FAKULTETI 1URIDIK DEGA: Juridik 303 LNDA: Negocimi dhe Zgjidhja e KonIlikteve PEDAGOGU: ProI. Dr. Tomi Treska
Krahaso prmbaftfen e Ligfit t par. Nr.8465, dat 11.3.1999 'Pr Ndrmfetsimin pr :gfidhfen me paftim t Mosmarrveshfeve` me Ligfin e dyt. Nr. 9090, dat 26.6.2003 'Pr Ndrmfetsimin n :gfidhfen e Mosmarrveshfeve` dhe me Ligfin aktual. Nr 10385, dat 24.2.2011 'Pr Ndrmfetsimin n :gfidhfen e Mosmarrveshfeve` dhe argumento nse kuadri ligfor pr :gfidhfen e mosmarrveshfeve me ndrmfetsim sht :gferuar apo ngushtuar, thelluar apo e kundrta, demokrati:uar ose e kundrta.
Emiliano Aliu
1IRAA 23 Antor, 211
2 N hyrje t ksaj eseje duhet t theksoj q, nse duhet t bj krahasimin midis tre ligjeve t viteve 1999, 2003 dhe 2011, ja vlen t prmend si Iillim edhe t drejtn zakonore t vendit ton. Pikrisht Kanunin e Lek Dukagjinit, ku n 'paragraIin 668 1 dhe paragraIin 682 2 , gjejm t sanksionuar ndrmjetsimin, si alternativ t zgjidhjes s konIlikteve. Gjithashtu, rolin ndrmjetsues, t cilin e ka huazuar edhe e drejta shtetrore n periudhat e viteve pas LuIts s Dyt Botrore, ku gjykatat e Ishatit dhe t lagjes 3 , gjat gjykimit, duhet t bnin t gjitha prpjekjet pr pajtimin e palve n konIlikt. Eksperienca e par me nj ligj t posam t ndrmjetsimit prkon me ligjin nr.8465 4 , i cili n Iakt nuk parashikonte ndrmjetsimin si alternativ t zgjidhjes s mosmarrveshjeve tregtare. Ky ligj sht shIuqizuar nga ligji nr.9090 5 , me t cilin sht prIshir ndrmjetsimi si alternativ e zgjidhjes s mosmarrveshjeve tregtare. Rreth amendimeve t propozuara pr ndryshime n ligjin nr.9090, sht rasti t theksojm se, legjislacioni shqiptar pr ndrmjetsim n shtjet penale: Neni 2 i ligjit pr ndrmjetsimin, parashikon prdorimin e ndrmjetsimit n shtje t caktuara penale. 6
SidoqoIt, K.Pr.Penale nuk speciIikon kushtet pr transIerimin e shtjeve penale pr t`u trajtuar prmes modeleve t drejtsis restauruese. Kshtu, gjithnj sipas K.Pr.Penale, gjyqtari, prokurori, apo oIiceri i policis gjyqsore nuk mund t transIeroj shtje pr ndrmjetsim. Nse i reIerohemi nenit 1 t ktij ligji, 7 ndrmjetsimi sht nj proces n t cilin nj pal e tret e paanshme ndihmon palt e nj mosmarrveshjeje t negociojn lidhur me marrjen e nj vendimi t tyre t prbashkt. Ky ligj nuk e ka br t qart thelbin e shrbimit t ndrmjetsimit, pra, Iar sht shrbimi i ndrmjetsimit, shrbim publik, shrbim privat apo miks.
1 .668. Ndermjets thirret aj, i cilli hn per me da Ijalt e kqij a, me shmang rragen, prej t cillave mund t shkaktohet vrasa a ndo 'i rrnim tj eter. 2 .682. Ndermjetsija mbaron gjithher a me t rame diellit a me t mrrun t diellit (me t lem a me prendim t diellit). 3 T njohura si Gjykata Shoqrore, t krijuara qysh n vitin 1968 dhe t njohura si hallka prbrse t sistemit gjyqsor. 4 Ligji Nr.8465, dat 11.3.1999, 'Pr Ndrmfetsimin pr Zgfidhfen me Paftim t Mosmarrveshfeve`. 5 Ligji Nr.9090, dat 26.6.2003, 'Pr Ndrmfetsimin n Zgfidhfen e Mosmarrveshfeve`. 6 Respektivisht pr veprat penale t parashikuara nga nenet 59 dhe 284 t Kodit t Procedurs Penale, ku dhe parashikohet n Nenin 12 t ligjit nr.8465, dat 11,03,1999. 7 'Ndrmfetsimi sht veprimtari fashtgfyqsore n t ciln palt krkofn ndrmfetsimin e nf personi t tret ose t nf grupi personash, pr t arritur n :gfidhfe t pranueshme t mosmarrveshfes ndrmfet tyre dhe q nuk vfen n kundrshtim me ligfin`.
3 Mosmarrveshjet mes palve me ligjin aktual nr.10385, 8 i cili zvendsoi ligjin nr.9090 (i cili nuk ka qen eIektiv n prdorimin e tij 7-vjear), mund t zgjidhet pa shkuar n gjykat. Gjithashtu, n kt ligj sht parashikuar q nj ndrmjetsues i licencuar mund t mbyll pretendimet mes palve n konIlikt. N kt ligj sht e parashikuar e gjith veprimtaria e ndrmjetsimit, licencimi i ndrmjetsuesve, kushtet pr marrjen e licencs, mbylljen e ndrmjetsimit dhe procedurat pr kryerjen e procesit. Ky ligj sht pjes e praIrimit t legjislacionit t Shqipris me at t BEs dhe erdhi pas krkess s vazhdueshme t shoqris civile, por edhe t vet ekspertve t huaj q t rregulloj si duhet veprimtarin e ndrmjetsimit. Ndrmjets nuk mund t jet dokush. Me ligjin nr.10385, ai duhet q t marr nj licenc. N ndryshim nga ligji ekzistues pr ndrmjetsimin i miratuar n vitin 2003, ky ligj parashikon gjith procedurn pr ngritjen e Komisionit t Licencimit t Ndrmjetsve mnyrn e marrjes s licencs, regjistrimin e personit q kryen nj aktivitet t till etj. 9
Ligji parashikon edhe kushtet q duhet t plotsoj nj person pr t punuar ndrmjets. 10
Gjithashtu, parashikon edhe rastet kur hiqet licenca e personit q bn ndrmjetsimin. Po ashtu parashikohet edhe ngritja e Dhoms Kombtare t Ndrmjetsve, e cila sht person juridik q ushtron veprimtarin e saj n mnyr t pavarur nga shteti dhe ka organet e saj drejtuese. Ndryshe nga ligji nr.8465 11 , n ligjin e ri t 2011 ndrmjetsit q e ushtrojn kt veprimtari si proIesion, kan t drejt t krkojn dhe te shprblehen pr punn si dhe pr
8 Ligji Nr.10385, dat 24.2.2011, 'Pr Ndrmfetsimin n Zgfidhfen e Mosmarrveshfeve`, i praIruar me direktivn 2008/52/EC "Mbi disa aspekte t ndrmfetsimit n shtfet civile dhe tregtare", me nr.CELEX 32008l0052. 9 Projektligji thot se, ndrmjetsi e ushtron veprimtarin si person Iizik ose juridik nprmjet zyrs a qendrs s tij pas licencimit dhe regjistrimit t tij n Regjistrin e Ndrmjetsve, sipas ktij ligji. Sipas tij, Komisioni i Licencimit t Ndrmjetsve ngrihet pran Ministris s Drejtsis dhe ka n prbrje dy prIaqsues t Dhoms Kombtare t Ndrmjetsimit dhe tre prIaqsues t Ministris s Drejtsis. Ndrmjetsuesit e licencuar regjistrohen si persona Iizike ose juridike n organet kompetente dhe n organet tatimore n prputhje me aktet ligjore n Iuqi. N Regjistrin e Ndrmjetsve personi q ushtron ket aktivitet duhet q t paraqes Identitetin, vendbanimin, numrin e licencs, datn e Iillimit t veprimtaris s ndrmjetsit dhe adresn e vendit ku zhvillohet veprimtaria e ndrmjetsit n rastin e personave Iizik, si dhe emrtimin, llojin dhe selin e shoqris, emrin/emrat e administratoreve dhe emrat e ndrmjetsve t punsuar n shoqri n rastin e personave juridike. 10 Sipas tij, ndrmjetsi duhet t lidh kontrat sigurimi pr prgjegjsin e tij ndaj palve t treta pr shkak t ushtrimit t veprimtaris s ndrmjetsimit. 11 Pikrisht n Nenin 7: 'Ndrmfetsimi kryhet pa shprblim. N rast se gfat veprimeve t ndrmfetsimit parashikohet t bhen shpen:ime, n ngarkim t palve, duhet marr paraprakisht plqimi me shkrim i tyre, pr vlern dhe mnyrn e pagimit. Palt prballofn shpen:imet, n mnyr t barabart, prve rasteve kur merren vesh ndryshe.`
4 shpenzimet e kryera ne procedurn e ndrmjetsimit sipas marrveshjes pr ndrmjetsim te nnshkruar me palt, 12 t ruaj konIidencialitetin dhe sekretin proIesional. 13
Ligji nr.10385, i hartuar n prputhje me direktivn 2008/52/EC t BE-s, e sanksionon ndrmjetsimin si nj veprimtari t pavarur jashtgjyqsore, q ndrmerret vullnetarisht nga palt pr zgjidhjen e mosmarrveshjeve t tyre n Iushn e t drejts civile, tregtare, t puns dhe Iamiljare, si dhe pr disa raste n Iushn e t drejts penale. Gjithashtu, nj ndryshim n t tre ligjet sht mosha q duhet t ket ndrmjetsuesi, ku n at t vitit 1999 duhet t kishte mbushur moshn 25 vje, n at t vitit 2003 duhet t ishte 22 vje dhe n ligjin e Iundit mbi ndrmjetsimin shtetasi shqiptar apo i huaj duhet t kishte mbushur moshn 25 vje.
Ligji ekzistues pr ndrmjetsimin nuk arrin q t gjej zbatim n praktik, sepse shum mosmarrveshje shkojn n gjykata, kur mund t gjenden zgjidhje me ndrmjetsues. Krkesa n rritje pr prdorimin e ndrmjetsimit n zgjidhjen e mosmarrveshjeve sht nj proces krkimi s paku n Iillimet e tij pr nj mnyr m t mir pr t zgjidhur konIliktet, qoIshin kto brenda Iamiljes, n marrdhniet juridiko-civile mes palve apo ato ndrkombtare. N ligjin aktual mbi ndrmjetsimin, kuadri ligjor pr zgjidhjen e mosmarrveshjeve me ndrmjetsim sht zgjeruar dhe rregulluar, ktu mjaIton t prmendim Iaktin sht praIruar me direktivn 2008/52/EC "Mbi disa aspekte t ndrmfetsimit n shtfet civile dhe tregtare". M lejoni t shtoj q ky rol kaq i rndsishm i ndrmjetsimit krkon dhe angazhimin ton maksimal pr zhvillimin e tij. ibliografia Ligji Nr.8465, dat 11.3.1999, 'Pr Ndrmfetsimin pr Zgfidhfen me Paftim t Mosmarrveshfeve`. Ligji Nr.9090, dat 26.6.2003, 'Pr Ndrmfetsimin n Zgfidhfen e Mosmarrveshfeve`.
12 Neni 9 'T dreftat e ndrmfetsit dhe trafnimi`, i ligjit Nr. 10385, dat 24.2.2011. 13 Ai nuk oIron kshillim ligjor dhe nuk ka prgjegjsi nse ndrmjet palve pr zgjidhjen e konIliktit me ndrmjetsim nuk arrihet marrveshje. Po ashtu as n rastin kur palt arrijn nj marrveshje pr zgjidhjen e konIliktit ndrmjet tyre ndrmjetsi nuk ka prgjegjsi pr moszbatimin e ksaj marrveshjeje. Sapo t mbyllet procedura e ndrmjetsimit ndrmjetsi njoIton gjykatn prokurorin ose arbitrazhin me qllim Iillimin e procedurave t pezulluara pr eIekt t ndrmjetsimit. Ligji parashikon edhe shmangien e konIliktit t interesit t personit q kryen rolin e ndrmjetsit.
5 Ligji Nr.10385, dat 24.2.2011, 'Pr Ndrmfetsimin n Zgfidhfen e Mosmarrveshfeve`, i praIruar me direktivn 2008/52/EC "Mbi disa aspekte t ndrmfetsimit n shtfet civile dhe tregtare", me nr.CELEX 32008l0052. Kanuni i Lek Dukagjinit 0bsit0 http://www.ligjet.org http://www.qpz.gov.al
Vlersimi i pedagogut: Pikt: I. Parashtrimi i tezs s eses: II.