Hi vn bin

MC LC
Li ni u ...................................................................................................................................... 2 I. TNG QUAN V HI VN BIN V HI VN BIN VIT NAM .................................... 3 1. Cc yu t ng lc bin ......................................................................................................... 3 1.1. Thy triu v dng triu vng khi v ven b Vit Nam ................................................. 3 1.2. Nc dng do bo v gi ma vng khi v ven b Vit Nam ....................................... 5 1.3. c im trng sng vng khi v ven b Vit Nam .................................................... 7 1.4. Dng chy vng khi v ven b Vit Nam ..................................................................... 9 2. Cc yu t thy vn bin ....................................................................................................... 11 2.1. Nhit nc vng khi v ven b Vit Nam ............................................................... 11 2.2. mn vng khi v ven b Vit Nam ......................................................................... 12 2.3. Hm lng oxy ha tan vng khi v ven b Vit Nam ................................................ 12 II. THC TRNG NGHIN CU HI VN BIN TRN TH GII V TI VIT NAM . 14 1. Thc trng nghin cu hi vn bin trn th gii ................................................................. 14 2. Vai tr ca nghin cu hi vn bin i vi Vit Nam ......................................................... 15 3. Thc trng nghin cu hi vn bin ti Vit Nam ................................................................ 17 3.1. Cng tc iu tra c bn hi vn bin............................................................................. 17 3.2. Cng tc iu tra kho st hi vn bin .......................................................................... 18 3.3. Cng tc d bo, phc v nghin cu hi vn bin ........................................................ 18 3.4. Cng tc khoa hc cng ngh trong nghin cu hi vn bin ........................................ 18 III. MT S XUT TRONG VIC NGHIN CU HI VN BIN ................................ 20 1. Nhng vn cn tn ti trong nghin cu hi vn bin ti Vit Nam ................................ 20 2. Mt s xut nng cao cht lng nghin cu hi vn bin .............................................. 20 Kt lun ......................................................................................................................................... 23 Ti liu tham kho ........................................................................................................................ 24

Sinh vin Hong Ngc Hn

Hi vn bin

Li ni u Thy

vn

hc (ting

Anh: hydrology,

gc Hy

Lp:

Yoo.

Y+oos,hydrologia, ngha l "khoa hc v nc") l ngnh khoa hc nghin cu v s vn ng, phn phi, v cht lng ca nc trn ton b Tri t, v v th n cp n c vng tun hon nc v cc ngun nc. Cc lnh vc ca thy vn hc bao gm kh tng-thy vn, thy vn nc mt, a cht thy vn, qun l lu vc sng v cht lng nc, nhng ni m nc ng vai tr ch o. Hi vn bin bao gm hai ni dung l thy vn bin v ng lc bin. Trong , thy vn bin cp n ch nhit , mui ca nc bin. Cn ng lc bin ni v ch dao ng mc nc bin nh nc dng do bo, nc bin dng do bin i kh hu, sng bin do gi gy ra, v cc loi dng chy (dng chy gi, dng chy a chuyn, dng chy thy triu, cui cng l dng chy tng hp). Vic nghin cu hi vn bin c ngha ng dng quan trng. Vic phn tch thy vn v kh tng bin gip d bo, cnh bo cc hin tng kh tng thy vn nguy him nh bo, p thp nhit i, ma ln, l lt, hn hn, nng nng, rt hi ko di, triu cng, sng, nc dng, t gp phn vo phng pht trin kinh t - x hi cc a phng, c bit s pht trin cng ngh d bo thi tit hn cc ngn. Bn cnh , c th thy cc vi phm, tranh chp cng nh s c v mi trng nh s c trn du ang din ra ngy cng ph bin, ko theo nhim ngun nc cng ang ngy cng trm trng. V vy, vic nghin cu hi vn bin s ng gp ng k vo vic tnh ton, lng ha cc thit hi mi trng do cc s c ny gy ra, t , l cn c gii quyt tranh chp, khiu ni, bi thng v mi trng, chng hn vic nm c tc sng, cc hin tng thi tit bt thng nh bo, l c th tnh ton c mc lan ta ca du. . Do , c th thy, cc ng dng ca hi vn bin ang ngy cng tr nn phong ph, v thit thc hn, ng thi cng i hi s u t tm hiu, nghin cu c th hn. Bo co sau s trnh by cc khi nim c bn ca hi vn bin ni chung v phn tch c im hi vn bin Vit Nam ni ring, ng thi trnh by thc trng nghin cu hi vn trn th gii, cng nh ti Vit Nam, t a ra cc xut nng cao hiu qu hot ng nghin cu hi vn nc ta.
2 Sinh vin Hong Ngc Hn

Hi vn bin

I. TNG QUAN V HI VN BIN V HI VN BIN VIT NAM Hi vn bin bao gm hai ni dung l thy vn bin v ng lc bin. Trong , thy vn bin cp n ch nhit , mui ca nc bin. Cn ng lc bin ni v ch dao ng mc nc bin nh nc dng do bo, nc bin dng do bin i kh hu, sng bin do gi gy ra, v cc loi dng chy (dng chy gi, dng chy a chuyn, dng chy thy triu, cui cng l dng chy tng hp). Cc yu t hi vn bin bao gm cc yu t ca thy vn bin v ng lc bin. Phn sau s trnh by chi tit hn v cc yu t hi vn bin ni chung, v c im hi vn bin Vit Nam ni ring. 1. Cc yu t ng lc bin 1.1. Thy triu v dng triu vng khi v ven b Vit Nam Hin tng thy triu l chuyn ng sng di, di tc ng ca lc to triu tun hon trong i dng c cc chu k tng ng vi chu k ca cc lc, nhng bin v pha khc vi lc. Thy triu trong bin v i dng c hnh thnh di tc ng tng hp ca lc ht v tr mt trng v mt tri i vi qu t. Lc to triu ca mt trng trung bnh ln gp 2,17 ln lc to triu ca mt tri. Do vy nhng c trng c bn ca hin tng thy triu trn i dng th gii c quyt nh bi v tr tng h ca mt trng v tri t. Ch thy triu trn cc bin v i dng ph thuc khng ch vo cc yu t thin vn m cn ph thuc vo rt ln iu kin a l. iu c th hin trong cng thc d bo dao ng mc nc thy triu: ht =

Hn.f.cos(qmt + gn + u + v)

trong , Hn v gn hng s iu ha cc sng thnh phn c tnh t s liu quan trc mc nc di ngy. Mt c im rt quan trng ca thy triu l mc nc dao ng theo cc chu k khc nhau. Cc chu k ny l do cc sng bin i theo thi gian. Da vo kt qu quan
3 Sinh vin Hong Ngc Hn

Hi vn bin

trc v tnh ton, ngi ta chia ra hai loi chu k: chu k ngy v chu k nm. Theo chu k nm. trong mt nm thy triu cng thay i. S thay i ny xy ra l do tng quan v tr gia cc thin th quanh Tri t quyt nh. Cn chu k ngy l chu k dao ng mc nc bin quan trng nht v to nn ch triu ti mi a im khc nhau. Trong c bn chu k chnh: bn nht triu u, bn nht triu khng u, nht triu u, nht triu khng u. Ti Vit Nam, cc sng bn nht triu khi truyn t Thi Bnh Dng vo Bin ng c bin ln hn r rt so vi bin ca sng nht triu. Tuy nhin, do iu kin a hnh thay i, c bit l a hnh ti khu vc Vnh Bc b v Vnh Thi Lan, cc sng nht triu mnh ln v trong nhiu trng hp p o sng bn nht triu. Tc ng ca a hnh y v hnh dng b bin cng to ra cc vng nht triu thun tu hoc nht triu khng u v thu hp cc vng sng bn nht triu, to ra cc vng sng bn nht triu khng u, lm cho cc vng bin ven b v khi Vit Nam c tnh cht thy triu rt a dng. Cc sng tin lc u chuyn dn thnh dng sng tin - ng hoc ng - tin, to ra cc im v triu ti cc khu vc ca Vnh Bc b v Vnh Thi Lan. Cng tng t nh i vi thy triu, dng triu b bin i mnh khi sng triu truyn vo cc khu vc ven b di nh hng ca a hnh vng bin v hnh dng b bin. Cc c im ca thy triu v dng triu khng hon ton ph hp vi nhau do s khc bit v c ch vt l ca dao ng mc nc triu (thy triu) v chuyn ng cc khi nc trong sng triu (dng triu). Vng ven b Vnh Bc b (Hi Phng - Qung Ninh) v khu vc Vng Tu, thy triu c th vt qu 4m trong chu k 19 nm. Vng c thy triu thp nht l khu vc ven bin Thun An v ca Vnh Thi Lan vi gi tr khng vt qu 0,5m. Cc vng ven b v khi cn li ca Vit Nam c ln thy triu dao ng trong khong 1,5 n 3 m. Dng triu cc i thay i rt mnh ph thuc vo a hnh khu vc b v nh hng ca cc o, eo bin, ca vnh, ... Khu vc vnh Din Chu (Ngh An) c th xy ra dng triu cc i chu k 19 nm vi gi tr ln hn 1 m/s.

Sinh vin Hong Ngc Hn

Hi vn bin

Bng

1.

Phn

vng

ch

thy triu

dng

triu

vng

ven

bin

v ngoi khi Vit Nam

Thy triu Vng ven b Tnh cht Dng triu

Tnh cht ln ln (m) BNT BNTKD NTKD NT (cm/s) BNT BNTKD NTKD NT X x X X X X X X X x 1,0 4,5 0,5 2,3 2,0 3,0 x 0,9 1,3 x x x x x x x x x 25 - 100 x 25 - 50 25 - 50 25 - 50

Vnh Bc b Min Trung ng Nam B Ty Nam Vit Nam

Ch gii: BNT: bn nht triu; BNTKD:bn nht triu khng u;NTKD:nht triu khng u; NT: nht triu Ngun: Phm Vn Ninh, H Ni, 2002. Chuyn kho kh tng hi vn, ng lc bin Vit Nam. tp 1,2 1.2. Nc dng do bo v gi ma vng khi v ven b Vit Nam Trong khong thi gian 1970 - 1996, c ti 28 cn bo b trc tip vo vng ven b bin Qung Ninh - Hi Phng, trong c cn bo Sarah b trc tip vo vng b bin Hi Phng ngy 21/7/ 1977 vi sc gi mnh nht t 51 m/s, hay cn bo Vera b vo Qung Yn ngy 18/7/1983 vi sc gi t ti 40 m/s. Trong khong thi gian 1956 - 1989 c 20 cn bo b vo vng b bin Thanh Ho, trong c 11 cn bo bt ngun t Ty Thi Bnh Dng v 9 cn bo hnh thnh trn Bin ng. Ch tnh ring khu vc K Anh, H Tnh, trong khong thi gian 1970 1991 c 7 cn bo b trc tip (khng k cc cn bo gy nh hng), trong c cn bo Becky b ngy 30/8/1990 vi sc gi t ti 54 m/s. Vng b bin Nam B v Nam Trung B vn c xem l t chu nh hng ca bo. Trong khong thi gian 1968 - 1988 c 9 cn bo mun b vo cc thng 10 - 11
5 Sinh vin Hong Ngc Hn

Hi vn bin

gm: bo Thelma - thng 10/1968, Hester - 10/1968, Ruth - 11/ 1970, Nora - 11/1970, Thelma - 11/1973, Mamie - 11/1981, Nina 11/1983, Lucy 11/1985 v Kate - 11/1988. Nc dng do bo l mt hin tng t nhin rt nguy him i vi tnh mng v ti sn ca cc nc c vng bin ni bo b ni chung v vng bin ven b Vit Nam ni ring. vng bin ven b nc ta, nc dng cc i ghi c trong cn bo DAN nm 1989 l 3,6 m. Nm 1985, cn bo Cecil b vo khu vc Hu - Bnh Tr Thin (c) gy nc dng v lm cht hn 1.000 ngi. Nm 1989, nc dng do bo lm cht 352 ngi, mt tch 600 ngi. Nm 1990, nc dng do bo lm cht 356 ngi, Nc dng do bo xy ra vo cc thi k triu cng lm mc nc dng cao, ph hy p, cng trnh, ng x, trn vo ng rung. Sng mnh trn nn nc cao l nguyn nhn gy ra cc thit hi to ln v ngi v ca ti vng ven bin Vit Nam. Ngoi ra, nhng t gi ma mnh cp 6-7 ko di cng gy nc dng chng 30-40 cm. Tuy nc dng trong gi ma khng ln nhng xy ra rt thng xuyn (th d trong 3 nm 1977-1979, khu vc ven b Vnh Bc b thng k c 60 t gi ma). V ch nc dng do bo, khu vc bin ven b pha Bc Vit Nam (t 16o n 22oN) c th chia thnh 6 vng (Phm Vn Ninh, 2002): vng 1 t 22o n 21oN (bin gii Vit Trung n Hi Phng), vng 2 t 21o n 20oN (Hi Phng - Ca y), vng 3 t 20o n 19oN (Ca y - Ca Vn), vng 4 t 19o n 18oN (Ca Vn - o Ngang), vng 5 t 18o n 17oN (o Ngang - Ca Tng) v vng 6 t 17o n 16oN (Ca Tng Nng). Cc c im nc dng ti 6 vng ny nh sau: - Bo b nhiu nht vo vng 1 (26 cn bo trong 30 nm trn tng s 101 cn bo b vo khu vc ven b pha Bc), t nht vo vng pha Nam - vng 6 (c 6 cn bo) v phn b gn nh u trong cc vng cn li. - Bo b vo vng 6 thng t nguy him nht v khng c cn no gy nc dng cao hn 150 cm v ch c hai cn (trong 6 cn) gy nc dng cao hn 100 cm. - Bo b vo vng 2 v vng 4 nguy him hn c v c ti 50% v 56% gy nc dng ln hn 150cm, trong c 33% v 12% gy nc dng hn 200 cm. - Bo b vo cc vng 1, 3, 5 ni chung t nguy him hn cc vng 2 v 4.
6 Sinh vin Hong Ngc Hn

Hi vn bin

Vng ven bin Vit Nam t Mng Ci n Nng c ch nc dng sau: - C 2 cn bo c mt cn gy nc dng ng k (hn 100 cm). - C 10 cn bo c 3 cn gy nc dng nguy him (hn 150 cm). - C khong 10 cn bo c mt cn gy nc dng cc k nguy him (hn 200 cm). Nc dng do bo khu vc bin min Trung v min Nam (t v tuyn 16oN tr xung) thuc loi khng ln lm, cao nht t c 200 cm v rt t khi xy ra, thng ch di 50 cm. Mc nc dng 80 cm c th xy ra ti mi v ca khu vc ny. on b pha Bc c th c nc dng ln hn (n 140 cm). on b 14-15oN, nc dng cc i c th t 100 cm, on 14-12oN t 80 cm, on 12-11oN t 100 cm, on 11-10oN t 180 cm v on b 10-80N t 200 cm. Gi ma ng Bc v gi ma Ty Nam vi cng ti cp 5 n cp 8 khng gy nc dng ln trn ton di ven bin Vit Nam. Gi tr nc dng thng t 10-40 cm. cc vng bin ng bng Bc B v Nam B, gi mnh hng ng c th gy nc dng ti 40 cm. 1.3. c im trng sng vng khi v ven b Vit Nam Trng sng trn bin l mt trong cc yu t ng lc bin quan trng tc ng ln tu thuyn, cc cng trnh v mi hot ng trn bin. Trng sng vng ven b cng l nguyn nhn chnh gy xi l b bin, bin i y bin vng ven b, tc ng n cc cng trnh bo v b, cng trnh cng v lung ra vo cng. Sng v dng chy sng cn l nhn t tc ng n cc qu trnh lan truyn nhim vng ven b. Nc ta nm trong vng tc ng ca bo v cc loi gi ma. Sng trong gi ma v bo l yu t hi vn cc k nguy him trn bin. - Trng sng trung bnh vng ven b v ngoi khi bin Vit Nam: a ra cc s liu v ch trng sng trung bnh vng ven b v ngoi khi cn s dng cc s liu cao sng thc o ti cc trm ven b dc b bin nc ta gm
7 Sinh vin Hong Ngc Hn

Hi vn bin

12 trm. Kt qu cho thy vng ven b bin Vit Nam c ch trng sng trung bnh ph thuc trc tip vo cc ch gi ma. Vo ma gi ng Bc v ma bo (t thng 8 nm trc n thng 1 nm sau trng sng thng kh mnh c bit ti cc khu vc bin thong min Bc v min Trung nh Bch Long V, Cn C, Ph Qu, Cn o. cc vng vnh c cc o che chn v khu vc Vnh Thi Lan trng sng trung bnh ma v nm khng ln, sng thng l sng gi a phng vi chu k nh. - Trng sng cc i vng ven b v ngoi khi bin Vit Nam: Cc s liu sng cc i o c ti cc trm ven b c th c trng cho sng bo vng ven b nc ta v ti cc trm ny, o c c tin hnh nh k theo cc p o (obs), k c thi gian c bo. Bng 2 a ra cc kt qu o c sng cc i ti cc trm hi vn dc ven b nc ta. Bng 2. cao sng trung bnh H [m], chu k sng trung bnh [s] v tc gi
V [m/s] ti cc trm hi vn ven b v ngoi khi Vit Nam
Trm hi vn 10 - 1 24 Thng 5-7 8 - 10 TB nm

H
C T Hn Gai Hn Du Bch Long V Vn L Hn Ng Cn C Sn Tr Ph Qu Vng Tu 0,4 0,1 0,5 0,6 0,4 0,5 0,9 0,3 0,9 0,3

3,0 1,5 3,5 3,7 3,0 3,5 4,0 3,0 4,7 2,5

V
4,8 3,0 5,0 6,5 3,5 4,2 5,0 2,0 8,0 3,5

3,5 1,5 3,8 3,7 3,5 3,2 3,5 3,0 4,6 2,8

V
4,3 3,2 6,0 6,5 4,0 3,8 3,8 1,5 7,5 3,0

H
0,5 0,1 0,6 0,5 0,5 0,6 1,0 0,4 0,8 0,3

3,5 1,5 3,8 3,6 3,5 4,0 4,5 3,5 4,7 2,5

V
4,5 3,2 6,0 7,0 4,0 4,0 4,0 2,0 6,0 2,3

H
0,7 0,1 0,6 0,7 0,5 0,6 1,0 0,4 0,8 0,4

4,0 1,5 3,8 3,8 3,5 4,0 4,5 3,5 4,6 2,8

V
6,0 3,0 6,0 7,0 4,0 5,0 5,5 2,0 7,0 3,2

0,3 3,2 3,7 0,5 0,1 1,5 2,2 0,1 0,5 3,5 4,5 0,6 0,5 3,5 5,5 0,6 0,4 3,0 3,5 0,5 0,5 3,5 3,5 0,4 0,7 3,5 3,5 0,7 0,2 2,4 2,0 0,3 0,7 4,5 4,5 0,8 0,4 2,8 2,5 0,4

Sinh vin Hong Ngc Hn

Hi vn bin

Trm hi vn 10 - 1 24

Thng 5-7 8 - 10 TB nm

H
Cn o Ph Quc 0,5 0,2

2,8 2,2

V
4,5 3,5

2,8 3,8

V
4,0 4,0

H
0,4 0,4

2,7 3,2

V
4,0 4,0

H
0,5 0,5

2,8 3,2

V
4,5 4,0

0,4 2,7 3,5 0,4 0,2 2,3 2,5 0,5

Ngun: Phm Vn Ninh, H Ni, 2002. Chuyn kho kh tng hi vn, ng lc bin Vit Nam. tp 1,2. Bng 3. cao sng hu hiu cc i v chu k sng tng ng theo s liu thng k nhiu nm ti cc vng ven b Vit Nam
Trm hi vn H [m] T [s] Trm hi vn H [m] T [s] Ca ng 2,5 Hn Ng 7,5 9 Hn Gai 1,5 Cn C 9,0 9 C T 5,0 9 Ca Tng 4,0 9 Hn Du 5,6 11 Ph Qu 3,8 Vn L 5,0 Vng Tu 3,0 6 Bch Long V 7,0 9 Cn o 3,5 5

Ngun: Phm Vn Ninh, H Ni, 2002. Chuyn kho kh tng hi vn, ng lc bin Vit Nam. tp 1,2 1.4. Dng chy vng khi v ven b Vit Nam c im chung ca ch dng chy vng bin Vit Nam l ch hon lu ma vi hai bc tranh gn nh i lp nhau ng vi hai ma gi: ma gi ng Bc (ma ng) v ma gi Ty Nam (ma h). i vi hai thi k chuyn tip, ph thuc vo s thay th nhau ca trng p v trng gi ma, cc c trng hon lu c th xut hin sm hn hoc lu li lu hn. Nh vy, c im dng chy khu vc ven b v khi bin Vit Nam ch yu hnh thnh do cc qu trnh tng tc bin - kh. Ngoi ra, cc vng st b cn chu nh hng ca dng chy trong sng ra.
Sinh vin Hong Ngc Hn

Hi vn bin

- c im hon lu ma ng Trong ma ng, khu vc gia Bin ng tn ti mt xoy thun chnh, nh hng n ton b khu vc bin khi v ven b min Trung. khu vc Vnh Bc B v Vnh Thi Lan, do su khng ln nn hon lu hnh thnh ch yu do tc ng ca trng gi ma ng Bc thnh hnh trn mt bin. khu vc Vnh Bc B cng to ra mt xoy thun ph vi hng dng chy khu vc ven b t Mng Ci n Nng, theo hng dc b t Bc xung Nam. T Nng n b ng mi C Mau, dng chy duy tr hng thnh hnh t Bc xung Nam, trong , tc dng chy t gi tr ln nht ti khu vc Nam Trung B. Ti khu vc Vnh Thi Lan cng tn ti xoy thun, to ra dng chy c hng thnh hnh t Nam mi C Mau ln khu vc H Tin. - c im hon lu ma h Bc tranh dng chy ma h hu nh tri ngc hon ton vi dng chy ma ng. Ti cc khu vc ven b min Trung v Vnh Thi Lan thnh hnh xoy nghch nh hn ti khu vc ngoi khi Trung B v Bc Hong Sa. Nm gia hai xoy nghch ny l xoy thun gn b bin su Trung B. Trong cc iu kin nht nh, xoy thun ny c th bao gm c vng hot ng nc tri do hiu ng phn ha trng gi gn b bin Vit Nam v cc phn un ca dng chy chnh i v pha Bc v ng Bc. Nh vy, ch dng chy ma h khu vc ven b v ngoi khi t mi C Mau n Nng c xu th chung l i dc theo b t Nam ln Bc (ngc li hon ton vi ma ng). Tuy nhin, khi gi hng Nam mnh th cc khu vc st b, hon lu a chuyn c hng t Bc xung Nam chim u th ti tn khu vc nc tri Nam B. Khi di hi t nhit i nm v pha Bc, gi Ty Nam v Nam tr nn p o v to ra dng chy tng cng ln pha Bc. Vi c im a hnh v ng b vng bin Trung B, trong ma h, s xut hin v pht trin nc tri dc b ch tn ti khi c dng chy hng Bc, ng Bc hoc ng. c im quan trng trong ch dng chy ven b v ngoi khi Vit Nam, ti khu vc Vnh Bc b, k c trong ma h v ma ng, l dng chy tng cng vn chy dc t Bc xung Nam. Nguyn nhn duy tr hng dng chy ny ti khu vc ven b Vnh Bc b c th l s phn ha v hng trn vnh do hot ng kt hp ca p thp
10 Sinh vin Hong Ngc Hn

Hi vn bin

Bc ng Dng v di hi t nhit i. Trong khu vc Vnh Thi Lan, v ma h tn ti xoy nghch to ra dng chy thnh hnh ven b Ty Nam Vit Nam c hng t Bc xung Nam (Phm Vn Ninh, 2002). 2. Cc yu t thy vn bin 2.1. Nhit nc vng khi v ven b Vit Nam Vng ven b Vnh Bc b, thm lc a min Trung v Nam B, ven b Ty Nam Vit Nam thng c su khng ln (<100 m), rt c trng cho khu vc bin nng. Nhn chung, phn b ca nhit nc c dng thng ng v phn tng. Dng thng ng thng xy ra trong ma ng, chu tc ng ca cc yu t ng lc kh mnh, gy xo trn mnh cc tng nc t mt n y. Dng phn tng thng xy ra vo ma h. Tuy nhin, ti cc vng st b, su 10-15 m, nhit nc quanh nm c dng thng ng do xo trn ng lc. Vo ma ng, cc mt ct nhit nc khu vc Vnh Bc b cho thy nhit gim dn t ca Vnh Bc b (23,5-20oC) vo khu vc gia vnh v Bc vnh (17oC). Ti khu vc min Trung, phn b nhit trong ma ng chu nh hng mnh ca dng chy lnh t phng Bc xung, to ra di nhit thp (25-26oC) ko di xung pha Nam ti gia ca Vnh Thi Lan. Trong khu vc Vnh Thi Lan, nhit trong ma ng dao ng trong khong 26-27oC. V ma h, nhit nc thng t gi tr khong 30oC ti c 3 khu vc Nam, gia v Bc Vnh Bc b. Nhit nc khu vc ven bin v khi min Trung t bin i so vi ma ng v y l khu vc bin su v dc. Kt qu nghin cu, o c cho thy y c ba vng nc tri: di nc tri Nam Trung B - khu vc Phan Rang n Ph Qu, di nc tri ng o Ph Qu v di nc tri Bc bi T Chnh (Phm Vn Ninh, 2002). c im chnh ca cc khu vc nc tri l c nhit gim mnh, mn tng v cc trung tm nc tri l cc khu vc c nng sut sinh hc cao. Nhit nc ma h khu vc ven b min Trung v Nam B c nn kh cao (29oC) v ng nht. Khu vc nc tri c nhit nc khong 27,0-28,0oC. Nhit nc ma h ti khu vc Vnh Thi Lan kh n nh, trong khong 29-30oC.

11

Sinh vin Hong Ngc Hn

Hi vn bin

2.2. mn vng khi v ven b Vit Nam Khu vc Vnh Bc b, Vnh Thi Lan v b bin ng bng Nam B l nhng ni c dng sng ln vo nn mn thay i rt mnh gia ma ma v ma kh. Phn ln nc vng ven b Vnh Bc b c mn nh hn 34 v Vnh Thi Lan nh hn 33,5. Cng vo gn b, mn cng gim ng k. V ma h (ma ma) thng xut hin cc tm nc nht vng ca sng Hng, ca sng Cu Long v ven Vnh Thi Lan. V ma ng, cc tm v di nc l trong sng ra b p st vo b v c kh nng bin mt ph thuc vo lu lng nc trong sng ra. Khu vc ven b min Trung c mn kh n nh, thng t cc gi tr cao vo thi gian t cc thng 9 n thng 12 vi gi tr khong 33,4-34,0. Ti cc khu vc nc tri c mn kh cao do nc t cc tng su ti ln. 2.3. Hm lng oxy ha tan vng khi v ven b Vit Nam Trong lp nc tng mt, v ma ng, do nn nhit thp v cng xo trn mnh nht trong nm nn lng oxy ha tan cng cao nht trong nm. Khu vc Vnh Bc b v Bc Trung B c lng oxy ha tan trn tng mt dao ng t 4,75 ml/l n 6,00 ml/l. Khu vc Nam B v Vnh Thi Lan c lng oxy ha tan dao ng trong khong 3,00-4,50 ml/l. Phn b hm lng oxy ha tan ca nc tng mt trong ma ng c xu th gim dn t Bc xung Nam. V ma h, hu nh ton b vng ven bin v khi Vit Nam c lng oxy ha tan nc tng mt kh cao (4,00-4,50ml/l) v ng nht cho mi vng.

Bng 4. Hm lng oxy ha tan trung bnh tng mt [ml/l]

12 Sinh vin Hong Ngc Hn

Hi vn bin

Khu vc Vnh Bc b Min Trung Nam B Vnh Thi Lan

Ma ng 5,35 5,14 4,28 4,30

Ma Xun 4,87 4,27 4,18 4,25

Ma H 4,58 4,61 4,41 4,23

Ma Thu 4,73 4,56 4,47 4,00

Ngun:Phm Vn Ninh, H Ni, 2002. Chuyn kho kh tng hi vn, ng lc bin Vit Nam. tp 1,2.

13

Sinh vin Hong Ngc Hn

Hi vn bin

II. THC TRNG NGHIN CU HI VN BIN TRN TH GII V TI VIT NAM 1. Thc trng nghin cu hi vn bin trn th gii Hot ng nghin cu hi vn bin trn th gii ang ngy cng c m rng, trong ng ch l s pht trin khoa hc cng ngh trong lnh vc ny. S pht trin mnh m ca khoa hc cng ngh, c bit trong lnh vc cng ngh thng tin, vin thng lin lc to ra nhng cn c mi lm cho vic nghin cu hi vn bin c nhng bc tin quan trng. Cng ngh thng tin pht trin cao cho php thit k v ch to cc my tnh c cng sut ln, tc nhanh v gi thnh ngy cng h. y l thun li ln cho cc hot ng quan trc, thu thp, chnh l s liu hi vn. H thng quan trc kh tng thy vn bin cng c nhng tin b cn bn. Cc trm quan trc t ng, nhiu loi thit b hin i nh cc loi ra-a thi tit th h mi, cc thit b t ng quan trc trn cao v trn bin c s dng ngy cng nhiu cc nc. Cc phng tin quan trc cao khng mi nh : thit b o prphin gi, GPS o m, raa dople o gi, h thng nh v st cho php quan trc lin tc vi mt dy hn, khng ph thuc vo my th tn km. Cc v tinh kh tng vi nhng thit b hin i cho php quan trc c chi tit v y hn cc yu t kh tng trn phm vi rng ln vi phn gii cao, b sung s liu cho mng li trm iu tra c bn KTTV khng dy Cng vi s tin b ca cc thit b quan trc, cng ngh d bo cng pht trin v t c nhiu thnh tu quan trng. Nhiu loi m hnh s vi cc k thut mi trong x l s liu, tnh ton v d bo c pht trin, tch hp cc loi s liu quan trc khc nhau a ra cc bn tin d bo v cnh bo ngy cng tt hn. Cc m hnh s tr c phn gii rt cao c ng dng rng ri trong nghip v. Cht lng d bo hn ngn c nng cao, ng thi m ra kh nng d bo hn di ti ma hoc nm.

14

Sinh vin Hong Ngc Hn

Hi vn bin

Vic ng dng ngy cng rng ri H thng thng tin a l (GIS), H thng nh v ton cu (GPS) gp phn nng cao cht lng quan trc cng nh d bo kh tng thy vn bin. S pht trin ca khoa hc cng ngh ni chung v cng ngh nghin cu hi vn bin ni ring trn th gii c nh hng rt ln n nghin cu hi vn bin mi nc, nht l i vi cc nc c trnh khoa hc cng ngh v kh tng thy vn cn mc thp nh nc ta. C th thy mt s tc ng nh sau: - S pht trin ca cng ngh vin thm v cc thit b o lng mi lm cho vic quan trc hi vn bin c bao qut v chnh xc hn rt nhiu. c bit cc thit b trn v tinh thng xuyn cung cp thng tin c gi tr v kh quyn v i dng, gip ch nhiu cho vic d bo v kim tra, x l s liu. Cc quc gia trn th gii u c c hi tip cn v chia s mt phn nhng thng tin ny. Nh vy, chng ta cng c thm iu kin thu thp, b sung s liu cho h thng quan trc; - S pht trin ca cng ngh thng tin v my tnh to iu kin cho nc ta tip cn vi s pht trin ca khoa hc kh tng thy vn th gii, c bit tip cn tc thi vi sn phm d bo kh tng phong ph ca nhiu Trung tm Kh tng ln tham kho trong qu trnh d bo. Tm li, s pht trin ca khoa hc cng ngh nghin cu hi vn bin trong nhng nm gn y gip ngnh nghin cu hi vn bin trn th gii ni chung v ti Vit Nam ni ring c nhng bc tin vt bc. gip cng tc nghin cu hi vn bin ca Vit Nam pht trin nhanh hn, cn tranh th tip thu cc thnh tu tin tin, iu chnh cc tiu chun v k thut ang s dng cho ph hp hn vi cc tiu chun v k thut tin tin hin nay nhm nhanh chng ui kp v hi nhp trnh kh tng thy vn tin tin ca th gii. 2. Vai tr ca nghin cu hi vn bin i vi Vit Nam Hi vn bin c mt vai tr quan trng trong s nghip pht trin kinh t - x hi v cng c quc phng, an ninh. Cng tc phc v hi vn bin c xem nh mt trong cc iu kin cn bn Chnh ph c th hoch nh cc chnh sch, bin php nhm
15 Sinh vin Hong Ngc Hn

Hi vn bin

pht trin kinh t-x hi; phng trnh v gim nh thit hi do thin tai; bo m an ton cuc sng v ti sn ca ngi dn, ng thi l cng c hu hiu trong vic nghin cu khoa hc mi trng, chnh sch v hoch nh mi trng cng nh lng ha cc thit hi ca cc s c xy ra trn bin. Vi nhng c im ca kh hu thi tit nc ta, thin tai c ngun gc kh tng thy vn tr thnh mi e do thng xuyn i vi sn xut v i sng. Mt khc bin i kh hu ton cu cng vi nhng tc ng to ln l nhng thch thc nghim trng i vi s pht trin kinh t x hi ca nhiu quc gia trn th gii. Nc ta vi cc c im a hnh v iu kin a l c nh gi l mt trong nhng nc chu nh hng nng n nht ca bin i kh hu, chc chn s phi ng ph vi nhng hu qu ca thin tai v bin i kh hu trn nhiu lnh vc. Dn s tng ln, nhng vng c nguy c b thin tai nhiu cng vi hu qu ca nc bin dng nh cc vng ven bin, ven sng, cc vng t thp h lu cc h thng sng ln ngy cng c nhiu dn c sinh sng. y l nhng thch thc ln i hi phi c quy hoch dn c v sn xut ng n, da trn cc c s khoa hc, trong t liu hi vn bin l mt trong nhng cn c quan trng. Cc vi phm, tranh chp cng nh s c v mi trng nh trn du ang din ra ngy cng ph bin, ko theo nhim ngun nc cng ang ngy cng trm trng. V vy, vic nghin cu hi vn bin s ng gp ng k vo vic tnh ton, lng ha cc thit hi mi trng do cc s c ny gy ra, t , l cn c gii quyt tranh chp, khiu ni, bi thng v mi trng. Cc hot ng trn bin nh nh bt c, khai thc du kh, giao thng vn ti, xy dng, c bit l hng khng, hng hi ... rt cn nhng bn tin cnh bo, d bo cng nh cc thng tin hi vn bin khc. Cc hot ng quc phng an ninh l nhng i tng phc v quan trng, thng xuyn ca ngnh KTTV.

16

Sinh vin Hong Ngc Hn

Hi vn bin

3. Thc trng nghin cu hi vn bin ti Vit Nam 3.1. Cng tc iu tra c bn hi vn bin a) Cng c v nng cp mng li trm kh tng thy vn bin Nh nc u t chng xung cp mng li trm kh tng thy vn v c bn xo c nhng trm khng tiu chun k thut. Ti nay, mng li trm kh tng thy vn p ng v c bn yu cu thu thp s liu phc v cng tc iu tra c bn, phn tch, nh gi iu kin ti nguyn, quy hoch, thit k cc cng trnh khai thc du kh, nng lng, nng, lm, ng nghip v pht trin kinh t dn sinh. Cc trm c xy dng thm tp trung ti cc vng c a hnh phc tp, iu kin kh tng thy vn bin i nhiu v cc vng trng im pht trin kinh t nhng cn thiu s liu iu tra c bn v KTTV nh Ty Bc, Ty Nguyn, vng bin. b) Tng bc hin i ha phng tin o kh tng thy vn bin Song song vi vic khai thc trang thit b k thut truyn thng, trong nhng nm qua, phng tin o trn mng li iu tra c bn kh tng thy vn v quan trc mi trng tng bc c i mi theo hng hin i ho. trang b 6 my triu k cho mng li trm kh tng hi vn; 4 trm phao t ng ti cc vng bin Hn Ng, Cn C, L Sn, DK1-7 t d n hp tc vi Na Uy. Trong thi gian d n, cc trm phao hot ng tng i tt, thu c nhng chui s liu di ngy nh s liu sng v dng chy lin tc hng thng, k c trong bo. c) Xy dng h thng kim nh phng tin o kh tng thy vn bin H thng kim nh phng tin o kh tng thy vn bin c quan tm u t xy dng nhm bo m tiu chun v cht lng ca phng tin o. n nm 1995, h thng kim nh kim chun c thit b o nhit , m , p sut kh quyn v nhn c y quyn kim nh nh nc cc yu t ny. Nm 1997, h thng ny kim chun thm thit b o tc dng chy v thit b o gi. Nh , phng tin o cc yu t hi vn bin c bn c kim chun theo quy nh.
17 Sinh vin Hong Ngc Hn

Hi vn bin

d) Xy dng mi h thng quy trnh, quy phm chuyn ngnh kh tng thy vn xy dng v iu chnh, b sung c 25 b quy trnh, quy phm v kh tng, thu vn, hi vn, mi trng, phng tin o kh tng thy vn. Ngoi ra, quy phm v lu tr t liu KTTV p dng Trung ng v cc i KTTV khu vc cng c xy dng. 3.2. Cng tc iu tra kho st hi vn bin T nm 1998, tu Nghin cu bin u tin ca nc ta do Tng cc Kh tng Thu vn qun l c a vo hot ng. Hng nm, Tu thc hin hai chuyn kho st theo k hoch. Ngoi ra, tu Nghin cu bin cn thc hin c 1 chuyn kho st lin ngnh v mt s chuyn kho st t xut. Qua tm nm hot ng vi 16 chuyn kho st, tu thu thp c rt nhiu s liu qu gi v KTTV bin nh s liu v su, dng chy, sng, kh tng, mi trng bin ti cc vng bin t Mng Ci n Ph Quc v cc vng thuc qun o Trng Sa v bi cn C Mau. 3.3. Cng tc d bo, phc v nghin cu hi vn bin Cc m hnh d bo kh tng, kh hu tin tin trn th gii ang c nghin cu p dng. Nm 2001, m hnh d bo s c th nghim thnh cng v a vo s dng nghip v. Nm 2002, m hnh d bo kh hu c th nghim c kt qu. Nhng thnh cng ny to ra mt bc ngot trong cng ngh d bo kh tng, kh hu, gp phn nng cao cht lng d bo. Nhng tin b trong hin i ho thng tin v cng ngh d bo kh tng, ng lc bin nu trn a trnh d bo ca Vit Nam t ch cn lc hu ln mc trung bnh trong khu vc; bo m d bo kp thi cc hin tng thi tit nguy him nh bo, l, cc t khng kh lnh, rt m, nng nng, hn hn... p ng c bn nhng i hi ca s pht trin kinh t - x hi v cng tc phng trnh, gim nh thit hi do thin tai. 3.4. Cng tc khoa hc cng ngh trong nghin cu hi vn bin Trong nhng nm qua, cng tc nghin cu khoa hc hi vn bin c y mnh v c s kt hp cht ch hn gia nghin cu c bn v nghin cu ng dng.
18 Sinh vin Hong Ngc Hn

Hi vn bin

Mt s kt qu nghin cu c ngha thc t v gp phn tch cc cho pht trin kinh t x hi c p dng vo thc tin sn xut nh thit b iu ch hydro bng phng php in phn nc phc v cho cc trm thm khng v tuyn v o gi pilot; nghin cu nh gi ti nguyn kh hu, ti nguyn nc ca tng vng, iu kin KTTV bin; xc nh cc thng s KTTV nh gi tr lng nc, cht lng mi trng nc v khng kh, iu kin kh hu cho cc cng trnh, nh my.

19

Sinh vin Hong Ngc Hn

Hi vn bin

III. MT S XUT TRONG VIC NGHIN CU HI VN BIN 1. Nhng vn cn tn ti trong nghin cu hi vn bin ti Vit Nam Mc d c nhng bc pht trin vt bc so vi thi k trc, hot ng nghin cu thy vn bin trong nhng nm gn y vn cn nhng kh khn v tn ti, c th l: - mt s vng ven bin cc trm kh tng thy vn cn tha, cha p ng c i hi ca cng tc d bo cng nh ca s pht trin kinh t - x hi; - Cc phng tin o cn lc hu. Vic quan trc c thc hin ch yu bng phng php th cng. Cha c mng li trm quan trc t ng. Mt s thit b mi hin i nh ra-a thi tit, trm kh tng t ng, my quan trc bc x t ng, trm phao, my thu vn t ghi/t bo c u t nhng cn qu t, thiu ng b. Vic duy tu, bo dng, sa cha gp nhiu kh khn. Do vy, hiu qu khai thc cc thit b trn cha cao, mt s trm kh tng t ng, my thu vn t ghi/t ng v trm phao hot ng khng n nh; - Cng ngh lu tr v chnh l s liu KTTV ch yu c thc hin bng phng php th cng, cha p ng kp thi nhu cu thng tin a dng ca thc t. Vic nghin cu p dng cng ngh hin i mi ch bt u tin hnh trong mt vi nm gn y, cha iu kin p dng thng xuyn, rng ri; - Cng tc nghin cu hi vn bin cha pht huy tt hiu qu u t trong nhng nm qua, cha p ng kp thi cc yu cu ngy cng cao ca cc hot ng kinh t bin. 2. Mt s xut nng cao cht lng nghin cu hi vn bin a) Tng cng nng lc, i mi c ch qun l nh nc trong iu tra nghin cu hi vn bin - Ci cch th ch hnh chnh gn vi tng bc i mi c ch qun l v hot ng ngnh KTTV, cng c v nng cao nng lc cc n v hot ng trong lnh vc KTTV thuc B Ti nguyn v Mi trng pht trin v nng cao hiu qu ca cc
20 Sinh vin Hong Ngc Hn

Hi vn bin

hot ng KTTV. Gn kt vic kin ton b my t chc vi cc gii php nng cao nng lc cn b, cng chc, vin chc v ngi lao ng ngnh KTTV ph hp vi c im hot ng v yu cu hin i ho ngnh. Cc gii php u t cng ngh mi phi c coi l mt gii php c bn pht trin v nng cao nng lc ca cc nghin cu hi vn bin; - Xy dng v hon thin h thng vn bn quy phm php lut v kh tng thy vn ni chung v hi vn ni ring thng nht qun l nh nc trn phm vi c nc; - Xy dng v ban hnh c ch chnh sch i vi cc hot ng x hi ho v thng mi ho to iu kin pht trin hot ng nghin cu hi vn bin v cc hot ng lin quan n bin i kh hu; b)y mnh cng tc nghin cu khoa hc v pht trin cng ngh nghin cu hi vn bin L mt hot ng thuc lnh vc khoa hc t nhin, nghin cu hi vn bin phi lun gn vic pht trin cng ngh mi vi cng tc nghin cu c bn v nghin cu ng dng nhng tin b khoa hc mi nhn nh k thut v tinh, cng ngh thng tin, vin thng. V vy, mt trong nhng gii php quan trng nht thc hin nhng ni dung v mc tiu m Chin lc ra l pht trin cng tc nghin cu khoa hc. Nghin cu c bn Tng cng nghin cu nhng vn ton cu nh bin i kh hu; tng tc kh quyn - i dng c lin quan trc tip n Vit Nam n thi tit, kh hu v iu kin kh tng thy vn nc ta. Nghin cu ng dng Cc nghin cu ng dng tp trung vo nng cao cng ngh d bo kh tng thy vn bin, ng dng cng ngh mi trong o c, chnh l s liu, tnh ton; nghin cu nh gi ti nguyn nc, ti nguyn kh hu, bin i kh hu v tc ng ca bin i kh hu, c lin quan trc tip n phc v phng chng thin tai v pht trin kinh t x hi;
21 Sinh vin Hong Ngc Hn

Hi vn bin

c) o to v pht trin ngun nhn lc - Xy dng chnh sch thu ht, i ng v s dng cn b trong ngnh kh tng thy vn bin. - Xy dng k hoch o to v s dng cn b, trong tng cng o to cn b chuyn ngnh c trnh cao ti cc c s o to trong v ngoi nc. d) y mnh hp tc quc t - Tng cng hot ng vi t cch nc thnh vin trong T chc Kh tng th gii v cc t chc quc t khc m nc ta tham gia tranh th tip thu khoa hc cng ngh tin tin v kinh nghim qun l trn th gii; - Nng cao vai tr ca Vit Nam trong cc hot ng quc t v bin i kh hu; - Khai thc c hiu qu quan h quc t song phng v a phng, tranh th cc ngun ti tr, cc d n quc t nng cao nng lc nghin cu hi vn bin.

22

Sinh vin Hong Ngc Hn

Hi vn bin

Kt lun C th thy, theo thi gian, vic nghin cu hi vn bin ang ngy cng khng nh vai tr quan trng trong phc v i sng sn xut, an ninh quc phng,. ng thi, khi bin i kh hu ang tr thnh vn ton cu, v cc vn v mi trng ang ngy cng c quan tm hn, th cc thng tin v hi vn bin tr thnh cng c quan trng trong vic hoch nh cc chnh sch mi trng ni chung, v cc gii php ng ph vi bin i kh hu v lng ha gi tr thit hi mi trng ni ring. Tuy nhin, bn cnh vic vai tr ca nghin cu hi vn bin ang ngy cng tr nn thit thc, th vn ng quan tm l u t v ti chnh cng nh nhn lc cho hot ng ny ang cn nhiu bt cp, lm hn ch cht lng thng tin hi vn bin, cng nh vic p dng cc thng tin ny. khc phc tnh trng ny, i hi Nh nc cn c cc chnh sch c th, di hn trong pht trin cng tc nghin cu hi vn bin.

23

Sinh vin Hong Ngc Hn

Hi vn bin

Ti liu tham kho 1. Chuyn kho kh tng hi vn, ng lc bin Vit Nam. tp 1, 2, Phm Vn Ninh, H Ni, 2002. 2. D bo thy vn bin, Phm Vn Hun, nh xut bn i hc Quc gia, 2002. 3. Qun l bin, L c T (ch bin), nh xut bn i hc Quc gia, 2004. 4. Bo co tng kt chng trnh iu tra nghin cu bin cp nh nc (1997 2000), nh xut bn i hc quc gia. 5. dantri.com 6. truongsa.com

24

Sinh vin Hong Ngc Hn