Professional Documents
Culture Documents
03.metal Döküm Yöntemleri
03.metal Döküm Yöntemleri
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.
Kum Dkm Dier Bozulabilir Kalba Dkm Yntemleri Kalc Kalba Dkm Yntemleri Dkmhane Uygulamalar Dkm Kalitesi Dklebilen Metaller rn Tasarm Prensipleri
1. Bozulabilir kalp yntemleri kalp, paray karmak iin datlr stnl: daha karmak ekiller mmkndr Eksiklii: dkmn kendisinden ok kalb yapma sresinin uzunluu nedeniyle retim hz genellikle dktr 2. Kalc kalp yntemleri kalp metalden yaplr ve ok sayda dkm iin kullanlabilir stnl: yksek retim hzlar Eksiklii: kalb amak gerektiinden geometriler snrldr
3
1. 2. 3. 4.
Erimi metal kum kalba dklr Metalin katlamasna yeterli sre beklenir Dkm karmak iin kalp datlr Dkm temizlenir ve muayene edilir Yolluk ve besleyici sistemi ayrlr 5. Metalurjik zelliklerini iyiletirmek iin bazen dkme sl ilem gerekir
ekil 11.1 Bir hava kompresr erevesine ait, 680 kg arlndaki byk bir kum dkm
5
Kum kalptaki boluk, bir model etrafnda kumu sktrarak ve ardndan iki kalp yarsn ayrp modeli kararak oluturulur Kalp ayrca yolluk ve besleyici sistemi iermelidir Eer dkmde i yzeyler olmas gerekiyorsa, kalba bir maann eklenmesi gerekir retilecek her para iin yeni bir kum kalbn yaplmas gerekir
Model
EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi) EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)
Model Trleri
ekil 11.3 Kum dkmnde kullanlan model trleri: (a) Kat model (b) Ayrk model (c) Levhal model (d) st ve alt derece modelleri
Dkmdeki bzlme ve ileme toleranslarn hesaba katmak iin hafife bytlm, parann tam boyutlu bir modeli Model malzemeleri: Ahap ileme kolayl nedeniyle en yaygn malzeme, ancak deforme olabilir Metal yapmas daha pahal, ancak daha uzun mrl Plastik ahap ve metal arasnda zelliklere sahip
10
Maa
EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi) EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)
Parann i yzeylerinin tam lekli modeli Dkmeden nce kalp boluuna yerletirilir Erimi metal, dkmn i ve d yzeylerini oluturmak zere, kalp boluu ile maa arasna akar ve katlar Dkme srasnda konumunun bozulmamas iin maa destei denilen paralar gerekebilir
ekil 11.4 (a) Maa, kalp boluunda maa destekleriyle tutulur, (b) muhtemel maa tasarm, (c) i boluklu dkm.
11
12
Dkm Kumlar
Silika (SiO2) veya dier minerallerle karm silika Yksek refrakter zellikler - yksek scaklklara dayanma kapasitesi Kk tane boyutlar, dkm para zerinde daha iyi bir yzey formu oluturur Byk tane boyutlar, dkm srasnda gazlarn geiine izin vererek, daha iyi geirgenlik gsterir Yuvarlak tanelere gre dzensiz tane boyutlar, ara kilitlenmeler sayesinde kalbn dayanmn ykseltir Zayfl: ara kilitlenmeler, geirgenlii drr
Dayanm - eklini korumas ve erozyona direnmesi iin Geirgenlik - scak hava ve gazlarn, kumdaki boluklardan gemesine izin vermek iin Isl kararllk - erimi metalle temasta krlmaya direnmek iin Dalabilirlik - dkmn atlamadan bzlmesine izin verme kabiliyeti Tekrar kullanlabilirlik - bozulan kalptan kan kumlarn dier kalplarn yapmnda kullanlabilirlii
13
14
Ak besleyici
Dkm az
Havalandrma
Kapal besleyici
Kalp giri az
Kum, su ve balayc kil karmyla birarada tutulur Tipik karm: % 90% kum, % 3% su ve % 7 kil Dier balayclar da kum kalplarda kullanlr: Organik reineler (rn. Fenolik reineler) norganik balayclar (rn.sodyum silikat ve fosfat) Dayanm ve/veya geirgenlii arttrmak iin bazen karma katklar ilave edilir
15
16
Ya-kum kalplar kum, kil ve su karm; Ya" terimi, dkm srasnda nem iermesi anlamndadr Kuru-kum kalp kilden ok organik balayclar Ve kalp, dayanm arttrmak iin piirilir Kuru kabuk kalp fle veya stc lambalar kullanarak, ya kum kalbn yzeyinden 10-25 mm derinlii kurutmak
17
18
Maa balar
Yolluk
st derece levhas
Maa kutular
Kabuk kalplama Vakum kalplama Genleen Polistiren Yntemleri Hassas dkm Al kalba dkm ve seramik kalba dkm
Kumla doldurulmu ve model, dey ve yatay Kumlamaya hazr alt derece yolluklar sklm st derece
19
20
Kabuk Kalplama
EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi) EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)
Kabuk Kalplama
ekil 11.5 Kabuk kalplamada aamalar: (2) kum ve reinenin scak model zerine derek ksmen sertlemi, dayankl bir kabuk oluturabilmesi iin kutu ters evrilir; (3) gevek, sertlememi tanelerin derek uzaklamas iin kutu eski haline getirilir;
Termoset reine balayc ile birletirilmi ince bir kum kabuktan yaplan kalba dkm yntemi
Kabuk
ekil 11.5 Kabuk kalplamada aamalar: (1) Bir levhal model veya st ve alt derece modeli stlarak, termoset reineli kum ieren bir kutu zerine yerletirilir.
21
22
Kabuk Kalplama
EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi) EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)
Kabuk Kalplama
Kabuklar Metal bilye Derece
ekil 11.5 Kabuk kalplamada aamalar: (4) kum kabuk, sertletirme tamamlanana kadar frn iinde birka dakika stlr; (5) kabuk kalp modelden ayrlr;
Kska
ekil 11.5 Kabuk kalplamada aamalar: (6) Kabuk kalbn iki yars, birletirilir, bir kutu iinde kum veya metal bilyelerle desteklenir ve dkm gerekletirilir; (7) Yolluklu bitmi rn dkm karlr
24
23
stnlkleri ve Zayflklar
Kabuk kalplamann stnlkleri: Przsz kalp boluu yzeyi, erimi metalin daha kolay akmasn ve daha iyi yzey kalitesi salar Yksek boyutsal doruluk genellikle tala kaldrma gerekmez Kalbn dalabilirlii, dkmdeki atlaklar en aza indirir Seri retim iin mekanize edilebilir Zayflklar: Daha pahal metal model Az sayda dkm iin uygun deil
26
25
Vakum Kalplama
EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi) EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)
Kimyasal ba yerine vakum basncyla birarada tutulan kum kalp kullanr Vakum terimi, dkm ileminin kendisinden ok kalp yapm anlamndadr 1970lerde Japonyada gelitirilmitir
ekil 11.6 (1) Model yerletirildikten sonra zerine bir plastik film konur; (2) kum doldurulur; (3) en ste ikinci plastik film yerletirilir; (4) iki plastik arasna vakum uygulanr; (5) alt ve st kalp yarlar ayn ekilde hazrlandktan sonra birletirilerek kalp oluturulur
28
27
stnlkleri ve Zayflklar
EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi) EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)
Vakum kalplamann stnlkleri: Balayc olmadndan, kum kolayca geri kazanlr Kum, balayc kullanlan duruma gre mekanik yeniden artlandrma gerektirmez Kuma su kartrlmadndan, nemle ilgli hatalar olumaz Zayflklar: Yava proses Mekanizasyona kolayca uyarlanamaz
29
30
Kpk model
ekil 11.7 Genleen polistiren dkm yntemi: (1) polistiren model, refrakter bileenle kaplanr;
ekil 11.7 Genleen polistiren dkm yntemi: (2) kpk model bir kalp kutusuna yerletirilir ve modelin evresine kum sktrlr
31
32
stnlkleri ve Zayflklar
Genleen polistiren ynteminin stnlkleri: Modelin kalptan karlmas gerekmez Geleneksel ya kum kalptaki gibi iki yar kalp gerekmediinden, kalp yapm basitleir ve hzlanr Zayflklar: Her dkm iin yeni bir model gerekir Yntemin ekonomiklii, byk oranda model yapm maliyetine baldr
ekil 11.7 Genleen polistiren yntemi: (3) erimi metal, modelin dkm az ve dey yolluu oluturan ksmna dklr. Metal kalba girdike, ilerleyen svnn nndeki polistiren kpk buharlar, bylece kalp boluu dolar
33
34
Uygulamalar: Otomobil motorlarnn dkmnde seri retim Otomatikletirilmi ve entegre edilmi imalat sistemlerinin kullanmnda: 1. Polistiren kpk numuneler kalplanr ve daha sonra 2. lerleyen dkm ilemine doru beslenir
35
36
Hassas Dkm
EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi) EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)
Hassas Dkm
Mum yolluk
Mum model
ekil 11.8 Hassas dkmn aamalar: (1) mum modeller oluturulur, (2) birka model, bir model aac oluturmak zere birbirine tutturulur
ekil 11.8 Hassas dkmn aamalar: (3) model aac, ince bir refrakter malzeme tabakasyla kaplanr, (4) rijitletirmek iin yeterli miktarda refrakter malzeme ile kaplanarak dolu kalp oluturulur
37
38
Hassas Dkm
Is
EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi) EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)
Hassas Dkm
Mum
ekil 11.8 Hassas dkmn aamalar: (5) kalp ters evrilir ve mumun kalp boluundan eriyerek akmas iin stlr, (6) kalp, yksek bir scakla n tavlanr, erimi metal dklr ve katlar
ekil 11.8 Hassas dkmn aamalar: (7) kalp krlarak bitmi dkm karlr ve paralar yolluktan ayrlr
39
40
Hassas Dkm
EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi) EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)
stnlkleri ve Zayflklar
Hassas dkmn stnlkleri: Yksek derecede karmakla ve dorulua sahip paralar dklebilir Dar boyutsal kontrol ve yksek yzey kalitesi Mum genellikle tekrar kullanm iin geri kazanlabilir Normal olarak ilave tala kaldrma gerekmez bu yntem bir net ekil yntemidir Zayflklar ok sayda ilem admlar gerekir Nisbeten pahal yntemdir
ekil 11.9- Hassas dkmle elde edilmi, 108 ayr kanatkl tek para bir kompresr statoru
41
42
Al Kalba Dkm
EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi) EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)
stnlkleri ve Zayflklar
Al kalba dkmn stnlkleri: Yksek doruluk ve yzey kalitesi nce kesitlerin yaplabilmesi Zayflklar: Dkm srasnda problem oluturabilen nemin uzaklatrlmas iin kalbn piirilmesi gerekir Eer ar piirilirse kalp dayanm kaybolur Al kalplar yksek scaklklara dayanamaz, bu nedenle dk erime scaklna sahip alamlarla snrldr
44
Kum kalba benzer ancak kalp Paris alsndan (al - CaSO4-2H2O)den yaplr Kalp yapmnda, al ve su karm, plastik veya metal modelin zerine dklr ve sertlemesi beklenir Ahap modelleri, suyla temas ettiklerinde genletiklerinden genellikle kullanlma Al karm, ince detaylar ve yksek yzey kalitesi oluturarak modelin evresinde kolayca akar
43
Al kalba dkme benzer; ancak kalp, alya gre daha yksek scaklklara dayanabilen refrakter seramik malzemeden yaplr Dkme elik, dkme demir ve dier yksek scaklk alamlarnn dkmnde kullanlabilir Metal dkm hari, uygulamalar al kalba dkme benzer stnlkleri de (yksek doruluk ve yzey kalitesi) benzerdir
3. Yakma
45
46
Bozulabilir kalba dkmn ekonomik zayfl: her dkm iin yeni bir kalp gerekir Kalc kalba dkmde, kalp pek ok kez yeniden kullanlabilir Yntem trleri: Kokil (Metal) kalba dkm Basnl dkm Savurma (santrifj) dkm
47
48
ekil 11.10 Kokil kalba dkmde aamalar: (1) kalp n tavlanr ve kaplanr
ekil 11.10 Kokil kalba dkmde aamalar: (2) maalar (kullanlyorsa) yerletirilir ve kalp kapatlr, (3) erimi metal, iinde katlaaca kalba dklr.
50
49
stnlkleri ve Zayflklar
EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi) EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)
Kokil kalba dkmn stnlkleri: Yksek boyutsal kontrol ve yzey kalitesi Souk metal kalbn yol at hzl souma, ince taneli bir yap olumasn salar, bylece dkmler daha dayankl olur Zayflklar: Genel olarak dk scaklkta eriyen metallerle snrldr Kalbn almas gerektiinden, kum dkme gre daha basit geometriler dklebilir Yksek kalp maliyeti
51
52
Basnl Dkm
EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi) EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)
Erimi metalin yksek basn altnda kalp boluuna enjekte edildii bir metal kalba dkm yntemi Basn, katlama sresince devam eder ve ardndan kalp alarak para karlr Bu dkm ilemindeki kalplar basnl dkm kalb (die) olarak adlandrlr ve bu nedenle ad basnl dkmdr (die casting) Metali kalp boluuna zorlamak iin yksek basn kullanlmas, bu yntemi dier kalc kalba dkm yntemlerinden ayrr
53
54
Metal, bir kap iinde eritilir ve bir piston, metali yksek basn altnda metal kalba enjekte eder Yksek retim hzlar Saatte 500 para yaplmas mmkndr Uygulamalar, zmbay ve dier mekanik bileenleri kimyasal olarak etkilemeyen, dk scaklkta eriyen metallerle snrldr Dkm metalleri: inko, kalay, kurun ve magnezyum
ekil 11.13 Scak hazneli dkm evrimi: (1) kalp kapal ve piston gerideyken, erimi metal hazneye doru akar
56
55
ekil 11.13 Scak hazneli dkm evrimi: (2) zmba haznedeki metali kalbn iine akmaya zorlar ve souma ve katlama srasnda basnc srdrr
57
58
ekil 11.14 Souk hazneli basnl dkm evrimi: (1) kalp kapal ve zmba gerideyken erimi metal hazneye dklr
59
ekil 11.14 Souk hazneli dkmde evrim: (2) zmba metali kalp boluuna akmaya zorlarken souma ve katlama srasnda basnc srdrr
60
stnlkleri ve Zayflklar
Basnl dkmn stnlkleri: Yksek retim miktarlar iin ekonomik Yksek doruluk ve yzey kalitesi nce kesitlerin oluturulmas mmkn Hzl souma, dkme ince tane boyutu ve yksek dayanm salar Zayflklar: Genellikle dk erime scaklna sahip metallerle snrldr Para geometrisinin kalptan karlabilmesi gerekir
62
Genellikle takm eliinden, kalp eliinden veya maraging eliinden yaplr Dkme elik ve dkme demirin kalplanmas iin Tungsten ve Molibden (yksek refrakter kaliteleri) kullanlr Aldnda paray karmak iin karc pimler gerekir Yapmay nlemek iin kalp boluuna yalayclarn pskrtlmesi gerekir
61
Merkezka kuvvetinin erimi metali metal kalbn d blgelerine databilmesi iin kalbn yksek hzla dndrld, yaygn bir dkm yntemi Bu gruptaki yntemler: Gerek savurma dkm Yar savurma dkm Savurmal dkm
63
64
Kalp
Serbest merdane
66
Savurmal Dkm
EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)
Dkm az
Derece
Kalplar, para boluklar dnme ekseninden uzak olacak ekilde tasarlanarak erimi metalin merkezka kuvvetiyle bu kalp boluklarna datlabilecei ekilde dklr Kk paralar iin kullanlr Dier savurma dkm yntemlerinde olduu gibi parann radyal simetrik olmas gerekmez
Dner tabla
68
Savurmal Dkm
EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi) EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)
69
70
Kupol Ocaklar
EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi) EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)
Tabanna yakn yerde dkm az olan dikey silindirik ocaklardr Sadece dkme demir iin kullanlrlar Dier ocaklar da kullanlmasna ramen, en byk tonajl dkme demirler kupol ocanda eritilir Demir, kok kmr, dekapan ve dier muhtemel alamlar ieren arj, kupol yksekliinin yarsndan daha aaya yerletirilen bir arj kapsndan yklenir
yzey
D yzey
Ykleme kaps Ykleme zemini Refrakter kaplama arj fleyici fleyici Hava kanal Curuf Curuf kanal Kum zemin Ayaklar Dkme kanal Dkmeye hazr erimi metal Tapa elik kabuk
71
72
Potal Ocaklar
Metal, yanan yakt karm ile dorudan temas etmeden erir Bazen dolayl yakt yaklan ocaklar olarak adlandrlr Kap (pota), refrakter metalden veya yksek alaml elikten yaplr Bronz, pirin ve inko ve alminyum alamlar gibi demird metaller iin kullanlr Dkmhanelerde tr kullanlr: (a) kaldrmal tr, (b) sabit, (c) eilen potal ocak
arjn frn tarafna yerletirilmi doal gaz yakt brlrleriyle stld kk yksek frn Frn ats, alevi arja doru yanstarak stmaya yardmc olur Frnn alt ksmnda, erimi metalin dar alnd bir kapak delii bulunur Genel olarak bakr esasl alamlar ve alminyum gibi demird metaller iin kullanlr
73
74
Potal Ocaklar
EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi) EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)
Kapak
Kapak Dkme az elik kabuk Potal frn ereve Yakt Eme kolu
Kaldrmal pota
ekil 11.19 Potal ocaklarn tr: (a) kaldrmal pota, (b) erimi metalin kepeyle alnmas gereken sabit pota, ve (c) eilen potal ocak.
75
76
Elektrotlar
Endksiyon Ocaklar
EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)
at (kaldrlabilir)
iin eme yn
Metal iinde manyetik alan oluturmak iin bir bobinden geen alternatif akm kullanr Endklenen akm, hzl stma ve eritme salar Elektromanyetik kuvvet alan, ayrca sv metalde kartrma etkisi oluturur Metal, stc elemanlarla temas halinde olmadndan, yksek kalitede ve saflkta erimi metaller retmek iin ortam sk ekilde kontrol edilebilir Erimi elik, dkme demir ve alminyum alamlar, dkm ilerindeki yaygn uygulamalardr
78
Endksiyon Oca
EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi) EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)
Kepeler
Erimi metalin, eritme frnndan kalba sevki, bazen potalar kullanarak yaplr Transfer, daha ok da, kepeler yardmyla yaplr
Kren kancas Dkme az Devirme iin dili kutusu Dndrme Tutamaklar kolu nden grn stten grn
Kapak
Refrakter malzeme
79
ekil 11.21 ki yaygn kepe tr: (a) kren kepe ve (b) iki kiiyle tanan kepe
80
Budama
Dey ve yatay yolluklarn, besleyicilerin, ayrma yzeyi apaklarnn, maa desteklerinin ve dier fazla metalin dkm paradan uzaklatrlmas Gevrek dkm alamlarda ve kesiti nisbeten kk olanlarda, fazlalklar krlarak uzaklatrlabilir Aksi halde, ekileme, kesme, el testeresiyle kesme, bantl testereyle kesme, talama ve deiik alevle kesme yntemleri kullanlr
Budama Maann karlmas Yzey temizlii Muayene Tamir (gerekirse) Isl ilem
81
82
Maann karlmas
EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi) EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)
Yzey Temizlii
Dkm yzeyinden kumun temizlenmesi ve yzey grnmnn iyiletirilmesi Temizleme yntemleri: yuvarlama, kaba kum taneleriyle veya metal bilyelerle hava fleme, tel fralama, silme ve kimyasal dalama Yzey temizleme, kum dkm iin ok nemlidir ou kalc kalba dkmde bu admdan kanlabilir Dkmde hatalar olabilir ve bunlarn varlnn ortaya karlmas iin muayeneye gerek vardr
Maa kullanlmsa, bunlarn uzaklatrlmas gerekir ou maa balayc ierir ve balayc tahrip olduundan, dkmden dklerek karlar Baz durumlarda, dkm elle veya mekanik olarak sarsarak karlabilir Nadiren de, maalar, balayc maddeyi kimyasal olarak zerek uzaklatrlr Kat maalar ekilenmeli veya presle itilmelidir
83
84
Isl lem
EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi) EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)
Dkm Kalitesi
Dkm ileminde, rnde kalite hatalaryla sonulanacak pek ok yanl ey yapma olasl vardr Hatalar aadaki gibi snflandrlabilir: Tm dkm yntemlerinde grlebilecek yaygn hatalar Kum dkm ilemiyle ilgili hatalar
zelliklerini gelitirmek iin dkm paralara genellikle sl ilem uygulanr Bir dkme sl ilem uygulama nedenleri: Tala kaldrma gibi sonraki ilemler iin Parann servisteki uygulamas iin istenen zelliklerin kazandrlmas iin
85
86
Kalp boluu tamamen dolmadan katlaan bir dkm Kalp Eksik dolgu
Kalp
ekil 11.22 Dkmdeki baz yaygn hatalar: (a) eksik dolgu
87
Dkm srasnda metal zerrecikleri ve kat taneler oluur ve dkm iinde kalrlar
Souk yapmalar
Kalp
ekil 11.22 Dkmlerdeki baz yaygn hatalar: (c) souk yapma
89
Kalp
ekil 11.22 Dkmlerdeki baz yaygn hatalar: (d) bzlme boluu
90
Dkm srasnda kalp gazlar knn neden olduu balon eklindeki gaz boluklar Kum gzenei
Kalp
ekil 11.23 Kum dkmlerdeki yaygn hatalar: (a) kum gzenei
Kalp
ekil 11.23 Kum dkmlerdeki yaygn hatalar: (b) gzenekler
92
91
Sv metalin akcl yksek olduunda, dkm yzeyinin kum taneleri ve metal karm iermesine neden olacak ekilde, kum kalp veya maann iine nfuz edebilir Penetrasyon
Maa
ekil 11.24 Kum dkmlerdeki kme ve nlenmesi: (a) yaygn grlen bzlme boluu, boluun olmamas halinde yzeydeki kme ve (c) maa kullanmyla kmenin nlenmesi
95
96
Dkm Metalleri
EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi) EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)
ou ticari dkmler, saf metallerden ziyade alamlardan yaplr Alamlar genelde kolay dklr ve rn zellikleri daha iyidir Dkme alamlar aadaki gibi snflandrlabilir: Demir esasl Demir d
97
98
eliin mekanik zellikleri, onu aranan bir mhendislik malzemesi yapar Karmak geometrilerin oluturulma kabiliyeti, dkm ok kullanlan bir ekillendirme yntemi haline getirmitir eliin dkmndeki zorluklar: eliin dkm scakl, dier ou metalden daha yksektir 1650C Bu scaklklarda elik kolayca oksitlenir; bu nedenle erimi metalin havadan izole edilmesi gerekir Erimi elik nisbeten dk akcla sahiptir
99
100
Bronz, pirin ve alminyum bronzu trleri vardr zellikleri: Korozyon direnci yi grnm Yksek yataklama kalitesi Zayfl: bakrn yksek maliyeti Uygulamalar: boru ek paralar, tekne uskur kanatlar, pompa elemanlar, ss eyalar
101
102
rn Tasarm Prensipleri
EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi) EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)
rn Tasarm Prensipleri
Dkm paralardaki keler: Gerilme oda olduklarndan ve scak yrtlma ve atlamalara neden olabileceklerinden, keskin ke ve alardan kanlmaldr kelerde byk radysl ke dolgular tasarlanmal ve keskin kenarlar yuvarlaklatrlmaldr
Geometrik basitlik: Dkm, karmak para geometrilerinin oluturulmasnda kullanlabilmesine ramen, para tasarmnda basitlik, genellikle dklebilirlii arttrr Gereksiz karmaklktan kanlmas: Kalp yapmn basitletirir Maa ihtiyacn azaltr Dkmn dayanmn arttrr
103
104
rn Tasarm Prensipleri
EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi) EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)
Yzey eimi klavuzlar: Genleebilen kalba dkmde yzey eimi, modelin kalptan karlmasn salar Eim = 1 (kum dkm iin) Kalc kalba dkmde ama, parann kalptan karlmasna yardmc olmaktr Eim = 2 to 3 (kalc kalba dkm yntemleri iin) Eer dolu maalar kullanlyorsa, benzer eimler salanmaldr
ekil 11.25 Bir maa kullanmna ihtiyac ortadan kaldran tasarm deiiklii: (a) orijinal tasarm ve (b) yeni tasarm.
106
105
rn Tasarm Prensipleri
EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi) EUT 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)
rn Tasarm Prensipleri
Tala Kaldrma Toleranslar: Kum dkmde gerekli boyutlara ve para zelliklerine ulamak iin hemen tm dkmlerin talal ilenmesi gerekir Dkm zerinde, tala kaldrmann gerekli olduu tm yzeylerde, Talal ileme tolerans olarak adlandrlan ilave malzeme braklr Kum dkmler iin tipik talal ileme toleranslar 1.5 ile 3 mm arasndadr
Boyut Toleranslar ve Yzey Kalitesi: Ynteme bal olarak dkmde boyutsal doruluklarda nemli farklara ve yzey kalitelerine ulalabilir: Kum dkmde kt boyutsal doruluklar ve yzey kalitesi Basnl ve hassas dkmde yksek boyutsal doruluklar ve yzey kalitesi
107
108