Siyasal Sosyalizasyaon Sürecinde Sosyo-Ekonomik Faktörlerin Rolü

Siyasal Sosyalizasyon Srecinde Sosyo-Ekonomik Faktrlerin Rol
Yard. Do. Dr. Mehtap YELORMAN

zet: Siyasal rejime ait deer ve unsurlar edinme sreci olarak tanmlanan siyasal sosyalizasyon, sosyo-kltrel faktrlerin de rol oynad toplumsal karakterli bir oluum olarak kabul edilebilir. Nitekim, deiik sosyo-ekonomik koullarda yetitirilen bireylerin birbirinden farkl siyasal tutum ve davranlara sahip olmalar, bu srete toplumsal faktrlerin etkili olduunu dndrmektedir. Bu nedenle, Elaz ehir merkezinde bulunan sosyo-ekonomik dzeyi birbirinden farkl olan okulda renim gren rencilerin siyasallama srecine tesir eden sosyo-ekonomik ve kltrel faktrleri cinsiyet, ya, ailenin sahip olduu gelir, meslek ve eitim durumu gibi eitli deikenler asndan ele alan, bir alan aratrmas gerekletirilmitir. Anahtar Kelimeler: Sosyalizasyon, siyasal sosyalizasyon, siyasal eitim, siyasal sosyalizasyon srecindeki sosyo-ekonomik faktrler
1. Giri Genel manada sosyalizasyon srecinin zel bir ynn niteleyen siyasal sosyalizasyon (political socialization), toplumun dzen ve istikrarn temin etmek zere rejimin meruiyetine inanan yeni yelerin yetitirilmesini ifade eder. Dier bir ifadeyle, toplumlar varlklarn srdrebilmek ve yksek toplumsal ve siyasal ideallerine ulamak iin, toplumun deer ve ilkelerine bal, vatansever bireyler yetitirme abas ierisindedirler. Ayn zamanda bireylerin iinde bulunduu topluma aidiyet hisseden, onun bir yesi haline gelmesini salayan bu iki boyutlu sre, topluma ait sosyo-politik ve kltrel deerlerin renilmesini karakterize etmektedir. Bu nedenle siyasal sosyalizasyon, terim anlamndan anlald gibi sadece siyasal norm ve deerlerin deil, ayn zamanda sosyal yapdaki sosyo-kltrel ve ekonomik karakteristiklerin ekillendirdii bir sreci ifade etmektedir. nk siyasal hayat, sosyo-kltrel yapyla i ie olan ve onun bir ynn veya parasn oluturan, bu yapnn deer sistemlerinden etkilenen bir oluum olarak karmza kmaktadr.
Buna gre, siyasallama (politicization), toplumsal yapdaki siyasal nitelik tamayan sosyo-kltrel faktrlerin de rol oynad toplumsal karakterli bir oluum grnmndedir. Nitekim, toplumsal tarih srecinde yaanan btn
Frat niversitesi Fen-Edebiyat Fakltesi, Sosyoloji Blm / ELAZI myesilorman@yahoo.com
bilig K / 2006 say 36: 1-46 Ahmet Yesevi niversitesi Mtevelli Heyet Bakanl
bilig, K / 2006, say 36
toplumsal ve teknolojik gelimelerin ve bunlarn genel kltre yansmalarnn, siyasal kltr ve dolaysyla siyasal sosyalizasyonu etkilediine ilikin eitli grlere rastlanmaktadr. Mesela, gnmz toplumlarnda kitle iletiim aralar, bilgi ve haber verme fonksiyonu sayesinde birer eitim ve dolaysyla sosyalizasyon arac haline gelmilerdir. Zira zkalpin ifade ettii gibi, eskiden ocuun sosyallemesinde en etkin kurumlar ana-babalar, arkada gruplar ve retmenler iken; amz modern toplumlarnda zellikle radyotelevizyon ve sinema, dolayl yoldan toplumsallama srecini etkileyen gl kitle iletiim aralar (zkalp 1993:91) olmutur. Keza hzl kentleme, hzl sanayileme gibi, dnem dnem ortaya kan olaylarn, buna konu olan kuaklar ve siyasal kltrlerini etkiledii (Turan 1976:52) ve dolaysyla bireylerin siyasal tutum ve davranlarnda birtakm farkllklar yaratt ne srlmektedir. Mesela, siyasal uyaranlarn nispeten youn olduu kent ortamnda yaayan insanlarn ve zellikle- erkeklerin siyasal uyaranlarla daha fazla temas ettikleri iin, siyasal sosyalizasyon srecinde avantaj sahibi olduklar (Tokgz 1979:36) kabul edilmektedir. Buna paralel bir biimde Turam da, ehirlerde yaanan sosyalleme ile krsal kesim arasnda farkllklar grlebildiini vurgulamtr. Ona gre lkemizde krsal kesim insanlar dinle salam balar olan, muhafazakar ve byklerin sznden kmayan insanlardr. Dolaysyla din ve gelenek, bireyin yaam zerinde son derece nemli faktrlerdir. Krsal kesimde liderler ve geleneksel varlklar (aa), doal lider olarak kabul edilen muhtarn (Turam 1994:40-41) kanaat nderi olarak siyasal davranlar zerindeki etkinliine karn; kentler, siyasal ortamn younluu, idari merkezlere yaknl, nfusun heterojenlii bakmndan kylerden ayrlmaktadr. Bu adan, kentlilerin kentin youn siyasal ortamnda siyasal uyaranlara daha fazla maruz kaldklar ne srlmektedir (Yeilorman 1997:38). Keza g de siyasal sosyalizasyon kalplarnn deitirilmesi bakmndan nemli bir faktr olarak nitelendirilmektedir. Szgelimi, kyden kente gelerek yerleen kuaklarn, kyde edindikleri kltrn yeni evreleri ve koullaryla uyum salamadn grerek (Turan 1976:52) tutum deiimine yneldikleri dile getirilmektedir. Yine toplumsal yapda yaanan, savalar, sava sonras dnemler, devrim ve darbeler, suikastler, byk ktlk, afet, enflasyon, isizlik, anari ortamlar (Alkan 1982:10; Alkan 1989:137) gibi toplumsal ve siyasal olaylarn (political and social events), bireylerin siyasal gr ve davranlar zerinde etkili olduu ileri srlmektedir. Dolaysyla siyasal sosyalizasyon, ok sayda sosyo-ekonomik ve kltrel faktrn etkisiyle oluan karmak bir sre olarak nitelendirilebilir. Siyasal sosyalizasyon sreci, ayn zamanda sosyo-kltrel ortamlarda yrtlmesi bakmndan da toplumsal bir karakter arz eder. Dier bir ifadeyle, birey sosyal evresi tarafndan yani, iinde yaad sosyal gruplar araclyla siyasallatrlr. Nitekim bireyler, doduu andan itibaren salt anlamda siyasal nitelikli olmayan aile, arkada grubu, okul, sosyal snf, etnik ve dini gruplarn
2
Yeilorman, Siyasal Sosyalizasyon Srecinde Sosyo-Ekonomik Faktrlerin Rol
deerleri kapsamnda sosyalleirler. Sz konusu gruplarn sahip olduu sosyo-kltrel deerler kapsamnda sosyalleen bireylerin siyasal tutum ve davranlarnda farkl sosyal karakteristiklerin etkili olmas kanlmazdr. Zira, farkl sosyo-ekonomik koullar altnda yetitirilen bireylerin birbirinden farkl davranlar gstermeleri ve farkl sosyalizasyon dzeylerine sahip olmalar, bu srete toplumsal faktrlerin nemini ve gcn ortaya koymaktadr. Ancak yine de, benzer sosyal koullara sahip insanlarn benzer siyasal eilimler gsterdikleri ynnde bir hkme varabilmek, deneysel aratrma sonular gerektirir. Bunun yan sra, sz konusu sosyo-kltrel evre artlar sosyalizasyon srecinde bireyin neyi, ne lde reneceini belirleyici faktrler olarak ilev grrler. Daha ak bir anlatmla, nakledilen siyasal deerlerin benimsenme dzeyi gibi nitelii de, farkl toplumsal kesimlere gre deiiklik arz eder. Bu itibarla, toplumsal yapya ilikin deer ve kurallar erevesinde gerekletirilen siyasal sosyalizasyon srecinde, sosyo-ekonomik ve kltrel faktrlerin bireylerin siyasal entegrasyonlar arasnda birtakm farkllklar yaratmas muhtemeldir. Ayrca bireyin yetitirilme tarz, kiilik yaplar ve eitim durumlar da sosyalleme srecine bariz etkide bulunabilecek hususlardr. Mesela otoriter bir ailede bytlen ya da otoriter eilimli kiilerin demokratik sistem ile btnlemesi, ancak belirli llerde mmkn olabilir. Ayrca toplumdaki sosyal gruplar arasndaki ilikilerin gergin, hatta atk olma ihtimali ile kltrn zaman ierisindeki deiimi (Trkkahraman 2000:20) siyasallamay kesintiye uratabilmektedir. Nitekim Alkann yapt almasnda, bu siyasallatrma etkenleri arasnda dzeyli bir elikili etkilemeden sz etmektedir: Aile-okul-toplumsal ve siyasal evre (Klal 1992:88). Ona gre, her etmenin bir ncekinin verdii siyasal bilincin geersizliini ya da gerek dln vurgulamas, ocuk iin bireysel dzeyde olsun, toplumsal-siyasal dzeyde olsun yabanclamann domasna; kendisini, evresini ve bireytoplum arasndaki ilikileri yeniden tanmlayacak araylara girmesine yol amaktadr (Klal 1992:88). Bir dier anlatmla, ailenin siyasal rejimin yce, iyiliksever ve yardmc olduu telkinleriyle arkada grubunun siyasetin gvenilmez, tehlikeli, saknlmas gereken bir ey olduu yolundaki etkileri arasnda kalan bireyin, bu iki kaynaktan birini tercih edebilecei gibi, hibir siyasal tutum gelitirmeyip, siyasal bakmdan kaytsz kalabilecekleri (Kalaycolu 1983:182) biiminde sosyalizasyon sreci iin olumsuz saylabilecek birtakm olaslklardan sz edilmektedir. Dolaysyla bu aray srecinin, gen aydn iin eitli kktenci ideolojilerin girecei ak bir kap braktn (Klal,1992:88) ne srmektedir. zellikle hzl toplumsal yap deiimleri ya da bunalmlarnn yaand lkelerde sosyalletirme etkenleri arasnda grlen bu uyumsuzluk, siyasallama srecinin baar dzeyini azaltc bir faktr olarak ortaya kmaktadr. Bu itibarla, btn bireyler sz konusu sosyo-kltrel artlar dolaysyla siyasal yapyla ayn lde btnleemezler. Zira o vakit,
3
bilig, K / 2006, say 36
toplumdaki patolojik durumlar aklamak gleebilirdi. Mevcut yapya gven duymayan, hatta radikal deiimler ngren bireylerin yetimesi, siyasal sosyalizasyonun btn insanlarda ayn llerde baarl olamamas ya da ayn etkiye sahip olmamasnn doal bir sonucu olarak ortaya kmaktadr. Bu itibarla, sosyalizasyon srecine etki eden ve bu srete nemli farkllklar yaratan faktrlere yer vermeden nce siyasallamaya kavramsal adan ana hatlaryla temas etmekte yarar grlmektedir.
2. Siyasal Sosyalizasyonun Anlam ve Muhtevas Sosyalizasyon terimi ou kez onun yerine de kullanlmakla birlikte, siyasal sosyalizasyon kavramnn ayrld nemli hususlar bulunmaktadr. Dier bir ifadeyle siyasal sosyalizasyon sreci, sosyalizasyonun genel kurallarna tabi olsa da, iki terim arasnda nemli birtakm farkllar bulunmaktadr. Her eyden nce, sosyalizasyon genel bir nitelik tamasna karn, siyasal sosyalizasyonun onun sadece zel bir ynne iaret etmesi belirgin bir fark oluturmaktadr. Yani, siyasal sosyalizasyon; siyasal nitelikli sosyalizasyonu ifade etmektedir. Nitekim, genel manada siyasal sosyalizasyon terimi, bireyin siyasal kltr edinme sreci (Trkkahraman 2000:22; Turan 1976:47; Tadelen 1997:169) olarak tanmlanmaktadr. Tanmda sz geen siyasal kltrn siyasal sosyalizasyon srecinde byk bir yeri bulunmaktadr. Zira siyasallama, siyasal kltr renme sreci olarak grlr ve siyasal kltrler tarafndan etkilenir (Mara,1998:301). Siyasal kanaat, tutum ve davranlara yn veren deerler, siyasal kltr tekil eden unsurlardr. Yani siyasal sosyalleme sreci, siyasal kltr konusunda bilgilenmeyle birlikte balar ve dolaysyla siyasal kltr yaygnlatka toplumlar siyasallaabilir (ztekin 2000:214). Davson-Prewitt (1969:27) de siyasallamann bir ulusun siyasal kltrn oluturduunu, ekillendirdiini ve eskiden yeniye dnrken; bir tampon mekanizma fonksiyonu grdn dile getirmilerdir. Buna gre, siyasal sosyalizasyon ve siyasal kltr arasndaki ilikinin tek ynl olmayp, karlkl etkileim ierisinde ve toplumun kurumsal yaps erevesinde gerekletirildii ne srlmektedir.
Siyasal sosyalizasyon kavram, yukarda ifade edildii ekliyle siyasal kltr renmeden daha geni kapsaml ve karmak bir sre olduunu ortaya koyan deiik tanmlar bulunmaktadr. Mesela Avustralyann nc sosyologlarndan Connell, terimi ocuun geni kapsaml bir sosyal dnya ile ilikilerini gelitirmesi ve onu anlamlandrmas (Waniganayake-Manjula 1999:34) biiminde tanmlamaktadr. Kalaycolu da, bireyin bir siyasal insan olarak ortaya kmas veya siyasal benliini oluturmas sreci (Kalaycolu 1983:145) olarak tanmlamaktadr. Bir baka gre gre ise, siyasal sosyalizasyon; siyasal davrann, bilgilerin, deerlerin dorudan ve ak bir sre iinde sosyalleen kiiye aktarlmasdr (Alkan 1989:5). Sz konusu tanmlarn daha ziyade, birey odakl bir renme srecini tasvir ettii grlmektedir.
4
Oysa siyasal sosyallemenin birey kadar, toplumu da kapsayan bir sre olduunu vurgulayan tanmlara rastlanmaktadr. Mesela Klalya gre siyasal sosyalleme, siyasal inan, deer ve davranlarn birey tarafndan benimsenme veya toplum tarafndan bireye retilmesi srecidir (Klal,1992:85). Yine Trkkahramann, siyasal deerler ile toplum yeleri arasnda iliki ve bu siyasal deerlerin bireylere aktarlma sreci (Trkkahraman 2000:23) eklinde tanmlad siyasal sosyalizasyonu, bireyle toplum arasndaki siyasetle ilgili renme sreci olarak nitelendirmektedir. Dolaysyla sosyalizasyon srecinde toplum sosyo-kltrel deerlerin aktarlmasnda birey kadar toplumun da aktif rol ald genel kabul grmektedir. Siyasal sosyalizasyona ynelik yaklamlarda zellikle dikkati eken hususlardan biri de, onun bireyin yaam boyunca bir kez tabi olup bir daha karlamad tamamlanm bir renme faaliyeti deil, devamllk gsteren bir sre olarak kabul edilmesidir. Hatta bunlar ierisinde en youn olarak benimsenenin, sosyallemeyi bir sre olarak gren yaklam olduu sylenebilir (Klal 1992:85; Trkkahraman 2000:23; Kalaycolu 1983:145). Sz konusu yaklamn bir rnei olarak, bu alandaki nemli almalaryla tannan Alkann yapt sosyal ve siyasal evre ile birey arasnda yaam boyu sren dolayl ve dorudan etkileim sonucunda bireyin siyasal sistemle ilgili gr, davran, tutum ve deerlerinin gelimesi (Alkan 1989:8) biimindeki tanm verilebilir. Yukardaki tanmlarda gze arpan en belirgin nokta; bireyin, toplumsal yapdaki deimelere paralel olarak yaam boyunca srekli bir renme sreci ierisinde bulunduudur. Bu sre ayn zamanda, birey ile sosyo-politik evre arasndaki etkileimin zaman ierisinde siyasal tutum ve davranlarda deiime yol amas ihtimalini de kapsar. Yani siyasal sosyalleme sreci, srekli artarak, gelierek sren bir sre olmayp, genellikle belirli ya veya eiklerde dzeltmeler, yeniden renme dnemleri ierir (Kalaycolu 1983:180-181). Toplumsal deimelerin yan sra, bireylerin yaamlarndaki deiimler, mesela statler aras gei ve sosyal hareketlilik imkanlar gibi eitli sosyo-kltrel etkenlere bal olarak deien siyasal ynelimleri de iermesi, sosyalizasyonun yaam boyu devam eden bir sre olduunun ak kantlar olarak kabul edilebilir. Bireyin bu deien durumlara adaptasyonu ise, yeniden sosyalizasyon ya da resosyalizasyon olarak tabir edilen yeniden renme srecinin yaam ierisinde deien durumlara gre yinelenmesiyle salanabilir.
3. Aratrmann Metodu 3.1. Aratrmann Konusu ve Amac: Bilindii gibi, genel olarak siyasal sosyalizasyon ve zel olarak da ocukluk dnemini konu alan siyasal sosyalizasyon aratrmalarnn Trkiye genelinde olduka snrl dzeylerde bulunmas ve Bat kaynakl kuramsal ve uygulamal almalarn da kltrel farkllklar nedeniyle bireyin nasl siyasallatn
5
bilig, K / 2006, say 36
ortaya koymaya yetmedii dikkati ekmektedir. Bu noktadan hareketle, yaplmas planlanan uygulamal aratrmann temel problemini, genel anlamda siyasal sosyalizasyonun ilkretim basamandaki ocuklar zerinde gerekleme dzeyinin belirlenmesi oluturmaktadr. Dolaysyla siyasal rejimler iin hayati nem arz eden ocuklar siyasal hayata aktif birer vatanda olarak hazrlamann ilkretim dzeyinde ne lde gerekletiinin incelenmesi, almann esas amacn oluturmaktadr. ocuun siyasal davranlarn ekillendiren veya siyasal davranlar zerinde etkili olan sosyo-kltrel faktrlerin saptanmas da, aratrmann yneldii balca amalar arasnda yer almaktadr.
3.2. Aratrmann Evren ve rneklemi: lkretim okullarnda renim gren ocuklarn siyasallama dzeylerini belirlemeyi amalayan bu alan aratrmasnda Trkiyenin Dou Blgesinin nemli merkezlerinden biri olan Elaz ilindeki ilkretim rencileri, alma evreni olarak seilmitir. Siyasal sosyalizasyonun bireyin sosyo-ekonomik dzeyinden etkilendii temel varsaymndan hareketle, Elaz ehir merkezinde bulunan okullar, bulunduklar ve renci kabul ettikleri blgenin sosyoekonomik dzeyine gre yksek, orta ve dk olmak zere alt tabakaya ayrlmtr. Nitekim ocuklarn aa-yukar yaad evre veya ona yakn blgelerden gelmeleri dolaysyla benzer sosyo-ekonomik dzeye sahip olduklar varsaymndan yola klmtr.
almada rneklem tespitinde olasla dayal rneklem trlerinden kme rneklemesi (cluster sampling) ve tabakal rneklem (stratified sampling) tekniklerinin birlikte kullanlmas uygun bulunmutur. Yukarda ksmen bahsedilen alma evreninin sosyo-ekonomik dzeye gre alt kmeye ayrlmasnda tabakal; bu alt kmelerden her birini temsil etmek zere tesadfilik ilkesine bal kalnarak ayr okul belirlenmesinde ise, kme rneklemesi tekniinden yararlanlmtr. Buna gre sz konusu okullar, nispeten ehir merkezinde yer alan ve sosyo-ekonomik dzeyi yksek aile ocuklarnn eitim grd Dumlupnar . yksek sosyo-ekonomik dzeye sahip blgeyi; nispeten ehir merkezini hemen evreleyen ve sosyo-ekonomik dzeyi orta olarak belirlenen aile ocuklarnn okuduu Ycel . orta dzeyi ve ehir merkezinin nispeten dnda yer alan ve sosyo-ekonomik dzeyi dk aile ocuklarnn renim grd Yakup evki ise, sosyo-ekonomik dzeyi dk tabakay temsil etmek zere tesadfi yolla seilmitir. Bu kmeden Dumlupnar nn 2104, Ycel nn 2000 ve Yakup evkinin 1136 olarak belirlenen toplam renci mevcudu zerinden yzde onluk (%10) bir ksmnn rnekleme alnmas dnlmtr. Ancak sosyoekonomik dzeyi dk alt tabakay temsil eden Yakup evkinin tam renci mevcudunun dier iki okula nazaran dk kalmas yznden, dierlerinin yzde onuna denk gelen 200 kiiye tamamlanmtr. Dolaysyla Dumlupnar
6
den evrenin yzde onuna denk gelen 210 renci, Ycel ve Yakup evki den ayr ayr 200 olmak zere toplam 610 ocuk rneklem kapsamna alnmtr. Bu aamann ardndan, grlecek rnek birimlerin tespitinde tekrar, tabakal rneklemeden yararlanma ihtiyac domutur. nk kme rneklemesinde btn alt evrenlerin rneklemde temsil edilmesi sz konusu olmamaktadr (Balc 2001:98). Oysa burada belirlenen okul kmesinde yer alan btn cinsiyet, ya ve snf dzeylerinden rnekler alnmak suretiyle sosyoekonomik nitelikleri bakmndan trde olmayan farkl tabakalarn evren ierisinde temsil edilerek, rneklem grubunun evreni temsil ettii varsaym ortaya konulmutur. Bu nedenle okulda yer alan her snf dzeyindeki rencilerin birbirleriyle karlatrma yapmaya imkan verecek oranda temsil edilebilmesi iin ilkretimde yer alan btn snflar, bu grubun alt evrenleri biiminde yine tabakalara ayrlmtr. Her okul iin belirlenen rneklem grubunda btn snf dzeylerinden rnek alnacak ekilde 8 snfa eit olarak blnm ve bylece her snf dzeyinden 25 -Dumlupnarda 26/27 olmak zere- kii alnmtr. Bu kapsamda, okuldaki her snf dzeyini gsteren bu alt tabakalardan kz ve erkek ocuklar arasndaki farkllklar gzlemleyebilmek maksadyla 25 renci, 13 ve 12 olmak zere her iki cinsiyet arasnda yaklak eit oranlarda datlmtr. Bylece son rnek birimlere ulalan aratrmada, veri toplama arac olarak standart bir soru kad kullanlmtr. Uygulanan soru kadnn yan sra, gzlem ve grme gibi veri toplama tekniklerinden yararlanlmtr.
3.3. rneklem Grubunun Genel Nitelikleri Aratrmann metodu ksmnda bahsedilen snrllklar ve rneklem seimindeki uygulamalar dorultusunda sosyo-ekonomik adan dk, orta ve yksek olmak zere ayr kategoriye ayrlan okullar arasndan sosyoekonomik dzeyi yksek grubu temsil eden Dumlupnar O. rencilerinin ailelerinin ayn zamanda meslek, gelir ve eitim dzeyi bakmndan, orta dzeydeki Ycel O. ve dk seviyedeki Yakup evki lkretimden nispeten yksek olduu tespit edilerek, seilen okullarn sz konusu ayr seviyeyi temsil ettii ynndeki kontrol de salanmtr. Ardndan, btn okullarda cinsiyet asndan aratrma kapsamna alnan ocuklarn yaklak ayn oranlarda temsil edilmesini salamak zere, okul mevcudu orannda Dumlupnar lkretim Okulundan 106 (%50,5) kz, 104 (%49,5) erkek; Ycel lkretimden 99 (%49,5) kz ve 101 (%50,5) erkek; Yakup evki lkretimden ise 100 (%50,0) kz ve 100 (%50,0) erkek renci rneklem kapsamna alnmtr. Daha nce de sz edildii gibi, ilkretim okulunun btn snflarna ve dolaysyla eitli ya gruplarna ilikin tespitler yapmak maksadyla birinci snftan, sekizinci snfa kadar btn snflarda okuyan rencilere rneklemde yaklak %12,5 orannda temsil edilme imkan salanmtr. Bylece r7
bilig, K / 2006, say 36
neklem grubunda, aratrmann snrlar dorultusunda cinsiyet, ya, renim grlen snf ve ailenin sosyo-ekonomik dzeyi bakmndan eitli seviyelerin yaklak eit oranlarda temsil edildii gzlenmitir.
4. Aratrma Bulgular ve Yorumu 4.1. Siyasal Sosyalizasyon Srecine Tesir Eden SosyoEkonomik Faktrler Daha nce ifade edildii zere, sosyalizasyon srecinin zel bir ynne iaret eden siyasal sosyalizasyon (political socialization), salt siyasal bir oluum olarak nitelendirilemez. Zira siyasal sosyalizasyon, hem sosyo-kltrel ortamlarda yrtlmesi, hem de snrlarnn sosyo-kltrel faktrler tarafndan belirlenmesi dolaysyla kiinin iinde yaad topluma ve onun deerlerine intibak etmesini kapsayan sosyolojik bir oluum olarak nitelendirilebilir. Siyasal sosyalizasyonun toplumsal yapyla bu denli yakn iliki ierisinde bulunmas, o toplumun sosyo-kltrel yap zelliklerinin ve dolaysyla toplumsal eitsizlik faktrlerinin dorudan ya da dolayl olarak sosyalizasyon alanna yansmasna imkan verir. Toplumsal yapdaki eitsizlik etkenleri olarak nitelendirilebilecek bu faktrler bireyin neyi, ne lde reneceini belirleyici faktrler olarak ilev grrler. Dier bir ifadeyle, siyasal sosyalizasyon srecinde birtakm farklar yaratan ve bireyin renecei siyasal deerlerin nitelik ve dzeyine karar veren sosyo-kltrel faktrlerin varlndan sz edilebilir.
Bilindii gibi, modern toplumlarn heterojen yaps ierisinde deiik kriterlere gre snflandrlabilecek pek ok toplumsal snf, grup ve kategori yer almaktadr. Buna mukabil, modern toplumlarda deiik ya, cinsiyet, gelir ve eitim dzeyindeki bireyler ile birbirinden farkl inan ve deerlere sahip eitli sosyal snf, rk, etnik ve dini gruplarn bulunmas olaandr. Birbirinden farkl sosyo-kltrel ve siyasal deer ve inanlara sahip bu gruplarda sosyalletirilen bireyler arasnda toplumsal yapya uyum bakmndan birtakm farklklar bulunmas da muhtemeldir. Ayrca meslek, gelir, eitim durumu ve toplumsal statnn karakterize ettii sosyo-ekonomik dzeyin, siyasallama srecinde siyasal dnyay anlama ve yorumlama hususunda farkl imkan ve yetenekler salayaca aktr. Dolaysyla toplumdaki btn bireylerin sz konusu sosyo-kltrel artlar dolaysyla siyasal yapyla ayn lde zdeim kurmalar mmkn grnmemektedir. Bu itibarla, siyasal sosyalizasyon srecinde sz konusu sosyo-kltrel faktrlerin nemli bir pay olduu yadsnamaz. Sosyo-kltrel yap ile yakndan ilikili olduu grlen siyasal sosyalizasyonun gerekletirildii ortamlar da toplumsal bir karakter arz ederler. Dolaysyla sz konusu toplumsal ortamlar da ocuu kendi norm ve deerleri erevesinde sosyalletirerek bireyler arasnda nemli farkllklar yaratrlar. Mesela temel sosyalizasyon kurumlarndan biri olan aile, bireyin sosyo-kltrel
8
deerlerle ilk kar karya geldii toplumsal grup ortamdr. Bireyin yetitirilmesinde son derece etkili bir faktr olarak kabul edilen ailenin, ocuklarn mensubu olduu etniklik, din, sosyal snf, eitim, meslek ve gelir (Gamble vd. 1992:97) gibi ebeveyn-ocuk arasndaki ortak sosyal zellikler ve paylatklar deneyimler (Hyman 1959:112; Alkan 1989:26) kapsamnda sosyalletirdikleri sylenebilir. Bununla birlikte ocuun, ailesinin sunduu sosyo-ekonomik konum dnda bir sosyalizasyon ve dolaysyla sosyal hareketlilik imkanlar bulunduundan sz edilebilir. Arkada grubu, okul ve kitle iletiim aralar gibi siyasallama srecinde aktif rol alan eitli sosyalizasyon aralar, bireye kendi deerlerini aktarmak suretiyle ailesinden farkl deerlerle karlamasna imkan salayan unsurlar olarak saylabilir. Mesela, kme yetkesi nnde tm grup yelerinin ayn konumda (Elkin 1995:88) olduu ve ayn ya, sosyal evre ve meslek gibi birtakm benzer zellikler erevesinde oluan arkada gruplar (peer groups), bireyin ailesinin aktardklarndan farkl ve birey zerinde ou kez aileden daha etkili olan sosyal deerlerle tanmasna yardmc olurlar. Yine eitimin nemli bir sosyal hareketlilik etkeni olduu bilinmektedir. H. Akyzn belirttii gibi okul, ailenin ocua yanstt kendi z ve mahalli problemleri ve ailelerden gelen sosyal eitsizlikleri gideren bir fonksiyona sahiptir (Akyz 1991:224). Nitekim, Suriyede farkl mezhep, blge ve snf kkenine ramen modern orta snfn ulusallam eitim sisteminin rn olarak yaratldn (Hinnebusch 1990:54) ortaya koyan bulgulara rastlanmaktadr. Buna gre okulun, toplumdaki yerel ve sosyal eitsizlikleri azaltarak, btn vatandalara rejimin bir yesi olarak sosyalleme konusunda frsat eitlii salayan bir kurum olduu sylenebilir. Ayrca, toplumu yeni bilgi, dnce, tutum ve grlere amak ve d dnya hakknda oturduklar yerden daha fazla bilgi ve dnce kazanmalarna yardm eden (Sharma 1985:58) kitle aralar da, bilgi ve deer aktarma ynyle nemli bir sosyalizasyon arac olarak kabul edilmektedirler. Ancak bu durumda da gelir ve eitim durumuna bal olarak iletiim aralar sahiplii ve bu aralardan yararlanma dzeyi, bireyler arasnda nemli farklar yaratabilmektedir. Grnen o ki, siyasallama sreci toplumsal yapdaki pek ok deiken ve onlarn prizmatik etkilerinin ekillendirdii karmak bir oluumdur. Bu adan, bu blmde siyasallama srecinde bireylerin siyasal tutum ve davranlarnn olumasnda kiisel, sosyal ve kltrel faktrlerin etkisini ortaya koymak zere sz konusu etkenlerden bazlarna yer verilecektir. Bu faktrlerin siyasal sosyalizasyon srecinin karmak ileyiine etkisi genel siyasal yap, siyasal otorite ve siyasal tercih dzeyinde olmak zere ayr boyutta ele alnacaktr.
4.1.1. Bireysel Faktrler 4.1.1.1. Cinsiyet: Siyasal sosyalizasyon srecinde cinsiyet faktrnn nemli bir ayrm yaratt, yani; kz ve erkek ocuklarn birbirinden farkl tutum ve
9
bilig, K / 2006, say 36
davranlar sergiledikleri (Howell 1982:33-46) ne srlmtr. Sz konusu cinsiyetler aras farkllk, genel bir anlayla kzlar aleyhine yani; erkeklerin kzlardan daha fazla politikayla ilgilendikleri (Levin 1970:359) biiminde ifade edilmitir. Kz ocuklarn siyaset alannda sz edilen bu ilgisizliinin nedeni ise; esasen, erkeklerden farkl sosyalletirilme biimlerine yani, cinsiyet rollerinin toplumsal nitelikli ana kaynana balanmaktadr. Bylece, sosyal yaamda erkek ocuklara nazaran daha pasif yetitirilen kz ocuklarnn, ayn tutumlar siyasal alanda da srdrdkleri ortaya kmaktadr. Daha ak bir ifadeyle, kadnlarn siyasal alandaki etkinlii de, pasiflik, terbiye ve duygusallk olarak karakterize edilen kadnn kontrol mitleri tarafndan ynlendirilmektedir (Rinehart 1992:22). Bunun yan sra, sz konusu durum Rinehartn dedii gibi, daha ziyade kzlara politikann erkee zg bir faaliyet alan olarak retilmesinden (Rinehart 1986:12) kaynakland fikrini de akla getirmektedir. Dolaysyla Deutchmann da ifade ettii gibi, cinsiyet rollerine ilikin sosyalleme sistemi, kz ve erkeklerde farkl iktidar uyumlar ve dolaysyla farkl siyasallama biimleri oluturmaktadr (Deutchman 1986:89). Hatta, kz ve erkek ocuklarn birbirinden farkl zamanlarda siyasallamaya baladklar ne srlmtr. Mesela Greenstein, olanlarn kzlara oranla 9 ya kmesinden itibaren siyasal olmaya baladklarn sylemektedir (Tokgz 1979:36). Hyman ise, cinsiyetler arasndaki bu farkllklarnn, okul boyunca devaml olarak bariz bir biimde grldn (Tokgz 1979:36) dile getirmitir. Kz ocuklar zerinde uygulanan bu tarzda bir siyasallatrma, kukusuz onlarn gelecekte siyasal rejim ile kuraca ilikilerin nispeten pasif ynde gereklemesinde balca amil olabileceini dndrmektedir. Nieminin de ifade ettii gibi, erkeklerin siyasal alandaki baatl ylesine nfuzlu bir anlaytr ki; ocuklarn dahi, babalarn annelerine nazaran daha aktif bir siyasal kii olarak grmelerine (Rinehart 1992:22,25) yol amaktadr. Bylece annenin, ocuun siyasallama srecindeki etkinlii snrlandrlm olmaktadr. Bunun yannda, kz ocuklarnn onlar iin bir model olan anne ile zdeim kurarak sosyalletikleri hesaba katlrsa, bu gszln yeni kuaklarda da yeniden retilmesi ve srdrlmesi kanlmaz grnmektedir. Yalnz, kadnn toplumdaki konumuna ilikin birtakm kriterlerin bu adan belirgin bir fark yaratmas mmkndr. nk annelerin yksek eitim gibi birtakm avantajlarnn, ebeveynler arasndaki cinsiyete dayal farkllklar nemsiz kld saptanmtr (Rinehart 1992:24). Yine siyasal alandaki mevcut literatre gre, kzlarn devlet kavramn daha az tandklar ve devlet kurumunu alglamann kzlarda kiisel, erkek ocuklarda kurumsal dzeyde gerekletii (Alkan 1989:125) belirlenmitir. Oysa yukardaki kuramsal bilgiler nda yneldiimiz uygulamal alma, ncelikle ele alnan genel siyasal yap dzeyinde ocuklarn yapt devlet
10
tanmlarnn, cinsiyete gre nemli niteliksel bir farkllk gstermeyip, niceliksel bir farkllk bulunduunu ortaya koymaktadr (Tablo1). Dier bir anlatmla, ayn okul gruplarnda yaplan tanmlarn cinsiyetler arasnda kapsamdan ziyade, oransal farkllklar bulunduu gzlenmitir. Bunun yan sra mevcut sonular, ocuklarn devlet alglarnn kz ve erkek ocuklardan ziyade okullar arasnda belirgin bir fark olduunu gstermektedir. Nitekim Dumlupnar (kzlarn oran %52,8; erkeklerin oran %42,3) ve Yakup evki .de (kzlarn oran 38,0%; erkeklerin oran %37,0) devleti vatan, ulus, asker ve bayrak unsurlaryla aklayan kz ve erkek ocuklarn oranlarnda byk bir fark grlmedii gibi, Ycel .de en yksek orana sahip olan yasa ve hukuk kurallar sistemi aklamas ve dolaysyla devlet algs bakmndan (kzlarn oran %32,3; erkeklerin oran %36,6) kz ve erkek ocuklar arasnda ak bir benzerlik bulunduu saptanmtr. Kz ve erkek ocuklar yerine, okullar arasnda gzlenen devletin tanmna dair farklln ise, Ycel .de gzlenmesi, sosyo-ekonomik bakmdan orta dzey okullar temsil etmesine ramen siyasal ilgi ve bilgi dzeyi bakmndan nispeten en dk okul olarak saptanmasna balanabilir. Buna paralel olarak, ideal ynetim biimi konusundaki grlerin de cinsiyetler arasnda nitelik farkllndan ziyade, oransal birtakm farkllklar gsterdii saptanmtr (Bkz. Tablo 2). Nitekim, demokrasiyi ideal ynetim tarz olarak grenlerde cinsiyetler asndan herhangi bir farkllk grlmemekle birlikte, demokratik ynetimi tercih edenlerin oranlarnda erkeklere nazaran Dumlupnarda %80,8; Ycelde %36,6 ve Yakup evki .de %7,0- Dumlupnar (%84,9), Ycel (%47,5) ve Yakup evki .de (%73,0) olmak zere btn okullarda nispeten kzlar lehine bir younluk gzlenmitir. teki ynetim biimi tercihlerinde ise, bu kez kzlar aleyhine, erkekler lehine bir sonu elde edilmitir. O halde mevcut sonulara gre, kz ocuklarnn demokrasiyi ideal ynetim biimi olarak kabul etme dzeylerinin nispeten yksek bulunmas, Bykkaragzn kz ve erkek ocuklar arasndaki demokratik tutum farkllklarnda kzlar lehine sonular elde edildii (Bykkaragz,1995:220) ynndeki bulgularn dorular niteliktedir. Bununla birlikte, ideal ynetim tarz konusunda bilgi sahibi olmayanlar kapsayan cevapsz seeneinin oran, Dumlupnar .de erkeklere (%2,9) nazaran kzlarda (%8,5) nispeten daha yksek iken, hem Ycel .de kzlara (%21,2) kyasla erkeklerde (%22,8); hem de Yakup evki .de kzlara (%7,0) nispetle erkeklerde (%11,0) yksek bulunmas ise, kz ve erkek ocuklar arasnda bilgi dzeyi bakmndan kesin bir hkme ulamay gletirmektedir. Yine genel siyasal yap dzeyinde ele alnan laiklik ilkesinin benimsenme durumunu gsteren Tablo 3te, btn okullar itibaryla birbirine yakn olmakla birlikte, laiklii olumlu olarak deerlendirenlerin oran kzlarda, olumsuz deerlendirenlerin oran ise, erkeklerde nispeten yksek bulunmutur.
11
bilig, K / 2006, say 36
Zira laiklii inan zgrl ve eitli inanlarn bir arada yaamas iin zorunlu olarak grenlerin oran, Dumlupnarda kzlarda %67,0ye karn erkeklerde %59; Ycelde kzlarda %49,5e nazaran erkeklerde %36,6; Yakup evki .de kzlarda %54,0 oranna kyasla erkeklerde %41,0 olarak belirlenmitir. Laiklii sadece devlet politikas olarak kabul eden, gereksiz gren ve hakknda bilgi sahibi olmayanlarn bulunduu nispeten negatif deerlendirmelere gelince durum erkekler lehine dnmektedir. Sz konusu gr, Dumlupnarda kzlara (%33,0) nazaran erkeklerde %40,4; Ycelde kzlara (%50,5) oranla erkeklerde %63,4; Yakup evkide ise, kzlara (%46,0) kyasla erkeklerde %59,0 olarak tespit edilmitir. Mevcut sonulara gre, kzlarn laiklik hakkndaki grlerinin erkeklere nazaran daha olumlu olduu ortaya kmaktadr. Siyasal otorite ve gncel siyasal meseleler dzeyinde siyasallama kapsamnda deerlendirilen imdiki cumhurbakann tanma durumuna cinsiyet deikeni asndan bakldnda ise, ocuklarn cinsiyet durumlarnn oransal bakmdan gzle grlr bir fark yaratt grlmektedir (Bkz. Tablo 4). Cumhurbakann tanyan kz ocuklarn oran, nceki tabloda okullar arasnda grlen sralamay bozmamak kaydyla, en yksek orandan de doru Dumlupnar (%90,6), Yakup evki (%80,0) ve Ycel .de (%74,7); erkeklere (Dumlupnar %86,5; Ycel %68,5 ve Yakup evkide %67,0) nazaran daha yksek bulunmutur. Cumhurbakann tanmayanlarn ise, kzlara (Dumlupnarda %9,4; Yakup evkide %20,0 ve Ycelde %25,3 olmak zere) nazaran en az Dumlupnar (%13,5), en fazla Yakup evki (%33,0) ve Ycel .de (%31,7) olmak zere btn okullarda daha ziyade erkek renciler olduklar tespit edilmitir. Bu sonulara gre, literatrde sz edilen devlet kurumunu kiisel alglamalarnn bir gstergesi olarak kz ocuklarn hakim siyasal otorite olarak cumhurbakannn nispeten daha fazla tandklar ortaya kmaktadr. Hkmetin kurulu olduu koalisyon partilerini bilme asndan da cinsiyetler arasnda ok nemli bir fark grlmemekle birlikte (Bkz Tablo 5), halihazrdaki hkmet partilerini bilmeyen kz ocuklarnn oran; Dumlupnar (%61,3), Ycel (%83,8) ve Yakup evki . (%52,0) itibaryla erkeklere (Dumlupnarda %65,4; Ycelde %85,1 ve Yakup evkide %64,0 olmak zere) nazaran daha dk bulunmutur. Buna karn, koalisyon partilerini bilenler arasnda kzlarn orannn yine Dumlupnar (%38,7), Ycel (%16,2) ve Yakup evki . (%48,0) olmak zere btn okullarda erkeklere (Dumlupnarda %34,6; Ycelde %14,9 ve Yakup evkide %36,0) nispetle daha yksek bulunmas, kz ocuklarnn siyasal ilgi ve bilgi dzeylerinin erkeklere nazaran dk olduu hipotezini dorulamad biiminde yorumlanabilir. Literatrde ayn zamanda kzlarn erkeklere nazaran siyasal bilgi ve katlm dzeylerinin de daha dk seviyelerde olduu ne srlmektedir. Nitekim
12
Burtonun bir aratrmasna gre; siyasal parti, oy pusulas, parti program ve genel seim gibi kavramlarn 5. snftan 9. snfa kadar her dzeyde erkek ocuklarn siyasal bilgisinin tutarl bir stnlk gsterdii tespit edilmitir (Hyman 1959:33). Buna paralel olarak, kzlarn aktif katlmlarnn snrl dzeylerde kalmas beklenmektedir. Keza bu aratrmada da, siyasal tercihine henz karar vermeyenlerin Yakup evki . (erkeklerin oran %35,0, kzlarn oran %25,0) hari, gerek Dumlupnar (kzlarn oran %40,6 iken, erkeklerin oran %31,7) ve gerekse Ycel .de (kzlarn oran %26,3 iken, erkeklerin oran %21,8) ounlukla kzlar olduunun belirlenmesi, kz ocuklarnn siyasal tercihler konusunda daha ge karar verdikleri biiminde deerlendirilebilir. Buna karn, Tablo 6, kz ve erkek ocuklar arasnda siyasal tercihlerin ynnden ziyade, oransal farkllklar bulunduunu gstermektedir. Zira Dumlupnar .de DYP, ANAP, MHP tercihlerinin hem kz (%38,7), hem de erkeklerde (%34,6) en youn olarak gzlenen siyasal tercihler olduu saptanmtr. SP, BBP, AKP tercihlerinin daha youn olduu Ycel .de de kz (%50,5) ve erkeklerin (%46,5) parti tercihlerindeki paralellik gze arpmaktadr. Keza ayn ekilde Yakup evki .deki kz (%38,0) ve erkek ocuklarn (%32,0) DYP, ANAP, MHP biiminde ayn parti zerinde younlatklar tespit edilmitir. Uygulamal alma kapsamnda elde edilen sz konusu sonular, siyasal sosyalizasyon bakmndan cinsiyetler arasndaki farkln, tahmin edilenin aksine kzlar lehine olduunu hatrlatmay gerektirecek niteliktedir. Keza, gnmz sosyalizasyon aratrmalar, gemite sz edilen cinsiyetler arasndaki farkllklarn, yaanan sosyo-kltrel gelimelere paralel olarak zaman ierisinde deitiini ortaya koymaktadr. Nitekim Trevor, kadnlarn eitim ve i yaamna katlm dzeyi ve dolaysyla siyasal, sosyal ve ekonomik ilikileri nceki kuaa oranla ykseldiini ve kz ve erkek ocuklar etkileyen siyasal sosyalizasyon glerinin gemie kyasla gnmzde daha fazla benzerlik gsterdiini (Trevor 1999:62) ne srmektedir. Vollebergh de bir aratrmasnda, kz ocuklarnn siyasetle ilgilenme hususunda erkeklerden ok nemsiz bir farkllk gsterdiini tespit etmi ve kz ve erkek ocuklarn siyasetle ilgilenme dzeylerinin ayn seviyelerde olduu sonucunu karmtr (Vollebergh 1990:315). Eyler ise, okuldaki siyasal arenada kzlarn okul ynetiminde ve bu gruplar ierisinde lider olma hususlarnda erkekler kadar aktif olduklarn tespit etmitir (Conway vd. 1996:436). Hatta Merelmann Los Angeles Blgesindeki aratrmasnda ise; kzlarn on iki ya-, demokratik oyunun kurallar (rules of the game) ve vatandalk ykmllklerinin edinilmesinde erkeklerden daha etkili ve bilgili olduklar tespit edilmitir (Rinehart 1992:24). Bu sonulara gre, nispeten eitliki bir toplumsal yapda yetitirilen kz ocuklarn daha fazla baar gstermelerinin mmkn olduu sonucu ortaya kmaktadr. Nitekim, bu almadaki veriler genel itibaryla toplumsal deiimin bir sonucu olarak erkek ocuklarla ayn yetitirme pren13
bilig, K / 2006, say 36
sipleri erevesinde ayn okulda eitim gren kz ocuklarnn siyasal ilgi, bilgi ve katlm dzeylerinin erkeklerden dk olmad, aksine belirli tutum ve davranlar bakmndan daha yksek olduunu ortaya koymaktadr. 4.1.1.2. Ya: Sosyalleme denince ncelikle ocukluk dnemi ve bu dnemde edinilen tutum ve davranlar hatrlanmaktadr. Sosyalizasyon aratrmalarnn ounlukla ocukluk zerinde younlamas, kiiliin temelinin erken yalarda atld dncesinden ve ilk renilen, sonradan renileni etkiler (Renshon 1974:70; Davson-Prewitt 1969:24) hipotezinin genel olarak kabul edilmesinden ileri geldii sylenebilir. Erken yalarda edinilen davranlarn sreklilii; Elkinin de ifade ettii gibi, ocuun kendisinden beklenen davranlar renmekle kalmayp, bunun bir yntem olarak kavramasndan kaynaklanmaktadr (Elkin 1995:10). Zira Dnmezerin de belirttii zere, insanlarn ocukken rendikleri eyler onlarn zihinlerinde yle birtakm izlenimler brakr ki, bunlarn ancak, beyin ykama gibi ok istisnai tecrbeler geirildiinde bertaraf olunabilir (Dnmezer 1990:141). Siyasal sosyalizasyonun isim babas Hyman da, 1959 ylnda yaynlanan Political Socialization adl kitabnda kiilerin siyasal tutumlarn, yaantlarnn ok erken bir dneminde ve tm olarak rendiklerini, sonradan da bu tutumlara sadk kaldklarn (Tokgz 1978:82; Duverger,1995:102) ne srmtr. Bunu takiben pek ok aratrmac, ocuklukta ve genliin ilk ylarnda kazanlan temel tutumlarn daha sonraki yllarda kolay deimedii hususunda Hyman ile hemfikir olmulardr (Graber 1988:45; Klal 1976:117-118). Benzer ekilde Jack ve Dennis de, siyasal ynelimlerin ne kadar erken benimsenirse, bu ynelimlerin sonraki yaamda anmasnn daha az muhtemel olduunu (Chopra 1990:50) sylemekle, erken yalarda edinilen siyasal tutumlarn kolay deimediine iaret etmilerdir. Bunun yan sra, benimsenen yaklam biiminin de ocukluk dnemine olan ynelimde etkili olduu grlmektedir. Mesela Easton ve Dennis gibi ilevselciler, sistemi destekleyici kanaat ve davranlarn temellerinin bu yalarda atlmasnn kalc etki brakt (Alkan 1989:23) dncesiyle ocukluk dnemiyle daha fazla ilgilenmilerdir. Siyasal sosyalizasyon srecinin ne zaman balad, zellikle siyasal olaylara ilikin soyut dnme ve renmenin hangi yalara tesadf ettii ve ne zaman tamamland bu alandaki pek ok aratrmacnn yneldii temel sorun olmutur. Bireyin siyasal renmesinin, onun geliimine paralel olarak gerekletii ve gelitii genel kabul grmekle birlikte, bu srecin hangi yalarda balad konusunda deiik grlere rastlanmaktadr. Mesela konuya ilikin almalaryla tannan Easton ve Dennis, siyasallama srecinin yaklak yanda balayp, on yanda tamamlandndan (Sharma 1985:39-40) sz etmilerdir. Alkan da ocuun 4-5 ya gibi ok erken dnemlerde dahi, aile dndaki otoritelerin farkna vardn; 11-13 yalarnda da siyasal grlerinin biimlendiini (Alkan 1989:32) ne srmtr. Simon-Merrill
14
(1998:29) ise, bunun biraz daha ge baladn yani, ocuun 7 yanda bir bilisel devrime girdiini ve bunun yaklak 13e kadar devam ettiini sylemektedir. Nitekim ilkretimdeki ocuklarn siyasal bilin geliimini konu alan bir dizi aratrma da, ABD ve Tayvanda benzer biimde ulusal simgelerin benimsenmesi ve siyasal bilincin oluumunun ok erken yalara rastladn ortaya koymutur (Alkan 1989:30). Dolaysyla daha nce de ifade edildii gibi ocuk, siyasal sosyalleme srecine beklenen zamandan nce girmektedir. Aratrmann yapld toplumun sosyo-kltrel yapsyla da dorudan balantl olduu dnlen bu sonuca gre, ilkretim dnemi siyasallama srecinin byk bir ksmnn iinde getii bir zaman dilimini kapsamaktadr. lkretim dnemi, bu adan siyasal sosyalleme iin nemli bir dnemi kapsamaktadr. Ayrca, ocukluk dnemindeki siyasallamann bir sre olarak anlalabilmesi, ocukluk dnemine ait birtakm zelliklerle birlikte ele alnmasn gerektirmektedir. Nitekim bu aratrmann konu ald ocukluk dnemi ile son ocukluk dnemi olarak nitelendirilen ete an (gang age) (Yavuzer 1994:119) ve ergenliin de bir blmn kapsayan 6-14 ya dnemini psikologlar, sahip olduklar zelliklere gre deiik kategorilere ayrmlardr. Bunlardan ilki, soyut dnme yeteneinin henz gelimedii kabul edilen Somut lemler Dnemi (Concrete Operational Stage) olarak adlandrlmaktadr. Dncenin somuttan soyuta doru ynelmesi ise, bundan sonraki Formel lemsel Dnem (Formal Operational Stage) aamasnda mmkn olmaktadr (Yavuzer 1994:115-116). Zira ocuk psikologu Piaget, 11 yan altndaki ya da siyasal fenomenle iliki kuran kavramsal yetenekleri az olan ocuklarn bu dnemde siyaset hakknda dnmediklerini ve egosantrik olduklarn, somut ve kiisel olanlarn dnda bir kavramlatrma yapmadklarn ne srmektedir (Kavanagh 1983:37). Buna gre, ocuun siyasal dnyay alglay da yala birlikte somuttan soyuta doru bir gelime gstermektedir. Buna paralel olarak, ocuklarn siyasal dnyann zellikle erken ocukluk anda polis, kralie ya da Amerikan bakan gibi otorite figrlerinin kiiselletirme sreciyle farkna vardklar ve sistemi bu figrlerle kiiselletirdikleri (Kavanagh 1983:37) ortaya atlmtr. Nitekim ABD, ngiltere, Fransa ve Tayvan gibi pek ok lkede yaplan aratrmalar da ocuklarn siyasallamaya devleti, devlet bakannn ahsnda somutlatrarak baladn gstermitir (Alkan 1989:35). Bu, sistemle kurulan ilikinin ilk basaman oluturmaktadr. Bylece ocuun yaa paralel olarak siyasal otorite ve kurumlar hakkndaki bilgi dzeyi arttka siyasal otoriteyi soyut ve karmak ilikiler seviyesinde tanmas mmkn olabilmektedir. Grld gibi, mevcut literatrde devlet kavramnn siyasal otoritenin kiisel varlnda somutlatrlmas, genel olarak gelimemi bir tutum olarak kabul edilmektedir. nk Easton-Dennisin belirttii gibi, ocuk bydke artan
15
bilig, K / 2006, say 36
lde siyasallat, yani yaamn siyasal ynn fark etmesinin glendiine (Easton-Dennis,1969:128) inanlmaktadr. Nitekim bir almaya gre 2 ve 3. snf rencileri devleti somut bir unsur olan bakan terimi ile aklarken, 4 ve 8. snf ocuklar ise oy vermeyi ve meclisi devleti aklamada kullanabilirler (Simon-Merrill 1998:29). Orta yalara doru ilerledike dikkatini otoritenin daha farkl nemli grnlerine dnlmesi ihtimali vardr. Yaptklar bir aratrmaya gre Easton ve Dennis, bakann ocuklar zerindeki etkisinin 5. snfa kadar baskn iken, aamal olarak meclisin (congress) onun yerine getiini saptamlardr. Bylece ortaokula kadar ocuklarn bakan devletin temsili sembol olarak grmesine karn, daha sonra kanun yapmann ana kayna olarak meclisle zdelemeye ynelim gsterdiklerini saptamlardr (Easton-Dennis 1970:39). 13 veya 14 yalarna gelindiinde ise Bakan, polis gibi hkmet ve kiisel otoritenin daha az ideal olarak grlmeye balandndan (Easton-Dennis 1969:128) sz edilmitir. Bu aratrmada ise, Tablo 7de grld gibi ocuklardan alnan cevaplar genel bir hkme ulamay gletirmekle birlikte, -Ycel . hari- ya bydke devleti nispeten literatrdeki tanmlara daha yakn olarak vatan, ulus, asker ve bayrak unsurlaryla yaplan tanmlamann orannda bir art gzlenmitir. Bunun yan sra, devlet unsurunu devlet bakanyla tanmlayan ocuklarn orannda ya ykseldike bir azalma kaydedilmesi, yukarda geen ocuklarn ya artna paralel olarak siyasal alglarnn somuttan soyuta yani, basitten karmaa doru gelitii ynndeki gr destekleyici bir sonu olarak nitelendirilebilir. deal ynetim biimi konusundaki grler ya gruplar asndan irdelendiinde ise, yine demokrasi tercihlerinin arl btn ya gruplarnda hissedilmekle birlikte, ya ykseldike demokrasiyi ideal ynetim tarz olarak benimseme oranlarnn o nispette artt grlmtr (Bkz. Tablo 8). Demokrasi dnda tabloda gze arpan en yksek oran, Ycel .deki 9-10 ya grubunun drtte birinin (%25,5) askeri ynetim tercihi olmutur. Ancak sz konusu orann da ya arttka azalma eilimi gsterdii tespit edilmitir. Ya arttka bilmeyenlerin seenei oranndaki azalma da yaa bal olarak siyasal bilgi ve alglama dzeyindeki artn bir sonucu olarak nitelendirilebilir. Tablo 9a bakarak da ya artna bal olarak laiklie pozitif deer atfedenlerle, negatif deer ykleyenler arasnda ters bir orant bulunduundan sz edilebilir. Nitekim ya arttka laiklii pozitif deerlendirenlerin oran artarken, negatif tavr sergileyenlerin orannda bir azalma grlmtr. Mesela 78 ya grubunda Dumlupnarda laiklii inan zgrlnn teminat olarak grenlere (%32,4) kar, olumsuz deerlendirenlerin (%67,6), Ycelde olumlu grlere sahip olanlara (%15,0) kar olumsuz tavr sergileyenlerin (%85,0), Yakup evkide olumlulara (22,5) kar olumsuzlarn (%77,5) oranlarnn son derece yksek olduu gzlenmitir. Tabloda laiklie kar olumlu
16
tavrlarn en youn olarak grld 11-12 ya grubunda ise, Dumlupnarda laiklii olumsuz grenlere (%17,9) nazaran olumlu niteleyenlerin (%82,1); Ycelde olumsuz bakanlara (%27,8) oranla olumlu bulanlarn (%72,2); Yakup evkide olumsuzlara (%40,0) kyasla olumlu olanlarn (%60,0) oranlarnda nemli bir art kaydedilmitir. Buna gre, ya arttka artan bilgi seviyesine bal olarak laiklie kar olumlu tavrlarn da artt sylenebilir. Laiklie kar olumlu tavrlarn en youn olarak 11-12 ya grubunda grlmesi ise, konuya ilikin bilgi dzeyinin artna bal olarak laiklik prensibinin renilmesinin nispeten bu ya grubuna tesadf ettiini dndrmektedir. Cumhurbakann tanma durumunun da, ya gruplarna gre belirgin bir biimde anlamllk gsterdii saptanmtr (Bkz. Tablo 10). Nitekim 7-8 ya grubunda Yakup evki (%75,0), Ycel (%60,0) ve Dumlupnar . (%32,4) itibaryla cumhurbakann tanmayanlarn oranndaki ykseklik ya arttka azalrken; tanyanlarn orannda byk art meydana geldii gzlenmitir. Dumlupnar (%98,2), Yakup evki (%92,7) ve Ycel . (%90,7) sralama dzeninde olmak zere btn okullarda cumhurbakann tanyanlarn orannn en yksek olduu ya grubunun da, 11-12 ya grubu olduu tespit edilmitir. Benzer bir biimde, Amerikada yaplan bir aratrmada da 11 ve 13 ya grubunun %97sinin Amerikan Bakann ismen bildiklerinin ve devlet bakann kendilerini koruyan ve gzeten bir unsur olarak grdklerinin (Trkkahraman,2000:35) saptanmas, bu ya grubunun siyasal otoriteyi tanma asndan da nemli bir dnem olduunu ortaya koymaktadr. 11-12 ya grubunun cumhurbakann en ok tanyan ya grubu olmasn, nispeten ilkretimin ikinci kademesi rencileri olarak, temel siyasal konular ve gncel siyasal meseleler hususunda nispeten daha fazla bilgi ve deneyim sahibi olmalaryla izah etmek mmkndr. Halihazrdaki hkmetin kurulu olduu koalisyon partilerini bilme ile ya gruplar arasnda yine, nispeten anlaml bir iliki tespit edilmitir. Nitekim Tablo 11, ya arttka birbiriyle ters orantl olarak koalisyon partilerini bilmeyenlerin oran azalrken, bilenlerin orannda art kaydedildiini ortaya koymaktadr. Buna gre, Dumlupnar (%86,5), Ycel (%92,5) ve Yakup evki (%77,5) olmak zere btn okullarda koalisyonu bilmeyenlerin orannn en yksek olduu ya grubunun; en alt ya grubu olan 7-8 ya grubu olduu belirlenmitir. Buna karn, koalisyon partilerini bilenlerin en youn olduu ya grubunun ise, Ycel . hari (%109) Dumlupnar (%56,4) ve Yakup evki .de (%56,9) 13 ve yukar ya grubu olduu tespit edilmitir. Koalisyonun hangi partilerden kurulu olduunu bilenlerin orannn, tablodaki en st ya grubu olan 13 ve yukar ya grubunda daha yksek olmasn, ya artna paralel olarak ocuklarn siyasal ilgi, bilgi ve deneyimlerindeki artn bir sonucu olarak deerlendirilebilir.
17
bilig, K / 2006, say 36
Tablo 12de ise, ya gruplarna gre ocuklarn siyasal tercihlerine ilikin nemli birtakm ipularna rastlanmtr. Mesela genel itibaryla 7-8 ya grubunda siyasal tercihlerini henz belirleyemeyenlerin oran Dumlupnar (%56,8), Ycel (%32,5) ve Yakup evki . (%52,5) itibaryla btn okullardaki dier ya gruplarna nispetle yksek bulunmutur. Bunu takip eden 910 ya grubunda ise, siyasal tercihlerin nemli lde belirlendii ak bir biimde grlmektedir. Ancak mevcut sonular, oy verilen partilerin ya gruplarna gre farkllk gsterdiini sylemeye imkan vermemektedir.
4.1.2. Sosyo-Ekonomik ve Kltrel Faktrler 4.1.2.1. Snf Dzeyi: Siyasal sosyalizasyon srecine tesir etmesi beklenen faktrlerden biri de, ocuun renim grd snf dzeyidir. Snf dzeyi, bir bakma ya faktrne paralel bir etken grnmndedir. nk ya arttka snf dzeyinin de ykselmesine bal olarak basitten karmaa doru bir gelimeden sz etmek mmkndr. Dolaysyla snf dzeyi, ya deikeninde sz edilen gelime prensiplerine tabi kabul ederek, dorudan aratrma verilerine yer verilecektir. Keza, ya deikeninde olduu gibi ocuun sosyalizasyonunun erken snf dzeylerine kadar indiine ilikin aratrmalar benzer sonular vermektedir. Mesela Alkann naklettiine gre, ABDde baz ocuklarn, henz ilkokul nc snftayken, propaganda dmeleri takmak, adaylarla ilgili yazlar okumak, adaylara yardm etmek gibi siyasal eylemlere girdikleri grlmtr. Siyasal eylemde bulunanlarn saysnda da sekizinci snfa kadar yava, fakat dzenli bir art olduu izlenmitir. Altnc ve sekizinci snflardaki ocuklarn %90nn ise, adaylarla ilgili yazlar okuduklar (Alkan 1989:30) belirlenmitir. Trkiyede ise, ilkokul beinci snf ocuklar zerinde yaplan bir aratrmaya gre; bu yalarda siyasal partiler, liderler, haber okuma ve oy verme konusundaki tutumlarn ok geni lde gelitii (Alkan 1989:31) belirlenmitir. Dolaysyla ya deikeninde olduu gibi, ykselen snf dzeylerinde siyasal renmenin de gelitii dncesi temel kabul edilmektedir.
Siyasal sosyalizasyonun nemli kurumlarndan biri olan eitim, ayn zamanda snflar arasnda frsat eitlii bakmndan anlaml bir fark yaratabilen bir sosyal hareketlilik imkandr. Ancak, ounlukla sosyal ve ekonomik nedenlere dayanan eitsizlik, bireysel yetenekleri gelitirmede eitli sosyal snf yelerine eit eitim frsatlar tannmasn gletirmektedir. Bu zellii ile eitim, birey ve gruplar arasndaki rekabet veya mcadeleyi alt sosyal snflar aleyhine dntren bir unsur grnmndedir. nk Marshall H. Segaln dedii gibi, sz geen adaletsizlik, bu rekabet iin gerekli yeteneklerin kazanlmasn nlemektedir. te bu nedenle; zorunlu eitim, btn sosyal snflar iin nceden gereken deneyimlerle bunu salamaya almaktadr (Segal 1976:79). Zira en yetenekli ocuklarn seimini temin etmek zere, devlet sorumluluunda yrtlen bu eitimin esas amac; hangi snfa mensup olur18
sa olsun btn ocuklara yeteneklerini gelitirmede ve st sosyal pozisyonlar iin mcadele etmede eit frsatlar vermektir. Dou Almanyada Utan Duvarnn kaldrlmasyla yeni rejimde liderlik konumu iin ii snf ve kyl aile ocuklarnn eitilmeye balanmas bu cmledendir (Bornemon 1998:228229). Bu adan deiik snflara mensup ocuklar iin etkin bir sosyal hareketlilik frsat olan eitim, ayn zamanda siyasallama erevesinde gl bir etkinlik duygusunun gelitirilmesine yardmc olabilir. Yukardaki bilgiler dorultusunda ele alnan snf dzeyinin genel siyasal yap seviyesinde siyasallamaya etkisine ilikin anlaml sonulara rastlanmamtr. Bu kapsamda snf dzeyi, sadece ocuklarn laiklie ilikin deerlendirme biimlerinde anlaml bulunmutur. Zira, snf dzeyine gre ocuklarn laiklii deerlendirme tarzlarn gsteren Tablo 13, ya gruplarnda olduu gibi ilk iki snfta olumlu deerlendirmelerin nispeten dk dzeylerde olmasna karn, laiklie ilikin olumlu tavrlarn Dumlupnarda 3. snftan (%88,5), Ycelde 5. snftan (%92,0), Yakup evkide ise 4. snftan (%68,0) itibaren olumsuzlara nazaran byk bir art gsterdii saptanmtr. Bu snflarda olumsuz tavrlarn oranlarnn da, o nispette dk dzeyde olduu gzlenmitir. Sz konusu sonulara gre, okullar arasnda farkllk gsteren laiklik ilkesinin renildii dnemin, Dumlupnarda 3. snfa ve Yakup evki .de 4. snfa rastlarken, Ycelde (5. snf) nispeten daha ge bir zamana tesadf ettii gzlenmitir. Cumhurbakann tanma durumunun snf faktryle karlatrld Tablo 14te ise, ilkretimin ikinci kademesine tekabl eden ya grubundaki rencilerden, cumhurbakann tanyanlarn oran nispeten yksek bulunmutur. Okullara gre bir deerlendirme yapldnda da, ikinci kademede cumhurbakann tanyanlarn oranndaki ykseklik genel olarak dikkati ekmekle birlikte, Dumlupnarda cumhurbakann tanma dzeyinin en yksek olduu snf, 5. snf (%100,0) olarak tespit edilirken; bunun Ycel .de %96,0 ile 8. snf, Yakup evki .de ise, ayn oranda olmak zere 5, 6 ve 8. snf rencileri (%96,0) olduklar belirlenmitir. Cumhurbakann tanma durumunun, Dumlupnar .de ilkretimin birinci kademesinde olmak zere nispeten daha erken bir snf dzeyine tesadf etmesi, sosyo-ekonomik dzeyi nispeten yksek olan okul rencilerinin siyasal otoriteyi tanma bakmndan nispeten nde olduklar biiminde yorumlanabilir. Koalisyonun kurulu olduu partileri bilme durumunun snf deikenine gre ele alnd Tablo 15in de, Ycel . hari anlamllk dzeyi bakmndan buna paralel sonular verdii grlmektedir. Nitekim en alt ya grubuna denk den 1. snf rencilerinde koalisyonu bilmeyenlerin orannn, Ycel hari (%88,5), Dumlupnar (% 96,2) ve Yakup evki (% 96,0) itibaryla bu bakmdan tablodaki en yksek oran temsil ettii saptanmtr. Ancak Ycel .de 2, 3 ve 4. snf rencilerinin koalisyonu bilmeme asndan (%100,0),
19
bilig, K / 2006, say 36
1. snf rencilerinin nnde yer aldklar tespit edilmitir. Koalisyon partilerini bilenlerin en youn olduu snflarn ise, Dumlupnar (%74,1) Yakup evki .de (%76,0) yine nispeten 13 ve yukar ya grubuna rastlayan 8. snf iken; Ycel .de 5. snf (%84,0) olduu gzlenmitir. Buna karn, yine snf dzeyinin ocuklarn siyasal tercihlerine etkisine ilikin anlaml sonulara rastlanmamtr. 4.1.2.2. Sosyo-Ekonomik Dzey ve Snf Yaps: Bireyin sahip olduu meslek, gelir ve eitim dzeyinin belirledii sosyo-ekonomik stat de, siyasal sosyallemede etkili toplumsal faktrlerden biridir. nk insan topluluklarnda her biri farkl gelir ve prestije sahip sosyal konum ya da statler bulunmaktadr. Bu konumlara atfedilen saygnlk veya g, buna ilikin deerlerin belirledii sosyalleme sreci araclyla ve toplumun yelerine aktarlr. ocuklarn dahi daha ilkokul sralarnda kendilerine kar gsterilen tavr ve davranlar yznden farkna vardklar sylenen (Elkin 1995:108) snfsal ayrmn olduka erken dnemlere rastlamas, snf yapsnn sosyalizasyon srecindeki etkisini gstermesi bakmndan manidardr. Zira, New Englandn bir endstri kasabasnda yaplan bir aratrmada, 3. ve 4. snf ocuklarnn toplumsal snfa ilikin farkllklar kavramaya baladklar; 8. snfta ise toplumsal snfn deerlerini, kan ve tutumlarn genel olarak tandklar tespit edilmitir (Elkin 1995:108). Dolaysyla bireyler arasnda belirgin fark yaratan ve ok erken yalarda farkna varlan snf yaps ve deerlerinin, sosyalleme sreci iin byk anlam ifade eden faktrlerden biri olduu grlmektedir. Yukardaki sonulara dayal olarak, snf yaps ve ideolojisinin toplumsal iliki ve yaplara dorudan yansmasnn, ocuun siyasallatrlmasnda arlkl bir yeri olduunu sylemek yanl olmaz. nk ocuun bilin ve eylemleri gerek aile ve gerekse sosyal evresi tarafndan mensup olduu snfa ait bak asyla biimlendirilmektedir. Zira Kuzgunun da ifade ettii gibi, ana-baba ait olduklar toplumdaki kltrn ve snf yapsnn bir temsilcisi pozisyonundadr (Kuzgun 1987:55). Zira sahip olunan sosyo-ekonomik dzeye gre deiiklik gsteren ailedeki ocuk yetitirmeye ilikin anlaylarn nemli siyasal sonular dourduu, eitli aratrmalarca ortaya konulmutur. Nitekim yaplan bir almada; eitim dzeyi yksek ana-babalarn ocuklarna nispeten daha demokrat davrandklar saptanmtr (Kuzgun 1987:56). Yine bir baka aratrmada, vasfl ii ailelerinden gelenler ile en alt snf ocuklarnda rejim aleyhtar tutumlarn daha fazla olduu gzlenmitir (Volgyes 1975:10). Bu adan ailenin sosyo-ekonomik statsne bal olarak deien ocuk yetitirme prensiplerinin, ocuun rejime ait deerlerin benimsenmesinde ve rejimle kurulacak ilikilerin ynnde anlaml farkllklar yarataca ortadadr. Sz konusu alt ve st sosyo-ekonomik dzey arasndaki ocuk yetitirmeye ilikin eitliliin, sahip olunan deerlerin farkllndan ileri geldii sylenebilir. Mesela; kz ve erkek ocuklar arasndaki en bariz
20
farkll; alt sosyo-ekonomik dzeydeki ocuklarn yetitirilme farkllklarnda bulmak mmkndr. ocuklar arasnda grlen bu ayrlklarn sebebinin, kzlarda itaat ve bamllk; erkeklerde ise bunun aksi davranlara sevk eden bir eitim farkllndan kaynakland dnlmektedir (Kuzgun 1987:67). Burada yukardaki sonucun kart mantyla, st sosyo-ekonomik dzey ailelerinin ise, ocuklar arasndaki sosyalizasyon farkllklarn nispeten daha eitliki bir dzeyde gerekletirebilecei karm yaplabilir. Sosyo-ekonomik stats yksek aile ocuklarnn siyasal ilgi ve bilgi dzeylerinin de nispeten yksek olduu (Tokgz 1979:37) ne srlmektedir. nk sosyo-ekonomik dzeyi yksek ailelerin sahip olduu eitim ve bilgi dzeyi, ocuun siyasal dnyay anlamlandrmasnda ciddi bir avantaj olarak ortaya kmaktadr. Sz konusu durum, st snf aile ocuklarnn byklerin konumalarn dinleyip zgrce sze karmalar, politika tartmalar ve soru sorup gr belirtmeleri (Yrkolu 1984:159) gibi siyasallatrma avantajlarna sahip olduklar iin ocuklarn siyasal bilgi ve bilin dzeylerini gelitirdikleri biiminde aklanabilir. Ayrca sahip olunan sosyo-ekonomik varlk ve imkanlarn, bilginin yannda siyasal katlma arzusu ve gcn cesaretlendirmesi imkan dahilindedir. Dolaysyla sosyo-ekonomik dzeye gre bireylere sunulan siyasal deerler, siyasal sistemi etkileyebilme gc bakmndan alt ve st sosyal snflar arasnda belirgin bir farkllk oluturabilir. Bunun gzel bir rnei olarak, Amerikada yaplan bir aratrmada, demokratik inan unsurlara ve Amerikann siyasal kurum ve srelerine ar ballk bakmndan nemli farklar bulunmamakla birlikte, ii snfna ait vatandalk programnn siyasal katlm yoluyla ynetimi etkileyebilme inancn literatrdeki adyla etkinlik duygusunu- tevik etmedii (Litt 1970:168) saptanmtr. Ayn ekilde Alkan da, bata siyasal etkinlik duygusu olmak zere sistemle kurulan ban ii ocuklarnda, burjuva ocuklarna nazaran daha dk dzeylerde (Alkan 1989:130-132) olduunu ileri srmtr. Etkinlik duygusunun zayfl katlm dzeyine dorudan yansyacana gre, sosyo-ekonomik dzeyin, siyasal katlma seviyeleri zerinde de belirli bir etki oluturduu sylenebilir. Snf mensubiyeti, ayn zamanda siyasal tercihlerin yn zerinde de etkili olan toplumsal faktrlerden biridir. Nitekim mevcut literatre gre, siyasal tercihlerinin yn bakmndan sosyal snflar arasnda nemli farklar bulunmaktadr. Sanayilemi lkelerde yaplan aratrmalarda ifti ve iiler gibi alt gelir grubunda bulunan meslek gruplarnn sol partilere; iveren, ynetici gibi st gelir grubunda yer alanlarn ise daha ok sa partilere oy verdii (Sitemblkba 2001:18) ortaya kmtr. Bu lkelerde sa partiler mevcut dzeni koruyan, sol partiler ise, dzende daha kkl deiiklikler neren ve toplumsal kesimlerin sorunlarna daha ok sahip kan partiler olarak kabul edilmektedirler. Trkiyedeki sol ve sa partiler bu niteliklere sahip olmakla birlikte, belirli sosyal kesimlerin sadece belirli partilere oy verdikleri tarznda
21
bilig, K / 2006, say 36
bir ayrma imkan vermedikleri grlmektedir. Nitekim 1961 ve 1965 seimlerini inceleyen Abadan ve Ycekkn tespitlerine gre, CHP en ok st ekonomik gruptan, sonra orta ve alt gruptan oy almken, AP en ok alt, sonra orta ve en az da st gruplardan oy toplayabilmitir (Sitemblkba 2001:19-20). Yine Sarbayn 1973 seimlerine ilikin almasnda gelimi, orta gelimi ve az gelimi eklinde e ayrd kesimlerin oy oranlarnn CHPnin en fazla gelimi, en az az gelimi illerden oy ald; APnin oy oranlarnn da, gelimi ve orta gelimi illerden yksek, az gelimi illerden dk dzeylerde kaldn gstermitir. MSPnin ise, en az gelimi illerden, en fazla da az gelimi illerden oy toplad saptanmtr. Buna gre, salt anlamda olmasa dahi gelimi kentlerde sosyo-ekonomik dzeyi yksek olanlarn nispeten daha fazla bulunduklar varsaymndan hareketle, Trkiyede sanayilemi lkelerdekinin aksine sol partiler st, sa ve muhafazakar partilerin ise alt ve nispeten orta sosyal snflarn partileri olarak ne kt sylenebilir (Sitemblkba 2001:19-20). Bu sebeple, Alkann ii ve orta snf ocuklarnn siyasal tercihlerine ilikin deerlendirmelerinin mantksal boyutu bakmndan deil, sz geen durumun Trk siyasal yaamna uyarlanmasndan kaynaklanan bir eliki yarattn sylemek mmkndr. ocuun siyasallamasnda etkili faktrlerden biri olarak nitelendirilen sosyoekonomik dzeyin, ocua ailesinin temin ettii bir konum veya pozisyon olduunu hatrlatarak, ailenin sahip olduu gelir, meslek ve eitim dzeyi sosyo-ekonomik dzeyi karakterize eden kriterler olarak ele alnmtr. Bu kapsamda deerlendirilen baba mesleinin, genel itibaryla ocuun siyasal sosyalizasyonu zerinde belirgin etkisi olduuna ilikin verilere ulalamamtr. zellikle bata genel siyasal yap dzeyinde siyasallama kapsamnda deerlendirilen devlet tanmlar olmak zere, laiklik ilkesinin benimsenme durumu, siyasal otorite kapsamndaki koalisyon partilerini bilme ve siyasal tercihler kapsamndaki ocuun siyasal tercihleri ile baba meslei arasnda belirgin dzeyde anlaml bir ilikiye rastlanmad iin bu tablolara yer verilmemitir. Bunun bir rneini gstermek zere alnan Tablo 16daki sonular, Dumlupnar ve Yakup evki .den alnan sonularda baba meslei ile ideal ynetim biimi arasnda snrl dzeyde de olsa bir iliki bulunduu biiminde yorumlanabilir. Nitekim hem Dumlupnar (%85,4), hem Ycel (50,8) hem de Yakup evki .de (%81,8) demokrasinin, serbest meslek sahibi aile ocuklar tarafndan tercih edildii gzlenmitir. Demokrasiyi ideal ynetim biimi olarak grenlerin en youn olduu ikinci meslek grubu ise; Yakup evki . hari, Dumlupnar (%83,0) ve Ycel .de (%50,8) memur ve yksek memur stats olarak belirlenmitir. Buna karn, Dumlupnar (%81,8) ve Yakup evki .de (%73,8) demokrasiyi ideal ynetim tarz olarak gren vasfl ve vasfsz ii meslek mensubu aile ocuklarnn da azmsanmayacak oranlarda olduu saptanmtr. Dier ynetim tarzlar ierisinde
22
gze arpan en belirgin younluu ise, Ycel .de askeri ynetim tarznn vasfl veya vasfsz ii (%18,6) ve emekli, vefat etmi ve isiz (%25,0) gibi sosyo-ekonomik bakmdan dk grupta yer alan meslek gruplar tarafndan nispeten daha fazla tercih edilmesi oluturmaktadr. Buna gre, demokrasinin ounlukla serbest meslek ve memur-yksek memur ebeveynlerin ocuklar tarafndan, askeri ynetim tarznn ise, nispeten vasfl veya vasfsz ii ve emekli, vefat etmi ve isiz gibi, sosyo-ekonomik bakmdan dk gruptaki meslek mensubu aile ocuklar tarafndan tercih edilmesi, baba meslei ile ideal ynetim tercihleri arasnda belirli llerde de olsa bir iliki bulunduunu sylemek mmkndr. Yine babalarnn mesleki durumlarna gre ocuklarn cumhurbakann tanma dzeylerinin incelendii Tablo 17de de, baba mesleine gre cumhurbakann tanma dzeyinin ok belirgin olmamakla birlikte, anlaml bir sonu vermedii grlmtr. yle ki, Dumlupnarda cumhurbakann en fazla tanyanlarn memur veya yksek memur ocuklar (%93,6) olduu gzlenirken; Ycel .de serbest meslek sahiplerinin (%78,0), Yakup evki .de de birbirinin ayn oranlarda memur veya yksek memur ile emekli, vefat etmi ve isiz ocuklar (%84) olduunun saptanmas, cumhurbakann tanma dzeyi ile baba mesleinin tr arasnda iliki bulunduuna dair bir hkme varmay gletirmektedir. Sosyo-ekonomik nitelikli deikenlerden biri olan gelir dzeyinin de, ocuklarn devlet tanmlar zerinde herhangi bir fark yaratmad tespitler arasnda yer almaktadr (Bkz. Tablo 18). Nitekim birbirinden farkl gelir dzeylerine sahip ocuklarn ayn devlet tanm zerinde younlatklar saptanmtr. Bununla birlikte, Ycel . dndaki dier okullarda, btn gelir gruplarnda devletin vatan.,millet., asker ve bayrak unsurlaryla yaplan tanmlarnn, Ycelde ise, yasa ve hukuk kurallar sistemiyle yaplan tanmlarn nispeten younlukta olduu tespit edilmitir. Buna gre, birbirinden farkl gelir dzeylerine sahip ocuklarn ayn devlet tanm zerinde younlatklar saptanmtr. Dolaysyla yaplan devlet tanmlar zerinde gelir dzeyinden ziyade, okullar arasnda bir farkllktan sz edilebilir. Bu itibarla, mevcut sonular ya deikeni hari cinsiyet, renim grd snf ve gelir dzeyi deikenlerinin ocuklarn devlet tanmlar zerinde herhangi bir etki yaratmad biiminde yorumlanabilir. Aratrma sonular, gelir dzeyi ile ocuklarn siyasal tercihleri arasnda bir yargya varmay gletirmekle birlikte, gelir dzeyi ile parti tercihi arasndaki iliki dzeyinin, okullar arasnda deiiklik gsterdiini sylemeye imkan vermektedir. Zira Tablo 19da grld zere, Dumlupnarda gelir dzeyi ykseldike DYP, ANAP, MHP; gelir dzeyi dtke ise SP, BBP, AKP lehine artan oranlara karlk, Ycel ve Yakup evkide gelir dzeyi dk olanlarn SP, BBP, AKP partilerine oy verdikleri ynnde bir yargya varmay salayabilecek bir dzenlilie rastlanmamtr. Dolaysyla aratrma
23
bilig, K / 2006, say 36
sonular, Peltzman modelinde sz edilen kiinin sadece gerek gelirini ykseltmek zere oy verdii dncesini dorular nitelikte deildir. nk, siyasal davran zerinde pek ok sosyo-kltrel etkenin pay sahibi olduu (Nelson,1994:93-94) aktr. Bu sonular dorultusunda Trevorun parti tercihinde cinsiyet farkllndan ziyade, snf farkll gibi sosyo-ekonomik faktrlerin etkili olduuna (Trevor 1999:62) ilikin gryle iki ynl tezat tekil eden bir sonu elde edilmi bulunmaktadr. Bunun hemen akabinde, ocuklarn cumhurbakann tanma durumlarnn babalarnn eitim dzeyleriyle karlatrld Tablo 20 de, Ycel . hari cumhurbakann tanma durumunun babalarn eitim dzeylerine gre deiiklik gsterdiini ortaya koymutur. Nitekim, cumhurbakann en az tanyanlarn, gerek Dumlupnarda (%75,0) ve gerekse Yakup evki .de (%71,3) okur-yazar ve ilkokul mezunu babalarn ocuklar olduu saptanmtr. Buna ramen, cumhurbakann tannma orannn en yksek olduu kesim, Dumlupnarda lise ve dengi okul mezunlarnn ocuklar (%91,4) iken; Ycelde okur-yazar ve ilkokul mezunlarnn ocuklar (75,2) ve Yakup evki .de yksekokul ve faklte mezunlarnn ocuklar (%81,8) olduklarnn tespit edilmesi, bunun farkl sosyo-ekonomik dzeylere sahip rencilerin bulunduu okullar arasnda belirgin bir farkllk olduunu ortaya koymaktadr. Dolaysyla aratrma sonular, hakim siyasal otorite olarak cumhurbakann tanma durumunun, babann meslek ve eitim durumunu karakterize eden sosyo-ekonomik dzey ile belirli dzeylerde ilikili olduunu ortaya koymaktadr. Annenin eitim dzeyinin ocuun ideal ynetim tarz konusundaki grlerine snrl da olsa yansdn gsteren Tablo 21e gre ise, annenin eitim dzeyi ykseldike ocuun ideal ynetim tarz olarak demokrasinin tercihinde bir art meydana gelmektedir. Bununla birlikte, Ycel ve Yakup evki .de niversite eitimi yapm annelerin sayca azl, bu konuda kesin bir hkme varmay zorlatrmaktadr. Tablo 22 ise, annelerin eitim dzeyi ile koalisyon partilerini bilme durumu arasnda Dumlupnar hari, belirgin bir iliki bulunmadn ortaya koymaktadr. Keza Dumlupnar .de eitim dzeyi ykseldike koalisyon partilerini bilenlerin orannn bilmeyenlerle ters orantl bir ekilde artt tespit edilmitir. Buna karn, Ycel ve Yakup evki .de okur-yazar ve ilkokul ile ortaokul mezunu annelerin ocuklarnda grlen koalisyon partilerini bilenler lehine oransal younluun dier eitim basamaklarnda takip edilmedii saptanmtr. Bylece, mevcut sonular koalisyon partilerini bilme durumunun annelerin eitim durumuyla belirli dzeylerde ilikili bulunduu biiminde yorumlanabilir.
5. Sonu Siyasal sosyalizasyon, iinde bulunulan toplumun sosyo-kltrel yap faktrleriyle karlkl etkileim erevesinde olutuu iin, ayn zamanda sosyolojik
24
bir oluum olarak kabul edilebilir. Toplumun sosyo-kltrel yap zellikleri ve eitsizlik etkenlerinin dorudan ya da dolayl olarak yansd sosyalizasyon srecindeki bireyin neyi, ne lde reneceini tayin eden bu faktrlerin bireyler arasnda belirgin bir fark oluturmas kanlmazdr. Bunun yannda, modern toplumlarn birbirinden farkl deer ve inanlara sahip eitli grup yaplar, toplumsal yapya uyum dzeyini belirleyici rol oynayabilir. Dolaysyla siyasal sosyalizasyon, bireysel toplumsal ve kltrel dzeyde eitli faktrlerin etkisiyle oluan bir sre grnmndedir. Sz konusu faktrlerin sosyalizasyon srecindeki genel siyasal yap, siyasal otorite ve siyasal tercih boyutlarnda yaplan gzlemlerde arpc birtakm sonulara ulalmtr. Btn toplumsal ilikilerde nemli kiisel etkenlerden biri olan cinsiyet faktrne ilikin gzlemler, literatrde sz edilenlerden farkl sonular ortaya koymutur. Nitekim, genel siyasal yap dzeyinde siyasallama bakmndan kz ve erkek ocuklar arasnda ak bir fark grlmedii gibi, nemli bir benzerlik olduu tespit edilmitir. Kz ve erkek ocuklarn genel siyasal yap dzeyinde sosyalizasyon bakmndan nitelikten ziyade niceliksel, yani oransal baz farkllklar gsterdikleri gzlenmitir. Bununla birlikte, siyasal alanda kzlar aleyhine olan genel yargnn aksine, cinsiyetler arasnda zellikle kzlar lehine belirgin farkllklar bulunduunu gsteren sonulara rastlanmtr. Mesela, dnyann en ideal ynetim biiminin demokrasi olduunu ne sren kz ocuklarnn oran, erkeklere nispetle yksek bulunmutur. Yine, aratrma kapsamndaki btn okullar itibaryla laiklik ilkesini olumlu olarak deerlendirenlerin ounlukla kzlar; olumsuz deerlendirenlerin ise, erkek ocuklar olduu belirlenmitir. Buna gre, kz ocuklarn demokratik ynetimi ve laiklik ilkesini benimseme dzeylerinin nispeten yksek olduu sonucu ortaya kmaktadr. Siyasal otoriteyi tanma seviyesinde de kz ocuklarn siyasallama dzeyi erkeklere nazaran daha yksek bulunmutur. Nitekim hem halihazrdaki cumhurbakann, hem de hkmeti kuran koalisyon partilerini bilme veya tanma dzeyi erkeklere oranla kzlarda daha yksek bulunmutur. Kzlarn bu siyasal otoriteleri somut kiilikleri dzeyinde nispeten daha fazla tanmalar, literatrde sz edilen devlet kurumu zerindeki kiisel alglarnn nispeten yksek olduu ynndeki deerlendirmeye paralel bir sonu olarak nitelendirilebilir. Keza, ocuklarn siyasal parti tercihlerinin de cinsiyetler arasnda sadece oran bakmndan kk farkllklar bulunduunun tespit edilmesi, kz ve erkek ocuklar arasnda bu adan da nemli bir ayrm yaplamayacan gstermektedir. Ancak, siyasal parti tercihine henz karar vermeyenlerin, ounlukla kz rencilerden olutuunun saptanmas, kzlarn siyasal tercih davranlarnn nispeten daha ge gelitii biiminde yorumlanabilir. Buna gre, genel siyasal yap ve siyasal otoriteyi tanma bakmndan kzlarn sosyalizasyon dzeyleri erkek ocuklara kyasla yksek iken, siyasal parti tercihle25
bilig, K / 2006, say 36
rinin dk dzeyde kalmas, kz ocuklarn kuramsal seviyede siyasal yap ve deerlerini benimseme dzeylerinin nispeten daha yksek olduu; ancak toplumsal konumlar ve cinsiyet rollerine ilikin sosyo-kltrel deerler nedeniyle siyasal yaama katlma boyutunda nispeten erkeklerin gerisinde yer aldklar biiminde deerlendirilebilir. Genel olarak siyasal deer ve unsurlarn benimsenmesinde kz ve erkek ocuklar arasnda ak bir fark grlmemesi ise, gnmz toplumlarnda yetitirilme tarzlarndaki deiime bal olarak, btn ocuklarn nispeten eitliki bir toplumsal yapda yetitirilmeleri ve ayn eitim srecine tabi olmalarnn bir neticesi olarak yorumlanabilir. Byme ve gelimeye bal olarak, soyut renme yeteneinin gelimesi anlamnda nemli grlen ya deikeninin sosyalizasyon srecindeki etkisini gsteren verilere gre ise, ya arttka ocuklarn siyasal renmesinin basitten karmaa doru bir gelime gsterdii ortaya kmtr. Nitekim, genel siyasal yap, siyasal otorite ve siyasal tercih olmak zere btn boyutlarda ya ykseldike, bilgi ve benimsenme dzeylerinin de artt grlmtr. Mesela, yaplan devlet tanmlarnn, demokrasinin ve laiklik ilkesinin renilme dzeyi, siyasal otoriteleri tanma ve siyasal tercihlerin belirlenme seviyesinin 7-8 ya grubundan, 13 ve yukar yalara doru nemli bir art gsterdii gzlenmitir. Yalnz, soyut dnme ve renme anlamnda siyasallamann yukarda bahsedilen her bir boyutunun geliiminin belirli ya dnemlerine tesadf ettii tespit edilmitir. Nitekim konuya ilikin bilgi dzeyinin artna bal olarak hem laiklik prensibinin benimsenme, hem de cumhurbakann tanma dzeyinin en yksek olduu dnem, 11-12 ya grubu olarak belirlenirken, koalisyon partilerini bilme dzeyinin 13 ve yukar yalarda, siyasal tercihlerin belirlenme dzeyinin 9-10 yalar gibi nispeten daha erken yalara tesadf ettii gzlenmitir. Buna gre, mevcut sonular genel seviyede siyasal ilke ve unsurlarn renilme dzeyinin 11-12 yalarnda; gncel siyasal olaylar takip etmenin 13 ve yukar yalarda ve nispeten daha basit ve somut olan siyasal tercihlerin benimsenmesinin de 9-10 yalarnda gelitiini ortaya koymaktadr. Ya deikeninde olduu gibi, nispeten byme ve gelimeye paralel olarak artan snf dzeyi de, siyasal renmenin somuttan soyuta doru geliiminde etkili bir faktr olarak kabul edilir. Bu itibarla, snf dzeyinin sosyalizasyonun alma kapsamndaki boyutlarndan, sadece genel siyasal yap dzeyindeki laikliin benimsenmesi bakmndan anlaml sonular verdii saptanmtr. Zira mevcut sonular, snf kademesi arttka laiklie pozitif deer atfedenlerin ve dolaysyla laikliin renilme dzeyinin ykseldiini ortaya koymutur. Keza cumhurbakann ve koalisyon partilerini olmak zere siyasal otoriteyi tanma dzeylerinin de snf dzeyine paralele olarak ykseldii, zellikle ilkretimin ikinci kademesinde nispeten daha yksek bulunduu saptanmtr. Snf dzeyinin, yine ocuklarn siyasal tercihleri zerinde etkili olduuna
26
dair anlaml sonulara ulalamamtr. Bu nedenle, snf dzeyinin yaa paralel gelime dzeyi dnda, beklendii lde etkili bir unsur olmad grlmtr. Bireyin siyasal sosyalizasyonu zerinde etkin rol oynayan faktrlerden biri de, bireyin sosyo-ekonomik dzeyidir. Zira sosyo-ekonomik dzeyin sosyalizasyon srecindeki neminin bilindii bu aratrmada, rneklem seiminde kullanlan balca faktrlerden biri olmutur. Nitekim daha nce sz edildii zere, ehir merkezinin farkl oturma alanlarnda yer alan okullardan, renci ald blgenin sosyo-ekonomik dzeyi yksek olan Dumlupnar, orta olan Ycel ve nispeten dk olan Yakup evki lkretim Okulu fakl sosyoekonomik dzeylerin rneklemde temsil edilmesini salamak zere kapsama alnmtr. nk, sosyo-ekonomik dzeye ilikin deerlendirmeler yaplrken, okullar arasndaki deerlendirmelerin esas alnmas nemli ipular salayabilecei dnlmtr. Nitekim aratrma sonucunda, sosyo-ekonomik dzeyin ocuun siyasallamas zerinde en etkili faktrlerden biri olarak kabul eden bu yaklam hakl karan nemli verilere ulalmtr. Zira babann mesleki durumu, eitim durumu, gelir dzeyi ve annenin eitim durumu ile ocuun sosyalizasyon dzeyi arasnda ok belirgin bir iliki tespit edilememekle birlikte, Ycel lkretim Okulunda askeri ynetim tarznn genellikle bu adan stats dk meslek gruplar tarafndan tercih edilirken, demokrasinin daha ziyade memur, yksek memur ve serbest meslek sahibi ebeveynlerin ocuklar tarafndan tercih edilmesi ve yine annenin eitim dzeyinin ykselmesine bal olarak demokratik ynetim tercihi oranlarndaki art, sosyo-ekonomik dzey ile ocuun sosyalizasyonu arasnda snrl da olsa bir ilikinin varolduunu ortaya koymaktadr. Bununla birlikte, mevcut sonular meslek, gelir ve eitim durumu erevesinde deerlendirilen sosyo-ekonomik dzeyin, ocuun sosyalizasyonu srecinde belirli dzeylerde bir etkiye sahip olduunu gstermektedir. Sosyoekonomik dzeyi nispeten birbirinden farkl okullar arasnda bir karlatrma yapldnda da yine, mevcut sonular sosyo-ekonomik dzeyi nispeten yksek olan Dumlupnar lkretim Okulu rencilerinin siyasal ilgi, bilgi ve katlm seviyelerinde sosyalizasyon dzeylerinin nispeten yksek olduunu ortaya koymutur. Ancak, sosyalizasyon dzeyi bakmndan Dumlupnar lkretim Okulunu sosyo-ekonomik dzeyi nispeten dk olan Yakup evkideki sonularn takip etmesi, siyasal yapya uyum dzeyi asndan sosyo ekonomik dzeyi orta olan Ycel lkretim rencilerinden daha yksek bulunmas anlamnda olduka arpc bir sonutur. Sz konusu durum, ocuklarn sosyal btnleme dzeylerinin ykseklii ve milli eitim ilkeleri dorultusundaki eitimin baars olarak nitelendirilebilir. Btn sonular dorultusunda, toplumsal yapdaki eitli faktrlerin siyasal sosyalizas-
27
bilig, K / 2006, say 36
yon srecine belirli llerde tesir ettikleri; ancak etkisinin gc derecesinin deiiklik arz ettii sylenebilir.
Akyz, Hseyin (1991), Eitim Sosyolojisinin Temel Kavram ve Alanlar zerine Bir Aratrma, stanbul: MEB. Yaynlar Alkan, Trker (1982), The Political Integration of Europe, A Political Socialization Approach, Content Analysis of the Turkish, French, German and Italian History Textbooks, Ankara: Ortadou Teknik niversitesi Yaynlar _________ (1989), Siyasal Bilin ve Toplumsal Deiim, Ankara: Gndoan Yaynlar Balc, Ali (2001), Sosyal Bilimlerde Aratrma, Yntem, Teknik ve lkeler, Ankara: Pegem Yaynlar Bornemon, John (1998), Subversions of International Order, Studies in the Political Anthropology of Culture, Albany: State University of New York Press Bykkaragz, Sava (1995), Yksekretim Programlar ve Demokratik Tutumlar, Ankara: TDV Yaynlar Chopra, Surendra (1990), Political Socialization of Youth in Punjab in Bernhard Claussen, Horst Mueller (Eds.), Political Socialization of the Young in East and West, Frankfurt: International Studies in Political Socialization and Political Education, 5: 49-64. Conway, Margaret, Damico, Sandra Bowman, Damico, Alfonso J. (1996), Democratic Socialization in the School in R.F. Farnen, H. Dekker, R. Meyenberg, D.B. German (Eds.), Democracy, Socialization and Conflicting Loyalties In East and West, New York NY: St. Martins Pres: 421-440 Davson, Richard E. & Prewitt, Kenneth (1969), An Analytic Study, Political Socialization, Boston: Little Brown & Company Deutchman, Iva, Ellen (1986), Socialization to Power: Questions About Women and Politics in Rita Mae Kelly (Ed), Gender and Socialization to Power and Politics, New York: The Haworth Press: 79-91 Dnmezer, Sulhi (1990), Sosyoloji, stanbul: Beta Yaynlar Duverger, Maurice (1995), Siyaset Sosyolojisi Siyasal Bilimin eleri, (ev:. Tekeli) stanbul: Varlk Yaynlar Easton, David & Dennis, Jack (1969), Children in the Political System, Origins of Political Legitimacy, USA: McGraw Hill Inc. Company _________ (1970), The Childs Image of Government in Roberta S. Sigel (Ed), Learning About Politics, A Reader in Political Socialization, New York: Random House Inc.: 31-49 Elkin, Frederick (1995), ocuk ve Toplum, ocuun Toplumsallamas (ev:Nazife Gngr), Ankara: Gndoan Yaynlar Gamble, John K., Irwin, Zachary T., Redenius, Charles M., Weber, James W. (1992), Introduction To Political Science, New Jersey: Prentice Hall
28
Kaynaka
Graber, Doris A. (1988), Processing The News, How People Tame The Information Tide (2nd edition) New York & London: Longman Inc. Hinnebusch, Raymond A. (1990), Authoritarian Power and State Formation in Bathist Syria, Army, Party and Peasant, Boulder, San Francisco & Oxford: Westview Press Howell, Martinen V. (1982), The Influence of Gender Role on Political Socialization: An Experimental Study of Mexican Children, Women and Politics: 33-46 Hyman, Herbert (1959), Political Socialization, A Study in The Psychology of Political Behavior, USA: The Free Press Kalaycolu, Ersin (1983), ada Siyasal Bilim, Teori, Olgu ve Sreler, stanbul: Beta Yaynlar Kavanagh, Dennish (1983), Political Science and Political Behaviour, London: George Allen & Unwin Ltd. Klal, A. Taner (1976), Siyasal Tutumlarda Kuak ve Cinsiyet Etkenleri (Bir Alan Aratrmas), Ankara niv., Siyasal Bilgiler Fakltesi Dergisi, XXXI (1-4): 117-130 _________ (1992), Siyaset Bilimi (Giri), Ankara: mge Yaynlar Kuzgun, Yldz (1987), Sosyo-Ekonomik Dzey ve Psikolojik htiyalar, Ankara niv. Eitim Bilimleri Fakltesi Dergisi, 20 (1-2) Levin, Martin L. (1970), Social Climates and Political Socialization in Roberta S. Sigel (Ed), Learning About Politics, A Reader in Political Socialization, New York: Random House Inc.: 353-362 Litt, Edgar (1970), Civic Education, Community Norms and Political Indoctrination in Norman Adler & Charles Harrington (Eds.) The Learning of Political Behavior, Illinois: Scott and Foresman Company: 163-169 Mara, Gerald M. (1998), Interrogating the Identities of Excellence:Liberal Education and Democratic Culture in Aristotles Nicomachean Ethics, Polity; 31 (2): 301-310 Nelson, Phillip (1994), Voting and Imitative Behavior, Economic Inquiry, 32 (1): 92-102 zkalp, Enver (1993), Sosyolojiye Giri, Eskiehir: Anadolu niversitesi Eitim, Salk ve Bilimsel Aratrma almalar Vakf Yaynlar, 87 ztekin, Ali (2000), Siyaset Bilimine Giri, Ankara: Siyasal Kitabevi Renshon, Stanley A. (1974), Pyschological Needs and Political Behavior, A Theory of Personality and Political Efficacy, New York: The Free Press Rinehart, Sue, Tolleson (1986), Toward Womens Political Resocialization: Patterns of Predisposition in the Learning of Feminist Attitudes in Rita Mae Kelly (Ed), Gender and Socialization to Power and Politics, New York: The Haworth Pres: 11-26 _________ (1992), Gender Consciousness and Politics, New York: Routledge Chapman and Hall Inc. Segal, Marshall H. (1976), Human Behavior And Public Policy. A Political Psychology, USA: Pergamon Press Inc.
29
bilig, K / 2006, say 36
Sharma, Neena (1985), Political Socialization and Its Impact on Attitudinal Change Towards Social and Political System [A Case Study of Harijan Women of Delhi], New Delhi: Inter-India Publications Simon, James & Merrill, Bruce D. (1998), Political Socialization in the Classroom Revisited: The Kids Voting Program, The Social Science Journal, 35 (1): 2943 Sitemblkba, aban (2001), Parti Semenlerinin Siyasal Ynelimlerine Etki Eden Sosyo-Ekonomik Faktrler, Isparta rnek Olay Aratrmas (1995-1999), Ankara: Nobel Yaynlar Tadelen, H. Musa (1997), Siyaset Sosyolojisi, stanbul: KOCAV Yaynlar Tokgz, Oya (1978), Siyasal Toplumsallatrmada Kitle Haberleme Aralarnn Rol ve nemi Ankara niv., Siyasal Bilgiler Fakltesi Dergisi, XXXIII (3-4): 7992 _________ (1979), Siyasal Haberleme ve Kadn, 1973 Genel Seiminde Ankarann ankaya lesinde Yaplan Alan Aratrmas, Ankara: Sevin Matbaas Trevor, Margaret C. (1999), Political Socialization, Party Identification and the Gender Gap, Public Opinion Quarterly, Spring 63 (1): 62-63 Turam, Emir (1994), Medyann Siyasi Hayata Etkileri, stanbul: rfan Yaynlar Turan, lter (1976), Siyasal Sistem ve Siyasal Davran, stanbul: Der Yaynevi Trkkahraman, Mimar (2000), Trkiyede Siyasal Sosyalleme ve Siyasal Sembolizm, stanbul: Birey Yaynlar Volgyes, Ivan (1975), Political Socialization in Eastern Europe: A Conceptual Framework n Ivan Volgyes (Ed.) Political Socialization in Eastern Europe, A Comparative Framework, USA: Praeger Publisher Inc.: 1-30 Vollebergh, Wilma (1990), Political Involvement and Political Intolerance in Adolescence in Bernhard Claussen, Horst Mueller (Eds.), Political Socialization of the Young in East and West, Frankfurt: International Studies in Political Socialization and Political Education Vol:5: 307-323 Waniganayake, Manjula & Donegan, Barbara (1999), Political Socialization During Early Childhood Australian Journal of Early Childhood 24(1): 34-42 Yavuzer, Haluk (1994), ocuk Psikolojisi, stanbul: Remzi Kitabevi Yeilorman, Mehtap (1997), Demokratik Kltrn Edinilmesinde ehirlilemenin Rol: Elaz rnei, Elaz: Yaynlanmam Doktora Tezi Yrkolu, Atalay (1984), Deien Toplumda Aile ve ocuk, Ankara: Aydn Kitabevi
30
Tablolar:
Tablo 1. rencilerin Devleti Tanmladklar zelliklerin Cinsiyete Gre Dalm Okullar 1. Dumlupnar Cinsiyet Durumu Kz Erkek Toplam 2. Ycel . Kz Erkek Toplam 3. Yakup evki . Kz Erkek Toplam Devleti Tanmla. zellikler Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Devlet Bakan 10 9,4% 18 17,3% 28 13,3% 18 18,2% 13 12,9% 31 15,5% 14 14,0% 24 24,0% 38 19,0% Yasa/Hukuk Kurallar Sistemi 32 30,2% 33 31,7% 65 31,0% 32 32,3% 37 36,6% 69 34,5% 34 34,0% 20 20,0% 54 27,0% Vatan,millet, asker,bayrak unsurlar 56 52,8% 44 42,3% 100 47,6% 31 31,3% 28 27,7% 59 29,5% 38 38,0% 37 37,0% 75 37,5% Cevapsz 8 7,5% 9 8,7% 17 8,1% 18 18,2% 23 22,8% 41 20,5% 14 14,0% 19 19,0% 33 16,5% Toplam 106 100,0% 104 100,0% 210 100,0% 99 100,0% 101 100,0% 200 100,0% 100 100,0% 100 100,0% 200 100,0%
X2= 1. 3,781 2. 1,911 3. 7,032
Sd= 3
p>0,05
Anlamllk= 0,286 0,591 0,071
Tablo 2. rencilerin deal Ynetim Biimine likin Dncelerinin Cinsiyete Gre Oranlar Okullar 1. Dumlupnar . Cinsiyet Durumu Kz Erkek Toplam 2. Ycel . Kz Erkek Toplam 3. Yakup evki . Kz Erkek Toplam deal Yn Biimi Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Askeri Ynetim 1 0,9% 4 3,8% 5 2,4% 16 16,2% 18 17,8% 34 17,0% 5 5,0% 8 8,0% 13 6,5% Kral./Azn. Ynetimi 3 2,8% 7 6,7% 10 4,8% 6 6,1% 9 8,9% 15 7,5% 4 4,0% 7 7,0% 11 5,5% Dini Ynetim 3 2,8% 6 5,8% 9 4,3% 9 9,1% 14 13,9% 23 11,5% 11 11,0% 4 4,0% 15 7,5% Demokrasi 90 84,9% 84 80,8% 174 82,9% 47 47,5% 37 36,6% 84 42,0% 73 73,0% 70 70,0% 143 71,5% Cevapsz 9 8,5% 3 2,9% 12 5,7% 21 21,2% 23 22,8% 44 22,0% 7 7,0% 11 11,0% 18 9,0% Toplam 106 100,0% 104 100,0% 210 100,0% 99 100,0% 101 100,0% 200 100,0% 100 100,0% 100 100,0% 200 100,0%
31
bilig, K / 2006, say 36
Tablo 3. Laiklii Gerekli Klan Sebeplerin Cinsiyete Gre Dalm Okullar 1. Dumlupnar . Cinsiyet Durumu Kz Erkek Toplam 2. Ycel . Kz Erkek Toplam 3. Yakup evki . Kz Erkek Toplam Laik. Ger. Sebepleri Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % nan zgrl/ e. inan bir arada yaa. 71 67,0% 62 59,6% 133 63,3% 49 49,5% 37 36,6% 86 43,0% 54 54,0% 41 41,0% 95 47,5% Devlet Politikas Gereksiz/ Bilmeyenler 35 33,0% 42 40,4% 77 36,7% 50 50,5% 64 63,4% 114 57,0% 46 46,0% 59 59,0% 105 52,5% Toplam 106 100,0% 104 100,0% 210 100,0% 99 100,0% 101 100,0% 200 100,0% 100 100,0% 100 100,0% 200 100,0%
X2= 1. 1,226 2. 3,374 3. 3,388
Sd= 1
p>0,05
Anlamllk= 0,286 0,066 0,066
Tablo 4. Cumhurbakann Tanma Durumunun Cinsiyete Gre Dalm Okullar 1. Dumlupnar . Cinsiyet Durumu Kz Erkek Toplam 2. Ycel . Kz Erkek Toplam 3. Yakup evki . Kz Erkek Toplam Cum. Tan. Durumu Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % A.N. SEZER 96 90,6% 90 86,5% 186 88,6% 74 74,7% 69 68,3% 143 71,5% 80 80,0% 67 67,0% 147 73,5% Bilmeyenler 10 9,4% 14 13,5% 24 11,4% 25 25,3% 32 31,7% 57 28,5% 20 20,0% 33 33,0% 53 26,5% Toplam 106 100,0% 104 100,0% 210 100,0% 99 100,0% 101 100,0% 200 100,0% 100 100,0% 100 100,0% 200 100,0%
X2= 1. ,841 2. 1,015 3. 4,388
Sd= 1
p>0,05
Anlamllk= 0,359 0,314 0,037
32
Tablo 5. Hkmet Partilerini Bilme Durumunun Cinsiyete Gre Dalm Okullar 1. Dumlupnar . Cinsiyet Durumu Kz Erkek Toplam 2. Ycel . Kz Erkek Toplam 3. Yakup evki . Kz Erkek Toplam Koalis. Bil. Durumu Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Bilmeyenler 65 61,3% 68 65,4% 133 63,3% 83 83,8% 86 85,1% 169 84,5% 52 52,0% 64 64,0% 116 58,0% Bilenler (DSP,MHP,ANAP) 41 38,7% 36 34,6% 77 36,7% 16 16,2% 15 14,9% 31 15,5% 48 48,0% 36 36,0% 84 42,0% Toplam 106 100,0% 104 100,0% 210 100,0% 99 100,0% 101 100,0% 200 100,0% 100 100,0% 100 100,0% 200 100,0%
X2= 1, 373 2, 066 3, 2,956
Sd= 1
p>0,05
Anlamllk= 0,546 0,798 0,086
Tablo 6. rencilerin Siyasal Tercihlerinin Cinsiyete Gre Dalm Okullar Dumlupnar . Cinsiyet Durumu Kz Erkek Toplam Ycel . Kz Erkek Toplam Yakup evki . Kz Erkek Toplam S.Partiler Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % DYP,ANAP, MHP 41 38,7% 36 34,6% 77 36,7% 22 22,2% 29 28,7% 51 25,5% 38 38,0% 32 32,0% 70 35,0% DSP 7 6,7% 7 3,3% 1 1,0% 3 3,0% 4 2,0% 5 5,0% 3 3,0% 8 4,0% SP,BBP, AKP 22 20,8% 28 26,9% 50 23,8% 50 50,5% 47 46,5% 97 48,5% 32 32,0% 30 30,0% 62 31,0% Henz karar vermeyenler 43 40,6% 33 31,7% 76 36,2% 26 26,3% 22 21,8% 48 24,0% 25 25,0% 35 35,0% 60 30,0% Toplam 106 100,0% 104 100,0% 210 100,0% 99 100,0% 101 100,0% 200 100,0% 100 100,0% 100 100,0% 200 100,0%
X2= 1. 9,342 2. 2,367 3. 2,745
Sd= 3
p>0,05
Anlamllk= 0,025 0,500 0,433
33
bilig, K / 2006, say 36
Okullar
1.Dumlupnar .
2. Ycel .
3. Yakup evki .
Tablo 7. rencilerin Devleti Tanmladklar zelliklerin Yalara Gre Dalm YaVatan, millet, Devleti Devlet sa/Hukuk Ya asker, bayrak Cevapsz Tanmla. Bakan Kurallar Gruplar unsurlar zellikler Sistemi 7-8 Say 10 13 10 4 Ya % 27,0% 35,1% 27,0% 10,8% 9-10 Say 13 19 29 1 Ya % 21,0% 30,6% 46,8% 1,6% 11-12 Say 5 18 26 7 Ya % 8,9% 32,1% 46,4% 12,5% 13-yukar Say 15 35 5 yalar % 27,3% 63,6% 9,1% Say 28 65 100 17 Toplam % 13,3% 31,0% 47,6% 8,1% 7-8 Say 9 8 11 12 Ya % 22,5% 20,0% 27,5% 30,0% 9-10 Say 16 9 11 15 Ya % 31,4% 17,6% 21,6% 29,4% 11-12 Say 4 28 16 6 Ya % 7,4% 51,9% 29,6% 11,1% 13-yukar Say 2 24 21 8 yalar % 3,6% 43,6% 38,2% 14,5% Say 31 69 59 41 Toplam % 15,5% 34,5% 29,5% 20,5% 7-8 Say 23 3 3 11 Ya % 57,5% 7,5% 7,5% 27,5% 9-10 Say 11 16 14 6 Ya % 23,4% 34,0% 29,8% 12,8% 11-12 Say 2 17 24 12 Ya % 3,6% 30,9% 43,6% 21,8% 13-yukar Say 2 18 34 4 yalar % 3,4% 31,0% 58,6% 6,9% Say 38 54 75 33 Toplam % 19,0% 27,0% 37,5% 16,5%
Toplam 37 100,0% 62 100,0% 56 100,0% 55 100,0% 210 100,0% 40 100,0% 51 100,0% 54 100,0% 55 100,0% 200 100,0% 40 100,0% 47 100,0% 55 100,0% 58 100,0% 200 100,0%
X2= 1. 27,788 2. 39,067 3. 78,371
Sd= 9
p<0,05
C= 0.345 0.404 0.531
Anlamllk= 0,001 0,000 0,000
Tablo 8. rencilerin deal Ynetim Biimi Tespitlerinin Ya Gruplarna Gre Dalm Okullar 1. Dumlupnar . Ya Grup. 7-8 Ya 9-10 Ya 11-12 Ya 13-yukar Yalar Toplam 2. Ycel . 7-8 Ya 9-10 Ya 11-12 Ya 13-yukar Yalar Toplam 3. Yakup evki . 7-8 Ya 9-10 Ya 11-12 Ya 13-yukar Yalar Toplam d. Yn. Biimi Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Askeri Ynetim 2 3,2% 1 1,8% 2 3,6% 5 2,4% 5 12,5% 13 25,5% 9 16,7% 7 12,7% 34 17,0% 3 7,5% 3 6,4% 6 10,9% 1 1,7% 13 6,5% Kral/Azn. Ynetimi 1 2,7% 4 6,5% 3 5,4% 2 3,6% 10 4,8% 7 17,5% 4 7,8% 3 5,6% 1 1,8% 15 7,5% 2 5,0% 5 10,6% 3 5,5% 1 1,7% 11 5,5% Dini Ynetim 2 5,4% 3 4,8% 4 7,1% 9 4,3% 2 5,0% 7 13,7% 7 13,0% 7 12,7% 23 11,5% 2 5,0% 5 10,6% 5 9,1% 3 5,2% 15 7,5% Demokrasi 30 81,1% 50 80,6% 44 78,6% 50 90,9% 174 82,9% 7 17,5% 12 23,5% 31 57,4% 34 61,8% 84 42,0% 26 65,0% 28 59,6% 38 69,1% 51 87,9% 143 71,5% Cevapsz 4 10,8% 3 4,8% 4 7,1% 1 1,8% 12 5,7% 19 47,5% 15 29,4% 4 7,4% 6 10,9% 44 22,0% 7 17,5% 6 12,8% 3 5,5% 2 3,4% 18 9,0% Toplam 37 100,0% 62 100,0% 56 100,0% 55 100,0% 210 100,0% 40 100,0% 51 100,0% 54 100,0% 55 100,0% 200 100,0% 40 100,0% 47 100,0% 55 100,0% 58 100,0% 200 100,0%
34
Tablo 9. Laiklii Gerektiren Sebeplerin Ya Gruplarna Gre Dalm Okullar 1. Dumlupnar . Ya Grup. 7-8 ya 9-10 ya 11-12 ya 13-yukar yalar Toplam 2. Ycel . 7-8 ya 9-10 ya 11-12 ya 13-yukar yalar Toplam 3. Yakup evki . 7-8 ya 9-10 ya 11-12 ya 13-yukar yalar Toplam X2= 1. 24,009 2. 41,620 3. 13,925 Laik. Ger. Sebepleri Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Sd= 3 nan zgr./ e, inan. bir. yaa. 12 32,4% 41 66,1% 46 82,1% 34 61,8% 133 63,3% 6 15,0% 12 23,5% 39 72,2% 29 52,7% 86 43,0% 9 22,5% 23 48,9% 33 60,0% 30 51,7% 95 47,5% p<0,05 Devlet Politikas Gereksiz/ Toplam Bilmeyenler 25 37 67,6% 100,0% 21 62 33,9% 100,0% 10 56 17,9% 100,0% 21 55 38,2% 100,0% 77 210 36,7% 100,0% 34 40 85,0% 100,0% 39 51 76,5% 100,0% 15 54 27,8% 100,0% 26 55 47,3% 100,0% 114 200 57,0% 100,0% 31 40 77,5% 100,0% 24 47 51,1% 100,0% 22 55 40,0% 100,0% 28 58 48,3% 100,0% 105 200 52,5% 100,0% C= 0,320 Anlamllk= 0,000 0,415 0,000 0,255 0,003
Tablo 10. Cumhurbakann Tanma Durumunun Ya Gruplarna Gre Dalm Okullar 1. Dumlupnar . Ya Grup. 7-8 ya 9-10 ya 11-12 ya 13-yukar yalar Toplam 2. Ycel . 7-8 ya 9-10 ya 11-12 ya 13-yukar yalar Toplam 3. Yakup evki . 7-8 ya 9-10 ya 11-12 ya 13-yukar yalar Toplam Cum.Tan. Durumu Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % A. N. SEZER 25 67,6% 57 91,9% 55 98,2% 49 89,1% 186 88,6% 16 40,0% 29 56,9% 49 90,7% 49 89,1% 143 71,5% 10 25,0% 33 70,2% 51 92,7% 53 91,4% 147 73,5% Bilmeyenler 12 32,4% 5 8,1% 1 1,8% 6 10,9% 24 11,4% 24 60,0% 22 43,1% 5 9,3% 6 10,9% 57 28,5% 30 75,0% 14 29,8% 4 7,3% 5 8,6% 53 26,5% Toplam 37 100,0% 62 100,0% 56 100,0% 55 100,0% 210 100,0% 40 100,0% 51 100,0% 54 100,0% 55 100,0% 200 100,0% 40 100,0% 47 100,0% 55 100,0% 58 100,0% 200 100,0%
X2= 1. 21,978 2. 43,002 3. 68,526
Sd= 3
p<0,05
C= 0,308 0,421 0,505
Anlamllk=
0,000 0,000 0,000
35
bilig, K / 2006, say 36
Tablo 11. Halihazrdaki Koalisyonu Oluturan Partileri Bilmenin Yalara Gre Dalm Okullar 1. Dumlupnar . Ya Grup. 7-8 ya 9-10 ya 11-12 ya 13-yukar yalar Toplam 2. Ycel . 7-8 ya 9-10 ya 11-12 ya 13-yukar yalar Toplam 3. Yakup evki . 7-8 ya 9-10 ya 11-12 ya 13-yukar yalar Toplam Koalis. Bil. Duru. Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Bilmeyenler 32 86,5% 48 77,4% 29 51,8% 24 43,6% 133 63,3% 37 92,5% 51 100,0% 32 59,3% 49 89,1% 169 84,5% 31 77,5% 32 68,1% 28 50,9% 25 43,1% 116 58,0% Bilenler (DSP,MHP,ANAP) 5 13,5% 14 22,6% 27 48,2% 31 56,4% 77 36,7% 3 7,5% 22 40,7% 6 10,9% 31 15,5% 9 22,5% 15 31,9% 27 49,1% 33 56,9% 84 42,0% Toplam 37 100,0% 62 100,0% 56 100,0% 55 100,0% 210 100,0% 40 100,0% 51 100,0% 54 100,0% 55 100,0 200 100,0% 40 100,0% 47 100,0% 55 100,0% 58 100,0% 200 100,0%
X2= 1. 26,243 2. 38,462 3. 14,625
Sd= 3
p<0,05
C= 0,333 0,402 0,261
Anlamllk= 0,000 0,000 0,002
Okullar 1.Dumlupnar .
2. Ycel .
3. Yakup evki .
Tablo 12. ocuklarn Siyasal Tercihlerinin Ya Gruplarna Gre Dalm SP,BBP DYP,ANAP, Ya DSP S.Partiler AKP MHP Grup. 7-8 Say 9 7 Ya % 24,3% 18,9% 9-10 Say 32 2 13 Ya % 51,6% 3,2% 21,0% 11-12 Say 15 2 19 Ya % 26,8% 3,6% 33,9% 13-yukar Say 21 3 11 Yalar % 38,2% 5,5% 20,0% Say 77 7 50 Toplam % 36,7% 3,3% 23,8% 7-8 Say 6 2 19 Ya % 15,0% 5,0% 47,5% 9-10 Say 15 1 23 Ya % 29,4% 2,0% 45,1% 11-12 Say 20 24 Ya % 37,0% 44,4% 13-yukar Say 10 1 31 yalar % 18,2% 1,8% 56,4% Say 51 4 97 Toplam % 25,5% 2,0% 48,5% 7-8 Say 8 1 10 Ya % 20,0% 2,5% 25,0% 9-10 Say 19 1 13 Ya % 40,4% 2,1% 27,7% 11-12 Say 23 3 18 Ya % 41,8% 5,5% 32,7% 13-yukar Say 20 3 21 Yalar % 34,5% 5,2% 36,2% Say 70 8 62 Toplam % 35,0% 4,0% 31,0%
Henz karar vermeyenler 21 56,8% 15 24,2% 20 35,7% 20 36,4% 76 36,2% 13 32,5% 12 23,5% 10 18,5% 13 23,6% 48 24,0% 21 52,5% 14 29,8% 11 20,0% 14 24,1% 60 30,0%
Toplam 37 100,0% 62 100,0% 56 100,0% 55 100,0% 210 100,0% 40 100,0% 51 100,0% 54 100,0% 55 100,0% 200 100,0% 40 100,0% 47 100,0% 55 100,0% 58 100,0% 200 100,0%
X2= 1. 18,947 2. 11,801 3. 15,271
Sd= 9
p>0,05
Anlamllk= 0,026 0,225 0,084
36
Tablo 13. Laiklii Gerekli Klan Sebeplerin Snflara Gre Dalm Okullar 1. Dumlupnar . Snflar 1.snf 2. snf 3. snf 4. snf 5. snf 6. snf 7. snf 8. snf Toplam 2. Ycel . 1. snf 2. snf 3. snf 4. snf 5. snf 6. snf 7. snf 8. snf Toplam 3. Yakup evki . 1. snf 2. snf 3. snf 4. snf 5. snf 6. snf 7. snf 8. snf Toplam Laik. Ger. Sebepleri Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % nan zgr./e. inan. bir arada yaamas 7 26,9% 9 34,6% 23 88,5% 19 73,1% 23 88,5% 19 70,4% 15 57,7% 18 66,7% 133 63,3% 4 15,4% 5 20,8% 3 12,0% 7 28,0% 23 92,0% 18 72,0% 14 56,0% 12 48,0% 86 43,0% 1 4,0% 10 40,0% 10 40,0% 17 68,0% 19 76,0% 10 40,0% 13 52,0% 15 60,0% 95 47,5% Devlet Politikas, Gereksiz, Bilmeyenler 19 73,1% 17 65,4% 3 11,5% 7 26,9% 3 11,5% 8 29,6% 11 42,3% 9 33,3% 77 36,7% 22 84,6% 19 79,2% 22 88,0% 18 72,0% 2 8,0% 7 28,0% 11 44,0% 13 52,0% 114 57,0% 24 96,0% 15 60,0% 15 60,0% 8 32,0% 6 24,0% 15 60,0% 12 48,0% 10 40,0% 105 52,5% Toplam 26 100,0% 26 100,0% 26 100,0% 26 100,0% 26 100,0% 27 100,0% 26 100,0% 27 100,0% 210 100,0% 26 100,0% 24 100,0% 25 100,0% 25 100,0% 25 100,0% 25 100,0% 25 100,0% 25 100,0% 200 100,0% 25 100,0% 25 100,0% 25 100,0% 25 100,0% 25 100,0% 25 100,0% 25 100,0% 25 100,0% 200 100,0%
X2= 1. 40,340 2. 60,045 3. 34,787
Sd= 7
p<0,05
C= 0,401 0,481 0,385
Anlamllk= 0,000 0,000 0,000
37
bilig, K / 2006, say 36
Tablo 14. Cumhurbakann Tanma Durumunun Snflara Gre Dalm Okullar 1. Dumlupnar . Snflar 1.snf 2. snf 3. snf 4. snf 5. snf 6. snf 7. snf 8. snf Toplam 2. Ycel . 1. snf 2. snf 3. snf 4. snf 5. snf 6. snf 7. snf 8. snf Toplam 3. Yakup evki . 1. snf 2. snf 3. snf 4. snf 5. snf 6. snf 7. snf 8. snf Toplam Cumhur. Tan. Duru. Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % A.N. SEZER 16 61,5% 22 84,6% 24 92,3% 25 96,2% 26 100,0% 25 92,6% 23 88,5% 25 92,6% 186 88,6% 12 46,2% 3 12,5% 18 72,0% 20 80,0% 23 92,0% 23 92,0 20 80,0% 24 96,0% 143 71,5% 1 4,0% 11 44,0% 17 68,0% 23 92,0% 24 96,0% 24 96,0% 23 92,0% 24 96,0% 147 73,5% Bilmeyenler 10 38,5% 4 15,4% 2 7,7% 1 3,8% 2 7,4% 3 11,5% 2 7,4% 24 11,4% 14 53,8% 21 87,5% 7 28,0% 5 20,0% 2 8,0% 2 8,0% 5 20,0% 1 4,0% 57 28,5% 24 96,0% 14 56,0% 8 32,0% 2 8,0% 1 4,0% 1 4,0% 2 8,0% 1 4,0% 53 26,5% Toplam 26 100,0% 26 100,0% 26 100,0% 26 100,0% 26 100,0% 27 100,0% 26 100,0% 27 100,0% 210 100,0% 26 100,0% 24 100,0% 25 100,0% 25 100,0% 25 100,0% 25 100,0% 25 100,0% 25 100,0% 200 100,0% 25 100,0% 25 100,0% 25 100,0% 25 100,0% 25 100,0% 25 100,0% 25 100,0% 25 100,0% 200 100,0%
38
Tablo 15. Hkmetteki Partileri Bilmenin Snflar zerine Dalm Okullar 1. Dumlupnar . Snflar 1. snf 2. snf 3. snf 4. snf 5. snf 6. snf 7. snf 8. snf Toplam 2. Ycel . 1. snf 2. snf 3. snf 4. snf 5. snf 6. snf 7. snf 8. snf Toplam 3. Yakup evki . 1. snf 2. snf 3. snf 4. snf 5. snf 6. snf 7. snf 8.snf Toplam Koalis. Bil. Durumu Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Bilmeyenler 25 96,2% 16 61,5% 26 100,0% 13 50,0% 11 42,3% 18 66,7% 17 65,4% 7 25,9% 133 63,3% 23 88,5% 24 100,0% 25 100,0% 25 100,0% 4 16,0% 21 84,0% 25 100,0% 22 88,0% 169 84,5% 24 96,0% 16 64,0% 21 84,0% 13 52,0% 8 32,0% 19 76,0% 9 36,0% 6 24,0% 116 58,0% Bilenler (DSP,MHP,ANAP) 1 3,8% 10 38,5% 13 50,0% 15 57,7% 9 33,3% 9 34,6% 20 74,1% 77 36,7% 3 11,5% 21 84,0% 4 16,0% 3 12,0% 31 15,5% 1 4,0% 9 36,0% 4 16,0% 12 48,0% 17 68,0% 6 24,0% 16 64,0% 19 76,0% 84 42,0% Toplam 26 100,0% 26 100,0% 26 100,0% 26 100,0% 26 100,0% 27 100,0% 26 100,0% 27 100,0% 210 100,0% 26 100,0% 24 100,0% 25 100,0% 25 100,0% 25 100,0% 25 100,0% 25 100,0% 25 100,0% 200 100,0% 25 100,0% 25 100,0% 25 100,0% 25 100,0% 25 100,0% 25 100,0% 25 100,0% 25 100,0% 200 100,0%
39
bilig, K / 2006, say 36
Tablo 16. rencilerin deal Ynetim Biimine likin Dncelerinin Baba Mesleine Gre Oranlar Okullar 1. Dumlupnar . Baba Meslei Vasfl/Vasfsz i Memur/ Y.Memur Serbest M. Em./Vef.,siz Toplam 2. Ycel . Vasfl/Vasfsz i Memur/ Y.Memur Serbest M. Em./Vef.,siz Toplam 3. Yakup evki . Vasfl/Vasfsz i Memur/ Y.Memur Serbest M. Em./Vef.,siz Toplam d. Yn. Biimi Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Askeri Ynetim 1 4,5% 2 2,1% 1 1,1% 1 20,0% 5 2,4% 13 18,6% 5 12,8% 8 13,6% 8 25,0% 34 17,0% 4 4,8% 1 2,6% 1 3,0% 7 15,6% 13 6,5% Kral/Azn. Ynetimi 2 9,1% 3 3,2% 4 4,5% 1 20,0% 10 4,8% 7 10,0% 3 7,7% 1 1,7% 4 12,5% 15 7,5% 4 4,8% 5 13,2% 1 3,0% 1 2,2% 11 5,5% Dini Ynetim 5 5,3% 4 4,5% 9 4,3% 10 14,3% 3 7,7% 8 13,6% 2 6,3% 23 11,5% 8 9,5% 1 2,6% 1 3,0% 5 11,1% 15 7,5% Demokrasi 18 81,8% 78 83,0% 76 85,4% 2 40,0% 174 82,9% 27 38,6% 17 43,6% 30 50,8% 10 31,3% 84 42,0% 62 73,8% 25 65,8% 27 81,8% 29 64,4% 143 71,5% Cevapsz 1 4,5% 6 6,4% 4 4,5% 1 20,0% 12 5,7% 13 18,6% 11 28,2% 12 20,3% 8 25,0% 44 22,0% 6 7,1% 6 15,8% 3 9,1% 3 6,7% 18 9,0% Toplam 22 100,0% 94 100,0% 89 100,0% 5 100,0% 210 100,0% 70 100,0% 39 100,0% 59 100,0% 32 100,0% 200 100,0% 84 100,0% 38 100,0% 33 100,0% 45 100,0% 200 100,0%
Tablo 17. Cumhurbakann Tanma Durumunun Baba Mesleine Gre Dalm Okullar 1. Dumlupnar . Mesleki Durum Vasfl/Vasfsz i Memur/ Y.Memur Serbest M. Em./Vef.,siz Toplam 2. Ycel . Vasfl/Vasfsz i Memur/ Y.Memur Serbest M. Em./Vef.,siz Toplam 3. Yakup evki . Vasfl/Vasfsz i Memur/ Y.Memur Serbest M. Em./Vef.,siz Toplam Cum.Tanma Durumu Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % A. N. SEZER 19 86,4% 88 93,6% 76 85,4% 3 60,0% 186 88,6% 48 68,6% 26 66,7% 46 78,0% 23 71,9% 143 71,5% 56 66,7% 32 84,2% 21 63,6% 38 84,4% 147 73,5% Bilmeyenler 3 13,6% 6 6,4% 13 14,6% 2 40,0% 24 11,4% 22 31,4% 13 33,3% 13 22,0% 9 28,1% 57 28,5% 28 33,3% 6 15,8% 12 36,4% 7 15,6% 53 26,5% Toplam 22 100,0% 94 100,0% 89 100,0% 5 100,0% 210 100,0% 70 100,0% 39 100,0% 59 100,0% 32 100,0% 200 100,0% 84 100,0% 38 100,0% 33 100,0% 45 100,0% 200 100,0%
40
Tablo 18. rencilerin Devleti Tanmladklar zelliklerin Gelir Durumuna Gre Dalm Okullar 1. Dumlupnar . Gelir Durumu 163 milyon TLden az 163-300 milyon TL. 310-450 milyon TL. 460-600 milyon TL. 610-750 milyon TL. 750 milyondan fazla Cevapsz Toplam 2. Ycel . 163 milyon TLden az 163-300 milyon TL. 310-450 milyon TL. 460-600 milyon TL. 610-750 milyon TL. 750 milyondan fazla Cevapsz Toplam 3. Yakup evki . 163 milyon TLden az 163-300 milyon TL. 310-450 milyon TL. 460-600 milyon TL. 610-750 milyon TL. 750 milyondan fazla Cevapsz Toplam Dev.Tan. zellikler Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Devlet Bakan 1 20,0% 5 15,2% 11 22,9% 3 6,1% 4 18,2% 2 7,1% 2 8,0% 28 13,3% 3 27,3% 5 15,2% 6 17,6% 1 6,3% 1 11,1% 15 15,8% 31 15,5% 7 29,2% 8 16,3% 11 29,7% 2 15,4% 10 13,7% 38 19,0% Yasa/Hukuk Kurallar Sistemi 2 40,0% 9 27,3% 9 18,8% 23 46,9% 6 27,3% 10 35,7% 6 24,0% 65 31,0% 4 36,4% 14 42,4% 11 32,4% 9 56,3% 3 33,3% 1 50,0% 27 28,4% 69 34,5% 6 25,0% 14 28,6% 10 27,0% 4 30,8% 20 27,4% 54 27,0% Vatan,millet., asker,bayrak unsurlar 2 40,0% 16 48,5% 25 52,1% 21 42,9% 12 54,5% 13 46,4% 11 44,0% 100 47,6% 3 27,3% 7 21,2% 12 35,3% 6 37,5% 3 33,3% 1 50,0% 27 28,4% 59 29,5% 9 37,5% 18 36,7% 11 29,7% 5 38,5% 1 50,0% 2 100,0% 29 39,7% 75 37,5% Cevapsz 3 9,1% 3 6,3% 2 4,1% 3 10,7% 6 24,0% 17 8,1% 1 9,1% 7 21,2% 5 14,7% 2 22,2% 26 27,4% 41 20,5% 2 8,3% 9 18,4% 5 13,5% 2 15,4% 1 50,0% 14 19,2% 33 16,5% Toplam 5 100,0% 33 100,0% 48 100,0% 49 100,0% 22 100,0% 28 100,0% 25 100,0% 210 100,0% 11 100,0% 33 100,0% 34 100,0% 16 100,0% 9 100,0% 2 100,0% 95 100,0% 200 100,0% 24 100,0% 49 100,0% 37 100,0% 13 100,0% 2 100,0% 2 100,0% 73 100,0% 200 100,0%
41
bilig, K / 2006, say 36
Tablo 19. ocuklarnn Siyasal Tercihlerinin Gelir Durumuna Gre Dalm Okullar 1. Dumlupnar . Gelir Durumu 163 milyon TLden az 163-300 milyon TL. 310-450 milyon TL. 460-600 milyon TL. 610-750 Milyon TL. 750 milyon. fazla Cevapsz Toplam 2. Ycel . 163 milyon TLden az 163-300 milyon TL. 310-450 milyon TL. 460-600 milyon TL. 610-750 Milyon TL. 750 milyon. fazla Cevapsz Toplam 3. Yakup evki . 163 milyon TLden az 163-300 milyon TL. 310-450 milyon TL. 460-600 milyon TL. 610-750 Milyon TL. 750 milyon. fazla Cevapsz Toplam S. Partiler Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % DYP,ANAP MHP 2 40,0% 11 33,3% 22 45,8% 17 34,7% 6 27,3% 11 39,3% 8 32,0% 77 36,7% 1 9,1% 11 33,3% 10 29,4% 6 37,5% 3 33,3% 1 50,0% 19 20,0% 51 25,5% 4 16,7% 24 49,0% 15 40,5% 4 30,8% 1 50,0% 22 30,1% 70 35,0% DSP 2 4,2% 1 2,0% 1 4,5% 3 10,7% 7 3,3% 1 9,1% 1 2,9% 2 2,1% 4 2,0% 2 8,3% 2 4,1% 1 7,7% 3 4,1% 8 4,0% SP,BBP, AKP 1 20,0% 13 39,4% 7 14,6% 15 30,6% 6 27,3% 4 14,3% 4 16,0% 50 23,8% 8 72,7% 20 60,6% 17 50,0% 8 50,0% 5 55,6% 39 41,1% 97 48,5% 12 50,0% 12 24,5% 7 18,9% 1 7,7% 1 50,0% 1 50,0% 28 38,4% 62 31,0% Henz karar vermeyenler 2 40,0% 9 27,3% 17 35,4% 16 32,7% 9 40,9% 10 35,7% 13 52,0% 76 36,2% 1 9,1% 2 6,1% 6 17,6% 2 12,5% 1 11,1% 1 50,0% 35 36,8% 48 24,0% 6 25,0% 11 22,4% 15 40,5% 7 53,8% 1 50,0% 20 27,4% 60 30,0% Toplam 5 100,0% 33 100,0% 48 100,0% 49 100,0% 22 100,0% 28 100,0% 25 100,0% 210 100,0% 11 100,0% 33 100,0% 34 100,0% 16 100,0% 9 100,0% 2 100,0% 95 100,0% 200 100,0% 24 100,0% 49 100,0% 37 100,0% 13 100,0% 2 100,0% 2 100,0% 73 100,0 200 100,0%
42
Tablo 20. Cumhurbakann Tanma Durumunun Babalarn Eitim Durumuna Gre Dalm Okullar 1. Dumlupnar . Eitim Durumu Okur-yazar/ lkokul Ortaokul ve Dengi Lise ve Dengi Yksekokul/ Fak./Lisanss . Toplam 2. Ycel . Okur-yazar/ lkokul Ortaokul ve Dengi Lise ve Dengi Yksekokul/ Faklte Toplam 3. Yakup evki . Okur-yazar/ lkokul Ortaokul ve Dengi Lise ve Dengi Yksekokul/ Faklte Toplam Cum.Tanma Durumu Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % A.N. SEZER 18 75,0% 20 90,9% 96 91,4% 52 88,1% 186 88,6% 76 75,2% 23 63,9% 35 70,0% 9 69,2% 143 71,5% 77 71,3% 23 79,3% 38 73,1% 9 81,8% 147 73,5% Bilmeyenler 6 25,0% 2 9,1 9 8,6% 7 11,9% 24 11,4% 25 24,8% 13 36,1% 15 30,0% 4 30,8% 57 28,5% 31 28,7% 6 20,7% 14 26,9% 2 18,2% 53 26,5% Toplam 24 100,0% 22 100,0% 105 100,0% 59 100,0% 210 100,0% 101 100,0% 36 100,0% 50 100,0% 13 100,0% 200 100,0% 108 100,0% 29 100,0% 52 100,0% 11 100,0 200 100,0%
43
bilig, K / 2006, say 36
Okullar 1. Dumlupnar .
2. Ycel .
3. Yakup evki .
Tablo 21. Annelerin Eitim Durumunun deal Ynetim Biimine likin Dncelerine Etkisi Eitim d. Yn. Askeri Kral/Azn. Dini Demokrasi Cevapsz Durumu Biimi Ynetim Ynetimi Ynetim Okur-yazar/ Say 2 5 7 72 5 lkokul % 2,2% 5,5% 7,7% 79,1% 5,5% Ortaokul ve Say 1 2 1 24 4 Dengi % 3,1% 6,3% 3,1% 75,0% 12,5% Lise ve Say 2 2 1 58 2 Dengi % 3,1% 3,1% 1,5% 89,2% 3,1% Yksekokul/ Say 1 20 1 Faklte % 4,5% 90,9% 4,5% Say 5 10 9 174 12 Toplam % 2,4% 4,8% 4,3% 82,9% 5,7% Okur-yazar/ Say 32 12 21 76 39 lkokul % 17,8% 6,7% 11,7% 42,2% 21,7% Ortaokul ve Say 1 1 4 4 Dengi % 10,0% 10,0% 40,0% 40,0% Lise ve Say 1 2 1 3 1 Dengi % 12,5% 25,0% 12,5% 37,5% 12,5% Yksekokul/ Say 1 1 Faklte % 50,0% 50,0% Say 34 15 23 84 44 Toplam % 17,0% 7,5% 11,5% 42,0% 22,0% Okur-yazar/ Say 13 8 15 128 16 lkokul % 7,2% 4,4% 8,3% 71,1% 8,9% Ortaokul ve Say 3 12 Dengi % 20,0% 80,0% Lise ve Say 2 2 Dengi % 50,0% 50,0% Yksekokul/ Say 1 Faklte % 100,0% Say 13 11 15 143 18 Toplam % 6,5% 5,5% 7,5% 71,5% 9,0% Tablo 22. Hkmet Partilerini Bilmenin Annelerin Eitim Durumuna Gre Dalm
Toplam 91 100,0% 32 100,0% 65 100,0 22 100,0% 210 100,0% 180 100,0% 10 100,0% 8 100,0% 2 100,0% 200 100,0% 180 100,0% 15 100,0% 4 100,0% 1 100,0% 200 100,0%
Okullar 1. Dumlupnar .
Eitim Durumu Okur-yazar/ lkokul Ortaokul ve Dengi Lise ve Dengi Yksekokul/ Faklte Toplam
Ko. Bilme Durumu Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say %
Bilmeyenler 64 70,3% 22 68,8% 34 52,3% 13 59,1% 133 63,3% 154 85,6% 6 60,0% 7 87,5% 2 100,0% 169 84,5% 107 59,4% 5 33,3% 3 75,0% 1 100,0% 116 58,0%
2. Ycel .
Okur-yazar/ lkokul Ortaokul ve Dengi Lise ve Dengi Yksekokul/ Faklte Toplam
3. Yakup evki .
Okur-yazar/ lkokul Ortaokul ve Dengi Lise ve Dengi Yksekokul/ Faklte Toplam
Bilenler (DSP, MHP,ANAP) 27 29,7% 10 31,3% 31 47,7% 9 40,9% 77 36,7% 26 14,4% 4 40,0% 1 12,5% 31 15,5% 73 40,6% 10 66,7 1 25,0% 84 42,0%
Toplam 91 100,0% 32 100,0% 65 100,0% 22 100,0% 210 100,0% 180 100,0% 10 100,0% 8 100,0% 2 100,0% 200 100,0% 180 100,0% 15 100,0% 4 100,0% 1 100,0% 200 100,0%
44
The Role Of Soco-Economc Factors In Poltcal Socalzaton Process

Assoc. Prof. Dr. Mehtap YELORMAN
Abstract: Politicial socialization defined as acquisition of the values and elements of a political regime can be accepted as a social formation in which socio-cultural factors also play role, likewise that the individuals growth adult in different socio-economical conditions have different political attitudes and behaviors inferres that socials factors are effective in this period. In this study, considering the approach above, a survey was conducted, which investigated socio-economical and cultural factors affecting the politization process of the students in three different schools in the city center of Elazig with respect to the variables such as gender, family income, career and education. Key words: Socialization, political socialization, political education, socio-economic factors in political socialization process
Frat University, Faculty of Science and Letters / ELAZI myesilorman@yahoo.com bilig Winter / 2006 Number 36: 1-46 Ahmet Yesevi University Board of Trustees
-

: - . - . , , - , , , . : , , , - .
Fratskiy Universitet, Fakl$tet estestvenih i gumaintarnh nauk, kafedra sodialogin ILW3*K
myesilorman@yahoo.com
bilig Zima 2006 vpusk: 36: 1-46 Popeitel#skiy Sovet Universiteta Axmeta Wsavi

Siyasal Sosyalizasyaon Sürecinde Sosyo-Ekonomik Faktörlerin Rolü

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Siyasal Sosyalizasyaon Sürecinde Sosyo-Ekonomik Faktörlerin Rolü

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Siyasal Sosyalizasyon Srecinde Sosyo-Ekonomik Faktrlerin Rol

Yard. Do. Dr. Mehtap YELORMAN

Frat niversitesi Fen-Edebiyat Fakltesi, Sosyoloji Blm / ELAZI myesilorman@yahoo.com

bilig, K / 2006, say 36

Yeilorman, Siyasal Sosyalizasyon Srecinde Sosyo-Ekonomik Faktrlerin Rol

bilig, K / 2006, say 36

Yeilorman, Siyasal Sosyalizasyon Srecinde Sosyo-Ekonomik Faktrlerin Rol

bilig, K / 2006, say 36

Yeilorman, Siyasal Sosyalizasyon Srecinde Sosyo-Ekonomik Faktrlerin Rol

bilig, K / 2006, say 36

Yeilorman, Siyasal Sosyalizasyon Srecinde Sosyo-Ekonomik Faktrlerin Rol

bilig, K / 2006, say 36

Yeilorman, Siyasal Sosyalizasyon Srecinde Sosyo-Ekonomik Faktrlerin Rol

bilig, K / 2006, say 36

Yeilorman, Siyasal Sosyalizasyon Srecinde Sosyo-Ekonomik Faktrlerin Rol

bilig, K / 2006, say 36

Yeilorman, Siyasal Sosyalizasyon Srecinde Sosyo-Ekonomik Faktrlerin Rol

bilig, K / 2006, say 36

Yeilorman, Siyasal Sosyalizasyon Srecinde Sosyo-Ekonomik Faktrlerin Rol

bilig, K / 2006, say 36

Yeilorman, Siyasal Sosyalizasyon Srecinde Sosyo-Ekonomik Faktrlerin Rol

bilig, K / 2006, say 36

Yeilorman, Siyasal Sosyalizasyon Srecinde Sosyo-Ekonomik Faktrlerin Rol

bilig, K / 2006, say 36

Yeilorman, Siyasal Sosyalizasyon Srecinde Sosyo-Ekonomik Faktrlerin Rol

bilig, K / 2006, say 36

Yeilorman, Siyasal Sosyalizasyon Srecinde Sosyo-Ekonomik Faktrlerin Rol

bilig, K / 2006, say 36

Yeilorman, Siyasal Sosyalizasyon Srecinde Sosyo-Ekonomik Faktrlerin Rol

bilig, K / 2006, say 36

Yeilorman, Siyasal Sosyalizasyon Srecinde Sosyo-Ekonomik Faktrlerin Rol

bilig, K / 2006, say 36

Yeilorman, Siyasal Sosyalizasyon Srecinde Sosyo-Ekonomik Faktrlerin Rol

X2= 1. 3,781 2. 1,911 3. 7,032

Anlamllk= 0,286 0,591 0,071

bilig, K / 2006, say 36

X2= 1. 1,226 2. 3,374 3. 3,388

Anlamllk= 0,286 0,066 0,066

X2= 1. ,841 2. 1,015 3. 4,388

Anlamllk= 0,359 0,314 0,037

Yeilorman, Siyasal Sosyalizasyon Srecinde Sosyo-Ekonomik Faktrlerin Rol

X2= 1, 373 2, 066 3, 2,956

Anlamllk= 0,546 0,798 0,086

X2= 1. 9,342 2. 2,367 3. 2,745

Anlamllk= 0,025 0,500 0,433

bilig, K / 2006, say 36

X2= 1. 27,788 2. 39,067 3. 78,371

C= 0.345 0.404 0.531

Anlamllk= 0,001 0,000 0,000

Yeilorman, Siyasal Sosyalizasyon Srecinde Sosyo-Ekonomik Faktrlerin Rol

X2= 1. 21,978 2. 43,002 3. 68,526

C= 0,308 0,421 0,505

0,000 0,000 0,000

bilig, K / 2006, say 36

X2= 1. 26,243 2. 38,462 3. 14,625

C= 0,333 0,402 0,261

Anlamllk= 0,000 0,000 0,002

X2= 1. 18,947 2. 11,801 3. 15,271

Anlamllk= 0,026 0,225 0,084

Yeilorman, Siyasal Sosyalizasyon Srecinde Sosyo-Ekonomik Faktrlerin Rol

X2= 1. 40,340 2. 60,045 3. 34,787

C= 0,401 0,481 0,385

Anlamllk= 0,000 0,000 0,000

bilig, K / 2006, say 36