Chuyên Đề Quản Trị Rủi Ro Và Sinh Lời Trong Đầu Tư Tài Chính

Chuyªn ®Ò: Kü N¡NG QU¶N TRÞ TµI CHÝNH Vµ QU¶N TRÞ RñI RO
CHUYÊN ĐỀ
QUẢN TRỊ RỦI RO VÀ SINH LỜI TRONG ĐẦU TƯ TÀI CHÍNH
MỤC TIÊU
Trong chuyên đề này chúng ta đã đề cập nhiều đến suất chiết khấu dùng để làm cơ
sở xác định giá trị hiện tại của một số tiền hoặc của một dòng tiền:
- Làm thế nào để quyết định suất chiết khấu hay tỷ suất lợi nhuận yêu cầu?
- Mối quan hệ giữa lợi nhuận và rủi ro, đồng thời chỉ ra cách tính lợi nhuận và rủi ro
trong trường hợp đầu tư vào một danh mục bao gồm nhiều loại chứng khoán khác
nhau.
1. ĐỊNH NGHĨA LỢI NHUẬN VÀ RỦI RO

Lợi nhuận (return) là thu nhập có được từ một khoản đầu tư, thường được
biểu thị bằng tỷ lệ phần trăm1 giữa thu nhập và giá trị khoản đầu tư bỏ ra. Ví dụ bạn
bỏ ra 100$ để mua một cổ phiếu, được hưởng cổ tức là 7$ một năm và sau một năm
giá thị trường của cổ phiếu đó là 106$. Lợi nhuận bạn có được khi đầu tư cổ phiếu
này là: (7$ + 6)/100 = 13%.
Như vậy lợi nhuận đầu tư của bạn có được từ hai nguồn: (1) cổ tức được
hưởng từ cổ phiếu, và (2) lợi vốn – tức là lợi tức có được do chứng khoán tăng giá.
Tổng quát:
trong đó R là lợi nhuận thực (hoặc kỳ vọng), Dt là cổ tức, Pt là giá

cổ phiếu ở thời điểm t, và Pt -1 là giá cổ phiếu ở thời điểm (t – 1). Nếu lấy cổ tức và
giá cổ phiếu theo giá trị thực tế thì chúng ta có lợi nhuận thực, nếu lấy cổ tức và giá
cổ phiếu theo số liệu kỳ vọng thì chúng ta có lợi nhuận kỳ vọng.
Rủi ro được định nghĩa là sự khác biệt của lợi nhuận thực tế so với lợi nhuận
kỳ vọng. Giả sử bạn mua trái phiếu kho bạc để có được lợi nhuận là 8%. Nếu bạn
giữ trái phiếu này đến cuối năm bạn sẽ được lợi nhuận là 8% trên khoản đầu tư của
mình. Nếu bạn không mua trái phiếu mà dùng số tiền đó để mua cổ phiếu và giữ đến
hết năm, bạn có thể có hoặc có thể không có được cổ tức như kỳ vọng. Hơn nữa,
cuối năm giá cổ phiếu có thể lên và bạn được lời cũng như giá có thể xuống khiến
bạn bị lỗ. Kết quả là lợi nhuận thực tế bạn nhận được có thể khác xa so với lợi nhuận
bạn kỳ vọng. Nếu rủi ro được định nghĩa là sự khác biệt giữa lợi nhuận thực tế so với
lợi nhuận kỳ vọng thì trong trường hợp trên rõ ràng đầu tư vào trái phiếu có thể xem
Trung t©m §µo t¹o, Båi d−ìng & T− vÊn vÒ Ng©n hµng, Tµi chÝnh & Chøng kho¸n
Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n
Kho¸ häc “ThÞ tr−êng chøng kho¸n vµ kü n¨ng qu¶n trÞ doanh nghiÖp
như không có rủi ro trong khi đầu tư vào cổ phiếu rủi ro hơn nhiều, vì xác suất hay
khả năng khác biệt giữa lợi nhuận thực tế so với lợi nhuận kỳ vọng trong trường hợp
mua trái phiếu thấp hơn trong trường hợp mua cổ phiếu.
2. ĐO LƯỜNG RỦI RO
Rủi ro như vừa nói là một sự không chắc chắn, một biến cố có khả năng xảy
ra và cũng có khả năng không xảy ra. Để đo lường rủi ro người ta dùng phân phối
xác suất với hai tham số đo lường phổ biến là kỳ vọng và độ lệch chuẩn.
2.1 Lợi nhuận kỳ vọng và độ lệch chuẩn
Lợi nhuận kỳ vọng, ký hiệu là E(R) được định nghĩa như sau:
n
E (R ) = ∑ (R i )(Pi ) , trong đó Ri lợi nhuận ứng với biến cố i, Pi là xác suất xảy ra biến
i =1
cố i và n là số biến cố có thể xảy ra. Như vậy lợi nhuận kỳ vọng chẳng qua là trung
bình gia quyền của các lợi nhuận có thể xảy ra với trọng số chính là xác suất xảy ra.
Ví dụ bảng 5.1 dưới đây mô tả các lợi nhuận có thể xảy ra và cách tính lợi nhuận kỳ
vọng và phương sai:
Bảng 5.1: Cách tính lợi nhuận kỳ vọng và phương sai
Lợi nhuận Xác suất (Ri)(Pi) [Ri – E(R)]2(Pi)
(Ri) (Pi)
- 0,10 0,05 - 0,0050 (-0,10 – 0,09)2(0,05)
- 0,02 0,10 - 0,0020 (-0,02 – 0,09)2(0,10)
0,04 0,20 0,0080 (0,04 – 0,09)2(0,20)
0,09 0,30 0,0270 (0,09 – 0,09)2(0,30)
0,14 0,20 0,0280 (0,14 – 0,09)2(0,20)
0,20 0,10 0,0200 (0,20 – 0,09)2(0,10)
0,28 0,05 0,0140 (0,28 – 0,09)2(0,05)
Tổng =1,00 Lợi nhuận kỳ vọng E(R)=0,090 Phương sai σ2=0,00703
Để đo lường độ phân tán hay khác biệt giữa lợi nhuận thực tế so với lợi nhuận
kỳ vọng, người ta dùng độ lệch chuẩn (σ). Độ lệch chuẩn chính là căn bậc 2 của
phương sai:
n 2
σ= ∑ [R i − E(R )] (Pi )
i =1
Trong ví dụ trên nếu chúng ta lấy căn bậc 2 của phương sai σ2= 0,00703 thì
sẽ có được giá trị của độ lệch chuẩn là 0,0838 hay 8,38%. Điều này có ý nghĩa là
khác biệt giữa lợi nhuận thực tế so với lợi nhuận kỳ vọng là 8,38%.
2.2 Hệ số biến đổi (coefficient of variation)

Độ lệch chuẩn đôi khi cho chúng ta những kết luận không chính xác khi so sánh rủi
ro của hai dự án nếu như chúng rất khác nhau về quy mô. Ví dụ xem xét hai dự án
đầu tư A và B có phân phối xác suất như sau:
Dự án A Dự án B
Lợi nhuận kỳ vọng, E(R) 0,08 0,24
Độ lệch chuẩn, σ 0,06 0,08
Hệ số biến đổi, CV 0,75 0,33
Nếu nhìn vào độ lệch chuẩn chúng ta thấy rằng độ lệch chuẩn của B lớn hơn A. Liệu
có thể kết luận rằng dự án B rủi ro hơn A hay không? Nếu chỉ đơn thuần nhìn vào độ
lệch chuẩn có thể kết luận như vậy, nhưng vấn đề ở đây là cần so sánh xem quy mô
lợi nhuận kỳ vọng của hai dự án này như thế nào. Dự án B có độ lệch chuẩn là 8%
trong khi dự án A chỉ có 6% nhưng lệch 8% của quy mô lợi nhuận kỳ vọng là 1000$
sẽ rất nhỏ so với lệch 6% của quy mô lợi nhuận kỳ vọng 1 triệu $. Để khắc phục tình
trạng này chúng ta dùng chỉ tiêu hệ số biến đổi CV (coefficient of variation):
σ
CV =
E(R )
Trong ví dụ trên, dự án A có CV = 0,75 trong khi dự án B có CV = 0,33. Có thể nói
dự án A rủi ro hơn dự án B.
Tóm lại, rủi ro là sự không chắc chắn, nó chính là khác biệt giữa giá trị thực
tế so với giá trị kỳ vọng. Trong phạm vi chuyên đề này chúng ta quan sát lợi nhuận.
Rủi ro ở đây chính là khác biệt giữa lợi nhuận thực tế so với lợi nhuận kỳ vọng. Để
đo lường được rủi ro trước hết chúng ta phải xác định được lợi nhuận kỳ vọng, kế
đến xác định độ lệch chuẩn của lợi nhuận so với lợi nhuận kỳ vọng. Ngoài ra, cần
lưu ý loại trừ sự ảnh hưởng của yếu tố qui mô bằng cách sử dụng hệ số biến đổi CV
để so sánh mức độ rủi ro khác nhau khi quy mô lợi nhuận kỳ vọng khác nhau đáng
kể.
3. THÁI ĐỘ ĐỐI VỚI RỦI RO
Để minh họa và phân biệt thái độ của nhà đầu tư đối với rủi ro, chúng ta xem
xét trò chơi có tên Let’s Make a Deal do Monty Hall điều khiển chương trình như
sau : Monty Hall giải thích rằng bạn được phép giữ lấy bất cứ thứ gì bạn tìm thấy khi
mở cửa số 1 hoặc số 2. Đằng sau một trong hai cửa này là 10.000$ trong khi cửa còn
lại là một đống vỏ xe đã sử dụng có giá trị thị trường là 0. Hall cũng cho biết thêm
rằng bạn có quyền được mở một trong hai cửa và có thể trúng giải thưởng 10.000$
nếu mở đúng cửa hoặc nhận đống vỏ xe vứt đi nếu mở sai cửa. Ngoài ra, Hall có thể
cho bạn một số tiền nếu như bạn từ bỏ quyền được mở cửa của bạn, cũng đồng nghĩa
với từ bỏ lợi nhuận kỳ vọng để nhận lấy một số tiền chắc chắn.
Nói tóm lại, các lựa chọn của bạn có thể là mở cửa hoặc không mở cửa. Nếu mở cửa
bạn có khả năng trúng giải và nhận 10.000$ cũng có khả năng trật giải và nhận 0$.
Nếu bạn chọn không mở cửa bạn sẽ được một số tiền chắc chắn. Rõ ràng việc chọn
lựa của bạn tùy thuộc vào số tiền mà Hall sẽ trả cho bạn để bạn hủy bỏ cái quyền
được mở cửa của mình. Giả sử rằng nếu Hall trả bạn 2.999$ hay ít hơn số này thì
bạn sẽ chọn phương án mở cửa và kỳ vọng sẽ trúng giải. Nếu Hall trả cho bạn
3.000$ bạn không thể quyết định được nên chọn phương án nào: mở cửa hay lấy
tiền. Nhưng nếu Hall trả bạn 3.001$ hay cao hơn nữa bạn sẽ chọn phương án lấy tiền
và từ bỏ việc mở cửa.
Với phương án mở cửa bạn có cơ hội 50/50 sẽ nhận 10.000$ hoặc 0$. Số tiền
kỳ vọng của bạn do đó là: (10.000 x 0,5) + (0 x 0,5) = 5.000$. Nhưng khi Hall trả
bạn 3.000$ bạn không quyết định được nên chọn phương án nào. Điều này chứng tỏ
rằng bạn bàng quan khi đứng trước 2 phương án: (1) có được 5.000$ với rủi ro kèm
theo và (2) có được 3.000$ không có rủi ro kèm theo. Số tiền 3.000$ ở đây làm cho
bạn cảm thấy không có sự khác biệt giữa việc lựa chọn lấy 3.000$ với sự chắc chắn
hoặc lấy 5.000$ với rủi ro kèm theo. Số tiền này được gọi là số tiền chắc chắn tương
đương (certainty equivalent – CE) với số tiền lớn hơn nhưng rủi ro hơn. Dựa vào số
tiền chắc chắn tương đương này, người ta đưa ra định nghĩa thái độ đối với rủi ro
như sau :
• CE < giá trị kỳ vọng => risk aversion (ngại rủi ro)
• CE = giá trị kỳ vọng => risk indifference (bàng quan với rủi ro)
• CE > giá trị kỳ vọng => risk preference (thích rủi ro)
Đối với những người ngại rủi ro, chênh lệch giữa giá trị kỳ vọng và CE chính
là phần giá trị tăng thêm để bù đắp rủi ro (risk premium). Trong phạm vi môn học
này chúng ta xem các nhà đầu tư như là những người ngại rủi ro. Do đó, phải có giá
trị tăng thêm trong trường hợp dự án đầu tư rủi ro hơn.
4. LỢI NHUẬN VÀ RỦI RO CỦA MỘT DANH MỤC ĐẦU TƯ

Từ đầu chuyên đề đến giờ chúng ta xét lợi nhuận và rủi ro của những khoản
đầu tư riêng biệt. Thực tế nhà đầu tư ít khi nào dồn hết toàn bộ tài sản của mình vào
một khoản đầu tư duy nhất. Do vậy, cần bàn thêm về danh mục đầu tư và rủi ro của
danh mục đầu tư. Danh mục đầu tư (portfolio) là sự kết hợp của 2 hay nhiều chứng
khoán hoặc tài sản trong đầu tư.
4.1 Lợi nhuận của danh mục đầu tư
Lợi nhuận kỳ vọng của danh mục đầu tư đơn giản chỉ là trung bình có trọng
số của các lợi nhuận kỳ vọng của từng chứng khoán trong danh mục đầu tư. Trọng
số ở đây chính là tỷ trọng của từng loại chứng khoán trong danh mục đầu tư. Công
thức tính lợi nhuận kỳ vọng của danh mục đầu tư Ep(R) như sau:
m
E p (R ) = ∑ W j E j (R )
j=1
trong đó Wj là tỷ trọng của chứng khoán j, Ej(R) là lợi nhuận kỳ

vọng của chứng khoán j, và m là tổng số chứng khoán có trong danh mục đầu tư. Ví
dụ xem xét danh mục đầu tư được mô tả như sau:
Chứng khoán A Chứng khoán B
Lợi nhuận kỳ vọng 14,0% 11,5%
Độ lệch chuẩn 10,7 1,5
Nếu trị giá của hai chứng khoán này bằng nhau trong danh mục đầu tư thì lợi nhuận
kỳ vọng của danh mục đầu tư sẽ là:
(0,5)14,0 + (0,5)11,5 = 12,75%
4.2 Rủi ro của danh mục đầu tư
Rủi ro của danh mục đầu tư được đo lường bởi độ lệch chuẩn của danh mục
đầu tư. Không giống lợi nhuận, việc xác định độ lệch chuẩn của danh mục đầu tư rất
phức tạp do ảnh hưởng của yếu tố đồng phương sai (covariance), tức là mức độ quan
hệ giữa rủi ro của các chứng khoán trong danh mục đầu tư. Độ lệch chuẩn của danh
mục đầu tư được xác định bởi công thức:
m m
σp = ∑ ∑ Wj Wk σ j, k , trong đó m là tổng số chứng khoán có trong danh
j=1 k =1
mục đầu tư, Wj là tỷ trọng của chứng khoán j trong danh mục, Wk là tỷ trọng của
chứng khoán k trong danh mục, và σj,k là đồng phương sai giữa lợi nhuận của
chứng khoán j và k. Đồng phương sai lợi nhuận của 2 chứng khoán là chỉ tiêu đo
lường mức độ quan hệ tuyến tính giữa 2 chứng khoán. Đồng phương sai được xác
định bởi công thức:
σ j,k = rj,k σ jσ k trong đó rj,k (đôi khi ký hiệu ρj,k) là hệ số tương quan kỳ vọng
giữa lợi nhuận của chứng khoán j và chứng khoán k, σj là độ lệch chuẩn lợi nhuận
của chứng khoán j, và σk là độ lệch chuẩn lợi nhuận của chứng khoán k. Khi j = k
2
thì hệ số tương quan rj,k = 1 và rj,k σ jσ k =σ j
Ví dụ chúng ta có hai cổ phiếu 1 và 2 trong một danh mục đầu tư. Cổ phiếu 1
có lợi nhuận kỳ vọng hàng năm là 16% với độ lệch chuẩn 15%. Cổ phiếu 2 có lợi
nhuận kỳ vọng là 14% với độ lệch chuẩn là 12%. Hệ số tương quan giữa 2 cổ phiếu
này là 0,4. Nếu nhà đầu tư bỏ tiền bằng nhau vào 2 cổ phiếu này thì:
a. Lợi nhuận kỳ vọng của danh mục đầu tư sẽ là: Ep(R) = (0,5)16 + (0,5)14 = 15%
b. Độ lệch chuẩn của danh mục đầu tư sẽ là:
Cổ phiếu 1 Cổ phiếu 2
Cổ phiếu 1 W1W1σ1,1 = W1W1r1,1 σ1σ1 W1W2σ1,2 = W1W2r1,2 σ1σ2
Cổ phiếu 2 W2W1σ2,1 = W2W1r2,1 σ2σ1 W2W2σ2,2 = W2W2r2,2 σ2σ2
Cổ phiếu 1 Cổ phiếu 2
Cổ phiếu 1 (0,5)(0,5)(1)(0,15)(0,15) (0,5)(0,5)(0,4)(0,15)(0,12)
Cổ phiếu 2 (0,5)(0,5)(0,4)(0,12)(0,15) (0,5)(0,5)(1)(0,12)(0,12)
σP = [(0,5)(0,5)(1)(0,15)(0,15)]+[(0,5)(0,5)(0,4)(0,15)(0,12)]+
[(0,5)(0,5)(0,4)(0,12)(0,15)] + [(0,5)(0,5)(1)(0,12)(0,12)] = 11,3%
5. ĐA DẠNG HOÁ DANH MỤC ĐẦU TƯ NHẰM GIẢM RỦI RO
Trong phần này chúng ta xem xét chiến lược đầu tư đa dạng hoá nhằm giảm
rủi ro. Phương châm ở đây dựa vào câu phương ngôn “Đừng bỏ tất cả các quả trứng
của bạn vào cùng một giỏ” (Don’t put all your eggs in one basket).
Đa dạng hoá danh mục đầu tư nhằm cắt giảm rủi ro ở đây có nghĩa là kết hợp
đầu tư vào nhiều loại chứng khoán mà các chứng khoán này không có tương quan
cùng chiều với nhau một cách hoàn hảo, nhờ vậy biến động giảm lợi nhuận của
chứng khoán này có thể được bù đắp bằng biến động tăng lợi nhuận của chứng
khoán khác. Ngoài ra người ta còn đa dạng hoá nhằm cắt giảm rủi ro bằng cách đầu
tư vào thị trường chứng khoán quốc tế thay vì chỉ tập trung đầu tư vào thị trường
chứng khoán của một quốc gia nào đó.
Hình vẽ 5.1 dưới đây minh họa sự cắt giảm rủi ro nhờ kết hợp đầu tư đa dạng
vào hai chứng khoán A và B thay vì chỉ đầu tư vào một loại chứng khoán duy nhất.
Hai chứng khoán này có hệ số tương quan nghịch nên khi kết hợp hai chứng khoán
này lại trong một danh mục đầu tư thì rủi ro sẽ được loại trừ.
Cụ thể hơn, giả sử bạn đang xem xét đầu tư vào một đảo quốc, ở đó có hai
mùa mưa và nắng, và có hai công ty hoạt động: một công ty chuyên sản xuất và kinh
doanh áo đi mưa và một công ty chuyên sản xuất và kinh doanh kem chống nắng. Hệ
số tương quan lợi nhuận của hai công ty này là r1,2 = - 1, vì sáu tháng mùa nắng
công ty sản xuất kem chống nắng thu được lợi nhuận cao trong khi công ty sản xuất
áo đi mưa không có lợi nhuận. Ngược lại, sáu tháng mùa mưa, công ty sản xuất áo đi
mưa thu được lợi nhuận cao trong khi công ty sản xuất kem chống nắng không có lợi
nhuận. Là nhà đầu tư khôn ngoan, thay vì dồn toàn bộ vốn đầu tư vào một trong hai
công ty, bạn nên đầu tư vào một danh mục gồm 50% cổ phiếu công ty sản xuất kem
chống nắng và 50% cổ phiếu công ty sản xuất áo đi mưa. Như vậy, quanh năm dù
mùa mưa hay mùa nắng bạn đều có cơ hội kiếm được lợi nhuận từ danh mục đầu tư
trên.
Như đã nói, sự kết hợp các chứng khoán không có quan hệ tương quan cùng
chiều hoàn hảo sẽ giảm được rủi ro biến động lợi nhuận đầu tư chứng khoán. Để
thấy rủi ro được giảm như thế nào, chúng ta chia rủi ro của danh mục đầu tư ra làm
hai loại:
• Rủi ro hệ thống (systematic risk) – rủi ro do sự biến động lợi nhuận của chứng
khoán hay của danh mục đầu tư do sự thay đổi lợi nhuận trên thị trường nói chung,
được gây ra bởi các yếu tố như tình hình nền kinh tế, cải tổ chính sách thuế, thay đổi
tình hình năng lượng thế giới… Nó chính là phần rủi ro chung cho tất cả các loại
chứng khoán và do đó không thể giảm được bằng việc đa dạng hoá danh mục đầu tư.
Loại rủi ro này còn được gọi là rủi ro thị trường (market risk) và được đo lường bằng
hệ số bê-ta.
• Rủi ro phi hệ thống (unsystematic risk) – rủi ro xảy ra đối với một công ty hay
một ngành kinh doanh nào đó, nó độc lập với các yếu tố như tình hình kinh tế, chính
trị hay những yếu tố mang tính chất hệ thống và ảnh hưởng đến toàn bộ các chứng
khoán có trên thị trường.
Rủi ro phi hệ thống chỉ ảnh hưởng đến một công ty hay một ngành nào đó. Chẳng
hạn một cuộc đình công hay một đối thủ cạnh tranh phát triển sản phẩm mới hay một
phát minh ra công nghệ tiên tiến của công ty nào đó làm ảnh hưởng đến lợi nhuận
của một
công ty hay một ngành chứ không thể ảnh hưởng đến toàn bộ thị trường nói chung.
Loại rủi ro phi hệ thống có thể giảm được bằng chiến lược đầu tư da dạng hoá.
Hình 5.2 dưới đây biểu diễn sự kết hợp hai loại rủi ro và mối quan hệ giữa rủi
ro và số lượng chứng khoán trong danh mục đầu tư, theo đó khi số lượng chứng
khoán trong danh mục đầu tư tăng lên thì rủi ro nói chung giảm xuống.
Hình 5.2: Rủi ro hệ thống và rủi ro phi hệ thống
Chuyªn ®Ò
Kü n¨ng qu¶n trÞ doanh thu - chi phÝ – lîi nhuËn
2.1. Qu¶n trÞ doanh thu, chi phÝ vµ lîi nhuËn kinh doanh.
2.1.1. Doanh thu cña doanh nghiÖp.
C¨n cø vµo nguån h×nh thµnh, doanh thu cña doanh nghiÖp bao gåm:
1. Doanh thu từ hoạt động kinh doanh gồm doanh thu hoạt động kinh doanh
thông thường và doanh thu hoạt động tài chính:
a) Doanh thu hoạt động kinh doanh thông thường là toàn bộ số tiền phải thu
phát sinh trong kỳ từ việc bán sản phẩm hàng hoá, cung cấp dịch vụ của công ty. Đối
với công ty thực hiện cung cấp sản phẩm, dịch vụ công ích, doanh thu bao gồm cả
các khoản trợ cấp của Nhà nước cho công ty khi công ty thực hiện cung cấp sản
phẩm, dịch vụ theo nhiệm vụ Nhà nước giao mà thu không đủ bù đắp chi;
b) Doanh thu từ hoạt động tài chính bao gồm: các khoản thu phát sinh từ tiền
bản quyền, cho các bên khác sử dụng tài sản của công ty, tiền lãi từ việc cho vay
vốn, lãi tiền gửi, lãi bán hàng trả chậm, trả góp, lãi cho thuê tài chính; chênh lệch lãi
do bán ngoại tệ, chênh lệch tỷ giá ngoại tệ; chênh lệch lãi chuyển nhượng vốn và lợi
nhuận được chia từ việc đầu tư ra ngoài công ty (bao gồm cả phần lợi nhuận sau thuế
sau khi để lại trích các Quỹ của công ty trách nhiệm hữu hạn nhà nước một thành
viên; lợi nhuận sau thuế được chia theo vốn nhà nước và lợi nhuận sau thuế trích lập
Quỹ đầu tư phát triển của công ty thành viên hạch toán độc lập).
2. Thu nhập khác gồm các khoản thu từ việc thanh lý, nhượng bán tài sản cố
định, thu tiền bảo hiểm được bồi thường các khoản nợ phải trả nay mất chủ được ghi
tăng thu nhập, thu tiền phạt khách hàng do vi phạm hợp đồng và các khoản thu khác.
4. Đối với các doanh nghiệp hoạt động kinh doanh đặc thù như ngân hàng, bảo
hiểm thì việc xác định doanh thu áp dụng theo quy định của pháp luật điều chỉnh đối
với lĩnh vực kinh doanh này.
Doanh thu cña doanh nghiÖp cã ý nghÜa rÊt lín ®èi víi toµn bé ho¹t ®éng cña
doanh nghiÖp, ®Æc biÖt lµ doanh thu tõ ho¹t ®éng kinh doanh, nã ®¶m b¶o trang tr¶i
çc chi phÝ, thùc hiÖn t¸i s¶n xuÊt, thùc hiÖn nghÜa vô víi Nhµ n−íc.
Doanh thu b¸n hµng th−êng chiÕm tû träng lín trong doanh thu tõ ho¹t ®éng kinh
doanh cña doanh nghiÖp. Doanh thu b¸n hµng lµ toµn bé tiÒn vÒ tiªu thô s¶n phÈm vµ
cung cÊp dÞch vô cho kh¸ch hµng, s¶n phÈm ®−îc coi lµ kÕt thóc qu¸ tr×nh tiªu thô
khi ®¬n vÞ mua chÊp nhËn tr¶ tiÒn. §èi víi çc lo¹i h×nh doanh nghiÖp kh¸c nhau, néi
dung x¸c ®Þnh doanh thu kh¸c nhau.
+ §èi víi çc c¬ së s¶n xuÊt, khai th¸c, chÕ biÕn; doanh thu lµ toµn bé tiÒn b¸n
s¶n phÈm, nöa thµnh phÈm, bao b×, nguyªn vËt liÖu...
+ §èi víi ngµnh x©y dùng, doanh thu lµ gi¸ trÞ c«ng tr×nh hoµn thµnh bµn giao.
+ §èi víi ngµnh vËn t¶i, doanh thu lµ tiÒn c−íc phÝ.
+ §èi víi ngµnh th−¬ng nghiÖp, ¨n uèng, doanh thu lµ tiÒn b¸n hµng.
+ §èi víi ho¹t ®éng ®¹i lý, uû th¸c, doanh thu lµ tiÒn hoa hång.
+ §èi víi ngµnh kinh doanh, dÞch vô; doanh thu lµ tiÒn dÞch vô.
+ §èi víi ho¹t ®éng kinh doanh tiÒn tÖ, doanh thu lµ sè chªnh lÖch gi÷a l·i cho
vay víi l·i huy ®éng.
+ §èi víi ho¹t ®éng b¶o hiÓm, doanh thu lµ sè tiÒn b¶o hiÓm kh¸ch hµng mua.
+ §èi víi ho¹t ®éng cho thuª, doanh thu lµ toµn bé tiÒn thuª.
+ §èi víi ho¹t ®éng biÓu diÔn v¨n ho¸, nghÖ thuËt, thÓ dôc thÓ thao, doanh thu lµ
tiÒn b¸n vÐ.
2.2. Chi phÝ kinh doanh
2.2.1. Chi phÝ s¶n xuÊt
Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt- kinh doanh, doanh nghiÖp ph¶i tiªu hao çc lo¹i vËt t−,
nguyªn vËt liÖu..., hao mßn (khÊu hao) m¸y mãc thiÕt bÞ, tr¶ l−¬ng...
§ã lµ çc chi phÝ mµ doanh nghiÖp ph¶i bá ra ®Ó ®¹t ®−îc môc tiªu kinh doanh.
Do vËy, cã thÓ nãi chi phÝ s¶n xuÊt cña mét doanh nghiÖp lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn toµn
bé çc hao phÝ vÒ vËt chÊt vµ vÒ lao ®éng mµ doanh nghiÖp ph¶i bá ra ®Ó s¶n xuÊt
s¶n phÈm trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh; çc chi phÝ nµy ph¸t sinh hµng ngµy g¾n liÒn
víi tõng vÞ trÝ s¶n xuÊt, tõng s¶n phÈm vµ lo¹i ho¹t ®éng s¶n xuÊt- kinh doanh, cho
nªn viÖc tæng hîp tÝnh to¸n chi phÝ s¶n xuÊt cÇn ®−îc tiÕn hµnh trong tõng kho¶n thêi
gian nhÊt ®Þnh, kh«ng ph©n biÖt çc s¶n phÈm s¶n xuÊt ®· hoµn thµnh hay ch−a hoµn
thµnh. §Ó qu¶n lý vµ kiÓm tra chÆt chÏ viÖc thùc hiÖn çc ®Þnh møc chi phÝ, tÝnh to¸n
®−îc kÕt qu¶ tiÕt kiÖm chi phÝ ë tõng bé phËn s¶n xuÊt vµ toµn xÝ nghiÖp. CÇn ph¶i
tiÕn hµnh ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt. Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt cã t¸c dông ®Ó kiÓm
tra vµ ph©n tÝch qu¸ tr×nh ph¸t sinh chi phÝ vµ h×nh thµnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. Cã
nhiÒu çch ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt:
- Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt theo yÕu tè, tøc lµ s¾p xÕp çc chi phÝ cã cïng tÝnh
chÊt kinh tÕ vµo mét lo¹i; mçi lo¹i lµ mét yÕu tè chi phÝ; theo çch ph©n lo¹i nµy chi
phÝ s¶n xuÊt bao gåm 3 nhãm yÕu tè:
+ Chi phÝ vËt t−
+ L−¬ng c«ng nh©n trùc tiÕp.
+ Chi phÝ s¶n xuÊt chung
- Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt theo kho¶n môc tÝnh gi¸ thµnh. Çch ph©n lo¹i nµy
dùa vµo c«ng dông kinh tÕ ®Þa ®iÓm, ph¸t sinh cña chi phÝ ®Ó s¾p xÕp chi phÝ thµnh
nh÷ng kho¶n môc nhÊt ®Þnh.
- Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt thµnh chi phÝ cè ®Þnh vµ chi phÝ biÕn ®æi.
- Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt thµnh chi phÝ c¬ b¶n vµ chi phÝ chung.
§Ó qu¶n lý tèt chi phÝ, ngoµi ph©n lo¹i chi phÝ çc doanh nghiÖp cÇn ph¶i xem xÐt
kÕt cÊu chi phÝ s¶n xuÊt ®Ó x¸c ®Þnh tû träng vµ xu h−íng thay ®æi trong mçi lo¹i chi
phÝ s¶n xuÊt.
KÕt cÊu chi phÝ s¶n xuÊt lµ tû träng gi÷a çc yÕu tè chi phÝ trong tæng sè chi phÝ
s¶n xuÊt. Çc doanh nghiÖp trong cïng mét ngµnh vµ gi÷a çc ngµnh kh¸c nhau cã
kÕt cÊu chi phÝ s¶n xuÊt kh¸c nhau. Cã nhiÒu nh©n tè ¶nh h−ëng tíi kÕt cÊu chi phÝ
s¶n xuÊt, trong ®ã nh÷ng nh©n tè chñ yÕu lµ: ®Æc ®iÓm s¶n xuÊt cña tõng doanh
nghiÖp, çc giai ®o¹n s¶n xuÊt kh¸c nhau, tr×nh ®é kü thuËt, trang thiÕt bÞ, lo¹i h×nh
vµ quy m« s¶n xuÊt, ®iÒu kiÖn tù nhiªn, c«ng t¸c tæ chøc, qu¶n lý...
Môc tiªu nghiªn cøu kÕt cÊu chi phÝ s¶n xuÊt nh»m:
+ X¸c ®Þnh tû träng vµ xu h−íng thay ®æi cña tõng yÕu tè chi phÝ s¶n xuÊt.
+ KiÓm tra gi¸ thµnh s¶n phÈm vµ x¸c ®Þnh nhiÖm vô cô thÓ cho viÖc phÊn ®Êu h¹
gi¸ thµnh s¶n phÈm.
2.2.2. Chi phÝ l−u th«ng s¶n phÈm
Trong s¶n xuÊt hµng ho¸ theo c¬ chÕ thÞ tr−êng viÖc tiªu thô s¶n phÈm ®èi víi
mét doanh nghiÖp lµ hÕt søc quan träng. Khèi l−îng s¶n phÈm hµng ho¸ tiªu thô ¶nh
h−ëng quyÕt ®Þnh tíi quy m« s¶n xuÊt kinh doanh. §Ó thùc hiÖn viÖc tiªu thô s¶n
phÈm doanh nghiÖp ph¶i bá nh÷ng chi phÝ nhÊt ®Þnh.
Chi phÝ l−u th«ng s¶n phÈm bao gåm chi phÝ trùc tiÕp ®Õn viÖc tiªu thô s¶n phÈm
vµ chi phÝ marketing.
- Chi phÝ trùc tiÕp tiªu thô s¶n phÈm: ®ãng gãi, bao b×, vËn chuyÓn, b¶o qu¶n...
- Chi phÝ marketing: ®iÒu tra nghiªn cøu thÞ tr−êng qu¶ng ço, giíi thiÖu s¶n
phÈm, chi phÝ b¶o hµnh...
2.2.3. Gi¸ thµnh s¶n phÈm
Nghiªn cøu chi phÝ s¶n xuÊt ch−a cho ta biÕt l−îng chi phÝ cÇn thiÕt cho viÖc hoµn
thµnh s¶n xuÊt vµ tiªu thô mét lo¹i s¶n phÈm nhÊt ®Þnh. H¬n n÷a trong ho¹t ®éng
kinh doanh, khi quyÕt ®Þnh lùa chän ph−¬ng ¸n kinh doanh mét lo¹i s¶n phÈm nµo ®ã
doanh nghiÖp cÇn ph¶i tÝnh ®Õn l−îng chi phÝ bá ra ®Ó s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm
®ã. Do vËy doanh nghiÖp cÇn ph¶i x¸c ®Þnh gi¸ thµnh s¶n phÈm.
Gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn toµn bé chi phÝ cña doanh nghiÖp ®Ó
hoµn thµnh viÖc s¶n xuÊt vµ tiªu thô mét lo¹i s¶n phÈm nhÊt ®Þnh.
Gi÷a gi¸ thµnh s¶n phÈm vµ chi phÝ s¶n xuÊt cã sù gièng nhau vµ kh¸c nhau, chi
phÝ s¶n xuÊt hîp thµnh gi¸ thµnh phÈm. Nh−ng kh«ng ph¶i toµn bé chi phÝ s¶n xuÊt
ph¸t sinh trong kú ®Òu ®−îc tÝnh vµo gi¸ thµnh s¶n phÈm trong kú. Gi¸ thµnh s¶n
phÈm biÓu hiÖn l−îng chi phÝ ®Ó hoµn thµnh viÖc s¶n xuÊt vµ tiªu thô mét ®¬n vÞ hay
mét khèi lu−îng s¶n phÈm nhÊt ®Þnh, cßn chi phÝ s¶n xuÊt vµ l−u th«ng s¶n phÈm thÓ
hiÖn sè chi phÝ mµ doanh nghiÖp bá ra ®Ó s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm trong mét
thêi kú nhÊt ®Þnh.
Trong ph¹m vi s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm cã thÓ ph©n biÖt gi¸ thµnh s¶n xuÊt
s¶n phÈm vµ gi¸ thµnh tiªu thô s¶n phÈm. Gi¸ thµnh s¶n xuÊt s¶n phÈm (®èi víi s¶n
phÈm x©y dùng lµ gi¸ thµnh thi c«ng) bao gåm toµn bé chi phÝ bá ra ®Ó hoµn thµnh
viÖc s¶n xuÊt s¶n phÈm. Gi¸ thµnh tiªu thô s¶n phÈm hµng ho¸ cßn ®−îc gäi lµ gi¸
thµnh toµn bé s¶n phÈm bao gåm toµn bé chi phÝ ®Ó hoµn thµnh viÖc s¶n xuÊt vµ tiªu
thô s¶n phÈm.
Trªn gãc ®é kÕ ho¹ch ho¸, gi¸ thµnh s¶n phÈm cña doanh nghiÖp ®−îc ph©n biÖt
thµnh gi¸ thµnh kÕ ho¹ch vµ gi¸ thµnh thùc tÕ.
Çc doanh nghiÖp ho¹t ®éng trong c¬ chÕ thÞ tr−êng buéc ph¶i quan t©m tíi viÖc
gi¶m chi phÝ, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. H¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ ®iÒu kiÖn c¬ b¶n ®Ó
doanh nghiÖp thùc hiÖn tèt viÖc tiªu thô s¶n phÈm, doanh nghiÖp cã thÓ h¹ gi¸ b¸n ®Ó
tiªu thô vµ thu håi vèn nhanh. §ång thêi h¹ gi¸ thµnh lµ yÕu tè quan träng ®Ó t¨ng lîi
nhuËn.
H¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm trong kú x¸c ®Þnh cho nh÷ng s¶n phÈm so s¸nh ®−îc th«ng
qua 2 chØ tiªu: møc gi¶m gi¸ thµnh vµ tû lÖ h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm.
+ Møc gi¶m gi¸ thµnh:
Gäi ∆z: lµ møc gi¶m gi¸ thµnh cña s¶n phÈm so s¸nh ®−îc.
Q1i: lµ l−îng s¶n phÈm lo¹i i kú b¸o ço.
z1i: lµ gi¸ thµnh s¶n phÈm lo¹i i kú b¸o ço.
z0i: lµ gi¸ thµnh s¶n phÈm lo¹i i kú gèc.

n
Ta cã: ∆z = ∑ Q1i (Z1i − Z 0i )
i =1
Trong ®ã n: sè lo¹i s¶n phÈm so s¸nh ®−îc.
Riªng ®èi víi s¶n phÈm x©y dùng c¬ b¶n ng−êi ta chØ so s¸nh gi¸ thµnh thùc tÕ
víi gi¸ thµnh kÕ ho¹ch hoÆc gi¸ thµnh dù to¸n cña khèi l−îng s¶n phÈm trong cïng 1
kú.
Çc nh©n tè ®ã ¶nh h−ëng tíi chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm doanh
nghiÖp.
+ Sù tiÕn bé cña khoa häc kü thuËt vµ c«ng nghÖ.
+ Tæ chøc lao ®éng khoa häc vµ chiÕn l−îc sö dông con ng−êi.
+ Tæ chøc qu¶n lý s¶n xuÊt kinh doanh vµ tµi chÝnh.
2.2.4. Chi phÝ ho¹t ®éng kinh doanh
Chi phÝ ho¹t ®éng kinh doanh bao gåm çc chi phÝ cã liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh ho¹t
®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp.
- Dùa vµo tÝnh chÊt çc yÕu tè chi phÝ: chi phÝ ho¹t ®éng kinh doanh ®−îc chia
thµnh çc lo¹i sau:
+ Chi phÝ nguyªn liÖu, vËt liÖu, nhiªn liÖu, ®éng lùc (gäi t¾t lµ chi phÝ vËt t−).
+ Chi phÝ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh (KHTSC§)
+ Chi phÝ KHTSC§ ®−îc x¸c ®Þnh dùa vµo nguyªn gi¸ TSC§ cÇn tÝnh khÊu hao vµ
tû lÖ KHTSC§.
+ Chi phÝ tiÒn l−¬ng vµ çc kho¶n phô cÊp cã tÝnh chÊt l−¬ng.
+ Chi phÝ b¶o hiÓm x· héi, b¶o hiÓm y tÕ vµ kinh phÝ c«ng ®oµn.
+ Chi phÝ dÞch vô mua ngoµi.
+ ThuÕ vµ çc kho¶n chi kh¸c.
- Dùa vµo néi dung çc yÕu tè chi phÝ: chi phÝ ho¹t ®éng kinh doanh ®−îc chia
thµnh çc kho¶n môc chi phÝ trùc tiÕp vµ chi phÝ gi¸n tiÕp.
+ Chi phÝ s¶n xuÊt.
+ Gi¸ s¶n xuÊt
+ Gi¸ vèn hµng b¸n
+ Chi phÝ b¸n hµng. Gåm çc chi phÝ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh tiªu thô s¶n phÈm
hµng ho¸ vµ dÞch vô nh−: tiÒn l−¬ng, çc kho¶n phô cÊp ph¶i tr¶ cho nh©n viªn b¸n
hµng, tiÕp thÞ, ®ãng gãi, b¶o qu¶n... khÊu hao TSC§, chi phÝ vËt liÖu, bao b×, dông cô,
®å dïng, chi phÝ dÞch vô mua ngoµi, chi phÝ b¶o hµnh, qu¶ng ço...
+ Chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp, gåm çc chi phÝ qu¶n lý kinh doanh, qu¶n lý
hµnh chÝnh vµ çc chi phÝ chung çc cã liªn quan tíi toµn bé ho¹t ®éng kinh doanh
cña doanh nghiÖp nh−: tiÒn l−¬ng vµ çc kho¶n phô cÊp tr¶ cho Ban gi¸m ®èc vµ nh©n
viªn qu¶n lý ë çc phßng ban, chi phÝ vËt liÖu ®Ó dïng cho v¨n phßng, KHTSC§ dïng
chung cho doanh nghiÖp, çc kho¶n thuÕ, lÖ phÝ, b¶o hiÓm, chi phÝ dÞch vô mua ngoµi,
çc chi phÝ kh¸c chung cho toµn doanh nghiÖp nh−: l·i vay, dù phßng phÝ kiÓm to¸n,
tiÕp t©n, tiÕp kh¸ch, c«ng t¸c phÝ...
2.2.5. Chi phÝ ho¹t ®éng tµi chÝnh vµ chi phÝ bÊt th−êng
- Chi phÝ ho¹t ®éng tµi chÝnh bao gåm: chi phÝ liªn doanh liªn kÕt, chi phÝ thuª tµi
s¶n, chi phÝ mua, b¸n chøng kho¸n...
- Chi phÝ bÊt th−êng bao gåm: Chi phÝ nh−îng b¸n thanh lý TSC§, gi¸ trÞ tæn thÊt
sau khi ®· gi¶m trõ vµ chi phÝ bÊt th−êng kh¸c.
2.3. ThuÕ vµ çch tÝnh thuÕ trong doanh nghiÖp
§èi víi doanh nghiÖp, thuÕ lµ mét kho¶n chi cña doanh nghiÖp. V× vËy khi quyÕt
®Þnh ph−¬ng ¸n kinh doanh, doanh nghiÖp ph¶i tÝnh tíi çc kho¶n thuÕ vµ tiÒn thuÕ
ph¶i nép cho mÆt hµng vµ ngµnh nghÒ dù ®Þnh kinh doanh.
Trong mçi doanh nghiÖp, thuÕ ®−îc tÝnh b¾t ®Çu tõ khi doanh nghiÖp cã doanh thu
(thuÕ doanh thu, VAT) tiÕp ®ã lµ thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp vµ çc kho¶n thuÕ kh¸c
sau khi ph©n phèi kÕt qu¶.
Nh− vËy, mçi doanh nghiÖp th«ng th−êng ph¶i tÝnh, nép çc kho¶n thuÕ sau:
2.3.1. ThuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng (VAT)
LuËt thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng, b¾t ®Çu cã hiÖu lùc tõ n¨m 1999 ë ViÖt Nam.
VAT ®−îc tÝnh theo 2 çch, hoÆc theo ph−¬ng ph¸p khÊu trõ hoÆc theo ph−¬ng
ph¸p tÝnh trùc tiÕp trªn gi¸ trÞ gia t¨ng.
- Theo ph−¬ng ph¸p khÊu trõ: Sè thuÕ ph¶i nép b»ng thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ®Çu ra
(thu hé) trõ thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ®Çu vµo (nép hé).
VAT nép = VAT - VAT

trong kú thu hé Nép hé
VAT thu hé ®−îc tÝnh b»ng çch lÊy thuÕ suÊt VAT nh©n víi doanh thu. Hay
VAT ®Çu ra b»ng gi¸ tÝnh thuÕ cña hµng ho¸, dÞch vô b¸n ra nh©n víi thuÕ suÊt.
Trong ®ã, gi¸ tÝnh thuÕ lµ gi¸ b¸n ch−a cã thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng.
VAT nép hé ®−îc tÝnh b»ng çch lÊy thuÕ suÊt VAT nh©n víi chi phÝ mua. Hay
VAT ®Çu vµo b»ng tæng sè thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ®· thanh to¸n ®−îc ghi trªn ho¸ ®¬n
gi¸ trÞ gia t¨ng mua hµng ho¸ dÞch vô hoÆc chøng tõ nép thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng hµng
ho¸ nhËp khÈu.
VÝ dô: Mét s¶n phÈm ®−îc s¶n xuÊt ra ph¶i tr¶i qua çc c«ng ®o¹n sau ®©y:
B«ng → Sîi → V¶i → ¸o
↓ ↓ ↓ ↓
Gi¸ trÞ 40 Gi¸ trÞ 50 Gi¸ trÞ 70 Gi¸ trÞ 80
Cho biÕt çc gi¸ trÞ trªn ch−a cã VAT. VAT thuÕ suÊt 10% cho c¶ mua vµ b¸n. Ta
tÝnh VAT nh− sau:
- C¬ së s¶n xuÊt b«ng nép thuÕ 40 x 10% = 4
- C¬ së s¶n xuÊt sîi nép thuÕ: 50 x 10% - 40 x 10% = 1
- C¬ së s¶n xuÊt v¶i nép thuÕ: 70 x 10% - 50 x 10% = 2
- C¬ së s¶n xuÊt ¸o nép thuÕ: 80 x 10% - 70 x 10% = 1
VËy tæng VAT ph¶i nép: 4 + 1 + 2 + 1 = 80 x 10% = 8.
- Cã nghÜa lµ ng−êi tiªu dïng ¸o ph¶i chÞu thuÕ 8 vµ 4 c¬ së trªn ph¶i nép thuÕ
còng lµ 8.
Ph−¬ng ph¸p khÊu trõ ®−îc ¸p dông ®èi víi mäi lo¹i h×nh doanh nghiÖp trõ çc c¬
së nép thuÕ theo ph−¬ng ph¸p tÝnh trùc tiÕp vµ çc c¬ së kh«ng thuéc diÖn tÝnh thuÕ
gi¸ trÞ gia t¨ng.
- Theo ph−¬ng ph¸p tÝnh trùc tiÕp.
Sè thuÕ ph¶i nép b»ng gi¸ trÞ gia t¨ng cña hµng ho¸, dÞch vô nh©n víi thuÕ suÊt
thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng.
Gi¸ trÞ gia t¨ng b»ng gi¸ thanh to¸n cña hµng ho¸ dÞch vô b¸n ra trõ gi¸ thanh
to¸n cña hµng ho¸, dÞch vô mua vµo t−¬ng øng.
2.3.2. ThuÕ tiªu thô ®Æc biÖt
VÒ b¶n chÊt gièng VAT, nh−ng kh¸c víi thuÕ nµy ë çc néi dung sau:
- ThuÕ tiªu thô ®Æc biÖt ¸p dông thuÕ suÊt cao vµ chØ thu trªn nh÷ng mÆt hµng cã
tÝch luü lín vµ xÐt thÊy cÇn ph¶i h¹n chÕ kinh doanh, nhËp khÈu hoÆc tiªu dïng.
- ThuÕ tiªu thô ®Æc biÖt chØ thu mét lÇn ë kh©u s¶n xuÊt trong n−íc hoÆc nhËp
khÈu.
2.3.3. ThuÕ thu nhËp doanh nghiÖp
ThuÕ thu nhËp doanh nghiÖp lµ thuÕ thu trªn lîi nhuËn doanh nghiÖp; thuÕ suÊt
®−îc quy ®Þnh theo thuÕ suÊt tû lÖ cè ®Þnh kh«ng ph©n biÖt ngµnh nghÒ kinh doanh.
Ph−¬ng ph¸p x¸c ®Þnh:
Møc thuÕ = Thu nhËp x ThuÕ suÊt thuÕ TNDN

nép trong kú chÞu thuÕ
Thu nhËp = Thu nhËp + Thu nhËp tõ + Thu nhËp tõ

chÞu thuÕ tõ ho¹t ho¹t ®éng tµi ho¹t ®éng kh¸c
®éng KD chÝnh
Çch x¸c ®Þnh thu nhËp chÞu thuÕ cã thÓ ®−îc biÓu diÔn qua s¬ ®å ®−êng th¼ng
nh− sau:
A B C D' D E
AB: Gi¸ thµnh s¶n phÈm
BC: Chi phÝ b¸n hµng vµ qu¶n lý
CD: ThuÕ
DE: L·i sau thuÕ (l·i rßng).
NÕu D'D lµ thuÕ TNDN => D'E thu nhËp chÞu thuÕ.
2.3.4. ThuÕ kh¸c (xem luËt thuÕ hiÖn hµnh)
2.4. Lîi nhuËn vµ ph©n phèi lîi nhuËn
- Lîi nhuËn cña doanh nghiÖp ®−îc xem xÐt ë ®©y lµ lîi nhuËn sau thuÕ, nã bao
gåm lîi nhuËn sau thuÕ tõ ho¹t ®éng kinh doanh, ho¹t ®éng tµi chÝnh vµ çc ho¹t
®éng kh¸c.
+ Lîi nhuËn ho¹t ®éng kinh doanh lµ kho¶n chªnh lÖch gi÷a tæng doanh thu b¸n
s¶n phÈm, hµng ho¸, dÞch vô trõ ®i chi phÝ ho¹t ®éng kinh doanh, b»ng lîi nhuËn
tr−íc thuÕ tõ ho¹t ®éng kinh doanh trõ ®i thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp.
+ Lîi nhuËn cña ho¹t ®éng tµi chÝnh lµ chªnh lÖch gi÷a doanh thu ho¹t ®éng tµi
chÝnh vµ chi phÝ ho¹t ®éng tµi chÝnh, bao gåm çc ho¹t ®éng cho thuª tµi s¶n, mua,
b¸n tr¸i phiÕu, chøng kho¸n, mua b¸n ngo¹i tÖ, l·i tiÒn göi ng©n hµng, l·i cho vay, l·i
cæ phÇn vµ l·i do gãp vèn liªn doanh.
+ Lîi nhuËn cña ho¹t ®éng kh¸c lµ chªnh lÖch gi÷a doanh thu tõ ho¹t ®éng kh¸c
vµ chi phÝ tõ ho¹t ®éng kh¸c, bao gåm çc kho¶n ph¶i tr¶ kh«ng cã chñ nî thu håi
l¹i, çc kho¶n nî khã ®ßi ®· ®−îc duyÖt, nh−îng b¸n tµi s¶n... sau khi ®· trõ ®i chi
phÝ t−¬ng øng.
- Ph©n phèi lîi nhuËn
Ph©n phèi lîi nhuËn nh»m môc ®Ých chñ yÕu t¸i ®Çu t− më réng n¨ng lùc ho¹t
®éng s¶n xuÊt kinh doanh, b¶o toµn vµ ph¸t triÓn vèn cña doanh nghiÖp, khuyÕn
khÝch ng−êi lao ®éng nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña
doanh nghiÖp.
Lîi nhuËn sau thuÕ, sau khi chi tr¶ çc kho¶n nép ph¹t vµ çc kho¶n ph¶i tr¶ kh¸c
nÕu cã, ®−îc trÝch lËp çc quü doanh nghiÖp: nh− quü ®Çu t− ph¸t triÓn, quü dù phßng
tµi chÝnh, quü dù phßng trî cÊp mÊt viÖc lµm, quü khen th−ëng vµ phóc lîi.
VÒ nguyªn t¾c, lîi nhuËn doanh nghiÖp ®−îc chia lµm 2 phÇn, 1 phÇn ®em chia vµ
phÇn kh«ng chia. Tû lÖ phÇn ®em chia vµ kh«ng chia, còng nh− tû lÖ h×nh thµnh çc
quü doanh nghiÖp tuú thuéc vµo chÝnh s¸ch cña Nhµ n−íc (®èi víi doanh nghiÖp Nhµ
n−íc) chÝnh s¸ch chia l·i cæ phÇn cña ®¹i héi cæ ®«ng (®èi víi c«ng ty cæ phÇn) ë
mçi n−íc, tuú tõng thêi kú nhÊt ®Þnh.
ë ViÖt Nam hiÖn nay, lîi nhuËn sau thuÕ cña çc doanh nghiÖp Nhµ n−íc ®−îc
ph©n phèi theo NghÞ ®Þnh 199/2004/N§-CP ngµy 03 th¸ng 12 n¨m 2004 ban hµnh
Quy chÕ qu¶n lý tµi chÝnh cña c«ng ty nhµ n−íc vµ qu¶n lý vèn nhµ n−íc ®Çu t− vµo
doanh nghiÖp kh¸c. Cô thÓ theo tr×nh tù nh− sau:
§iÒu 27, ph©n phèi lîi nhuËn:
1. Lîi nhuËn thùc hiÖn cña c«ng ty sau khi bï ®¾p lç n¨m tr−íc theo quy ®Þnh cña
LuËt thuÕ TNDN vµ nép thuÕ TNDN ®−îc ph©n phèi nh− sau:
a. Chia l·i cho çc thµnh viªn gãp vèn liªn kÕt theo quy ®Þnh cña hîp ®ång (nÕu
cã).
b. Bï ®¾p çc kho¶n lç cña çc n¨m tr−íc ®· hÕt thêi h¹n ®−îc trõ vµo lîi nhuËn
tr−íc thuÕ.
c. TrÝch 10% vµo quü dù phßng tµi chÝnh, khi sè d− quü b»ng 25% vèn ®iÒu lÖ
th× kh«ng trÝch n÷a.
d. TrÝch lËp çc quü ®Æc biÖt tõ lîi nhuËn sau thuÕ theo tû lÖ ®· ®−îc nhµ n−íc
quy ®Þnh ®èi víi çc c«ng ty ®Æc thï mµ ph¸p luËt quy ®Þnh ph¶i trÝch lËp.
e. Sè cßn l¹i sau khi lËp çc quü quy ®Þnh t¹i ®iÓm a, b, c, d nãi trªn ®−îc ph©n
phèi theo tû lÖ gi÷a vèn nhµ n−íc ®Çu t− t¹i c«ng ty vµ vèn c«ng ty tù huy ®éng b×nh
qu©n trong n¨m.
Vèn do c«ng ty tù huy ®éng lµ sè tiÒn c«ng ty huy ®éng do ph¸t hµnh tr¸i phiÕu,
tÝn phiÕu, vay cña çc tæ chøc, ç nh©n trong vµ ngoµi n−íc trªn c¬ së c«ng ty tù chÞu
tr¸ch nhiÖm hoµn tr¶ c¶ gèc vµ l·i cho ng−êi cho vay theo cam kÕt, trõ çc kho¶n vay
cã b¶o l·nh cña ChÝnh phñ, Bé Tµi chÝnh vµ çc kho¶n vay ®−îc hç trî l·i suÊt.
2. PhÇn lîi nhuËn ®−îc chia theo vèn nhµ n−íc ®Çu t− ®−îc dïng ®Ó t¸i ®Çu t− bæ
sung vèn nhµ n−íc t¹i c«ng ty nhµ n−íc. Tr−êng hîp kh«ng cÇn thiÕt bæ sung vèn
nhµ n−íc t¹i c«ng ty nhµ n−íc, ®¹i diÖn chñ së h÷u quyÕt ®Þnh ®iÒu ®éng vÒ quü tËp
trung ®Ó ®Çu t− vµo çc c«ng ty kh¸c. Thñ t−êng chÝnh phñ quyÕt ®Þnh thµnh lËp quü
nµy.
3. Lîi nhuËn ®−îc chia theo vèn tù huy ®éng ®−îc ph©n phèi nh− sau:
a. TrÝch tèi thiÓu 30% vµo quü ®Çu t− ph¸t triÓn cña c«ng ty.
b. TrÝch tèi ®a 5% lËp quü th−ëng Ban qu¶n lý ®iÒu hµnh c«ng ty. Møc trÝch mét
n¨m kh«ng qu¸ 500 triÖu ®ång (®èi víi c«ng ty cã héi ®ång qu¶n trÞ) vµ 200 triÖu
®ång (®èi víi c«ng ty kh«ng cã héi ®ång qu¶n trÞ) víi ®iÒu kiÖn tû suÊt lîi nhuËn
thùc hiÖn tr−íc thuÕ trªn vèn nhµ n−íc t¹i c«ng ty ph¶i b»ng hoÆc lín h¬n tû suÊt lîi
nhuËn kÕ ho¹ch.
c. Sè lîi nhuËn cßn l¹i ®−îc ph©n phèi vµo quü khen th−ëng, phóc lîi cña c«ng
ty. Møc trÝch vµo mçi quü do Héi ®ång qu¶n trÞ hoÆc Gi¸m ®èc c«ng ty kh«ng cã héi
®ång qu¶n trÞ quyÕt ®Þnh sau khi tham kh¶o ý kiÕn cña Ban chÊp hµnh C«ng ®oµn
c«ng ty.
4. §¹i diÖn chñ së h÷u quyÕt ®Þnh tû lÖ trÝch cô thÓ cña çc quü ®Çu t− ph¸t triÓn
vµ quü khen th−ëng ban qu¶n lý ®iÒu hµnh c«ng ty trªn c¬ së ®Ó nghÞ cña Héi ®ång
qu¶n trÞ (®èi víi c«ng ty cã héi ®ång qu¶n trÞ) hoÆc gi¸m ®èc (®èi víi c«ng ty kh«ng
cã héi ®ång qu¶n trÞ).
5. §èi víi c«ng ty nhµ n−íc ho¹t ®éng trong lÜnh vùc ®éc quyÒn ®−îc trÝch tèi ®a
kh«ng qu¸ 3 th¸ng l−¬ng thùc hiÖn cho 2 quü khen th−ëng vµ phóc lîi. Sè lîi nhuËn
cßn l¹i sau khi trÝch quü phóc lîi vµ khen th−ëng ®−îc bæ sung vµo quü ®Çu t− ph¸t
triÓn cña c«ng ty.
6. §èi víi c«ng ty thµnh lËp míi trong 2 n¨m liÒn kÒ tõ khi cã l·i nÕu ph©n phèi
lîi nhuËn nh− trªn mµ 2 quü khen th−ëng vµ phóc lîi kh«ng ®−îc 2 th¸ng l−¬ng thùc
hiÖn ®−îc gi¶m phÇn trÝch quü ®Çu t− ph¸t triÓn ®Ó ®¶m b¶o ®ñ 2 th¸ng l−¬ng cho 2
quü nµy. Møc gi¶m tèi ®a b»ng toµn bé sè trÝch quü ®Çu t− ph¸t triÓn trong kú ph©n
phèi lîi nhuËn cña n¨m ®ã.
7. §èi víi c«ng ty nhµ n−íc ®−îc thiÕt kÕ vµ thùc tÕ th−êng xuyªn, æn ®Þnh cung
cÊp s¶n phÈm, dÞch vô c«ng Ých do nhµ n−íc ®Æt hµng hoÆc giao kÕ ho¹ch khi ph©n
phèi lîi nhuËn nh− trªn mµ kh«ng ®ñ trÝch quü khen th−ëng vµ phóc lîi theo 2 th¸ng
l−¬ng, thùc hiÖn nh− sau:
a. Tr−êng hîp l·i Ýt c«ng ty ®−îc gi¶m trÝch quü ®Çu t− ph¸t triÓn, gi¶m phÇn lîi
nhuËn ®−îc chia theo vèn nhµ n−íc ®Ó cho ®ñ 2 th¸ng l−¬ng cho 2 quü. NÕu gi¶m
toµn bé sã tiÒn trªn mµ vÉn kh«ng ch−a ®ñ 2 th¸ng l−¬ng cho 2 quü th× sÏ ®−îc Nhµ
n−íc trî cÊp cho ®ñ.
b. Tr−êng hîp kh«ng cã l·i th× Nhµ n−íc sÏ trî cÊp ®ñ ®Ó trÝch lËp 2 quü khen
th−ëng, phóc lîi b»ng 2 th¸ng l−¬ng.
§iÒu 28, Môc ®Ých sö dông çc quü:

1. Quü dù phßng tµi chÝnh ®−îc dïng ®Ó:
a. Bï ®¾p nh÷ng tæn thÊt, thiÖt h¹i vÒ tµi s¶n, c«ng nî kh«ng ®ßi ®−îc x¶y ra
trong qu¸ tr×nh kinh doanh.
b. Bï ®¾p kho¶n lç cña c«ng ty theo quyÕt ®Þnh cña Héi ®ång qu¶n trÞ hoÆc ®¹i
diÖn chñ së h÷u.
2. Quü ®Çu t− ph¸t triÓn ®−îc dïng ®Ó bæ sung vèn ®iÒu lÖ cho c«ng ty.
3. Quü khen th−ëng ®−îc dïng ®Ó:
a. Th−ëng cuèi n¨m hoÆc th−êng kú trªn c¬ së n¨ng suÊt lao ®éng vµ thµnh tÝch
c«ng t¸c cña mçi çn bé, c«ng nh©n viªn trong c«ng ty nhµ n−íc.
b. Th−ëng ®ét xuÊt cho nh÷ng ç nh©n, tËp thÓ trong c«ng ty nhµ n−íc.
c. Th−ëng cho nh÷ng ç nh©n vµ ®¬n vÞ ngoµi c«ng ty nhµ n−íc cã ®ãng gãp
nhiÒu cho ho¹t ®éng kinh doanh, c«ng t¸c qu¶n lý cña c«ng ty.
Møc th−ëng theo quy ®Þnh t¹i ®iÓm a, b, c kho¶n nµy do Tæng gi¸m ®èc hoÆc
gi¸m ®èc quyÕt ®Þnh. Riªng ®iÓm a cÇn cã ý kiÕn cña c«ng ®oµn c«ng ty tr−íc khi
quyÕt ®Þnh.
4. Quü phóc lîi ®−îc dïng ®Ó:
a. §Çu t− x©y dùng hoÆc söa ch÷a çc c«ng tr×nh phóc lîi cña c«ng ty.
b. Chi cho çc ho¹t ®éng cña phóc lîi c«ng céng cña tËp thÓ c«ng nh©n viªn
c«ng ty, phóc lîi x· héi.
c. Gãp mét phÇn vèn ®Ó ®Çu t− x©y dùng çc c«ng tr×nh phóc lîi chung trong
ngµnh hoÆc víi çc ®¬n vÞ kh¸c theo hîp ®ång.
d. Ngoµi ra, cã thÓ sö dông mét phÇn quü phóc lîi ®Ó trî cÊp khã kh¨n ®ét xuÊt
cho nh÷ng ng−êi lao ®éng kÓ c¶ nh÷ng tr−êng hîp vÒ h−u, vÒ mÊt søc, l©m
vµo hoµn c¶nh khã kh¨n, kh«ng n¬i n−¬ng tùa, hoÆc lµm c«ng t¸c tõ thiÖn x·
héi.
ViÖc sö dông quü phóc lîi do Héi ®ång qu¶n trÞ hoÆc gi¸m ®èc (®èi víi c«ng
ty kh«ng cã héi ®ång qu¶n trÞ) sau khi tham kh¶o ý kiÕn cña c«ng ®oµn c«ng ty.
5. Quü th−ëng ban qu¶n lý ®iÒu hµnh c«ng ty ®−îc sö dông ®Ó th−ëng cho Héi
®ång qu¶n trÞ, ban gi¸m ®èc c«ng ty. Møc th−ëng do ®¹i diÖn chñ së h÷u quyÕt ®Þnh
g¾n víi hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña c«ng ty, trªn c¬ së ®Ò nghÞ cña chñ tÞch
Héi ®ång qu¶n trÞ hoÆc gi¸m ®èc (®èi víi c«ng ty kh«ng cã héi ®ång qu¶n trÞ).
6. ViÖc sö dông çc quü nãi trªn ph¶i thùc hiÖn c«ng khai theo quy chÕ c«ng khai
tµi chÝnh, quy chÕ d©n chñ ë c¬ së vµ quy ®Þnh cña nhµ n−íc.
7. C«ng ty chØ ®−îc chi çc quü khen th−ëng, phóc lîi, quü th−ëng ban qu¶n lý
®iÒu hµnh c«ng ty sau khi thanh to¸n ®ñ çc kho¶n nî vµ çc nghÜa vô tµi s¶n kh¸c
®Õn h¹n tr¶.
2.5. Qu¶n lý ng©n quü doanh nghiÖp.

Nghiªn cøu thu nhËp, chi phÝ vµ kÕt qu¶ kinh doanh ch−a cho biÕt ®−îc kh¶ n¨ng
thanh to¸n, chi tr¶ cña doanh nghiÖp trong tõng thêi kú ng¾n h¬n (hµng th¸ng). V×
vËy cÇn thiÕt ph¶i nghiªn cøu ng©n quü doanh nghiÖp. Nghiªn cøu ng©n quü doanh
nghiÖp gióp x¸c ®Þnh çc luång tiÒn vµo, ra, çc kho¶n ph¶i thu, ph¶i tr¶ ph¸t sinh
trong kú, ®ång thêi lËp kÕ ho¹ch tµi chÝnh ng¾n h¹n, dù b¸o çc luång thu, chi ph¸t
sinh trong çc th¸ng, nhu cÇu vµ kh¶ n¨ng tiÒn mÆt, ®Ó chñ ®éng trong ®Çu t− hoÆc
huy ®éng vèn tµi trî.
2.5.1. Thu ng©n quü
C¨n cø vµo nguån h×nh thµnh thu b»ng tiÒn trong doanh nghiÖp, thu ng©n quü
doanh nghiÖp bao gåm:
- Thu b»ng tiÒn tõ ho¹t ®éng kinh doanh.
- Thu b»ng tiÒn tõ ho¹t ®éng ®Çu t−, tµi chÝnh
- Thu b»ng tiÒn tõ çc ho¹t ®éng kh¸c.
Trong ®ã, thu b»ng tiÒn tõ doanh thu b¸n hµng cña ho¹t ®éng kinh doanh lµ nguån
thu chñ yÕu cña doanh nghiÖp, vÒ lý thuyÕt, nguån thu nµy tÝnh theo c«ng thøc:
Thu b»ng tiÒn = Ph¶i thu ®Çu + Doanh thu b¸n - Ph¶i thu cuèi kú
trong kú kú hµng trong kú
= Doanh thu b¸n + Chªnh lÖch

hµng trong kú kho¶n ph¶i thu
Ph¶i thu ®Çu vµ cuèi kú ®−îc thÓ hiÖn vµ ph¶n ¸nh ë hai thêi ®iÓm bªn tµi s¶n cña
BC§KT. Doanh thu b¸n hµng trong kú ®−îc thÓ hiÖn vµ ph¶n ¸nh trong b¸o ço kÕt
qu¶ kinh doanh.
Trªn thùc tÕ ng−êi ta th−êng sö dông ph−¬ng ph¸p b¶ng ®Ó x¸c ®Þnh thu b»ng tiÒn
tõ ho¹t ®éng kinh doanh theo mÉu sau:
BiÓu 2.1.
§¬n vÞ
STT Th¸ng 1 2.... 12 D− BC§KT 31/12
ChØ tiªu
1 Thu th¸ng m
2 Thu th¸ng m + 1
. .....................
Thu kho¶n ph¶i thu §K
Céng
- Thu th¸ng m lµ sè tiÒn thu ®−îc ngay th¸ng ph¸t sinh doanh thu.
- Thu th¸ng m + 1 lµ sè tiÒn thu ®−îc ë th¸ng sau cña th¸ng ph¸t sinh doanh thu...
VÝ dô: Tµi liÖu c¬ së th−¬ng nghiÖp MINH HOA
+ Doanh thu 3 th¸ng ®Çu n¨m N + 1 lÇn l−ît lµ 210; 200 vµ 200 triÖu ®ång
+ Kh¸ch hµng tr¶ tiÒn theo ph−¬ng thøc 50% tr¶ ngay b»ng tiÒn, sè cßn l¹i thanh
to¸n sau 1 th¸ng (vµo th¸ng sau).
+ Ph¶i thu ®Çu n¨m N +1: 80 triÖu ®ång vµ thu vµo th¸ng 1 n¨m N + 1
Dù vµo mÉu b¶ng trªn, ta x¸c ®Þnh thu b»ng tiÒn tõ doanh thu b¸n hµng 3 th¸ng ®Çu
n¨m N +1 nh− sau:
BiÓu 2.2.
§¬n vÞ: TriÖu ®ång
1 2 3 D− BC§KT
ChØ tiªu 31/3
1 Thu th¸ng m 105 100 100
2 Thu th¸ng m + 1 105 100
3 Thu kho¶n Ph¶i thu 80 100
Céng 185 205 200 100
Nh×n vµo dßng céng cña b¶ng tÝnh trªn ta thÊy kh¶ n¨ng thu b»ng tiÒn tõ doanh thu
b¸n hµng çc th¸ng cña doanh nghiÖp nÕu ta biÕt ®−îc chi b»ng tiÒn t−¬ng øng th× ta
cã thÓ c©n ®èi ng©n quü xÝ nghiÖp çc th¸ng ®Ó chñ ®éng t×m nguån tµi trî (thu < chi)
hoÆc kh¶ n¨ng ®Çu t− ng¾n h¹n (thu > chi)
2.5.2. Chi ng©n quü xÝ nghiÖp
C¨n cø vµo ®èi t−îng chi tiªu trong doanh nghiÖp, chi ng©n quü bao gåm:
- Chi cho ho¹t ®éng kinh doanh.
- Chi cho ho¹t ®éng ®Çu t−, tµi chÝnh.
- Chi cho ho¹t ®éng kh¸c.
Trong ®ã chi b»ng tiÒn cho ho¹t ®éng kinh doanh lµ kho¶n chi tiªu chñ yÕu vµ
bao gåm çc nhãm sau:
+ Chi b»ng tiÒn mua hµng (vËt t−, tµi s¶n, hµng ho¸)
VÒ lý thuyÕt, chi b»ng tiÒn mua hµng theo c«ng thøc:
Chi b»ng = Ph¶i tr¶ ng−êi + Chi mua hµng trong - Ph¶i tr¶
tiÒn trong b¸n ®Çu kú kú ng−êi b¸n
kú trong kú
= Chi mua hµng + Chªnh lÖch kho¶n

trong kú ph¶i tr¶ ng−êi b¸n
Ph¶i tr¶ ng−êi b¸n ®Çu vµ cuèi kú ®−îc thÓ hiÖn vµ ph¶n ¸nh t¹i 2 thêi ®iÓm bªn
nguån vèn cña BC§KT, chi mua hµng trong kú ®−îc thÓ hiÖn vµ ph¶n ¸nh trong b¸o
ço kÕt qu¶ kinh doanh trong kú.
Trªn thùc tÕ ng−êi ta còng th−êng sö dông ph−¬ng ph¸p b¶ng ®Ó x¸c ®Þnh chi b»ng
tiÒn mua hµng trong kú. MÉu vµ néi dung çc chØ tiªu trong b¶ng t−¬ng tù nh− b¶ng
thu ng©n quü xÝ nghiÖp tõ doanh thu b¸n hµng.
BiÓu 2.3.
§¬n vÞ
TT ChØ tiªu 1 2.... 12 D− BC§KT

31/12
1 Chi mua th¸ng m
2 Chi mua th¸ng m + 1
. ............
Chi kho¶n Ph¶i tr¶ ng−êi b¸n
Céng
VÝ dô:
• Chi mua hµng cña c¬ së Minh Hoa nãi trªn trong 3 th¸ng ®Çu n¨m N+1 lÇn
l−ît lµ 140 ; 150 vµ 140 triÖu ®ång.
• Theo tho¶ thuËn trong hîp ®ång, c¬ së tr¶ tiÒn theo ph−¬ng thøc 50% tr¶
ngay cßn l¹i tr¶ vµo th¸ng sau.
• Trong n¨m N, c¬ së Minh Hoa cßn ph¶i nî nhµ cung cÊp 50 triÖu ®ång, ph¶i
tr¶ vµo th¸ng 1 n¨m N+1.
Dùa vµo mÉu b¶ng trªn ta x¸c ®Þnh chi b»ng tiÒn mua hµng 3 th¸ng ®Çu n¨m N+1
cña c¬ së Minh Hoa.
Gi¸ vèn = Chi mua hµng (gi¸ + Chªnh lÖch hµng
hµng b¸n vèn hµng mua) ho¸ tån kho.
BiÓu 2.5
§¬n vÞ: TriÖu ®ång
TT ChØ tiªu 1 2 3 D− BC§KT

31/3
1 Chi b»ng tiÒn mua th¸ng m 70 75 70
2 Chi b»ng tiÒn th¸ng m+1 70 75
3 Chi kho¶n Ph¶i tr¶ ng−êi b¸n 50 70
Céng 120 145 145 70
+ Chi kh¸c b»ng tiÒn cho ho¹t ®éng kinh doanh nh− l−¬ng thuÕ vµ chi kh¸c b»ng
tiÒn; riªng khÊu hao TSC§ lµ mét yÕu tè cña chi phÝ kinh doanh nh−ng kh«ng ph¶i lµ
chi b»ng tiÒn.
VÝ dô : C¬ së Minh Hoa nãi trªn ph¸t sinh thªm çc kho¶n trong 3 th¸ng ®Çu n¨m
N+1 nh− sau :
• L−¬ng hµng th¸ng ph¶i tr¶ 10triÖu ®ång.
• KHTSC§ hµng th¸ng ph¶i chi: 10 triÖu ®ång
• Chi kh¸c ngoµi thuÕ b»ng tiÒn hµng th¸ng 5 triÖu ®ång.
• Hµng ho¸ tån kho ®Çu çc th¸ng lÇn l−ît 20 tr, 10tr vµ 20tr.
• Hµng ho¸ tån kho cuèi th¸ng 3 lµ 30tr.
C¬ së trªn ph¶i nép VAT thuÕ suÊt 15% tÝnh trªn l·i gép (VAT theo ph−¬ng
ph¸p tÝnh trùc tiÕp), thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp theo thuÕ suÊt 45% vµ thuÕ kh¸c
ph¶i nép 10 tr, BiÕt r»ng, VAT nép ngay th¸ng ph¸t sinh doanh thu; thuÕ TNDN vµ
thuÕ kh¸c nép vµo th¸ng 3.
Dùa vµo nh÷ng th«ng tin bæ sung nªu trªn, ta tÝnh to¸n mét sè chØ tiªu cÇn thiÕt vµ
lËp b¶ng chi ng©n quü xÝ nghiÖp.
- PhÇn tÝnh to¸n
+ TÝnh thuÕ :
VAT = L·i gép x 15%
L·i gép = Doanh thu b¸n hµng - Gi¸ vèn hµng b¸n
Chªnh lÖch Hµng ho¸ Hµng ho¸ tån
=
hµng ho¸ tån kho tån ®Çu kú - cuèi kú.
Ta cã : VAT th¸ng 1
{210tr - [ 140tr + (20tr - 10tr )]} x 15% = 9tr
VAT th¸ng 1 = 9 triÖu.
Chó ý :
Hµng ho¸ tån kho ®Çu th¸ng 2 = 10tr ⇒ cuèi th¸ng 1 = 10tr.
Hµng ho¸ tån kho ®Çu th¸ng 3 = 20tr ⇒ cuèi th¸ng 2 = 20tr
VAT th¸ng 2 :
{200tr -[ 150tr + (10tr - 20tr]} x 15% = 9tr
VAT th¸ng 3 :
{200tr -[ 140tr + (20tr - 30tr) ]} x 15% = 10,5 tr
⇒ ∑ VAT = 28,5tr
- ThuÕ thu nhËp = Thu nhËp x 45%
doanh nghiÖp chÞu thuÕ
Thu nhËp chÞu = Doanh thu - Chi phÝ KD ch−a gåm + Thu nhËp
thuÕ thuÕ TNDN tr−íc thuÕ
kh¸c
Doanh thu chÞu thuÕ - GVHB quý 1 = L·i gép quý 1 = 190 tr.
quý 1
Chi phÝ kinh doanh (ch−a cã thuÕ TNDN ) quý 1 bao gåm:
Chi phÝ khÊu hao 30tr
Chi phÝ tiÒn l−¬ng 30tr
Chi phÝ kh¸c ngoµi thuÕ 15tr
ThuÕ GTGT 28,5tr
ThuÕ kh¸c 10tr
Céng : 13,5tr
⇒ TN chÞuthuÕ = 190tr - 113,5tr = 76,5tr
⇒ ThuÕ TNDN 76,5tr x 45% = 34,425tr
- PhÇn lËp b¶ng.
Trªn c¬ së nh÷ng th«ng tin bæ sung vµ phÇn tÝnh to¸n trªn ®©y ta lËp b¶ng hoµn
chØnh vÒ chi ng©n quü doanh nghiÖp cña c¬ së Minh Hoa 3 th¸ng ®Çu n¨m N+1 nh−
sau :
BiÓu 2.6
D− BC§KT
TT ChØ tiªu 1 2 3 31/3
1 Chi mua th¸ng m 70 75 70
2 Chi mua th¸ng m+1 70 75
3 Ph¶i tr¶ ng−êi b¸n 50 70
4 L−¬ng 10 10 10
5 Chi kh¸c ngoµi thuÕ 5 5 5
6 VAT 9 9 10,5
7 ThuÕ TNDN 34,425
8 ThuÕ kh¸c 10
Céng 144 169 213,425 70
2.5.3. C©n ®èi ng©n quü doanh nghiÖp
C©n ®èi ng©n quü vÒ thùc chÊt lµ so s¸nh thu víi chi b»ngtiÒn ®Ó t×m nguån tµi
trî (th©m hôt ng©n quü) hoÆc ®Çu t− ng¾n h¹n (D− thõa ng©n quü ) cã tÝnh tíi sè d−
b»ng tiÒn ®Çu kú. Cã nhiÒu ph−¬ng ph¸p ®−îc sö dông ®Ó tiÕn hµnh c©n ®èi ng©n quü
doanh nghiÖp, trong ®ã, ph−¬ng ph¸p sö dông b¶ng tÝnh to¸n lµ ph−¬ng ph¸p th−êng
®−îc ¸p dông. TrËt tù vµ néi dung çc chØ tiªu trong b¶ng c©n ®èi ng©n quü cã thÓ cã
çc môc theo mÉu sau.
BiÓu 2.7
§¬n vÞ
STT Th¸ng 1 2................12
ChØ tiªu
1 D− ®Çu kú tèi −u
2 Chªnh lÖch thu chi
3 L·i vay
4 TÝn dông bæ sung
5 Hoµn tr¶ tÝn dông
6 D− nî tÝn dông
7 §Çu t− ng¾n h¹n
8 §Çu t− tÝch luü
9 L·i ®Çu t−
10 Thu håi ®Çu t−
11 D− cuèi kú tèi −u
VÝ dô: trªn c¬ së çc th«ng tin, sè liÖu vµ phÇn tÝnh to¸n trªn, bæ sung thªm çc sè
liÖu sau:
- C¬ së nî ng¾n h¹n ng©n hµng 100 tr vµo cuèi n¨m N, sè nî nµy ph¶i tÝnh l·i vay
2% th¸ng vµ tr¶ l·i vµo th¸ng 1 n¨m N+1; nÕu th¸ng 1 cã d− vèn b»ng tiÒn sÏ dïng
sè ®ã tr¶ nî vay; nÕu th©m hôt sÏ vay thªm vµ d− nî tÝn dông th¸ng 1 lµ ®èi t−îng tÝnh
l·i tr¶ trong th¸ng 2; cø nh− vËy: D− nî tÝn dông th¸ng 2 tÝnh vµ tr¶ l·i vay trong th¸ng
3.
- §Õn cuèi n¨m N, d− vèn b»ng tiÒn 50 triÖu ®ång. C¬ së dïng ®Ó tr¶ nî ng©n
hµng trong th¸ng 1 n¨mN+1.
Dùa vµo çc th«ng tin bæ sung trªn. Ta tÝnh to¸n vµ c©n ®èi ng©n quü xÝ nghiÖp
cho c¬ së Minh Hoa 3 th¸ng ®Çu n¨m N+1.
+ PhÇn tÝnh to¸n :
C¬ së nî ng©n hµng nªn l·i vay trong th¸ng 1 lµ 2% x 100tr = 2tr.
Trong th¸ng 1, c¬ së cã thu ng©n quü 185tr (B¶ng thu b»ng tiÒn) vµ chi ng©n quü
144tr (B¶ng chi b»ng tiÒn) VËy th¸ng 1 c¬ së thõa 41 triÖu ®ång tiÒn mÆt céng víi
d− tiÒn mÆt ®Çu n¨m N+1 lµ 50tr ⇒ C¬ së cã kh¶ n¨ng tr¶ 41tr + 50tr = 91 tr trong ®ã
2tr tr¶ l·i vay vµ 89tr tr¶ vèn vay. Cho nªn, D− nî ng©n hµng th¸ng 1 cßn l¹i 11tr, vËy
l·i vay tr¶ th¸ng 2 sÏ lµ 11tr x 2% = 0,22tr. Trong th¸ng 2, c¬ së cã thu ng©n quü
205tr; chi ng©n quü 169tr, vËy thÆng d− 36 triÖu ®ång tiÒn mÆt; dïng 0,22tr tr¶ l·i
vay vµ 11tr tr¶ vèn vay; cho nªn, ®Õn cuèi th¸ng 2, c¬ së vÉn cßn thõa 36tr - (11tr +
0,22tr = 24,78 triÖu tiÒn mÆt.
C¬ së Minh Hoa ®· hoµn tr¶ xong cho ng©n hµng c¶ vèn vµ l·i vay trong th¸ng 2.
VËy l·i vay c¶ quý 1 lµ 2,22tr. CÇn ph¶i ®−a sè liÖu nµy vµo chi phÝ kinh doanh tr−íc
khi tÝnh thuÕ TNDN.
Khi ®ã chÝ phÝ kinh doanh (ch−a tÝnh thuÕ TNDN) sÏ lµ 113,5tr + 2,22tr =
115,72tr.
Thu nhËp chÞu thuÕ lµ : 190tr - 115,72tr = 74,28tr.
ThuÕ TNDN tÝnh l¹i lµ, 74,28tr x 45% = 33,426tr vµ chib»ng tiÒn trong th¸ng 3 lµ
213,926tr.
+ PhÇn lËp b¶ng c©n ®èi.
B¶ng c©n ®èi ng©n quü doanh nghiÖp 3 th¸ng ®Çu n¨m N+1 cña c¬ së MINH
HOA.
BiÓu 2.8:
§¬n vÞ:Tr.®ång
TT Chi tiªu 1 2 3
1 D− ®Çu kú 50 0 24,78
2 Chªnh lÖch thu chi 41 36 -13,926
3 Tr¶ l·i vay 2 0,22 0
4 Tr¶ vèn vay 89 11 0
5 D− nî tÝn dông 11 0 0
6 D− cuèi kú 0 24,78 10,854
§Õn ®©y ta thÊy mèi liªn hÖ chÆt chÏ gi÷a doanh thu vµ chi phÝ, kÕt qu¶ víi ho¹t
®éng thu, chib»ng tiÒn trong doanh nghiÖp. Hai ho¹t ®éng nµy cho ta biÕt kÕt qu¶ vËn
®éng cña çc "dßng tiÒn vµ lµ c¬ së ®Ó lËp ®−îc BC§KT cuèi kú.
Qua vÝ dô cña c¬ së Minh Hoa ®−îc tÝnh to¸n trªn ®©y ta cã thÓ x¸c ®Þnh ®−îc çc
chØ tiªu trªn BC§KT ngµy 31/3 n¨m N+1.
PhÇn nguån vèn :
- Nî ng©n hµng ph¶i tr¶ : NÕu ®Çu n¨m : 100tr cuèi quý I:0
- Nî kh¸ch hµng ph¶i tr¶ nÕu ®Çu n¨m 50tr cuèi quý I : 70tr.
- Lîi nhuËn ch−a ph©n phèi nÕu ®Çu n¨m 50 tr thi cuèi quý I = 50tr + l·i
ch−a ph©n phèi quý I.
L·i quý I = 74,28tr - 33,926tr = 40,854tr.
⇒ L·i ch−a ph©n phèi cuèi quý I = 90,854tr.
- NÕu vèn gãp ®Çu n¨m 200tr ⇒ vèn chñ së h÷u ®Çu n¨m 250tr, vèn chñ së h÷u
cuèi quý 290,854tr.
PhÇn tµi s¶n :
- Vèn b»ng tiÒn ®Çu n¨m : 50tr, cuèi quý I : 10,854tr.
- Ph¶i thu ®Çu n¨m : 80tr cuèi quý I : 100tr.
- Hµng ho¸ tån kho ®Çu n¨m :20tr cuèi quý I : 30tr.
- NÕu TSC§ ®Çu n¨m (gi¸ trÞ cßn l¹i) 250tr th× cuèi quý lµ 220tr.
Ta cã thÓ lËp ®−îc BC§KT rót gän cña c¬ së Minh Hoa nh− sau:
BiÓu 2.9 :
§¬n vÞ :TriÖu ®ång
Tµi s¶n Nguån vèn
ChØ tiªu §Çu n¨m Cuèi quý ChØ tiªu §Çu n¨m Cuèi quý
1- Tµi s¶n l−u 150 140,854 1-Nî ph¶i tr¶ 150 70

®éng
2-Tµi s¶n cè ®Þnh 250 220 2-Vèn chñ së 250 290,854

h÷u
Céng tµi s¶n 400 360,854 Céng nguån vèn 400 360,854
Chuyªn ®Ò 3
Kü n¨ng qu¶n trÞ nguån vèn CỦA c«ng ty
Môc tiªu
Chuyªn ®Ò nµy sÏ xem xÐt c«ng ty ra çc quyÕt ®Þnh huy ®éng vèn nh− thÕ nµo
®Ó tµi trî cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. §äc xong chuyªn ®Ò nµy b¹n cã thÓ
biÕt ®−îc çch thøc c«ng ty lùa chän vµ quyÕt ®Þnh sö dông çc nguån vèn ng¾n h¹n
vµ dµi h¹n nh− thÕ nµo.
1. QuyÕt ®Þnh nguån vèn vµ vÊn ®Ò t¹o gi¸ trÞ cho c«ng ty
Trong phÇn nµy chóng ta xem xÐt liÖu quyÕt ®Þnh tµi trî hay quyÕt ®Þnh nguån
vèn cã t¹o ra gi¸ trÞ hay kh«ng vµ nÕu cã th× b»ng çch nµo?
VÒ c¬ b¶n, quyÕt ®Þnh vÒ nguån vèn gåm cã quyÕt ®Þnh nguån vèn ng¾n h¹n vµ
quyÕt ®Þnh nguån vèn dµi h¹n. Tuy nhiªn, trong tµi chÝnh c«ng ty ng−êi ta quan t©m
nghiªn cøu quyÕt ®Þnh nguån vèn dµi h¹n h¬n lµ nguån vèn ng¾n h¹n. ThËm chÝ khi
bµn ®Õn quyÕt ®Þnh nguån vèn, nÕu kh«ng nãi râ thªm tøc th× ng−êi ta hiÓu ®ã lµ
quyÕt ®Þnh nguån vèn dµi h¹n.
QuyÕt ®Þnh nguån vèn dµi h¹n bao gåm nh÷ng quyÕt ®Þnh xem c«ng ty nªn huy
®éng bao nhiªu vèn chñ së h÷u vµ bao nhiªu nî vay, quyÕt ®Þnh lo¹i vèn chñ së h÷u
vµ lo¹i nî vay nµo c«ng ty nªn sö dông, vµ quyÕt ®Þnh khi nµo nªn huy ®éng çc
nguån vèn ®ã. Víi sù tiÕn triÓn kh«ng ngõng cña çc s¶n phÈm huy ®éng vèn, nh÷ng
n¨m gÇn ®©y ng−êi ta thÊy r»ng quyÕt ®Þnh nguån vèn còng cã thÓ t¹o ra gi¸ trÞ cña
c«ng ty. Cã Ýt nhÊt ba çch theo ®ã quyÕt ®Þnh nguån vèn cã thÓ t¹o ra gi¸ trÞ.
1.1. PhØnh nhµ ®Çu t− (Fool investors)
Gi¶ sö ®Ó t¨ng vèn, c«ng ty cã thÓ ph¸t hµnh cæ phiÕu hoÆc ph¸t hµnh mét lo¹i
chøng kho¸n phøc hîp, ch¼ng h¹n ph¸t hµnh cæ phiÕu cã kÌm theo quyÒn chän
(warrants). ThËt ra, 1000 cæ phiÕu nh− vËy trÞ gi¸ b»ng ®óng 500 chøng kho¸n phøc
hîp, nh−ng b»ng çch nµo t¹o ra chøng kho¸n phøc hîp Êy cã gi¸ trÞ cao h¬n 1000 cæ
phiÕu. Trong tr−êng hîp nµy, chøng kho¸n phøc hîp võa cung cÊp nguån tµi trî võa
t¹o ra gi¸ trÞ cho c«ng ty. Tuy nhiªn, theo lý thuyÕt thÞ tr−êng vèn hiÖu qu¶ nhµ ®aïa
t− kh«ng dÔ dµng bÞ phØnh nh− vËy. Sím muén g× hä còng nhËn ra vµ chøng kho¸n
phøc hîp nªn ®−îc thiÕt lËp ë møc c©n b»ng, tøc lµ b»ng gi¸ cña 1000 cæ phiÕu th«ng
th−êng.
1.2. C¾t gi¶m chi phÝ hay gia t¨ng hç trî (Reduce costs or increase
subsidies)
Trong ch−¬ng 9 còng nh− trong m«n häc kÕ to¸n tµi chÝnh, chóng ta ®· biÕt
h×nh thøc tµi trî vèn b»ng nî vay t¹o ra ®−îc l¸ ch¾n thuÕ cho c«ng ty. L¸ ch¾n thuÕ
nµy gióp c«ng ty tiÕt kiÖm ®−îc chi phÝ hay nãi kh¸c ®i gióp c«ng ty nhËn ®−îc sù hç
trî tõ ChÝnh phñ. §øng trªn gãc ®é c«ng ty, tiÕt kiÖm chi phÝ nhê sö dông nî vay
còng lµ mét kiÓu t¹o ra gi¸ trÞ tõ quyÕt ®Þnh nguån vèn.
1.3. T¹o ra chøng kho¸n míi (Create a new security)
Víi t− çch lµ nhµ ph¸t hµnh trªn thÞ tr−êng vèn, c«ng ty kh«ng ngõng ph¸t
triÓn ra nh÷ng c«ng cô huy ®éng vèn míi tung ra thÞ tr−êng. Nhµ kinh tÕ ®o¹t gi¶
Nobel, Merton Miller, thÊy r»ng chóng ta ®· chøng kiÕn cø mçi giai ®o¹n lÞch sö 20
n¨m çc c«ng cô cña thÞ tr−êng vèn ph¸t triÓn gÊp 10 lÇn1
Tr−íc kia c«ng ty chØ cã ph¸t hµnh cæ phiÕu hoÆc tr¸i phiÕu ®¬n thuÇn, ngµy
nay c«ng ty cã thÓ ph¸t hµnh hµng lo¹t çc c«ng cô hiÖn ®¹i nh− tr¸i phiÕu kh«ng tr¶
l·i ®Þnh kú (zero – coupon bond), kú phiÕu th¶ næi (floating – rate notes), tr¸i phiÕu
chuyÓn ®æi (convertible bond), tr¸i phiÕu cã quyÒn chän b¸n (putable bond),….Dï
r»ng mçi lo¹i c«ng cô ®Òu cã −u nh−îc ®iÓm kh¸c nhau, nh−ng nãi chung nh÷ng lo¹i
chøng kho¸n míi nµy kh«ng chØ ®¬n thuÇn lµ sù gép ®«i l¹i cña hai chøng kho¸n
hiÖn h÷u. Do vËy, cã nhãm kh¸ch hµng v× −a chuéng mét ®Æc tÝnh míi nµo ®ã mµ
ph¶i tr¶ thªm tiÒn cho mét lo¹i chøng kho¸n ®Æc biÖt ®ã. Ch¼ng h¹n, çc nhµ ®Çu t−
ng¹i rñi ro s½n sµng tr¶ thªm tiÒn ®Ó cã ®−îc tr¸i phiÕu cã quyÒn chän b¸n. Lîi dông
®iÒu nµy, c«ng ty cã thÓ t¹o ra nhiÒu lo¹i chøng kho¸n míi vµ b¸n víi gi¸ cao h¬n
chøng kho¸n th«ng th−êng ®Ó t¹o ra gi¸ trÞ cho c«ng ty. Tuy nhiªn, viÖc t¹o ra gi¸ trÞ
theo kiÓu nµy còng kh«ng thÓ tån t¹i l©u dµi v× kh«ng chãng th× chµy çc c«ng ty
kh¸c sÏ b¾t ch−íc theo vµ ph¸t hµnh ra lo¹i chøng kho¸n t−¬ng tù. Khi Êy, t¹o ra ¸p
lùc h¹n gi¸ b¸n ®èi víi nh÷ng lo¹i chøng kho¸n ®−îc xem lµ míi ph¸t minh.
2. QuyÕt ®Þnh nguån vèn ng¾n h¹n
2.1. Nhu cÇu tµi trî ng¾n h¹n cña c«ng ty
Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng c«ng ty cÇn ®Çu t− vèn vµo tµi s¶n l−u ®éng vµ tµi
s¶n cè ®Þnh. VÒ nguyªn t¾c, c«ng ty cã thÓ sö dông nguån vèn ng¾n h¹n hoÆc dµi h¹n
®Ó tµi trî cho viÖc ®Çu t− vµo tµi s¶n l−u ®éng. Tuy nhiªn, do nhu cÇu vèn dµi h¹n ®Ó
®Çu t− vµo tµi s¶n cè ®Þnh rÊt lín nªn th«ng th−êng c«ng ty khã cã thÓ sö dông nguån
vèn dµi h¹n ®Ó ®Çu t− vµo tµi s¶n l−u ®éng. Do vËy, ®Ó ®Çu t− vµo tµi s¶n l−u ®éng,
c«ng ty th−êng ph¶i sö dông nguån vèn ng¾n h¹n.
1
M.Miller, “Finalcial Innovation: The last twenty years and the next”, Journal of Finalcial and Quantitative
Analysis, Deceber 1986
Nh×n vµo b¶ng c©n ®èi tµi s¶n cña c«ng ty chóng ta cã thÓ dÔ dµng nhËn ra
nguån vèn ng¾n h¹n mµ c«ng ty th−êng sö dông ®Ó tµi trî cho tµi s¶n l−u ®éng. Tuy
nhiªn, do nhu cÇu vèn dµi h¹n ®Ó ®Çu t− vµo tµi s¶n cè ®Þnh rÊt lín nªn th«ng th−êng
c«ng ty khã cã thÓ sö dông nguån vèn dµi h¹n ®Ó ®Çu t− vµo tµi s¶n l−u ®éng. Do
vËy, ®Ó ®Çu t− vµo tµi s¶n l−u ®éng, c«ng ty th−êng ph¶i sö dông nguån vèn ng¾n
h¹n.
Nh×n vµo b¶ng c©n ®èi tµi s¶n cña c«ng ty chóng ta cã thÓ dÔ dµng nhËn ra
nguån vèn ng¾n h¹n mµ c«ng ty th−êng sö dông ®Ó tµi trî cho tµi s¶n l−u ®éng gåm
cã:
• Cã kho¶n nî ph¶i tr¶ ng−êi b¸n.
• Çc kho¶n øng tr−íc cña ng−êi mua.
• ThuÕ vµ çc kho¶n ph¶i nép nhµ n−íc.
• Çc kho¶n ph¶i tr¶ c«ng nh©n viªn.
• Çc kho¶n ph¶i tr¶ kh¸c.
• Vay ng¾n h¹n tõ ng©n hµng.
VÒ nguyªn t¾c, c«ng ty nªn tËn dông vµ huy ®éng tÊt c¶ çc nguån vèn ng¾n
h¹n mµ c«ng ty cã thÓ tËn dông ®−îc. Khi nµo thiÕu hôt sÏ sö dông nguån tµi trî
ng¾n h¹n cña ng©n hµng. Sù thiÕu hôt vèn ng¾n h¹n cña c«ng ty cã thÓ do sù chªnh
lÖch vÒ thêi gian vµ doanh sè gi÷a tiÒn thu b¸n hµng (inflow) vµ tiÒn ®Çu t− vµo tµi
s¶n l−u ®éng (outflows) hoÆc do nhu cÇu gia t¨ng ®Çu t− tµi s¶n l−u ®éng ®ét biÕn
theo thêi vô. Do vËy, nhu cÇu tµi trî ng¾n h¹n cña c«ng ty cã thÓ chia thµnh: nhu cÇu
tµi trî ng¾n h¹n th−êng xuyªn vµ nhu cÇu tµi trî ng¾n h¹n thêi vô. Nhu cÇu tµi trî
th−êng xuyªn do ®Æc ®iÓm lu©n chuyÓn vèn cña c«ng ty quyÕt ®Þnh trong khi nhu cÇu
tµi trî thêi vô do ®Æc ®iÓm thêi vô cña ngµnh s¶n xuÊt kinh doanh quyÕt ®Þnh.
2.1.1. Nhu cÇu tµi trî ng¾n h¹n th−êng xuyªn
Nhu cÇu tµi trî ng¾n h¹n th−êng xuyªn xuÊt ph¸t tõ sù chªnh lÖch hoÆc kh«ng
¨n khíp nhau vÒ thêi gian vµ quy m« gi÷a tiÒn vµo (inflows) vµ tiÒn ra (outflows) cña
c«ng ty. Khi c«ng ty tiªu thô hµng hãa vµ thu tiÒn vÒ th× c«ng ty cã dßng tiÒn vµo.
Ng−îc l¹i, khi c«ng ty mua nguyªn liÖu hoÆc hµng hãa dù tr÷ cho s¶n xuÊt kinh
doanh, c«ng ty cã dßng tiÒn ra. NÕu dßng tiÒn chi ra lín h¬n dßng tiÒn thu vµo, c«ng
ty cÇn bæ sung thiÕu hôt. Kho¶n thiÕu hôt nµy tr−íc hÕt bæ sung tõ vèn chñ së h÷u vµ
çc kho¶n nî ph¶i tr¶ kh¸c mµ c«ng ty cã thÓ huy ®éng ®−îc. PhÇn cßn l¹i c«ng ty sÏ
sö dông tµi trî b»ng nî vay.
2.1.2. Nhu cÇu tµi trî ng¾n h¹n thêi vô
Ngoµi nhu cÇu tµi trî ng¾n h¹n th−êng xuyªn, c«ng ty cßn cã nhu cÇu tµi trî
ng¾n h¹n theo thêi vô. Nhu cÇu vèn thêi vô xuÊt ph¸t tõ ®Æc ®iÓm thêi vô cña ho¹t
®éng s¶n xuÊt kinh doanh khiÕn cho nhu cÇu vèn ng¾n h¹n t¨ng ®ét biÕn. Ch¼ng h¹n,
c«ng ty s¶n xuÊt chÕ biÕn xuÊt khÈu t«m cã thÓ cã nhu cÇu vèn ng¾n h¹n t¨ng ®ét
biÕn vµo mïa thu ho¹ch t«m. Khi Êy c«ng ty cÇn tµi trî vèn ng¾n h¹n ng©n hµng ®Ó
bæ sung nhu cÇu vèn mang tÝnh thêi vô.
Tãm l¹i, trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng, c«ng ty cã nhu cÇu tµi trî ng¾n h¹n, th−êng
xuyªn hoÆc thêi vô. ChÝnh nhu cÇu tµi trî nµy lµ c¬ së ®Ó ng©n hµng thùc hiÖn cÊp tÝn
dông cho c«ng ty. §iÒu nµy cã lîi cho c¶ hai phÝa, c«ng ty vµ ng©n hµng. VÒ phÝa
c«ng ty, viÖc cÊp tÝn dông cña ng©n hµng gióp c«ng ty bæ sung vèn thiÕu hôt ®¶m b¶o
cho c«ng ty cã thÓ duy tr× vµ më réng s¶n xuÊt kinh doanh. VÒ phÝa ng©n hµng, viÖc
cÊp tÝn dông cho c«ng ty gióp ng©n hµng “tiªu thô ®−îc s¶n phÈm” cña m×nh gãp
phÇn mang l¹i lîi nhuËn cho ng©n hµng. Tuy nhiªn, cÇn l−u ý r»ng vay ng¾n h¹n
ng©n hµng kh«ng ph¶i lµ h×nh thøc huy ®éng vèn duy nhÊt, c«ng ty cã thÓ huy ®éng
vèn b»ng h×nh thøc ph¸t hµnh tÝn phiÕu c«ng ty (commerical papers) thay v× vay ng¾n
h¹n ng©n hµng.
2.2. Nguån vèn tµi trî ng¾n h¹n
Nguån tµi trî ng¾n h¹n lµ nh÷ng nguån tµi trî c«ng ty cã thÓ huy ®éng ®−a vµo
sö dông trong mét kho¶ng thêi gian ng¾n h¹n d−íi mét n¨m. Nguån tµi trî nµy dïng
®Ó ®Çu t− vµo tµi s¶n l−u ®éng, bao gåm tiÒn cho giao dÞch; kho¶n ph¶i thu vµ tån
kho. Nh×n vµo b¶ng c©n ®èi tµi s¶n cña c«ng ty, chóng ta cã thÓ thÊy nguån tµi trî
ng¾n h¹n th−êng bao gåm çc nguån sau: ph¶i tr¶ ng−êi b¸n, vay ng¾n h¹n ng©n
hµng, vay ng¾n h¹n kh¸c, vµ çc kho¶n ph¶i tr¶ kh¸c. Çc quyÕt ®Þnh lùa chän nguån
tµi trî ng¾n h¹n cã thÓ tãm t¾t trªn h×nh 11.1.
Nhu cÇu vèn

ng¾n h¹n
Vay Chän lo¹i nµo? TÝn dông

ng¾n h¹n th−¬ng m¹i
Vay ng¾n h¹n Chän lo¹i nµo? Ph¸t hµnh tÝn

ng©n hµng phiÕu c«ng ty
H×nh 11.1. Çc quyÕt ®Þnh lùa chän nguån tµi trî ng¾n h¹n
Nî ng¾n h¹n ph¶i tr¶ lµ lo¹i nî cã thêi h¹n d−íi mét n¨m. C«ng ty th−êng sö
dông lo¹i nî nµy ®Ó tµi trî cho viÖc ®Çu t− vµo tµi s¶n l−u ®éng. Trong viÖc lùa chän
nguån tµi trî ng¾n h¹n, gi¸m ®èc tµi chÝnh th−êng b¨n kho¨n gi÷a lùa chän: vay hay
lµ sö dông tÝn dông th−¬ng m¹i, vµ gi÷a vay ng©n hµng hay lµ ph¸t hµnh tÝn phiÕu
c«ng ty.
2.3. QuyÕt ®Þnh lùa chän nguån vèn ng¾n h¹n
a. Vay hay sö dông tÝn dông th−¬ng m¹i?
TÝn dông th−¬ng m¹i lµ çc kho¶n tÝn dông ph¸t sinh trong quan hÖ mua chÞu
hµng hãa. Nã chÝnh lµ çc kho¶n ph¶i tr¶ cho nhµ cung cÊp. C«ng ty cã thÓ tËn dông
nguån vèn ng¾n h¹n nµy thay cho nguån vèn vay ng¾n h¹n tõ ng©n hµng hoÆc tõ thÞ
tr−êng tiÒn tÖ. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ khi nµo nªn vay vµ khi nµo nªn sö dông nguån tµi trî
tõ nhµ cung cÊp? Nªn nhí r»ng tµi trî tõ nhµ cung cÊp kh«ng ph¶i lµ nguån tµi trî
miÔn phÝ, chi phÝ cña nã ngÇm ®Þnh trong gi¸ b¸n hµng hãa. VÝ dô nhµ cung cÊp b¸n
chÞu hµng hãa cho c«ng ty trÞ gi¸ 100 triÖu ®ång theo ®iÒu kho¶n “2/10 net 30”, cã
nghÜa lµ c«ng ty ®−îc mua chÞu trong vßng 30 ngµy, nÕu tr¶ trong vßng 10 ngµy sÏ
®−îc chiÕt khÊu 2%. Víi ®iÒu kiÖn kho¶n b¸n chÞu nµy c«ng ty ph¶i quyÕt ®Þnh lùa
chän: (1) lÊy chiÕt khÊu 2% vµ bá qua kho¶ng thêi gian tµi trî th−¬ng m¹i 20 ngµy
thay vµo ®ã b»ng kho¶n vay kh¸c, (2) bá qua chiÕt khÊu 2% ®Ó lÊy kho¶n tµi trî
th−¬ng m¹i trong vßng 20 ngµy.
LÊy chiÕt khÊu
0 10 20 30
Bá chiÕt khÊu
0 10 20 30
100
NÕu lÊy chiÕt khÊu th× c«ng ty ph¶i tr¶ 98 triÖu vµo ngµy thø 10 vµ do ®ã ®−îc
lîi Ých lµ 2 triÖu ®ång vµ bá qua kho¶n tµi trî th−¬ng m¹i tr¹i gi¸ 98 triÖu trong
kho¶ng thêi gian lµ 20 ngµy. C«ng ty cã thÓ vay ng©n hµng víi l·i suÊt 1%/th¸ng hay
12%/n¨m ®Ó tr¶ cho ng−êi b¸n vµ lÊy chiÕt khÊu 2% trÞ gi¸ ho¸ ®¬n. Chóng ta cã thÓ
sö dông m« h×nh chiÕt khÊu dßng tiÒn víi suÊt chiÕt khÊu b»ng 12%/n¨m hay
1%/th¸ng ®Ó quy ®æi sè tiÒn 100 triÖu ®ång vÒ hiÖn gi¸ t¹i thêi ®iÓm mµ c«ng ty ph¶i
tr¶ tiÒn nÕu chän ph−íng ¸n lÊy chiÕt khÊu. HiÖn gi¸ PV(100) = 100/[1 + (0,12 x
20/365)] = 99,35 triÖu ®ång. Nh− vËy thËt ra chi phÝ ®Ó thay thÕ kho¶n tÝn dông
th−¬ng m¹i nµy b»ng chi phÝ vay vèn lµ 100 – 99,35 = 0,65 triÖu ®ång trong khi lîi
Ých nÕu lÊy chiÕt khÊu lµ 2 triÖu ®ång. Do ®ã, c«ng ty nªn lÊy chiÕt khÊu, tøc lµ nªn
®i vay thay v× sö dông tÝn dông th−¬ng m¹i.
b. Vay ng©n hµng hay lµ ph¸t hµnh tÝn phiÕu c«ng ty?
Mét khi ®· quyÕt ®Þnh c«ng ty nªn ®i vay thay v× sö dông tÝn dông th−¬ng m¹i,
b−íc tiÕp theo lµ c«ng ty quyÕt ®Þnh nªn vay ng©n hµng hay lµ vay trªn thÞ tr−êng
tiÒn tÖ b»ng çch ph¸t hµnh tÝn phiÕu c«ng ty (commercial paper). TÝn phiÕu c«ng ty
lµ giÊy chøng nhËn nî ng¾n h¹n do c«ng ty ph¸t hµnh ®Ó huy ®éng vèn ng¾n h¹n bï
®¾p cho thiÕu hôt tiÒn t¹m thêi. ViÖc lùa chän gi÷a vay ng©n hµng hay lµ vay trªn thÞ
tr−êng tiÒn tÖ dùa trªn c¬ së so s¸nh chi phÝ cña hai lo¹i vay nµy. Chi phÝ vay ng©n
hµng bao gåm l·i vµ chi phÝ giao dÞch trong khi chiÕt khÊu vay trªn thÞ tr−êng tiÒn tÖ
bao gåm l·i vµ chi phÝ ph¸t hµnh. M« h×nh chiÕt khÊu dßng tiÒn còng cã thÓ sö dông
trong tr−êng hîp nµy.
Vay ng©n hµng (th¸ng)
0 1 2 3
P FV
Vay thÞ tr−êng tiÒn tÖ (th¸ng)
0 1 2 3
PP Par
Trong tr−êng hîp vay ng©n hµng, c«ng ty sÏ nhËn mét sè tiÒn lµ P ë hiÖn t¹i vµ
sau nµy hoµn tr¶ l¹i ng©n hµng mét sè tiÒn lµ FV lín h¬n P. Chi phÝ cho kho¶n vay
⎛ PV − P ⎞ 360
nµy tÝnh theo n¨m lµ: i = ⎜ ⎟ (11.1), trong ®ã n lµ sè ngµy cña thêi h¹n
⎝ P ⎠ n
vay.
Trong tr−êng hîp vay thÞ tr−êng tiÒn tÖ, c«ng ty sÏ ph¸t hµnh mét tÝn phiÕu
c«ng ty cã mÖnh gi¸ lµ Par vµ b¸n ra thÞ tr−êng víi gi¸ b¸n rßng sau khi trõ chi phÝ
ph¸t hµnh lµ PP, chi phÝ huy ®éng vèn trªn thÞ tr−êng tiÒn tÖ tÝnh theo n¨m sÏ lµ:
Par − PP 360
Ycp = x (11.2)
PP n
Víi hai m« h×nh x¸c ®Þnh chi phÝ trªn ®©y, viÖc lùa chän gi÷a vay ng©n hµng
hay lµ ph¸t hµnh tÝn phiÕu chØ cßn lµ chuyÖn so s¸nh gi÷a Ycp vµ i xem ph−¬ng ¸n
nµo cã chi phÝ nhá h¬n th× chän ph−¬ng ¸n ®ã.
TÝn phiÕu c«ng ty th−êng chØ ®−îc ph¸t hµnh bëi nh÷ng c«ng ty cã uy tÝn vµ
®−îc xÕp h¹ng tÝn dông cao. NÕu c«ng ty cã uy tÝn th× rñi ro cña nhµ ®Çu t− khi mua
tÝn phiÕu c«ng ty cao h¬n lµ göi tiÒn vµo ng©n hµng, khi Êy c«ng ty ph¶i tr¶ tû suÊt lîi
nhuËn cao h¬n l·i suÊt ng©n hµng míi huy ®éng ®−îc vèn. Nh−ng nÕu vËy th× chi
phÝ huy ®éng vèn cña c«ng ty trë nªn qu¸ cao, ngay c¶ cao h¬n l·i suÊt vay ng©n
hµng. Khi Êy, ®èi víi c«ng ty, ®i vay ng©n hµng cßn rÎ h¬n lµ ph¸t hµnh tÝn phiÕu huy
®éng vèn ng¾n h¹n. Do ®ã, c«ng ty muèn ph¸t hµnh tÝn phiÕu huy ®éng vèn th× uy tÝn
tÝn dông cña c«ng ty ph¶i cao h¬n ng©n hµng míi cã c¬ héi huy ®éng vèn rÎ h¬n vay
ng©n hµng. Thùc tÕ ë ViÖt Nam hiÖn nay ch−a thÊy c«ng ty nµo cã ®ñ uy tÝn ®Ó cã
thÓ ph¸t hµnh tÝn phiÕu huy ®éng vèn.
Tãm l¹i, trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng do dßng tiÒn vµo vµ dßng tiÒn ra Ýt khi trïng
khíp nhau nªn c«ng ty ph¸t sinh nhu cÇu tµi trî ng¾n h¹n. §¸p øng nhu cÇu vèn ng¾n
h¹n c«ng ty cã thÓ sö dông çc nguån nî ph¶i tr¶ tr−íc nÕu thiÕu th× huy ®éng thªm
nî vay ng¾n h¹n. §Ó sö dông nî vay ng¾n h¹n, c«ng ty cã thÓ vay ng©n hµng hoÆc
ph¸t hµnh tÝn phiÕu c«ng ty. ViÖc lùa chän nguån vèn ng¾n h¹n nµo tïy thuéc vµo (1)
chi phÝ huy ®éng nguån vèn ®ã so víi çc nguån vèn kh¸c, vµ (2) kh¶ n¨ng th−¬ng
l−îng ®Ó cã ®−îc nguån vèn ®ã. Ngoµi nhu cÇu tµi trî ng¾n h¹n, c«ng ty cßn cã nhu
cÇu tµi trî dµi h¹n ®Ó ®Çu t− vµo tµi s¶n l−u ®éng th−êng xuyªn vµ tµi s¶n cè ®Þnh.
PhÇn tiÕp theo sÏ xem xÐt nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn quyÕt ®Þnh nguån tµi trî dµi
h¹n cña c«ng ty.
3. C¨n cø vÒ quyÕt ®Þnh nguån vèn dµi h¹n
3.1. Nhu cÇu tµi trî dµi h¹n
Nhu cÇu vèn dµi h¹n cña c«ng ty tr−íc hÕt xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu ®Çu t− vèn vµo
çc dù ¸n ®Çu t−, kÕ ®Õn lµ nhu cÇu ®Çu t− vµi tµi s¶n l−u ®éng th−êng xuyªn. Trong
qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh c«ng ty th−êng ph¸t sinh nhu cÇu ®Çu t− më
réng s¶n xuÊt kinh doanh, thay thÕ tµi s¶n cè ®Þnh, c¶i tiÕn quy tr×nh s¶n xuÊt kinh
doanh nh»m n©ng cao chÊt l−îng s¶n phÈm hoÆc gi¶m chi phÝ….Nãi chung c«ng ty
cã nhu cÇu ®Çu t− vµo mét dù ¸n ®Çu t−. CÇn l−u ý, dù ¸n ë ®©y hiÓu theo nghÜa réng
lµ bÊt cø kÕ ho¹ch dµi h¹n nµo cÇn bá vèn ra vµ thu håi vÒ víi thêi h¹n lín h¬n mét
n¨m, chø kh«ng ph¶i chØ cã giíi h¹n trong dù ¸n ®Çu t− vµo tµi s¶n cè ®Þnh. Mét khi
quyÕt ®Þnh ®Çu t− ®· ®−îc x¸c lËp, vÊn ®Ò tiÕp theo lµ c«ng ty quyÕt ®Þnh nªn sö dông
hay t×m nguån vèn nµo ®Ó ®Çu t− dù ¸n? Mét çch tæng qu¸t, nguån vèn ®Çu t− dµi
h¹n c«ng ty cã thÓ sö dông bao gåm hai nguån chÝnh: vèn chñ së h÷u vµ nî vay dµi
h¹n.
3.2. Çc nguån vèn tµi trî dµi h¹n
3.2.1. Nguån vèn cæ phÇn th−êng

Nguån vèn chñ së h÷u lµ nguån vèn do chñ së h÷u ®ãng gãp vµo hoÆc lîi
nhuËn thuéc vÒ chñ së h÷u nh−ng ch−a ®−îc ph©n chia mµ gi÷ l¹i cho môc ®Ých t¸i
®Çu t−. Tïy theo lo¹i h×nh doanh nghiÖp, vèn chñ së h÷u cã tªn gäi kh¸c nhau. Trong
c«ng ty cæ phÇn vèn chñ së h÷u chÝnh lµ vèn cña cæ ®«ng, do cæ ®«ng gãp vµo d−íi
h×nh thøc cæ phÇn, th−êng gäi lµ vèn cæ phÇn, vµ lîi nhuËn thuéc vÒ cæ ®«ng nh−ng
®−îc c«ng ty gi÷ l¹i t¸i ®Çu t−. Vèn cæ phÇn cßn ®−îc chia thµnh vèn cæ phÇn −u ®·i
vµ vèn cæ phÇn th−êng hay vèn cæ phÇn phæ th«ng. Nh×n vµo b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n
cña c«ng ty, chóng ta thÊy nguån vèn nµy ®−îc ph¶n ¸nh bªn tay ph¶i vµ lµ mét
trong hai nguån vèn chñ yÕu cña c«ng ty. VÝ dô vèn cæ phÇn cña c«ng ty ABC bao
gåm çc kho¶n trÝch dÉn tõ b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n (b¶ng 11.1):
C«ng ty ABC Ltd

Cæ phÇn th−êng vµ vèn kh¸c cña cæ ®«ng (triÖu ®ång)
Cæ phÇn th−êng, mÖnh gi¸ 10.000®, ®−îc phÐp ph¸t hµnh 1,6 1.453,4
tû cæ phÇn, ®· ph¸t hµnh 1.453,4 triÖu cæ phÇn
ThÆng d− vèn ph¸t hµnh cao h¬n mÖnh gi¸ 1.024,5
Lîi nhuËn gi÷ l¹i 12.544.0
Cæ phiÕu ng©n quü ë møc gi¸ mua (11.008,6)
Çc kho¶n kh¸c - §iÒu chØnh tæn thÊt ngo¹i hèi (961)
Tæng céng 3.052,3
Liªn quan ®Õn çc kho¶n môc ph¶n ¸nh vèn cæ phÇn, cã mét sè kh¸i niÖm cÇn
lµm râ d−íi ®©y:
Cæ phiÕu cã mÖnh gi¸ vµ kh«ng cã mÖnh gi¸ - Chñ së h÷u çc cæ phÇn th−êng,
®−îc gäi lµ cæ ®«ng, nhËn mét giÊy chøng nhËn, gäi lµ cæ phiÕu, vÒ quyÒn së h÷u çc
cæ phÇn ®ã. Th−êng th−êng mçi cæ phiÕu ®Òu cã ghi mÖnh gi¸, nh−ng ®«i khi còng
cã cæ phiÕu kh«ng cÇn ghi mÖnh gi¸. Tæng mÖnh gi¸ cña cæphiÕu b»ng mÖnh gi¸ mçi
cæ phÇn nh©n víi sè l−îng cæ phÇn. Trong vÝ dô trªn, tæng mÖnh gi¸ cæ phÇn ®· ph¸t
hµnh b»ng 10.000 x 1.453,4 = 145.340.000 triÖu ®ång. Sè tiÒn nµy xem nh− lµ vèn ®·
gãp cña cæ ®«ng (dedicate capital).
Cæ phÇn ®−îc phÐp ph¸t hµnh vµ cæ phÇn ®· ph¸t hµnh – Trong ®iÒu lÖ cña
c«ng ty míi thµnh lËp ph¶i cã mét ®iÒu kho¶n ghi râ sè cæphÇn c«ng ty ®−îc phÐp
ph¸t hµnh ( authorized common stock). Héi ®ång qu¶n trÞ cã thÓ söa ®æi ®iÒu kho¶n
nµy ®Ó t¨ng sè cæ phÇn ®−îc phÐp ph¸t hµnh. C«ng ty kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i ph¸t
hµnh toµn bé sè cæ phÇn ®−îc phÐp ph¸t hµnh. Nh÷ng cæ phÇn nµo ®· ph¸t hµnh
(issued common stock) sÏ h×nh thµnh trªn vèn ®· gãp cña c«ng ty. Trong vÝ dô trªn,
cæ phÇn ®−îc phÐp ph¸t hµnh cña ABC lµ 1,6 tû cæ phÇn nh−ng c«ng ty chØ míi ph¸t
hµnh 1.453,4 triÖu cæ phÇn.
ThÆng d− vèn (capital surplus) – PhÇn chªnh lÖch gi÷a gi¸ ph¸t hµnh vµ mÖnh
gi¸ cña cæ phÇn, gäi lµ thÆng d− vèn ph¸t hµnh, còng ®ãng gãp trùc tiÕp vµo nguån
vèn chñ së h÷u cña c«ng ty. VÝ dô c«ng ty ph¸t hµnh 10.000 cæ phÇn b¸n ra thÞ
tr−êng víi møc gi¸ lµ 90.000 ®ång trong khi mÖnh gi¸ mçi cæ phÇn lµ 10.000 ®ång,
thÆng d− vèn ph¸t hµnh lµ 90.000 – 10.000 = 80.000 ®ång vµ tæng thÆng d− vèn ph¸t
hµnh lµ 10.000 (80.000) = 80.000 triÖu ®ång. Trong vÝ dô c«ng ty ABC trªn ®©y,
thÆng d− vèn ph¸t hµnh lµ 1.024,5 triÖu ®ång.
Lîi nhuËn gi÷ l¹i (retained earnings) – PhÇn lîi nhuËn rßng cßn l¹i sau khi ®·
trõ phÇn lîi nhuËn rßng ®· ®−îc chia cho cæ ®«ng d−íi d¹ng cæ tøc gäi lµ lîi nhuËn
gi÷ l¹i. Lîi nhuËn gi÷ l¹i tÝch lòy qua nhiÒu n¨m cña c«ng ty ABC lµ 12.544 triÖu
®ång.
Gi¸ trÞ sæ s¸ch cña c«ng ty (book value) – Tæng çc kho¶n vèn gãp b»ng mÖnh
gi¸, thÆng d− vèn gãp, vµ lîi nhuËn tÝch lòy h×nh thµnh nªn gi¸ trÞ sæ s¸ch cña c«ng
ty. Trong vÝ dô ®ang xem xÐt, gi¸ trÞ sæ s¸ch cña c«ng ty ABC, sau khi trõ ®i cæ phiÕu
ng©n qòy vµ ®iÒu chØnh tæn thÊt ngo¹i hèi, lµ 3.052,3 triÖu ®ång. Cæ phiÕu ng©n qòy
lµ cæ phiÕu mµ c«ng ty ®· mua trë l¹i ®Ó gi¶m bít ®i sè cæ phÇn ®ang l−u hµnh. §iÒu
chØnh tæn thÊt ngo¹i hèi lµ kho¶n dù phßng lç do biÕn ®éng tû gi¸ hèi ®o¸i g©y ra tæn
thÊt khi chuyÓn ®æi kÕ to¸n.
3.2.2. Nguån vèn vay dµi h¹n
Nguån vèn vay dµi h¹n lµ nguån vèn c«ng ty cã thÓ huy ®éng ®−îc d−íi h×nh
thøc nî vay cã thêi h¹n trªn mét n¨m. Nguån vèn nµy kh«ng chØ bao gåm nî vay
ng©n hµng mµ cßn bao gåm c¶ nî huy ®éng qua thÞ tr−êng vèn d−íi h×nh thøc ph¸t
hµnh tr¸i phiÕu. Nghiªn cøu thùc tr¹ng huy ®éng nî vay cña c«ng ty, ng−êi ta thÊy
tïy theo ®Þnh h−íng ph¸t triÓn thÞ tr−êng vèn cña mçi quèc gia, c«ng ty thÝch sö
dông nî vay ng©n hµng hay lµ ph¸t hµnh tr¸i phiÕu. ë çc n−íc Ch©u ¢u nh− Ph¸p,
§øc, Thuþ §iÓn…. nãi chung c«ng ty sö dông nî vay tõ ng©n hµng h¬n lµ vay tõ thÞ
tr−êng vèn. Ng−îc l¹i, ë Mü c«ng ty th−êng huy ®éng vèn dµi h¹n tõ thÞ tr−êng vèn
h¬n lµ vay ng©n hµng.
ë ViÖt Nam, tr−íc n¨m 2000, do ch−a cã thÞ tr−êng vèn nªn c«ng ty chØ dùa
vµo ng©n hµng ®Ó huy ®éng nguån vèn dµi h¹n. Tõ sau n¨m 2000, ngoµi ng©n hµng
c«ng ty cßn cã thÓ huy ®éng vèn qua thÞ tr−êng vèn d−íi h×nh thøc ph¸t hµnh cæ
phiÕu vµ tr¸i phiÕu. Tuy nhiªn, do thãi quen vµ tËp qu¸n qu¶n lý thêi bao cÊp cßn ¶nh
h−ëng l©u dµi ®Õn ngµy nay nªn viÖc huy ®éng vèn dµi h¹n qua thÞ tr−êng vèn nãi
chung cßn ë møc rÊt khiªm tèn. C¶ c«ng ty vµ nhµ ®Çu t− hiÖn nay còng ch−a thËt sù
quan t©m l¾m ®Õn kªnh huy ®éng vµ ®Çu t− vèn nµy.
Trªn thÞ tr−êng vèn, nî dµi h¹n lµ mét cam kÕt cña c«ng ty ®i vay sÏ tr¶ l¹i vèn
gèc vµo mét ngµy nhÊt ®Þnh. Mét cam kÕt vay nî dµi h¹n th−êng bao gåm nh÷ng néi
dung sau ®©y:
- Sè tiÒn gèc hay mÖnh gi¸ cña kho¶n vay.
- L·i suÊt vµ çch thøc tr¶ l·i.
- Thêi h¹n cña kho¶n vay.
- Çc ®iÒu kho¶n phô kh¸c.
Nî dµi h¹n cã thÓ ph©n chia thµnh nhiÒu lo¹i. C¨n cø vµo thêi h¹n cã thÓ chia
thµnh nî trung h¹n (notes) vµ nî dµi h¹n (bonds). Bonds th−êng cã thêi h¹n trªn 10
n¨m trong khi notes cã thêi h¹n ®Õn 10 n¨m. Tuy nhiªn, ë ViÖt Nam th−êng kh«ng
ph©n lo¹i theo kiÓu nµy mµ ph©n thµnh nî trung h¹n, cã thêi h¹n ®Õn 5 n¨m, vµ nî
dµi h¹n, cã thêi h¹n trªn 5 n¨m.
C¨n cø vµo tÝnh chÊt b¶o ®¶m nî, nî dµi h¹n cã thÓ chia thµnh nî cã b¶o chøng
(bond) vµ nî kh«ng cã b¶o chøng (debentures). Tuy nhiªn thùc tÕ sö dông th−êng
kh«ng cã ph©n chia theo kiÓu nµy, khi nãi ®Õn bonds cã nghÜa lµ nãi ®Õn nî cã b¶o
chøng (secured) lÉn nî kh«ng cã b¶o chøng (unsecured)
3.2.3. Nguån vèn cæ phÇn −u ®∙i
Thùc ra, nguån vèn huy ®éng tõ ph¸t hµnh cæ phÇn −u ®·i cïng víi cæ phÇn
th−êng cã thÓ xem chung lµ vèn chñ së h÷u. Tuy nhiªn, do vèn cæ phÇn −u ®·i lµ
lo¹i vèn lai (hybrid), võa cã mét sè tÝnh chÊt cña vèn chñ së h÷u võa cã mét sè tÝnh
chÊt cña nî nªn chóng ta xem xÐt vèn cæ phÇn −u ®·i sau khi ®· xem xÐt vèn cæ phÇn
th−onõg vµ nî dµi h¹n.
Cæ phiÕu −u ®·i còng lµ chøng nhËn quyÒn së h÷u mét phÇn c«ng ty nh−ng
kh¸c víi cæ phiÕu th−êng ë chç cæ ®«ng n¾m gi÷ cæ phiÕu −u ®·i ®−îc chia cæ tøc lµ
vµ tµi s¶n tr−íc cæ ®«ng n¾m gi÷ cæ phiÕu th−êng. Ch÷ −u ®·i cã nghÜa lµ ®−îc chia
tr−íc cæ tøc, nh−ng chia tr−íc ch−a h¼n ®−îc chia nhiÒu v× cæ tøc −u ®·i ®−îc chia
theo tû lÖ cè ®Þnh trong khi cæ tøc cña cæ phiÕu th−êng ®−îc chia sau, nh−ng chia
phÇn cßn l¹i th−êng lín h¬n phÇn chia tr−íc. Cæ phÇn −u ®·i gièng cæ phÇn th−êng ë
nh÷ng ®iÓm sau:
- Vèn cæ phÇn −u ®·i kh«ng cã ®¸o h¹n vµ Héi ®ång qu¶n trÞ cã thÓ quyÕt ®Þnh
tr¶ hoÆc kh«ng tr¶ cæ tøc −u ®·i. C«ng ty kh«ng bÞ ph¸ s¶n nÕu kh«ng tr¶ ®−îc cæ tøc
−u ®·i. Cæ tøc −u ®·i ch−a tr¶ cã thÓ tÝch lòy hoÆc kh«ng tÝch lóy qua n¨m sau. NÕu
cæ tøc −u ®·i ch−a ®−îc tr¶ n¨m nay mµ tÝch lòy qua n¨m sau th× sang n¨m c«ng ty
ph¶i tr¶ cæ tøc −u ®·i cña n¨m tr−íc vµ n¨m hiÖn t¹i tr−íc khi tr¶ cæ tøc cho cæ ®«ng
th−êng.
- Cæ tøc −u ®·i ®−îc tr¶ sau thuÕ, do ®ã, sö dông vèn cæ phÇn −u ®·i kh«ng
gióp cho c«ng ty tiÕt kiÖm ®−îc thuÕ.
Cæ phiÕu −u ®·i gièng tr¸i phiÕu ë chç ®−îc h−ëng lîi tøc cè ®Þnh vµ h−ëng
tr−íc khi tr¶ cho cæ phiÕu th−êng. Nh−ng kh¸c víi tr¸i phiÕu, cæ tøc cæ phiÕu −u ®·i
®−îc tr¶ sau khi tr¶ thuÕ.
3.3. QuyÕt ®Þnh lùa chän nguån vèn dµi h¹n
Nh− ®· chØ ra trong phÇn 3.2, ®Ó huy ®éng vèn tµi trî cho mét dù ¸n dµi h¹n,
c«ng ty cã thÓ lùa chän sö dông mét trong ba nguån vèn: cæ phÇn th−êng, cæ phÇn −u
®·i vµ nî dµi h¹n, trong ®ã nî dµi h¹n cã thÓ chän vay ng©n hµng hoÆc ph¸t hµnh tr¸i
phiÕu. Vay ng©n hµng còng cã thÓ chia thµnh nhiÒu lo¹i vay vµ ph¸t hµnh tr¸i phiÕu
còng cã thÓ ph¸t hµnh b»ng nhiÒu lo¹i kh¸c nhau nh− tr¸i phiÕu th«ng th−êng, tr¸i
phiÕu chuyÓn ®æi, tr¸i phiÕu cã kÌm quyÒn chän b¸n, tr¸i phiÕu cã kÌm ®iÒu kho¶n
mau l¹i, tr¸i phiÕu cã l·i suÊt th¶ næi….ViÖc cã nhiÒu kªnh vµ nhiÒu s¶n phÈm huy
®éng vèn nh− vËy t¹o cho c«ng ty vµ nhµ ®Çu t− cã nhiÒu c¬ héi lùa chän. §iÒu nµy
tèt nh−ng ®«i khi g©y ra sù phøc t¹p lµm cho c«ng ty vµ nhµ ®Çu t− bèi rèi kh«ng biÕt
nªn chän lo¹i nµo. ViÖc lùa chän nguån vèn dµi h¹n nµo, tr−íc tiªn phô thuéc vµo chi
phÝ huy ®éng vèn, kÕ ®Õn lµ nh÷ng thuËn lîi vµ bÊt lîi cña viÖc huy ®éng nguån vèn
®ã, cuèi cïng lµ dßng tiÒn kú väng cña c«ng ty dïng ®Ó trang tr¶i chi phÝ huy ®éng
vèn.
3.3.1. Lùa chän nguån vèn dùa vµo chi phÝ
Nãi chung cã ba nguån vèn chÝnh ®Ó c«ng ty lùa chän: cæ phÇn −u ®·i, cæ phÇn
th−êng vµ nî. Mçi nguån vèn cã çch tÝnh chi phÝ kh¸c nhau.
a. Chi phÝ sö dông vèn cæ phÇn −u ®·i
Chi phÝ sö dông vèn cæ phÇn −u ®·i chÝnh lµ chi phÝ mµ c«ng ty ph¶i tr¶ cho
viÖc huy ®éng vèn cæ phÇn −u ®·i. Do cæ tøc tr¶ cho cæ phiÕu −u ®·i cè ®Þnh vÜnh
viÔn, dùa vµo c«ng thøc ®Þnh gi¸ cæ phiÕu ta cã: Po = Dp/Rp, trong ®ã Po lµ gi¸ cæ
phiÕu, Dp lµ cæ tøc vµ Rp lµ suÊt sinh lîi yªu cÇu cña nhµ ®Çu t−.
Khi huy ®éng vèn, c«ng ty ph¶i tèn chi phÝ ph¸t hµnh, v× vËy thu nhËp cña c«ng
ty khi ph¸t hµnh chøng kho¸n lµ b¸n gi¸ chøng kho¸n trõ chi phÝ ph¸t hµnh – gäi lµ
Pnet. Chi phÝ sö dông vèn cæ phÇn −u ®·i ®−îc tÝnh dùa vµo c«ng thøc:
Pnet = Dp/Rp => Rp Dp/Pnet
Cæ tøc −u ®·i kh«ng ®−îc khÊu trõ thuÕ khi tÝnh thu nhËp chÞu thuÕ. V× vËy chi
phÝ sö dông vèn cæ phÇn −u ®·i kh«ng ®−îc ®iÒu chØnh thuÕ. §iÒu nµy ®· lµm cho chi
phÝ sö dông vèn cæ phÇn −u ®·i cao h¬n chi phÝ sö dông nî.
b. Chi phÝ sö dông vèn cæ phÇn th−êng
§Ó −íc l−îng chi phÝ vèn cæ phÇn th−êng (bao gåm c¶ lîi nhuËn gi÷ l¹i vµ vèn
cæ phÇn t¨ng thªm), hay nãi çch kh¸c lµ ®Ó x¸c ®Þnh suÊt sinh lêi yªu cÇu cña chñ
së h÷u, ta cã ba çch tiÕp cËn: (1) dïng m« h×nh t¨ng tr−ëng cæ tøc, (2) dïng m«
h×nh ®Þnh gi¸ tµi s¶n vèn (CAPM), vµ (3) −íc l−îng dùa vµo møc ®é rñi ro vµ l·i suÊt
phi rñi ro.
M« h×nh t¨ng tr−ëng cæ tøc
Mét çch ®¬n gi¶n nhÊt ®Ó −íc l−îng chi phÝ vèn cña chñ së h÷u lµ dïng m«
h×nh t¨ng tr−ëng cæ tøc. Gi¶ ®Þnh c«ng ty cã tØ lÖ t¨ng tr−ëng cæ tøc cè ®Þnh g, gi¸
b¸n mét cæ phiÕu lµ Po; cæ tøc võa tr¶ lµ Do; suÊt sinh lêi yªu cÇu cña chñ së h÷u lµ
RE. Ta cã thÓ x¸c ®Þnh RE dùa vµo c«ng thøc ®Þnh gi¸ cæ phiÕu nh− sau:
Do(1 + g ) D1 D
⇒ RE = 1 + g
Po =
(
RE − g ) ( =
RE − g ) Po
NÕu mét c«ng ty cã chøng kho¸n mua b¸n trªn thÞ tr−êng, ta cã thÓ quan s¸t
ngay ®−îc Do, Po, chØ cã g th× ph¶i −íc l−îng. Cã hai çch −íc l−îng g: (1) sö dông tØ
lÖ t¨ng tr−ëng tr−íc ®©y, hoÆc (2) sö dông tèc ®é t¨ng tr−ëng dù b¸o cña çc nhµ
ph©n tÝch. Tuy −u ®iÓm cña ph−¬ng ph¸p nµy lµ ®¬n gi¶n, dÔ hiÓu vµ dÔ ¸p dông
nh−ng kh«ng thÓ ¸p dông ®−îc ®èi víi nh÷ng c«ng ty kh«ng chia cæ tøc, còng kh«ng
phï hîp khi ph¶i gi¶ ®Þnh mét tØ lÖ t¨ng tr−ëng cæ tøc cè ®Þnh. MÆt kh¸c ph−¬ng
ph¸p nµy kh«ng thÓ hiÖn mét çch râ rµng mèi quan hÖ gi÷a lîi nhuËn vµ rñi ro còng
nh− møc ®é ®iÒu chØnh rñi ro ®èi víi suÊt sinh lêi yªu cÇu cña tõng dù ¸n cña c«ng
ty.
M« h×nh ®Þnh gi¸ tµi s¶n vèn (CAPM)
Chóng ta cã thÓ sö dông m« h×nh CAPM ®Ó −íc l−îng chi phÝ huy ®éng vèn cæ
phÇn th−êng. M« h×nh ®Þnh gi¸ tµi s¶n vèn cho r»ng suÊt sinh lêi kú väng cña mét
kho¶n ®Çu t− phô thuéc vµo nh÷ng yÕu tè sau ®©y:
- L·i suÊt phi rñi ro, Rf.
- L·i suÊt ®Òn bï rñi ro thÞ tr−êng (risk premium), (RM – Rf)
- Rñi ro hÖ thèng cña tµi s¶n ®Çu t− so víi rui ro b×nh qu©n cña thÞ tr−êng, ®−îc
gäi lµ hÖ sè beta.
SuÊt sinh lêi yªu cÇu cña nhµ ®Çu t− vµo mét tµi s¶n (tµi s¶n ë ®©y cã thÓ lµ mét
c«ng ty, mét dù ¸n…..) lµ RE víi hÖ sè beata t−¬ng øng β E, ®−îc x¸c ®Þnh theo m«
h×nh CAPM nh− sau:
RE = Rf + (RM – Rf) β E
§Ó vËn dông m« h×nh nµy, chóng ta ph¶i biÕt ®−îc çc yÕu tè: l·i suÊt phi rñi
ro, l·i suÊt ®Òn bï rñi ro thÞ tr−êng vµ −íc l−îng mét hÖ sè beta t−¬ng ®−¬ng. NÕu dù
¸n cã rñi ro t−¬ng ®−¬ng rñi ro c«ng ty th× dïng beta cña c«ng ty, nÕu dù ¸n cã rñi ro
cao h¬n cña c«ng ty th× ph¶i t¨ng hÖ sè beta vµ ng−îc l¹i.
M« h×nh nµy cho ta thÊy sù ®iÒu chØnh trùc tiÕp lîi nhuËn vµ rñi ro cña tµi s¶n,
nã ®−îc sö dông réng r·i h¬n m« h×nh t¨ng tr−ëng cæ tøc. Tuy nhiªn ®Ó −íc l−îng hÖ
sè beta, ta còng ph¶i dùa vµo d÷ liÖu qu¸ khø ®Ó x¸c ®Þnh.
Trong thùc tÕ hai ph−¬ng ph¸p −íc l−îng chi phÝ vèn chñ së h÷u th−êng cho
kÕt qu¶ kh¸c nhau. Tïy theo quan ®iÓm, th«ng th−êng ®Ó dung hoµ ng−êi ta th−êng
lÊy trung b×nh gi÷a çc kÕt qu¶ −íc l−îng nµy. VÝ dô: Mét c«ng ty cã hÖ sè beta 1,2,
l·i suÊt ®Òn bï rñi ro thÞ tr−êng lµ 8% vµ l·i suÊt phi rñi ro 6%. Cæ tøc võa chia cña
c«ng ty $2 mét cæ phiÕu, tØ lÖ t¨ng tr−ëng kú väng cña cæ tøc lµ 8%. Gi¸ b¸n chøng
kho¸n trªn thÞ tr−êng $30 mét cæ phiÕu. VËy chi phÝ sö dông vèn cña chñ së h÷u lµ
bao nhiªu?
NÕu sö dông m« h×nh CAPM, ta tÝnh ®−îc chi phÝ sö dông vèn cña chñ së h÷u
nh− sau:
RE = Rf + (RM - Rf) β E
RE = 6% + 1,2 x 8% = 15,6%
NÕu sö dông m« h×nh t¨ng tr−ëng cæ tøc cè ®Þnh, ta tÝnh ®−îc chi phÝ vèn cña
chñ së h÷u nh− sau:
Do (1 + g ) 2(1 + 8% )
RE = +g= + 8% = 15,2%
P 30
Hai ph−¬ng ph¸p −íc l−îng cho kÕt qu¶ kh¸c nhau, trong tr−êng hîp nµy ta cã
thÓ lÊy trung b×nh cña hai kÕt qu¶ nµy lµm chi phÝ vèn cña chñ së h÷u (RE = 15,4%).
Dùa vµo phÇn bï rñi ro vµ l∙i suÊt phi rñi ro.
ThËt ra çch thø ba nµy gièng nh− çch thø hai hay nãi kh¸c ®i nã chØ lµ sù vËn
dông çch thø hai trong ®iÒu kiÖn nh÷ng n−íc ch−a cã thÞ tr−êng vèn ph¸t triÓn. ë
nh÷ng n−íc ch−a cã thÞ tr−êng vèn ph¸t triÓn nh− ViÖt Nam, c«ng ty rÊt khã ¸p dông
m« h×nh CAPM do thiÕu th«ng tin vµ hÖ sè rñi ro beta vµ thiÕu th«ng tin vÒ lîi nhuËn
®Çu t− danh môc thÞ tr−êng Rm. §Ó kh¾c phôc thiÕu sãt nµy, thay v× sö dông chi tiÕt
vµ ®Çy ®ñ çc biÕn cña m« h×nh CAPM chóng ta gép chung (RM – Rf) β E thµnh phÇn
bï rñi ro vµ viÕt c«ng thøc RE = Rf + (RM - Rf) β E l¹i thµnh RE = Rf + phÇn bï rñi ro.
Tïy theo møc ®é rñi ro cao hay thÊp cña c«ng ty hoÆc dù ¸n chóng ta −íc l−îng phÇn
bï rñi ro cao hay thÊp t−¬ng øng.
c. Chi phÝ sö dông nî
C«ng ty cã thÓ huy ®éng nî d−íi h×nh thøc vay cña çc tæ chøc tµi chÝnh trung
gian hoÆc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu. NÕu vay cña tæ chøc tµi chÝnh trung gian th× chi phÝ
sö dông nî chÝnh lµ l·i suÊt vay. NÕu ph¸t hµnh tr¸i phiÕu th× chi phÝ sö dông nî
chÝnh lµ lîi suÊt ®¸o h¹n (YTM) c«ng ty tr¶ cho nhµ ®Çu t−.
Chi phÝ tr¶ l·i vay ®−îc tÝnh trõ vµo lîi nhuËn tr−íc khi tÝnh thuÕ. V× vËy chi
phÝ sö dông nî cña c«ng ty chÝnh lµ chi phÝ sö dông nî ®· ®iÒu chØnh thuÕ. VÝ dô
c«ng ty vay nî víi l·i suÊt 10%, nÕu c«ng ty vay $100, sè tiÒn l·i ph¶i tr¶ lµ $10,
c«ng ty sÏ ®−îc gi¶m thuÕ $3 (nÕu thuÕ suÊt thuÕ thu nhËp c«ng ty lµ 30%), nh− vËy
thùc chÊt c«ng ty chØ ph¶i tèn $7 chi phÝ khi vay nî $100, ®iÒu nµy cho thÊy chi phÝ
sö dông nî cña mét c«ng ty chÝnh lµ chi phÝ sö dông nî sau thuÕ. Tæng qu¸t, nÕu l·i
suÊt huy ®éng nî lµ RD, TC lµ thuÕ suÊt thuÕ thu nhËp c«ng ty th× chi phÝ sö dông nî
cña c«ng ty lµ RD (1 – TC).
NÕu c«ng ty huy ®éng nî b»ng tr¸i phiÕu, l·i suÊt huy ®éng nî chinh slµ l·i
suÊt tr¸i phiÕu khi ®¸o h¹n (YTM), ®−îc x¸c ®Þnh dùa vµo c«ng thøc:
n
I M
Pnet = ∑ +
t −1 (1 + RD )t (1 + RD )n
trong ®ã Pnet lµ tiÒn thu do b¸n tr¸i phiÕu, b»ng gi¸ b¸n tr¸i phiÕu trõ çc chi phÝ
ph¸t hµnh. Ph−¬ng ph¸p nµy ®−îc ¸p dông nÕu c«ng ty ®ang ph¸t hµnh nî hay gÇn
®©y ®· ph¸t hµnh nî. Trong nh÷ng t×nh huèng kh¸c, c«ng ty cã thÓ sö dông l·i suÊt
®¸o h¹n cña tr¸i phiÕu ®ang l−u hµnh (dùa trªn gi¸ thÞ tr−êng hiÖn hµnh cña tr¸i
phiÕu). NÕu c«ng ty hiÖn ®ang kh«ng cã tr¸i phiÕu l−u hµnh, hoÆc tr¸i phiÕu Ýt ®−îc
mua b¸n trªn thÞ tr−êng, ta cã thÓ sö dông chi phÝ sö dông nî tr−íc thuÕ cña nh÷ng
c«ng ty kh¸c cã rñi ro t−¬ng tù. VÝ dô mét c«ng ty ph¸t hµnh tr¸i phiÕu mÖnh gi¸
$100, l·i suÊt tr¸i phiÕu: 9%, kú h¹n 3 n¨m, tr¸i phiÕu ®−îc b¸n trªn thÞ tr−êng víi
gi¸ $96, chi phÝ ph¸t hµnh tÝnh b×nh qu©n $1 trªn mçi cæ phiÕu. L·i suÊt c«ng ty ph¶i
tr¶ khi huy ®éng tr¸i phiÕu RD ®−îc x¸c ®Þnh b»ng çch gi¶i ph−¬ng tr×nh sau:
3
100 * 9% 100
95 = ∑ + ⇒ RD = 11.05%
t =1 (1 + RD ) (1 + RD )3
§©y lµ ph−¬ng tr×nh mò cã Èn sè lµ RD. Do Èn sè cã sè mò th−êng ë bËc cao
nªn viÖc gi¶i ph−¬ng tr×nh nµy rÊt phøc t¹p, b¹n ph¶i sö dông hµm goal seek trong
Excel ®Ó gi¶i.
Tãm l¹i, nÕu dùa vµo chi phÝ ®Ó quyÕt ®Þnh lùa chän nguån vèn nµo tr−íc hÕt
h¹n sö dông çc ph−¬ng ph¸p nh− võa tr×nh bµy ®Ó x¸c ®Þnh chi phÝ cña tõng lo¹i
nguån vèn. KÕ ®Õn, dùa vµo chi phÝ tÝnh to¸n b¹n sÏ lùa chän nguån vèn nµo cã chi
phÝ thÊp nhÊt. Tuy nhiªn, nguån vèn cã chi phÝ thÊp kh«ng ph¶i lóc nµo còng chän
lùa ®−îc v× nã cßn tïy thuéc vµo kh¶ n¨ng th−¬n l−îng ®Ó cã nguån vèn vµ nh÷ng
t¸c ®éng thuËn lîi vµ bÊt lîi cña nguån vèn ®ã. PhÇn tiÕp theo sÏ xem xÐt nh÷ng
®iÓm thuËn lîi vµ bÊt lîi cña tõng lo¹i nguån vèn.
3.3.2. Lùa chän dùa vµo −u, nh−îc ®iÓm cña nguån vèn
Khi quyÕt ®Þnh chän lùa nguån vèn, gi¸m ®èc tµi chÝnh kh«ng chØ cã dùa vµo
chi phÝ cã tÝnh ®Þnh l−îng x¸c ®Þnh ®−îc mµ cßn ph¶i dùa vµo çc yÕu tè ®Þnh tÝnh.
Nãi chung mçi nguån vèn ®Òu cã nh÷ng −u nh−îc ®iÓm cña nã ®èi víi c«ng ty. B¶ng
11.2 d−íi ®©y tãm t¾t nh÷ng −u nh−îc ®iÓm cña tõng lo¹i nguån vèn ®èi víi c«ng ty.
B¶ng 11.2: ¦u nh−îc ®iÓm cña tõng nguån vèn.
Lo¹i vèn ¦u ®iÓm Nh−îc ®iÓm
Nî * §−îc khÊu trõ thuÕ * B¾t buéc tr¶ vèn gèc vµ l·i,
* Cã thÓ tËn dông lîi thÕ ®ßn bÈy tµi ¸p lùc tµi chÝnh
chÝnh ®Ó gia t¨ng lîi nhuËn cho cæ * Lµm gia t¨ng rñi ro tµi chÝnh
®«ng vµ xuÊt ®i hÖ sè nî cña c«ng
ty.
Cæ phÇn *Kh«ng ph¶i tr¶ vèn gèc * Cæ tøc kh«ng ®−îc khÊu trõ
−u ®·i * Cã thÓ tïy chän tr¶ hoÆc kh«ng tr¶ thuÕ
cá tøc * Khã huy ®éng ®−îc víi khèi
l−îng lín
Cæ phÇn * Kh«ng ph¶i tr¶ vèn gèc * Kh«ng ®−îc khÊu trõ thuÕ
th−êng * Kh«ng bÞ ¸p lùc tr¶ cæ tøc * BÞ ph©n chia phiÕu bÇu vµ t¸c
®éng ®Õn viÖc qu¶n lý c«ng ty
3.3.3. Lùa chän nguån vèn dùa vµo dßng tiÒn kú väng cña c«ng ty
Dßng tiÒn kú väng cña c«ng ty chÝnh lµ nguån mµ c«ng ty dùa vµo ®ã ®Ó trang
tr¶i tÊt c¶ chi phÝ, kÓ c¶ chi phÝ huy ®éng vèn, vµ mang l¹i lîi tøc cho cæ ®«ng. Môc
tiªu cña qu¶n lý tµi chÝnh lµ ®em l¹i lîi Ých tèi ®a cho cæ ®«ng ®−îc ®o l−êng qua chØ
tiªu EPS. ViÖc lùa chän nguån vèn nµo trong ba nguån cæ phÇn th−êng, cæ phÇn −u
®· vµ nî vay ®Ó ®em l¹i EPS cao nhÊt cho cæ ®«ng tïy thuéc vµo EBIT kú väng cña
c«ng ty. NÕu EBIT kú väng v−ît qua ®iÓm hoµ vèn gi÷a ph−¬ng ¸n sö dông vèn cæ
phÇn th−êng vµ cæ phÇn −u ®·i th× chän vèn cæ phÇn −u ®·i sÏ mang l¹i EPS cao h¬n.
NÕu EBIT v−ît qua ®iÓm hoµ vèn gi÷a ph−¬ng ¸n sö dông vèn cæ phÇn th−êng vµ nî
vay th× chän nî vay sÏ mang l¹i EPS cao h¬n.
Chuyªn ®Ò 4
Kü n¨ng qu¶n trÞ tµi s¶n
Vèn lµ yÕu tè kh«ng thÓ thiÕu cña mäi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt - kinh doanh. Do vËy,
qu¶n lý vèn vµ tµi s¶n trë thµnh mét trong nh÷ng néi dung quan träng cña qu¶n trÞ tµi
chÝnh. Môc tiªu quan träng nhÊt cña qu¶n lý vèn vµ tµi s¶n lµ ®¶m b¶o cho qu¸ tr×nh
s¶n xuÊt - kinh doanh tiÕn hµnh b×nh th−êng víi hiÖu qu¶ kinh tÕ cao nhÊt. Trong
ch−¬ng nµy, chóng ta sÏ nghiªn cøu nh÷ng néi dung c¬ b¶n nhÊt vÒ qu¶n lý tµi s¶n
cè ®Þnh, qu¶n lý quü khÊu hao vµ qu¶n lý tµi s¶n l−u ®éng trong çc doanh nghiÖp.
8.1. Qu¶n lý tµi s¶n l−u ®éng
8.1.1. Kh¸i niÖm vµ ph©n lo¹i tµi s¶n l−u ®éng cña doanh nghiÖp
8.1.1.1. Kh¸i niÖm
Kh¸c víi t− liÖu lao ®éng, ®èi t−îng lao ®éng chØ tham gia vµo mét chu kú s¶n
xuÊt, ®Õn chu kú s¶n xuÊt sau l¹i ph¶i sö dông çc ®èi t−îng lao ®éng kh¸c. PhÇn lín
çc ®èi t−îng lao ®éng th«ng qua qu¸ tr×nh chÕ biÕn ®Ó hîp thµnh thùc thÓ cña s¶n
phÈm nh− b«ng thµnh sîi, çt thµnh thuû tinh, mét sè kh¸c bÞ mÊt ®i nh− çc lo¹i
nhiªn liÖu. BÊt kú ho¹t ®éng s¶n xuÊt - kinh doanh nµo còng cÇn ph¶i cã çc ®èi
t−îng lao ®éng. L−îng tiÒn øng tr−íc ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu vÒ çc ®èi t−îng lao ®éng
gäi lµ vèn l−u ®éng cña doanh nghiÖp. Tµi s¶n l−u ®éng lµ nh÷ng tµi s¶n ng¾n h¹n vµ
th−êng xuyªn lu©n chuyÓn trong qu¸ tr×nh kinh doanh. Trong b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n
cña doanh nghiÖp, tµi s¶n l−u ®éng ®−îc thÓ hiÖn ë çc bé phËn tiÒn mÆt, çc chøng
kho¸n thanh kho¶n cao, ph¶i thu vµ dù tr÷ tån kho. Gi¸ trÞ çc lo¹i tµi s¶n l−u ®éng
cña doanh nghiÖp kinh doanh, s¶n xuÊt th−êng chiÕm tû träng lín trong tæng gi¸ trÞ
tµi s¶n cña chóng. Qu¶n lý sö dông hîp lý çc lo¹i tµi s¶n l−u ®éng cã ¶nh h−ëng rÊt
quan träng ®èi víi viÖc hoµn thµnh nhiÖm vô chung cña doanh nghiÖp. MÆc dï hÇu
hÕt çc vô ph¸ s¶n trong kinh doanh lµ hÖ qu¶ cña nhiÒu yÕu tè, chø kh«ng ph¶i chØ
do qu¶n trÞ vèn l−u ®éng tåi. Nh−ng còng cÇn thÊy r»ng sù bÊt lùc cña mét sè c«ng ty
trong viÖc ho¹ch ®Þnh vµ kiÓm so¸t mét çch chÆt chÏ çc lo¹i tµi s¶n l−u ®éng vµ çc
kho¶n nî ng¾n h¹n hÇu nh− lµ mét nguyªn nh©n dÉn ®Õn thÊt b¹i cuèi cïng cña hä.
8.1.1.2. Ph©n lo¹i tµi s¶n l−u ®éng
§Ó ph©n lo¹i tµi s¶n l−u ®éng ng−êi ta b¾t ®Çu nghiªn cøu chu kú vËn ®éng cña
tiÒn mÆt.
Chu kú vËn ®éng cña tiÒn mÆt võa lµ chØ tiªu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña qu¸ tr×nh
qu¶n lý tµi s¶n l−u ®éng võa lµ c¨n cø ph©n lo¹i TSL§.
Chu kú vËn ®éng cña tiÒn mÆt lµ ®é dµi thêi gian tõ khi thanh to¸n kho¶n môc
nguyªn vËt liÖu ®Õn khi thu ®−îc tiÒn tõ nh÷ng kho¶n ph¶i thu do viÖc b¸n s¶n phÈm
cuèi cïng.
Cã thÓ h×nh dung tr×nh tù vËn ®éng cña vèn l−u ®éng nh− sau:
+ C«ng ty mua nguyªn vËt liÖu ®Ó s¶n xuÊt, phÇn lín nh÷ng kho¶n mua nµy
ch−a ph¶i tr¶ ngay, t¹o nªn nh÷ng kho¶n ph¶i tr¶. Do vËy, viÖc mua trong tr−êng hîp
nµy kh«ng g©y ¶nh h−ëng ngay ®Õn luång tiÒn.
+ Lao ®éng ®−îc sö dông ®Ó chuyÓn nguyªn vËt liÖu thµnh s¶n phÈm cuèi cïng
vµ th«ng th−êng tiÒn l−¬ng kh«ng ®−îc tr¶ ngay vµo lóc c«ng viÖc ®−îc thùc hiÖn, tõ
®ã h×nh thµnh çc kho¶n l−¬ng ph¶i tr¶ (ph¶i tr¶ kh¸c).
+ Hµng ho¸ thµnh phÈm ®−îc b¸n, nh−ng lµ b¸n chÞu, do ®ã t¹o nªn kho¶n ph¶i
thu vµ tõ ®ã viÖc b¸n hµng kh«ng t¹o nªn luång tiÒn vµo ngay lËp tøc.
+ T¹i mét thêi ®iÓm nµo ®ã trong qu¸ tr×nh vËn ®éng nãi trªn, doanh nghiÖp
ph¶i thanh to¸n nh÷ng kho¶n ph¶i tr¶ vµ nÕu nh÷ng kho¶n thanh to¸n nµy ®−îc thùc
hiÖn tr−íc khi thu ®−îc nh÷ng kho¶n ph¶i thu th× sÏ t¹o ra nh÷ng luång tiÒn ra rßng.
Luång tiÒn ra nµy ph¶i ®−îc tµi trî b»ng mét biÖn ph¸p nµo ®ã.
+ Chu kú vËn ®éng cña tiÒn mÆt khi doanh nghiÖp thu ®−îc nh÷ng kho¶n ph¶i
thu. Khi ®ã c«ng ty sÏ tr¶ hÕt nî ®−îc sö dông ®Ó tµi trî cho viÖc s¶n xuÊt vµ chu kú
l¹i ®−îc lÆp l¹i.
Tõ viÖc xem xÐt tr×nh tù vËn ®éng cña vèn l−u ®éng, cã thÓ rót ra nh÷ng c«ng
thøc c¬ b¶n sau:
Chu kú vËn = Thêi gian vËn + Thêi gian - Thêi gian

(1)
®éng cña ®éng cña thu håi chËm tr¶ cña
tiÒn mÆt nguyªn vËt kho¶n ph¶i kho¶n ph¶i tr¶
liÖu thu
Hµng tån kho

Thêi gian vËn ®éng
cña nguyªn vËt liÖu = (2)
Møc b¸n mçi ngµy
Thêi gian vËn ®éng nguyªn vËt liÖu lµ ®é dµi thêi gian trung b×nh ®Ó chuyÓn
nguyªn vËt liÖu ®ã thµnh s¶n phÈm cuèi cïng vµ thêi gian b¸n nh÷ng s¶n phÈm ®ã.
Hµng tån kho bao gåm nguyªn vËt liÖu, s¶n phÈm dë dang, thµnh phÈm tån
kho.
VÝ dô: Mét c«ng ty cã møc tån kho trung b×nh lµ 2 triÖu ®¬n vÞ, møc b¸n hµng
trong n¨m lµ 10 triÖu ®¬n vÞ th× thêi gian vËn ®éng nguyªn vËt liÖu sÏ lµ:
2.000.000
= 72 ngµy
10.000.000/360
§iÒu nµy cho biÕt c«ng ty cÇn trung b×nh 72 ngµy ®Ó chuyÓn nguyªn vËt liÖu
thµnh s¶n phÈm cuèi cïng vµ b¸n nã.
Thêi gian thu Kho¶n ph¶i thu
håi nh÷ng kho¶n =
ph¶i thu
Møc b¸n hµng trong n¨m/360 ngµy
Thêi gian thu håi nh÷ng kho¶n ph¶i thu lµ ®é dµi thêi gian trung b×nh ®Ó
chuyÓn nh÷ng kho¶n ph¶i thu cña c«ng ty thµnh tiÒn mÆt.
VÝ dô: Gi¶ sö c«ng ty trªn cã kho¶n ph¶i thu trung b×nh trong n¨m lµ 666.667
®¬n vÞ th×:
Thêi gian thu 666.667 ®¬n vÞ
håi nh÷ng kho¶n = = 24 ngµy
ph¶i thu 10.000.000 ®v/360 ngµy
Thêi gian chËm tr¶ nh÷ng kho¶n ph¶i tr¶ lµ ®é dµi thêi gian trung b×nh tõ khi
mua nguyªn vËt liÖu vµ lao ®éng ®Õn khi thanh to¸n nh÷ng kho¶n ®ã.
VÝ dô: Thêi gian chËm tr¶ trung b×nh lµ 30 ngµy ®èi víi nguyªn vËt liÖu vµ tiÒn
l−¬ng th× chu kú vËn ®éng tiÒn mÆt lµ:
72 + 24 - 30 = 66 ngµy
C«ng thøc (1) cã thÓ ®−îc viÕt theo mét çch kh¸c:
Thêi gian tr× ho·n do - Thêi gian tr× ho·n = Thêi gian tr× (3)
thu tiÒn chËm do thanh to¸n chËm ho·n rßng
Hay: 72 + 24 - 30 = 66 ngµy
Môc tiªu cña c«ng ty lµ rót ng¾n chu kú vËn ®éng cña tiÒn mÆt cµng nhiÒu cµng
tèt mµ kh«ng cã h¹i cho s¶n xuÊt. Khi ®ã lîi nhuËn sÏ t¨ng lªn vµ chu kú cµng dµi th×
nhu cÇu tµi trî tõ bªn ngoµi cµng lín vµ mçi nguån tµi trî ®Òu ph¸t sinh mét chi phÝ
nªn lîi nhuËn sÏ gi¶m.
Chu kú vËn ®éng cña tiÒn mÆt cã thÓ gi¶m b»ng çc biÖn ph¸p:
+ Gi¶m thêi gian vËn ®éng nguyªn vËt liÖu th«ng qua s¶n xuÊt vµ b¸n hµng
nhanh h¬n.
+ Gi¶m thêi gian thu håi nh÷ng kho¶n ph¶i thu b»ng viÖc t¨ng tèc ®é thu.
+ KÐo dµi thêi gian chËm tr¶ nh÷ng kho¶n ph¶i tr¶ b»ng viÖc tr× ho·n thanh
to¸n.
Nh÷ng ho¹t ®éng trªn ®−îc tiÕn hµnh trong chõng mùc mµ chóng kh«ng lµm
t¨ng chi phÝ hoÆc gi¶m b¸n hµng.
VÝ dô: VÉn sè liÖu cña nh÷ng vÝ dô trªn. Gi¶ sö c«ng ty ph¶i sö dông 200.000
®¬n vÞ tiÒn nguyªn vËt liÖu vµ tiÒn l−¬ng ®Ó s¶n xuÊt m¸y tÝnh vµ nã cã thÓ s¶n xuÊt 3
m¸y tÝnh mét ngµy, v× thÕ nã ph¶i ®Çu t− 600.000 ®¬n vÞ tiÒn cho mét ngµy s¶n xuÊt.
Kho¶n ®Çu t− nµy ph¶i ®−îc tµi trî trong 66 ngµy (®é dµi cña chu kú vËn ®éng tiÒn
mÆt). Nh− vËy, nhu cÇu tµi trî cho tµi s¶n l−u ®éng cña c«ng ty lµ:
66 ngµy x 600.000 = 39.600.000 ®¬n vÞ
NÕu c«ng ty cã thÓ gi¶m chu kú vËn ®éng tiÒn mÆt b»ng mét trong ba biÖn ph¸p
trªn xuèng cßn 56 ngµy th× nã cã thÓ gi¶m yªu cÇu tµi trî tµi s¶n l−u ®éng mét l−îng
lµ 6.000.000 ®¬n vÞ.
8.1.2. Qu¶n lý tµi s¶n l−u ®éng
8.1.2.1. Qu¶n lý dù tr÷, tån kho
Trong qu¸ tr×nh lu©n chuyÓn cña vèn l−u ®éng phôc vô cho s¶n xuÊt kinh doanh
th× viÖc tån t¹i vËt t− hµng ho¸ dù tr÷, tån kho lµ nh÷ng b−íc ®Öm cÇn thiÕt cho qu¸
tr×nh ho¹t ®éng b×nh th−êng cña doanh nghiÖp. Hµng ho¸ tån kho cã ba lo¹i: nguyªn
vËt liÖu th« phôc vô cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, kinh doanh; s¶n phÈm dë dang vµ thµnh
phÈm. §èi víi çc doanh nghiÖp trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng kh«ng thÓ tiÕn hµnh s¶n
xuÊt ®Õn ®©u mua hµng ®Õn ®ã mµ cÇn ph¶i cã nguyªn vËt liÖu dù tr÷. Nguyªn vËt
liÖu dù tr÷ kh«ng trùc tiÕp t¹o ra lîi nhuËn nh−ng nã cã vai trß rÊt lín ®Ó cho qu¸
tr×nh s¶n xuÊt - kinh doanh tiÕn hµnh ®−îc b×nh th−êng. Do vËy, nÕu doanh nghiÖp
dù tr÷ qu¸ lín sÏ tèn kÐm chi phÝ, ø ®äng vèn, cßn nÕu dù tr÷ qu¸ Ýt sÏ lµm cho qu¸
tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh bÞ gi¸n ®o¹n g©y ra hµng lo¹t çc hËu qu¶ tiÕp theo.
Tån kho trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt lµ çc lo¹i nguyªn liÖu n»m t¹i tõng c«ng
®o¹n cña d©y chuyÒn s¶n xuÊt. Th«ng th−êng qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cña çc doanh
nghiÖp ®−îc chia ra nh÷ng c«ng ®o¹n, gi÷a nh÷ng c«ng ®o¹n nµy bao giê còng tån
t¹i nh÷ng b¸n thµnh phÈm. §©y lµ nh÷ng b−íc ®Öm nhá ®Ó qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®−îc
liªn tôc. NÕu d©y chuyÒn s¶n xuÊt cµng dµi vµ cµng cã nhiÒu c«ng ®o¹n s¶n xuÊt th×
tån kho trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt sÏ cµng lín.
Khi tiÕn hµnh s¶n xuÊt xong, hÇu nh− çc doanh nghiÖp ch−a thÓ tiªu thô hÕt
s¶n phÈm, phÇn th× do cã "®é trÔ" nhÊt ®Þnh gi÷a s¶n xuÊt vµ tiªu dïng, phÇn do ph¶i
cã ®ñ l« hµng míi xuÊt ®−îc... Nh÷ng doanh nghiÖp mµ s¶n xuÊt mang tÝnh thêi vô
vµ cã quy tr×nh chÕ t¹o tèn nhiÒu thêi gian th× dù tr÷, tån kho s¶n phÈm sÏ lín.
Hµng ho¸ dù tr÷ ®èi víi çc doanh nghiÖp gåm ba bé phËn nh− trªn, nh−ng
th«ng th−êng trong qu¶n lý vÊn ®Ò chñ yÕu ®−îc ®Ò cËp ®Õn lµ bé phËn thø nhÊt, tøc
lµ nguyªn vËt liÖu dù tr÷ cho s¶n xuÊt - kinh doanh. Tuy nhiªn, cÇn l−u ý r»ng, ®èi
víi çc doanh nghiÖp th−¬ng nghiÖp (chuyªn kinh doanh hµng ho¸) th× dù tr÷ nguyªn
vËt liÖu còng cã nghÜa lµ dù tr÷ hµng ho¸ ®Ó b¸n.
8.1.2.1.1. Qu¶n lý dù tr÷ theo ph−¬ng ph¸p cæ ®iÓn hay m« h×nh ®Æt hµng
hiÖu qu¶ nhÊt - EOQ (Economic Odering Quantity).
* M« h×nh EOQ.
M« h×nh nµy ®−îc dùa trªn gi¶ ®Þnh lµ nh÷ng lÇn cung cÊp hµng ho¸ lµ b»ng
nhau.
Khi doanh nghiÖp tiÕn hµnh dù tr÷ hµng ho¸ sÏ kÐo theo hµng lo¹t çc chi phÝ
nh− chi phÝ bèc xÕp hµng ho¸, chi phÝ b¶o qu¶n, chi phÝ ®Æt hµng, chi phÝ b¶o hiÓm...
nh−ng tùu chung l¹i cã hai lo¹i chi phÝ chÝnh:
Chi phÝ l−u kho (Chi phÝ tån tr÷)
§©y lµ nh÷ng chi phÝ liªn quan ®Õn viÖc tån tr÷ hµng ho¸, lo¹i nµy bao gåm:
+ Chi phÝ ho¹t ®éng, nh− chi phÝ bèc xÕp hµng ho¸, chi phÝ b¶o hiÓm hµng ho¸,
chi phÝ do gi¶m gi¸ trÞ hµng ho¸, chi phÝ hao hôt mÊt m¸t, chi phÝ b¶o qu¶n…
+ Chi phÝ tµi chÝnh bao gåm chi phÝ sö dông vèn nh− tr¶ l·i tiÒn vay, chi phÝ vÒ
thuÕ, khÊu hao.
NÕu gäi sè l−îng mçi lÇn cung øng hµng ho¸ lµ Q th× dù tr÷ trung b×nh sÏ lµ
Q/2.
L−îng hµng cung øng
Q
Q/2 Dù tr÷ trung b×nh
Thêi gian
Gäi C1 lµ chi phÝ l−u kho ®¬n vÞ hµng ho¸ th× tæng chi phÝ l−u kho cña doanh
nghiÖp sÏ lµ:
Q
C1 =
2
Tæng chi phÝ l−u kho sÏ t¨ng nÕu sè l−îng hµng mçi lÇn cung øng t¨ng.
Chi phÝ ®Æt hµng (chi phÝ hîp ®ång)
Chi phÝ ®Æt hµng bao gåm chi phÝ qu¶n lý giao dÞch vµ vËn chuyÓn hµng ho¸.
Chi phÝ ®Æt hµng cho mçi lÇn ®Æt hµng th−êng æn ®Þnh kh«ng phô thuéc vµo sè l−îng
hµng ho¸ ®−îc mua.
NÕu gäi D lµ toµn bé l−îng hµng ho¸ cÇn sö dông trong mét ®¬n vÞ thêi gian
(n¨m, quý, th¸ng) th× sè l−îng lÇn cung øng hµng ho¸ sÏ lµ D/Q. Gäi C2 lµ chi phÝ
mçi lÇn ®Æt hµng th× tæng chi phÝ ®Æt hµng sÏ lµ :
D
C2 =
Q
Tæng chi phÝ ®Æt hµng t¨ng nÕu sè l−îng mçi lÇn cung øng gi¶m.
TC = C 1 Q + C 2 D
2 Q
Gäi TC lµ tæng chi phÝ tån tr÷ hµng ho¸, sÏ cã:
C«ng thøc trªn ®−îc thÓ hiÖn qua ®å thÞ sau:
Chi phÝ
Chi phÝ l−u kho
C1 . Q/2
Chi phÝ ®Æt hµng

C2 . D/Q
0
L−îng hµng cung øng
Q*
Qua ®å thÞ trªn ta thÊy khèi l−îng hµng cung øng mçi lÇn lµ Q* th× tæng chi phÝ
dù tr÷ lµ thÊp nhÊt.
T×m Q* b»ng çch lÊy vi ph©n TC theo Q ta cã:
2DC2
Q* =
C1
VÝ dô: Gi¶ sö C«ng ty s«ng Hång cã sè liÖu vÒ hµng ho¸ tån kho nh− sau:
Toµn bé sè hµng ho¸ cÇn sö dông trong n¨m lµ 1600 ®¬n vÞ, chi phÝ mçi lÇn ®Æt
hµng lµ 1 triÖu ®ång, chi phÝ l−u kho ®¬n vÞ hµng ho¸ lµ 0,5 triÖu ®ång th× l−îng hµng
ho¸ mçi lÇn cung øng tèi −u lµ:
2 × 1600 × 1
Q* = = 80
0 ,5
Sè lÇn ®Æt hµng trong n¨m lµ:
1600 : 80 = 20 lÇn
Chi phÝ ®Æt hµng trong n¨m lµ 20 x 1 = 20 triÖu
Chi phÝ l−u kho hµng ho¸ lµ:
80
----- = 20 triÖu
2
• §iÓm ®Æt hµng míi
VÒ mÆt lý thuyÕt ng−êi ta cã thÓ gi¶ ®Þnh lµ khi nµo l−îng hµng kú tr−íc hÕt
míi nhËp kho l−îng hµng míi.
Trong thùc tiÔn ho¹t ®éng hÇu nh− kh«ng cã doanh nghiÖp nµo ®Ó ®Õn khi
nguyªn vËt liÖu hÕt råi míi ®Æt hµng. Nh−ng nÕu ®Æt hµng qu¸ sím sÏ lµm t¨ng l−îng
nguyªn liÖu tån kho. Do vËy, çc doanh nghiÖp cÇn ph¶i x¸c ®Þnh thêi ®iÓm ®Æt hµng
míi.
Thêi ®iÓm ®Æt hµng míi ®−îc x¸c ®Þnh b»ng sè l−îng nguyªn liÖu sö dông mçi
ngµy nh©n víi ®é dµi cña thêi gian giao hµng.
VÝ dô: VÉn lÊy sè liÖu cña C«ng ty s«ng Hång. Toµn bé sè hµng ho¸ cÇn sö
dông trong n¨m lµ 1600 ®¬n vÞ vµ sè ngµy lµm viÖc mçi n¨m 320 ngµy, nguyªn liÖu
tån kho ®−îc dïng mçi ngµy lµ 1600 : 320 ngµy = 5 ®¬n vÞ/ngµy. NÕu thêi gian giao
hµng lµ 4 ngµy kh«ng kÓ ngµy nghØ th× doanh nghiÖp sÏ tiÕn hµnh ®Æt hµng khi l−îng
nguyªn liÖu trong kho chØ cßn l¹i lµ:
4 x 5 = 20 ®¬n vÞ
• L−îng dù tr÷ an toµn
Trong ch−¬ng tr−íc chóng ta ®· ®Ò cËp ®Õn c¬ cÊu tµi s¶n trong doanh nghiÖp
bao gåm: tµi s¶n cè ®Þnh, tµi s¶n l−u ®éng th−êng xuyªn vµ tµi s¶n l−u ®éng t¹m thêi.
Do vËy, nguyªn vËt liÖu sö dông mçi ngµy kh«ng ph¶i lµ sè cè ®Þnh mµ chóng biÕn
®éng kh«ng ngõng, ®Æc biÖt lµ ®èi víi nh÷ng doanh nghiÖp s¶n xuÊt mang tÝnh thêi
vô hoÆc s¶n xuÊt nh÷ng hµng ho¸ nh¹y c¶m víi thÞ tr−êng. Do ®ã, ®Ó ®¶m b¶o cho sù
æn ®Þnh cña s¶n xuÊt, doanh nghiÖp cÇn ph¶i duy tr× mét l−îng hµng tån kho dù tr÷
an toµn. L−îng dù tr÷ an toµn tuú thuéc vµo t×nh h×nh cô thÓ cña doanh nghiÖp.
L−îng dù tr÷ an toµn lµ l−îng hµng ho¸ dù tr÷ thªm vµo l−îng dù tr÷ t¹i thêi
®iÓm ®Æt hµng.
VÝ dô: Ban l·nh ®¹o C«ng ty s«ng Hång quyÕt ®Þnh møc dù tr÷ an toµn lµ 10
®¬n vÞ hµng ho¸, th× ®iÓm ®Æt hµng míi sÏ lµ 20 + 10 = 30 ®¬n vÞ.
8.1.2.1.2. Ph−¬ng ph¸p cung cÊp ®óng lóc hay dù tr÷ b»ng 0
Ph−¬ng ph¸p nµy ®−îc h·ng TOYOTA cña NhËt B¶n ¸p dông vµo nh÷ng n¨m
ba m−¬i cña thÕ kû nµy, sau ®ã víi −u viÖt cña nã lµ chi phÝ dù tr÷ kh«ng ®¸ng kÓ ®·
lan truyÒn sang çc h·ng kh¸c cña NhËt, sang T©y ¢u vµ Mü. Theo ph−¬ng ph¸p
nµy, çc doanh nghiÖp trong mét sè ngµnh nghÒ cã liªn quan chÆt chÏ víi nhau h×nh
thµnh nªn nh÷ng mèi quan hÖ, khi cã mét ®¬n ®Æt hµng nµo ®ã hä sÏ tiÕn hµnh "hót"
nh÷ng lo¹i hµng ho¸ vµ s¶n phÈm dë dang cña çc ®¬n vÞ kh¸c mµ hä kh«ng cÇn ph¶i
dù tr÷. Sö dông ph−¬ng ph¸p nµy sÏ gi¶m tíi møc thÊp nhÊt chi phÝ cho dù tr÷. Tuy
nhiªn, ®©y chØ lµ mét ph−¬ng ph¸p qu¶n lý ®−îc ¸p dông trong mét sè lo¹i dù tr÷ nµo
®ã cña doanh nghiÖp vµ ph¶i kÕt hîp víi çc ph−¬ng ph¸p qu¶n lý kh¸c.
8.1.2.2. Qu¶n lý tiÒn mÆt vµ çc chøng kho¸n thanh kho¶n cao
8.1.2.2.1. Lý do ph¶i gi÷ tiÒn mÆt vµ lîi thÕ cña viÖc gi÷ ®ñ tiÒn mÆt
TiÒn mÆt (Cash) ®−îc hiÓu lµ tiÒn tån quü, tiÒn trªn tµi kho¶n thanh to¸n cña
doanh nghiÖp ë ng©n hµng. Nã ®−îc sö dông ®Ó tr¶ l−¬ng, mua nguyªn vËt liÖu, mua
tµi s¶n cè ®Þnh, tr¶ tiÒn thuÕ, tr¶ nî...
TiÒn mÆt b¶n th©n nã lµ lo¹i tµi s¶n kh«ng sinh l·i, do vËy trong qu¶n lý tiÒn
mÆt th× viÖc tèi thiÓu ho¸ l−îng tiÒn mÆt ph¶i gi÷ lµ môc tiªu quan träng nhÊt. Tuy
nhiªn viÖc gi÷ tiÒn mÆt trong kinh doanh còng lµ vÊn ®Ò cÇn thiÕt, ®iÒu ®ã xuÊt ph¸t
tõ nh÷ng lý do sau:
+ §¶m b¶o giao dÞch kinh doanh hµng ngµy. Nh÷ng giao dÞch nµy th−êng lµ
thanh to¸n cho kh¸ch hµng vµ thu tiÒn tõ kh¸ch hµng, tõ ®ã t¹o nªn sè d− giao dÞch.
+ Bï ®¾p cho ng©n hµng vÒ viÖc ng©n hµng cung cÊp çc dÞch vô cho doanh
nghiÖp. Sè d− tiÒn mÆt lo¹i nµy gäi lµ sè d− bï ®¾p.
+ §¸p øng nhu cÇu dù phßng trong tr−êng hîp biÕn ®éng kh«ng l−êng tr−íc
®−îc cña çc luång tiÒn vµo vµ ra. Lo¹i tiÒn nµy t¹o nªn sè d− dù phßng.
+ H−ëng lîi thÕ trong th−¬ng l−îng mua hµng. Lo¹i tiÒn nµy t¹o nªn sè d− ®Çu
c¬.
Trong ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp, viÖc göi tiÒn mÆt lµ cÇn thiÕt
nh−ng viÖc gi÷ ®ñ tiÒn mÆt phôc vô cho kinh doanh cã nh÷ng lîi thÕ sau:
- Khi mua çc hµng ho¸ dÞch vô nÕu cã ®ñ tiÒn mÆt, c«ng ty cã thÓ ®−îc h−ëng lîi
thÕ chiÕt khÊu.
- Gi÷ ®ñ tiÒn mÆt, duy tr× tèt çc chØ sè thanh to¸n ng¾n h¹n gióp doanh nghiÖp cã
thÓ mua hµng víi nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi vµ ®−îc h−ëng møc tÝn dông réng r·i.
- Gi÷ ®ñ tiÒn mÆt gióp doanh nghiÖp tËn dông ®−îc nh÷ng c¬ héi thuËn lîi trong
kinh doanh do chñ ®éng trong çc ho¹t ®éng thanh to¸n chi tr¶.
- Khi cã ®ñ tiÒn mÆt gióp doanh nghiÖp ®¸p øng ®−îc nhu cÇu trong tr−êng hîp
khÈn cÊp nh− ®×nh c«ng, ho¶ ho¹n, chiÕn dÞch marketing cña ®èi thñ c¹nh tranh,
v−ît qua khã kh¨n do yÕu tè thêi vô vµ chu kú kinh doanh.
8.1.2.2.2. Qu¶n lý tiÒn mÆt
Qu¶n lý tiÒn mÆt ®Ò cËp ®Õn viÖc qu¶n lý tiÒn giÊy vµ tiÒn göi ng©n hµng. Sù
qu¶n lý nµy liªn quan chÆt chÏ ®Õn viÖc qu¶n lý çc lo¹i tµi s¶n g¾n víi tiÒn mÆt nh−
çc lo¹i chøng kho¸n cã kh¶ n¨ng thanh kho¶n cao.
Çc lo¹i chøng kho¸n gÇn nh− tiÒn mÆt gi÷ vai trß nh− mét "b−íc ®Öm" cho tiÒn
mÆt, v× nÕu sè d− tiÒn mÆt nhiÒu doanh nghiÖp cã thÓ ®Çu t− vµo chøng kho¸n cã kh¶
n¨ng thanh kho¶n cao, nh−ng khi cÇn thiÕt còng cã thÓ chuyÓn ®æi chóng sang tiÒn
mÆt mét çch dÔ dµng vµ Ýt tèn kÐm chi phÝ. Nh− vËy, trong qu¶n trÞ tµi chÝnh ng−êi
ta sö dông chøng kho¸n cã kh¶ n¨ng thanh kho¶n cao ®Ó duy tr× tiÒn mÆt ë møc ®é
mong muèn. Ta cã thÓ thÊy ®iÒu nµy qua s¬ ®å lu©n chuyÓn sau:
Çc chøng kho¸n

thanh kho¶n cao
§Çu t− t¹m thêi B¸n nh÷ng chøng

b»ng çch mua kho¸n thanh kho¶n
chøng kho¸n cã cao ®Ó bæ sung cho
tÝnh thanh kho¶n tiÒn mÆt
cao
Dßng thu TiÒn mÆt Dßng chi

tiÒn mÆt tiÒn mÆt
Tõ s¬ ®å trªn vµ m« h×nh qu¶n lý dù tr÷ EOQ cho chóng ta mét çch nh×n tæng
qu¸t trong qu¶n lý tiÒn mÆt bëi v× còng nh− çc tµi s¶n kh¸c, tiÒn mÆt lµ mét hµng
ho¸ (lµ tµi s¶n) nh−ng ®©y lµ hµng ho¸ ®Æc biÖt- mét tµi s¶n cã tÝnh láng nhÊt.
Trong kinh doanh, doanh nghiÖp cÇn mét l−îng tiÒn mÆt vµ ph¶i dïng nã ®Ó tr¶
cho çc ho¸ ®¬n mét çch ®Òu ®Æn. Khi l−îng tiÒn mÆt nµy hÕt, doanh nghiÖp ph¶i
b¸n çc chøng kho¸n cã kh¶ n¨ng thanh kho¶n cao ®Ó l¹i cã l−îng tiÒn nh− ban ®Çu.
Chi phÝ cho viÖc l−u gi÷ tiÒn mÆt ë ®©y chÝnh lµ chi phÝ c¬ héi, lµ l·i suÊt mµ doanh
nghiÖp bÞ mÊt ®i. Chi phÝ ®Æt hµng chÝnh lµ chi phÝ cho viÖc b¸n çc chøng kho¸n.
Khi ®ã ¸p dông m« h×nh EOQ ta cã l−îng dù tr÷ tiÒn mÆt tèi −u M* lµ:
Trong ®ã:
M*: Tæng møc tiÒn mÆt gi¶i ng©n hµng n¨m
Cb: chi phÝ cho mét lÇn b¸n chøng kho¸n thanh kho¶n
i: l·i suÊt.
VÝ dô: Mét doanh nghiÖp mçi n¨m ph¶i chi mét l−îng tiÒn mÆt 3600 triÖu. Chi
phÝ mçi lÇn ®em b¸n çc chøng kho¸n thanh kho¶n cao lµ 0,5 triÖu, l·i suÊt chøng
kho¸n ng¾n h¹n lµ 10% n¨m th× l−îng dù tr÷ tiÒn mÆt tèi −u lµ:
2x3600 × 0,5 = 189,7 TriÖu

M* =
0,1
NÕu doanh nghiÖp mçi th¸ng ph¶i chi l−îng tiÒn mÆt lµ 300 triÖu th× kho¶ng 19
ngµy ph¶i b¸n chøng kho¸n mét lÇn.
Møc dù tr÷ tiÒn trung b×nh cña doanh nghiÖp sÏ lµ 189,7 : 2 ≈ 94,8 triÖu.
Tõ c«ng thøc trªn cho thÊy: nÕu l·i suÊt cµng cao th× ng−êi ta cµng gi÷ Ýt tiÒn
mÆt vµ ng−îc l¹i, nÕu chi phÝ cho viÖc b¸n chøng kho¸n cµng cao hä l¹i cµng gi÷
nhiÒu tiÒn mÆt.
Trong thùc tiÔn ho¹t ®éng kinh doanh cña çc doanh nghiÖp rÊt hiÕm khi mµ
l−îng tiÒn vµo, ra cña doanh nghiÖp l¹i ®Òu ®Æn vµ dù kiÕn tr−íc ®−îc, tõ ®ã t¸c ®éng
®Õn møc dù tr÷ còng kh«ng thÓ ®Òu ®Æn nh− viÖc tÝnh to¸n trªn. B»ng viÖc nghiªn
cøu vµ ph©n tÝch thùc tiÔn, çc nhµ kinh tÕ häc ®· ®−a ra møc dù tr÷ tiÒn mÆt dù kiÕn
dao ®éng trong mét kho¶ng tøc lµ l−îng tiÒn dù tr÷ sÏ biÕn thiªn tõ cËn thÊp nhÊt ®Õn
giíi h¹n cao nhÊt. NÕu l−îng tiÒn mÆt ë d−íi møc thÊp (giíi h¹n d−íi) th× doanh
nghiÖp ph¶i b¸n chøng kho¸n ®Ó cã l−îng tiÒn mÆt ë møc dù kiÕn, ng−îc l¹i t¹i giíi
h¹n trªn doanh nghiÖp sö dông sè tiÒn v−ît qu¸ møc giíi h¹n mua chøng kho¸n ®Ó
®−a l−îng tiÒn mÆt vÒ møc dù kiÕn.
Kho¶ng dao ®éng cña l−îng tiÒn mÆt dù kiÕn phô thuéc vµo ba yÕu tè c¬ b¶n
sau:
- Møc dao ®éng cña thu chi ng©n quü hµng ngµy lín hay nhá. Sù dao ®éng nµy
®−îc thÓ hiÖn ë ph−¬ng sai cña thu chi ng©n quü. Ph−¬ng sai cña thu chi ng©n quü lµ
tæng çc b×nh ph−¬ng (®é chªnh lÖch) cña thu chi ng©n quü thùc tÕ cµng cã xu h−íng
kh¸c biÖt nhiÒu so víi thu chi b×nh qu©n. Khi ®ã doanh nghiÖp còng sÏ quy ®Þnh
kho¶ng dao ®éng tiÒn mÆt cao.
- Chi phÝ cè ®Þnh cña viÖc mua b¸n chøng kho¸n. Khi chi phÝ nµy lín ng−êi ta
muèn gi÷ tiÒn mÆt nhiÒu h¬n vµ khi ®ã kho¶ng dao ®éng cña tiÒn mÆt còng lín.
- L·i suÊt cµng cao çc doanh nghiÖp sÏ gi÷ l¹i Ýt tiÒn vµ do vËy kho¶ng dao
®éng tiÒn mÆt sÏ gi¶m xuèng.
Kho¶ng dao ®éng tiÒn mÆt ®−îc x¸c ®Þnh b»ng c«ng thøc sau:
1/3
⎛ 3 C × Vb ⎞
d = 3⎜ × b ⎟⎟
⎝ 4 i ⎠
Trong ®ã:
d: kho¶ng çch cña giíi h¹n trªn vµ giíi h¹n d−íi cña l−îng tiÒn mÆt dù tr÷.
Cb: chi phÝ cña mçi lÇn giao dÞch mua b¸n chøng kho¸n
Vb: ph−¬ng sai cña thu chi ng©n quü
i: l·i suÊt.
Møc tiÒn mÆt theo thiÕt kÕ ®−îc x¸c ®Þnh nh− sau:
Møc tiÒn mÆt = Møc tiÒn mÆt + Kho¶ng dao ®éng tiÒn mÆt
theo thiÕt kÕ giíi h¹n d−íi 3
§©y lµ m« h×nh mµ thùc tÕ ®−îc rÊt nhiÒu doanh nghiÖp ¸p dông. Khi ¸p dông
m« h×nh nµy, møc tiÒn mÆt giíi h¹n d−íi th−êng ®−îc lÊy lµ møc tiÒn mÆt tèi thiÓu.
Ph−¬ng sai cña thu chi ng©n quü ®−îc x¸c ®Þnh b»ng çch dùa vµo sè liÖu thùc tÕ cña
mét quü tr−íc ®ã ®Ó tÝnh to¸n.
VÝ dô: C«ng ty s«ng Hång dù ®Þnh l−îng tiÒn mÆt tèi thiÓu lµ 5.000 ®¬n vÞ.
Ph−¬ng sai cña thu chi ng©n quü hµng ngµy lµ 490.000 ®¬n vÞ, l·i suÊt lµ 0,4%/ngµy;
chi phÝ giao dÞch cho mçi lÇn mua b¸n chøng kho¸n lµ 2 ®¬n vÞ, th× kho¶ng dao ®éng
1/3
⎡ 3 2 x 490 . 000 ⎤
3× ⎢ × ⎥ = 3 × 91 . 875 . 000 3 = 1 . 353 , 7
⎣ 4 0 , 008 ⎦
cña tiÒn mÆt dù tr÷ sÏ lµ:
Khi ®ã giíi h¹n trªn sÏ lµ:

5.000 + 1.353,7 = 6.353,7 ®¬n vÞ
Møc tiÒn mÆt theo thiÕt kÕ lµ:
1353,7
5.000 + = 5.451,23 ®¬n vÞ
3
Trªn ®å thÞ ta cã:
L−îng tiÒn mÆt (®¬n vÞ)
6.353,7 A Giíi h¹n trªn
5.451,23 Møc tiÒn mÆt theo

thiÕt kÕ
5.000 Giíi h¹n d−íi
B
0 Thêi gian
Nh− vËy, khi l−îng tiÒn mÆt t¨ng tíi 6.353,7 (®iÓm A) th× doanh nghiÖp sÏ
chuyÓn tiÒn sang chøng kho¸n thanh kho¶n cao, sè tiÒn dïng mua chøng kho¸n lµ:
6.353,7 - 5.451,23 = 902,47 ®¬n vÞ. Khi l−îng tiÒn mÆt gi¶m xuèng 5.000 ®¬n
vÞ (®iÓm B) th× doanh nghiÖp cÇn ph¶i b¸n chøng kho¸n mét l−îng lµ:
5.451,23 - 5000 = 451,23 ®¬n vÞ
§Õn ®©y cã thÓ ®i ®Õn kÕt luËn, khi mµ doanh nghiÖp hoµn toµn dù kiÕn ®−îc
luång tiÒn vµo vµ tiÒn ra mét çch ch¾c ch¾n th× hÇu nh− doanh nghiÖp chØ cÇn gi÷ l¹i
mét l−îng tiÒn kh«ng ®¸ng kÓ, cßn l¹i sÏ ®Çu t− vµo chøng kho¸n ng¾n h¹n ®Ó kiÕm
lêi nh− phÇn ng©n quü mµ chóng ta ®· nghiªn cøu.
Thùc tiÔn ho¹t ®éng kinh doanh cña çc doanh nghiÖp cho thÊy trong çc doanh
nghiÖp lín, luång tiÒn vµo vµ ra cña doanh nghiÖp hµng ngµy lµ rÊt lín, nªn chi phÝ
cho viÖc mua b¸n chøng kho¸n sÏ trë nªn qu¸ nhá ®èi víi doanh nghiÖp. Do vËy,
ho¹t ®éng mua b¸n chøng kho¸n nªn diÔn ra hµng ngµy ë çc doanh nghiÖp.
8.1.2.2.3. Qu¶n lý çc kho¶n ph¶i thu
a. ChÝnh s¸ch tÝn dông th−¬ng m¹i
§Ó th¾ng lîi trong c¹nh tranh trªn thÞ tr−êng, çc doanh nghiÖp cã thÓ sö dông
chiÕn l−îc vÒ chÊt l−îng s¶n phÈm, vÒ qu¶ng ço, vÒ gi¸ c¶, vÒ dÞch vô giao hµng vµ
çc dÞch vô sau khi mua b¸n nh− vËn chuyÓn, l¾p ®Æt... Tuy nhiªn, trong nÒn kinh tÕ
thÞ tr−êng, viÖc mua b¸n chÞu lµ mét viÖc kh«ng thÓ thiÕu. TÝn dông th−¬ng m¹i cã
thÓ lµm cho doanh nghiÖp ®øng v÷ng trªn thÞ tr−êng vµ trë nªn giµu cã nh−ng còng
cã thÓ ®em ®Õn nh÷ng rñi ro cho ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp. §iÒu ®ã
®−îc thÓ hiÖn trªn nh÷ng nÐt c¬ b¶n sau:
- TÝn dông th−¬ng m¹i t¸c ®éng ®Õn doanh thu b¸n hµng. Do ®−îc tr¶ tiÒn chËm
nªn sÏ cã nhiÒu ng−êi mua hµng ho¸ cña doanh nghiÖp h¬n, tõ ®ã lµm cho doanh thu
t¨ng. Khi cÊp tÝn dông th−¬ng m¹i cho kh¸ch hµng th× tÊt nhiªn doanh nghiÖp bÞ
chËm trÔ trong viÖc tr¶ tiÒn vµ v× tiÒn cã gi¸ trÞ theo thêi gian nªn doanh nghiÖp sÏ
quy ®Þnh gi¸ cao h¬n.
- TÝn dông th−¬ng m¹i lµm gi¶m ®−îc chi phÝ tån kho cña hµng ho¸.
- TÝn dông th−¬ng m¹i lµm cho tµi s¶n cè ®Þnh ®−îc sö dông cã hiÖu qu¶ h¬n vµ
h¹n chÕ phÇn nµo vÒ hao mßn v« h×nh.
- Khi cÊp tÝn dông th−¬ng m¹i cho kh¸ch hµng cã thÓ lµm t¨ng chi phÝ trong
ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp.
- TÝn dông th−¬ng m¹i lµm t¨ng chi phÝ ®ßi nî, chi phÝ tr¶ cho nguån tµi trî ®Ó
bï ®¾p sù thiÕu hôt ng©n quü. Thêi h¹n cÊp tÝn dông cµng dµi th× chi phÝ rßng cµng
lín.
X¸c suÊt kh«ng tr¶ tiÒn cña ng−êi mua lµm cho lîi nhuËn bÞ gi¶m, nÕu thêi h¹n
cÊp tÝn dông cµng dµi th× rñi ro cµng lín.
Víi nh÷ng t¸c ®éng nªu trªn buéc çc nhµ qu¶n lý ph¶i so s¸nh gi÷a thu nhËp
vµ chi phÝ t¨ng thªm, tõ ®ã ®Ó quyÕt ®Þnh cã nªn cÊp tÝn dông th−¬ng m¹i kh«ng? vµ
çc ®iÒu kho¶n trong ®ã nh− thÕ nµo cho phï hîp. Thùc tiÔn cho thÊy doanh thu cã
khuynh h−íng t¨ng lªn khi çc tiªu chuÈn tÝn dông ®−îc níi láng.
b. Ph©n tÝch tÝn dông th−¬ng m¹i
* Ph©n tÝch kh¶ n¨ng tÝn dông cña kh¸ch hµng.
§Ó thùc hiÖn ®−îc viÖc cÊp tÝn dông cho kh¸ch hµng th× vÊn ®Ò quan träng cña
nhµ qu¶n lý lµ ph¶i ph©n tÝch kh¶ n¨ng tÝn dông cña kh¸ch hµng. C«ng viÖc nµy ph¶i
b¾t ®Çu b»ng viÖc doanh nghiÖp x©y dùng mét tiªu chuÈn tÝn dông hîp lý, sau ®ã lµ
viÖc x¸c minh phÈm chÊt tÝn dông cña kh¸ch hµng tiÒm n¨ng. NÕu kh¶ n¨ng tÝn dông
cña kh¸ch hµng phï hîp víi nh÷ng tiªu chuÈn tèi thiÓu mµ doanh nghiÖp ®−a ra th×
tÝn dông th−¬ng m¹i cã thÓ ®−îc cÊp. Tuy nhiªn, viÖc thiÕt lËp çc tiªu chuÈn tÝn
dông cña çc nhµ qu¶n trÞ tµi chÝnh ph¶i ®¹t tíi sù c©n b»ng thÝch hîp. NÕu tiªu
chuÈn tÝn dông ®Æt ra qu¸ cao sÏ lo¹i bá nhiÒu kh¸ch hµng tiÒm n¨ng vµ sÏ gi¶m lîi
nhuËn, cßn nÕu tiªu chuÈn ®−îc ®Æt ra qu¸ thÊp cã thÓ lµm t¨ng doanh thu, nh−ng sÏ
cã nhiÒu kho¶n tÝn dông cã rñi ro cao vµ chi phÝ thu tiÒn còng cao.
Çc tµi liÖu ®−îc sö dông ®Ó ph©n tÝch kh¸ch hµng cã thÓ lµ kiÓm tra b¶ng c©n
®èi tµi s¶n, b¶ng kÕ ho¹ch ng©n quü, pháng vÊn trùc tiÕp, xuèng tËn n¬i ®Ó kiÓm tra
t×m hiÓu qua çc kh¸ch hµng kh¸c.
Khi thùc hiÖn viÖc ph©n tÝch kh¶ n¨ng tÝn dông cña kh¸ch hµng ng−êi ta cã thÓ
sö dông çc ph−¬ng ph¸p chñ yÕu sau:
- Dùa vµo çc tiªu chuÈn tÝn dông ®Ó ph¸n ®o¸n:
+ PhÈm chÊt, t− çch tÝn dông. Tiªu chuÈn nµy nãi lªn tinh thÇn tr¸ch nhiÖm
cña kh¸ch hµng trong viÖc tr¶ nî. §iÒu nµy còng chØ ph¸n ®o¸n trªn c¬ së viÖc thanh
to¸n çc kho¶n nî tr−íc ®©y ®èi víi doanh nghiÖp hoÆc ®èi víi çc doanh nghiÖp
kh¸c.
+ N¨ng lùc tr¶ nî. Tiªu chuÈn nµy ®−îc dùa vµo hai c¬ së lµ chØ tiªu vÒ kh¶
n¨ng thanh to¸n nhanh vµ b¶ng dù tr÷ ng©n quü cña doanh nghiÖp....
+ Vèn cña kh¸ch hµng. §©y lµ tiªu chuÈn ®¸nh gi¸ vÒ tiÒm n¨ng tµi chÝnh dµi
h¹n.
+ ThÕ chÊp lµ xem xÐt kh¸ch hµng d−íi gi¸c ®é çc tµi s¶n riªng mµ hä cã thÓ
sö dông ®Ó ®¶m b¶o cho çc kho¶n nî.
+ §iÒu kiÖn kinh tÕ, tøc lµ ®Ò cËp ®Õn kh¶ n¨ng ph¸t triÓn cña kh¸ch hµng, xu
thÕ ph¸t triÓn vÒ ngµnh nghÒ kinh doanh cña hä....
* Ph©n tÝch ®¸nh gi¸ kho¶n tÝn dông ®−îc ®Ò nghÞ.
Còng nh− rÊt nhiÒu sù ph©n tÝch lùa chän kh¸c, viÖc ph©n tÝch ®¸nh gi¸ kho¶n
tÝn dông th−¬ng m¹i ®−îc ®Ò nghÞ ®Ó quyÕt ®Þnh cã nªn cÊp hay kh«ng ®−îc dùa vµo
viÖc tÝnh NPV cña luång tiÒn.
Trong viÖc ph©n tÝch ®¸nh gi¸ nµy, ng−êi ta b¾t ®Çu b»ng viÖc gi¶ ®Þnh C«ng ty
s«ng Hång nh÷ng n¨m gÇn ®©y kh«ng thùc hiÖn cÊp tÝn dông cho kh¸ch hµng vµ ®Õn
nay c«ng ty thÊy cÇn ph¶i thay ®æi. HiÖn t¹i cã mét kh¸ch hµng ®Ò nghÞ kho¶n tÝn
dông 30 ngµy. Tr−íc hÕt cÇn ®−a ra çc ký hiÖu vµ gi¶ ®Þnh nh− sau:
P- Gi¸ b¸n ®¬n vÞ s¶n phÈm
Q- Sè l−îng hµng ho¸ b¸n ®−îc trong mét th¸ng trong tr−êng hîp thanh to¸n
ngay.
Q'- Sè l−îng hµng ho¸ trong tr−êng hîp b¸n chÞu
V- Chi phÝ biÕn ®æi cña mét ®¬n vÞ s¶n phÈm
r- TØ lÖ phÇn tr¨m cña hµng b¸n chÞu kh«ng thu ®−îc tiÒn.
C- Chi phÝ cho viÖc ®ßi nî vµ tµi trî bï ®¾p cho kho¶n ph¶i thu
i- ChiÕt khÊu tÝnh theo tØ lÖ phÇn tr¨m ®èi víi hµng tr¶ tiÒn ngay.
R- Doanh lîi yªu cÇu thu ®−îc hµng th¸ng.
BPV- Gi¸ trÞ hiÖn t¹i rßng cña viÖc thay ®æi chÝnh s¸ch.
Ta cã:
Trong tr−êng hîp kh¸ch hµng thanh to¸n ngay th× tiÒn vµo ng©n quü hµng th¸ng
lµ:
(P - V) . Q
Chó ý: Luång tiÒn vµo ng©n quü hµng th¸ng cña c«ng ty ®· bá qua chi phÝ cè
®Þnh, v× nã lµ ®¹i l−îng kh«ng ®æi khi c«ng ty thay ®æi chÝnh s¸ch tiªu thô s¶n phÈm.
Khi c«ng ty cÊp tÝn dông 30 ngµy cho kh¸ch hµng ta cã l−îng tiÒn vµo ng©n quü
hµng th¸ng trong tr−êng hîp ch−a tÝnh ®Õn rñi ro vµ chiÕt khÊu lµ:
(P - V). Q'
L−îng tiÒn vµo ng©n quü t¨ng thªm trong tr−êng hîp nµy lµ:
(P - V).Q' - (P- V)Q = (P- V)(Q' - Q)
Do b¸n chÞu cho kh¸ch hµng 30 ngµy nªn l−îng tiÒn t¨ng thùc sÏ lµ:
(P- V). (Q'- Q)
(1 + R)
Gi¶ sö: P = 59 ®¬n vÞ
V = 25 ®¬n vÞ
Q = 200
Q' = 220
R = 2%
L−îng tiÒn t¨ng thùc lµ:
(59 - 25) (220 - 2000)
= 470,6 ®v
(1 + 0,02)
NÕu xem xÐt mét çch kh¸i qu¸t th× chi phÝ cña viÖc chuyÓn ®æi chÝnh s¸ch sÏ
®−îc tÝnh nh− sau:
Do l−îng hµng ho¸ tiªu thô tõ Q t¨ng lªn Q' nªn ®Ó s¶n xuÊt khèi l−îng s¶n
phÈm (Q' - Q) chi phÝ sÏ t¨ng lªn lµ:
V(Q' - Q) = 25(220- 200) = 500 ®v
L−îng tiÒn P.Q lÏ ra ®−îc thu ë ®Çu th¸ng, b©y giê ®Õn tËn cuèi th¸ng.
Do vËy tæng chi phÝ chuyÓn ®æi chÝnh s¸ch lµ:
P.Q + V(Q' - Q) = 12.300 ®¬n vÞ
Ta cã:
NPV cña P.Q'
viÖc chuyÓn ®æi = - PQ + V.(Q'-Q) +
1 + 0,02
12980
= -12.300 + = 425,5
1 + 0,02
Tøc lµ khi bá qua çc yÕu tè kh¸c th× chÝnh s¸ch b¸n chÞu lµ hoµn toµn cã lîi
Thùc tiÔn ho¹t ®éng cña çc doanh nghiÖp cho thÊy khi b¸n chÞu sÏ ph¸t sinh
rñi ro vì nî cña kh¸ch hµng, tøc lµ doanh nghiÖp kh«ng thu ®−îc tiÒn. Khi ®ã doanh
nghiÖp sÏ quy ®Þnh gi¸ b¸n cao h¬n gi¸ b¸n khi tr¶ tiÒn ngay vµ ta cã quan hÖ.
P
P - P'(1 - i) hay P'=
1-i
Nh− vËy, khi thùc hiÖn b¸n chÞu võa ®ång thêi t¨ng ®−îc khèi l−îng tiªu thô vµ
võa t¨ng ®−îc gi¸ c¶. Tuy nhiªn, chi phÝ còng ®−îc t¨ng thªm do ph¶i t¨ng thªm chi
phÝ cho ®ßi nî vµ tµi trî cho kho¶n ph¶i thu còng nh− cho rñi ro cã thÓ x¶y ra. L−îng
tiÒn vµo ng©n quü lóc nµy sÏ lµ:
[(1 - r) . P' - V]. Q'
vµ l−îng tiÒn t¨ng thùc lµ:
[(1-r)P' - V]. Q' - (P- V)Q
1+R
Cho r = 2%.
P' = 60 ®¬n vÞ ta ®−îc
[(1 - 0,02).60 -25] 200 - (59- 25).200
= 2.584 ®.v.
1 + 0,02
Tæng chi phÝ chuyÓn ®æi chÝnh s¸ch lµ:

P.Q + V(Q' - Q) + C.P' . Q'
vµ (1-r). P' .Q'
NPV cña viÖc chuyÓn ®æi = -[PQ + V(Q'-Q)+ C.P'.Q'] +
1+R
Khi C = 1,5% th× NPV = 184,35 ®¬n vÞ
Do vËy viÖc b¸n chÞu trong ®iÒu kiÖn nh− trªn lµ cã lîi cho doanh nghiÖp
* Theo dâi kho¶n ph¶i thu
§Ó qu¶n lý çc kho¶n ph¶i thu, nhµ qu¶n lý ph¶i biÕt çch theo dâi çc kho¶n
ph¶i thu, trªn c¬ së ®ã cã thÓ thay ®æi chÝnh s¸ch tÝn dông th−¬ng m¹i kÞp thêi.
Th«ng th−êng ng−êi ta dùa vµo çc chØ tiªu, ph−¬ng ph¸p vµ m« h×nh sau:
- Kú thu tiÒn b×nh qu©n (The average collection period - ACP):
Çc kho¶n ph¶i thu

Kú thu tiÒn b×nh qu©n =
Doanh thu tiªu thô b×nh qu©n 1 ngµy
Ch¼ng h¹n, tæng doanh sè b¸n cña C«ng ty s«ng Hång trong th¸ng 1 lµ 20 triÖu,
th¸ng 2 lµ 35 triÖu vµ th¸ng 3 lµ 30 triÖu ®ång.
§Õn ngµy 31/3 gi¸ trÞ ho¸ ®¬n b¸n chÞu cña th¸ng 1 lµ 10% doanh sè b¸n, th¸ng
2 lµ 30% vµ th¸ng 3 lµ 80%. Do vËy ®Õn ngµy 31/3 tæng gi¸ trÞ çc kho¶n ph¶i thu lµ:
0,10 . 20 + 0,30 . 30 + 0,8 . 30 = 35 triÖu ®ång
Doanh thu b×nh qu©n ngµy lµ : 85 : 90 = 0,94 triÖu
Kú thu tiÒn b×nh qu©n lµ:
35 : 0,94 ≈ 37 ngµy
§iÒu nµy cã nghÜa lµ ph¶i mÊt 37 ngµy, mét ®¬n vÞ tiÒn b¸n hµng tr−íc ®ã míi
®−îc thu håi.
Do vËy, khi kú thu tiÒn b×nh qu©n t¨ng lªn mµ doanh sè b¸n vµ lîi nhuËn kh«ng
t¨ng th× còng cã nghÜa lµ vèn cña doanh nghiÖp bÞ ø ®äng ë kh©u thanh to¸n. Khi ®ã
nhµ qu¶n lý ph¶i cã biÖn ph¸p can thiÖp kÞp thêi.
- S¾p xÕp "tuæi" cña çc kho¶n ph¶i thu.
Theo ph−¬ng ph¸p nµy nhµ qu¶n lý s¾p xÕp çc kho¶n ph¶i thu theo ®é dµi thêi
gian ®Ó theo dâi vµ cã biÖn ph¸p gi¶i quyÕt thu nî khi ®Õn h¹n.
VÝ dô: Sau khi xem xÐt çc kho¶n ph¶i thu cña C«ng ty Mª linh çc nhµ qu¶n lý
®· lËp ®−îc b¶ng theo dâi çc kho¶n ph¶i thu b»ng b¶ng sau:
Tuæi cña kho¶n ph¶i thu Tû lÖ cña kho¶n ph¶i thu so

(ngµy) víi tæng sè cÊp tÝn dông
0 - 15 32%
16 - 30 30%
31 - 45 19%
46- 60 12%
61- 75 4%
71- 90 3%
- X¸c ®Þnh sè d− kho¶n ph¶i thu

Theo ph−¬ng ph¸p nµy, kho¶n ph¶i thu sÏ hoµn toµn kh«ng chÞu ¶nh h−ëng bëi
yÕu tè thay ®æi theo mïa vô cña doanh sè b¸n. Sö dông ph−¬ng ph¸p nµy doanh
nghiÖp hoµn toµn cã thÓ thÊy ®−îc nî tån ®äng cña kh¸ch hµng nî doanh nghiÖp.
Cïng víi çch theo dâi kh¸c, ng−êi qu¶n lý cã thÓ thÊy ®−îc ¶nh h−ëng cña çc
chÝnh s¸ch tµi chÝnh nãi chungvµ chÝnh s¸ch tÝn dông th−¬ng m¹i nãi riªng.
8.2. Qu¶n lý tµi s¶n cè ®Þnh vµ quü khÊu hao
8.2.1. Kh¸i niÖm vµ ph©n lo¹i TSC§
8.2.1.1. Tiªu chuÈn tµi s¶n cè ®Þnh
C¨n cø vµo tÝnh chÊt vµ vai trß tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, t− liÖu s¶n xuÊt
cña doanh nghiÖp ®−îc chia thµnh hai bé phËn lµ t− liÖu lao ®éng vµ ®èi t−îng lao
®éng. Tµi s¶n cè ®Þnh lµ nh÷ng t− liÖu lao ®éng chñ yÕu mµ nã cã ®Æc ®iÓm c¬ b¶n lµ
tham gia vµo nhiÒu chu kú s¶n xuÊt, h×nh th¸i vËt chÊt kh«ng thay ®æi tõ chu kú s¶n
xuÊt ®Çu tiªn cho ®Õn khi bÞ sa th¶i khái qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Mäi t− liÖu lao ®éng lµ
tõng tµi s¶n h÷u h×nh cã kÕt cÊu ®éc lËp, hoÆc lµ mét hÖ thèng gåm nhiÒu bé phËn tµi
s¶n riªng lÎ liªn kÕt víi nhau ®Ó cïng thùc hiÖn mét hay mét sè chøc n¨ng nhÊt ®Þnh
mµ nÕu thiÕu bÊt kú mét bé phËn nµo trong ®ã th× c¶ hÖ thèng kh«ng thÓ ho¹t ®éng
®−îc. Nh÷ng t− liÖu lao ®éng ®−îc coi lµ tµi s¶n cè ®Þnh khi ®ång thêi tho¶ m·n hai
tiªu chuÈn sau:
1. Tiªu chuÈn vÒ thêi gian: Cã thêi gian sö dông tõ 1 n¨m trë lªn.
2. Tiªu chuÈn gi¸ trÞ: ë n−íc ta hiÖn nay tµi s¶n cã gi¸ trÞ tõ 10 triÖu ®ång trë
lªn.
Tr−êng hîp mét hÖ thèng gåm nhiÒu bé phËn thiÕt bÞ riªng lÎ liªn kÕt víi nhau,
trong ®ã mçi bé phËn cÊu thµnh cã thêi gian sö dông kh¸c nhau vµ nÕu thiÕu mét bé
phËn nµo ®ã th× c¶ hÖ thèng vÉn thùc hiÖn ®−îc chøc n¨ng ho¹t ®éng chÝnh cña nã,
nh−ng do yªu cÇu qu¶n lý, sö dông tµi s¶n cè ®Þnh ®ßi hái ph¶i qu¶n lý riªng tõng bé
phËn th× mçi bé phËn thiÕt bÞ nãi trªn, ®−îc coi lµ mét tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh ®éc
lËp, vÝ dô: khung vµ ®éng c¬ trong mét m¸y bay.
Nh÷ng sóc vËt lµm viÖc hoÆc cho s¶n phÈm th× tõng con ®−îc coi lµ tµi s¶n cè
®Þnh, tõng m¶nh v−ên c©y l©u n¨m còng ®−îc coi lµ tµi s¶n cè ®Þnh.
Trong ®iÒu kiÖn tiÕn bé khoa häc - kü thuËt nh− hiÖn nay- khi mµ khoa häc ®·
trë thµnh lùc l−îng s¶n xuÊt trùc tiÕp th× kh¸i niÖm vÒ tµi s¶n cè ®Þnh còng ®−îc më
réng nã bao gåm c¶ nh÷ng tµi s¶n cè ®Þnh kh«ng cã h×nh th¸i vËt chÊt. Lo¹i nµy lµ
nh÷ng chi phÝ mµ doanh nghiÖp bá ra còng ®ång thêi tho¶ m·n hai tiªu chuÈn nªu
trªn vµ th−êng bao gåm:
− Chi phÝ thµnh lËp doanh nghiÖp
− Chi phÝ vÒ b»ng ph¸t minh s¸ng chÕ
− Chi phÝ vÒ lîi thÕ kinh doanh
− ....
Khi nÒn kinh tÕ cµng ph¸t triÓn, tû träng cña nh÷ng tµi s¶n cè ®Þnh v« h×nh ngµy
cµng lín.
8.2.1.2. Ph©n lo¹i tµi s¶n cè ®Þnh
§Ó qu¶n lý tèt tµi s¶n cè ®Þnh trong doanh nghiÖp, tµi s¶n cè ®Þnh th«ng th−êng
®−îc ph©n thµnh çc lo¹i sau:
8.2.1.2.1. Tµi s¶n cè ®Þnh phôc vô cho môc ®Ých kinh doanh
§©y lµ nh÷ng tµi s¶n cè ®Þnh do doanh nghiÖp sö dông cho çc môc ®Ých kinh
doanh kiÕm lêi. Lo¹i nµy bao gåm:
- Tµi s¶n cè ®Þnh v« h×nh
- Tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh. Lo¹i tµi s¶n cè ®Þnh nay ®−îc chia thµnh:
Lo¹i 1: Nhµ cöa vËt kiÕn tróc: lµ tµi s¶n cè ®Þnh cña doanh nghiÖp ®−îc h×nh
thµnh sau qu¸ tr×nh thi c«ng x©y dùng nh− trô së lµm viÖc, nhµ kho, hµng rµo, th¸p
n−íc, s©n b·i, çc c«ng tr×nh trang trÝ cho nhµ cöa ®−êng x¸, cÇu cèng, ®−êng s¾t,
cÇu c¶ng...
Lo¹i 2: M¸y mãc, thiÕt bÞ: lµ toµn bé, çc lo¹i m¸y mãc, thiÕt bÞ dïng trong
ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp, nh− m¸y mãc chuyªn dïng, thiÕt bÞ c«ng
t¸c, d©y chuyÒn c«ng nghÖ, nh÷ng m¸y mãc kh¸c...
Lo¹i 3: Ph−¬ng tiÖn vËn t¶i, thiÕt bÞ truyÒn dÉn: lµ çc lo¹i ph−¬ng tiÖn vËn
t¶i ®−êng bé, ®−êng s¾t, ®−êng thuû, ®−êng èng vµ çc thiÕt bÞ truyÒn dÉn nh− hÖ
thèng th«ng tin hÖ thèng ®iÖn, ®−êng èng n−íc, b¨ng t¶i...
Lo¹i 4: ThiÕt bÞ, dông cô qu¶n lý: lµ nh÷ng thiÕt bÞ, dông cô dïng trong c«ng
t¸c qu¶n lý ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp nh− m¸y vi tÝnh phôc vô cho
qu¶n lý, dông cô ®o l−êng, kiÓm tra chÊt l−îng, m¸y hót Èm, hót bôi...
Lo¹i 5: V−ên c©y l©u n¨m, sóc vËt lµm viÖc hoÆc cho s¶n phÈm, nh− v−ên cµ
phª, v−ên chÌ, v−ên cao su, v−ên c©y ¨n qu¶, th¶m cá..., sóc vËt lµm viÖc, sóc vËt cho
s¶n phÈm nh− ®µn ngùa, ®µn voi, ®µn bß...
Lo¹i 6: Çc lo¹i tµi s¶n cè ®Þnh kh¸c: lµ toµn bé çc tµi s¶n ch−a liÖt kª vµo
çc lo¹i nªu trªn nh− tranh ¶nh, t¸c phÈm nghÖ thuËt...
8.2.1.2.2. Tµi s¶n cè ®Þnh dïng cho môc ®Ých phóc lîi, sù nghiÖp, an ninh,
quèc phßng
§©y lµ nh÷ng tµi s¶n cè ®Þnh do doanh nghiÖp qu¶n lý sö dông cho çc môc
®Ých phóc lîi, sù nghiÖp, an ninh, quèc phßng trong doanh nghiÖp. Çc tµi s¶n cè
®Þnh nµy còng ®−îc ph©n lo¹i gièng nh− ë môc trªn.
Ngoµi hai lo¹i tµi s¶n cè ®Þnh nªu trªn, trong çc doanh nghiÖp Nhµ n−íc cßn
cã thÓ cã lo¹i tµi s¶n cè ®Þnh b¶o qu¶n hé, gi÷ hé, cÊt gi÷ hé nhµ n−íc theo quyÕt
®Þnh cña çc c¬ quan Nhµ n−íc cã thÈm quyÒn.
8.2.2. Qu¶n lý TSC§
8.2.2.1. KhÊu hao TSC§ vµ qu¶n lý quü khÊu hao
8.2.2.1.1. Hao mßn vµ khÊu hao TSC§
Trong qu¸ tr×nh sö dông, TSC§ bÞ hao mßn dÇn, ®ã lµ sù gi¶m dÇn vÒ gi¸ trÞ
cña TSC§. Cã hai lo¹i hao mßn TSC§ lµ hao mßn h÷u h×nh vµ hao mßn v« h×nh.
Hao mßn h÷u h×nh lµ lo¹i hao mßn do doanh nghiÖp sö dông vµ do m«i tr−êng.
Lo¹i hao mßn nµy sÏ cµng lín nÕu doanh nghiÖp sö dông cµng nhiÒu hoÆc ë trong
m«i tr−êng cã sù ¨n mßn ho¸ häc hay ®iÖn ho¸ häc. Hao mßn v« h×nh lµ lo¹i hao
mßn x¶y ra do tiÕn bé kü thuËt, lµm cho tµi s¶n cè ®Þnh bÞ gi¶m gi¸ hoÆc bÞ lçi thêi.
Do TSC§ bÞ hao mßn nªn trong mçi chu kú s¶n xuÊt ng−êi ta tÝnh chuyÓn mét
l−îng gi¸ trÞ t−¬ng ®−¬ng víi phÇn hao mßn vµo gi¸ thµnh s¶n phÈm, khi s¶n phÈm
®−îc tiªu thô bé phËn tiÒn nµy ®−îc trÝch l¹i thµnh mét quü nh»m ®Ó t¸i s¶n xuÊt
TSC§, c«ng viÖc ®ã gäi lµ khÊu hao TSC§. Nh− vËy, ®èi víi nhµ qu¶n lý tµi chÝnh
cÇn ph¶i xem xÐt tÝnh to¸n møc khÊu hao sao cho phï hîp víi thùc tr¹ng kinh doanh
cña doanh nghiÖp.
8.2.2.1.2. TrÝch khÊu hao TSC§
Khi x¸c ®Þnh møc trÝch khÊu hao TSC§. Nhµ qu¶n lý cÇn xÐt çc yÕu tè sau:
- T×nh h×nh tiªu thô s¶n phÈm do TSC§ ®ã chÕ t¹o ra trªn thÞ tr−êng.
- Hao mßn v« h×nh cña TSC§.
- Nguån vèn ®Çu t− cho TSC§
- ¶nh h−ëng cña thuÕ ®èi víi viÖc trÝch khÊu hao
- Quy ®Þnh cña Nhµ n−íc trong viÖc trÝch khÊu hao TSC§.
Ph−¬ng ph¸p trÝch khÊu hao th«ng th−êng ®−îc sö dông ë çc doanh nghiÖp lµ
ph−¬ng ph¸p khÊu hao b×nh qu©n theo thêi gian. Theo ph−¬ng ph¸p nµy sè khÊu hao
hµng n¨m ®−îc tÝnh b»ng c«ng thøc.
NG
Mk = (14.1)
T
Trong ®ã:
Mk: sè khÊu hao hµng n¨m
NG: nguyªn gi¸ cña TSC§
T: thêi gian sö dông ®Þnh møc cña TSC§
Nguyªn gi¸ cña TSC§ ®−îc x¸c ®Þnh nh− sau:
NG = NGB - D + C1 (14.2)
Trong ®ã:
NGB: Gi¸ mua ghi trªn ho¸ ®¬n
D: ChiÕt khÊu mua hµng
C1 : Chi phÝ vËn chuyÓn l¾p ®Æt vµ ch¹y thö lÇn ®Çu.
§èi víi TSC§ thuª tµi chÝnh, th× nguyªn gi¸ tµi s¶n ph¶n ¸nh ë ®¬n vÞ thuª tµi
s¶n cè ®Þnh lµ gi¸ trÞ hiÖn t¹i cña çc kho¶n chi trong t−¬ng lai, ®−îc x¸c ®Þnh nh−
sau:
NÕu hîp ®ång thuª TSC§ cã quy ®Þnh tû lÖ l·i suÊt ph¶i tr¶ theo n¨m th×
nguyªn gi¸ TSC§ thuª tµi chÝnh ph¶n ¸nh ë ®¬n vÞ thuª TSC§ tÝnh b»ng c«ng thøc:
n
1
NG = ∑G
t =1 (1 + i ) t
Trong ®ã:
NG: nguyªn gi¸ TSC§ thuª tµi chÝnh
G: gi¸ trÞ çc kho¶n chi bªn thuª ph¶i tr¶ mçi n¨m theo hîp ®ång thuª.
i: l·i suÊt vay vèn tÝnh theo n¨m ghi trong hîp ®ång thuª.
n: thêi h¹n thuª theo hîp ®ång thuª TSC§.

* ë n−íc ta hiÖn nay nguyªn gi¸ TSC§ trong tr−êng hîp nµy ®−îc tÝnh b»ng:
1
NG = = ∑G
(1 + i) n
Trong hîp ®ång kh«ng quy ®Þnh l·i suÊt th× tû lÖ l·i suÊt ®−îc x¸c ®Þnh theo
l·i suÊt vay vèn trªn thÞ tr−êng nh−ng kh«ng v−ît qu¸ trÇn l·i suÊt c¬ b¶n do ng©n
hµng Nhµ n−íc c«ng bè cho tõng kú h¹n vay vèn t−¬ng øng.
VÝ dô: C«ng ty cho thuª tµi chÝnh A ký hîp ®ång cho thuª mét tµi s¶n cè ®Þnh
víi doanh nghiÖp B. BiÕt r»ng:
- Doanh nghiÖp B thuª TSC§ trong 5 n¨m
- Thêi gian sö dông TSC§ ®ã ®−îc x¸c ®Þnh lµ 6 n¨m
- Tæng sè tiÒn doanh nghiÖp B ph¶i tr¶ cho c«ng ty A lµ 10 triÖu ®ång (gåm c¶
nî vµ l·i ph¶i tr¶) cho c¶ kú h¹n thuª tµi s¶n.
- L·i suÊt theo n¨m ghi trong hîp ®ång thuª tµi s¶n lµ 4%.
Tµi s¶n thuª tµi chÝnh nµy cã nguyªn gi¸ lµ:
1
NG = 10 = 9,219 triÖu
(1 + 0,04)5
Cßn tr−êng hîp trong hîp ®ång thuª TSC§ ®· x¸c ®Þnh tæng sè tiÒn bªn ®i thuª
ph¶i tr¶ cho c¶ giai ®o¹n thuª, trong ®ã cã ghi râ sè tiÒn l·i ph¶i tr¶ cho mçi n¨m th×
nguyªn gi¸ cña TSC§ thuª tµi chÝnh ë ®¬n vÞ thuª ®−îc x¸c ®Þnh lµ: NG = ∑G -
(I.n)
Trong ®ã: ∑G: lµ tæng sè nî ph¶i tr¶ theo hîp ®ång thuª.
I: sè tiÒn l·i ph¶i tr¶ mçi n¨m
n: sè n¨m thuª tµi s¶n
VÝ dô: C«ng ty tµi chÝnh Y ký hîp ®ång cho thuª tµi chÝnh mét TSC§ víi doanh
nghiÖp B, trong ®ã quy ®Þnh:
- Doanh nghiÖp B thuª TSC§ trong 5 n¨m
- Tæng sè tiÒn doanh nghiÖp B ph¶i tr¶ cho c«ng ty Y cho c¶ 5 n¨m lµ 50 triÖu
®ång, mçi n¨m tr¶ 10 triÖu ®ång, trong ®ã nî ph¶i tr¶ lµ 8 triÖu ®ång vµ l·i ph¶i
tr¶ lµ 2 triÖu ®ång.
Theo c«ng thøc trªn ta cã nguyªn gi¸ TSC§ ph¶n ¸nh ë ®¬n vÞ thuª lµ:
NG = 50 triÖu - (2 triÖu x 5 n¨m) = 40 triÖu
Trong ph−¬ng ph¸p tÝnh khÊu hao b×nh qu©n theo n¨m th× sè khÊu hao hµng
n¨m cßn ®−îc tÝnh b»ng sè t−¬ng ®èi lµ tû lÖ khÊu hao. Tû lÖ khÊu hao hµng n¨m
®−îc tÝnh b»ng c«ng thøc:
Mk
Tk = x 100%
NG
1
hay Tk = x 100%
T
VÝ dô: Mét tµi s¶n cè ®Þnh ®−îc x¸c ®Þnh tuæi thä lµ 5 n¨m th× tØ lÖ khÊu hao
hµng n¨m lµ 1/5 x 100(%)= 20%.
Ngoµi ph−¬ng ph¸p tÝnh khÊu hao b×nh qu©n theo n¨m trong çc tr−êng hîp cô
thÓ ch¼ng h¹n nh− tµi s¶n ®−îc ®Çu t− b»ng vèn vay ng©n hµng, tµi s¶n cã kh¶ n¨ng
nhanh chãng bÞ hao mßn v« h×nh... th× cã thÓ ¸p dông ph−¬ng ph¸p khÊu hao nhanh
hay khÊu hao lòy tho¸i.
VÝ dô: Mét tµi s¶n cè ®Þnh nguyªn gi¸ 1000 ®¬n vÞ thêi gian sö dông lµ 5 n¨m
®−îc ®Çu t− b»ng vèn vay ng©n hµng, thay b»ng viÖc trÝch khÊu hao mçi n¨m 20%,
doanh nghiÖp cã thÓ chØ thùc hiÖn khÊu hao 4 n¨m víi tØ lÖ khÊu hao lÇn l−ît lµ 30%,
25%, 25%, 20% ®Ó nhanh chãng thu håi vèn tr¶ nî ng©n hµng.
8.2.2.1.3. Qu¶n lý sè khÊu hao luü kÕ cña tµi s¶n cè ®Þnh
Th«ng th−êng çc doanh nghiÖp sö dông toµn bé sè khÊu hao lòy kÕ cña TSC§
®Ó t¸i ®Çu t−, thay thÕ, ®æi míi TSC§. Tuy nhiªn, khi ch−a cã nhu cÇu t¸i t¹o l¹i
TSC§, doanh nghiÖp cã quyÒn sö dông linh ho¹t sè khÊu hao luü kÕ phôc vô cho yªu
cÇu kinh doanh cña m×nh.
Trong çc tæng c«ng ty Nhµ n−íc, viÖc huy ®éng sè khÊu hao luü kÕ cña TSC§
cña çc ®¬n vÞ thµnh viªn ph¶i tu©n theo ®óng çc quy ®Þnh vÒ chÕ ®é qu¶n lý tµi
chÝnh hiÖn hµnh cña Nhµ n−íc.
Qu¶n lý qu¸ tr×nh mua s¾m, söa ch÷a, nh−îng b¸n vµ thanh lý TSC§ ®−îc thùc
hiÖn th«ng qua nghiªn cøu dù ¸n ®Çu t− cña doanh nghiÖp.
8.2.2.2. HiÖu qu¶ sö dông vèn, tµi s¶n trong doanh nghiÖp
HiÖu qu¶ sö dông vèn, tµi s¶n trong doanh nghiÖp lµ mét ph¹m trï kinh tÕ ph¶n
¸nh tr×nh ®é, n¨ng lùc khai th¸c vµ sö dông vèn tµi s¶n cña doanh nghiÖp vµo ho¹t
®éng s¶n xuÊt, kinh doanh nh»m môc ®Ých tèi ®a ho¸ lîi Ých vµ tèi thiÓu ho¸ chi phÝ.
8.2.2.2.1. HiÖu qu¶ sö dông vèn, tµi s¶n cè ®Þnh
* HiÖu suÊt sö dông tµi s¶n cè ®Þnh.
ChØ tiªu nµy cho biÕt mét ®¬n vÞ TSC§ trong kú t¹o ra ®−îc bao nhiªu ®¬n vÞ
doanh thu, chØ tiªu nµy cµng lín chøng tá hiÖu suÊt sö dông TSC§ cao.
Doanh thu (hoÆc doanh thu thuÇn) trong kú
HiÖu suÊt sö dông =
TSC§ trong 1 kú TSC§ sö dông b×nh qu©n trong 1 kú
TSC§ sö dông b×nh qu©n trong 1 kú lµ b×nh qu©n sè häc cña nguyªn gi¸ TSC§
cã ë ®Çu vµ cuèi kú.
* HiÖu suÊt sö dông vèn cè ®Þnh.
ChØ tiªu nµy cho biÕt mçi ®¬n vÞ vèn cè ®Þnh ®−îc ®Çu t− vµo s¶n xuÊt kinh
doanh ®em l¹i bao nhiªu ®¬n vÞ doanh thu. ChØ tiªu nµy cµng lín chøng tá hiÖu suÊt
sö dông vèn cè ®Þnh cµng cao.
Doanh thu (hoÆc doanh thu thuÇn) trong kú

HiÖu suÊt sö dông =
VC§ trong 1 kú VC§ sö dông b×nh qu©n trong 1 kú
VC§ sö dông b×nh qu©n trong 1 kú lµ b×nh qu©n sè häc cña VC§ cã ë ®Çu kú
vµ cuèi kú.
VC§ ®Çu (hoÆc cuèi kú) lµ hiÖu sè cña nguyªn gi¸ TSC§ cã ë ®Çu (hoÆc cuèi
kú)
KhÊu hao luü kÕ ®Çu kú lµ khÊu hao luü kÕ ë cuèi kú tr−íc chuyÓn sang.
KhÊu hao luü kÕ cuèi kú = KhÊu hao luü kÕ ®Çu kú + KhÊu hao t¨ng trong kú -
KhÊu hao gi¶m trong kú.
* Hµm l−îng vèn, tµi s¶n cè ®Þnh.
ChØ tiªu nµy cho biÕt ®Ó t¹o ra mét ®¬n vÞ doanh thu cÇn sö dông bao nhiªu ®¬n
vÞ vèn, tµi s¶n cè ®Þnh. ChØ tiªu nµy cµng nhá chøng tá hiÖu suÊt sö dông vèn, tµi s¶n
cè ®Þnh cµng cao.
Vèn ((hoÆc TSC§) sö dông b×nh qu©n trong kú
Hµm l−îng vèn =
TSC§ Doanh thu thuÇn trong 1 kú
* HiÖu qu¶ sö dông vèn cè ®Þnh.
ChØ tiªu nµy cho biÕt mçi ®¬n vÞ vèn cè ®Þnh ®−îc ®Çu t− vµo s¶n xuÊt kinh
doanh ®em l¹i bao nhiªu ®¬n vÞ lîi nhuËn rßng (lîi nhuËn sau thuÕ)
Lîi nhuËn rßng (lîi nhuËn sau thuÕ)
HiÖu qu¶ sö dông =

VC§ trong 1 kú VC§ sö dông b×nh qu©n trong 1 kú
Lîi nhuËn sau thuÕ tÝnh ë ®©y lµ phÇn lîi nhuËn ®−îc t¹o ra tõ viÖc trùc tiÕp sö
dông TSC§, kh«ng tÝnh çc kho¶n l·i do çc ho¹t ®éng kh¸c t¹o ra nh−: ho¹t ®éng
tµi chÝnh, gãp vèn liªn doanh...
8.2.2.2.2. HiÖu qu¶ sö dông vèn, tµi s¶n l−u ®éng
* Vßng quay dù tr÷, tån kho
ChØ tiªu nµy ph¶n ¸nh sè lÇn lu©n chuyÓn hµng tån kho trong mét thêi kú nhÊt
®Þnh, qua chØ tiªu nµy gióp nhµ qu¶n trÞ tµi chÝnh x¸c ®Þnh møc dù tr÷ vËt t−, hµng
ho¸ hîp lý trong chu kú s¶n xuÊt kinh doanh.
Gi¸ vèn hµng ho¸
Vßng quay =
dù tr÷, tån kho Tån kho b×nh qu©n trong kú
Hµng tån kho b×nh qu©n lµ b×nh qu©n sè häc cña vËt t−, hµng ho¸ dù tr÷ ®Çu vµ
cuèi kú.
* Kú thu tiÒn b×nh qu©n
ChØ tiªu nµy cho biÕt sè ngµy cÇn thiÕt ®Ó thu ®−îc çc kho¶n ph¶i thu; chØ tiªu
nµy cµng nhá chøng tá hiÖu qu¶ sö dông TSL§ cµng cao.
Tæng sè ngµy trong 1 kú
Kú thu tiÒn b×nh qu©n =
Vßng quay kho¶n ph¶i thu trong kú
Doanh thu b¸n hµng trong kú

Vßng quay kho¶n ph¶i =
thu trong kú Çc kho¶n ph¶i thu b×nh qu©n
Çc kho¶n ph¶i thu b×nh qu©n lµ b×nh qu©n sè häc cña çc kho¶n ph¶i thu ë ®Çu
vµ cuèi kú.
* HiÖu suÊt sö dông tµi s¶n l−u ®éng (Vßng quay tµi s¶n l−u ®éng).
ChØ tiªu nµy cho biÕt mçi ®¬n vÞ TSL§ sö dông trong kú ®em l¹i bao nhiªu ®¬n
vÞ doanh thu thuÇn, chØ tiªu nµy cµng lín chøng tá hiÖu suÊt sö dông tµi s¶n l−u ®éng
cao.
Doanh thu thuÇn trong kú
Vßng quay TSL§ trong kú =
TSL§ b×nh qu©n trong kú

TSL§ b×nh qu©n trong kú lµ b×nh qu©n sè häc cña TSL§ cã ë ®Çu vµ cuèi kú.
Kú tÝnh vßng quay TSL§ th−êng lµ 1 n¨m. Khi ®ã TSL§ sö dông b×nh qu©n
trong kú ®−îc tÝnh theo c«ng thøc:
∑ TSL§ sö dông b×nh ∑ TSL§ sö dông b×nh qu©n

TSL§ sö dông b×nh qu©n çc quý trong n¨m çc th¸ng trong n¨m
qu©n trong n¨m = =
Sè quý trong n¨m (4 quý) 12 th¸ng
Trong ®ã, TSL§ sö dông b×nh qu©n mçi th¸ng lµ b×nh qu©n sè häc TSL§ cã ë
®Çu vµ cuèi th¸ng. §Õn ®©y, TSL§ sö dông b×nh qu©n trong n¨m tÝnh theo c«ng thøc:
1/2TSL§ + TSL§ cuèi +... + TSL§ cuèi 1/2TSL§
TSL§ sö dông b×nh ®Çu th¸ng 1 th¸ng 1 th¸ng 11 + cuèi th¸ng 12
qu©n trong n¨m = 12 th¸ng
* HiÖu qu¶ sö dông TSL§

ChØ tiªu nµy ph¶n ¸nh kh¶ n¨ng sinh lîi cña vèn TSL§. Nã cho biÕt mçi ®¬n vÞ
TSL§ cã trong kú ®em l¹i bao nhiªu ®¬n vÞ lîi nhuËn sau thuÕ.
Lîi nhuËn sau thuÕ

HiÖu qu¶ sö dông TSL§ trong kú =
TSL§ sö dông b×nh qu©n trong kú
* Møc ®¶m nhiÖm TSL§
ChØ tiªu nµy cho biÕt ®Ó ®¹t ®−îc mçi ®¬n vÞ doanh thu, doanh nghiÖp ph¶i sö
dông bao nhiªu phÇn tr¨m ®¬n vÞ TSL§. ChØ tiªu nµy cµng thÊp, hiÖu qu¶ kinh tÕ
cµng cao.
TSL§ sö dông b×nh qu©n trong kú
Møc ®¶m nhiÖm TSL§ =
Doanh thu thuÇn
8.2.2.2.3. HiÖu qu¶ sö dông tæng tµi s¶n
Lîi nhuËn tr−íc thuÕ vµ l·i vay
(1) HÖ sè sinh lîi tæng tµi s¶n =
Tæng tµi s¶n
Lîi nhuËn sau thuÕ
(2) HÖ sè doanh lîi =

Tæng tµi s¶n
Doanh thu thuÇn

(3) HiÖu suÊt sö dông =
tæng tµi s¶n Tæng tµi s¶n

Chuyên Đề Quản Trị Rủi Ro Và Sinh Lời Trong Đầu Tư Tài Chính

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Chuyên Đề Quản Trị Rủi Ro Và Sinh Lời Trong Đầu Tư Tài Chính

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Chuyên Đề Quản Trị Rủi Ro Và Sinh Lời Trong Đầu Tư Tài Chính

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Chuyªn ®Ò: Kü N¡NG QU¶N TRÞ TµI CHÝNH Vµ QU¶N TRÞ RñI RO

1. ĐỊNH NGHĨA LỢI NHUẬN VÀ RỦI RO

trong đó R là lợi nhuận thực (hoặc kỳ vọng), Dt là cổ tức, Pt là giá

2.2 Hệ số biến đổi (coefficient of variation)

Lợi nhuận kỳ vọng, E(R) 0,08 0,24

Độ lệch chuẩn, σ 0,06 0,08

Hệ số biến đổi, CV 0,75 0,33

4. LỢI NHUẬN VÀ RỦI RO CỦA MỘT DANH MỤC ĐẦU TƯ

trong đó Wj là tỷ trọng của chứng khoán j, Ej(R) là lợi nhuận kỳ

Chứng khoán A Chứng khoán B

Lợi nhuận kỳ vọng 14,0% 11,5%

Độ lệch chuẩn 10,7 1,5

Cổ phiếu 1 W1W1σ1,1 = W1W1r1,1 σ1σ1 W1W2σ1,2 = W1W2r1,2 σ1σ2

Cổ phiếu 2 W2W1σ2,1 = W2W1r2,1 σ2σ1 W2W2σ2,2 = W2W2r2,2 σ2σ2

Cổ phiếu 1 (0,5)(0,5)(1)(0,15)(0,15) (0,5)(0,5)(0,4)(0,15)(0,12)

Cổ phiếu 2 (0,5)(0,5)(0,4)(0,12)(0,15) (0,5)(0,5)(1)(0,12)(0,12)

z0i: lµ gi¸ thµnh s¶n phÈm lo¹i i kú gèc.

VAT nép = VAT - VAT

Møc thuÕ = Thu nhËp x ThuÕ suÊt thuÕ TNDN

Thu nhËp = Thu nhËp + Thu nhËp tõ + Thu nhËp tõ

§iÒu 28, Môc ®Ých sö dông c¸c quü:

2.5. Qu¶n lý ng©n quü doanh nghiÖp.

= Doanh thu b¸n + Chªnh lÖch

STT Th¸ng 1 2.... 12 D− BC§KT 31/12

Thu kho¶n ph¶i thu §K

1 Thu th¸ng m 105 100 100

2 Thu th¸ng m + 1 105 100

3 Thu kho¶n Ph¶i thu 80 100

Céng 185 205 200 100

= Chi mua hµng + Chªnh lÖch kho¶n

TT ChØ tiªu 1 2.... 12 D− BC§KT

1 Chi mua th¸ng m

2 Chi mua th¸ng m + 1

Chi kho¶n Ph¶i tr¶ ng−êi b¸n

TT ChØ tiªu 1 2 3 D− BC§KT

1 Chi b»ng tiÒn mua th¸ng m 70 75 70

2 Chi b»ng tiÒn th¸ng m+1 70 75

3 Chi kho¶n Ph¶i tr¶ ng−êi b¸n 50 70

Céng 120 145 145 70

1 Chi mua th¸ng m 70 75 70

2 Chi mua th¸ng m+1 70 75

3 Ph¶i tr¶ ng−êi b¸n 50 70

5 Chi kh¸c ngoµi thuÕ 5 5 5

7 ThuÕ TNDN 34,425

Céng 144 169 213,425 70

2.5.3. C©n ®èi ng©n quü doanh nghiÖp

STT Th¸ng 1 2................12

2 Chªnh lÖch thu chi

4 TÝn dông bæ sung

5 Hoµn tr¶ tÝn dông

7 §Çu t− ng¾n h¹n

8 §Çu t− tÝch luü

10 Thu håi ®Çu t−

2 Chªnh lÖch thu chi 41 36 -13,926

3 Tr¶ l·i vay 2 0,22 0

4 Tr¶ vèn vay 89 11 0

6 D− cuèi kú 0 24,78 10,854

Tµi s¶n Nguån vèn