Realan Gas

1
Odrediti veliine stanja 1 vodene pare, ako njenih 4000 kg zauzimaju 1200 m3 na pritisku 500 kPa. Kakva je to para i kolike su joj faze?
Specifina zapremina: V m3 1200 v1 = 1 = = 0,3 kg m1 4000 Pomou stvarnog h,s dijagrama stanje vodene pare bi moglo da se odredi bez ikakvog prorauna. Dovoljno bi bilo nai secite izobare p1 = 500 kPa i izohore v1 = 0,3 m3, a zatim oitati veliine stanja. itaocu se preputa da to sam obavi, a ovde e zadatak da se reava pomou tablica za vodenu paru. Iz tablice za vlanu vodenu paru pritiska 500 kPa ( 151,84 C ) dobija se vrednost specifine m3 m3 zapremine kljuale vode v1 = 0,0010927 i suvozasiene vodene pare v1 = 0,3747 . kg kg Poto je v1 p v1 p v1 stanje pare je izmeu donje i gornje granine krive, u oblasti vlane pare. Stepen suvoe: v v1 0,3 0,0010927 x1 = 1 = 0,800057 ( 0,8 ) = v1 v1 0,3747 0,0010927
Iz tablica se oitavaju vrednosti ostalih veliina stanja kljuale tenosti ( h 1 , u 1 , s1 ) i suvo zasiene pare ( h 1, u 1, s1 ), te odreuju specifine ( jedinine ) vrednosti entalpije, unutranje energije i entropije za heterogenu smeu kljuale tenosti i suve pare ( vlane pare ) stanja 1: h 1 = h 1 + x 1 (h 1 h 1 ) = 640,1 + 0,8 (2749 640,1) = 2327,2 kJ kg u 1 = u 1 + x 1 (u 1 u 1 ) = 639,4 + 0,8 (2562 639,4) = 2177,5 kJ kg s1 = s1 + x 1 (s1 s1 ) = 1,860 + 0,8 (6,822 1,860) = 5,8296 kJ kgK
Masa suve pare i kljuale tenosti:
m = x m = 0,8 4000 = 3200 kg m = (1 x )m = (1 0,8)4000 = 800 kg
Zapremina suve pare i kljuale tenosti: V1 = m1v1 = 3200 0,3747 1199,1 m 3 V1 = m1 v1 = 800 0,0010927 0,9 m 3
B.Poljak - Reeni zadaci iz termodinamike
U kotlovskom bubnju pod pritiskom p1 = 800 kPa nalazi se vlana para. Paroviti deo zauzima 80 % zapremine, a kljuala voda preostalih 20 %. Izraunati sve veliine stanja.
Polazi se od izraza za stepen suvoe koji treba da se transformie tako da bude u funkciji ukupnih i specifinih zapremina faza: 4v1 m1 1 1 1 1 = = = = = V1 v1 V1 0,2V v1 v1 + 4 v1 m1 + m1 m1 +1 +1 +1 V1 v1 0,8V v1 v1 m1 +1 V1 v1 4 0,0011149 x1 = = 0,01822 ( blizu donje granine krive ), 0,2403 + 4 0,0011149 gde su vrednosti v1 , v1 uzete iz tablica za vlanu vodenu paru na 800 kPa. x1 =
Specifina zapremina:
v1 = v1 + x 1 (v1 v1 ) = 0,0011149 + 0,01822 (0,2403 0,0011149) = 0,005473

Specifina entalpija: h 1 = h 1 + x 1 (h 1 h 1 ) = 720,9 + 0,01822 (2769 720,9 ) = 785,2 Specifina entropija: s1 = s1 + x 1 (s1 s1 ) = 2,046 + 0,01822 (6,663 2,046 ) = 2,13012 Specifina unutranja energija: u 1 = u 1 + x 1 (u 1 u 1 ) = 720 + 0,01822 (2577 720 ) = 753,8 2 kJ kg kJ kgK kJ kg
m3 kg
U zatvorenom sudu nalazi se 27,9 kg vlane vodene pare na pritisku 1,4 MPa. Zapremina tenog dela pare je 125 puta manja od parovitog dela. Odrediti maseni odnos ovih faza i izraunati veliine stanja. Kolika je zapremina suda i kolike zapremine zauzimaju faze?
Maseni odnos faza: V1 m1 v1 V1 v1 1 0,1408 = = = 0,98033 = m1 V1 V1 v1 125 0,001149 v1 Stepen suvoe: 1 1 x1 = = = 0,505 m1 0,98033 + 1 +1 m1
Veliine stanja:
v1 = v1 + x 1 (v1 v1 ) = 0,001149 + 0,505 (0,1408 0,001149) = 0,07167

kJ kg kJ s1 = s1 + x 1 (s1 s1 ) = 2,284 + 0,505 (6,469 2,284 ) = 4,3974 kgK kJ u 1 = u 1 + x 1 (u 1 u 1 ) = 828,4 + 0,505 (2593 828,4 ) = 1719,5 kg Zapremine: h 1 = h 1 + x 1 (h 1 h 1 ) = 830 + 0,505 (2790 830 ) = 1819,8 V1 = m1 v1 = 27,9 0,07167 = 2 m 3 V1 = m1v1 = x 1 m1 v1 = 0,505 27,9 0,1408 = 1,984 m 3 V1 = m1 v1 = ( 1 x 1 ) m1 v1 = (1 0,505 ) 27,9 0,001149 = 0,016 m 3
m3 kg
Stanje vlane vodene pare zadano je na sledei nain: temperatura je 240 C, a specifina entropija iznosi kao pola vrednosti specifine entropije parovitog dela. Izraunati veliine stanja.
Specifina entropija vlane pare:

s1 = s1 6,1425 kJ = = 3,07125 kgK 2 2
Stepen suvoe:
x1 =
s1 s1 3,07125 2,7021 = = 0,1073 s1 s1 6,1425 2,7021
Veliine stanja:
v1 = v1 + x 1 (v1 v1 ) = 0,0012291 + 0,1073 (0,05967 0,0012291) = 0,0075

kJ kg kJ u 1 = u 1 + x 1 (u 1 u 1 ) = 1033,4 + 0,1073 (2603 1033,4 ) = 1201,8 kg h 1 = h 1 + x 1 (h 1 h 1 ) = 1037,5 + 0,1073 (2803 1037,5) = 1226,9
m3 kg
Vodena para pod pritiskom 1,6 MPa ima gustinu jednaku gustini u kritinoj taki. Odrediti veliine stanja i prikazati stanje u p,v dijagramu
Poto je gustina jednaka recipronoj vrednosti specifine zapremine, jednakost gustina znai i jednakost specifinih zapremina. Kritina specifina zapremina se nalazi u tablicama za vlanu vodenu paru pri kritinom pritisku pK = 22,129 MPa i kritinoj temperaturi tK = 374,15 C: m3 v K = 0,00326 kg Isto toliko iznosi specifina zapremina na pritisku 1,6 MPa: m3 v1 = 0,00326 kg Stepen suvoe:
x1 =
v1 v1 0,00326 0,0011586 = 0,017135 = v1 v1 0,1238 0,0011586
Ostale veliine stanja: kJ kg kJ s1 = s1 + x 1 (s1 s1 ) = 2,344 + 0,017135 (6,422 2,344 ) = 2,4139 kgK kJ u 1 = u 1 + x 1 (u 1 u 1 ) = 856,4 + 0,017135 (2595 856,4 ) = 886,2 kg h 1 = h 1 + x 1 (h 1 h 1 ) = 858,3 + 0,017135 (2793 858,3) = 891,5
Pod kojim uslovima suvozasiena vodena para moe imati gustinu kao vazduh na normnim uslovima? Odrediti sve veliine stanja ove pare.
Specifina zapremina vazduha na normnim uslovima: m3 RT 0,287 273 v= = = 0,7733 kg p 101,325 Specifina zapremina suve pare ima istu vrednost: m3 v1 = v1 = 0,7733 kg
Vrednost 0,7733 m3/kg treba da se potrai u tablicama za vlanu vodenu paru u koloni v. Poto se nalazi izmeu dve vrednosti (0,7465 m3/kg i 0,8098 m3/kg), traene veliine stanja se odreuju pomou linearne interpolacije: p1=231,53 kPa, t1=124,9 C, h1= h 1 =2713 kJ/kg, s1= s1 =7,079 kJ/kgK, u1= u 1 =2534 kJ/kg. Specifina unutranja energija se moe odrediti i pomou veze u 1 = h 1 p1 v1 . Odreivanje pritiska linearnom interpolacijom:
p = 220 + (0,8098 0,7733) tg 240 220 p = 220 + (0,8098 0,7733) = 231,53 kPa 0,8098 0,7465
U sporoj struji vodene pare izmeren je pritisak i temperatura koji iznose p1=1MPa, t1=250 C. Odrediti ostale veliine stanja. Koliki bi se maseni protok ove pare mogao postii kroz cev unutranjeg prenika 150 mm, ako je brzina struje 0,5 m/s ?
Para je pregrejana jer joj je temperatura via od one koja odgovara pritisku vlane pare od 1MPa.
Iz tablica za pregrejanu vodenu paru na 1 MPa i 250 C sledi:
v1 = 0,23255 h 1 = 2940
m3 kg
kJ kg kJ kg
u 1 = h 1 p1 v1 = 2940 1000 0,23255 = 2707,5 s1 = 6,919

kJ kgK
Interpolacija nije potrebna jer je temperatura 250 C, aritmetika sredina temperatura 240 C i 260 C, pa se i veliine stanja dobijaju kao odgovarajue aritmetike sredine. Maseni protok: 1 1 0,15 2 kg A1w 1 = 0,5 = 0,038 v1 0,23255 4 s
m=
Temperatura vodene pare iznosi t = 300 C. Odrediti specifine zapremine na pritiscima p1 = 100 kPa i p2 = 600 kPa. Proveriti odstupanje od BoyleMariotte-ovog zakona za idealni gas. Proveriti odstupanje na t = 700 C sa istim parom pritisaka. Neka je t = 100 C, ali su mali pritisci: p1 = 1 kPa i p2 = 5 kPa. Odrediti i za ovaj sluaj odstupanje. t = 300 C
p1 = 100 kPa v1 = 2,638
m kg
3
p 2 = 600 kPa v 2 = 0,4342

Odstupanje:
m3 kg
p1 v1 100 2,638 = = 1,0126 1 p 2 v 2 600 0,4342
t = 700 C
p1 = 100 kPa
m v1 = 4,491 kg
3
p 2 = 600 kPa
m3 v 2 = 0,7472 kg
Odstupanje:
p1 v1 100 4,491 = = 1,0017 1 p 2 v 2 600 0,7472

( Na niim temperaturama je vee odstupanje od Boyle-Mariotte-ovog zakona! )
t = 100 C
p1 = 1 kPa v1 = 173,3
m3 kg
Odstupanje:
p 2 = 5 kPa v 2 = 34,43
m3 kg
p1 v1 1 173,3 = 1,0067 1 = p 2 v 2 5 34,43

( Kada su pritisci dovoljno mali i pri relativno niskim temperaturama, dosta je dobro poklapanje sa Boyle-Mariotte-ovim zakonom! )
Vodena para ima temperaturu 220 C. U stanju 1 ona je vlana i ima stepen vlanosti 0,3 , a u stanju 2 je pregrejana i nalazi se pod pritiskom 100 kPa. Odrediti razliku entalpija, entropija i unutranjih energija za ova dva stanja. Kolika je gustina vodene pare u stanju 1 i u stanju 2?
Stanje 1 je u oblasti vlane pare na temperaturi t1 = 220 C kojoj prema tablicama odgovara ravnoteni pritisak p1 = 2,3201 MPa i veliine stanja kljuale tenosti i suve pare: m3 kJ kJ kJ v1 = 0,00119 , h 1 = 943,7 , s1 = 2,5179 , u 1 = 940,9 kg kg kgK kg
v1 = 0,08606
m3 kJ kJ kJ , h 1 = 2802 , s1 = 6,2849 , u 1 = 2602 . kg kg kgK kg

Veliine stanja vlane pare:
kJ kg kJ s1 = x 1s1 + y1s1 = 0,7 6,2849 + 0,3 2,5179 = 5,1548 kgK kJ u 1 = x 1 u 1 + y1 u 1 = 0,7 2602 + 0,3 940,9 = 2103,67 kg
h 1 = x 1 h 1 + y1h 1 = 0,7 2802 + 0,3 943,7 = 2244,51
Stanje 2 je u oblasti pregrejane pare na temperaturi t2 = 220 C i pritisku p2 = 100 kPa, kojoj odgovaraju veliine stanja: kJ kJ h 2 = 2914 s 2 = 7,910 , kg kgK kJ u 2 = h 2 p 2 v 2 = 2914 100 2,266 = 2687,4 kg Traene razlike veliina stanja: kJ h 2 h 1 = 669,41 kg kJ s 2 s1 = 2,7552 kgK kJ u 2 u 1 = 583,73 kg
Gustina vlane vodene pare: 1 kg 1 = = 16,502 3 , v1 m gde je:
v1 = x 1 v1 + y1 v1 = 0,7 0,08606 + 0,3 0,00119 = 0,0606

Gustina pregrejane vodene pare: kg 1 1 2 = = = 0,441 3 v 2 2,266 m
kg m3
Odrediti srednju specifinu toplotu pri stalnom pritisku p=1 MPa za vodenu paru u intervalima temperatura: od temperature zasienja do 250 C, a zatim do 300 C, 400 C i 500 C. Uveriti se da specifina toplota pri stalnom pritisku pregrejane vodene pare zavisi od temperature. Ponavljanjem rauna za specifinu toplotu pri stalnom pritisku p=100 kPa u istoj veliini temperaturnih intervala uveriti se da ona zavisi i od pritiska.
10
Za pritisak p =1 MPa
temperatura zasienja iznosi t1=179,88 C 180 C, a specifina entalpija h 1 = h 1 = 2778

Entalpija pregrejane pare:
kJ . kg
t 2 = 250 o C
t 3 = 300 o C
h 2 = 2940
t 4 = 400 o C
t 5 = 500 o C
kJ kg kJ h 3 = 3048 kg kJ h 4 = 3263 kg kJ h 5 = 3479 kg
Srednja specifina toplota pri izobarnom dovoenju toplote:
h 2 h1 t 2 t1 h h1 C p tt13 = 3 t 3 t1 h h1 C p tt14 = 4 t 4 t1 h h1 C p tt15 = 5 t 5 t1

Cp
t2 t1
= = = =
2940 2778 kJ = 2,314 250 180 kgK 3048 2778 kJ = 2,250 300 180 kgK 3263 2778 kJ = 2,205 kgK 400 180 3479 2778 kJ = 2,191 500 180 kgK
10
Za pritisak p =100 kPa
temperatura zasienja iznosi t1=99,64 C 100 C, a specifina entalpija h 1 = h 1 = 2675

Entalpija pregrejane pare:
kJ . kg
t 2 = 250 o C
t 3 = 300 o C
h 2 = 2973,5
t 4 = 400 o C
t 5 = 500 o C
kJ kg kJ h 3 = 3074 kg kJ h 4 = 3278 kg kJ h 5 = 3488 kg
Srednja specifina toplota pri izobarnom dovoenju toplote:
h 2 h 1 2973,5 2675 kJ = = 1,99 t 2 t1 250 100 kgK h h 1 3074 2675 kJ = 1,995 = C p tt13 = 3 kgK t 3 t1 300 100 h h 1 3278 2675 kJ = = 2,010 C p tt14 = 4 t 4 t1 400 100 kgK h h 1 3488 2675 kJ = 2,0325 = C p tt15 = 5 kgK t 5 t1 500 100
Cp
t2 t1
Dokazati da specifina toplota pri stalnom pritisku nije definisana u podruju vlane vodene pare. Da li ova konstatacija vai za specifinu toplotu pri konstantnoj zapremini?
11
Cp
t2 t1
q 1, 2 t 2 t1
h 2 h1 h 2 h1 = = t 2 t1 0
t2 t1
(nedefinisano) je definisana u oblasti vlane pare,
Srednja specifina toplota pri konstantnoj zapremini C v
jer za izohorno dovoenje toplote vai t 2 t 1 0 :

Cv
t2 t1
q 1, 2 t 2 t1
u 2 u1 t 2 t1
(konaan broj)
11
Koliko vremena je potrebno da prokljua 3 litre vode temperature 10 C na vrhu neke visoke planine gde vlada barometarski pritisak od 59 kPa? Voda se zagreva grejalicom snage N=500 W u otvorenom sudu. Koliko vode bi ostalo u otvorenom sudu nakon 2 sata zagrevanja? Zadatak reiti pod pretpostavkom da se energija grejalice troi samo na zagrevanje vode, a u drugom sluaju pretpostaviti da se samo 70 % te energije uspeno koristi, a ostatak ide na zagrevanje same grejalice, suda i okoline.
Masa pothlaene vode koja zauzima zapreminu V1=0,003 m3:
12
m1 =
V1 0,003 = = 3 kg v1 0,001
gde je za pothlaenu vodu na 59 kPa i 10 C: m3 v1 = 0,001 kg (U tablicama za pregrejanu paru i pothlaenu vodu na 10 C specifina zapremina iznosi v1=0,001 m3/kg i za 50 kPa i za 100 kPa, pa mora biti tolika i za 59 kPa)
Toplota koju je potrebno dovesti vodi pri pritisku 59 kPa da bi prokljuala:

Q1, 2 = m 1 (h 2 h 1 ) = 3 (358 42 ) = 948 kJ
gde je:
h 1 = 42 h 2 = h 2 = 358
kJ kg
kJ kg
(Pothlaena voda na 59 kPa i 10 C)
(Vlana para na 59 kPa, interpolacijom izmeu 50 i 60 kPa)
Interpolacijom izmeu istih pritisaka dobija se t2 = 85,5 C. 12

a) Idealno zagrevanje, kada se 100 % energije grejalice troi na zagrevanje vode
Vreme za koje e voda da prokljua:

( 1a2) = ,
Q1, 2 N
948 = 1896 s 31,5 min 0,5
Da bi se odredila koliina vode koja ostaje u sudu nakon = 2 h = 7200 s zagrevanja potrebno je prethodno odrediti stanje ( neka to stanje bude oznaeno sa P ) u koje e voda dospeti dovoenjem Q1, P = N = 0,5 7200 = 3600 kJ toplotne energije pri stalnom pritisku 59 kPa.
Q1,P = m 1 (h P h 1 )
h P = h1 +
Q1,P m1
= 42 +
3600 kJ = 1242 3 kg
U tablicama za vlanu vodenu paru nalazi se da je na pritisku 59 kPa entalpija suve pare h P 2650 kPa i poto je h P p h P , para stanja P je vlana. Stepen suvoe vlane pare stanja P:
xP =
h P h P 1242 358 = = 0,3854 h P h P 2652 358

gde je: h P = h 2 = 358 kJ kg
h P = 2652
kJ kg
( interpolacijom )
Tokom zagrevanja pothlaene vode do stanja kljuanja nema gubitka mase zbog isparavanja ( koliko vode ispari, toliko se i kondenzuje ). Daljim dovoenjem toplote voda isparava i u otvorenom sudu je ostaje sve manje. Meutim, za odreivanje stanja P uzima se u obzir polazna masa (m1=m2), koju sada ini zbir preostale i isparele vode ( ma gde para posle toga bila ).
Masa isparele suve pare:
mP = m1 x P = 3 0,3854 = 1,156 kg
Masa vode koja je ostala u sudu:
m1 mP = 3 1,156 = 1,844 kg
13
b) Stvarno zagrevanje, kada se 70 % energije grejalice troi na zagrevanje vode

Vreme za koje e voda da prokljua:
( 1b2) = ,
Q1, 2 N
948 = 2709 s 45 min 0,7 0,5
Koliina toplote koju grejalica preda vodi u toku 2 sata ( promena stanja 1-R ):
Q1, R = N = 0,7 0,5 7200 = 2520 kJ
Entalpija pare stanja R: h R = h1 + Q1,R m1 = 42 + 2520 kJ = 882 3 kg
Stepen suvoe: h R h R 882 358 xR = = = 0,2284 h R h R 2652 358 gde je: kJ h R = h P = h 2 = 358 kg kJ h R = h P = 2652 kg Masa isparele suve pare:
mR = m1 x R = 3 0,2284 = 0,685 kg
Masa vode koja je ostala u sudu:
m1 mR = 3 0,685 = 2,315 kg
U oblasti vlane pare izotermna promena stanja je istovremeno izobarna, to ne vai za oblast pothlaene tenosti:
14
U savreno zatvorenom sudu od 10 litara nalazi se voda na pritisku 100 kPa i temperaturi 15 C. Moe li ova voda prokljuati ako se sud zagreva? Do koje temperature bi ga trebalo zagrejati? Neka se ta ista voda najpre zagreje do temperature kljuanja pri stalnom pritisku, a tek onda zatvori sud i nastavi zagrevanje. Do koje temperature bi je sad trebalo zagrejati da prokljua u zatvorenom sudu?
13
Pothlaena voda stanja 1 moe da prokljua ako se izohorno zagrevanje obavi do kritine temperature (stanje 2). Ako se pothlaena voda stanja 1 zagrevanjem pri stalnom pritisku dovede do kljuanja (stanje 3) i dalje zagreva pri stalnoj zapremini, kljuanje se prekida sve dok se ne dostigne kritina temperatura na kojoj voda opet prokljua (stanje 4). Stanjima 2 i 4 odgovaraju vrlo visoki pritisci: p 2 663 MPa, p 4 531 MPa ( F.Bonjakovi, U.Renz, P.Burow.-Mollierov h,s-dijagram za vodu ).
Koliko bi vode iz prethodnog zadatka moralo ispariti na stalnom pritisku od 100 kPa, da bi cela koliina dola u parovito stanje na nioj temperaturi od kritine ( neka je to 160 C ) naknadnim zatvaranjem suda? Odrediti: koliinu toplote potrebnu za dovoenje vode u stanje kada treba zatvoriti sud ukupnu koliinu toplote za zagrevanje i isparavanje rad irenja i tehniki rad promene stanja
Pothlaenoj vodi stanja 1 ( 15 C, 100 kPa ) dovodi se toplota pri stalnom pritisku dok ne dostigne stanje 2 na donjoj graninoj krivi ( stanje kljuanja pri 100 kPa i odgovarajuoj temperaturi 99,64 C ). Daljim dovoenjem toplote pri stalnom pritisku ( i stalnoj temperaturi ) voda isparava do nekog stanja 3 ( vlana para nepoznatog stepena suvoe x3 ). Da bi stanje 3 bilo odreeno, potrebna su dva podatka, pri emu treba imati na umu da u oblasti vlane pare pritisak i njoj odgovarajua ravnotena temperatura predstavljaju samo jedan podatak. Poto se od stanja 3 do stanja 4 ( do gornje granine krive kojoj odgovara stanje suve pare ) dovoenje toplote obavlja pri stalnoj zapremini, specifine zapremine u stanju 3 i 4 su jednake. Prema tome, dovoljno je odrediti specifinu zapreminu v4 (v4 = 0,3086 m3/kg, za t4 = 160 C ) i traeni podatak je odreen sa v3 = v4. Stepen suvoe vlane pare stanja 3: v v 0,3068 0,0010432 3 x3 = 3 = = 0,1806 v v 1,694 0,0010432 3 3 15
14
Masa vode kojoj se dovodi toplota do potpunog isparavanja: V 0,01 m= 1 = 10 kg , v1 0,0010075 gde je v1 uzeto iz tablica za pothlaenu vodu na 15 C i 100 kPa Masa vode koja ispari pri stalnom pritisku: m = x 3 m = 0,1806 10 1,8 kg 3 Pre zatvaranja suda dovoenje toplote se obavlja pri stalnom pritisku (promena stanja 1-3):
Q1,3 = m(h 3 h 1 ) = 10 (825,12 62,95 ) = 7621,7 kJ
gde je: h 3 = h + x 3 (h h ) = 417,4 + 0,1806 (2675 417,4 ) = 825,12 3 3 3 kJ , (vlana para, 100 kPa) kg
Koliina toplote za izohorno zagrevanje do stanja suve pare:

Q 3, 4 = m(u 4 u 3 ) = 10 (2568 794,52 ) = 17734,8 kJ
gde je: u 4 = u 4 = 2568 kJ kg (suva para, 160 C) kJ , (vlana para, 100 kPa) kg
u 3 = u + x 3 (u u ) = 417,3 + 0,1806 (2506 417,3) = 794,52 3 3 3
Ukupno dovedena koliina toplote:

Q1, 4 = Q1,3 + Q 3, 4 = 25356,5 kJ
Rad irenja:
L1, 4 = L1,3 + L 3, 4 = m p (v 3 v1 ) + 0 = 10 100 (0,3068 0,0010075 ) = 305,8 kJ
Tehniki rad izobarne promene stanja ( i izohorne, kada nema rada utiskivanja i istiskivanja ) jednak je nuli: L t1, 4 = 0 ! 16
Vertikalan cilindar na slici ima ispod klipa 0,1 kg H2O na 35 C u prvobitnoj zapremini pod klipom ( kada on lei na donjem graniniku ) od 3 0,02 m . Povrina preseka klipa je 0,048 m2, a teina klipa iznosi 480 N. Cilindar se lagano zagreva, to u jednom momentu izazove postepeno podizanje klipa sve do gornjeg graninika, kada je zapremina ispod klipa 3 puta vea od poetne. kolika je temperatura vode u momentu odvajanja klipa od donjeg graninika? koliko treba da se dovede toplote vodi da bi sva isparila? Barometarski pritisak iznosi 100 kPa.
15
Specifina zapremina H2O:

v1 = V1 0,02 m3 = = 0,2 kg m 0,1
Iz tablica za vlanu vodenu paru na 35 C oitava se vrednost pritiska zasienja 5,622 kPa, m3 m3 . specifina zapremina kljuale tenosti v1 = 0,0010061 i suve pare v1 = 25,24 kg kg Poto je v1 p v1 p v1 u cilindru se nalazi vlana para.
Treba imati na umu sledee: Pod uslovom da je zaptivanje izmeu klipa i cilindra idealno i da se ispod klipa nalazi samo H2O (u zapremini koja je vea od one koju zauzima ista tena faza na 35 C), pritisak mora biti jednak pritisku zasienja (5,622 kPa). Ovo stanje treba da se uspostavi samo od sebe. Pretpostavimo da se pre dovoenja toplote u cilindru nalazi tena voda, a da iznad nivoa vode vlada totalni vakuum. Kada je pritisak manji od pritiska zasienja, tenost odmah prokljua bez dovoenja toplote, i isparava sve dok se ne dostigne pritisak zasienja. Da se u cilindru nalazi i vazduh pod nekim pritiskom (npr. 100 kPa), voda bi na 35 C bila u stanju pothlaene tenosti.
Stepen suvoe u poetnom stanju:
v1 v1 0,2 0,0010061 = 0,0079 = v1 v1 25,24 0,0010061 Poetno stanje je vrlo blizu donje granine krive! x1 =
17
Vlana para stanja 1 zagreva se izohorno uz porast koliine suve pare i istovremeno smanjenje koliine kljuale tenosti. Pritisak raste do vrednosti p2 koja odgovara zbiru barometarskog pritiska i pritiska usled dejstva sopstvene teine klipa: p2 = pb + G 480 = 10 5 + = 1,1 10 5 Pa = 110 kPa A 0,048
Ovom pritisku odgovara temperatura 102,32 C, dok je specifina zapremina ostala m3 nepromenjena ( v 2 = v1 = 0,2 ). kg U stanju 2 stepen suvoe vlane pare iznosi :
x2 =
v 2 v2 0,2 0,0010452 = 0,1284 = v2 v2 1,55 0,0010452
Dalje dovoenje toplote odvija se izobarno jer se klip odvaja od donjeg graninika, a pritisak G ostaje jednak vrednosti p b + . Znai, u momentu odvajanja klipa od donjeg graninika A temperatura pare iznosi 102,32 C, a klip se die pri stalnom pritisku sve dok ga gornji graninik m3 ne zaustavi. U momentu zaustavljanja klipa H2O je u stanju 3 kada je v3 = 3v1 = 0,6 , dok je kg p3 = p2. Stepen suvoe vlane pare stanja 3:
x3 =
v 3 v 0,6 0,0010452 3 = = 0,3867 v v 1,55 0,0010452 3 3
Dalje dovoenje toplote do potpunog isparavanja H2O ( od stanja 3 do stanja 4 ) odvija se pri stalnoj zapremini ( v4 = v3 ), jer je klip blokiran gornjim graninikom.
18
Poto posle izohorne promene stanja 1-2 dolazi izobarna promena 2-3, a zatim opet izohorna promena 3-4, dovedena koliina toplote moe da se lake odredi ako se pojedine koliine toplote izraze pomou unutranje energije! Dovedena jedinina koliina toplote:
q 1, 4 = q 1, 2 + q 2,3 + q 3, 4 = u 2 u 1 + h 3 h 2 + u 4 u 3 = = u 2 u 1 + u 3 + p 3 v 3 u 2 p 2 v 2 + u 4 u 3 = u 1 + p 3 v 3 p 2 v 2 + u 4 = = 164,58 + 110 0,6 110 0,2 + 2543,48 = 2422,9

gde je: u 1 = u 1 + x 1 (u 1 u 1 ) = 146,6 + 0,0079 (2423 146,6 ) = 164,58 p 3 = p 2 = 110 kPa , u 4 = u 4 = 2543,48 kJ kg kJ kg (vlana para, 35 C),
kJ kg
( interpolacijom za v 4 = v4 = 0,6
m3 ) kg
Ukupna dovedena koliina toplote:

Q1, 4 = mq 1, 4 = 0,1 2422,9 = 242,29 kJ
U tekstu zadatka je napomenuto da se cilindar lagano zagreva, to u jednom momentu izazove postepeno podizanje klipa. Ovo treba shvatiti tako da se dizanje klipa ( koji se u cilindru kree bez trenja ) odvija sa zanemarljivim ubrzanjem, odnosno, zanemarljivom inercijalnom silom. Brzo zagrevanje cilindra bi izazvalo dizanje klipa pri pritisku p 2 f 110 kPa sa postepenim poveanjem pritiska, odnosno promena stanja 2-3 ne bi bila izobarna. Ako bi brzo zagrevanje cilindra izazvalo kretanje klipa sa konstantnim ubrzanjem, promena stanja 2-3 bi bila izobarna, ali bi se odvijala pri stalnom pritisku p 2 f 110 kPa .
19
Zapremini od 1 m3 vodene pare, na pritisku 800 kPa sa sadrajem pare x1 = 0,5 dovede se 11550 kJ toplote pri stalnom pritisku. Prikazati dovedenu toplotu kao duinu u h,s dijagramu. Odrediti rad irenja pare i prikazati ga u T,s dijagramu povlaenjem priblinog poloaja linije konstantne unutranje energije.
16
Masa vodene pare:
m=
V1 1 = = 8,285 kg v1 0,1207
gde je:
v1 = v1 + x 1 (v1 v1 ) = 0,0011149 + 0,5 (0,2403 0,0011149) = 0,1207
m3 kg
Pomou izraza za dovedenu koliinu toplote Q 1, 2 = m (h 2 h 1 ) moe da se odredi jedinina entalpija u krajnjem stanju:
h 2 = h1 +
Q1, 2 m
= 1744,95 +
gde je:
kJ 11550 = 3139 kg 8,285
h 1 = h 1 + x 1 (h 1 h 1 ) = 720,9 + 0,5 (2769 720,9 ) = 1744,95
kJ kg
Poto je h 2 f h 1 , izobarno dovoenje toplote se zavrava u oblasti pregrejane pare. Pomou kJ tablica za pregrejanu vodenu paru na p 2 = 800 kPa i h 2 = 3139 nalazi se vrednost krajnje kg temperature t 2 = 340 o C .
20
Zapreminski rad se odreuje pomou prvog zakona termodinamike:

L1, 2 = Q1, 2 + U 1 U 2 = 11550 + 13656,9 23698,7 = 1508,2 kJ
gde je:
U1 = m u 1 = m (h 1 pv1 ) = 8,285 ( 1744,95 800 0,1207) = 13656,9 kJ U 2 = m u 2 = m (h 2 pv 2 ) = 8,285 ( 3139 800 0,3482) = 23698,7 kJ
( v2 je uzeto iz tablice za pregrejanu vodenu paru na 800 kPa i 340 C )
Da bi se zapreminski rad l1, 2 prikazao kao povrina u T,s dijagramu, potrebno je poi od prvog zakona termodinamike q 1, 2 = u 2 u 1 + l1, 2 , gde se koliina toplote q 1, 2 u T,s- dijagramu prikazuje kao povrina izmeu krive promene stanja 1-2 i horizontalne ose. Ostaje da se i promena unutranje energije u 2 u1 izrazi kao razmenjena koliina toplote, odnosno, kao povrina u T,s- dijagramu. Problem se svodi na nalaenje takve promene stanja 3-2 kod koje nema zapreminskog rada. To je izohorna promena stanja za koju vai q 3, 2 = u 2 u 3 . Pri tome unutranja energija stanja 1 i 3 mora biti jednaka, pa sledi q 3, 2 = u 2 u 3 = u 2 u 1 . Konano, iz polazne jednaine sledi l1, 2 = q 1, 2 q 3, 2 to se u T,s-dijagramu prikazuje kao razlika povrina.
21
17

U zatvorenom sudu nalazi se 0,66 kg vodene pare na pritisku 10 kPa. Sud se ohladi na temperaturu 20 C na kojoj je masa kondenzovane vode 0,2 kg. da li para tokom hlaenja prolazi kroz stanje suvog zasienja? kolika je odvedena koliina toplote? koliko toplote je potrebno razmeniti da bi se para poetnog stanja dovela u stanje suvog zasienja? koliki je unutranji prenik datog suda, ako ima oblik vertikalnog cilindra sa unutranjom visinom 3,76 m?
Nakon hlaenja javlja se i kondenzovana voda, pa je krajnje stanje 2 u oblasti vlane pare. Stepen suvoe: m2 m m 2 0,66 0,2 x2 = = = 0,697 = m 2 + m2 m 0,66 Specifina zapremina pare stanja 2:
v 2 = v2 + x 2 (v 2 v2 ) = 0,0010018 + 0,698 (57,84 0,0010018) = 40,315

(Promena stanja 1-2 je izohorna pa vai v1 = v 2 )
m3 kg
Pitanje da li para tokom hlaenja prolazi kroz stanje suvog zasienja, svodi se na pitanje da li je poetno stanje 1 ( p1 = 10 kPa ) u oblasti vlane ili pregrejane pare? Prvo se za pritisak 10 kPa, pomou tablica, odredi vrednost specifine zapremine suve pare v = 14,68 m 3 kg , pa se uporedi sa vrednou specifine zapremine v1 = 40,315 m 3 kg . Poto je v1 f v izohora v1 = const see izobaru p1 = const u oblasti pregrejane pare ( U stvarnom h,s-dijagramu izohora 40,315 m 3 kg lei desno od izohore 14,68 m 3 kg ). Pomou tablice (10 kPa, 40,315 m3/kg) dobija se temperatura pregrejane pare t1 = 600 C.
22
Odvedena koliina toplote:

Q1, 2 = m(u 1 u 2 ) = 0,66 (1699,62 3303,85 ) = 1058,8 kJ
gde je: u 1 = h 1 p1 v1 = 3707 10 40,315 = 3303,85 kJ kg kJ kg
u 2 = u 2 + x 2 (u 2 u 2 ) = 83,9 + 0,697(2402 83,9 ) = 1699,62
Odvedena koliina toplote da bi se para poetnog stanja dovela u stanje suvog zasienja:
Q1,S = m(u S u 1 ) = 0,66 (2412 3303,85) = 588,6 kJ
gde je vrednost jedinine unutranje energije u S = u naena u tablici za vlanu vodenu paru S specifine zapremine v S = v = 40,315 m 3 kg. S Unutranja (radna) zapremina suda: V = mv1 = 0,66 40,315 = 26,6079 m 3 Unutranji prenik suda:
d=
4V =3m h
Stvarni dijagram za vodenu paru (koji se koristi u praksi) obuhvata samo jedan deo oblasti pregrejane i vlane pare uz gornju graninu krivu. Bez obzira na to to u ovom zadatku poetno stanje 1 pada izvan podruja dijagrama, pomou njega se lako utvruje da je ovo stanje u oblasti pregrejane pare, odnosno, da ne moe biti u oblasti vlane pare. Jasno je da se u ovom zadatku, samo pomou dijagrama, razmenjena toplota ne moe odrediti.
23
18
5 kg vlane vodene pare gustine 10,6 kg/m3 iri se kvazistatiki pri stalnoj temperaturi 190 C do pritiska 200 kPa. Izraunati: razmenjenu toplotu i rad irenja, i prikazati ih kao povrine u T,s-dijagramu tehniki rad promene stanja, i prikazati ga kao povrinu u T,s-dijagramu i kao duinu u h,s-dijagramu
Stepen suvoe u poetnom stanju: 1 1 v1 0,0011415 v 1 v 1 1 10,6 = = = 0,6 x1 = v1 v1 v1 v1 0,1564 0,0011415 Dovedena koliina toplote:
Q1, 2 = m T (s 2 s 1 ) = 5 463 (7,4580 4,7987 ) = 6156,3 kJ
gde je: s1 = s1 + x 1 (s1 s1 ) = 2,2357 + 0,6 (6,5074 2,2357 ) = 4,7987 s 2 = 7,4580 kJ kg kJ kgK (vlana para, 190 C)
(pregrejana para, 200 kPa, 190 C)
Rad irenja:
L1, 2 = Q1, 2 + m(u 1 u 2 ) = 6156,3 + 5 (1876,4 2638,8) = 2344,3 kJ
gde je: u 1 = u 1 + x 1 (u 1 u 1 ) = 806,1 + 0,6 (2590 806,1) = 1876,4 u 2 = h 2 p 2 v 2 = 2850 200 1,056 = 2638,8 kJ kg kJ kg (vlana para, 190 C),
(pregrejana para, 200 kPa, 190 C)
24
(Predstavljanje rada irenja kao povrine u T,s-dijagramu je objanjeno u zadatku 16!)
Tehniki rad:
L t1, 2 = Q1, 2 + m (h 1 h 2 ) = 6156,3 + 5 (1994,6 2850 ) = 1879,3 kJ
gde je: h 1 = h 1 + x 1 (h 1 h 1 ) = 807,5 + 0,6 (2786 807,5) = 1944,6 kJ (vlana para, 190 C) kg
Da bi se tehniki rad l t 1, 2 prikazao kao povrina u T,s dijagramu, potrebno je poi od prvog zakona termodinamike q 1, 2 = h 2 h 1 + l t 1, 2 gde se koliina toplote q 1, 2 u T,s dijagramu prikazuje kao povrina izmeu krive promene stanja 1-2 i horizontalne ose. Ostaje da se i promena entalpije h 2 h 1 izrazi kao razmenjena koliina toplote, odnosno, kao povrina u T,sdijagramu. Problem se svodi na nalaenje takve promene stanja 4-2 kod koje nema tehnikog rada. To je izobarna promena stanja za koju vai q 4, 2 = h 2 h 4 . Pri tome entalpija stanja 1 i 4 mora biti jednaka, pa sledi q 4, 2 = h 2 h 4 = h 2 h 1 . Konano, iz polazne jednaine sledi l t 1, 2 = q 1, 2 q 4, 2 , to se u T,s- dijagramu prikazuje kao razlika povrina.
25
Da bi se tehniki rad mogao prikazati kao duina u h,s-dijagramu, treba poi od toga da za izobarnu promenu stanja vai h dq = Tds = dh , odakle sledi = T = tg , odnosno, da je nagib s p tangente bilo koje izobare u secitu sa istom izotermom jednak i paralelan sa tom izotermom u oblasti vlane pare. Proizilazi da je u h,s-dijagramu razmenjena koliina toplote jednaka duini vertikalne katete osenenog trougla, to sledi iz q 1, 2 = T (s 2 s1 ) = tg (s 2 s1 ) .
Iz prvog zakona termodinamike l t1, 2 = q 1, 2 (h 2 h 1 ) proizilazi da je i tehniki rad duina u h,s-dijagramu.
26
19
Pregrejana vodena para pritiska 1,5 MPa i temperature 260 C, ekspandira izentropno do 100 kPa. Odrediti: na kom pritisku e se pojaviti prve kapi kondenzata stanje na kraju irenja tehniki rad i rad irenja i prikazati ih kao povrine u h,s-dijagramu
Poetno stanje je odreeno sa dva podatka (1,5 MPa, 260 C), pa se u tablici za pregrejanu vodenu paru oitava vrednost jedinine entropije i entalpije i specifine zapremine: s1 = 6,7498
m3 kJ kJ , h 1 = 2944 , v1 = 0,1581 . kgK kg kg
Vodena para izentropno ekspandira uz neprestano smanjenje pritiska. U jednom momentu ona dospeva u stanje S, postaje suvozasiena, i tu se izdvajaju prve kapi kondenzata. Da bi se odredio pritisak suve pare, polazi se od toga da za izentropnu ekspanziju vai s s = s = s1 = 6,7498 kJ kgK . Ova vrednost jedinine entropije se trai u tablici za vlanu s vodenu paru u koloni s , a zatim se oitava vrednost odgovarajueg pritiska p s 618 kPa. Ovaj pritisak moe da se odredi tanije pomou linearne interpolacije, ali e se to ovde izbei. Izentropna ekspanzija se nastavlja do stanja 2 u oblasti vlane pare. Ovo stanje je takoe odreeno sa dva podatka (p2 = 100 kPa, s2 = s1 = 6,7498 kJ/kgK). Stepen suvoe (sadraj pare) na kraju izentropne ekspanzije:
x2 =
s 2 s 2 6,7498 1,3026 = = 0,8993 0,9 . s 2 s 2 7,360 1,3026
Jedinini tehniki rad: l t1, 2 = h 1 h 2 = 2944 2449 = 495 kJ kg 27
gde je: h 2 = h 2 + x 2 (h 2 h 2 ) = 417,4 + 0,9 (2675 417,4 ) = 2449 Rad irenja: l1, 2 = u 1 u 2 = 2707 2297 = 410 gde je: u 1 = h 1 p1 v1 = 2944 1500 0,1581 = 2707 kJ kg kJ kg kJ kg kJ kg
u 2 = u 2 + x 2 (u 2 u 2 ) = 417,3 + 0,9 (2506 417,3) = 2297
Da bi se tehniki rad l t1, 2 = h 1 h 2 prikazao u T,s-dijagramu kao povrina, mora se izraziti preko razmenjene toplote q 3 ,1 = h 1 h 3 izobarne promene stanja, kod koje nema tehnikog rada, pri emu stanja 3 i 2 moraju biti na liniji stalne entalpije ( h 3 = h 2 ). Iz toga sledi l t1, 2 = h 1 h 2 = h 1 h 3 = q 3,1 . Slino se postupa kod rada irenja l1, 2 = u 1 u 2 koji se mora izraziti preko razmenjene toplote q 4,1 = u 1 u 4 izohorne promene stanja, kod koje nema rada irenja, pri emu stanja 4 i 2 moraju biti na liniji stalne l1, 2 = u 1 u 2 = u 1 u 4 = q 4,1 . unutranje energije ( u 4 = u 2 ). Iz toga sledi
28
2000 kg pregrejane vodene pare stanja p1 = 100 kPa, t1 = 220 C komprimuje se kvazistatiki izotermno dok se ne izdvoji 1,19 m3 kondenzata. Odrediti: odvedenu koliinu toplote i rad kompresije, i prikazati ih kao povrine u T,sdijagramu tehniki rad promene stanja, i prikazati ga kao povrinu u T,s-dijagramu, a kao duinu u h,s-dijagramu
Veliine stanja pregrejane pare: m3 kJ kJ v1 = 2,266 , h 1 = 2914 , s1 = 7,910 kg kg kgK kJ u 1 = h 1 p1 v1 = 2914 100 2,266 = 2687,4 kg Sadraj pare na kraju kompresije:
20
m1 1000 = = 0,5 m 2000 gde je: V1 1,19 m1 = m m1 = m = 2000 = 1000 kg v1 0,00119 x1 =

Q1, 2 = mT (s 2 s1 ) = 2000 493,15 (4,4014 7,910 ) = 3460532 kJ 3,46 MJ
gde je: s 2 = s 2 + x 2 (s 2 s 2 ) = 2,5179 + 0,5 (6,2849 2,5179 ) = 4,4014 Rad:

L1, 2 = Q1, 2 + m(u 1 u 2 ) = 3460532 + 2000 (2687,4 1771,45) = 1628632 kJ 1,63 MJ
kJ kgK
gde je: u 2 = u 2 + x 2 (u 2 u 2 ) = 940,9 + 0,5 (2602 940,9 ) = 1771,45 Tehniki rad:

L t 1, 2 = Q1, 2 + m(h 1 h 2 ) = 3460532 + 2000 (2914 1872,85) = 1378232 kJ 1,38 MJ
kJ kg
gde je: h 2 = h 2 + x 2 (h 2 h 2 ) = 943,7 + 0,5 (2802 943,7 ) = 1872,85 kJ kg
Koliina toplote, rad i tehniki rad u T,s-dijagramu, kao i tehniki rad u h,s-dijagramu prikazuju se na isti nain kao u zadatku 18! Jedina razlika je u tome to stanja 1 i 2 zamenjuju mesta.
29
Kvazistatika izotermna ekspanzija vodene pare zavrava se na pritisku 100 kPa i temperaturi 170 C. Koliki je rad irenja i tehniki rad, ako se u toku promene stanja dovede 1072 kJ/kg toplotne energije?
21
Krajnje stanje pare je definisano sa dva nezavisna podatka, pritiskom i temperaturom, pa ovo stanje mora biti u oblasti pregrejane pare. Veliine stanja pregrejane pare:
v 2 = 2,031
m3 , kg
h 2 = 2815,5
kJ , kg
s 2 = 7,6985 kJ kg
kJ kgK
u 2 = h 2 p 2 v 2 = 2815,5 100 2,031 = 2612,4
. U poetnom stanju temperatura je 170 C, ali se ne zna da li je ovo stanje u oblasti vlane ili pregrejane pare. Poto je data vrednost dovedene koliine toplote, iskoristie se izraz q 1, 2 = T (s 2 s1 ) :
s1 = s 2
q 1, 2 T
= 7,6985
1072 kJ = 5,2795 443,15 kg
Dobijena vrednost se uporeuje sa specifinom entropijom suve pare stanja S ( s s = s = 6,6666 kJ kgK na 170 C ), pa se moe zakljuiti da je stanje 1 u oblasti vlane pare, s jer je s1 p s s ! Stepen suvoe:
x1 =
s1 s1 5,2795 2,0417 = = 0,7 s1 s1 6,6666 2,0417
30
Jedinini rad irenja: l1, 2 = q 1, 2 + u 1 u 2 = 1072 + 2019,4 2612,4 = 479 gde je: u 1 = u 1 + x 1 (u 1 u 1 ) = 718,3 + 0,7 (2577 718,3) = 2019,4 Jedinini tehniki rad: l t1, 2 = q 1, 2 + h 1 h 2 = 1072 + 2154 2815,5 = 410,5 gde je: h 1 = h 1 + x 1 (h 1 h 1 ) = 719,2 + 0,7 (2769 719,2 ) = 2154 kJ kg kJ kg kJ kg kJ kg
22
Koliki je najmanji stepen suvoe vodene pare od 2 MPa koji se moe izmeriti adijabatnim kalorimetrom koji omoguava priguenje do 100 kPa?
Da bi se odredio stepen suvoe vlane pare poznatog pritiska (i temperature), deo te pare se sprovodi u poseban cevovod i adijabatno prigui. Priguivanje mora da se zavri u oblasti pregrejane pare. Pregrejanoj pari se izmeri pritisak i temperatura, te iz tablica oita vrednost entalpije. Time je odreena i entalpija vlane pare jer se adijabatno priguivanje odvija pri konstantnoj entalpiji. Poto se sada poznaje pritisak i entalpija vlane pare, stepen suvoe joj je lako izraunati. Najvei stepen suvoe x 1 koji ne moe da se odredi na ovaj nain, jeste kada se adijabatno priguivanje obavlja do stanja suvog zasienja. Najmanji stepen suvoe x1 koji moe da se odredi na ovaj nain je neto vei od najveeg koji ne moe. Najvei stepen suvoe koji ne moe da se odredi pomou manometra i termometra:
x1 =
h 1 h 1 2675 908,5 = = 0,934 h 1 h 1 2799 908,5
(h 1 = h 2 ,
h 2 = h 2 za suvu paru na 100 kPa )
31
100 kg vlane vodene pare prigui se adijabatno sa 1 MPa na 100 kPa, pa se izobarno zagreje na 300 C dovoenjem 38 MJ toplote. Odrediti stepen suvoe i zapreminu vlane pare.
23
Poto je data izobarno dovedena kolina toplote, polazi se od izraza Q 2,3 = m(h 3 h 2 ) :
h2 = h3
Q 2,3 m
= 3074
38000 kJ = 2694 100 kg
Adijabatno priguivanje se odvija pri h = const pa sledi:
h1 = h 2
Stepen suvoe:
x1 =
h 1 h 1 2694 762,7 = = 0,9583 h 1 h 1 2778 762,7
Specifina zapremina:
v1 = v1 + x 1 (v1 v1 ) = 0,0011273 + 0,9583 (0,1946 0,0011273) = 0,1865

Zapremina vlane pare: V1 = m v1 = 100 0,1865 = 18,65 m 3
m3 kg
32
200 kg vodene pare koja zauzima zapreminu 15 m3 na pritisku 800 kPa zagreva se i iri izobarno toliko da izvri rad irenja u iznosu od 16 MJ. Odrediti dovedenu koliinu toplote, tretirajui promenu stanja jednom kao izobarnu, a drugi put kao izotermnu, i uveriti se da je ona ista u oba sluaja.
Stepen suvoe u poetnom stanju:
24
x1 =
v1 v1 0,0750 0,0011149 = 0,3089 = v1 v1 0,2403 0,0011149 gde je: V 15 m3 v1 = 1 = = 0,075 m 200 kg

Stepen suvoe u krajnjem stanju:
x2 =
v 2 v2 0,1750 0,0011149 = = 0,7270 v2 v2 0,2403 0,0011149
gde se v2 odreuje iz izraza za rad irenja L 1, 2 = m p (v 2 v1 ) izobarne promene: v 2 = v1 + L1, 2 mp = 0,075 + 16000 m3 = 0,175 200 800 kg
Izobara 1-2:
Dovedena koliina toplote:
Q1, 2 = mq 1, 2 = m(h 2 h 1 ) = 200(2209,87 1353,56 ) = 171262 kJ
gde je: kJ kg kJ h 2 = h 2 + x 2 (h 2 h 2 ) = 720,9 + 0,727 (2769 720,9 ) = 2209,87 kg h 1 = h 1 + x 1 (h 1 h 1 ) = 720,9 + 0,3089 (2769 720,9 ) = 1353,56
33
Izoterma 1-2:
Dovedena koliina toplote:
Q1, 2 = mT (s 2 s1 ) = 200 443,57 (5,4026 3,4722 ) = 171254 kJ
gde je: s1 = s1 + x 1 (s1 s1 ) = 2,046 + 0,3089 (6,663 2,046 ) = 3,4722 kJ kgK kJ s 2 = s 2 + x 2 (s 2 s 2 ) = 2,046 + 0,7270 (6,663 2,046 ) = 5,4026 kgK
9,8 kg tenog dela i 7,7 kg parovitog dela vlane vodene pare pritiska 380 kPa, zagreva se pri stalnoj zapremini do pritiska 1,6 MPa. Nakon toga para izentropnom promenom dospeva do stanja suvog zasienja. Odrediti: dovedenu koliinu toplote u toku zagrevanja rad irenja i tehniki rad pri izentropnoj promeni zapreminu faza i ukupnu zapreminu vlane pare na poetku ove promene
Stepen suvoe na poetku promene:
25
x1 =
m1 7,7 = = 0,44 m1 + m1 9,8 + 7,7
Sada mogu da se izraunaju vrednosti svih ekstenzivnih veliina stanja pare na poetku promene, ali je za sada potrebna samo specifina zapremina:
v1 = v1 + x 1 (v1 v1 ) = 0,0010817 + 0,44 (0,4852 0,0010817) = 0,2141
m3 kg
Tokom izohornog zagrevanja specifina zapremina vlane pare je konstantna, i kroz stanje suvog zasienja prolazi pri vrednosti v s = v = 0,2141 m 3 kg . Meutim, ovde se jo ne s zna da li para prolazi kroz to stanje? Ako para ne dostie stanje suvog zasienja, izohorno zagrevanje se zavrava u oblasti vlane pare i, obrnuto, ako prolazi kroz to stanje, zagrevanje se zavrava u oblasti pregrejane pare. Poto se zna da je krajnji pritisak izohornog zagrevanja p2 =1,6 MPa, potrebno ga je uporediti sa pritiskom koji odgovara suvoj pari specifine zapremine 0,2141 m3/kg. U tablicama za vlanu vodenu paru, za vrednost v = 0,2143 m 3 kg oitava se pritisak p s = 900 kPa s (Linearnom interpolacijom se moe tanije dobiti p s = 903,5 kPa za v = 0,2141 m 3 kg , ali to s nema uticaja na analizu). Zbog p 2 f p s jasno je da je stanje 2 u oblasti pregrejane pare. U tablicama za pregrejanu paru, za p 2 = 1,6 MPa i v 2 = v1 = 0,2141 m 3 kg oitavaju se vrednosti t 2 = 480 o C, h 2 = 3428 kJ kg, s 2 = 7,479 kJ kgK . ( t 2 = 480 o C f t K = 374,15 o C pa izoterma t2 ne prolazi kroz oblast vlane pare, to je vano uoiti zbog korektnog skiciranja poloaja izoterme t2 u dijagramu ) 34
Promena stanja 2-3 je izentropna ekspanzija, i zbog s = const vai s 3 = s 2 = 7,479 kJ kgK . Stanje 3 je na gornjoj graninoj krivi, pa se u tablicama za vlanu vodenu paru kod s = 7,479 kJ kgK oitavaju vrednosti: p 3 = 70 kPa , h 3 = 2660 kJ kg, u 3 = 2495 kJ kg. 3 Dovedena koliina toplote pri izohornom zagrevanju:
Q1, 2 = m (u 2 u 1 ) = 17,5 (3085,4 1456,9 ) = 28499 kJ
gde je: u 1 = u 1 + x 1 (u 1 u 1 ) = 596,4 + 0,44 (2552 596,4 ) = 1456,9 kJ kg
u 2 = h 2 p 2 v 2 = 3428 1600 0,2141 = 3085,4 kJ

Rad irenja:
L 2,3 = m (u 2 u 3 ) = 17,5 (3085,4 2495 ) = 10332 kJ
Tehniki rad:
L t 2,3 = m (h 2 h 3 ) = 17,5 (3428 2660 ) = 13440 kJ
Zapremina faza: V1 = m1 v1 = 9,8 0,0010817 = 0,0106 m 3 V1 = m1v1 = 7,7 0,4852 = 3,7360 m 3 Zapremina vlane pare: V1 = V1 + V1 = 3,7466 m 3 ( Vai i V1 = m v1 , ali se v1 mora izraunati na vei broj decimala ).
35
zapremini dok pritisak ne opadne na 500 kPa. Na kraju hlaenja kondenzovana voda zauzima zapreminu 26 dm3. Odrediti pritisak pregrejane pare na poetku hlaenja. Koliko toplotne energije treba da se odvede vodenoj pari tokom ove promene stanja?
Poetno stanje nije definisano samo jednim podatkom ( 400 C ), pa e pritisak p1 pregrejane pare biti naknadno odreen. Krajnje stanje 2 je odreeno jer je, osim pritiska ( 500 kPa ), poznata zapremina kondenzata ( 26 dm3 ) i masa ( 119 kg ). Lako se uoava da pregrejana para hlaenjem dospeva u oblast vlane pare. Naime, u sluaju potpune kondenzacije zapremina 26 dm3 kondenzata imala bi masu 26 kg ( grubo raunajui, 1000 kg m 3 ), a to je mnogo manje od 119 kg! Stepen suvoe: V 26 10 3 m 2 119 m m m 2 v 2 0,0010927 = = = 0,8 x2 = 2 = 119 m m m
26
119 kg pregrejane vodene pare temperature 400 C hladi se pri stalnoj
Specifina zapremina vlane pare:
m3 kg Sada je i stanje 1 definisano jer je, osim temperature t1, poznata i specifina zapremina ( v1 = v2 ). Pomou stvarnog h,s-dijagrama za vodenu paru odreuje se pritisak p1 = 1,04 MPa ( presek izohore 0,3 m 3 kg i izoterme 400 C ). Pomou tablice za pregrejanu vodenu paru, linearnom interpolacijom se dobija tanija vrednost p1 = 1,025 MPa. v 2 = v2 + x 2 (v2 v2 ) = 0,0010927 + 0,8 (0,3747 0,0010927) = 0,3
Q1, 2 = m (u 2 u 1 ) = 119 (2177,5 2955,1) = 92535 kJ
gde je: kJ kg u 1 = h 1 p1 v1 = 3262,6 1025 0,3 = 2955,1 kJ ( h1 odreeno interpolacijom ) u 2 = u 2 + x 2 (u 2 u 2 ) = 639,4 + 0,8 (2562 639,4 ) = 2177,5 36
Pregrejanoj vodenoj pari temperature 400 C na pritiscima 6 bar, 8 bar, 10 bar i 12 bar pripadaju vrednosti specifine zapremine 0,5136 m3/kg, 0,3842 m3/kg, 0,3065 m3/kg i 0,2547 m3/kg, respektivno. Postaviti korelacionu jednainu specifine zapremine i pritiska za date podatke, i odrediti: vrednost pritiska koji odgovara specifinoj zapremini 0,3 m3/kg. Rezultat uporediti sa pritiskom koji je za istu specifinu zapreminu i temperaturu dobijen u prethodnom zadatku linearnom interpolacijom vrednost specifine zapremine koja odgovara pritisku 7 bar i uporediti je sa vrednou specifine zapremine koja se dobija linearnom interpolacijom
Korelaciona jednaina: v m 3 kg , p(bar ) v = a + bp + cp 2 + dp 3 ,
27
Uvrtavanjem datih parova podataka u korelacionu jednainu dobija se sistem od 4 linearne jednaine:
0,5136 = a + b 6 + c 6 2 + d 6 3 0,3842 = a + b 8 + c 8 2 + d 8 3 0,3065 = a + b 10 + c 10 2 + d 10 3 0,2547 = a + b 12 + c 12 2 + d 12 3

Reenje sistema: a = 1,4055 m 3 kg b = 0,2309625 m 3 kgbar c = 0,0161375 m 3 kgbar 2 d = 0,000403125 m 3 kgbar 3 Konani oblik korelacione jednaine za t = 400 o C i 6 bar p 12 bar :
v = 1,4055 0,2309625 p + 0,0161375 p 2 0,000403125 p 3
Vrednost pritiska za v = 0,3 m 3 kg dobija se, posle uvrtavanja u korelacionu jednainu, kao koren kubne jednaine: p = 10,23 bar ( smatra se tanom vrednou ) (Mala razlika u odnosu na 10,25 bar, dobijenih linearnom interpolacijom u prethodnom zadatku) Vrednost specifine zapremine za p = 7 bar se dobija, posle uvrtavanja u korelacionu jednainu, mnogo lake: 3 v = 0,4412 m kg ( smatra se tanom vrednou ) ( Linearnom interpolacijom izmeu pritisaka 6 bar i 8 bar dobija se vrednost specifine zapremine 0,4489 m3 /kg (aritmetika sredina!) za pritisak 7 bar. Ovde je relativna razlika velika. Ako se v = 0,4489 m 3 kg uvrsti u korelacionu jednainu, koren kubne jednaine e dati pripadajuu (tanu) vrednost pritiska p = 6,882 bar. ) 37
Vodena para temperature 255 C, kojoj zapremina tenog dela zauzima 4,3 dm3, a parovitog dela 625 dm3, ekspandira kvazistatiki pri stalnom sadraju pare do temperature 150 C. Odrediti: masu tene i parovite faze na poetku promene stanja sadraj pare zapreminu tene i parovite faze na kraju promene stanja razmenjenu toplotu, rad i tehniki rad
28
Masa tene i parovite faze na poetku promene stanja: m1 = V1 4,3 10 3 = = 3,4043 kg v1 0,0012631 V 0,625 m1 = 1 = = 13,6136 kg v1 0,04591 Ukupna masa:
m = m1 + m1 = 17,0179 kg
Sadraj pare:
x1 = m1 13,6136 = = 0,8 m 17,0179
( Iz x 2 =
m 2 m = x 1 = 1 sledi m = m1 . Poto je m = const , sledi i m2 = m1 . U stvari, masa 2 m m faza ostaje nepromenjena sve vreme od poetnog do krajnjeg stanja. )
38
o Toplota se dovodi pari (Q1, 2 f 0 ), jer njena entropija raste tokom promene stanja.
o Zaperminski rad se dobija (L1, 2 f 0 ), jer se promena stanja odvija u smeru porasta specifine zapremine ( ekspanzija ). Na skici T,s-dijagrama treba zamisliti izohore kroz stanja 1 i 2. Izohora kroz stanje 2 je poloena nie, pa je v 2 f v1 . o Tehniki rad se dobija (L t1, 2 f 0 ), jer se promena stanja odvija u smeru smanjenja pritiska. Zapremina tene i parovite faze na kraju promene: V2 = m 2 v 2 = (1 x 2 ) m v 2 = (1 0,8)17,0179 0,0010906 = 3,7 10 3 m 3 V2 = m 2 v 2 = x 2 m v 2 = 0,8 17,0179 0,3926 = 5,345 m 3 Dovedena koliina toplote:
Q1, 2 = mq1, 2
m(T1 + T2 ) (s 2 s1 ) = 17,0179 (528,15 + 423,15) (5,839 5,39716) = 3576,5 kJ 2 2

gde je:
kJ kgK kJ s 2 = s 2 + x 2 (s 2 s 2 ) = 1,8418 + 0,8 (6,8383 1,8418) = 5,8390 kgK s1 = s1 + x 1 (s1 s1 ) = 2,8394 + 0,8 (6,0366 2,8394 ) = 5,39716 (Jedinina koliina toplote je priblino jednaka povrini osenenog trapeza u T,s-dijagramu, pod uslovom da promena stanja mnogo ne odstupa od prave linije. Tanije se koliina toplote dobija podelom promene 1-2 na segmente, uz sumiranje povrina trapeza koji im odgovaraju.) Rad irenja:
L1, 2 = Q1, 2 + m(u 1 u 2 ) = 3576,5 + 17,0179 (2300,9 2173,5) = 5744,6 kJ
gde je: u 1 = u 1 + x 1 (u 1 u 1 ) = 1104,7 + 0,8 (2600 1104,7 ) = 2300,9 kJ kg kJ u 2 = u 2 + x 2 (u 2 u 2 ) = 631,7 + 0,8 (2559 631,7 ) = 2173,5 kg Tehniki rad:
L t1, 2 = Q1, 2 + m (h 1 h 2 ) = 3576,5 + 17,0179 (2461,2 2323,2 ) = 5925 kJ
gde je: h 1 = h 1 + x 1 (h 1 h 1 ) = 1110,2 + 0,8 (2799 1110,2 ) = 2461,2 kJ kg kJ h 2 = h 2 + x 2 (h 2 h 2 ) = 632,2 + 0,8 (2746 632,2 ) = 2323,2 kg
39
20 m3 vlane vodene pare od 500 kPa ekspandira izentropno na 100 kPa. Poznato je da je vlanost na poetku i na kraju procesa ista. Odrediti rad irenja i tehniki rad promene. Odrediti promenu vlanosti ako se ekspanzija nastavi do pritiska 10 kPa. Koliki bi se rad irenja dobio da je ono teklo od 500 kPa do 100 kPa po liniji konstantne vlanosti?
Istoj vlanosti odgovara isti stepen suvoe x 1 = x 2 : s1 s1 s 2 s2 = s1 s1 s2 s2 Uzimajui u obzir da je za izentropu s1 = s 2 = s , sreivanjem se dobija:
29
s=
s1s2 s2 s1 kJ 1,86 7,36 1,3026 6,822 = 4,38494 = kgK s2 s2 s1 + s1 7,36 1,3026 6,822 + 1,86
Stepen suvoe u poetnom i krajnjem stanju:
x=
s s1 4,38494 1,86 = 0,50886 0,509 = s1 s1 6,822 1,86
Rad irenja:
L1, 2 = m (u 1 u 2 ) = 104,57 (1618 1480,45 ) = 14384 kJ
gde je: V 20 = 104,57 kg m= 1 = v1 0,19126
m3 v1 = v1 + x (v1 v1 ) = 0,0010927 + 0,509 (0,3747 0,0010927) = 0,19126 kg kJ u 1 = u 1 + x 1 (u 1 u 1 ) = 639,4 + 0,509 (2562 639,4 ) = 1618 kg kJ u 2 = u 2 + x 2 (u 2 u 2 ) = 417,3 + 0,509 (2506 417,3) = 1480,45 kg
40
Tehniki rad:
L t1, 2 = m (h 1 h 1 ) = 104,57 (1713,53 1566,52 ) = 15373 kJ
gde je: kJ kg kJ h 2 = h 2 + x 2 (h 2 h 2 ) = 417,4 + 0,509 (2675 417,4 ) = 1566,52 kg h 1 = h 1 + x 1 (h 1 h 1 ) = 640,1 + 0,509 (2749 640,1) = 1713,53 Ako bi se izentropna ekspanzija nastavila do stanja 3 gde vlada pritisak 10 kPa , stepen suvoe bi bio:
x3 =
s s 4,38494 0,6492 3 = 0,498 = s s 8,149 0,6492 3 3
Promena vlanosti ako bi se ekspanzija nastavila do pritiska 10 kPa: y 3 y 2 = 1 x 3 (1 x ) = x x 3 = 0,509 0,498 = 0,011 ( Vrlo malo poveanje vlanosti! )
Izmeu stanja 1 i 2 promena vlanosti je izuzetno mala i moe se smatrati da se ova izentropna promena stanja obavlja pri konstantnoj vlanosti. Prema tome, rad irenja koji bi se obavljao pri konstantnoj vlanosti izmeu stanja 1 i 2 bio bi isti kao pri izentropnoj promeni 1-2. Strogo posmatrano, tokom promene stanja pri konstantnoj vlanosti bi se ipak izvrila neznatna razmena toplote. U poetku bi se toplota odvodila, posle toga bi se dovodila, pri emu bi odvedena toplota bila vea od dovedene ( videti kako se menja entropija u T,s-dijagramu ). Odvedena jedinina koliina toplote bila bi jednaka povrini izmeu izentrope 1-2 i linije konstantnog stepena suvoe x = 0,509.
41
Koliko bi toplotne energije oduzeo 1 kg amonijaka okolini, ako bi se u njoj naao u otvorenom sudu na svojoj temperaturi zasienja u tenom stanju? Stanje okoline je po = 93,3 kPa, to = 15 C.
Prema tablicama za vlanu paru amonijaka, pritisak okoline 93,3 kPa se nalazi izmeu 88, 51 kPa ( odgovarajua temperatura isparavanja -36 C ) i 98,02 kPa (odgovarajua temperatura isparavanja -34 C ). Linearnom interpolacijom se dobija da pritisku okoline odgovara temperatura isparavanja -35 C. Isparavanje poinje na donjoj graninoj krivi ( stanje kljuanja ) i odvija se pri stalnom pritisku 93,3 kPa i pri stalnoj temperaturi -35 C do gornje granine krive. Nakon toga, para i dalje oduzima toplotu okolini pri stalnom pritisku 93,3 kPa, pregrevajui se do temperature okoline to = 15 C.
30
Za odreivanje dovedene koliine toplote pri stalnom pritisku potrebno je znati vrednost entalpije u poetnom i krajnem stanju promene. Za oitavanje ovih vrednosti moe da se koristi i tablica i dijagram za NH3. h 1 = h 1 = 238,15
h 2 = 1722,35 kJ kg
kJ kg
( Kljuala tenost, t = -35 C, p = 93,3 kPa ) ( Pregrejana para, t0 =15 C, p = 93,3 kPa )
Dovedena toplota (toplota oduzeta okolini): kJ q 1, 2 = h 2 h 1 = 1484,2 kg
Veliine stanja NH3 se oitavaju iz tablice ili dijagrama, sa sledeom karakteristikom: kJ kJ , s = 4 t = 0 o C h = 400 kg kgK
42
31
Kada 1 m3 kljualog amonijaka odvodi vie toplote: kada isparava na -35 C ili na -5 C ? Koji se proces od ova dva moe lake tehniki realizovati?
Toplota isparavanja ( r ) je vea na -35 C nego na -5 C, pa 1 kg amonijaka oduzima vie toplote okolini na -35 C nego na -5 C. 1 m3 amonijaka takoe oduzima vie toplote na -35 C nego na -5 C, ali treba imati na umu injenicu da je gustina kljuale tenosti vea na nioj temperaturi ( 1 m3 kljualog amonijaka ima veu masu na nioj temperaturi ). Masa 1 m3 kljualog amonijaka na -5 C i -35 C: m 5 = 5 V = 645,85 1 = 645,85 kg m 35 = 35 V = 684,05 1 = 684,05 kg Dovedene koliine toplote na -5 C i -35 C: Q 5 = m 5 q 5 = m 5 r5 = 645,85 1279,4 = 826300 kJ Q 35 = m 35 q 35 = m 35 r35 = 684,05 1376,6 = 941663 kJ Interesantno je odrediti veliinu zapremine koju zauzima amonijak kada potpuno ispari. Zapremina suve pare amonijaka na -5 C i -35 C: m 645,85 V5 = 5 = = 223,9 m 3 5 2,8845 m 684,05 V35 = 35 = = 831,8 m 3 35 0,8224 Lake je tehniki realizovati proces na temperaturi -5 C zbog manje zapremine postrojenja. Takoe je lake tehniki realizovati proces na temperaturi -5 C (355 kPa ), nego na -35 C ( 93,3 kPa ) iz aspekta pritiska. Naime, ako je u isparivau pritisak nii od atmosferskog, potrebno je obezbediti sistem od prodora vlanog vazduha iz okoline.
43
Boca od 0,1 m3 napunjena sa 10 kg NH3 stajala je dugo na temperaturi -20 C. Ako se boca unese u veliku prostoriju gde se moe odravati temperatura od +20 C, odrediti koliinu toplote koju e amonijak oduzeti. Na koju temperaturu treba zagrejati amonijak da bi postao suvo zasien? Koliki mu je tada pritisak? Koliko jo toplote treba dovesti da bi se postiglo stanje suvog zasienja pare?
32
Zagrevanje je izohorno, pa je specifina zapremina ( i gustina ) konstantna:
v = v1 = v 2 =
m3 V 0,1 = = 0,01 kg m 10
Poto je specifina zapremina vea od kritine vrednosti ( v K = 4,255 10 3 m 3 kg ) izohora see gornju graninu krivu. Stepen suvoe na 20 o C i + 20 o C : 1 1 0,01 v v1 1 665,3 x1 = 1 = = 0,01365 = 1 1 1 1 v1 v1 1 1 1,603 665,3 1 1 v2 0,01 v v 2 2 611 = 0,05648 = x2 = 2 = 1 1 1 1 v 2 v 2 2 2 6,68 611 v1 Korisno je oitati vrednosti pritisaka koji odgovaraju temperaturi kljuanja 20 o C i + 20 o C :
p1 = 190,2 kPa,
p 2 = 856,6 kPa
Da se tablice ne bi odlagale, takoe moe da se oita vrednost temperature i pritiska u stanju suvog zasienja (za vrednost specifine zapremine v 3 = v = 0,01 m 3 kg ): 3
t 3 = 119 o C, p 3 = 8985 kPa
Dovedena koliina toplote pri zagrevanju od 20 o C do + 20 o C :

Q1, 2 = m (u 2 u 1 ) = 10 (552,42 323,35 ) = 2290,7 kJ
gde je: u 1 = h 1 p1 v1 = 325,25 190,2 0,01 = 323,35 kJ kg kJ kg
h 1 = h 1 + x 1 (h 1 h 1 ) = 307,1 + 0,01365 (1637 307,1) = 325,25
44
u 2 = h 2 p 2 v 2 = 560,99 856,6 0,01 = 552,42
kJ kg kJ kg
h 2 = h 2 + x 2 (h 2 h 2 ) = 494 + 0,05648 (1680 494 ) = 560,99
Dodatna koliina toplote za izohorno zagrevanje do stanja suvog zasienja:

Q 2,3 = m (u 3 u 2 ) = 10 (1449,9 552,42 ) = 8974,8 kJ
gde je: u 3 = h 3 p 3 v 3 = 1539,75 8985 0,01 = 1449,9 h 3 = h 3 ( za t 3 = 119 o C ) kJ kg
Pri reavanju zadataka dobro je imati na umu vrednosti kritinih veliina! Kritine vrednosti za NH3: t K = 132,4 o C p K = 112,9 bar v K = 4,255 10 3 m 3 kg K = 235,018 kg m 3
45
Vlana para amonijaka, gustine 427 kg/m3, temperature -35 C zatvori se hermetiki u posudu pod pritiskom zasienja i ostavi u atmosferi dugo vremena na temperaturi okoline +30 C. Koliko toplote pree iz okoline na amonijak tokom dugog stajanja, i na ta se ona utroi? Kako to da se daljim zagrevanjem amonijaka (u kome ve ima parovite faze) dobije ist kondenzat? Koliko toplote treba dovesti amonijaku neposredno posle zatvaranja u sud, da bi se dobio ist kondenzat?
33
Stepen suvoe amonijaka na 35 o C i + 30 o C : 1 1 1 1 1 1 v v1 427 684,05 = = 0,0007246 x1 = 1 = 1 1 1 1 v1 v1 1 1 0,82235 648,05 1 1 1 1 v 2 v 2 2 2 = 427 596 = 0,0060895 = x2 = 1 1 1 1 v 2 v 2 2 2 9,031 596 Vrednost pritiska koji odgovara temperaturi kljuanja 35 o C i + 30 o C :
p1 = 93,265 kPa,
p 2 = 1144 kPa
Dovedena koliina toplote pri zagrevanju od 35 o C do + 30 o C :

q 1, 2 = u 2 u 1 = 545,74 238,93 = 306,81 kJ
gde je:
u1 = h1
p1 kJ 93,265 = 239,15 = 238,93 kg 1 427

kJ kg
h 1 = h 1 + x 1 (h 1 h 1 ) = 238,15 + 0,0007246 (1614,8 238,15) = 239,15
u2 = h2
p2 kJ 1165 = 548,47 = 545,74 kg 2 427

kJ kg
h 2 = h 2 + x 2 (h 2 h 2 ) = h 2 + x 2 r2 = 541,5 + 0,0060895 1144 = 548,47
Ako se posle dostizanja stanja 2 nastavi izohorno zagrevanje, dobija se ist kondenzat jer se zagrevanje obavlja pri = 427 kg m 3 f K = 235,018 kg m 3 (v p v K ) . To znai da izohora see donju graninu krivu.
46
Iz tablice za vlanu amonijanu paru (za vrednost gustine 3 = = 427 kg m 3 ) oitavamo 3

t 3 = 109 o C, p 3 = 7460,5 kPa.
Dovedena koliina toplote pri izohornom zagrevanju od poetnog stanja do stanja suvog zasienja:
q 1,3 = u 3 u 1 = 960,48 238,93 = 721,55 kJ
gde je:
u3 = h3
p3 kJ 7460,5 = 977,95 = 960,48 3 kg 427 h 3 = h 3

47
Izentropnom kompresijom 10 m3/h suve pare NH3, temperature -10 C, izvodi se tako da se hlaenjem pri stalnom pritisku posle kompresije amonijak moe kondenzovati na +40 C. Odrediti: temperaturu na kraju izentropne kompresije teorijsku snagu kompresije koliinu toplote koja se oslobaa potpunom kondenzacijom
34
Gustina suve pare: kg 1 = 1 = 2,39 3 m Maseni protok amonijaka:

m = 1 V 1 = 2,39 10 = 23,9

kg h
Jedinina entalpija i entropija suve pare: kJ kgK Iz uslova s = const sledi s 2 = s1 = 8,754 kJ kgK . U tablicama za vlanu paru amonijaka data vrednost s 2 ( pri temperaturi kondenzacije +40 C ) nalazi se izmeu 110 C i 120 C. Linearnom interpolacijom se dobija t 2 = 114 o C . Takoe se linearnom interpolacijom dobija h 2 = 1898,4 kJ kg. Bre se nalazi t 2 i h 2 uz pomo log p, h dijagrama , ali sa manjom tanou.
h 1 = h 1 = 1650,1 kJ kg ,
s1 = s1 = 8,754
N = L t1, 2
Teorijska snaga kompresije: 23,9 ( 1650,1 1898,4 ) = 1,648 kW = m ( h1 h 2 ) = 3600
Q 2,3
Odvedeni toplotni protok ( osloboena toplota ): 23,9 ( 589,6 1898,4 ) = 8,689 kW = m( h3 h2 ) = 3600 gde je: h 3 = h 3
48
Vlana vodena para koju sainjava 5,8 litara kljuale vode i 1449 litara suve pare na pritisku 1,6 MPa, iri se kvazistatiki izotermno do 200 kPa. Od ovog stanja irenje se nastavi izentropno do 10 kPa. Odrediti: ukupan rad irenja ukupan tehniki rad razmenjenu koliinu toplote zapreminu pare na kraju procesa
Stepen suvoe na poetku procesa: m1 11,7 = = 0,7 x1 = m1 + m1 5 + 11,7 gde je: V 5,8 10 3 m1 = 1 = = 5 kg v1 0,0011586 m1 = V1 1449 10 3 = = 11,7 kg v1 0,1238
35
Poeljno je to pre skicirati proces u termodinamikom dijagramu. Da bi skica bila korektna tok procesa treba da se prati u stvarnom h,s-dijagramu za vodenu paru. Izotermna ekspanzija poinje u oblasti vlane pare na izobari 1,6 MPa, kojoj odgovara izoterma 201,36 C i zavrava se u oblasti pregrejane pare ( presek izoterme 201,36 C i izobare 200 kPa ). Dalje se ekspanzija odvija izentropno ( po vertikali do preseka sa izobarom 10 kPa ), pa je krajnje stanje u oblasti vlane pare sa stepenom suvoe x 3 0,91 . Stepen suvoe se tanije odreuje pomou tablica za vodenu paru. Stepen suvoe na kraju procesa: s s 7,507 0,6492 = 0,914 x3 = 3 3 = s s 8,149 0,6492 3 3 Iz uslova s = const sledi s 3 = s 2 . Pri tome je jedinina entropija s 2 odreena interpolacijom (tablini podaci za pregrejanu paru na 200 kPa i 201,36 C). Vrednosti s i s su oitane u 3 3 tablicama za vlanu vodenu paru na 10 kPa.
49
Ukupan jedinini rad irenja:

l1, 3 = l1, 2 + l 2 , 3 = q 1, 2 + u 1 u 2 + q 2 , 3 + u 2 u 3 , ( za izentropu je q 2,3 = 0 )
l1,3 = q 1, 2 + u 1 u 3 = 1095,169 + 2073,42 2243,92 = 924,669 gde je: q 1, 2 = T1 (s 2 s1 ) = 474,51 ( 7,507 5,199 ) = 1095,169 s1 = s1 + x 1 (s1 s1 ) = 2,344 + 0,7 (6,422 2,344) = 5,199 kJ kg
kJ kg
kJ ( 1,6 MPa, vlana para ) kgK Za pregrejanu paru na 1,6 MPa i 201,36 C jedinina entropija s 2 odreena je interpolacijom. kJ ( 1,6 MPa, vlana para ) u 1 = u 1 + x 1 (u 1 u 1 ) = 856,4 + 0,7 (2595 856,4 ) = 2073,42 kg Ukupan rad irenja:
L1,3 = m l1,3 = 16,7 924,669 15442 kJ
Ukupan jedinini tehniki rad:

l t1, 3 = l t1, 2 + l t 2 , 3 = q 1, 2 + h 1 h 2 + q 2 , 3 + h 2 h 3 , q 2,3 = 0
l t1,3 = q 1, 2 + h 1 h 3 = 1095,169 + 2212,78 2378,1 = 929,849 gde je: h 1 = u 1 + p1 v1 = 2073,42 + 1600 0,0871 = 2212,78 kJ kg
kJ kg
V1 V1 + V1 (5,8 + 1449)10 3 m3 = = = 0,0871 kg m m 16,7 kJ h 3 = u 3 + p 3 v 3 = 2243,92 + 10 13,4176 = 2378,10 kg v1 =
v 3 = v + x 3 (v v ) = 0,0010103 + 0,914 (14,68 0,0010103) = 13,4176 3 3 3

Ukupan tehniki rad:
L t1,3 = m l t1,3 = 16,7 929,849 15528 kJ
m3 kg
Razmenjena toplota:
Q1,3 = Q1, 2 = m q 1, 2 = 16,7 1095,169 18289 kJ
Zapremina pare na kraju procesa:

V3 = m v 3 = 224,07 m 3
50
Vlana para iz prethodnog zadatka se sada zagreva pri konstantnom pritisku dok ne dostigne temperaturu 300 C. Ovako pregrejana para ekspandira izentropno na 200 kPa. Odrediti: tehniki rad cele promene stanja zapreminske radove pojedinanih delova promene stanja i rad cele promene stanja dovedenu koliinu toplote zapreminu pare na kraju procesa
Ukupan jedinini tehniki rad:
l t1,3 = l t1, 2 + l t 2,3
36
(l
t1, 2
= 0 za p = const
)
kJ kg
l t1,3 = l t 2,3 = h 2 h 3 = 3030 2607,9 = 422,1 gde je:
h 3 = h + x 3 (h h ) = 504,8 + 0,955 (2707 504,8) = 2607,9 3 3 3
kJ kg
x3 =
s 3 s 6,877 1,5302 3 = 0,955 = s s 7,127 1,5302 3 3
Ukupan tehniki rad:

L t1,3 = m l t1,3 = 16,7 422,1 = 7049 kJ
Jedinini rad izobarne ekspanzije: l1, 2 = p (v 2 v1 ) = 1600 ( 0,1585 0,0871 ) = 114,21

kJ kg 51
Jedinini rad izentropne ekspanzije: l 2,3 = u 2 u 3 = 2776,4 2438,78 = 337,62 gde je: kJ kg kJ u 3 = h 3 p 3 v 3 = 2607,9 200 0,8456 = 2438,78 kg u 2 = h 2 p 2 v 2 = 3030 1600 0,1585 = 2776,4 kJ kg
v 3 = v + x 3 (v v ) = 0,0010605 + 0,955 (0,8854 0,0010605) = 0,8456 3 3 3

Ukupan jedinini rad: l1,3 = l1, 2 + l 2,3 = 451,83 Ukupan rad:
L1,3 = m l1,3 = 16,7 451,83 = 7546 kJ
m3 kg
kJ kg
Dovedena jedinina koliina toplote:

q 1,3 = q 1, 2 + q 2 ,3
( za izentropu
je q 2,3 = 0 )
q 1,3 = q 1, 2 = u 2 u 1 + l1, 2 = 2776,4 - 2073,42 + 114,21 = 817,19
kJ kg
Ukupno dovedena koliina toplote:

Q1,3 = m q 1,3 = 16,7 817,19 = 13647 kJ
Zapremina pare na kraju procesa:

V3 = m v 3 = 16,7 0,8456 = 14,12 m 3
52
pritisku. Odrediti: tehniki rad ukupne promene koliinu toplote osloboene kondenzacijom, i koliinu vode za ovo odvoenje, ako se ona zagreje za 30 C ukupan zapreminski rad i promenu entropije
Poetno stanje 1 je definisano sa dva podatka ( 2 MPa, 300 C ). Krajnje stanje 3 je takoe definisano sa dva podatka ( 100 kPa, kljuala tenost ). Meustanje 2 nije definisano samo jednim poznatim podatkom ( 100 kPa ), pa je nuno odrediti jo jedan. U h,s-dijagramu za vodenu paru se, povlaenjem vertikale ( izentropa ) iz poetnog stanja 1 do preseka sa izobarom 100 kPa, nalazi meustanje 2 ( u oblasti vlane pare ), kome odgovara stepen suvoe x 2 0,9. Ovaj podatak e se odrediti tanije pomou tablica za vodenu paru. Stepen suvoe u meustanju 2:
37
Vodena para stanja p1 = 2 MPa, t1 = 300 C ekspandira izentropno do pritiska 100 kPa, odakle se izvri potpuna kondenzacija pri stalnom
s 2 s 2 6,757 1,3026 = 0,9 = s2 s 2 7,360 1,3026 ( s 2 = s1 , oitano iz tablica za pregrejanu paru na 2 MPa i 300 C, a s2 i s2 iz tablica za vlanu paru na 100 kPa ) x2 =
Tehniki rad ukupne promene:

l t1,3 = l t1, 2 + l t 2,3
( l t 2,3 = 0 izobara ) kJ kg 53
l t1,3 = l t1, 2 = h 1 h 2 = 3019 2449,24 = 569,76
gde je: h1 ( iz tablica za pregrejanu paru na 2 MPa i 300 C ) h 2 = h 2 + x 2 (h 2 h 2 ) = 417,4 + 0,9 (2675 417,4 ) = 2249,24 kJ kg
( h 2 i h 2 iz tablica za vlanu paru na 100 kPa )

Odvedena koliina toplote: q 2,3 = h 3 h 2 = 417,4 2449,24 = 2031,84 kJ kg
( Osloboena koliina toplote je ista, ali suprotnog predznaka: q os = q 2,3 ) Koliina vode za kondenzaciju se odreuje iz toplotnog bilansa m w C w T = m p q os :
mw = m p q os C w T = 1 2031,84 24,2 kg w 4,2 20
( 24,2 kg vode po 1 kg pare ) Ukupan zapreminski rad: l1,3 = l1, 2 + l 2,3 = q 1, 2 + u 1 u 2 + q 2,3 + u 2 u 3 = 2031,84 + 2768 417,3 = 318,86 gde je:
q 1, 2 = 0
kJ kg
( izentropa! )
kJ kg ( v1 iz tablica za pregrejanu paru na 2 MPa i 300 C ) u 1 = h 1 p1 v1 = 3019 2000 0,1255 = 2768 u 3 = u 3 ( u iz tablica za vlanu paru na 100 kPa ) 3 Ukupna promena entropije: s 3 s1 = 1,3026 6,757 = 5,4544 gde je: s 3 = s ( tablice za vlanu paru na 100 kPa ) 3 kJ kgK
s1 ( tablice za pregrejanu paru na 2 MPa i 300 C

54
Za izentropno komprimovanje 730 kg/h suve vodene pare pritiska 100 kPa troi se snaga 135 kW. Para se posle kompresije odvodi u kondenzator gde se ohladi i potpuno kondenzuje pri stalnom pritisku. koliki je pritisak na kraju kompresije? koliki je toplotni protok osloboen kondenzovanjem ove pare? koliki je odnos toplotnog protoka i snage? ta e se promeniti ako se snaga komprimovanja smanji na 70 kW, uz iste ostale uslove?
Poetno stanje je odreeno ( 100 kPa, suva para ), pa je dobro da se odmah oitaju vrednosti jedinine entalpije i entropije iz tablica: s1 = s1 = 7,360 kJ , kgK h 1 = h 1 = 2675 kJ kg

38
Poto je zadata snaga izentropnog komprimovanja, koristi se izraz N = L t1, 2 = m (h 1 h 2 ) :
h 2 = h1
N m
= 2675
( 135 ) = 3341 kJ
730 3600
kg
Uz jedininu entalpiju h2 potrebno je znati jo jedan podatak o krajnjem stanju kompresije. Poto je kompresija izentropna, vai s2 = s1 = 7,360 kJ/kgK. Sa ova dva podatka je stanje 2 odreeno, ali se samo uz pomo tablica, bez stvarnog h,s-dijagrama za vodenu paru, pritisak i temperatura najee ne mogu odrediti. To se deava zbog toga to su izraunate vrednosti h2 i s2 obino meuvrednosti tablinih podataka. Prvo se pomou h,s-dijagrama ( sa manjom tanou ) odreuje pritisak i temperatura, a kasnije se interpolacijom mogu ( pomou tablinih podataka ) tanije odrediti traene veliine stanja. Iz stanja 1 suve pare na 100 kPa povlai se vertikala ( s = 7,360 kJ/kgK ) do preseka sa izentalpom h2 = 3341 kJ/kg. Kroz dobijeno stanje 2 prolazi izobara p2 = 1,6 MPa i izoterma t2 = 440 C. Proverom tablinih podataka odmah se moe zapaziti da vrednosti h2 i s2 nisu neke meuvrednosti, ve tano odgovarajue vrednosti za pritisak 1,6 MPa i temperaturu 440 C, to se u praksi izuzetno retko deava!
55
Stanje 3 je odreeno sa dva podatka ( 1,6 MPa, kljuala tenost ), pa se moe odrediti odvedeni toplotni protok:
Q 2,3 = m (h 3 h 2 ) =

730 (858,3 3341) = 503,436 kJ 3600 s
Toplota osloboena kondenzacijom je ista kao odvedena toplota, ali suprotnog predznaka. Odnos toplotnog protoka i snage:
Q 2,3 N
= 3,729
Snaga pri komprimovanju: 70 kW

Stanje 1 ostaje isto, ali se menja h2:
h 2 = h1
N m
= 2675 +
kJ 70 = 3020 730 kg 3600
Pomou h,s-dijagrama se nalazi stanje 2: p 2 500 kPa , t 2 = 280 o C . Pri tome se smatra da je vrednost temperature t 2 tano odreena ( izoterma je skoro horizontalna ), a pritiska p 2 priblino ( malo odstupanje od izentrope uzrokuje relativno veliku promenu pritiska ). Pomou tablinih podataka jedinine entalpije na 400 kPa i 600 kPa pri 280 C interpolacijom se, za vrednost h 2 = 3020 kJ kg , dobija da je pritisak p2 = 500 kPa ( dobro odreen pomou h,sdijagrama ). Odvedeni toplotni protok:
Q 2,3 = m (h 3 h 2 ) =

730 (640,1 3020) = 482,591 kJ 3600 s
Odnos toplotnog protoka i snage:

Q 2,3 N = 6,894
Kod toplotnih pumpi ( videti levokretne krune procese ) definie se koeficijent toplotne pumpe kao odnos odvedene jedinine koliine toplote pri kondenzaciji i utroenog jedininog tehnikog rada pri kompresiji: q TP = 0 lt ( COP Coefficient Of Performance )
56
U parnom kotlu nalazi se 8250 kg vlane vodene pare, od ega je 1,5 % parovita faza. U poetku je pritisak 400 kPa. Da bi se pritisak povisio, zatvore se odvodni ventili i zapone se kontinualno dovoenje toplote. Odrediti vreme za koje e u kotlu pritisak porasti na 1 MPa, ako se pari stalno predaje 1,06 MJ/h toplotne energije. Ako se posle postizanja pritiska 1 MPa otvori odvod tako da nastane teenje kroz kotao sa protokom 12000 kg/h, a pritisak se odrava nepromenjen uz jednako dovoenje toplote, u kakvom stanju e para isticati? Kako treba podesiti dovoenje toplote da istie suva para?
39
Stepen suvoe u poetnom stanju: 1,5 m m 1 100 x1 = = = 0,015 m m Kada se zatvore odvodni ventili, dovoenje toplote se odvija izohorno, pa je potrebno odrediti vrednost specifine zapremine pri kojoj se taj proces odvija:
v1 = v1 + x 1 (v1 v1 ) = 0,0010836 + 0,015 (0,4624 0,0010836) = 8,003 10 3

Stepen suvoe na kraju izohornog zagrevanja: x2 = v 2 v 2 8,003 10 3 0,0011273 = = 0,035538 v 2 v 2 0,1946 0,0011273 (zbog v = const vai v 2 = v1 )
m3 kg
Vreme izohornog zagrevanja do pritiska 1 MPa:
Q1, 2 Q1, 2
m (u 2 u 1 ) Q1, 2
8250 (826,33 633,53) 5400 s = 1,5 h 1,06 10 6 3600

gde je: kJ kg kJ kg
u 1 = u 1 + x 1 (u 1 u 1 ) = 604,3 + 0,015 ( 2553 604,3 ) = 633,53
u 2 = u 2 + x 2 (u 2 u 2 ) = 761,6 + 0,035538 ( 2583 761,6 ) = 826,33
Poto u zadatku nije preciznije objanjen nain odravanja stalnog pritiska, smatramo da se posle izohornog zagrevanja 1-2 obavlja izobarno zagrevanje 2-3 uz teenje pare stanja 3 iz kotla. Strogo posmatrano, proces bi se nastavljao na ovaj nain samo onda kada bi se istekla para nadoknaivala parom stanja 2.
57
Poto je proces 2-3 izobaran, pritisak pare u stanju 3 je p 3 = p 2 = 1 MPa . Meutim, da bi stanje 3 bilo odreeno, mora biti poznata jo jedna veliina stanja, a do nje se dolazi pomou izraza za izobarni toplotni protok Q 2,3 = m ( h 3 h 2 ).

h3 =
Q 2,3 m
+ h2 =
1,06 10 6 kJ + 834,33 = 922,66 12000 kg
gde je: h 2 = u 2 + p 2 v 2 = 826,33 + 1000 8,003 10 3 = 834,33 Stepen suvoe pare stanja 3: kJ kg
x3 =
h 3 h 922,66 762,7 3 = 0,07938 = h h 2778 762,7 3 3
( Relativno blizu donje granine krive! )
Da bi iz kotla isticala suvozasiena para, izobarno dovoenje toplote ( od stanja 2 ) mora da se obavlja do gornje granine krive ( stanje 4 ). Toplotni protok za izobarno dovoenje toplote do stanja suvozasiene pare:
Q 2, 4 = m ( h 4 h 2 ) =

12000 ( 2778 834,33 ) = 6479 kJ 3600 s
58
Tzv. protoni kotao napravljen je, u principu, od niza cevnih zmija, koje se nastavljaju jedna na drugu. Kotao obino ima visoke parametre, recimo 10 MPa i 500 C. Neka napojna voda ulazi u prvu cevnu zmiju sa temperaturom 180 C, a iz nje izlazi sa 230 C. Neka se zatim ovako zagrejana voda uvodi u drugu cevnu zmiju u kojoj se zagreje do temperature zasienja i ispari 60 %. U daljem toku kroz niz ostalih cevnih snopova, meu kojima su i pregrejai pare, postiu se konani parametri. Odrediti razmenjenu koliinu toplote u prvoj i drugoj zmiji za produkciju pare 240000 kg/h. Koliko se jo toplote mora dovesti za postizanje konanog stanja izlazne pare?
Poto su cevne zmije redno vezane, proticanje kroz njih se odvija pri stalnom pritisku.
40
Dovedeni toplotni protok vodi u prvoj cevnoj zmiji:

Q1, 2 = m ( h 2 h 1 ) =

( vrednosti h 1 i h 2
240000 ( 992,05 768 ) = 14937 kJ 3600 s oitane u tablicama za pothlaenu vodu na 10 MPa )
Dovedeni toplotni protok vodi u drugoj cevnoj zmiji:

Q 2,3 = m ( h 3 h 2 ) =

240000 ( 2198,08 992,05 ) = 80402 kJ 3600 s gde je:
kJ kg ( vrednosti h i h oitane u tablicama za vlanu paru na 10 MPa ) 3 3 h 3 = h + x 3 (h h ) = 1407,7 + 0,6 (2725 1407,7 ) = 2198,08 3 3 3 Dovedeni toplotni protok od stanja 3 do stanja 4:
240000 ( 3372 2198,08 ) = 78261 kJ 3600 s ( h 4 oitano u tablicama za pregrejanu paru na 10 MPa i 500 C ) Q 3, 4 = m ( h 4 h 3 ) =

59
100 kg vlane vodene pare pritiska 2,5 MPa i zapremine 6,8 m3, iri se pri stalnom pritisku dok se zapremina ne uvea dva puta. Posle toga para izentropno ekspandira do pojave prvih kapljica kondenzata. Odrediti: dovedenu koliinu toplote tehniki rad i rad irenja cele promene
Stepen suvoe pare poetnog stanja 1:
41
x1 =
v1 v1 0,068 0,0011972 = 0,84708 = v1 v1 0,08006 0,0011972 gde je: V m3 6,8 = 0,068 v1 = 1 = kg m 100
Izobarno irenje na pritisku 2,5 MPa se odvija do vrednosti specifine zapremine v 2 = 2 v1 = 0,136 m 3 kg . Ovo stanje je u oblasti pregrejane pare, to se moe lako utvrditi pomou stvarnog h,s-dijagrama za vodenu paru. Posle toga pregrejana para izentropno ekspandira do stanja suve pare.
Dovedena koliina toplote pri izobarnom irenju:

Q1, 2 = m ( h 2 h 1 ) = 100 ( 3417 2521,44 ) = 89556 kJ
( Ovo je dovedena koliina toplote za celu promenu jer je za izentropu Q 2,3 = 0 ) gde je: h 1 = h 1 + x 1 ( h 1 h 1 ) = 961,75 + 0,84708 ( 2803 961,75 ) = 2521,44 ( h2 - iz tablica za pregrejanu paru ) Stanje 3 jo nije odreeno samo jednim poznatim podatkom ( stanje suvog zasienja - na gornjoj graninoj krivi u h,s-dijagramu ), ali lako se dolazi do drugog podatka. Poto je ekspanzija 2-3 izentropna, sledi da je s3 = s2, pa ostaje da se u tablicama za pregrejanu paru oita vrednost jedinine entropije u stanju 2 ( s2 = 7,262 kJ/kgK ). 60
kJ kg
Tehniki rad cele promene jednak je algebarskom zbiru tehnikih radova izobarne i izentropne promene stanja L t1,3 = L t1, 2 + L t 2,3 . Meutim, poznato je da se pri izobarnoj promeni stanja ne vri tehniki rad, pa sledi L t1,3 = L t 2,3 .
L t1,3 = L t 2,3 = m ( h 2 h 3 ) = 100 ( 3417 2688,9 ) = 72810 kJ
( h 3 = h je odreeno interpolacijom tablinih podataka za vrednost s 3 = s = 7,262 kJ kgK ) 3 3 Rad irenja cele promene jednak je algebarskom zbiru radova irenja izobarne i izentropne promene stanja:
L1,3 = L1, 2 + L 2,3 = Q1, 2 + m ( u 1 u 2 ) + Q 2,3 + m ( u 2 u 3 ), Q 2,3 = 0
L1,3 = Q1, 2 + m ( u 1 u 3 ) = 89556 + 100 ( 2351,44 2516,28 ) = 73072 kJ
( u 3 = u je odreeno interpolacijom tablinih podataka za vrednost s 3 = s = 7,262 kJ kgK ) 3 3
5 kg suve vodene pare pritiska 1 MPa zagreva se pri stalnoj zapremini do pritiska 1,6 MPa. Zatim se zagrevanje prekine i izvri izentropna ekspanzija do pritiska 20 kPa. Odrediti: razmenjenu toplotu rad irenja i tehniki rad
Ceo proces moe da se prati u stvarnom h,s-dijagramu za vodenu paru. Od poetnog stanja 1 ( suva para, 1 MPa ) se prvo ide po izohori (u smeru porasta entropije ) do preseka sa izobarom 1,6 MPa, a zatim se ide po izentropi do preseka sa izobarom 20 kPa. Potrebne veliine stanja bi se mogle oitati iz dijagrama sa manjom tanou, ali e se one kasnije odrediti pomou tablinih podataka mnogo tanije. ak se i grubom konstrukcijom dolazi do zakljuka da se promena stanja zavrava u oblasti vlane pare sa stepenom suvoe x 3 0,9. Sada moe cela promena da se korektno skicira.
42
61
Promena stanja 1-2 je izohorna (v 2 = v1 ) , pa je neophodno odrediti specifinu zapreminu. Iz tablica za vlanu paru, u kojoj se nalaze i podaci za kljualu tenost i suvu paru, dobija se v1 = v1 = 0,1946 m 3 kg ( suva para, 1 MPa ). Stepen suvoe pare na kraju izentropne ekspanzije:
x3 =
s 3 s 7,283 0,8321 3 = 0,9118 = s s 7,907 0,8321 3 3

gde je:
s 3 = s 2 ( s 2 - interpolacijom iz tablica za pregrejanu paru na 1,6 MPa, 0,1946 m3/kg ) s i s - iz tablica za vlanu paru na 20 kPa 3 3 Razmenjena toplota:
Q1,3 = Q1, 2 = m ( u 2 u 1 ) = 5 ( 2975,5 2583 ) = 1962,5 kJ
Q 1,3 = Q1, 2 + Q 2,3 , Q 2,3 = 0
gde je:
u 1 = u 1 - iz tablica za vlanu paru na 1 MPa

kJ kg h 2 intrepolacijom iz tablica za pregrejanu paru na 1,6 MPa i 0,1946 m3/kg u 2 = h 2 p 2 v 2 = 3286,9 1600 0,1946 = 2975,5 Tehniki rad:
= Q1, 2 + m ( h 1 h 3 ) = 1962,5 + 5 ( 2778 2401,06 ) = 3847,2 kJ

gde je:
L t1,3 = L t1, 2 + L t 2,3 = Q1, 2 + m ( h 1 h 2 ) + Q 2,3 + m ( h 2 h 3 ) =
h 1 = h 1 iz tablica za vlanu paru na 1 MPa

h 3 = h + x 3 ( h h ) = 251,4 + 0,9118 ( 2609 251,4 ) = 2401,06 3 3 3 Rad irenja:
L1,3 = L 2,3 = m ( u 2 u 3 ) = 5 ( 2975,5 2261,5 ) = 3570 kJ
L1,3 = L1, 2 + L 2,3 , L 1, 2 = 0
kJ kg
gde je: u 3 = u + x 3 ( u u ) = 251,38 + 0,9118 ( 2456 251,38 ) = 2261,5 3 3 3 kJ kg
62
700 kg/h vodene pare ekspandira kvazistatiki izotermno do pritiska 100 kPa i temperature 200 C, pri emu se pari dovodi 1,135 GJ/h toplotne energije. Odrediti rad ekspanzije. Koliko toplote bi trebalo dovesti da bi para poetnog stanja, umesto ekspanzijom, prvo adijabatnim priguivanjem a zatim izobarnim dovoenjem toplote, dola do istog stanja?
43
Krajnje stanje izotermne ekspanzije je odreeno ( 100 kPa, 200 C ) i nalazi se u oblasti pregrejane pare ( u oblasti vlane pare pritisak i temperatura predstavljaju samo jedan podatak ). Meutim, poetno stanje nije odreeno samo temperaturom ( 200 C ) i moglo bi biti i u oblasti vlane i u oblasti pregrejane pare. Poto je poznat toplotni protok, a dat je i maseni protok, iskoristie se izraz
Q1, 2 = m T1, 2 ( s 2 s1 ) , odakle sledi:

Q1, 2 m T1, 2

s1 = s 2
= 7,828
1,135 10 6 kJ = 4,4 700 473 kgK
( s 2 - iz tablica za pregrejanu paru na 100 kPa i 200 C ) Pomou stvarnog h,s-dijagrama lako je utvrditi da se poetno stanje 1 nalazi u oblasti vlane pare. To se moe uiniti i pomou tablica za vodenu paru uporeivanjem vrednosti s1 sa vrednou s ( s = 6,4318 kJ kgK za temperaturu 200 C ). Poto je s1 p s ( s odgovara preseku izoterme 200 C i gornje granine krive ), dolazi se do istog zakljuka. Stepen suvoe u poetnom stanju:
x1 =
s1 s1 4,4 2,3308 = = 0,5046 s1 s1 6,4318 2,3308
Sada izotermna promena stanja moe da se skicira u h,s-dijagramu. Kasnije, tokom reavanja zadatka, skica se dopunjuje linijom adijabatnog priguivanja i drugim podacima.
63
Rad ekspanzije:
L1, 2 = Q1, 2 + m ( u 1 u 2 ) = 1,135 10 6 + 700 ( 1731,32 2657,8 ) = 486464

kJ h
gde je: u 1 = u 1 + x 1 (u 1 u 1 ) = 851,6 + 0,5046 ( 2595 851,6 ) = 1731,32 u 2 = h 2 p 2 v 2 = 2875 100 2,172 = 2657,8 kJ kg kJ kg ( vlana para, 200 C )
( pregrejana para, 100 kPa, 200 C )
Do stanja 2 moe se doi i kombinacijom adijabatnog priguivanja i izobarne ekspanzije. Adijabatno priguivanje se odvija pri konstantnoj entalpiji (u smeru porasta entropije) do preseka sa izobarom 100 kPa. Od ovog meustanja ( a ) promena stanja se nastavlja izobarno. Meustanje nije odreeno samo pritiskom ( 100 kPa ). Do jo jednog podatka se lako dolazi iz uslova h a = h 1 . h a = h1 = h1 + x1 ( h1 h1 ) = 852,4 + 0,5046 ( 2793 852,4 ) = 1831,63 Stepen suvoe u meustanju (a): kJ , kg ( vlana para 200 C )
xa =
h a h 1831,63 417,4 a = = 0,6264 h h 2675 417,4 a a
( vlana para, 100 kPa )
Dovedena toplota tokom promene stanja 1-a-2:

Q 1,a , 2 = Q 1,a + Q a , 2 ,

Q 1,a = 0
Q1,a , 2 = Q a , 2 = m ( h 2 h a ) = 700 ( 2875 1831,63 ) = 730359
kJ h
64
200 kg/h vodene pare stanja 100 kPa, 220 C komprimuje se izotermno, toliko da se polovina koliine pare kondenzuje, pri emu se razmeni 6385 kJ/min toplotne energije. Odrediti stepen dobrote ove kompresije. Kolika snaga se troi ovom kompresijom?
Poetno stanje 1 nestatike izotermne kompresije je definisano ( 100 kPa, 220 C ), to vai i za krajnje stanje 2 ( 220 C, x 2 = 1 2 ). Meutim, potrebno je odrediti i krajnje stanje 3 one kvazistatike izotermne kompresije od koje nestatika potie. Tada e se moi odrediti utroeni tehniki rad i kvazistatike i nestatike kompresije, a njihov kolinik predstavlja traeni stepen dobrote. Kvazistatikom promenom stanja 1-3 i nestatikom 1-2 odvodi se ista koliina toplote:
Q 1,3 = Q1, 2

44
m T ( s 3 s1 ) = Q1, 2
s 3 = s1 +
Q1, 2 mT
= 7,910
6385 60 kJ = 4,0246 200 493 kgK
Stepen suvoe na kraju kvazistatike kompresije:
x3 =
s 3 s 4,0246 2,5179 3 = = 0,4 s s 6,2849 2,5179 3 3
Utroeni tehniki rad pri nestatikoj kompresiji:

l t1, 2 = Q1, 2 m

+ h1 h 2 =
kJ 6385 60 + 2914 1872,85 = 874,35 200 kg
65
gde je: h 2 = h 2 + x 2 ( h 2 h 2 ) = 943,7 + 0,5 ( 2802 943,7 ) = 1872,85 kJ ( vlana para, 220 C ) kg h 1 - iz tablica za pregrejanu paru na 100 kPa i 220 C Utroeni tehniki rad pri kvazistatikoj kompresiji:
l t1,3 = Q1,3 m

+ h1 h 3 =
kJ 6385 60 + 2914 1687,02 = 688,52 200 kg
gde je: h 3 = h + x 3 ( h h ) = 943,7 + 0,4 ( 2802 943,7 ) = 1687,02 3 3 3 Stepen dobrote kompresije:
= l t1,3 l t1, 2 = 0,787
kJ kg
( vlana para, 220 C )
Utroena snaga:
N = L t1, 2 = m l t1, 2 =

200 ( 874,35 ) = 48,575 kW 3600
Suva vodena para pritiska 100 kPa najpre se adijabatski komprimuje na dvostruko vei pritisak sa stepenom dobrote = 0,85 , a zatim se para potpuno kondenzuje pri stalnom pritisku. Odrediti odnos odvedene koliine toplote i utroenog tehnikog rada. Kolika je snaga kompresije ako je maseni protok pare 40 kg/h?
45
66
Poetno stanje 1 je odreeno sa dva podatka ( 100 kPa, suva para: x = 1 ), to vai i za krajnje stanje 3 ( 200 kPa, kljuala tenost: x = 0 ). Meustanje 2 je u oblasti pregrejane pare gde je, osim pritiska ( 200 kPa ), potrebno znati jo jednu veliinu stanja. Podatak koji nedostaje odredie se pomou stepena dobrote adijabatne kompresije l t1, 2s h 1 h 2s . Ovde je = 0,85 , h 1 = 2675 kJ / kg ( 100 kPa, suva para ) i ostaje da se = = l t1, 2 h1 h 2 odredi h 2s , a posle toga je lako izraziti h 2 . Za izentropnu promenu stanja 1- 2s vai s 2s = s1 ( s1 = 7,360 kJ / kgK - za suvu paru na 100 kPa ). Interpolacijom tablinih podataka za pregrejanu paru ( 200 kPa, 7,360 kJ/kgK ) dobija se h 2s = 2805,8 kJ / kg . Iz izraza za stepen dobrote kompresije sledi:
h 2 = h1 + h 2s h 1 2805,8 2675 kJ = 2675 + = 2828,9 0,85 kg
Odnos odvedene toplote i utroenog tehnikog rada:

q 2,3 l t1, 2 = h 3 h 2 504,8 2828,9 = = 15,1 h1 h 2 2675 2828,9
Snaga kompresije:
N = L t1, 2 = m l t1, 2 = m ( h 1 h 2 ) =

40 ( 2675 2828,9 ) = 1,71 kW 3600
Odnos odvedene koliine toplote i utroenog tehnikog rada raste sa smanjenjem razlike temperature kondenzacije i poetne temperature kompresije. ( pogledati reenje zadatka 38 na strani 55 ) U ovom zadatku je t 1 = 99,64 o C, t kon = 120,23 o C.
67
Suva vodena para pritiska 110 kPa komprimuje se adijabatno do 600 kPa uz stepen dobrote 0,85. Kompresija se dalje nastavlja izotermno uz odvoenje 1430 kJ/kg toplote. Nestatinost izotermne kompresije je definisana sa s ns = 0,3 kJ / kgK . Odrediti: stepen suvoe na kraju kompresije stepen dobrote izotermne kompresije
46
Poetno stanje 1 je odreeno ( 110 kPa, suva para ), pa se u tablicama za vlanu paru oitavaju vrednosti h 1 = h 1 = 2679 kJ / kg, s1 = s1 = 7,328 kJ / kgK. Krajnje stanje 2 adijabatne kompresije nije odreeno samo jednim poznatim podatkom ( 600 kPa ). Poto se zna vrednost stepena dobrote adijabatne kompresije, nedostajui podatak se h h 2s dobija pomou izraza = 1 . h1 h 2
h 2s h 1 3037,4 2679 kJ = 2679 + = 3101 0,85 kg ( h 2s - interpolacijom tablinih podataka pregrejane pare na 600 kPa za s 2s = s1 ) h 2 = h1 +
Stanje 2 je odreeno sa p 2 i h 2 , pa se u tablicama oitava t 2 = 320 o C, s 2 = 7,437 kJ / kgK. Nestatikom izotermnom kompresijom 2-3 odvodi se koliina toplote q 2,3 = 1430 kJ / kg . Kvazistatikom izotermnom kompresijom 2-4 ( od koje nestatika potie ) odvodi se ista koliina toplote q 2, 4 = 1430 kJ / kg , pa se koristi izraz q 2, 4 = T2 ( s 4 s 2 ) : s4 = s2 + q 2, 4 T2 = 7,437 1430 kJ = 5,0255 593 kgK
Entropija na kraju nestatike izotermne kompresije vea je od entropije na kraju kvazistatike izotermne kompresije za vrednost porasta entropije usled nestatinosti: s 3 = s 4 + s ns = 5,0255 + 0,3 = 5,3255 kJ kgK
Stepen suvoe na kraju kvazistatike i nestatike kompresije:
x4 =
s 4 s 4 5,0255 3,4495 = = 0,7556 s4 s 4 5,5353 3,4495 s 3 s 5,3255 3,4495 3 = = 0,9 s s 5,5353 3,4495 3 3
x3 =
68
Stepen dobrote izotermne kompresije:

T = l t 2, 4 l t 2,3 = q 2, 4 + h 2 h 4 q 2,3 + h 2 h 3 = 1430 + 3101 2397,5 = 0,8 1430 + 3101 2576,2
gde je za vlanu paru na 320 C: h 4 = h 4 + x 4 ( h 4 h 4 ) = 1462,1 + 0,7556 ( 2700 1462,1 ) = 2397,5 kJ kg kJ h 3 = h + x 3 ( h h ) = 1462,1 + 0,9 ( 2700 1462,1 ) = 2576,2 3 3 3 kg
Vlana vodena para pritiska 100 kPa komprimuje se izentropno do 200 C, a odatle se nastavi izotermno iriti do 100 kPa, uz dovoenje 757 kJ/kg toplote. Nestatinost izotermne ekspanzije definisana je sa s ns = 1,014 kJ / kgK . Odrediti koliinu toplote koja se mora odvesti da bi se para izobarno vratila u poetno stanje. Koliki je stepen dobrote ekspanzije?
Ukupna promena stanja sastoji se iz izentropne kompresije 1-2 i nestatike izotermne ekspanzije 2-3. I krajnje stanje kvazistatike izotermne ekspanzije ( od koje nestatika potie ) treba da dobije neku oznaku. Neka to bude stanje 4 ( ne smatrati da stanje 4 nastupa posle stanja 3! ). Samo je krajnje stanje 3 nestatike izotermne ekspanzije odreeno ( 100 kPa, 200 C ), pa se iz tablica za pregrejanu vodenu paru dobija h 3 = 2875 kJ / kg, s 3 = 7,828 kJ / kgK. Sada moe da se odredi entropija na kraju kvazistatike izotermne ekspanzije: kJ s 4 = s 3 s ns = 7,828 1,014 = 6,814 kgK Pomou h,s-dijagrama za vodenu paru lako je utvrditi da je stanje 4 u oblasti pregrejane pare.
47
69
Poto se kvazistatikom izotermnom promenom stanja razmenjuje ista koliina toplote kao i nestatikom, koristi se izraz q 2, 4 = T ( s 4 s 2 ) :
s2 = s4
q 2, 4 T
= 6,814
757 kJ = 5,2136 473 kgK
Promena stanja 1-2 je izentropna, pa vai s1 = s 2 , a pomou h,s-dijagrama za vodenu paru se dolazi do zakljuka da su stanja 1 i 2 u oblasti vlane pare. Stepen suvoe na poetku i na kraju izentropne kompresije:
x1 =
s1 s1 5,2136 1,3026 = = 0,6457 s1 s1 7,36 1,3026 s s 2 5,2136 2,3308 x2 = 2 = = 0,70295 s 2 s 2 6,4318 2,3308
( 100 kPa ) ( 200 C )
Odvedena toplota za izobarno vraanje u poetno stanje: q 3,1 = h 1 h 3 = 1875 2875 = 1000 gde je: h 1 = h 1 + x 1 ( h 1 h 1 ) = 417,4 + 0,6457 ( 2675 417,4 ) = 1875 kJ kg ( vl. para, 100 kPa ) kJ kg
Stepen dobrote izotermne ekspanzije:

757 + 2216,5 2875 = 0,732 l t 2, 4 q 2, 4 + h 2 h 4 757 + 2216,5 2839 gde je: kJ ( vl. para, 200 C ) h 2 = h 2 + x 2 ( h 2 h 2 ) = 852,4 + 0,70295 ( 2793 852,4 ) = 2216,5 kg T = = = l t 2,3 q 2,3 + h 2 h 3
70
Vlana vodena para od 500 kPa zagreva se izohorno do 1 MPa i 370 C, a zatim adijabatno ekspandira, tako da dostigne poetnu temperaturu na pritisku 100 kPa. Izotermnom kompresijom para se vraa u poetno stanje. Odrediti: razmenjene toplote u ovom procesu ako se zna da su jednake promene entropije zbog nestatinosti adijabate i izoterme stepen dobrote adijabatne ekspanzije i izotermne kompresije
Stanje 2 na kraju izohornog zagrevanja je odreeno ( 1 MPa, 370 C ), pa se u tablicama za pregrejanu vodenu paru mogu oitati vrednosti ostalih veliina stanja:
48
v 2 = 0,29195
m3 , kg
h 2 = 3198,5
kJ , kg
s 2 = 7,3635
kJ kgK
Poto je promena stanja 1-2 izohorna, i poetno stanje je odreeno ( 500 kPa, v1 = v 2 ), pa moe da se odredi stepen suvoe na poetku zagrevanja:
x1 =
v1 v1 0,29195 0,0010927 = = 0,77851 v1 v1 0,3747 0,0010927
Dovedena toplota pri izohornom zagrevanju: q 1, 2 = u 2 u 1 = 2906,55 2136,16 = 770,39 gde je: u 2 = h 2 p 2 v 2 = 3198,5 1000 0,29195 = 2906,55 u 1 = u 1 + x 1 (u 1 u 1 ) = 639,4 + 0,77851 ( 2562 639,4 ) = 2136,16 kJ kg kJ kg
kJ ( vlana para, 500 kPa ) kg
Adijabatna ekspanzija se odvija bez razmene toplote: q 2,3 = 0
71
Odvedena toplota pri nestatikoj izotermnoj promeni stanja 3-1 odredie se pomou kvazistatike promene 3-4: kJ q 3,1 = q 3, 4 = 912,26 kg gde je: kJ q 3, 4 = T4 ( s 4 s 3 ) = T4 ( s1 s nsT s 3 ) = 425 ( 5,723 0,253 7,6165 ) = 912,26 kg pri emu je:
T4 425 K ( vlanoj pari na 500 kPa odgovara temperatura 151,84 C ) kJ s1 = s1 + x 1 (s1 s1 ) = 1,86 + 0,77851 (6,822 1,86 ) = 5,723 ( vlana para, 500 kPa ) kgK kJ s nsT = s nsA = s 3 s 2 = 7,6165 7,3635 = 0,253 kgK ( s 3 - interpolacijom tablinih podataka pregrejane pare na 100 kPa i 158,84 C )
Stepen dobrote adijabatne ekspanzije:
A = l t 2,3 l t 2,3 s = h 2 h 3 3198,5 2780,1 = = 0,8 h 2 h 3s 3198,5 2677
gde je: h 3 - dobijeno interpolacijom za pregrejanu paru na 100 kPa i 158,84 C

h 3 s - dobijeno interpolacijom za pregrejanu paru na 100 kPa i s 3 s = s 2 = 7,3635
kJ kgK
Stepen dobrote izotermne kompresije:

T = l t 3, 4 l t 3,1 = q 3, 4 + h 3 h 4 q 3,1 + h 3 h 1 = 912,26 + 2780,1 2174,4 = 0,74 912,26 + 2780,1 2282,1
gde je: kJ kg kJ ( vl. para, 500 kPa ) h 4 = h 4 + x 4 ( h 4 h 4 ) = 640,1 + 0,72753 ( 2749 640,1 ) = 2174,4 kg s s 4 5,470 1,860 x4 = 4 = = 0,72753 ( vl. para, 500 kPa ) s 4 s 4 6,822 1,860 kJ ( s 4 = s1 s nsT = 5,723 0,253 = 5,470 ) kgK h 1 = u 1 + p1 v1 = 2136,16 + 500 0,29195 = 2282,1
Promenu stanja 1-2-3-1 ne treba smatrati desnokretnim krunim procesom. Naime, ovde nema korisne toplote ( korisnog rada ) jer je dovedena toplota manja od odvedene ( beskoristan proces ).
72
49
Kolika je najvea snaga koja bi se mogla dobiti od 1550 kg/h vodene pare pritiska 1 MPa i temperature 260 C? Stanje okoline je po=100 kPa, to=20C.
Veliine stanja pregrejane pare na 1 MPa i 260 C: h 1 = 2962 kJ kJ , s1 = 6,961 kg kgK
Stanje 1s je na liniji s = const, pa sledi s1s = s1 . Stepen suvoe vlane pare stanja 1S:
x 1s =
s1s s1s 6,961 0,2964 = = 0,796 ( vl. para, 20 C ) s1s s1s 8,6665 0,2964
Tehnika radna sposobnost: l t max = ex 1 = h 1 h 0 T0 ( s1 s 0 ) = 2962 83,9 293 ( 6,961 0,296 ) = 925,3 ( h 0 i s 0 iz tablice za pothlaenu tenost na 20 C i 100 kPa ) ili drugaije: l t max = ex 1 = h 1 h 1s = 2962 2036,6 = 925,4 gde je: h 1s = h 1s + x 1s ( h 1s h 1s ) = 83,9 + 0,796 ( 2537 83,9 ) = 2036,6 Najvea snaga:
N = L t max = m ex 1 =

kJ kg
kJ kg ( vl. para, 20 C )
kJ kg
1550 925,3 398 kW 3600
73
100 m3/h vodene pare, pritiska 5 MPa i temperature 500 C ekspandira adijabatno na 100 kPa, i tako proizvede snagu N = 273,8 kW. Odrediti gubitak radne sposobnosti ako je okolina na 0 C.
Stanje 1 pregrejane pare je odreeno ( 5 MPa, 500 C ), pa se u tablicama mogu oitati vrednosti ostalih veliina stanja: 3 m kJ kJ v1 = 0,06858 , h 1 = 3433 , s1 = 6,974 kg kg kgK Maseni protok pare:
50
m=
kg V1 100 = = 0,405 s v1 3600 0,06858

Krajnje stanje 2 nije odreeno jednim podatkom ( 100 kPa ), ali je zadata snaga, pa e se iskoristiti izraz N = m l t1, 2 = m ( h 1 h 2 ) :
h 2 = h1 N
= 3433
m ( Pomou h,s-dijagrama za vodenu paru je lako utvrditi da je stanje 2 u oblasti pregrejane pare, a u tablicama se oitava s 2 = 7,562 kJ kgK .
273,8 kJ = 2757 0,405 kg
Tokom adijabatne promene stanja nema razmene toplote sa okolinom, pa se samo radnoj materiji menja entropija ( porast entropije usled nestatinosti ): kJ s r m = s 2 s1 = 7,562 6,974 = 0,588 kgK Ovde se gubitak radne sposobnosti ispoljava kao gubitak snage:
N = m ex g = m T0 s r m = 0,405 273 0,588 = 65 kW
74
Za adijabatnu ekspanziju vodene pare iz prethodnog zadatka odrediti gubitak radne sposobnosti ( gubitak eksergije ) pomou razlike uloene i dobijene eksergije, a zatim izraunati stepen povrativosti ( eksergetski stepen iskorienja ) procesa.
51
U proces je uloen protok eksergije pare stanja 1:

E x 1 = m ex 1 = m [h 1 h 0 T0 ( s1 s 0 )] = 0,405 [3433 0,1 273 (6,974 0 )] = 619,2 kW

Procesom je dobijen algebarski zbir protoka eksergije pare stanja 2 i proizvedene snage. Protok eksergije pare stanja 2:
E x 2 = m ex 2 = m [h 2 h 0 T0 ( s 2 s 0 )] = 0,405 [2757 0,1 273 (7,562 0 )] = 280,4 kW

gde je h 0 i s 0 oitano u tablicama za pothlaenu vodu na 0 C Gubitak protoka eksergije ( gubitak snage ) jednak je razlici uloenog i dobijenog protoka eksergije:
E x g = E x 1 E x 2 + N = 619,2 280,4 273,8 = 65 kW
Stepen povrativosti ( eksergetski stepen iskorienja ) procesa:

ex = 1 E xg E x1

= 1
65 = 0,895 619,2
75
52
Vodena para oduzeta iz turbine na pritisku 400 kPa, stepena suvoe 0,95 , zagreva kotlovsku vodu ( bez meanja sa njom ) sa 110 C na 145 C, tako to se sama kondenzuje i pothladi za 4 C. Vodu potiskuje pumpa pod pritiskom 10 MPa u kotao. Zanemarujui sve gubitke, odrediti poveanje entropije ( po kilogramu vode ) ovog sistema zbog nepovrativosti razmene toplote
PB
Razmenjiva toplote moe da se prikae ematski. Pri tome su zanemareni padovi pritiska usled priguivanja, odnosno, smatra se da se razmena toplote obavlja pri stalnom pritisku pare i vode
PB
Veza izmeu mase pare i vode dobija se iz uslova da se toplota oduzeta pari predaje vodi:
Qp = Qw
m p ( h1 p h 2 p ) = m w ( h 2 w h1 w )
m p ( h 2 p h1 p ) = m w ( h 2 w h1 w )
h 1p h 2 p mw kg w 2631,3 589,1 = = 13,78 = m p h 2 w h 1w 616,7 468,5 kg p
gde je: h 1 p = h 1 p + x 1 ( h 1 p h 1 p ) = 604,7 + 0,95 ( 2738 604,7 ) = 2631,3 kJ ( vl. para, 400 kPa ) kg h 2 p - iz tablica za pothlaen kondenzat na 400 kPa i 140 C
h 1 w - iz tablica za pothlaen kondenzat na 10 MPa i 110 C
h 2 w - iz tablica za pothlaen kondenzat na 10 MPa i 145 C
76
Promena entropije izolovanog sistema:

S s = S p + S w = m p ( s 2 p s 1 p ) + m w ( s 2 w s 1 w )
Promena entropije izolovanog sistema po 1 kg vode: S s m p ( s 2 p s1 p ) + s 2 w s1 w = 13178 ( 1,738 6,641 ) + 1,778 1,408 = 0,014 kgkJK = mw mw , w gde je: s p 1 = s1 p + x 1 (s1 p s1 p ) = 1,777 + 0,95 ( 6,897 1,777 ) = 6,641 kJ ( vl. para, 400 kPa ) kgK s 2 p - iz tablica za pothlaen kondenzat na 400 kPa i 140 C
s 1 w - iz tablica za pothlaen kondenzat na 10 MPa i 110 C
s 2 w - iz tablica za pothlaen kondenzat na 10 MPa i 145 C
Porast jedinine entropije vode je manji od smanjenja jedinine entropije pare, ali kada se uzme u obzir da je odnos mase vode i pare 13,78 , jasno je da izolovanom sistemu entropija raste, odnosno, da je proces razmene toplote u izmenjivau toplote nepovratan.
77
U procesu zagrevanja vode sa ulaznim i izlaznim parametrima vode i pare kao u prethodnom zadatku, 92 % dovedene toplote se predaje vodi, a preostalih 8 % se "gubi" u okolini ( toplotnom ponoru ), ija je temperatura 20 C. Odrediti: gubitak radne sposobnosti ( po 1 kg vode ) stepen povrativosti procesa razmene toplote
Veza izmeu mase pare i vode: 0,92 Q p = Q w
53
m w 0,92 ( h 1 p h 2 p ) 0,92 ( 2631,3 589,1 ) kg w = = = 12,678 mp h 2 w h1 w 616,7 468,5 kg p
0,92 m p ( h 2 p h 1 p ) = m w ( h 2 w h 1 w )
Ukupnu promenu entropije ini promena entropije pare, vode i toplotnog ponora: 0,08 m p ( h 1 p h 2 p ) S = S p + S w + S TP = m p ( s 2 p s1 p ) + m w ( s 2 w s1 w ) + T0 gde je: 0,08 m p h 2 p h 1 p 0,08 Q p S TP = = T0 T0 Ukupna promena entropije po 1 kg vode: S m p ( s 2 p s1 p ) + s 2 w s1 w + 0,08 m p ( h 1 p h 2 p ) = = mw mw m w T0
1 ( 1,738 6,641 ) + 1,778 1,408 + 0,08 ( 2631,3 589,1 ) = 0,0272 kJ 12,678 12,678 293 kg w K Gubitak radne sposobnosti po 1 kg w: Ex g S kJ = T0 = 293 0,0272 = 7,97 mw mw kg w
Da bi se odredio stepen povrativosti, treba znati, osim vrednosti gubitka eksergije, i vrednost uloene eksergije: Ex ul = Ex 1 p Ex 2 p = m p ex 1 p m p ex 2 p Uloena eksergija po 1 kg vode: mp m ( ex1 p ex 2 p ) = m p h 1 p h 2 p T0 ( s1 p s 2 p ) = = mw w
Ex ul mw =
1 [ 2631,3 589,1 293 ( 6,641 1,738 )] = 47,77 kJ 12,678 kg w Stepen povrativosti: Ex ul m 7,97 = 1 w = 1 = 0,833 Ex g 47,77 mw
ex
78
Kod izobarnih procesa ( bez tehnikog rada ) gubitak eksergije moe da se odredi kao razlika uloene i dobijene eksergije toplote, a stepen povrativosti kao kolinik dobijene i uloene eksergije toplote. Reiti prethodni zadatak na ovaj nain.
U proces razmene toplote ulae se eksergija toplote pare:
T Ex Qul = Q p 1 0 Tm p = m p ( h 1 p h 2 p )1 T0 Tm p
54
gde je:
Tmp = qp s 2 p s1 p = h 2 p h1 p s 2 p s1 p = 589,1 2631,3 = 416,52 K 1,738 6,641
Dobijena eksergija toplote procesom razmene toplote:

T Ex Qd = Q w 1 0 Tm w = 0,92 Q p 1 T0 Tm w = 0,92 ( h 1 p h 2 p )1 T0 Tm w
gde je:
Tm w = h 2 w h 1 w 616,7 468,53 qw = = = 400,46 K s 2 w s1 w s 2 w s1 w 1,778 1,408
Gubitak eksergije po 1 kg vode:
Ex g mw =
Ex Qul Ex Qd mw
mp mw
(h
1p
T T h 2 p ) 1 0 0,92 1 0 Tm w Tm p
1 ( 2631,3 589,1 ) 1 293 0,92 1 293 = 8 kJ 12,678 kg w 400,46 416,52 Stepen povrativosti:
ex =
Ex Qd Ex Qul
T 0,92 Q p 1 0 Tm w = T Q p 1 0 T mp
0,92 1 T0 Tm w = T 1 0 Tm p
0,92 1 293 = 400,46 = 0,832 293 1 416,52
( Razlika rezultata je zanemarljivo mala, a nastala je zbog zaokruivanja meurezultata! )
79
Vodena para stanja p1 = 4 MPa, t1 = 320 C ekspandira adijabatno u turbini na pritisak p2 = 20 kPa, sa stepenom dobrote = 0,7 . Ako je stanje okoline p0 = 100 kPa, t0 = 25 C, odrediti gubitak radne sposobnosti i stepen povrativosti ovog procesa.
Veliine stanja pregrejane pare na poetku adijabatne ekspanzije:
55
h 1 = 3010 kJ kg,
s1 = 6,446 kJ kgK
U h,s-dijagramu se iz stanja 1 povlai vertikala do preseka sa izobarom p2 = 20 kPa. Time se dobija stanje 2s koje odgovara onoj izentropnoj ekspanziji od koje adijabatna potie. Ovo stanje je u oblasti vlane pare stepena suvoe x 2s 0,8 , a njena tanija vrednost odredie se pomou tablinih podataka za vlanu vodenu paru iz uslova s 2s = s1 .
x 2s =
s 2s s 2s 6,446 0,8321 = = 0,7935 s2s s 2s 7,907 0,8321
( vl. para, 20 kPa )
Jedinina entalpija na kraju izentropne ekspanzije: h 2s = h 2s + x 2s ( h 2s h 2s ) = 251,4 + 0,7935 ( 2609 251,4 ) = 2122,2
l t1, 2 l t1, 2s
kJ kg
= h1 h 2 : h 1 h 2s
Poto je dat stepen dobrote adijabatne ekspanzije, iskoristie se izraz =
h 2 = h 1 ( h 1 h 2s ) = 3010 0,7 ( 3010 2122,2 ) = 2388,5
kJ kg
Konano se moe izraunati stepen suvoe na kraju adijabatne ekspanzije:
x2 =
h 2 h 2 2388,5 251,4 = = 0,9065 h 2 h 2 2609 251,4
( vl. para, 20 kPa )
80
Jedinina entropija na kraju adijabatne ekspanzije: s 2 = s 2 + x 2 ( s 2 s 2 ) = 0,8321 + 0,9065 ( 7,907 0,8321 ) = 7,2455 kJ kgK
Promena jedinine entropije radne materije tokom adijabatne ekspanzije: s r m = s 2 s1 = 7,2455 6,446 = 0,7995 Jedinini gubitak eksergije: ex g = T0 s r m = 298 0,7995 = 238,25 kJ kg kJ kgK
Da bi se izraunao stepen povrativosti, potrebno je znati vrednost jedinine uloene eksergije: ex ul = ex 1 = h 1 h 0 T0 ( s1 s 0 ) = 3010 104,8 298 ( 6,446 0,365 ) = 1093,06 ( h 0 i s 0 iz tablica za pothlaeni kondenzat na 100 kPa i 25 C ) Stepen povrativosti: ex = 1 ex g ex ul = 1 238,25 = 0,782 1093,06 kJ kg
Stepen povrativosti moe da se odredi i na sledei nain:
ex =
ex dob 854,81 = = 0,782 ex ul 1093,06

kJ kg
gde je dobijena eksergija: ex dob = ex 2 + l t1, 2 = 233,31 + 621,5 = 854,81 pri emu je: ex 2 = h 2 h 0 T0 ( s 2 s 0 ) = 2388,5 104,8 298 ( 7,2455 0,365 ) = 233,31 l t1, 2 = h 1 h 2 = 3010 2388,5 = 621,5 kJ kg kJ kg
81
Utroenu paru iz turbine, koja je potpuno kondenzovana na pritisku 5 kPa, potiskuje pumpa u kotao pod pritiskom 8 MPa, sa stepenom dobrote adijabatne kompresije 0,74. Odrediti gubitak radne sposobnosti i stepen povrativosti kompresije. Stanje okoline je p0 = 100 kPa, t0 = 20 C.
56
Zbog sitnih detalja, na skici promene stanja nee biti prikazana poetna i krajnja eksergija radne materije ni gubitak eksergije. U principu, ove veliine se prikazuju na isti nain kao u prethodnom zadatku.
Stanje okoline "0" je u oblasti pothlaene vode, na mestu preseka izobare 100 kPa i izoterme 20 C. Meutim, ono je na skici prikazano kao deo donje granine krive, jer se u oblasti pothlaenog kondenzata izobara 100 kPa skoro poklapa sa donjom graninom krivom. Iz tog razloga se, umesto vrednosti h 0 i s 0 ( za oblast pothlaenog kondenzata na pritisku i temperaturi okoline ), mogu usvojiti vrednosti h i s ( za kljualu tenost na temperaturi 0 0 okoline! ). esto u zadacima pritisak okoline nije ni zadat, ali se ( poto entalpija potlaene tenosti vrlo malo zavisi od pritiska ) bez problema moe raunati sa vrednostima h i s . U tim 0 0 sluajevima se jedinina entalpija okoline moe izraunati sa izrazom ( C w 4,2 kJ kgK ). Veliine stanja kljuale vode na poetku adijabatne kompresije: h 1 = h 1 = 137,83 kJ , kg s1 = s1 = 0,4761 kJ kgK ( kljuala voda, 5 kPa ) h 0 = Cw t 0
Poto je stanje 2s u oblasti pothlaene vode na pritisku 8 MPa interpolacijom tablinih podataka kJ se ( za vrednost jedinine entropije s 2s = s1 ) dobija h 2s = 146,66 . kg
82
Poto je dat stepen dobrote adijabatne kompresije, iskoristie se izraz =

h 2 = h1 +
l t1, 2s l t1, 2
h 1 h 2s : h1 h 2
h 2s h 1 146,66 137,83 kJ = 137,83 + = 149,76 0,74 kg
Stanje 2 je u oblasti pothlaene vode na pritisku 8 MPa, pa se interpolacijom tablinih podataka kJ kJ ( za vrednost jedinine entalpije h 2 = 149,76 ) dobija s 2 = 0,4863 . kg kgK Promena jedinine entropije radne materije tokom adijabatne ekspanzije: s r m = s 2 s1 = 0,4863 0,4761 = 0,0102 Jedinini gubitak eksergije: ex g = T0 s r m = 293 0,0102 = 2,9886 Stepen povrativosti: ex = 1 ex g ex ul = 1 ex g ex 1 + l t1, 2 = 1 2,9886 = 0,772 1,1607 + 11,93 kJ kg kJ kgK
gde je: ex 1 = h 1 h 0 T0 ( s1 s 0 ) = 137,83 83,9 293 ( 0,4761 0,296 ) = 1,1607 ( h 0 i s 0 iz tablica za pothlaeni kondenzat na 100 kPa i 20 C ) l t1, 2 = h 1 h 2 = 137,83 149,76 = 11,93 kJ kg kJ kg
Stepen povrativosti moe da se odredi i na sledei nain:
ex =
ex dob ex ul
gde je dobijena eksergija: ex dob = ex 2 = h 2 h 0 T0 ( s 2 s 0 )
83
U kotlovskom postrojenju voda se zagreva, isparava i pregreva, oduzimajui toplotu od dimnih gasova koji se razvijaju sagorevanjem goriva u loitu. Zamislimo da se sastav dimnih gasova ne menja u njihovom toku kroz kotao i da oni imaju toplotne osobine vazduha. Promena stanja dimnih gasova je izobarno hlaenje, na primer od 1400 C neposredno iznad loita do 150 C na izlazu. Neka je tok vode i vodene pare tako podeen da se zagrevanje vri kao u kontinualnom suprotnosmernom izmenjivau toplote ( sasvim hladan kondenzat zagreva se najhladnijim krajem dimne struje, a pregrevanje se zavrava uzimanjem toplote od gasova na 1400 C ). Napojni kondenzat je na temperaturi 40 C, a pregrevanje ide do 500 C, pri stalnom & pritisku od 8 MPa. Produkcija kotla je D = 100 t h. Odrediti potrebnu koliinu gasova ako se sva toplota njihovog hlaenja utroi na zagrevanje vode u kotlu. Koliki je stepen povrativosti ovakvog naina razmene toplote, ako je stanje okoline p0 = 100 kPa, t0 = 20 C?
57
Koliina toplote koja se predaje vodi i pari u kotlu: Q = D (h 2 h 1 ) Koliina toplote koja se oduzima od gasova:
Q = m (h u h i )

Maseni protok dimnih gasova se dobija iz jednakosti ovih koliina toplote: D (h 2 h 1 ) 10 5 (3397 174,6 ) kg = = 225740 m= hu hi 1427,48 h

gde je:
84
kJ ( Pothlaena voda na 40 o C ) kg kJ ( Pregrejana para na 500 o C ) h 2 = 3397 kg pri emu je za proraun promene entalpije od ulaza do izlaza dimnih gasova usvojena kvadratna zavisnost specifinih toplota i temperature: h 1 = 174,6 h u h i = C p (T )dT =
Ti Tu Tu
Ti
(C
p0
+ aT + bT 2 dT = C p 0 ( Tu Ti ) +
a 2 b Tu Ti2 + Tu3 Ti3 = 2 3
= 0,90953 (1673 423 ) +
2,94515 10 4 6,24 10 8 kJ 16732 423 2 16733 4233 = 1426,903 2 3 kg
gde su konstante C p 0 , a , b odreene pomou tablinih podataka: t = 100 o C t = 800 o C t = 1400 o C Reenje jednaina: C p 0 = 0,90953
1,0107 = C p 0 + a 373 + b 3732 1,1537 = C p 0 + a 1073 + b 10732 1,2276 = C p 0 + a 1673 + b 16732

kJ kJ kJ , a = 2,94515 10 4 , b = 6,24 10 8 2 kgK kgK 3 kgK
Da bi se odredio stepen povrativosti, potrebno je znati vrednost dobijene eksergije vode i vodene pare, kao i vrednost uloene eksergije dimnih gasova. ex dob Dobijena jedinina eksergija: = ex 2 ex 1 = h 2 h 0 T0 (s 2 s 0 ) [h 1 h 0 T0 (s1 s 0 )] = h 2 h 1 T0 (s 2 s1 ) = kJ = 3397 174,6 293(6,722 0,568) = 1419,278 kg gde je: s1 = 0,568 kJ kgK kJ s 2 = 6,722 kgK ( pothlaena tenost na 8 MPa i 40 o C ) ( pregrejana para na 8 MPa i 500 o C )
Da bi se odredila uloena jedinina eksergija dimnih gasova, posebno e se izraunati jedinina eksergija na ulazu i na izlazu, pa tek posle toga njihova razlika. Jedinina eksergija dimnih gasova na ulazu: ex u = h u h 0 T0 (s u s 0 ) = 1560,841 293 1,9155 = 999,600 gde je:
h u h 0 = C p 0 ( Tu T0 ) + a 2 (Tu T02 ) + b (Tu3 T03 ) = 2 3
kJ kg
85
= 0,9412 (1673 293 ) +
2,40477 10 4 4,1 10 8 kJ 16732 293 2 16733 2933 = 1560,841 2 3 kg Tu Tu C p (T ) C p0 T b + a + bT dT =C p 0 ln u + a (Tu T0 ) + (Tu2 T02 ) = su s0 = dT = T T T0 2 T0 T0 1673 4,14 10 8 kJ = 0,94123 ln + 2,40477 10 4 (1673 293) 16732 293 2 = 1,9155 293 2 kgK
pri emu je: t = 0 oC t = 700 o C t = 1400 o C Reenje jednaina: C p 0 = 0,94123
1,0038 = C p 0 + a 273 + b 2732 1,1360 = C p 0 + a 973 + b 9732 1,2276 = C p 0 + a 1673 + b 16732

Jedinina eksergija dimnih gasova na izlazu: ex i = h i h 0 T0 (s i s 0 ) = 131,259 293 0,3706 = 22,673 kJ kg
gde je: a b h i h 0 = C p 0 ( Ti T0 ) + (Ti2 T02 ) + (Ti3 T03 ) = 2 3 4 1,6679 10 3,65 10 7 kJ 2 2 = 1,0221 (423 293 ) 423 293 + 16733 2933 = 131,259 2 3 kg T b s i s 0 = C p 0 ln i + a (Ti T0 ) + Ti2 T02 = T0 2
= 1,0221 ln
423 3,65 10 7 kJ 1,6679 10 4 ( 423 293) + 423 2 293 2 = 0,3706 293 2 kgK
pri emu je: t = 0 oC t = 100 o C t = 200 o C Reenje jednaina: C p 0 = 1,0221
1,0038 = C p 0 + a 273 + b 2732 1,0107 = C p 0 + a 373 + b 3732 1,0249 = C p 0 + a 473 + b 4732

Uloena jedinina eksergija: ex ul = ex u ex i = 999,600 22,673 = 976,927 Stepen povrativosti: ex 10 5 1419,278 = = = 0,644 5 m(ex u ex i ) 2,2574 10 976,927
kJ kg
D(ex 2 ex 1 )
86
usled nepovrativosti procesa razmene toplote. Odrediti i stepen povrativosti, raunajui da je uloena eksergija jednaka zbiru dobijene eksergije i gubitka radne sposobnosti.
Promena entropije sistema (u jedinici vremena) jednaka je zbiru promene entropije dimnih gasova i promene entropije vode i vodene pare :
S s = m s g + D s v = 2,2574 10 5 1,5449 + 10 5 6,154 = 2,6665 10 5

vode, isparavanje i 58. Za zagrevanje prethodnom zadatku,pregrevanje pomou dimnih gasova, razmatrano u odrediti gubitak radne sposobnosti
kJ hK
gde je s g = s i s u = s i s 0 (s u s 0 ) = 0,3706 1,9155 = 1,5449 s v = s 2 s1 = 6,722 0,568 = 6,154 kJ kgK kJ kgK
Gubitak radne sposobnosti (gubitak eksergije):

E x g = T0 SS = 293 2,6665 10 5 = 781,285 10 5

kJ h
Stepen povrativosti: ex = E x dob E x ul

E x dob E x dob + E x g =

E x 2 E x1 E x 2 E x1 + E x g

D (ex 2 ex 1 ) D (ex 2 ex 1 ) + E x g

10 5 1419,278 = 0,645 10 5 1419,278 + 781,285 10 5
Odrediti stepen povrativosti zagrevanja vode u parnom kotlu koji proizvodi suvu paru na pritisku 1,6 MPa. Toplotni izvor ima najniu stalnu temperaturu potrebnu za omoguavanje razmene toplote za zagrevanje vode i pare. Koliki je stepen povrativosti zagrevanja vode i pare? Voda se unosi u kotao iz okoline ija je temperatura t 0 = 20 o C.
59.
87
Razmatra se dovoenje toplote vodi (promena stanja 1-2) i dovoenje toplote vodi i vodenoj pari (promena stanja 1-3).
Koliina toplote koja se predaje vodi: kJ q 1, 2 = h 2 h 1 = 858,3 85,3 = 773 kg Ista koliina toplote se oduzima od toplotnog izvora stalne temperature Ti = 474,36 K :
q i = q 1, 2
Uloena eksergija jednaka je eksergiji toplote dobijene od toplotnog izvora:
T ex ul = q i 1 0 T i
293 kJ = 773 1 = 295,538 kg 474,36
Dobijena eksergija: ex dob = ex 2 ex 1 = h 2 h 1 T0 ( s 2 s1 ) = 858,3 85,3 293 ( 2,344 0,295) = 172,643 Stepen povrativosti zagrevanja vode: kJ kg
ex =
ex dob 172,643 = = 0,584 ex ul 295,538
Koliina toplote koja se predaje vodi i vodenoj pari: q 1,3 = h 3 h 1 = 2793 85,3 = 2707,7 kJ kg
Uloena eksergija za zagrevanje vode i pare:
T ex ul = q i 1 0 T i
293 kJ = 2707,7 1 = 1035,223 kg 474,36

gde je: q i = q 1,3 Dobijena eksergija:
ex dob = ex 3 ex 1 = h 3 h 1 T0 ( s 3 s1 ) = 2793 85,3 293 ( 6,422 0,295) = 912,489 Stepen povrativosti zagrevanja vode i vodene pare:
kJ kg
ex =
88
ex dob 912,489 = = 0,881 ex ul 1035,223
Suva vodena para specifine zapremine 1 m3/kg zagreva se u zatvorenom sudu zapremine 6,6 m3, do pritiska 300 kPa, pomou toplotnog izvora najnie stalne temperature neophodne za ostvarivanje predaje toplote. Odrediti koliinu toplote koja se razmeni izmeu toplotnog izvora i pare, kao i stepen povrativosti ovakve razmene toplote.
Veliine stanja suve pare dobijaju se pomou tablica za v1 = v1 = 1 m 3 kg interpolacijom: kJ kJ kJ h 1 = h 1 = 2700,8 , s1 = s1 = 7,1708 , u 1 = u 1 = 2525 kg kgK kg Veliine stanja pregrejane pare dobijaju se pomou tablica za v 2 = v1 = 1 m 3 kg i p 2 = 300 kPa : kJ kJ kJ h 2 = 3233 , s 2 = 7,967 , u 2 = h 2 p 2 v 2 = 2933 t 2 = 380 o C, kg kgK kg
60
Q1, 2
Koliina toplote za izohorno zagrevanje: V = 6,6 kg = m p (u 2 u 1 ) = 6,6 ( 2933 2525 ) = 2692,8 kJ , m p = v1 Koliina toplote koja oduzima topotnom izvoru: Q i = Q1, 2 Stepen povrativosti:
ex =
Ex Qdob Ex Qul
T Q i 1 0 1 293 T mp 512,4 = 0,777 = = 293 T0 1 Q i 1 T 653 i

q 1, 2 s 2 s1 = u 2 u1 2933 2525 = = 512,4 K s 2 s1 7,967 7,1708
gde je:
Tmp =
89
Neka je toplotni izvor u prethodnom zadatku pregrejana vodena para pritiska 300 kPa i temperature 380 oC. Toplotni izvor menja stanje izobarno do gornje granine krive. Odrediti potrebnu koliinu pregrejane pare i stepen povrativosti razmene toplote.
61
Potrebna koliina pregrejane pare (toplotnog izvora) dobija se iz jednakosti razmenjene koliine toplote: Q1i , 2i = Q1, 2
m i (h 2i h 1,i ) = Q1, 2 m i (h 1i h 2i ) = Q1, 2
mi =
Q1, 2 h 1i h 2i
2692,8 = 5,3 kg 3233 2725
gde je: h 1,i = h 2 h 2i = 2725 kJ kg ( suva para, 300 kPa)
exQ
Stepen povrativosti razmene toplote: T Q1i , 2i 1 0 1 293 T Ex Qdob mp 512,4 = = 0,978 = = 293 Ex Qul T0 1 Q1i , 2i 1 T 521 mi gde je: h 2i h 1i 2725 3233 = = 512 K s 2i s1i s 2i s1i 6,992 7,967 kJ s 2i = 6,992 ( suva para, 300 kPa) kgK q 1i , 2i =
Tmi =
90
Vodena para stanja p 1 = 1 MPa , t 1 = 300 o C istie izentropno kroz konvergentan mlaznik u prostor sa Laval-ovim pritiskom. Izraunati ovaj pritisak i najmanji presek potreban za protok od 3000 kg h pare.
Pretpostavljamo da se ekspanzija zavrava u oblasti pregrejane pare ( = 1,3 ) , pa je kritian pritisak:
2 p K = p1 + 1
1
62
2 = 1000 1,3 + 1
1, 3 0 ,3
= 546 kPa
Pomou h,s dijagrama uveravamo se da je stanje 2 u oblasti pregrejane pare, te oitavamo veliine stanja: kJ kJ m3 h 1 = 3052 , t 2 = 224 0 C, h 2 = 2903 , v 2 = 0,42 kg kg kg
Specifina zapremina v2 moe da se odredi i raunski, ako se pregrejana para stanja 2 tretira kao idealan gas: R RT2 0,4165 497 m3 8,314 kJ R= u = v2 = = = 0,42 = 0,4615 p2 546 kg M 18,016 kgK Brzina na izlazu mlaznika:
w2 = 2 (h 1 h 2 ) = 2 (3052 2903 ) 10 3 = 546 m s
( w1 0 )
Ova brzina mora biti jednaka lokalnoj brzini zvuka, jer vodena para ekspandira u prostor gde vlada kritian pritisak: m w K = RT2 = 1,3 461,5 497 = 546 s Najmanji presek: 3000 0,42 m v 2 3600 A2 = = = 6,41 10 4 m 2 w2 546
91
Odrediti brzinu isticanja pare iz prethodnog zadatka, ako ekspandira adijabatno sa trenjem do temperature 230 oC. Odrediti energetski stepen korisnosti i stepen povrativosti isticanja, ako je pritisak okoline 100 kPa, a temperatura 20 oC.
U h,s dijagramu za pregrejanu vodenu paru nalazimo stanje 2a (presek izobare 546 kPa i izoterme 230 oC ), i oitavamo: s1 = 7,116 kJ , kgK h 2a = 2920 kJ , kg s r m = 0,03 kJ kgK
63
Brzina isticanja:
w 2a = 2 ( h 1 h 2a ) = 2 ( 3052 2920 ) 10 3 = 514 m s
Stepen dobrote mlaznika: h 1 h 2 a 3052 2920 a = = = 0,886 h1 h 2 3052 2903 Uloena eksergija: ex 1 = h 1 h 0 T0 (s1 s 0 ) = 3052 83,9 293 ( 7,116 0,296 ) = 969,8 gde je iz tablica: h 0 = 83,9 kJ kJ , s 0 = 0,296 kg kgK Gubitak eksergije: ex g = T0 s r m = 293 0,03 = 8,79 kJ kg kJ kg
(Pothlaena voda 100 kPa , 20 o C )
ex
Stepen povrativosti: ex g 8,79 = 1 = 1 = 0,991 ex 1 969,8
92
Vodena para stanja 5 MPa, 420 oC ekspandira adijabatno na 0,5 MPa kroz mlaznik sa koeficijentom brzine isticanja = 0,95 . Odrediti oblik mlaznika i snagu koju bi razvilo 50 t/h pare. Kolika je stvarna brzina na izlazu iz mlaznika, ako se uzme u obzir da je na izlazu zanemarljivo mala? Odrediti energetski stepen korisnosti mlaznika i stepen povrativosti proticanja i ekspanzije kroz njega. Temperatura okoline je 0 oC.
Prvo se odreuju veliine stanja na poetku i kraju izentropne ekspanzije: kJ kJ h 1 = 3242 , s1 = 6,172 (Pregrejana para na 5 MPa i 420 oC) kg kgK kJ h 2 = h 2 + x 2 (h 2 h 2 ) = 640,1 + 0,978 ( 2749 640,1 ) = 2702,6 kg gde je: s 2 s 2 6,172 1,860 x2 = = = 0,978 ( s 2 = s1 ) s 2 s 2 6,822 1,860 pri emu su vrednosti h 2 , h 2 , s2 , s2 oitane iz tablica za vlanu vodenu paru na 0,5 MPa Brzina isticanja iz mlaznika sa izentropnom ekspanzijom: m w 2 = 2 ( h 1 h 2 ) = 2 ( 3242 2702,6 ) 10 3 = 1039 s Brzina isticanja je mnogo vea od lokalne brzine zvuka ( Laval-ov mlaznik ). Brzina isticanja iz mlaznika sa adijabatnom ekspanzijom: m w 2 a = w 2 = 0,95 1039 = 987 s Stanje na kraju adijabatne ekspanzije se odreuje pomou izraza za brzinu isticanja: w 2a 987 2 3 kJ 10 = 2754,9 w 2a = 2 ( h 1 h 2a ) h 2 a = h 1 2 = 3242 2 2 kg ( h 2a jedva odstupa od h 2 , pa se uzima da je stanje 2a na gornjoj graninoj krivi )
64
93
Snaga mlaznika: w 50000 987 2 3 N=m = 10 = 6765 kW 2 3600 2
2 2a
Stepen dobrote mlaznika: h h 2 a 3242 2754,9 a = 1 = = 0,903 h 1 h 2 3242 2702,6 Gubitak eksergije: ex g = T0 s r m = T0 ( s 2a s1 ) = 273 ( 6,822 6,712 ) = 30,03 Uloena eksergija: ex 1 = h 1 h 0 T0 (s1 s 0 ) = 3242 0,1 273 ( 6,172 0 ) = 1409,5 Stepen povrativosti: ex g 30,03 = 1 = 1 = 0,979 ex 1 1409,5 kJ kg kJ ( s 2 a = s 2 na 0,5 MPa ) kg
ex
Kroz Laval-ove mlaznike struji vodena para, irei se adijabatno od stanja na ulazu p1=1,2 MPa, t1=350 0C, do stanja na izlazu p2=100 kPa, t2=110 0C. Ako ovakva 4 mlaznika daju snagu od 5000 kW, koliki im mora biti najmanji presek? Koliki bi ovaj presek bio da je strujanje izentropno? Izraunati energetski stepen korisnosti mlaznika i stepen povrativosti adijabatne ekspanzije u njima, ako je temperatura okoline 0 0C.
Poetno i krajnje stanje ekspanzije sa trenjem je poznato, pa se u stvarnom dijagramu za pregrejanu vodenu paru ucrtavaju stanja 1 i 2. Tok promene stanja 1-2 je nepoznat, te se ta stanja spajaju pravom linijom. Nakon toga se ucrtava i stanje 2s na kraju izentropne ekspanzije. Iz tablica za pregrejanu vodenu paru dobijaju se tanije vrednosti veliina stanja: h 1 = 3151 kJ , kg s1 = 7,206 kJ , kgK h 2 = 2696,5 kJ , kg s 2 = 7,413 kJ kgK
65
Sada je potrebno odrediti kritini pritisak u najuem preseku izentropnog Lavalovog mlaznika: 2 2 1 = p1 = 1200 +1 1,3 + 1
p Ks
1, 3 0,3
= 655 kPa
Stanje ,,Ks se nalazi na preseku izobare p Ks i izentrope 1-2s, pa se iz dijagrama oitava: kJ h Ks = 2990 kg Kritina brzina u izentropnom i adijabatnom mlazniku je ista, pa vai h K = h Ks .
94
Ostalo je da se iz dijagrama oita vrednost kritine specifine zapremine izentropnog i m3 m3 v K = 0,44 , adijabatnog mlaznika: v Ks = 0,38 kg kg Da bi se odredio najmanji presek adijabatnog mlaznika, potrebno je znati vrednost masenog protoka kroz jedan mlaznik: 2 N w2 N 5000 kg =m = m (h1 h 2 ) m = = = 2,75 4 2 4 ( h 1 h 2 ) 4 ( 3151 2696,5 ) s Iz jednaine kontinuiteta sledi: m v K 2,75 0,44 AK = = = 21,6 10 4 m 2 = 21,6 cm 2 wK 560 gde je:
wK = 2 ( h1 h K ) = 2 ( 3151 2994 )10 3 = 560 m s
Najmanji presek izentropnog mlaznika: m v Ks 2,75 0,38 = = = 18,7 10 4 m 2 = 18,7 cm 2 w Ks 560
A Ks
( w Ks = w K )
Stvarna veliina preseka je 18,7 cm 2 p A K p 21,6 cm 2 . Naime, linija promene stanja u h,s-dijagramu je konkavna, pa se stvarno stanje K nalazi pomereno po horizontali na levu stranu, gde je specifina zapremina manja od 0,44 m3/kg. Njena vrednost se ovde moe samo nagaati. Stepen dobrote:
a =
h 1 h 2 3151 2696,5 = = 0,854 h 1 h 2s 3151 2618,6

95
gde je: h 2s = h 2s + x 2s ( h 2s h 2s ) = 417,4 + 0,975 ( 2675 417,4 ) = 2618,6 pri emu je: kJ kg
x 2s =
s 2s s 2s 7,206 1,3026 = = 0,975 s2s s 2s 7,360 1,3026

Stepen povrativosti: ex = 1 ex g ex 1 = 1 56,5 = 0,952 1183,7
( s 2s
= s1
gde je: ex g = T0 s r m = T0 ( s 2 s1 ) = 273 ( 7,143 7,206 ) = 56,5 kJ kg kJ kg
ex 1 = h 1 h 0 T0 (s1 s 0 ) = 3151 0,1 273 ( 7,206 0 ) = 1183,7
100 t/h pregrejane vodene pare stanja 6 MPa, 450 oC struji i adijabatno ekspandira u Laval-ovom mlazniku do 100 kPa. Stepen povrativosti ekspanzije u mlazniku iznosi 0,98. Odrediti stanje na kraju ekspanzije. Izraunati snagu koja bi odgovarala ovolikoj ekspanziji, i njen odnos prema snazi koja bi se ostvarila izentropnom ekspanzijom pod istim uslovima. Odrediti brzinu na izlazu, kao i koeficijent brzine isticanja. Temperatura okoline je 0 oC.
66
Iz tablica za pregrejanu vodenu paru oitava se: h 1 = 3300
kJ , kg
s1 = 6,7155
kJ . kgK
U h,s-dijagram se ucrtava stanje 1 ( presek izobare 6 MPa i izoterme 450 oC ) i stanje 2s (presek izentrope i izobare 100 kPa, u oblasti vlane pare). Krajnje stanje 2 adijabatne ekspanzije trenutno ne moe da se ucrta jer je tu poznat samo pritisak. Dopunski podatak se odreuje pomou poznate vrednosti stepena povrativosti. ex = 1 ex g ex 1 = 0,98 ex g = 0,02 ex 1 = 0,02 1467 = 29,34 gde je: ex 1 = h 1 h 0 T0 (s1 s 0 ) = 3300 0,1 273 ( 6,7155 0 ) = 1467 kJ kg kJ kg
96
ex g = T0 s r m = T0 (s 2 s1 ) s 2 = s1 +
ex g T0
= 6,7155 +
29,34 kJ = 6,823 273 kgK
Sada se i stanje 2 moe ucrtati u h,s-dijagram:
Iz dijagrama se oitava:
h 2s = 2435
kJ , kg
h 2 = 2475
kJ kg
Snaga adijabatnog mlaznika: 10 5 (3300 2475 ) 22900 kW N = m ( h1 h 2 ) = 3600
Snaga izentropnog mlaznika: 10 5 (3300 2435 ) 24000 kW N s = m ( h 1 h 2s ) = 3600
Stepen korisnosti mlaznika:
a =
N Ns
= 0,954
Brzina mlaza na izlazu adijabatnog mlaznika:

w2 = 2 ( h1 h 2 ) = 2 ( 3300 2475 )10 3 = 1285 m s m s
Brzina mlaza na izlazu izentropnog mlaznika:

w2s = 2 ( h1 h 2 s ) = 2 ( 3300 2435 )10 3 = 1315
Koeficijent brzine isticanja: w = 2 = 0,977 w2s
97
Suvozasiena vodena para pritiska 900 kPa struji izentropno kroz konvergentni mlaznik u prostor pritiska 100 kPa. Koliki je izlazni presek ako kroz mlaznik mora prostrujati 3000 kg/h pare? Koliki je stepen povrativosti isticanja ako se samo kinetika energija struje moe iskoristiti? Temperatura okoline iznosi 10 oC.
U stvarni h,s-dijagram se ucrtavaju stanja 1 i 2s, i oitava se: m3 kJ kJ kJ , h 1 = 2774 , s1 = 6,623 , v 2s = 0,35 h 2s = 2670 kg kg kgK kg
67
Kritini pritisak: p Ks 2 = p1 +1
1
2 = 900 1,135 + 1
1,135 0 ,135
= 520 kPa
Poto je kritini pritisak vei od pritiska okoline u koju istie para, izlazni pritisak je jednak kritinom pritisku, a brzina isticanja je jednaka lokalnoj brzini zvuka. Brzina isticanja:
w2 = 2 ( h 1 h 2s ) = 2 ( 2774 2670 )10 3 = 456 m s
Pomou izraza za maseni protok dobija se traeni presek: 3000 0,35 m v 2s 3600 A 2s = = = 6,4 10 4 m 2 w 2s 456 Stepen povrativosti isticanja: w 2s 456 2 3 2 10 2 = 2 ex = = 0,115 ex 1 900,4 gde je: ex 1 = h 1 h 0 T0 (s1 s 0 ) = 2774 42,04 283 ( 6,623 0,151 ) = 900,4 kJ kg
98
Suva vodena para pritiska p1 = 200 kPa protie izotermno kroz mlaznik. Pritisak pare na izlazu iz mlaznika iznosi p2 = 100 kPa. Pri tome je w1 = 0 i w2 = 430 m/s. Odrediti stepen dobrote mlaznika.
68
Iz tablica za suvu vodenu paru za p1=200 kPa oitava se: t 1 = 120,23 o C
( 393,4 K ),
h 1 = 2707
kJ , kg
s1 = 7,127
kJ kgK
Iz tablica za pregrejanu paru za p2=100 kPa i t2 120 o C oitava se: h 2 = 2717 kJ , kg s 2 = 7,465 kJ kgK
Koliina toplote koja bi se dovela pri promeni stanja 1-2 da je kvazistatina: q 1, 2 KV = h 2 h 1 + w 2 KV 2 = T ( s 2 s1 ) , 2
odakle sledi:
w 2 KV = 2 [T ( s 2 s1 ) + h 1 h 2 ] = 2 [393,4 ( 7,465 7,127 ) + 2707 2717 ]10 3 = 496 m s
Stepen dobrote mlaznika: = w2 2 = 0,752 w 2 KV 2
99
Suva vodena para pritiska 1,2 MPa adijabatno se prigui, a zatim bez poetne brzine izentropno ekspandira u mlazniku. Na izlazu iz mlaznika pritisak je 100 kPa, a brzina 743 m/s. do kojeg pritiska se vri priguivanje? koliki bi stepen dobrote imao mlaznik u kojem bi para istog poetnog stanja adijabatnom ekspanzijom do 100 kPa imala istu brzinu?
PB
69
Stanje 1 je odreeno sa dva podatka ( suva para, p1=1,2 MPa ), pa se ucrtava u h,s-dijagram, kJ a iz tablica se oitava: h 1 = 2785 . kg Stanje 3 je odreeno ( p3 = 100 kPa, w3 = 743 m/s ), pa se moe izraunati entalpija h3: w2 w2 743 2 3 kJ h 3 h 2 + 3 = 0 h 3 = h 2 3 = 2785 10 = 2509 2 2 2 kg Stanje 3 se takoe ucrtava u h,s-dijagram ( presek izobare 100 kPa i izentalpe 2509 kJ/kg ). Stanje 2 nije odreeno samo jednim podatkom ( h 2 = h 1 ), ali se zna da se nalazi na preseku izentalpe povuenoj kroz stanje 1, i izentrope povuenoj kroz stanje 3. Izobara koja prolazi kroz stanje 2 je p2 = 500 kPa, to se oitava iz dijagrama.
Para koja adijabatno ekspandira u mlazniku od stanja 1 do stanja 3 ima istu izlaznu brzinu kao para koja ekspandira izentropno od stanja 2 do stanja 3, jer je u oba sluaja isti pad entalpije. Stepen dobrote adijabatnog mlaznika: = h1 h 3 2785 2509 = = 0,657 h 1 h 3 s 2785 2365
gde je entalpija h3s oitana iz dijagrama.
100

Realan Gas

Uploaded by

Document Information

Original Description:

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Realan Gas

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

1

v1 = v1 + x 1 (v1 v1 ) = 0,0011149 + 0,01822 (0,2403 0,0011149) = 0,005473

B.Poljak - Reeni zadaci iz termodinamike

v1 = v1 + x 1 (v1 v1 ) = 0,001149 + 0,505 (0,1408 0,001149) = 0,07167

B.Poljak - Reeni zadaci iz termodinamike

Specifina entropija vlane pare:

s1 s1 3,07125 2,7021 = = 0,1073 s1 s1 6,1425 2,7021

v1 = v1 + x 1 (v1 v1 ) = 0,0012291 + 0,1073 (0,05967 0,0012291) = 0,0075

B.Poljak - Reeni zadaci iz termodinamike

v1 v1 0,00326 0,0011586 = 0,017135 = v1 v1 0,1238 0,0011586

B.Poljak - Reeni zadaci iz termodinamike

B.Poljak - Reeni zadaci iz termodinamike

Iz tablica za pregrejanu vodenu paru na 1 MPa i 250 C sledi:

u 1 = h 1 p1 v1 = 2940 1000 0,23255 = 2707,5 s1 = 6,919

B.Poljak - Reeni zadaci iz termodinamike

p 2 = 600 kPa v 2 = 0,4342

p1 v1 100 2,638 = = 1,0126 1 p 2 v 2 600 0,4342

p1 v1 100 4,491 = = 1,0017 1 p 2 v 2 600 0,7472

p1 v1 1 173,3 = 1,0067 1 = p 2 v 2 5 34,43

B.Poljak - Reeni zadaci iz termodinamike

m3 kJ kJ kJ , h 1 = 2802 , s1 = 6,2849 , u 1 = 2602 . kg kg kgK kg

h 1 = x 1 h 1 + y1h 1 = 0,7 2802 + 0,3 943,7 = 2244,51

Gustina vlane vodene pare: 1 kg 1 = = 16,502 3 , v1 m gde je:

v1 = x 1 v1 + y1 v1 = 0,7 0,08606 + 0,3 0,00119 = 0,0606

temperatura zasienja iznosi t1=179,88 C 180 C, a specifina entalpija h 1 = h 1 = 2778

kJ kg kJ h 3 = 3048 kg kJ h 4 = 3263 kg kJ h 5 = 3479 kg

Srednja specifina toplota pri izobarnom dovoenju toplote:

h 2 h1 t 2 t1 h h1 C p tt13 = 3 t 3 t1 h h1 C p tt14 = 4 t 4 t1 h h1 C p tt15 = 5 t 5 t1

B.Poljak - Reeni zadaci iz termodinamike

Za pritisak p =100 kPa

temperatura zasienja iznosi t1=99,64 C 100 C, a specifina entalpija h 1 = h 1 = 2675

kJ kg kJ h 3 = 3074 kg kJ h 4 = 3278 kg kJ h 5 = 3488 kg

Srednja specifina toplota pri izobarnom dovoenju toplote:

(nedefinisano) je definisana u oblasti vlane pare,

Srednja specifina toplota pri konstantnoj zapremini C v

jer za izohorno dovoenje toplote vai t 2 t 1 0 :

B.Poljak - Reeni zadaci iz termodinamike

Toplota koju je potrebno dovesti vodi pri pritisku 59 kPa da bi prokljuala:

(Pothlaena voda na 59 kPa i 10 C)

(Vlana para na 59 kPa, interpolacijom izmeu 50 i 60 kPa)

Interpolacijom izmeu istih pritisaka dobija se t2 = 85,5 C. 12

a) Idealno zagrevanje, kada se 100 % energije grejalice troi na zagrevanje vode

Vreme za koje e voda da prokljua:

948 = 1896 s 31,5 min 0,5

h P h P 1242 358 = = 0,3854 h P h P 2652 358

Masa isparele suve pare:

B.Poljak - Reeni zadaci iz termodinamike

b) Stvarno zagrevanje, kada se 70 % energije grejalice troi na zagrevanje vode

948 = 2709 s 45 min 0,7 0,5

Entalpija pare stanja R: h R = h1 + Q1,R m1 = 42 + 2520 kJ = 882 3 kg

B.Poljak - Reeni zadaci iz termodinamike

B.Poljak - Reeni zadaci iz termodinamike

Koliina toplote za izohorno zagrevanje do stanja suve pare:

u 3 = u + x 3 (u u ) = 417,3 + 0,1806 (2506 417,3) = 794,52 3 3 3

Ukupno dovedena koliina toplote:

Specifina zapremina H2O:

Stepen suvoe u poetnom stanju:

v 2 v2 0,2 0,0010452 = 0,1284 = v2 v2 1,55 0,0010452

v 3 v 0,6 0,0010452 3 = = 0,3867 v v 1,55 0,0010452 3 3

B.Poljak - Reeni zadaci iz termodinamike

q 1, 4 = q 1, 2 + q 2,3 + q 3, 4 = u 2 u 1 + h 3 h 2 + u 4 u 3 = = u 2 u 1 + u 3 + p 3 v 3 u 2 p 2 v 2 + u 4 u 3 = u 1 + p 3 v 3 p 2 v 2 + u 4 = = 164,58 + 110 0,6 110 0,2 + 2543,48 = 2422,9

Ukupna dovedena koliina toplote:

B.Poljak - Reeni zadaci iz termodinamike