‫از کجا شروع کرديد؟ به کجا رسيديد؟!

‬
‫اگر بدانيد به کجا ميخواهيد برسيد‪ ،‬احتمالً نقطه آغاز را بهتر‪ ،‬درستتر‪ ،‬و آسانتر برميگزينيد‪.‬‬

‫اين چيزهايي که مينويسم نظرات خودم است‪ ،‬و احتمال با نظرات ديگران متفاوت است‪ .‬چيزهايي‬
‫که بدون توضيح مينويسم‪ ،‬در موردشان احتمالً نظر خاصي ندارم؛ پس نظرات ديگراني که بر آنها‬
‫اصلحيه ميفرستند‪ ،‬احتمالً به نظر من ميچربند‪.‬‬
‫مهدي مسافر‬

‫يادآورانه‪ :‬نوشتن در مورد جشنواره خوارزمي‪ ،‬کنفرانس مشهد‪ ،‬و متلب‬

‫فکر کنم در مورد اينکه چه کتابهايي را بخوانيد بهتر باشد از صفر شروع کنيم‪:‬‬
‫رياضيات عمومي‬
‫ـ توماس‬
‫يک مهندس مکانيک نبايد هيچ کتاب رياضي ديگري را به اين کتاب ترجيح بدهد‪ .‬در کنار توماس‬
‫ميتوانيد از کتابهاي ديگري مانند ليتهلد‪ ،‬آپوستل‪ ،‬کروت سيگ‪ ،‬سيلورمن و دميدويچ استفاده کنيد‪.‬‬
‫هچيکدام از کتابها روشهاي کار کردن با پارَکها (المانها) را به خوبي توماس درس نداده است‪ .‬اصولً‬
‫اگر رياضيات عمومي را از کتابهاي ديگر ياد بگيريد‪ ،‬احتما ًل در کار کردن با المانها لنگ ميزنيد‪ ،‬و‬
‫لنگ زدن در کار کردن با المانها‪ ،‬احتما ًل باعث لنگيهاي بعدي در بسياري از دروس ديگر مانند‬
‫معادلت ديفرانسيل‪ ،‬استاتيک‪ ،‬ديناميک‪ ،‬ترموديناميک‪ ،‬ديناميک ماشين‪ ،‬سيالت‪ ،‬کنترل خودکار‪،‬‬
‫مقاومت مصالح‪ ،‬انتقال حرارت‪ ،‬روباتيک‪ ،‬مواد مرکب‪ ،‬طراحي اجزاء ماشين‪ ،‬رياضيات مهندسي‪،‬‬
‫طراحي شاسي و بدنه خودرو‪ ،‬ارتعاشات مکانيکي‪ ،‬و طراحي مکانيزمها ميشود‪ .‬پس‪ :‬پارَک را به خاطر‬
‫بسپار‪ ،‬کِسيآي رفتنيست‪.‬‬

‫معادلت ديفرانسيل‬
‫ـ سيمونز‬
‫ـ براي تمرين بيشتر‪ :‬بويس‪ ،‬يا سري شوم (رايگان آن را ميتوانيد از اينترنت دانلود کنيد)‬
‫ـ اگر خواستيد اندکي هم از معادلت غيرخطي بدانيد‪ ،‬مرجع زير‪ ،‬کتاب خلصه و خوبي است‪.‬‬
‫‪‬هانتلي و جانسون‪ ،‬ترجمه نخعي و فروغان‪ ،‬معادلت ديفرانسيل ـ خطي و ناخطي‬
‫به زبان ساده‬

‫رياضيات مهندسي‬
‫ـ شيدفر (دانشگاه علم و صنعت)‬
‫ـ کروت سيگ‬
‫ـ اُنيل‬

‫‪1‬‬
‫کتاب شيدفر را به اين دليل بالتر نوشتم که معادلت ديفرانسيل پارهاي را جامعتر درس داده‪ .‬براي‬
‫توابع مختلط‪ ،‬نگاشت همديس و مسائل مرتبط کتاب چرچيل را فراموش نکنيد‪.‬‬

‫استاتيک‬
‫ـ شيمز‬
‫ـ مريام‬
‫ـ بيير و جانسون‬

‫سيالت‬
‫ـ شيمز‬
‫ـ فاکس‬

‫ديناميک‬
‫ـ نيکخواه بهرامي (دانشگاه تهران)‬
‫ـ مريام‬
‫ـ شيمز‬
‫دليل اين که کتاب نيکخواه بهرامي را بالتر نوشتم اين است که به صورت برداري درس داده؛ اگر‬
‫علقهاي به اين روش نداريد‪ ،‬با اين کتاب شروع نکنيد‪ .‬اگر با کتاب نيکخواه بهرامي شروع کرديد‪،‬‬
‫کتاب مريام‪ ،‬شيمز‪ ،‬يا هيبلر را هم در کنارش ببينيد‪.‬‬

‫ترموديناميک‬
‫ـ سنجل‪ ،‬يا ونوايلن (همراه با نرمافزار ‪)CATT‬‬

‫زبان برنامهنويسي‬
‫اين بخش با بقيه بخشها فرق دارد؛ چون دست شما براي گذراندن اين درس خيلي باز نيست‪.‬‬
‫بنابراين اگر دانشکده شما نيروي جوان نداشته باشد و احتمالً فقط فرترن ‪ 77‬ارائه بدهد‪ ،‬شما‬
‫مجبوريد فرترن ‪ 77‬ياد بگيريد‪ .‬اما بيرون از گذراندن درس الگوريتم و برنامهنويسي اوضاع فرق‬
‫ميکند‪ ،‬که آن هم بستگي به خيلي مسائل دارد‪ .‬فعلً نکات زير را به طور خلصه از من بپذيريد‬
‫(شايد بعداً کمي در موردشان نوشتم‪.).‬‬

‫‪o‬اگر مجبوريد يک زبان برنامهنويسي يا نرمافزار را ياد بگيريد‪ ،‬خود را نيازاريد؛‬

‫ياد بگيريد‪.‬‬

‫‪2‬‬
 ‫‪o‬براي محاسبات نمادين (‪ ،)Symbolic Manipulation‬هيچ نرمافزاري نبايد از‬
‫‪ Maple‬بهتر باشد‪ .‬نرمافزارهاي ديگر مانند ‪ MATLAB، Mathematica‬و‬
‫‪ MathCad‬در حقيقت يا از خود ‪ Maple‬استفاده ميکنند يا از دستآوردهاي‬
‫آن‪.‬‬
‫‪o‬براي شبيهسازي سيالت از ‪ Fluent‬يا ‪ Ansys‬استفاده کنيد‪.‬‬
‫‪o‬براي شبيهسازي سازهها از ‪ Ansys، Abaqus، Cosmos، ALGOR‬يا‬
‫‪ Mechanical Desktop‬استفاده کنيد‪.‬‬
‫‪o‬براي ديناميک از ‪ ADAMS، Working Model‬يا ‪ Nastran‬استفاده کنيد‪.‬‬
‫‪o‬نرمافزارهاي تخصصي مانند ‪OffPipe، AutoShip، OrcaFlex، OrcaLay،‬‬
‫‪ PDMS‬و‪/‬يا ‪ WAMIT‬را فقط در صورتي ياد بگيريد که بتوانيد از آن پول‬
‫درآوريد‪.‬‬
‫‪o‬اگر دنبال يک محيط برنامهنويسي يا يک نرمافزار جامع هستيد تا از کشتن‬
‫وقتتان جلوگيري کنيد‪ MATLAB ،‬را ياد بگيريد‪ .‬من بعد از اينکه اين اين‬
‫نرمافزار را ياد گرفتم بقيه محيطهاي برنامهنويسي را کنار گذاشتم (در مورد‬
‫متلب ممکن است بعداً بيشتر بنويسم‪.).‬‬
‫‪o‬اگر هدف فقط شبيهسازي نيست و حاصل کار قرار است در ‪ PLC‬استفاده‬
‫شود‪ ،‬از هر محيطي که از شما خواسته شده است‪ ،‬استفاده کنيد؛ معمولش ‪،C‬‬
‫اسمبلي‪ ،‬و پرولوگ است‪.‬‬

‫لطف ًا در مورد اين بخش نظر بدهيد‪ ،‬دست کم در مورد نرمافزارهاي ‪ FEM‬و نرمافزارهاي زير‪.‬‬
‫‪AutoCAD, SolidWorks, MDT, Catia‬‬

‫ارتعاشات مکانيکي‬
‫ـ براي روش لگرانژ‪ ،‬کتاب زير‬
‫‪‬نخعي و ديگران‪ ،‬تندآموز لرزشهاي مکانيکي‪ ،‬نشر اتحاد‪ ،‬تهران‪.1371 ،‬‬
‫ـ براي ميرائي خشک‪ ،‬مقالة زير‬
‫‪ Den Hartog J.P., “Forced Vibrations with Combined Coulomb and‬‬
‫‪Viscous Friction”, Trans. ASME, Paper APM-53-9, 1931.‬‬
‫ـ براي ميرائي هيسترزيس مقالههاي زير‬
‫‪ Fancher P.S., Ervin R.D., MacAdam C.C. and Winker C.B., “Measurement‬‬
‫‪and Representation of the Mechanical Properties of Truck Leaf Spring”,‬‬
‫‪SAE Trans., 800905, pp 16, 1980.‬‬
‫‪ Cebon D., “Simulation of the Response of Leaf Springs to Broad Band‬‬
‫‪Random Excitation”, Int. J. Vehicel System Dynamics, Vol. 15(6), pp 375-‬‬
‫‪392, 1986.‬‬

‫‪3‬‬
 ‫يا پاياننامه زير‬
‫‪‬احمد يوسفي‪ ،‬کاهش آسيب‌هاي وارده از طرف خودروهاي سنگين به جاده‌ها ـ‬
‫مطالعه‌ايـ ـبرـ ـاثرـ ـپارامترهايـ ـهندسيـ ـوـ ـبهينه‌‌سازيـ ـتعليقـ ـنافعال‪،‬ـ ـپاياننامه‬
‫کارشناسي ارشد مهندسي مکانيک در طراحي کاربردي‪ ،‬دانشگاه اميرکبير‬
‫ـ براي بقيه قسمتها‪ ،‬کتاب رائو‬
‫ـ براي تمرين بيشتر‪ :‬سري شوم (دو نوعش در دسترس است)‬

‫ديناميک ماشين‬
‫ـ شيگلي‪ ،‬مارتين‪ ،‬يا هميلتون‬

‫کنترل‬
‫ـ اوگاتا‬
‫ـ ريون‬

‫مقاومت مصالح‬
‫ـ تيموشنکو‬
‫ـ بيير و جانسون‬
‫ـ پوپوف‬
‫ـ براي تمرين بيشتر‪ :‬سري شوم (ناش)‬

‫طراحي اجزاء ماشين‬

‫ـ شيگلي‬
‫اصول بعد از گذراندن اين درس و اشتغال به کار‪ ،‬متوجه خواهيد شد که ديگر تقريباً همة آنچه را‬
‫که در اين درس فراگرفتهايد بايد کنار بگذاريد؛ در صنعت براي هر کاري وادارتان ميکنند از‬
‫استانداردها و نرمافزارهاي حرفهاي مربوط به آن کار پيروي کنيد‪ ،‬آن هم از آنهايي که خودشان به‬
‫آنها علقمند هستند‪.‬‬

‫انتقال حرارت‬
‫ـ اينکروپرا‪ ،‬يا هلمن‬

‫محاسبات عددي‬
‫‪ Press, W.H.; et al., Numerical Recipes: The Art of Scientific Computing,‬‬
‫‪Cambridge University Press‬‬
‫‪ Carnahan, B.; et al., Applied Numerical Methods, Wiley‬‬

‫‪4‬‬
 ‫‪‬مهدي مسافر‪،‬ـ شگردهاي عددي ـدر پاسخيابي پرسشهاي مهندسي با برنامهريزي‬
‫‪ ،MATLAB‬چاپ دوم‪ ،‬انتشارات متفکران‪ ،‬تهران‪.1384 ،‬‬
‫‪‬پروژه ‪( MechMat‬مؤسسه لئوناردو داوينچي)‬
‫‪‬مهري‪ ،‬بهمن؛ نخعي‪ ،‬رضا؛ محاسبات عددي ‪ ،‬ويرايش دوم‪ ،‬انتشارات آييژ‪ ،‬تهران‪،‬‬
‫‪1378‬‬
‫اولين مرجع بهترين کتاب محاسبات عددي جهان است‪ ،‬که حاصل کار ‪ 5‬استاد است‪ .‬نسخه رايگان‬
‫آن را ميتوانيد از اينترنت دانلود کنيد (با توجه به توضيح حاشيه صفحات کتاب‪ ،‬هيچ کسي از نطر‬
‫اخلقي نبايد بيش از يک پرينت از آن را تهيه کند! ‪ .)‬اين کتاب در چند ويرايش مختلف با‬
‫زبانهاي برنامهنويسي مختلف تهيه شده است؛ فرترن‪ ،++C، C ،‬پاسکال‪ ،‬بيسيک‪ .‬برنامههاي کتاب‬
‫هم به صورت رايگان در دسترس هست‪ .‬ترجمه بسيار بدي از برخي از بخشهاي اين کتاب را‬
‫انتشارات دانشگاه تهران منتشر کرده است؛ اگر از آن ترجمه استفاده ميکنيد‪ ،‬کتاب اصلي را حتماً‬
‫در کنارش داشته باشيد‪.‬‬
‫کتاب شگردهاي عددي‪ ،‬حاصل تدريس متلب و انجام شمار فراواني پروژه است‪ ،‬که من نوشتهام‪.‬‬
‫تقريباً اکثر مسائل کامپيوترياي را که يک دانشجوي مهندسي مکانيک معمولي با آن برخورد ميکند‬
‫همراه با جواب در آن گنجاندهام‪ .‬برنامههايش با متلب بوده و رايگان است و ميتوانيد از اينترنت‬
‫دانلود کنيد (از آنجايي که نويسنده اين کتاب خودم هستم‪ ،‬توضيح بيشتر تبليغ تلقي ميشود‪.).‬‬
‫ظاهرا اين اواخر کتاب محاسبات عددي رکتنوالد هم ترجمه شده است؛ ترجمهاش را نديدهام‪ ،‬اما‬
‫خود کتاب‪ ،‬کتاب بسيار خوبي است‪.‬‬

‫طراحي مکانيزمها‬
‫‪ Parviz Nikravesh, Computer-Aided Analysis of Mechanical Systems,‬‬
‫‪Prentice-Hall, 1988‬‬
‫‪‬سوني‬
‫‪‬هارتنبرگ‬
‫پرويز نيکروش استاد دانشگاه آريزوناست‪ .‬او براي اولين بار در جهان‪ ،‬مکانيزمها را به صورت جامع و‬
‫روشمند براي شبيهسازي در کامپيوتر دستهبندي کرد و با معرفي و مقايسة مفهوم مختصات‬
‫دکارتي‪ ،‬مختصات نسبي‪ ،‬و مختصات فراگير‪ ،‬زمينة تهية نرمافزارهاي چندمنظوره را فراهم کرد‪.‬‬
‫بعدها ديگران از دستآوردهاي او در کتابهاي خود استفاده کردند؛ براي نمونه‪ ،‬کتاب ‪ ،MechMat‬که‬
‫براي محاسبات عددي معرفي کردم‪ ،‬يکي از اين نمونه کتابهاست‪ Wehage .‬و ‪ Haug‬نرمافزار‬
‫‪ DADS-2D‬را‪ ،‬و نيکروش و ‪ Chung‬نرمافزار ‪ DADS-3D‬را براي تحليل و طراحي دستگاههاي‬
‫ديناميکي براي حرکت صفحهاي و حرکات سهبعدي تهيه کردهاند‪ .‬نيکروش پايههاي تعريف و انجام‬
‫پروژة تهية نرمافزار معروف و توانمند ‪ ADAMS‬را کـه امروزه در صنايع خودروسازي بسيار بـه کـار‬
‫ميرود‪ ،‬بنا نهاد‪ .‬بنابراين اگر اين کتاب يا کتاب ‪ MechMat‬را بخوانيد‪ ،‬نرم افزار ‪ ADAMS‬ديگر‬

‫‪5‬‬
‫برايتان يک جعبهسياه نيست‪ .‬ترجمة بسيار بدي از کتاب نيکروش را انتشارات دانشگاه تهران منتشر‬
‫کرده است؛ اگر از آن ترجمه استفاده ميکنيد‪ ،‬کتاب اصلي را حتم ًا در کنارش داشته باشيد‪.‬‬

‫گوشزد ـ اگر اين مراجع را بخوانيد‪ ،‬مهندس باسوادي ميشويد‪ ،‬اما ممکن است نتوانيد درسهايتان‬
‫را به موقع بگذرانيد‪.‬‬

‫‪6‬‬