.
Last, M. John. 996. Kesihatan Awam dan Ekologi Manusia. Pulau Pinang: Penerbit
Universiti Sains Malaysia.
Wan Hazmir Bakar. 999. Henti Suntik Babi. Bagi Mengelakkan Jangkitan Virus Baru.
Berita Harian, 27 Mac.
Fatan Hamamah Hj.Yahaya. PhD
Pusat Pengajian Pendidikan Jarak Jauh
Universiti Sains Malaysia
800 Pulau Pinang
e-mail: yIatanyahoo.com.

Penyakit HIV/AIDS
Pengenalan
"Sindrom Kurang Daya Tahan Penyakit" ataupun AIDS adalah penyakit yang disebabkan oleh
sejenis virus yang dikenali sebagai HIV (Human ImmunodeIiciency Virus) yang menyebabkan
kegagalan sistem imun tubuh ataupun kebolehan semulajadi tubuh untuk melawan penyakit.


Penerangan
AIDS melumpuhkan kemampuan tubuh untuk melawan penyakit (sistem imun tubuh). Ini kerana
kuman HIV telah...

by deeyan - Comments: 24 - Views: 003
822008


KERACUNAN MAKANAN
Apakah Keracunan Makanan?
Keadaan di mana seseorang itu mengalami
Loya dan muntah
Memulas dan sakit perut
Cirit-birit
Kadangkala demam dan kesejukan


ilakah Gejala-Gejala Ini Timbul
Biasanya gejala-gejala ini timbul beberapa jam selepas makan makanan yang tercemar (beracun)
atau beberapa hari kemudiannya.

Gejala yang dialami berbeza dari seseorang ke seorang yang lain bergantung...

by deeyan - Comments: 6 - Views: 0000
2502008


TII
atuk Kering (T



Pengenalan


Apakah batuk kering?


Batuk kering adalah disebabkan oleh jangkitan kuman 'tubercle bacilli'. Ia
disebarkan oleh titisan udara apabila pesakit yang mempunyai kuman yang aktiI
batuk. Paru-paru adalah organ utama yang selalu dijangkiti. Ia juga boleh
melibatkan otak, tulang, kelenjar limIa, buah pinggang dan kulit. Batuk kering
yang menyerang paru-paru dikenali sebagai 'pulmonary tuberculosis'.

by maks - Comments: 44 - Views: 463
4052009


H1N1 (selesema
Selesema bb merujuk kepada inIluenza (demam selesema) yang disebabkan oleh mana-mana
virus dalam keluarga Orthomyxoviridae, berasal dari wabak yang menjangkiti populasi b*b*.
Pada b*b*, wabak ini sejenis penyakit berjangkit yang mengganggu sistem
pernaIasan b*b* dan berpunca daripada salah satu jenis virus selesema.
Jenis virus ini dikenali sebagai ;irus influenza bb (swine influen:a virus atau SIV). Kesemua
jenis SIV yang diketahui dikelaskan sebagai virus inIluenza A (biasa) atau virus inIluenza C
(jarang).
||
Sementara virus...

by aRe_LiE - Comments: 52 - Views: 3264
822008


PENYAKIT TANGAN, KAKI DAN MULUT (HFMD
Pengenalan
Penyakit tangan, kaki dan mulut ialah sejenis jangkitan virus yang disebabkan oleh beberapa
kumpulan virus termasuklah enterovirus (setakat ini terdapat 66 jenis telah dikenalpasti).

Deskripsi
Jangkitan ini menyebabkan timbulnya ruam berserta lepuh di tekak, tonsil, tangan (tapak
tangan), kaki (pada tapak kaki) dan di sekitar kawasan lampin. Biasanya penyakit ini hanya
sekadar sakit ringan dan ruam yang timbul itu akan hilang dalam tempuh 5 hingga 7 hari.

by deeyan - Comments: 20 - Views: 9389
2602008


1angkitan cacing ganggu tumbesaran
Telur cacing masuk ke tubuh menerusi tangan, makanan kotor
(Oleh HaIizah Iszahanid)

PROTOZOA
dan cacing adalah dua punca utama penyakit manusia di kebanyakan negara
tropika. Ia bukan saja menjejaskan kesihatan berbilion orang malah
membunuh jutaan yang lain setiap tahun.

Jangkitan cacing misalnya, boleh berlaku pada semua kumpulan
usia masyarakat. Bagaimanapun, ia lebih kerap terjadi pada kanak-kanak.
Pada 2006, Pertubuhan Kesihatan Sedunia (WHO) menganggarkan jangkitan
cacing di seluruh dunia melebihi...

by Viero - Comments: 2 - Views: 4997
2022008


HEPATITIS
Apakah itu Hepatitis
Penyakit Hepatitis B ialah sejenis penyakit wabak (epidemik) yang 'senyap' dan merupakan
masalah kesihatan awam sejagat yang utama. Ia merupakan jangkitan pada organ hati oleh
kuman virus Hepatitis B (HBV). Hepatitis bermaksud keradangan hati yang lazimnya
menyebabkan hati membengkak dan terasa lembut. Kadangkala ia membawa kerosakan hati
yang berkekalan. Lebih daripada 300 juta penduduk dunia dijangkiti oleh penyakit hepatitis B
ini.

Virus Hepatitis

by deeyan - Comments: 7 - Views: 706
2602008


PENYAKIT DEMAM DENGGI
APA ITU DEMAM DENGGI ?

- Penyakit yang disebabkan oleh virus denggi.
- Jangkitan biasanya terjadi melalui gigitan nyamuk Aedes yang mengandungi virus denggi.
- Sangat berbahaya dan boleh membawa maut.
- Tiada ubat untuk merawat denggi.
- Cara paling berkesan untuk mencegah demam denggi ialah memusnahkan tempat pembiakan
nyamuk Aedes.


MENGENALI NYAMUK...

by deeyan - Comments: 9 - Views: 0000
2502008


Penyakit Kelamin
Penyakit Kelamin


Pengenalan


Apakah penyakit kelamin?


Penyakit kelamin boleh disebarkan melalui perhubungan seks. Ia juga dikenali
sebagai sexually transmitted disease (STD) atau venereal disease (VD). Organisma
yang menyebabkan penyakit kelamin adalah terdiri daripada bakteria, virus atau
Iungus.
Apakah jenis-jenis penyakit kelamin?


Berikut adalah jenis-jenis dan organisma yang terlibat:

by maks - Comments: 8 - Views: 0002
2502008


Chicken Pox
Chicken Pox




Pengenalan


Chicken pox juga dikenali sebagai cacar air, jintungan atau bertih (mengikut
dialek daerah). Ia disebabkan oleh virus Varicella (kumpulan virus herpes) dan
amat mudah berjangkit. Ia berlaku pada semua peringkat umur, biasanya pada
kanak-kanak. Ia lebih teruk sekiranya berlaku kepada orang dewasa. Rebakan
adalah melalui sentuhan atau titisan cecair daripada orang...