TELEKOM TREND

CEPLE KONUŞMADA SEÇENEK ÇOĞALIYOR

Markasına güvenen
sanal operatör olacak
GSM operatöründen aldıkları toplu dakikaları daha uygun
fiyatlarla tüketiciye sunan sanal operatörler Türkiye’de de
faaliyete geçmek için gün sayıyor. Markasının gücüne ve
kitlesine güvenenler kolları sıvadı, düzenlemeyi bekliyor.
Özgür Taşpınar

İNGİLİZ Virgin Group’un sahibi milyarder

girişimci Richard Branson’u iletişim devi haline
getiren “sanal mobil operatörlüğü” Türkiye’de
hayata geçmek için gün sayıyor. Telekomünikasyon
Kurumu’nun 2008 iş planına dahil ettiği
uygulamanın 9 Kasım’da yürürlüğe girecek
numara taşınabilirliğinin ardından başlaması
bekleniyor. Toplu konuşma dakikası aldıkları
GSM operatörlerinin altyapısını kullanarak kendi
pazarlarını yaratan sanal operatörlerin sayısı,
dünyada 300’ü geçmiş durumda. Projeksiyonlara
göre 2010 yılında sanal mobil operatörlüğü
pazarının 10.7 milyar dolar hacme, 2012 yılında
abone sayısının ise 352 milyon kişiye ulaşması
bekleniyor.
Avea’nın ana distribütörlüğünü yürüten
ve Türkiye’de sanal operatörlere altyapı
hizmeti vermeye hazırlanan Vegatel Yönetim
Kurulu Başkan Yardımcısı Ekrem Tokay,
değişik pazarlarda sistemi incelediklerini ve
Türkiye’de nasıl başarılı olacağını analiz etmeye
çalıştıklarını söylüyor. Tokay’a göre sanal mobil
operatörlük uygulamasının başarılı olabilmesi
için öncelikli olarak yeteri kadar büyük bir pazar
gerekiyor. Türkiye mobil telefon pazarının da
64 milyona ulaşan abonelik sayısı ile bu kriteri
karşıladığını ifade eden Tokay, ancak hâlâ
gidilecek yol olduğunu düşünüyor. Çünkü
abonelik sayısı nüfusa oranlandığında çıkan
rakam Türkiye’de yüzde 85 civarında. Bu oran
İLLÜSTRASYON: SEBAHATTİN DEMİRAY

Avrupa genelinde yüzde 118’e, Yunanistan’da

yüzde 145’e ulaşmış durumda. Tokay, Türkiye’nin
mobil telekomünikasyonu çok sevdiğini
söylüyor ve ekliyor: “O yüzden bu işte önemli
fırsatlar olduğunu düşünüyoruz. Zaten şu
anda birçok uluslararası sanal operatör adayı
Türkiye’de dolaşıyor. ‘Kimlerle ne iş yapabiliriz’
diye geziyorlar. Hatta bunlardan bazıları
Telekomünikasyon Kurumu’na dahi gitti.”
Hollanda gibi küçük bir ülkede 40 civarında
sanal operatör bulunduğunu
belirten Tokay, “Hollanda nüfusunu
düşünün. Türkiye çok daha büyük.
Dolayısıyla çok daha fazla gelişme
imkânı var” diyor. Belçika ve
Danimarka’ya yaptıkları gezilerde de
çok ilginç örnekler gördüklerini ifade
eden Tokay, keza Almanya’da da
50’yi aşkın sanal operatör olduğunu
söylüyor. Bir yanlış anlamaya da
dikkat çekerek sanal operatörlerin
aslında ana operatörün rakibi değil
iş ortağı olduğunu kaydeden Tokay,
konuya şu sözlerle açıklık getiriyor:
“Çünkü sanal operatörler, ana
operatörün şebekesini kullanıyor.
Yani ana operatörün ürettiği dakikayı,
datayı satıyor. GSM operatörünün
büyüklüğü gereği gidemeyeceği
veya gitmek istemediği segmentler
vardır. GSM operatörlerinin genelde
hedefi büyük kitlelerdir. Tarifeleri
milyonlarca kişiye hitap eder.
Dolayısıyla esneklik imkânları zayıf.
Genele hitap ettikleri için de çok
özel, niş kitlelere, niş segmentlere
özel bir tarife oluşturmaları zordur.
İşte bu boşluğu sanal operatörler
dolduruyor. Operatörler bir fabrika
gibi dakika üretiyorlar. Sanal
operatörler de daha evvel gidilmemiş
veya gidilip de etkin tarifeler, etkin
servis ve ürünler önerilmemiş yerlere
gidiyor. Bunun yanı sıra faturalama,
kampanya gibi yükleri de alıyor
üzerine.“
“KULÜPLER VE
BANKALAR ŞANSLI”
Sanal operatörlüğe soyunanların
dünyadaki örnekler gibi telekom
sektörü dışından şirketler olacağına
dikkat çeken Ekrem Tokay’a göre
bu alana kitlesine ve markasına
güvenenler gelecek. Fenerbahçe
Kulübü’nün konuya ilgisinin
olduğunu ve açıkladığını söyleyen
Tokay, “Biz spor kulüplerinin eğer
iyi bir yapıyı oluşturabilirlerse
başarılı olacağını düşünüyoruz. Niye
düşünüyoruz? FB markası değerli
midir? Değerlidir. Kitlesi var mıdır?
Vardır. Yani yemek yapmak için her
şey var” diye konuşuyor.
Sanal operatörlükle isimleri yan
yana anılan Boyner, Smile, Teknosa,
Migros, Carrefour, Garanti’nin de
çok değerli markalar olduğunu ve
peşlerinde kitleler bulunduğunu
ifade eden Tokay, aynı zamanda bazı
sektörlerin de çok şanslı olduğunu
açıklıyor: “Spor kulüpleri iyi bir
yapıyla iyi bir sanal operatör adayı
haline getirilebilir. Elindeki bilgi
SPOR KULÜPLERİNİN EĞER İYİ BİR YAPIYI OLUŞTURABİLİRLERSE SANAL
OPERATÖRLÜKTE BAŞARILI OLACAĞINI DÜŞÜNÜYORUZ. NİYE DÜŞÜNÜYORUZ?
MARKALARI DEĞERLİ MİDİR? DEĞERLİDİR. KİTLELERİ VAR MIDIR? VARDIR. YANİ
ORTADA YEMEK YAPMAK İÇİN HER ŞEY VAR. Vegatel Başkan Yardımcısı Ekrem Tokay
birikimi, müşteri kitlesi, ürün ve beklediklerini anlatıyor.
servis yelpazesi nedeniyle finans European Telecommunication
sektörü önemli bir aday. Bu arada Holding CEO’su Şevki Kuyulu da
sağlık sektörü de olabilir.” sanal mobil operatörlerin genellikle
Full sanal operatör modellerinde pazar payı dağılımından memnun
ayrı sim kart ve ayrı numaranın olmayan en küçük GSM operatörü
söz konusu olacağını dile getiren tarafından desteklendiğine dikkat
Tokay, “Bu tiptekilerde abonelik çekiyor ve bu sayede fiyatlarda
de aboneliğin sahibi de sanal ciddi bir düşüş meydana geldiğini
operatör üzerinden olacak. Diğer bir söylüyor. Kuyulu, lisansların
modelde ise sadece tarife üretimiyle verilmesini takiben özellikle ön
ilgili konumlanıyorsunuz. Burada ödemeli mobil telefon pazarının
abonelik yine ana operatörün hızlı tüketim pazar özelliklerine
oluyor. Siz kendi markanızla mevcut çok yaklaştığını anlatıyor: “Pazarın
operatörün herhangi tarifesinden biri gelişmeye başlamasıyla birlikte
gibi oluyorsunuz” diyor. nasıl Migros markalı süt, deterjan,
bakliyat varsa, Migros markalı
MİGROS SÜT GİBİ mobil telefon kartı da olabilecek.”
MİGROS TELEFON KARTI Almanya’da yaşayan 13 milyonluk
Tüketici açısından en önemli etnik pazara Vodafone’un tek
avantajın fiyat olacağını söyleyen sanal mobil operatörü olarak Mobi
Tokay, pazarın gelişmesinin önündeki markasıyla hizmet sunduklarını
en büyük engeli ise yüzde 15 çifte hatırlatan Kuyulu, “Mobi şu anda
Hazine payı olarak görüyor. Tokay, Türk, Rus ve Polonyalılardan oluşan
mevcut düzenlemeye göre hem 80 bin aktif müşteriye hizmet veriyor
GSM operatörünün sanal operatöre ve her ay 4-5 bin arası yeni müşteri
kestiği fatura toplamından hem de alıyor. Almanya’da çok açık bir
sanal operatörün son kullanıcıya katma değere sahibiz” diyor. Sanal
kestiği fatura toplamından yüzde mobil operatörlüğüne Türkiye’de de
15 çifte Hazine payı alınmasının söz hazır olduklarını ifade eden Kuyulu,
konusu olduğunu ancak sorunun ancak henüz katma değerin var olup
kısa zamanda düzeltilmesini olmadığını görmek için, “Bizim yapıp
da mevcut operatörlerin yapamadığı
ne var?” sorusuna cevap aradıklarını
SİSTEM NASIL İŞLİYOR? belirtiyor.
Mobil dünyada MVNO (Mobile Virtual Network Operator) olarak Türkiye’de rekabetin zaten yoğun
adlandırılan modelde, işletmenin adına kayıtlı bir frekans bandı ve fiyatların da düşük olduğunu
yok. Genellikle arkasındaki kitleye güvenen güçlü markalar sanal savunan Vodafone Türkiye
operatörlük yapıyorlar. GSM operatörleriyle uzun süreli anlaşma yapıp
Telekomünikasyon Politikaları
görüşme süresini topluca satın alıyorlar ve bunları müşterilerine uygun
koşullarda ve tarifelerde sunuyorlar. Sanal operatörlükle hem yeni bir
Başkanı Esen Sirel Ongun ise
gelir kaynağı elde ediyor, hem de şirketler arasında sinerji yaratmak yeni şekillenecek pazar için şu
için fırsatları oluyor. Örneğin İspanya’da Air Europa, sahibi olduğu sanal değerlendirmede bulunuyor: “Sanal
operatör Pepe Mobile ile yolcularına bedava konuşma hakkı tanıyor... operatörler de gerçek operatörlerle
Tabii yolcular bedava dakikaları, uçtukları mesafeye göre kazanıyorlar.. aynı vergileri ödeyeceklerinden,
İngiltere’de Blyk ise 16-24 yaş arasındaki gençlere bedava konuşma fiyattan ziyade sunulan servislerle
ve mesaj hizmeti sunuyor. Ama cep telefonlarına gönderdiği ve farklılaşmalara gidebilirler. Örneğin
dinlemenin/izlemenin zorunlu olduğu reklamlar karşılığında... Fransa’da
Virgin Mobile genç bir kesime hitap
radyo istasyonu NRJ, NRJ Mobile vasıtasıyla uygun tarife tekliflerinin
yanında, müzik, video, eğlence alanında katma değerli hizmetler
ediyor ve çok tanınan bir müzik,
sağlıyor. Hollanda’da Rabobank’ın hedef kitlesi çiftçiler. Banka, Rabo eğlence markası olduğu için ona
Mobiel markasıyla onlara mobil teklifler de sunuyor. yönelik servisler sunuyor.” Bugün
Türkiye’de uygulanacak modelde Turkcell, Vodafone veya Avea’dan dünyada sanal operatörlerin payının
biriyle anlaşan firmalar sanal operatörlük yapabilecek. Tüm bu toplam küresel pazarın yüzde
işlemler ve sanal operatörlerin çalışma koşulları, Telekomünikasyon 3’ünden az olduğunu belirten
Kurumu tarafından düzenlenecek. Telekomünikasyon Kurumu’nun Ongun’a göre bu payın hızla
yetkilendirmesinin ardından Bakanlar Kurulu lisans bedelini belirleyecek
büyüdüğünü göz ardı etmemek
ve sanal mobil operatörlüğü işlerlik kazanacak.
gerekiyor.
EKİM 2008 CNBC-e BUSINESS 119