Professional Documents
Culture Documents
1 DPKararverme
1 DPKararverme
1 DPKararverme
=
=
n
1 j
j j enk / enb
x C Z
m) ..., 3, 2, 1, (i b ) ; ; ( x a
i
n
1 j
j ij
= > = s
=
DORUSAL PROGRAMLAMA KARAR VERME
r.Gr.Dr.Habip KOAK Marmara niversitesi
28
DP Modelinin Yapsal Unsurlar-devam
4. Karar deikenleri
Karar vericinin denetimi altnda olan niteliklere karar deikenleri denir. Bunlar
modele ilikin bilinmeyenler olup deerleri modelin zmnden sonra
belirlenir. Bu deikenler karar vericinin denetimi altnda olduklarndan bunlara
kontrol deikenleri de denir.
x
j
:
Belirli bir zaman dneminde jinci rnn retim miktar veya faaliyet
dzeyi.
j=1, 2, 3, n : rn eidi, faaliyet says.
5. Parametreler
Alabilecei deerlerde karar vericinin hibir etkisi olmayan niteliklere parametre
veya kontrol d deikenler denir. Belirli koullarda belirli deerler alan
parametreler problem iin veri durumundadr.
C
j
:
jinci karar deikeninin ama fonksiyonu katsays (parametre)-(birim kar,
birim fiyat, birim maliyet vs.).
a
ij
:
jinci rnden bir birim retmek iin iinci kaynaktan tketilen kaynak
miktar veya girdi katsays
b
i
:
n saydaki rn iin elde bulunan iinci snrl kaynak miktar.
i= 1, 2, 3, , m : retim blmlerinin veya retim kaynaklarnn says.
DORUSAL PROGRAMLAMA KARAR VERME
r.Gr.Dr.Habip KOAK Marmara niversitesi
29
DP Modelinin Genel Grnm
Ama Fonksiyon Z
enk/enb
=c
1
x
1
+ c
2
x
2
+ .....c
n
x
n
Kstlayc fonksiyonlar a
11
x
1
+a
12
x
2
+..................+a
1n
x
n
s=>b
1
a
21
x
1
+a
22
x
2
+..................+a
2n
x
n
s=>b
2
a
m1
x
1
+a
m2
x
2
+................+a
mn
x
n
s=>b
m
Negatif Olmama Koulu x
1
, x
2
,........x
n
> 0
DORUSAL PROGRAMLAMA KARAR VERME
r.Gr.Dr.Habip KOAK Marmara niversitesi
30
DP Modelinin Matris Gsterimi
| |
b Ax
Cx
) ; ; (
b
.
b
b
) ; ; (
x
.
x
x
a
.
a
a
. . a a
. . . .
. . a a
. . a a
ar Fonksiyonl Kstlay
x
.
.
.
x
x
C . . . C C Z
Fonksiyonu Ama
m
2
1
n
2
1
mn
n 2
n 1
2 m 1 m
22 12
12 11
n
2
1
n 2 1 enk / enb
> = s =
(
(
(
(
> = s
(
(
(
(
(
(
(
(
=
(
(
(
(
(
(
(
=
DORUSAL PROGRAMLAMA KARAR VERME
r.Gr.Dr.Habip KOAK Marmara niversitesi
31
DPnin Varsaymlar
1.Dorusallk (veya Oransallk) Varsaym: Modeldeki fonksiyolarn hepsi
dorusaldr. Bu varsaym gereklemedii takdirde DOP sz konusudur.
2.Toplanabilirlik Varsaym
3.Kesinlik Varsaym:
Bu varsaym, tm parametrelerin (ama fonksiyonu katsays, sa el taraf ve
teknolojik katsay) kesin olarak bilindiini ve ilgili dnemde deimeyeceini
ngrr. Eer bu deerler tam olarak bilinmiyorsa, sonu gvenilir
olmayacaktr. Byle bir durumda duyarllk analizine bavurulabilir.
4. Negatif Olmama Varsaym
Karar deikenleri negatif deerler alamaz.
5. Blnebilirlik Varsaym
Bu varsaym, her karar deikenlerinin ondalkl bir say alabilecei anlamna
gelir. Bu varsaym ortadan kalktnda tamsayl programlama sz konusu olur.
DORUSAL PROGRAMLAMA KARAR VERME
r.Gr.Dr.Habip KOAK Marmara niversitesi
32
DPnin Uygulama Alanlar
Ulatrma ve datm kanallar
Beslenme ve kartrma problemleri
reim planlamas
Yatrm planlamas
Grev datm
Arazi kullanm planlamas
Kurulu yeri seimi
Oyun teorisi
DORUSAL PROGRAMLAMA KARAR VERME
r.Gr.Dr.Habip KOAK Marmara niversitesi
33
DP Problemlerinin Modelinin Kurulmas
DP Problemlerinin modelinin kurulmasnda aadaki admlarn
izlenmesi gerekmektedir.
1. Karar deikenlerinin tanmlanmas ve bunlarn sembolize
edilmesi
2. Amacn belirlenerek ama fonksiyonun karar deikenlerinin
dorusal bir fonksiyonu olarak yazlmas
3. Tm kstlamalarn karar deikenlerinin dorusal bir
fonksiyonlar olarak eitlik veya eitsizlik olarak yazlmas
4. Negatif olmama koullarnn yazlmas.
DORUSAL PROGRAMLAMA KARAR VERME
r.Gr.Dr.Habip KOAK Marmara niversitesi
34
rnek DP Modeli-1
nci kimya firmas X ve Y gibi iki tip kimyasal madde
retmektedir. 1 litre X rnnn maliyeti 160 TL. , 1 litre Y
rnnn maliyeti ise 240 TL. dir. Mteri talebine gre, firma,
gelecek hafta iin en az 6 litre X ve en az 2 litre Y rn
retmelidir. X ve Y kimyasal rnlerinde kullanlan
hammaddelerden birisinin sunumu azdr ve sadece 30 gr.
salanabilmektedir. X rnnn bir litresinde bu hammaddeden 3
gr. ve Y nin litresinde de 5 gr. gerekli olmaktadr.
nci firmas, toplam maliyetini minimize etmek iin X ve Y
rnlerinden kaar litre retmesi gerektii konusunda ok byk
bir kararszlk ierisine girmitir. Bu soruyu yantlayacak modeli
kurunuz.
DORUSAL PROGRAMLAMA KARAR VERME
r.Gr.Dr.Habip KOAK Marmara niversitesi
35
rnek DP Modeli-1-devam
Problemde karar deikenleri,
x
1
= retilecek X rnnn miktar ( litre )
x
2
= retilecek Y rnnn miktar ( litre )
Minimize edilmek istenen toplam maliyet
160x
1
+ 240x
2
dir.
stenen gerekli minimum miktar ise
x
1
> 6 ve x
2
> 2 dir.
Hammadde kstlaycs ise
3x
1
+ 5x
2
s 30 dur.
Bylece minimizasyon modeli yle olacaktr:
Min z = 160x
1
+240x
2
x
1
>6
x
2
>2
3x
1
+5x
2
s30
x
1
, x
2
> 0
DORUSAL PROGRAMLAMA KARAR VERME
r.Gr.Dr.Habip KOAK Marmara niversitesi
36
rnek DP Modeli-2
Mgest irketi kapasite sorunu yznden gnde 120.000 kg. dan
daha ok st ileyememektedir. Ynetim, ya veya ilenmi st
iin kullanlan stn dengelenmesi iin peynir fabrikasnda en az
10.000 kg. lk gnlk st kullanmak istemektedir. Bir kg. stn ya
retimi iin kullanldnda, kara katks, 4 TL., ie st olarak
kullanldnda katks 8 TL. ve peynir retimi iin kullanldnda
ise katks 6 TL. dir.
Ya blm gnde 60.000 kg., st ieleme donanm gnde
40.000 kg., peynir donanm ise gnde 30.000 kg. st ileyebilir.
irket karn maksimize etmek istediine gre problemi
dorusal programlama modeli olarak ifade ediniz.
DORUSAL PROGRAMLAMA KARAR VERME
r.Gr.Dr.Habip KOAK Marmara niversitesi
37
zm:
Karar Deikenleri
x1 = Ya yapmnda kullanlan st miktar ( kg )
x2 = ielemede kullanlan st miktar ( kg )
x3 = Peynir yapmnda kullanlan st miktar ( kg )
letmenin karn maksimize edecek ama fonksiyonu;
Maksimum z = 4x1 + 8x2 + 6x3
Kstlar ise;
x3 > 10.000
x1 s 60.000
x2 s 40.000
x3 s 30.000
x1 + x2 + x3 s 120.000
Negatif Olmama koulu;
x1, x2, x3 > 0