fosfomycin

FOSFOMYCIN

1ÑAÏI CÖÔNG
Fosfomycin thuoäc veà lôùp khaùng sinh phosphonic, ñöôïc bieát ñeán töø
naêm 1969 sau khi ly trích töø moâi tröôøng nuoâi caáy xaï khuaån. Ngaøy
nay fosfomycin laø moät khaùng sinh toång hôïp khoâng coù hoï haøng
vôùi baát cöù caùc nhoùm khaùng sinh naøo khaùc ñaõ bieát. Do ñoù
khoâng toàn taïi baát kyø söï ñeà khaùng cheùo naøo vaø noù coù theå
söû duïng baèng caùch keát hôïp vôùi nhieàu khaùng sinh khaùc.
2. CAÁU TRUÙC
H H H H CH2OH
C C
OH C C
H3C O P ONa H2N C CH2OH
OH H3C O P
O - ONa
O CH2OH
Fosfomycin = Acid L (-) cis epoxy 1,2 propyl phosphonic
Fosfomycin coù caáu truùc epoxy raát hoaït ñoäng, ñöôïc ñaëc tröng bôûi:
• moät lieân keát carbon – phosphor (acid phosphonic).
• hai carbon baát ñoái laàn löôït : C1 coù caáu daïng R vaø C2 coù caáu
daïng S.
Daïng tieâm laø daïng muoái dinatri (luoân luoân tieâm tónh maïch), daïng
uoáng laø daïng muoái monotrometamol.
3. ÑIEÀU CHEÁ
Tröôùc ñaây fosfomycin ñöôïc ly trích töø streptomyces fradax (1969),
ngaøy nay coù ñöôïc hoaøn toaøn baèng phöông phaùp toång hôïp hoùa
hoïc.
4. TÍNH CHAÁT LYÙ HOÙA
- Muoái dinatri cuûa fosfomycin laø daïng boät mòn, traéng, khoâng vò
haùo aåm. Deã hoøa tan trong nöôùc, dung dòch nöôùc 20% trong suoát
vaø coù pH khoaûng7,6. Daïng boät oån ñònh trong nhöõng ñieàu kieän
baûo quaûn thoâng thöôøng (töø 2-3 naêm).
- Fosfomycin trometamol, daïng boät traéng keát tinh, ñieåm chaûy 116-
122 0C, tan ñöôïc trong nöôùc. Coù theå söû duïng baèng ñöôøng uoáng.
Sau khi haáp thu, fosfomycin trometamol seõ bò thuûy giaûi ñeå phoùng
thích fosfomycin.
5. CÔ CHEÁ TAÙC ÑOÄNG
Fosfomycin taùc ñoäng baèng caùch öùc cheá giai ñoaïn ñaàu cuûa sinh
toång hôïp peptidoglycan ôû thaønh teá baøo vi khuaån.
6. PHOÅ KHAÙNG KHUAÅN
Phoå khaùng khuaån khaù roäng goàm tuï caàu, pheá caàu, Haemophilus,
E coli, Klebsiella, Salmonella, Enterobacter, Serratia, Proteus mirabilis.
Fosfomycin laø khaùng sinh dieät khuaån, duøng ñôn trò xaûy ra raát
sôùm hieän töôïng choïn loïc caùc chuûng vi khuaån ñeà khaùng. Do ñoù
khi söû duïng baét buoäc phaûi phoái hôïp vôùi moät khaùng sinh khaùc.
7. COÂNG DUÏNG
Fosfomycin ñöôïc chæ ñònh chuû yeáu trong caùc tröôøng hôïp nhieãm
truøng naëng taïi beänh vieän vaø luoân luoân keát hôïp vôùi moät trong
nhöõng loaïi khaùng sinh sau ñaây: beta lactamin, aminosid, glycopeptid

1
 fosfomycin

Ñöôïc chæ ñònh trong tröôøng hôïp vieâm maøng naõo muû, nhieãm truøng
phoåi naëng, nhieãm truøng tieåu naëng, vieâm noäi taâm maïc nhieãm
truøng, nhieãm truøng maùu, nhieãm truøng xöông khôùp…

2
 fosfomycin

KHAÙNG SINH HOÏ AMINOSID

1ÑAÏI CÖÔNG
Aminosid (aminoglycosid) laø nhöõng heterosid thieân nhieân caáu taïo
bôûi söï lieân keát giöõa moät genin coù caáu truùc aminocyclitol vôùi
nhieàu ose maø ít ra moät ose laø ose amin.
Khaùng sinh ñaàu tieân thuoäc hoï naày laø streptomycin (1943) do
nhaø vi sinh hoïc Hoa Kyø S.A Waksman (Nobel 1952). Vieäc tìm ra
streptomycin coù yù nghóa quan troïng luùc baáy giôø vì streptomycin
coù hoaït tính treân vi khuaån gram aâm khoâng nhaïy caûm vôùi
penicillin, maët khaùc noù coøn taùc duïng leân tröïc khuaån Koch
(khaùng sinh ñaàu tieân choáng laïi beänh lao).
Tieáp theo laø neomycin (1949), kanamycin (1957), gentamicin (1964);
tobramycin, sisomicin vaø caùc aminosid baùn toång hôïp ñöôïc tìm
thaáy trong nhöõng naêm 70.
Toång coäng hieän coù khoaûng hôn 50 aminosid ñöôïc tìm thaáy,
nhöng chæ khoaûng 10-12 chaát ñöôïc söû duïng trong ñieàu trò.
2. CAÁU TRUÙC VAØ PHAÂN LOAÏI
2.1 Caáu truùc
• Genin: streptidin (streptomycin), streptamin (spectinomycin),
fortamin (fortimicin), desoxy –2 streptamin (caùc
aminosid khaùc).
• Caùc ose: D- glucosamin-2, D-glucosamin-3, garosamin,
purpurosamin, sisosamin, L-streptose, D- ribose…
NH
C NH2
HN NH2 4 2
4
2 OH NH HO R
HO 3 6
3 6 NH2
HO 1 HN C HO 1
5 NH2 5 OH
OH
streptidin D-streptamin : R = OH
Desoxy-2-streptamin : R = H
CH2NH2
HO H3C NH2
HC
H2C
O o O
H2N
OH OH OH
NH2 OH
2.2 Nguoàn goác
garosamin
Taát caû nhöõng aminosid thieân nhieânpurpurosamin
coù ñöôïc baèng söïsisosamin
leân men
töø nhöõng chuûng choïn loïc cuûa Actinomyces nhaát laø
Streptomyces vaø Micromonospora:
Caùc aminosid ñi töø streptomyces ñöôïc ñoïc teân vôùi tieáp vó ngöõ
MYCINE.
Caùc aminosid ñi töø micromonospora ñöôïc ñoïc teân vôùi tieáp vó
ngöõ MICINE.
Ví duï: Streptomycin töø Streptomyces griseus.

3
 fosfomycin

Gentamicin töø Micromonospora purpurea.

Sisomicin töø Micromonospora inyoensis
2.3 Phaân loaïi

Diamino Diamino
1,3 1,4
cyclitol cyclitol
Genin Streptami Streptidi Desoxy 2 strepta Fortami
n n min n
(theá ôû (theá ôû
Aminos Spectinomy Streptomy 4, 5) 4,6) Fortamici
id cin cin Nemycin Kanamyci n
thieân Paramomy n
nhieân cin Gentamic
Lividomyci in
n Tobramyc
Ribostamy in
cin Sisomicin
(*)
Aminos Dihydro Amikacin
id baùn streptomy Dibekacin
toång cin Netilmici
hôïp n

(*) :raát ñoäc, khoâng duøng tieâm, nhöng coù theå uoáng khi muoán
coù taùc ñoäng taïi choã.
3.TÍNH CHAÁT LYÙ HOÙA VAØ KIEÅM NGHIEÄM
3.1 Tính chaát
- Trong caáu truùc cuûa caùc aminosid coù nhoùm NH2 vaø OH neân
phaân töû raát phaân cöïc, do ñoù khoù haáp thu baèng ñöôøng
uoáng, khoù thaám vaøo dòch naõo tuûy, baøi tieát nhanh qua thaän
bình thöôøng.
- Söï hieän dieän cuûa nhöõng nhoùm amin vaø guanidin laøm cho
caùc phaân töû aminosid coù tính base (pka ≈ 7,5-8) vaø chuùng
thöôøng ñöôïc söû duïng ôû daïng muoái.
- Daïng base: ñoä tan thay ñoåi trong nöôùc vaø caùc dung moâi höõu
cô.
- Daïng muoái: thöôøng laø muoái sulfat, haùo aåm, raát tan trong
nöôùc, khoâng tan trong alcol vaø caùc dung moâi höõu cô.
- Dung dòch ôû pH trung tính beàn vôùi nhieät, thuûy giaûi chaäm
trong moâi tröôøng acid.
3.2 Kieåm nghieäm
3.2.1 Ñònh tính
Aminosid cho phaûn öùng döông tính vôùi ninhydrin (nhoùm amin) vaø
vôùi dihydroxy 2,7 naphtalen/ moâi tröôøng H2SO4 (caùc ose).

4
 fosfomycin

Coù theå ñònh tính baèng saéc kyù lôùp moûng so saùnh vôùi chaát
ñoái chieáu.
3.2.2 Ñònh löôïng
Caùc khaùng sinh hoï aminosid ñöôïc ñònh luôïng chuû yeáu baèng
phöông phaùp sinh hoïc.
4. CÔ CHEÁ TAÙC ÑOÄNG
Caùc aminosid taùc ñoäng baèng caùch öùc cheá sinh toång hôïp
protein cuûa vi khuaån (tröôøng hôïp cuûa aminosid laø cô cheá dieät
khuaån). Aminosid gaén vaøo tieåu theå 30S gaây vieäc ñoïc nhaàm
tín hieäu daãn ñeán saûn xuaát protein laï, vi khuaån khoâng söû
duïng ñöôïc. Quaù trình vaän chuyeån qua maøng phuï thuoäc vaøo
oxy neân aminosid khoâng coù taùc ñoäng treân vi khuaån yeám khí.
5. LIEÂN QUAN GIÖÕA CAÁU TRUÙC VAØ TAÙC ÑOÄNG
- Chöùc amin caàn thieát cho söï töông taùc vôùi caùc receptor ôû
tieåu ñôn vò 30S ribosom cuûa vi khuaån.
- Caùc nhoùm OH coù vai troø trong phoå khaùng khuaån do ñieàu
chænh söï haáp thu khaùng sinh.
6. PHOÅ KHAÙNG KHUAÅN
- Phoå khaùng khuaån: roäng, taäp trung chuû yeáu laø gram aâm, aùi
khí nhaát laø Enterobacterie vaø tröïc khuaån gram döông
(Corynebacterium, Listeria).
- Taùc ñoäng khoâng thöôøng xuyeân treân caàu khuaån, nhöng noùi
chung toát treân Staphylococcus aureus keå caû chuûng tieát ra
penicillinase, treân Neisseria miningitidis vaø Gonorrhoea. Taùc ñoäng
trung bình treân lieân caàu nhoùm D.
- Khoâng taùc duïng treân Haemophilus influenzae, coøn nhöõng
chuûng yeám khí thì khoâng nhaïy caûm vôùi caùc aminosid.
- Caùc aminosid coù genin desoxystreptamin coù phoå töông tôï, khaùc
nhau chuû yeáu laø do söï ñeà khaùng.
- Streptomycin ñaëc bieät hoaït tính treân mycobacterie (tröïc khuaån
Koch vaø Hansen). Kanamycin vaø amikacin cuõng coù taùc ñoäng
naày nhöng möùc ñoä keùm.
- Paramomycin theå hieän hoaït tính treân protozoa, ñieàu naày cuõng
tìm thaáy ôû caùc genta A, B, B1, X. Ngöôøi ta cuõng ghi nhaän taùc
ñoäng taåy giun saùn cuûa paramomycin (cestodes), genta A,
kanamycin, neomycin.
- Maët khaùc caùc aminosid coù söï ñoàng vaän vôùi caùc khaùng sinh
khaùc (β lactam, polypeptid, quinolon, vancomycin, fosfomycin).
7. SÖÏ ÑEÀ KHAÙNG
Vi khuaån thöôøng ñeà khaùng vôùi nhoùm khaùng sinh naày baèng
caùch tieát ra nhöõng enzym laøm giôùi haïn söï coá ñònh cuûa
khaùng sinh treân caùc receptor cuûa ribosom. Caùc enzym goàm
acetyl transferase (aceyl hoùa chöùc amin), adenylyl tranferase vaø
phosphotransferase (gaén treân nhoùm OH). Ngoaøi ra, söï ñeà khaùng
coøn do söï giaûm tính thaám cuûa maøng teá baøo vi khuaån.
8. ÑOÄC TÍNH

5
 fosfomycin

- Ñoäc tính tai: caùc aminosid taùc ñoäng treân caëp thöù 8 cuûa
thaàn kinh soï ( luùc ñaàu taùc ñoäng leân tieàn ñình, gaây choùng
maët, uø tai….neáu ngöng thuoác thính giaùc coù theå phuïc hoài,
baèng khoâng thuoác seõ taùc ñoäng leân boä phaän oác tai vaø seõ
gaây ñieác vónh vieãn). Do ñoù moät soá taùc giaû khuyeân neáu
khoâng coù khaùng sinh ñoà, chæ neân ñieàu trò trong 5 ngaøy.
Aminosid höôùng tieàn ñình: streptomycin; aminosid höôùng oác tai:
amikacin; aminosid höôùng caû hai: gentamicin, tobramycin,
dibekacin; netilmicin töông ñoái ít ñoäc vôùi tai.
- Ñoäc tính thaän: caùc aminosid coù theå gaây hoaïi töû oáng uoán
gaàn vaø laøm giaûm söï loïc ôû tieåu caàu thaän. Söï toån thöông coù
theå thuyeân giaûm khi döøng ñieàu trò, nhöng vaãn tieán trieån theo
höôùng suy thaän nhaát laø khi duøng thôøi gian daøi.
9. COÂNG DUÏNG
Chæ ñònh ñieàu trò thay ñoåi, nhaát laø vôùi nhöõng nhieãm truøng
do vi khuaån gram aâm.
Aminosid thöôøng ñöôïc söû duïng phoái hôïp vôùi beta lactam,
vancomycin, fosfomycin vaø quinolon. Nhöõng phoái hôïp naày cho
hieäu öùng ñoàng vaän vôùi moät hoaït phoå roäng.

Chæ ñònh Khaùng sinh Ñöôøng söû

ñieàu trò duïng
Nhieãm truøng Gentamicin, Tobramycin, Sisomicin, tieâm baép
heä thoáng Dibekacin.Netilmicin, Amikacin, “
hay cuïc boä
Nhieãm truøng Neomycin uoáng, duøng
tieâu hoùa vaø Framycetin ngoaøi
söû duïng taïi Paramomycin, duøng ngoaøi
choã Dihydrostreptomycin uoáng
Lao, dòch Streptomycin tieâm baép
haïch
Beänh do laäu Spectinomycin tieâm baép
caàu

10. CAÙC AMINOSID CHÍNH

10.1 Aminosid coù genin streptidin
10.1.1 Streptomycin
- Saûn xuaát chuû yeáu töø Streptomyces griseus thöôøng duøng
döôùi daïng streptomycin sulfat.
NH

O HN C
NH2
4 2 OH NH
3 6 HN C
O HO
5 1 NH2
OH
CHO streptidin
H3C L-streptose
HO OH O
H3C NH
4'' 5'' O

2'' L-glucosamin-2
3''
1'' 6
HO CH2OH
 fosfomycin

- Tính chaát vaät lyù: streptomycin sulfat laø vi tinh theå traéng,
khoâng muøi, vò hôi ñaéng, raát tan trong nöôùc.
- Tính chaát hoùa hoïc:
• Phaûn öùng do nhoùm streptidin:
. Vôùi acid picric cho daãn chaát picrat coù ñieåm chaûy xaùc
ñònh.
. Söï hieän dieän cuûa hai nhoùm guanidin khieán phaân töû coù
tính base maïnh, khi ñun vôùi NaOH seõ phaân huûy, phoùng
thích NH3,laøm ñoåi maøu giaáy quì.
. Phaûn öùng Sakaguchi: taïo maøu ñoû vôùi NaOCl vaø α
naphtol
• Phaûn öùng do nhoùm streptoza:
Döôùi taùc duïng cuûa kieàm, streptoza chuyeån thaønh maltol,
chaát naày taïo phöùc maøu tím beàn vôùi Fe+++, öùng duïng ñeå
ñònh tính vaø ñònh löôïng.
OR' H3C
O O OR' O
OH-
CHO O CH3 HO +ROH +R'OH
H3C
OH OR HO OR O

H3C
3+ O
• Phaûn öùng cuûa nhoùm Fe CHO:
Fe phaûn
O öùng vôùi thuoác thöû
Fehling, thuoác thöû Tollens (phaûn öùng phaân bieät giöõa
streptomycin vaø dihydrostreptomycin).
O 3
- Hoaït tính: taùc duïng treân tröïc khuaån Koch vaø moät soá vi
khuaån gram aâm (E. coli, Klebsiella, Proteus, Shigella).
- Ñoäc tính treân thaän yeáu nhöng phaûi chuù yù ñeán ñoäc tính tai.
- Söû duïng: vaãn coøn duøng ôû moät soá nöôùc ñeå trò lao, khaùng
sinh naày maèm trong danh muïc thuoác thieát yeáu cuûa WHO vaø
laø khaùng sinh choïn löïa choáng laïi beänh dòch haïch vaø beänh
tularemia.
Streptomycin cuõng coøn ñöôïc söû duïng trong döôïc thöïc vaät hoïc
vaø trong thuù y ñeå choáng laïi caùc beänh nhieãm truøng.
10.1.2 Dihydrostreptomycin
Dihydrostreptomycin ñoäc hôn streptomycin, chæ söû duïng trong
nhieãm khuaån ñöôøng ruoät.
10.2 Aminosid coù genin streptamin thay theá ôû vò trí 4,6
10.2.1 Aminosid thieân 6' nhieân
H C R1
Kanamycin 4' 2 O
HO 5' 2'
HO 1'
3'
R2
NH2
O 4 2
Kanamycin A : R1=NH2, R2=OH
3 6 NH2
Kanamycin B : R1=NH2, R2=NH2
HO Kanamycin C : R1=OH, R2=NH2
5 1
6"
HO 4" CH2OH 7
O
H2N 2"
1"
3" OH O
 fosfomycin

- Kanamycin coù ñöôïc töø moâi tröôøng nuoâi caáy Streptomyces

kanamyceticus
- Chaát ñöôïc söû duïng trong ñieàu trò laø kanamycin A döôùi daïng
monosulfat, monohydrat hoaëc daïng bisulfat (coù theå chöùa khoaûng
ñeán 5% kanamycin B)
- Hoaït tính yeáu hôn gentamicin vaø tobramycin. ñaëc bieät khoâng
taùc ñoäng treân Pseudomonas
- Nhieàu maàm gram aâm vaø tröïc khuaån Koch ñeà khaùng nhieàu
vôùi kanamycin.
- Ñoäc tính töông ñoái ít hôn caùc aminosid khaùc.
- Ngaøy nay haàu nhö kanamycin khoâng ñöôïc söû duïng nöõa, maø
ñöôïc thay baèng daãn chaát baùn toång hôïp laø amikacin (ít bò ñeà
khaùng hôn).
Gentamicin R4 R5
HC 6'
4'
O
R3 5' 2'
R2 1'
3'
R1
NH2
O 2
4
Gentamicin 3 6 NH2
HO
1
- Gentamicin ñöôïc ly trích töø HO moâi tröôøng nuoâi caáy5

Micromonospora purpurea; goàm 6 gentamicin

R
4" 5" O A, B, C, X. Söû duïng
trong ñieàu trò laø gentamicin C daïng
H3C HN sulfat 2"
1"
- Pseudomonas vaø Serratia nhaïy caûm 3" ñaëc OHbieätOvôùi gentamicin.
- Khi söû duïng phaûi chuù yù theo doõi haøm löông trong huyeát
töông ñeå ñieàu chænh tæ leä trong huyeát töông vaø giaûm nguy cô
ñoäc tính. Tæ leä toái öu trong huyeát töông phaûi döôùi 10µg/ml.
- Ngoaøi daïng tieâm, coøn duøng ôû daïng thuoác nhoû maét. Gaàn
ñaây, gentamicin coøn hieän dieän trong moät loaïi xi maêng
polymethacrylat methyl duøng ôû lónh vöïc phaãu thuaät chænh hình
trong tröôøng hôïp bieán chöùng nhieãm truøng.
Tobramycin
- Tobramycin coù ñöôïc baèng caùch ly trích töø moâi tröôøng nuoâi
caáy Streptomyces tenebrarius hoaëc baèng caùch baùn toång hôïp
töø kanamycin B (dseoxy 3’ kanamycin B).
- Chaát naày ñöôïc söû duïng ôû daïng base vaø daïng sulfat. Hoaït tính
cuûa noù gaàn gioáng gentamicin (cuõng coâng hieäu treân
Pseudomonas)
- Nhö gentamicin, tobramycin coøn ñöôïc duøng döôùi daïng thuoác
nhoû maét.

8
 fosfomycin

6'
H2C NH2
4' O
HO 5' 2'
1'
3' NH2
NH2
O 4 2
Tobramycin
3 6 NH2
HO
5 1
6"
HO 4" CH2OH
O
H2N 2"
1"
3" OH O
Sisomicin
2' CH2NH2
H2N
3' O Sisosamin
1'
4' 5'
NH2
O 4 2

3 6 NH2
HO
5 1 Garamin
HO 6"
4" CH2OH
R6 O
H3C-HN 2" Garosamin
1"
(R6 = CH3)
3" OH O

- Sisonicin ñöôïc ly trích töø Micromonospora inyoensis

- Chaát naày ñöôïc söû duïng ôû daïng sulfat, tính chaát töông tôï
gentamicin.
10.2.2 Aminosid baùn toång hôïp
Aminosid baùn toång hôïp ra ñôøi nhaèm giaûm ñoäc tính cuûa
aminosid thieân nhieân (chöa thöïc hieän ñöôïc) cuõng nhö tìm nhöõng
aminosid khaùng laïi vôùi caùc enzym voâ hoaït. Moät soá daãn chaát
baùn toång hôïp ñaõ ñöôïc ñöa vaøo söû duïng vôùi lôïi ñieåm laøm
giaûm söï ñeà khaùng cuûa vi khuaån.
Amikacin 6'
H C NH
4' 2 2
O
HO 5' 2'
HO 1'
3'
OH Kanamycin A: R = H
NH2
Amikacin :
O 4 2
OH
3 6 NH R
HO
1 R = CO C (CH2)2NH2
5
6" H
HO 4" CH2OH
O
H2N 2"
1"
3" OH O

9
 fosfomycin

- Amikacin laø daãn chaát baùn toång hôïp töø kanamycin A, ôû ñoù
nhoùm amin vò trí 1 treân nhaân desoxystreptamin bò acyl hoùa bôûi
acid 2- hydroxy- 4 -amino butyric.
- Söï acyl hoùa naày gaây söï caûn trôû veà maët khoâng gian, keát
quaû laø hoaït tính cuûa chaát naày toát hôn kanamycin, nhaát laø
treân nhöõng chuûng ít hoaëc khoâng nhaïy caûm vôùi kanamycin. -
Tuy vaäy, ngöôøi ta cuõng ñaõ nhaän thaáy coù nhöõng chuûng ñeà
khaùng do tieát ñöôïc nhöõng enzym taùc ñoäng leân vò trí 4’ vaø
6’cuûa amikacin.
- Söï acyl hoùa nhoùm amin coøn laøm taêng tính öa lipid cuûa phaân
töû, ñieàu naày coù leõ laøm cho khaùng sinh naày thaám deã daøng
qua maøng teá baøo vi khuaån, môû roäng hoaït phoå.
- Phoå khaùng khuaån cuûa amikacin gioáng nhö phoå khaùng khuaån
cuûa kanamycin vaø gentamicin, nhöng coù hoaït tính cao treân
nhöõng chuûng ñeà khaùng. Amikacin coù taùc duïng toát treân
mycobacterie, ñaëc bieät ñoái vôùi tröïc khuaån lao, cuõng nhö treân
Franciscella tularensis vaø Yersinia pestis. Chaát naày coù theå thay
theá streptomycin trong ñieàu trò lao, tularemia vaø dòch haïch.
Netilmicin 2'
H2N CH2NH2
3' O
1'
4' 5'
NH2
O 4 2

3 6 NH -C 2H5 Netilmicin
HO
5 1

HO 6"
4" CH2OH
R6 O
H3C-HN 2"
1"
- Netilmicin chính laø ethyl-sisomicin,
3" OH vai
O troø cuûa nhoùm ethyl ôû vò
trí 1 töông ñoàng vôùi vai troø cuûa nhoùm aminohydroxybutyric ôû
amikacin; ñöôïc söû duïng ôû daïng muoái sulfat.
- Phoå khaùng khuaån töông ñoàng vôùi phoå cuûa amikacin (chæ coù
vaøi khaùc bieät veà möùc ñoä ñeà khaùng vôùi vaøi chuûng vi
khuaån), nhöng ñoäc tính yeáu hôn amikacin nhaát laø ñoäc tính tai.
Dibekacin
6'
H2C NH2
4' O
5' 2' Purpurosamin
1'
3' NH2
NH2
O 4 2

3 6 Debekacin
NH2
HO
5 1
6"
HO 4" CH2OH
O Kanosamin
H2N 2"
1"

- Dibekacin chính3" laø OH

desoxy
O 4’ tobramycin hoaëc didesoxy 3’4’
kanamycin B, ñöôïc söû duïng döôùi daïng sulfat.

10
 fosfomycin

- Phoå khaùng khuaån cuûa dibekacin gaàn gioáng gentamicin, nhöng

ít ñeà khaùng vaø ít ñoäc tính ôû tai hôn.
Arbekacin
- Acyl hoùa dibekacin baèng hydroxy amino butyric ôû vò trí 1 töông tôï
nhö tröông hôïp baùn toång hôïp amikacin töø kanamycin B.
- Laø moät aminosid ñang thöû nghieäm laâm saøng, hy voïng ñaây
seõ laø moät thuoác ñaëc hieäu treân pyocyanic.
10.3 Aminosid coù genin streptamin theá ôû vò trí 4,5
Neomycin
- Neomycin ñöôïc trích töø moâi tröôøng nuoâi caáy Streptomyces
fradiae. Söû duïng trong ñieàu trò laø hoãn hôïp neomycin A, B, C
döôùi daïng sulfat.
- Hoaït phoå cuûa neomycin gaàn gioáng streptomycin nhöng nhaïy
caûm hôn vôùi salmonella.
- Chaát naày raát ñoäc ñoái vôùi thaän, chæ duøng ngoaøi nhöng coù
theå uoáng vì haáp thu keùm (duøng neomycin uoáng ñeå chuaån bò
cho phaãu thuaät ñöôøng ruoät) hoaëc duøng döôùi daïng nhoû maét.
6'
HC
4' 2
NH2
O I
HO 2'
HO 1'
3'
NH2 Neamin
H2N
O 4 2 Neomycin B
R1 = H, R2 = CH2NH2
3
6 NH2 Neomycin C
O
5 1 R1 = CH2NH2, R2 = H
OH
HO CH2
HO 4" R1 O
O II Neobiosamin
HO R 2 2" 1"
3" OH O OH

Neosamin
Paramomycin
- Paramomycin ñöôïc ly trích töø moâi tröôøng nuoâi caáy
Streptomyces rimosus.
- Chaát naày coù hoaït tính treân caùc ñôn baøo (protozoanes: amib,
giardia) vaø treân giun saùn. - Ñoäc tính cao treân thaän, khoâng
duøng tieâm, duøng uoáng ñeå trò amib, kyù sinh truøng ñöôøng
ruoät.
Lividomycin vaø Ribostamycin: hai chaát naày raát ít ñöôïc söû
duïng.
10.4 Aminosid coù genin streptamin
Spectinomycin OH
H H
H3C - NH O O CH3

HO O
H OH
O
NH -CH3

11
 fosfomycin

- Spectinomycin ñöôïc ly trích töø moâi tröôøng nuoâi caáy

Streptomyces spectabilis
- Ñaây laø moät aminosid coù caáu truùc ñôn giaûn (keát hôïp moät
ñôn vò NN dimethyl streptamin vôùi moät ñôn vò daãn chaát cuûa ose
khaùc bôûi moät lieân keát hemicetal vaø moät caàu ete).
- Chaát naày coù hoaït tính toát treân gonococi, duøng ñeå trò beänh
laäu.
10.5 Aminosid coù genin fortamin
- Fortamin laø moät diamino-1,4 cyclitol, coù ñöôïc töø
Micromonospora olivoasterospora. - - Trong caùc fortimicin, genin naày
lieân keát vôùi moät ose diamino khoâng chöùa nhoùm OH.
- Trong soá naày phaûi keå ñeán fortimicin A (Astromicin), chaát naày
coù phoå töông ñoàng vôùi phoå cuûa amikacin vaø coù hoaït tính
treân pyocyanic.
- Nhieàu daãn chaát ñöôïc ñieàu cheá vaãn coøn ñang nghieân cöùu,
trong ñoù coù dactimicin, chaát naày ít ñoäc tính vaø coâng hieäu
treân nhöõng maàm ñeà khaùng. Dactimicin coù caáu truùc khaùc vôùi
fortimicin A do söï hieän dieän cuûa nhoùm theá CH=NH ôû ñaàu muùt
cuûa chuoãi -N(CH3)CO-CH2-NH2.

H3C NH2
HC
O

NH2
O NH2

HO OH

N
OCH3
H3C COOCH2 -NH2

Fortimycin A
11. KEÁT LUAÄN
Aminosid laø nhöõng khaùng sinh quí bôûi hoaït tính maïnh, phoå
roäng nhaát laø ñoái vôùi vi khuaån gram aâm, nhöng chuùng coøn
nhieàu ñoäc tính vaø deã bò ñeà khaùng. Hôn nöõa, söï xuaát hieän
cuûa cephalosporin III, monobactam, quinolon deã söû duïng vaø coù
hoaït tính treân Pseudomonas ñaõ haïn cheá söï phaùt trieån cuûa
aminosid. Ngöôïc laïi, söï keát hôïp vôùi caùc chaát öùc cheá
transferase coù theå laø moät höôùng phaùt trieån cuûa khaùng sinh
naày.

12