Duke lexuar librin "DOSJA E DIKTATURS " Dr.

Pjetr Pepa t botuar n Tiran, faqe 355, viti 1995

LOTT E PADERDHUR PR DHEMBJEN SHQIPTARE

Shkruan: Shefqet Cakiqi Llapashtica Revista DRITA 1996 Trelleborg Suedi Nuk sht rastsi q autor i ktij libri sht nj doktor i shkencave mjeksore. Vetm nj njeri me sens prej humanisti si sht Dr. Pjetr Pepa me dorn e mjekut do t mundte ashtu t shpalonte dosjen e diktaturs e cila me gjak e dhembje kishte filluar dhe me gjak e dhembje ishte ushqyer gjat gjith kohs . Brenda dy kopertinave t librit jan t pasqyruara e t dokumentuara fakte q nuk do t dshironim t ishin askund n gjinin njerzore. Ato dhembje, ato vuajtje t njerzve shqiptar, diktatura i kishte fshehur pr pesdhjet vjet. Tani kur i njohim prnjher na vjen pr t qar e derdhur lott e paderdhur, pr ngushllimet e pa ngushlluara e pr ndarjen e dhembjes me popullin me t cilin e kemi t prbashkt gjuhn, historin, kulturn, krenarin. E neve kufijt dhe diktaturat na ndan e na detyruan q n Kosov tash pas pesdhjet vjetsh t derdhim lott e padredhur, t ndajm ngushllimin dhe dhembjen me krejt dhembjen shqiptare. Vet gjendja jon e sotme na tregon se sa t kushtueshme pr ne ishin vitet e humbura t eksperimenteve fatkeqe t ushtruara nga diktatura komuniste. "GJYQI SPECIAL I TIRANS " - HAPET PERDJA E DIKTATURS Libri fillon me shpalimin e dosjeve nga proceset e para gjyqsore t dnimit t intelektualve shqiptar me orientime kombtare e demokratike. I dokumentuar me fakte nga arkivi i gjykats me aktakuza me deponime t akuzuarve me procesverbale t hetuesis, vendime e procesverbale t ekzekutimit, t cilat qesin n shesh se udhheqja e athershme komuniste e luante rolin edhe t prokurorit edhe t gjykatsit edhe t hetuesit. Mjaftojn t prmenden Koi Xocxe kryetar i gjykats, Hysni Kapo gjykats, Beqir Balluku gjykats, Bilbil Klosi gjykats, Badri Spahiu prokuror e n shum raste vendime t nnshkruara nga vet diktatori Enver Hoxha etj. Po si dhe sa u dnuan t akuzuarit n Procesin e
1

Gjykats Speciale t Tirans t shpallur me 1. mars 1945. T burgosurit dhe t akuzuarit nga gjyqi komunist t gjith t shkolluar dhe me studime t kryera e specializime n Universitete t njohura si n Vjen, Rom, Paris e qytete t tjera Evropiane. Personalitete t shquara n lvizjen kombtare si n kohn e shpalljes s Pavarsis s Shqipris, n Revolucionin Demokratik t vitit 1924, t angazhuar n emigracionin shqiptar npr shtetet e Evrops e Ameriks si dhe pjestar t rezistencs antifashiste. Prej 60. (gjashtdhjet) vetash 17. vet dnohen me vdekje t cilt edhe ekzekutohen, 8. vet dnohen me burg t prjetshm, 10. vet me nga 30. (tridhjet ) vjet burg, 3. vet me nga 20. vjet, 5. vet me nga 15. vjet burg, 5. vet me nga 10. vjet burg, 5. vet me nga 5. vjet burg, 2. vet me nga 3. vjet burg dhe 3. vet nga 2. vjet burg dhe dy vet shpallen t pafajshm. Pa llogaritur vitet q do t jetonin t dnuarit me vdekje dhe t dnuarit me burg t prjetshm, vetm vitet e shpallura t dnimit bjn 522. (pesqindenjzetedy ) vjet. Diktatura e proletariatit n Shqipri po fillonte me gjak dhe me shpalljen e 5. shekujve burg pr inteligjencn dhe shpresn e zhvillimit ekonomik kulturor e politik t kombit Shqiptar. PO KUSH ISHIN T DNUARIT ? Ata ishin emra dhe personalitete t dshmuara pr shtjen kombtare si Ismail Golemi pjesmarrs n Ushtrin Kombtare t Qeveris s Vlors, pjesmarrs n Revolucionin e Qershorit 1924, me studime t prfunduara n artin ushtarak, bashkpuntor i Mithat Frashrit, Hysni Lepenics dhe Safet Butks, s bashku me nj grup patriotsh gjirokastrit pret me luft pushtuesit italian n Sarand. Pret me luft kolonat gjermane n Fushn e Mashkullores dhe n Grykn e Ujit t Ftoht t Tepelens. Pas pushkatimit t tij gruan e tij Hava Golemi do ta dnojn me 20. vjet burg dhe do t kaloj gjith jetn n internime, do t i pushkatohen edhe 5. kushrinj t tij, Shefqet dhe Emerqez Mustafarai, Nezir Mustafarai, Brahim e Xhemil Mustafarai, kurse nga lidhja familjare e nns do t pushkatohen, patrioti e politikani Zenel Gjoleka dhe ylli i Universitetit t Vjens Kujtim Beqiri.

Konstadin Kote nga Prmeti shok shkolle i Halim Xhelos, Avni Rrustemit, Luigj Gurakuqit e Omer Nishanit . Ka t kryera studimet e larta pr shkencat politike e ekonomike n Rom. Me Luigj Gurakuqin merr pjes n ngritjen e flamurit n Vlor me 1912. Antar i shoqris "Bashkimi" t Avni Rrustemit, prhaps i ideve q paraprin Revolucionin e Qershorit me 1924. Pjesmarrs n Kongresin e Lushnjs dhe sht sekretar n Parlamentin e Nolit me 1924. Dnohet me vdekje nga regjimi i Zogut, kalon 15. vite emigrim n Zvicr, n Gjenev boton gazetn "Liria Kombtare", m von sht kryeredaktor i gazets "Roja Kombtare" ku moto e gazets ishte "Roja Kombtare dhe Atdheu mbi t gjitha" n numrin e par t saj ai do t shkruaj :"Atdheu yn shtrihet prej Kosove n amri . Kudo q dgjohet nj z, q rreh nj zemr, q vlon nj gjak, zri, zemra dhe gjaku shqiptar" . Ditn e shpalljes s aktgjykimit do t i drejtohet prokurorit Bedri Spahiut " Gjykoni me drejtsi nse doni q nj dit t mos shohsh fantazma si Makbethi " . Ditn e pushkatimit, syzat e tij ja jep kujtim priftit q asistonte n pushkatim dhe shamin q duan t ja lidhin syt nuk e pranon por e porosit priftin q at shami t ja drgoi nns s tij t i fshij lott. N vendin e quajtur Kodra e Priftit varroset vet i shtatmbdhjeti n varrezn e prbashkte . Pas ekzekutimit t Konstadin Kotes prokurori i gjyqit special Bedri Spahiu banonte n shtpin e tij, flinte n dhomn e tij t gjumit, n dyshekt dhe araft e tij, hante n pjatn e tij!!! Me 6. 6. 1991 Bedri Spahiu n gazetn "Republika" do t shprehet "Sot ndjehem i turpruar q kam qen n rolin e Prokurorit t atij gjyqi ". Por a mjafton vetm kjo. sht interesant t prmendet nj protagonist tjetr q dshmon fytyrn e vrtet t diktatorit Enver Hoxha e diktaturs s tij . Ai sht Bahri Omari intelektual i shquar nga Gjirokastra, nnprefekt i Himars pas shpalljes s Pavarsis dhe pjesmarrs direkt n arritjen e Pavarsis, nj koh i emigruar n SHBA dhe drejtues i gazets "Dielli" t shoqris "Vatra" n Boston. Shtpia e tij ishte br baz e takimeve dhe marrveshjeve t forcave politike t Shqipris. Ato takime i kishin paraprir Marrveshjes s Mukjes. Bahri Omari ishte burri i motrs s Enver Hoxhs, shum her gjat gjykimit motra dhe nipat kishin krkuar mshir nga Enver Hoxha duke i prkujtuar se ai e kishte ndihmuar materialisht shkollimin e tij n
3

Franc. Ishin t kota lutjet e motrs, e la motrn t veshur me t zeza dhe nipat i mbetn jetim. Fejzi Alizoti intelektual Gjirokastrit, t kryera studimet e larta pr administrat, financ dhe diplomaci, bashkpuntor i Ismail Qemalit, pjesmarrs i drejtprdrejt i shpalljes s Pavarsis, sht Sekretari i Prgjithshm i Qeveris s Par Shqiptare t Ismail Qemalit dhe m von Ministr i Brendshm i ksaj Qeverie, njeri i respektuar n gjith Shqiprin. Dnohet me vdekje e pushkatohet n moshn 77. -vjeare. Terenc Toi arbresh nga Kalabria, n Universitetin e Roms kryen studimet e larta t shkencave politike dhe ekonomike, pjesmarrs n lvizjen kombtare dhe demokratike n Shqipri, Ministr i Ekonomis. Dnohet me vdekje pushkatim. Aqif Prmeti nga Prmeti, ka kryer Akademin Ushtarake n Stamboll, i emigruar n SHBA atje ishte bashkpuntor i Nolit dhe organizator i Korpusit Ushtarak t Vullnetarve t Ameriks, n Qeverin Demokratike t Nolit sht Komandant i Xhandarmris n Tiran dhe m von drejtor i shkolls s par t Xhandarmris n Shkodr. Dnohet me vdekje pushkatim. Hilmi Leka nga Pogradeci ka mbaruar gjimnazin francez t Kors pastaj Akademin Ushtarake n Modena t Italis, specializohet n shkolln superiore t policis shkencore n Rom pr probleme t kriminalitetit. Dnohet me vdekje pushkatim. Reshat Merlika nga Kruja, i specializuar n shkolln e tregtis jasht shtetit, postulati i tij ishte "Nuk ka frymmarrje t Shqipris pa Kosovn. ". Dnohet me vdekje pushkatim. Beqir Valteri nga Burgajeti, kryen studimet e larta pr jurispodenc n Itali, sht prkrahs i Revolucionit Demokratik Shqiptar dhe prfaqsues n Parlamentin e Par Shqiptar. Dnohet me vdekje pushkatim. Javer Hurshiti shqiptar nga Kaukazi, kryen studimet e larta n Stamboll, sht komandant i forcave t Gjirokastrs n luftn e Vlors kundr italianve m 1920, mik i eriz Topullit, Muo Qullit, Gjergj Fishts dhe
4

krushku i Ismail Qemalit, deputet i Gjirokastrs m 1925, iniciator i kthimit t eshtrave t eriz Topullit dhe i varrimit t tyre n vendlindje, prefekt i Gjirokastrs dhe Shkodrs. Dnohet me vdekje pushkatim. Dik Cami nga Dibra, mbaron me sukses Akademin Ushtarake n Modena t Italis, i vetmi ushtarak shqiptar q del me gradn e Togerit nga kjo Akademi, dnohet me vdekje pushkatim, para pushkatimit nuk pranon t i lidhen syt dhe t kthehet mbrapsht dhe deklaron : "Mbrapsht nuk kthehem se jam ushtarak e vdes si shqiptar se gjith jetn ja kam dedikua Shqipris dhe organizimit t ushtris shqiptare, Rroft Shqipria Etnike . " Zef Kadarja nga Shkodra banues n Tiran, i diplomuar n Akademit ushtarake n Itali, njohs i disa gjuhve botrore, dnohet me vdekje pushkatim. Tahsim Bishqemi nga Elbasani, ka t kryer Normalen e Elbasanit, antar i shoqris patriotike studentore "Drita dhe Dituria" postulati i tij sht " Pa Kosovn nuk ka Shqipri t lir e pa Shqipri nuk ka Kosov t lir ". Dnohet me vdekje pushkatim. Shyqeri Borshi nga Borshi i Sarands, ka kryer shkolln tregtare t Vlors dhe Akademin Ushtarake t Torinos. Dnohet me vdekje pushkatim. Daut arani nga Gjirokastra, mbaron Kolegjin e Shn Mitr Korons n Itali dhe pastaj Akademin Ushtarake n Napoli. Dnohet me vdekje pushkatim, pushkatohet n moshn 55. - vjeare. Kol Tromara nga Devolli, shum vite i emigruar n SHBA, m 1907 sht sekretar i shoqris " Besa Bes " m 1915 sekretar i prgjithshm i shoqris "Vatra" e nj vit m von edhe kryetar i saj, organizator i Kuvendit t Diaspors (maj 1917) nn divizn "Qesen dhe shpirtin pr shptimin e Shqipris", delegat i shqiptarve t Ameriks n Konferencn Ndrkombtare t Paqes t mbajtur n Paris me 1917, delegat i Kors n Kongresin e Lushnjs, bashkpuntor i Nolit. Dnohet me vdekje pushkatim, pushkatohet n moshn 63. vjeare.

Sokrat Dodbiba nga Elbasani, kryen studimet e mesme n RobertKolegjin e Stambollit dhe studimet n Universitetin e Vjens, fakultetin ekonomik dega Financ . Dnohet me 30. vjet burg, nga torturat vdes n burgun e Burrelit. Sulejman Vuiterni nga Vushtrria e Kosovs, komandant i ets s Komitve n Lvizjen e fuqishme t Vrbofcit pr lirimin dhe bashkimin kombtar t Kosovs n vitin 1920, nnshkruan peticionin pr rishikimin e kufijve t Shqipris s bashku me kolost dhe krert e Komits shqiptare Bajram Curri, Hasan Prishtina etj. diviza e tij " Shqipria mm dhe Kosova e amria bijat e saj ", dnohet me vdekje nga Jugosllavia (Serbia) arratiset n Shqipri n vitin 1922, kryen Shkolln Ushtarake n Tiran dhe m pas Akademin Ushtarake n Torino, profesor dhe drejtor n Shkolln Ushtarake t Mbretris n Tiran, specializohet pr prapavij n Vjen. Dnohet me 30. vjet burg, vdes n kampin faross n Vllaisht t Maliqit. Xhevat Kora studiues i pasionuar i Historis kombtare, bashkluftuar i etave t Spiro Ballkamenit e Themistokli Grmenjit, i dnuar katr her me vdekje, nga turqit, nga grekt, nga austriakt dhe s fundi nga gjyqi komunist i kryesuar nga prokurori Bedri Spahiu. sht pr t u prmendur se t 17. vett e dnuar me vdekje pushkatim detyrohen q vet me kazma e lopata ta hapin varrin e tyre t prbashkt. Prmendm vetm disa nga biografit e shkurta t atyre q ishin shpresa e Shqipris, ata n kohn kur i duheshin m s shumti Shqipris ekzekutohen nga komunistt. FILLET E ELIMINIMIT T KLERIT KATOLIK SHQIPTAR Pas eliminimit fizik t inteligjencs me prcaktim demokratik e kombtar, fillon ndjekja dhe inkuizicioni ndaj klerit shqiptar e sidomos nga Provinca Shqiptare e Franeskanve e cila i dha atdheut dhe urdhrit t vet figura t tilla kolossh si poeti kombtar At Gjergj Fishta, P. Shtjefn Gjeqovi, P. Pashko Bardhi, P. Marin Sirdani, P. Pal Dodaj, P. Anton Harapi, PJustin Rota, P. Martin Gjoka, Mons. Vinenc Prendushi e shum t tjer . N fillim t vitit 1946 shprndahet Komuniteti Jezuit, mbyllen shkollat dhe u
6

konfiskohet pasuria e tyre. Fillon burgosja e klerit katolik shqiptar n Shkodr me akuza se P. Gjon Fausti dhe At. Danjel Dajani ishin organizatort dhe udhheqsit e organizats "Bashkimi shqiptar" ndrsa At. Gjon Shllaku ishte organizator dhe udhheqs i Organizats Demokristiane. Fillon burgosja jo vetm e klerit por edhe e patriotve dhe bashkpuntorve t tyre. Ishin kto veprime q edhe kreu i partis komuniste fillimisht edhe i kishte nxitur duke i mashtruar se do t ndrtojm nj shoqri demokratike, konkretisht Sejfulla Malshova kishte shkruar dhe thn se mund t formohet nj parti me parime demokratike n gjirin e Frontit. Kjo ishte vetm gracka se tani fillonte ndjekja dhe inkriminimi i tyre duke i burgosur e dnuar me dnime drakonike. Vendimi pr dnimin e grupit prej 36. vetve e sjell Kshilli gjyqsor ushtarak i qarkut t Shkodrs i formuar prej toger Mustafa Ilazi Kryetar, kapiten Namik Qemali antar dhe aspirant Tonin Miloti antar, kurse Prokuror Aranit ela dhe sekretar Shaban Dautaj. Aprovimin pr plotfuqishmrin e vendimit t gjykats e nnshkruan Ministri i Lufts dhe Mbrojtjes Kombtare Gjeneral Enver Hoxha . Prej 36. vetve sa akuzoheshin me akuza t pabaza 7. vet dnohen me vdekje pushkatim, 7. vet me burg t prjetshm, 6. vet me nga 30. (tridhjet) vjet burg, 2. vet me nga 20. (njzet) vjet burg, 3. vet me nga 15. (pesmbdhjet) vjet burg, 3. vet me nga 10. (dhjet) vjet burg, 3. vet me nga 5. (pes) vjet burg dhe 5. vet me nga 2. vjet burg. Pa llogaritur dnimet me vdekje dhe dnimet me burg t prjetshm jepen dnim 320. vjet burg ose tre shekuj e nj erek. CILA KISHTE QEN FJALA E FUNDIT E T PUSHKATUARVE ? Nga procesverbali: 1. ) "Thoni babs t m fali se e kam trazuar . T m falin shokt se ndonj shpifje ua kam br prej zorit e dhuns q kam pas. Nns t fala dhe t m puthin vllezrit e vegjl. Borxhet q kam mbet t mi paguajn prindrit. I fali me gjith zemr t gjith ata q m kan br keq. Rroft Shqipria. Gjelosh Lulashi. "
7

2. )"I fali ata q m kan br keq . Jam kondend se po vdes i pafajshm ma mir se fajtor. T i japin prindrit (farefisi ) Dom Zef Shllakut para pr t thn dy mesh . P. Danjel Dajani . " 3. )"Jam kondend se vdekja po m vjen duke e kryer detyrn time. Drgojuni shndet jezuitve, xhakejve, apostolikve dhe arqipeshkvit. Rroft Krishti mbret. P. Gjovani Fausti. " 4. )"Lamtumir m u thoni shokve Franeskan dhe t gjith t njohurve . Rroft Krishti mbret - Rroft Shqipria . P. Gjon Shllaku " 5. ) "I fali t gjith ata q m kan gjykuar, dnuar si dhe ata q do t m ekzekutojn . T i thoni nns se i kam Lodovik Rashs 15. napolona borxh dhe t ja paguaj. Rroft Krishti mbret - Rroft Shqipria . Mark uni ." 6. )" I fali t gjith ata q n do koh mund t m ken br keq. I fali edhe ata q m kan dnuar me vdekje, edhe ata q do t m ekzekutojn. Rroft Krishti mbret, Rroft Shqipria. Qerim Sadiku". Nuk ka fjal q prshkruan moralin e madh patriotik e njerzor t ktyre martirve m mir se fjalt e tyre t fundit n jetn e tyre . Ata falin edhe ata q i kan dnuar, i falin edhe ata q i kan ekzekutuar, ata kthejn edhe borxhin prej 15. napolonash, i krkojn falje prindrve pse i kan trazuar, u krkojn t falur atyre q dhuna i ka detyruar t i rndojn ndonjrin nga shokt e tyre, ata ju drgojn prshndetje dhe puthje t afrmve dhe t dashurve t tyre n minutat e fundit t jets s tyre. GIJOTINA KOMUNISTE MBI OPOZITN E PAR SHQIPTARE Ky ishte vetm fillimi i gjykimeve dhe vrasjeve makabre. Tani gijotina komuniste bie mbi opozitn e par shqiptare. N mbledhjen e 11. t Kuvendit Popullor, t mbajtur me 7. gusht 1947 e q kryesohej nga Manush Myftia, do t i hiqej mandati 8. deputetve t Kuvendit Popullor. Kta ishin Shefqet Beja me shok sepse sipas akuzs kishin formuar nj organizat klandestine n bashkpunim me armiqt e popullit Sami Qeribishi, Suat Asllani, Gjergj Kokoshi, Riza Dani, etj. Kto organizata ishin bashkimi i disa grupimeve politike me orientim demokratik e
8

antikomunist si ishte Partia e Legalitetit e udhhequr nga avokati Qenan Dibra, organizata Fronti i Rezistencs q drejtohej nga avokati Sami Qeribashi dhe Partia Socialdemokrate q kryesohej nga Profesoresha Musine Kokollari. Bashkimi i ktyre grupimeve politike quhej "Bashkimi Demokratik Shqiptar". N janar t vitit 1946 fillon arrestimi i opozits s mirfillt nga regjimi komunist. N kt proces gjyqsor do t dnohen 37. (tridhjeteshtat )vet t gjith intelektual t profileve t ndryshme. Prej tyre me vdekje pushkatim dnohen Xhahit Koka doktor i shkencave politiko-ekonomike, ishte promotor i Legalitetit s bashku me Abaz Kupin. Hivzi Gole npuns tregtie, eksponent i Bashkimit Demokratik dnohet me vdekje pushkatim. Sami Qeribashi avokat, kryesues i grupit Fronti i Rezistencs dnohet me vdekje pushkatim. Qenan Dibra avokat, kishte kryer studimet e larta n Paris degn e jurispodencs. Mahmut Meniku ushtarak me gradn e nntogerit dnohet me vdekje pushkatim. Telat Drini telegrafist npuns poste dnohet me vdekje. Mehmet Ali Beshiri t kryer shkolln tregtare n Austri, dnohet me vdekje pushkatim, Ali Kavaja teknik, ka kryer Shkolln e Fulcit, dnohet me vdekje, Shaban Balla nxns i shkolls s Fulcit dnohet me vdekje pushkatim, Prof. Jorgji oka dnohet me burg t prjetshm pastaj me 101. vjet dhe mban 25. vjet burg, Gjergj Kokoshi doktor i shkencave letrare, Ministr i par i Arsimit dnohet me 30. vjet burg pr t vdekur n Burgun e Burrelit, Suat Asllani avokat, dnohet me 15. vjet burg, Musine Kokollari 28. vjeare, ka kryer studimet e larta n Rom, doktoresh e letrsis, n vitin 1943 s bashku me Sknder Muon formojn Partin Socialdemokrate e cila ishte fraksion i Ballit Kombtar, ajo dnohet me 30. vjet burg, ndrsa gjithsejt 40. vjet i kalon npr burgje e internime. Anesti Orollogaj avokat, dnohet me 25 vjet burg, Kol Rodhe plak 63. vjear nga Kora, sht ai q s bashku me nj grup shoksh solli nga Amerika flamurin historik q qndisi n Vlor motr Marigoja t ngritur ditn e shpalljes s Pavarsis s Shqipris, ishte deputet i par i Kors n Parlamentin Demokratik Shqiptar, ishte ithtar i flakt i Nolit, n nj mbledhje t Frontit Nacionallirimtar do t deklaronte " n qoft se Jugosllavia sht mikja jon ajo duhet t shpall Kosovn Republik ", dnohet me 30. vjet burg dhe vdes n burgun e Burrelit. Prej ktij grupi do t dnohen edhe 4. vet
9

me burg t prjetshm, 3. vet me nga 30. vjet burg, 1. me 25. vjet burg, 4 . vet me nga 20. vjet burg, 5. vet me nga 10. vjet burg, 1. me 5. vjet burg dhe 2. vet me nga 1. vjet burg. Nga procesverbali : " I mbajtur sot me dat 3. 11. 1947 mbi ekzekutimin e t dnuarit Mustafa Qoses se ka pasur aktivitet me grupin e Sami Qeribashit . U ekzekutua n orn 12. 30 tek Kodra e Ferms . Fjalt e tij t fundit " T fala nns dhe krejt familjes dhe t fejuars sime. " Ishte 25. vjear . Cili jeni ju ? - Do ta pyes hetuesi Xhahit Kokn - E ai do t prgjigjet: "Jam shqiptar nacionalist e demokrat . Jam pr Shqiprin e lir etnike e pa sllav". Telat Drini do t u thot hetuesve (nga procesverbali) "Kam kritikuar pse n Qeveri ishin njerz t pa aft dhe lan mnjan shtjen e Kosovs . Kam kritikuar lidhjet me Bashkimin Sovjetik e Jugosllavin dhe kam dshiruar q Shqipria t lidhet me Perndimin, Amerikn e Anglin. Vendosm me shok t grupit t bnim nj demonstrat paqsore m 28 nntor kundr veprimeve antipopullore t qeveris si ishte lidhja me Jugosllavin dhe lnja e Kosovs n robri. N at demonstrat do t krkonim edhe shtyrjen e zgjedhjeve si dhe do t i krkonim qeveris lirimin nga burgu t Patr Anton Harapi, Lef Nosit e Maliq Bushatit. " Sami Qeribashi do t deklaroj : " Komunizmi u jep t gjithve tapin e fukarallkut. " Nga procesverbali i ekzekutimit " Sot m datn 3. korrik 1946 u ekzekutuan t dnuarit me vdekje : Xhahit Koka, Qenan Dibra, Telat Drini, Shaban Balla, Mahmut Meniku, Sami Qeribashi, Mehmet Beshiri dhe Ali Kavaja, fjala e fundit qe kjo : Rroft Shqipria e lir me Kosovn ! Prokuror - edhe ti nj dit do ta psosh ma keq se ne nga diktatura . Vdekjen e kemi hak sepse punuam pr nj Shqipri t lir e demokratike. Prokurori prezent n ekzekutim . Kapiten I Nevzat Haznedari"
10

GJYQI I DEPUTETVE - KRIMI DHE TURPI I DREJTSIS KOMUNISTE Me 27. shtator 1947 n salln e kinemas "17 Nnntori", Kshilli i Gjykats s Lart Ushtarake i prbr nga Major Niko Ceta -Kryetar, Kapiteni i I Nexhat Hyseni antar dhe Kapiteni i II-Mustafa Iljazi antar shpallin Vendimin e dnimit t grupit t Deputetve t Legjislacionit t par t zgjedhur n vitin 1945, dhe shum intelektualve t tjer, bashkpuntor t tyre. Shefqet Beja deputet, i lindur n Durrs banues n Tiran, pjesmarrs aktiv n Lvizjen Nacionallirimtare, ekonomist e financier i zoti, kontribuoi n daljen e gazets "Bashkimi" organ i Frontit Nacionallirimtar, ishte Nn President i Frontit Nacionallirimtar (Fronti Demokratik ), dnohet me vdekje varje! Sheh Ibrahim Kurbunara (Bab Dud Karbunara) deputet, nj ndr ata patriott q me Ismail Qemalin firmosn Shpalljen e Pavarsis s Shqipris (1912), organizator dhe delegat i Kongresit t Lushnjs, antar i Opozits Popullore dhe mik i Nolit, Gurakuqit e Bajram Currit, dnohet me vdekje varje ! Dr. Enver Sazani deputet, ka kryer studimet e larta pr mjeksi, dy vjet n Monpelie pjesn tjetr n Lion t Francs, specializohet dy vjet t tjera pr patologji - radiologji, partizan i ets s Kruj-Ishm dhe i ets s Pezs, Drejtor i Spitalit Ushtarak, dnohet me vdekje pushkatim! ( dallimi n dnimet me vdekje n varje dhe pushkatim ishte se varja llogaritej dnim m i rnd se pushkatimi ) Salaudin Toto deputet, ka kryer studimet e larta matematik-fizik, internohet n vitin 1941 si nacionalist antifashist, themelues i Institutit t Shkencave Shqiptare dhe kryetar i par i ktij Instituti, shkroi i pari artikuj mbi energjin atomike n Shqipri, dnohet me vdekje pushkatim! Irfan Majuni deputet, npuns n Tiran, dnohet me vdekje pushkatim!

11

Sulo Ismail Klosi ka kryer Fakultetin e Gjeologjis s Nafts n Strasburg, kryeinxhinier n Rubik, dnohet me vdekje varje! Riza Alizoti ka krer Kolegjin Robert n Stamboll vazhdon Tekniken e Fultzit n Tiran dhe studimet e larta n Oksford, specializohet pr shfrytzimin e minierave n Strasburg, punoi n miniern e Kuovs, dnohet me vdekje varje! Salim Kokolari sht pedagog n Liceun Francez n Gjirokastr, kryen dy vite studimi n Franc, mbshtet Luftn Nacionallirimtare antar i Kshillit, dnohet me vdekje pushkatim! Muhamet Prishtina sht djali i patriotit Jahja Prishtina njri nga antart themelues t Komitetit Pr Mbrojtjen Kombtare t Kosovs dhe nip i kryetarit t ktij Komiteti, patriotit Rexhep Kadri Prishtina, kur u dnua ishte 22. vjear, dnohet me vdekje pushkatim! Tefik Deliallisi me profesion msues, dnohet me vdekje pushkatim! Hysen Shehu djali i Sheh Ibrahim Kurbunars, dnohet me vdekje pushkatim! Beqir ela me profesion msues, dnohet me vdekje pushkatim! Abdyl Kokoshi ka kryer Fakultetin e Drejtsis, dnohet me vdekje pushkatim! Pertef Karaxhozi me profesion npunsin Tiran, dnohet me vdekje pushkatim! Agathkli Xhitami me profesion notar (shkrues publik), dnohet me vdekje pushkatim! Ramazan Tabaku telegrafist nga Tirana, dnohet me burg t prjetshm! Gjovalin Vlashi avokat nga Durrsi, dnohet me burg t prjetshm! Foto Balla Profesor nga Himara, dnohet me burg t prjetshm! Ram Marku dnohet me burg t prjetshm! Rrustem Sharra dnohet me 20. vjet burg!
12

Xhevat Xhafa dnohet me 20. vjet burg! Shefki Minarolli dnohet me 20. vjet burg dhe Sulo Komjari me 15. vjet burg! Burgosja dhe dnimi i deputetve dhe intelektualve me orientime demokratike e kombtare bhej n momentin kur Kuvendi Popullor duhej t ratifikonte Konventn Jugosllave dhe prononcimin e drejtimit t politiks s jashtme dhe t brendshme si prolindore me Bashkimin Sovjetik n krye. Andaj nga kreu komunist krkohej eliminimi i intelektualve nacionalist me kultur perndimore e veanrisht t Deputetve q mund t votonin kundr Konventave Sovjetike e Jugosllave dhe do t mund t rrezikonin ratifikimin e tyre. ka shkruante gazeta "Bashkimi" e dats 28 shtatorit 1947? "N Beograd u hap solemnisht Kongresi i Dyt i Frontit Popullor t Jugosllavis- Mareshali Tito flet n Kongres. . . " jepej pastaj nj refren i kngs nga rapsodi i nj knge pr t ciln thuhej se kndohej n gjith Shqiprin " Enver - Koi (Xoxe) ka pa andrr Shqipnin nuse e Titon dhandrr N nji shpi t bukur, n nji shpi t gjan Beograd e deri n Tiran. . . " PO KA KISHIN SHPREHUR DHE KA KISHIN KRKUAR T DNUARIT Po i referohemi procesverbalit t hetuesis. Cilat ishin qndrimet e Deputetit Shefqet Beja : " a) Pr politikn e brendshme: - Regjimi i sotm i Shqipris sht regjim totalitar dhe nuk sht i prshtatshm pr vendin ton, - Regjimi sht i njanshm dhe po s mendove si mendojn komunistt nuk je demokrat . - Se Fronti Demokratik ekziston formalisht.

13

- Bashkpunimi i Partis Komuniste me elementt e paparti gjat lufts nacionallirimtare ka qen pr oportunitet dhe jo i sinqert, bashkpunim sa pr t i shfrytzuar ata gjersa t merrnin fuqin n dor. Kur Partia mori n dor fuqin elementt e till i flaku. - Mendoj se Shqipris do t i ishte prshtatur nj regjim me formn e Demokracis perndimore. Un dshiroj t mkmbet n vendin ton nj sistem i till. b) Pr politikn Ekonomike : - Shtetzimin e ekonomis s madhe e kam gjetur me vend, ndrsa shtetzimet e industris s vogla e kam gjetur si nj mas t precipituar. Ne mbrojm pikpamjet e iniciativs private dhe kishim mendim se pr drejtimin e ekonomis duheshin njerz kompetent, teknik, financier profesionesh gjegjse etj. - c) Pr Politikn Arsimore : - Un konstatoja n politikn arsimore faktin q n shkolla jepet nj edukat marksiste, dhe mendoja q atje duhej t jepej nj kultur e prgjithshme . Selaudin Totos dhe mua nuk na plqente q rinia t edukohej me nj edukat t imponuar komuniste dhe kemi qen t mendimit q n shkolla t mos imponohej nj edukat ideologjike. d) Pr Politikn e Jashtme : - Krkonim nj politik m t moderuar pse kshtu do t ishim njohur si antar n Organizatn e Kombeve t Bashkuara etj. Ishim t mendimit t ishim m korrekt me shtetet me t cilat ishim n aleanc. Qeverit jan t prkohshme shteti mbetet. Jo Jugosllavia t na prfaqsoj n Organizatn e Kombeve . "

14

"GJUETIA KOMUNISTE E SHTRIGAVE" VAZHDON DNIMI DHE EKZEKUTIMI I GRUPIT T DEPUTETIT RIZA DANI Pas mundit, sakrifics e gjakut t derdhur, Shqipria ishte liruar nga okupatort e huaj, por mjerisht do t robrohej srish nga nj sistem q me aq egrsi e mjeshtri do t aplikohej nga tirani i Tirans. Me 10. janar t vitit 1946 hapet Asambleja Kushtetuese ku n nj sall t prbashkt ishin mbledhur prfaqsuesit e par t popullit shqiptar t dalur nga zgjedhjet e 2. dhjetorit 1945. N kt Asamble ka prfaqsues t Partis Komuniste, ka prfaqsues t Frontit Demokratik ashtu si ka edhe nacionalist, demokrat e patriot t dal si kandidat t pavarur. Me 12. janar 1946 - mbahet mbledhja e katrt e ksaj Asambleje e cila drejtohet nga Tuk Jakova dhe si pik t dyt t rendit t dits ka zgjedhjen e Presidiumit t Asambles. Riza Dani kundrshton listn e propozuar n emr t 5. (pes) deputetve t Beratit nga Kahreman Ylli. Mbas shum debatesh fiton t drejtn t paraqes edhe ai nj list t re. Riza Dani ka futur n list Ibrahim Karbunarn, Aleksandr Gjuvanin, Kol Kuqalin etj. nacionalist e patriot n vend t disa komunistve. N at list mungonte emri i Enver Hoxhs. Me 21. janar 1946 diskutohet projektrregullorja e Asambles. Riza Dani me guxim replikon me Koi Xoxen dhe Enver Hoxhn, ai krkon q procesverbalet e plota t botohen e t shpallen n Gazetn Zyrtare. Me 6. mars 1946 mbledhja e 9. (nnt) e Asambles Kushtetuese. Diskutohet projektstatuti. Riza Dani kundrshton projektstatutin e paraqitur i cili ishte jo kombtar dhe i ngarkuar me frym ideologjike komuniste. Me 16. mars 1946 Asambleja Kushtetuese kthehet n Kuvend Popullor. Q ktu e tutje Riza Dani sht n epiqendr t kritikave e goditjeve. Me 23. dhjetor 1946 - Riza Danit dhe 3. (tre) deputetve t tjer u hiqet mandati i deputetit . Si koincidenc jo e rastsishme po at dit n seancn tjetr, sipas rendit t dits merret n shqyrtim ligji "Mbi dispozitat e prgjithshme penale", kreu i tret i t cilit "Mbi dnimet e masat tjera" do t sanksiononte dnimin me vdekje ( Varje e Pushkatim) q do t
15

prbnte "Shpatn e Demokleut" mbi kurbanat e sapo caktuar si dhe mbi sa e sa t tjer n t ardhmen. ka meriton vmendjen n kt rast sht fakti se jo m von se 4. (katr) dit, me 27. dhjetor 1946 bhet Ratifikimi i Marrveshjes Jugosllave dhe Traktati mbi koordinimin e planeve ekonomike sipas Protokollit t br n Beograd nga prfaqsuesit e RPSH-s Nako Spiro dhe nga RPFJ Boris Kidriq. Kshtu mbyllet ky sesion i Kuvendit Popullor me kt akt q Shqipris do t i sjell dme t pakrahasueshme. BIOGRAFIA E SHKURT E T BURGOSURVE DHE T DNUARVE N GRUPIN E RIZA DANIT Riza Dani i lindur n Shkodr, mbaron teologjin n Medresen turke dhe studimet e larta n Stamboll, zotron gjuht turqisht, italisht e gjermanisht, me profesion npuns. Q n rinin e hershme i prkushtohet Lvizjes Kombtare. N vitet 1908-1911 e gjejm me At Gjergj Fishtn e Luigj Gurakuqin antar n shoqrin "Klubi i gjuhs shqipe" themeluar nga Marubi, Deputet i Parlamentit t par m 1924 dhe Kryetar i Prefekturs s Durrsit n Qeverin e Nolit. Nga shtpia e tij lshohet gjma pr mikun e familjes Plakun e Maleve Bajram Curri dhe n kraht e tij jep frymn e fundit "Vigani liberator" Luigj Gurakuqi i sapo dal nga restoranti "Cavour" n Bari t Italis. I dnuar me vdekje nga regjimi i Zogut dhe i detyruar t emigroj plot 15. vjet. Pjesmarrs aktiv n Luftn Nacionallirimtare, Kryetar i Kshillit pr Qarkun e Shkodrs, Deputet i Legjislaturs s par t Kuvendit Popullor dhe Kryetar i Komitetit Ekzekutiv t Qarkut t Shkodrs, dnohet me vdekje pushkatim. Faik Shehu i lindur n Peshkopi me profesion tregtar, udhheqs i Grupit t " 80. Dibranve" q me 6. Prill 1939 zbret vullnetarisht n Durrs pr t ju kundrvn okupatorit italian, dnohet nga Italia fashiste me burgim dhe drgohet n Ventotene t Italis, pas kapitullimit t Italis arrin t kthehet n Shqipri ku e vazhdon luftn kundr okupatorit Gjerman, gjermant ja djegin tri shtpi dhe nj dyqan, Kryetar i Kshillit Antifashist Nacionallirimtar pr Qarkun e Dibrs, delegat n Prmet dhe Berat, Deputet i Legjislaturs s Par pr Qarkun e Dibrs, mik i ngusht i Shefqet Bejs, Riza Danit, Sheh Ibrahim Karbunars etj. proteston
16

kundr masakrs s prgjakshme t mbledhjes s armve n Dibr (1946) kur vetm brenda nj nate pushkatohen dhjetra banor pa gjyq, dnohet me vdekje pushkatim. Islam Radovicka lindur n Radovick e banues n Tiran, ka pasur t kryera studimet n Akademin Ushtarake n Itali, bir i nj familje t njohur patriotike, internohet nga pushtuesit italian n ishullin Ustika s bashku me t vllain Kasemin ish-deputet n parlamentin e Nolit me 1924, pas kapitullimit t Italis arrin n Shqipri dhe n vitin 1943 inkuadrohet n radht e LN-s, dy her i plagosur gjat lufts, Komandant i Zons I Operative si dhe Komandant i Divizionit t Tret, t Par dhe s fundit shef i Seksionit Operativ n Komandn e Prgjithshme me gradn e Kolonelit, antar i Shtabit t Prgjithshm t Frontit, Deputet i Legjislaturs s par pr krahinn e Konispolit, arrestohet n mars t vitit 1947 e dnohet me vdekje pushkatim. Uran Filipi lindur n Fier e banues n Tiran, t kryer shkolln e mesme n Shn Demetrio-Korone dhe Fakultetin e Mjeksis n Napoli, bashkpuntor dhe i rreshtuar n plejadn e patriotve demokrat si Riza Cerova, Hysni Lepenica etj. , aktivizohet n Lvizjen e Fierit pr t ciln dnohet me vdekje n litar nga regjimi i Zogut q m von dnimi i kthehet n burg t prjetshm, Drejtor i Strehs Vorfnore n Tiran, dnohet me vdekje me pushkatim. Hilmi Hysi lindur n Skrapar e banues n Tiran, me Fakultetin Juridik t kryer, gjykats n Gjirokastr, nxns, student dhe universitar i shklqyer, n Franc ishte shok shkolle me Abaz Ermenjin, ndrsa qortonte Enver Hoxhn pr munges korrektsie gjat studimeve n Franc, arrestohet dhe dnohet me vdekje pushkatim. Syrja Selfo lindur n Gjirokastr e banues n Tiran, ka kryer Liceun Frng n Gjirokastr dhe nj shkoll t mesme n Itali, njeh mir gjuhn italiane dhe frngjishten, merret me tregti n Tiran dhe ndihmon materialisht LN, ka lidhje familjare me Enver Hoxhn, nj hall e tij sht e martuar me axhn e E. H. nj hall tjetr ishte nna e Bahri Omarit dhndrrit t Enver Hoxhs, si shprblim t krushqis pushkatohen i nipi Hajredin Selfo i vllai Reis Selfo (pr bombn n ambasadn Sovjetike ) edhe Syrja Selfo dnohet me vdekje me
17

pushkatim, dyshohet dhe dshmohet se ai ka vdekur q n birucat e hetuesis nga torturat. Hasan Rei lindur dhe banues n Tiran, ka pasur t kryer Normalen e Elbasanit, Normalen e Tirans dhe Shkolln e Fulcit, ngreh konviktin "Vaso Pasha", aktiv n njsitet guerile t Tirans, gjat nj aksioni me Hamit Shijakun kapet dhe dnohet me vdekje, i falet jeta por internohet n Ventoteno t Italis, pas kapitullimit t Italis arrin t kthehet n Shqipri ku bashkohet me etat partizane ne Himar, dnohet me vdekje pushkatim. Kost Boshnjaku nga Tirana me profesion npuns, ekonomist dhe financier i aft, Drejtor i Banks s Shtetit, deputet i legjislaturs s par t Kuvendit Popullor, dnohet me burg t prjetshm. Isuf Hysenbegasi lindur n Pogradec dhe banues n Gjirokastr, kryen me sukses t shklqyer Liceun e Kors dhe pastaj Fakultetin e Mjeksis n Rom, i prket nj familje t njohur patriotike i ati i tij ishte mik e bashkpuntor i Themistokli Grmenjit, Spiro Ballkamenit e Mihal Gramenos, i vllai Ferid Hysenbegasi jurist, gjithashtu i diplomuar n Itali, vdes dhe zhduket gjat procesit hetimor pa ju ditur as varri, Isuf Hysenbegasi dnohet me burg t prjetshm, kalon npr kampet e Vlloishts, Beden, Orman, Pojan etj. vdes n vitin 1988. Mestan Ujaniku lindur n Ujanik e banues n Tiran, n vitin 1920 gjendet prkrah vullnetarve t Tomorics n Luftn e Vlors, prkrah Revolucionin e Qershorit, antar i Kshillit t Prgjithshm Nacionallirimtar, komandant i Shtabit t Qarkut t Beratit, kandidat pr deputet, arrestohet nga Kadri Hazbiu, dnohet me burg t prjetshm, vdes pas nj viti n burg pas torturave njerzore. Nexhmi Ballka lindur n Delvin banues n Tiran, me profesion Msues, dnohet me burg t prjetshm, sot ende sht gjall. Ivzi Kokalari lindur n Gjirokastr e banues n Tiran, ka kryer Gjimnazin e Gjirokastrs dhe vazhdon studimet n Kozenca t Italis dhe i prfundon n Torino, qysh n nntor t vitit 1944 i burgosen dy vllezr,

18

Salim Kokalari dnohet me vdekje n gjyqin e deputetve, Ivziu dnohet me burg t prjetshm, vdes n burgun e Burrelit n dhjetor t 1962. Demir Kallarati lindur n Vlor e banues n Tiran, pjesmarrs n Qeverin e Nolit dhe n kryengritjen e Fierit m 1935, Intendant n Komandn e Prgjithshme dhe pjestar n Brigadn e 23-t, dnohet me burg t prjetshm, vdes pas nj viti n burg pas torturave njerzore. Ibrahim Hasnaj ishte sekretar i Komitetit Bektashian, dnohet me 20. vjet burg, pasi kryen dnimin internohet me familje, sht gjall. Arif Gjyli lindur n Shkodr banues n Tiran, deputet i legjislaturs s par t Kuvendit Popullor, dnohet me 20. vjet burg, lirohet pas dy vjetsh me pafajsi, pas burgosjes s Koi Xoxs. Adem Beli lindur n Kor e banues n Berat, me arsimim t lart, studimet universitare i kryen n Tuluz t Francs, agronom, pjesmarrs n LN-n, pjesmarrs n Luftn e Gjormit, dnohet me 20. vjet burg, nga torturat njerzore kalon n gangren t kmbve dhe ashtu i al sht ende gjall dhe bart kujtime t tmerrshme t jets s gjymtuar nga diktatura komuniste. Bexhet Shehu lindur n Tepelen e banues n Tiran, ka kryer studimet n Akademin Tregtare n Linc t Austris, n vitin 1927 punon n Ministrin e Financave e pastaj n Drejtorin e Pensioneve Civile, njohs dhe prkthyes i gjermanishtes, pas lirimit ekspert i Financave n Kor e Tiran, arrestohet nga Sknder Kosova e Sknder Konica, 14. muaj tortur gjat hetuesis, dnohet me 20. vjet burg, kalon odisejadn e vuajtjeve npr kampe nga Kneta e Maliqit n Burgun e Burrelit, kampet e Vlloishtit, Bedenit, Ura Vajgurore, Rinasi etj. vdes n nntor t vitit 1965. Halit Gjolena lindur e banues n Durrs, ka studiuar n Akademin Ushtarake n Itali, komandant i Forcave Kufitare n Gjirokastr, pastaj n Shkodr dhe Kuks, pjesmarrs aktiv n LN-n, Kapiten i par me detyra ushtarake n Elbasan, Shkodr e s fundit n Ministrin e Mbrojtjes, arrestohet n korrik t 1947-ts e dnohet me 15. vjet burg,
19

lirohet me pafajsi pas burgosjes s Koi Xoxs, por nga torturat dhe gjymtimet vdes pas 3. vjetsh dhe Kamber Backa me detyr polic dnohet me 15. vjet burg.

Letr me litar n gryk

"MOS HUMB N LOT. . . "

Lidja ime e dashur, Je ti vajza m e madhe ; je ti ajo q do t t takoj t kesh barrn m t rnd e kujtimet m t shumta! Dhe un l n ty shpresn dhe amanetin e fundit. Jan ditt e fundit kto, tani q t shkruaj. Jan mendimet e fundit kto, q m shtyjn t shkruaj. E mendoj, dhe ky mendim sht tortura ime e vetme, q ju do t vuani, q ju do t mundoheni pr kafshatn e buks that, q ju do t zvarriteni rrug m rrug. . . Q ju nuk do t njihni sht lumturia, se do t ju mungojn t gjitha ! Po, vajza ime e vogl, mos u dshproni pr kt, mos t vij keq q do t vuani. Jam i bindur se nj dit do t shptoni nga t gjith t kqiat, nga t gjitha vuajtjet. Dije, Lidja ime e vogl, se ti je shpresa dhe nga sjellja jote do t varet lumturia e nns dhe motrs sate. Kam bindjen, sigurisht mund t them se sjellja jote ka pr t br at q un dshiroj e lus : t ruhet emri im dhe i juaji. Kjo sht lutja q babai me litar n gryk krkon nga Lidja e tij e vogl; mos ja moho kt t drejt. Dhe tani q t shkruaj t shoh sikur t kam prpara ; shoh lott e tua, Lili. Derdhi lott, qaje lumturin e humbur, qaji prkdheljet e fmijris, por mos u humb n lot. Harroi kto dhe fillo detyrn tnde Lili, fillo shkolln dhe vazhdoje, mos e ler veten t shuhesh n hidhrim. N rastet m t
20

vshtira mendo se edhe yt at ka vuajtur shum, dhe mos u dshpro. Kujdes Lili, kujdes n do hap t jets tnde. Kto ishin porosit dhe lutjet e mia t fundit. Me mall t puth yt at. Hilmi Hysi Tiran dit para ekzekutimit janar 1948

ISKENIMI I ARMVE N KISH, AKTE T NJ DRAME T PRGJAKSHME Gjat periudhs pesvjeare (1944-1949) ngjau ajo q nuk kishte ngjar asnjher tjetr n Shqipri. Seminare, shkolla, shtypshkronja, teatro e biblioteka, pra gjithka ka ishte krijuar e trashguar prej qindra vjetsh u asgjsua n nj koh shum t shkurt. Elita m e shquar e katolicizmit shqiptar u shfaros . Bilanci sht rrqeths, nga 4. (katr) ipeshkvinjt ekzistues 3. (tre) u mbytn n tortura, i katrti u la t vdiste si shum i plakur. Shtat shkrimtart m t mdhenj t katolicizmit shqiptar u zhdukn mizorisht njri pas tjetrit ; At Vinenc Prendushi, Dom Ndre Zadeja, At Benardin Palaj, Dom Nikoll Gazulli, Pater Anton Harapi, Dom Lazar Shantoja e At Gjon Shllaku. Ndrsa Homeri shqiptar At Gjergj Fishta jo vetm q ishte ndaluar por edhe i ishte shkatrruar varri e zhduk eshtrat nga hordhia komuniste e n vend t tij kishin sjell Gogolin e Taras Bulbn t kalronin Shqiprin dhe raftet e bibliotekave ishin okupuar me literatur sllave. Ku qndronte mria dhe urrejtja ndaj klerit katolik shqiptar. T gjith e kan t qart se ajo urrejtje nuk u gjet kurr te ndasit fetare brenda Shqipris, por diku m larg, jasht saj. Ishin miqsit e reja, interesat dhe synimet e "miqve t Shqipris" ndaj Shqipris dhe kombit shqiptar, ishte diktatura komuniste q krkonte t vendosej dhe q tek kleri katolik shikonte armiqt e saj, ishte doktrina ateiste e komunizmit q krkonte dika t till. Ishin "miqt Jugosllav dhe ata Sovjetik " ata q
21

donin t zhduknin trashgimin kulturore e shpirtrore t shqiptarve pr t pasur m leht shtrirjen e ndikimit t tyre dhe oroditjen e etnikumit shqiptar. Mos t harrohet se rreth 160. klerik kishin kryer 450. vjet studime n 24. Universitete t Evrops e tani n regjimin komunist do t bnin 881. vjet t tjera burg (pra gati 9. shekuj ), vetm ata q u pushkatuan bn 250. muaj (ose rreth 21. vjet ) tortura n hetuesi, 68. muaj t tjer (afr 6. vite ) hetuesi e tmerre bn ata t tjert t vdekur ndr tortura pa pritur gjykimin. Me 15 nntor 1946 fillon burgosja e klerit katolik shqiptar me pretekstin se kishin ruajtur arsenal t madh armsh npr kisha e altare t kishave. Kt do ta mohojn t gjith t burgosurit, ndrsa Fra Ndue Vila deklaronte se "Armt n kish i kan fut vet komunistt se m kan krkue elsat mua", ai shrbeu pr shum vite n Kishn dhe Kuvendin Franeskan, nuk kishte pranuar kurrsesi t dorzoi elsat, andaj e arrestuan dhe e masakruan si nuk mund t prshkruhet. Kt do ta sqaroj m von edhe Pjerin Kira nga Shkodra, antar i Partis Komuniste, aspirant n seksionin e sigurimit n Shkodr dhe korrespodent i gazets "Zri i Popullit" i cili m von po ashtu do t burgoset dhe dnohet n nj proces tjetr, ai do t i drejtohet trupit gjykues : "Mos mendo se bn me mua si kemi br me klerikt katolik duke ju futur armt n kish, e duke i detyruar prmes torturave njerzore t pranojn se jan t tyret. . . Pr t mbuluar poshtrsit tuaja e t Enver Hoxhs ju doni t dnoni njerz t pafajshm. Pjerin Kira dnohet me vdekje pushkatim. OAZA E PATRIOTIZMIT SHQIPTAR Qysh n vitin 325. Shkodra e vjetr me Kishn e saj q gjendej andej kodrave t Teps, ajo m von ishte br kryeqendr fetare e katolicizmit shqiptar, pra ishte Arqipeshkvi. Me vendosjen aty t Kuvendit Franeskan, Shkodra do t bhet qendr e njohur n krejt Shqiprin nga do t dilnin shkrimtar e poet, politikan e meshtar t prmendur, nderi i Shkodrs dhe i gjith Shqipris. Ktu jetuan dhe punuan At Gjergj Fishta poeti kombtar e kampioni i kombtarizmit, Gurakuqi, Curri e Koliqi, kishte qendrn edhe Komiteti pr Mbrojtjen Kombtare t Kosovs, jetoi
22

lufttari i pa prkulur dhe liriku i mbl Harapi, Shantoja oratori i shquar dhe stilist i rrall Idromeno e Gjokaj arkitekti i madh e muzikant i njohur Palaj e Kurti folklorist me z si edhe shum e shum gjuhtar e historian, piktor e muzikant, aktor e kngtar t njohur ku me t drejt sht quajtur "Oaza e patriotizmit shqiptar" Po kush ishin ata q ksaj radhe diktatura komuniste i kishte zgjedhur si viktima q duheshin eliminuar pr t br Partin Fe dhe pr t "zbritur Zotin n Tok" t identifikuar me prijsin e saj. Teneqexhiu Koi Xoxe dhe gjysmintelektuali Enver Hoxha ishin sfiduar nga kultura dhe dija e mirfillt kombtare shqiptare. Imzot Frano Gjini - 62 vje, i maltretuar tej do kufiri njerzor. U lind n Shkodr, ku edhe kreu shkolln e mesme n Kolegjin Saverjan. Kryen studimet e larta n Propaganda Fide n Rom dhe shrben famullitar n Kruj, Vlor e Durrs . Me 1930 shugurohet Ipeshkv i Durrsit e m pas n Abacin e Oroshit n Mirdit . I pari klerik shqiptar q emrohet zvendsdelegat apostolik i Selis s Shenjt n Shqipri m 1945. Arrestohet me 15. nntor 1946, kalon 16. muaj tortura dhe dnohet me vdekje, pushkatim. Mons. Nikoll Deda - 58. vjear ; " Mos harro se kam pas ken Dom Nikoll Deda " i tha bashkvuajtsit t qelis s burgut, q ashtu t drrmuar nuk e njohu. . . U lind n Shkodr, kreu shkolln e mesme n Kolegjin Saverian, t lartn n Propaganda Fide t Roms dhe t shkalls m t lart n Insbruk t Austris. Punon tre vjet n Puk e 17. vjet n Hajmel ku shugurohet me titullin Imzot. Dnohet me vdekje pushkatim. At Mati Prendushi - 66. vje, u lind n Shkodr, kreu shkolln mesme n Shkolln Franeskane dhe t lartn n Grac t Austris. Punoi n Bajz, Gomsiqe e Tiran, me 1943 sht provincial i etrve franeskan me Seli n Shkodr. Mik i At Gjergj Fishts e Luigj Gurakuqit, sht pjesmarrs n ngritjen e Flamurit n Deiq (1911) dhe dnohet me vdekje nga serbt pr bashkpunimin e tij me Ded Gjo Lulin; rrezikohet pr dnim me
23

pushkatim n kohn e Zogut pr marrdhniet e tij me demokratt gjat Revolucionit Demokratik, dnohet nga komunistt me vdekje pushkatim. At iprian Nika - 46 vje, ata q e njohin thon se ishte nj Shenjt, kultura, prvujtnia dhe dashuria pr atdheun e quan n varrin e vdekjes, u lind n Shkodr, kreu studimet e larta n Austri e shugurohet meshtar n Rom, m 1943 Gardian i Etrve Franeskan, arrestohet m 8. nntor 1946, dnohet me vdekje pushkatim. At Pal Dodaj - 66. vje, u lind n Janjev (Kosov) dhe u diplomua pr teologji-filozofi n Firence, diplomat dhe profesor filozofie, Gardiani i par i Etrve Franeskan, bashkpuntor i revistave "Hylli i Drits" dhe "Oservatore Romano", dnohet me vdekje pushkatim, i kthehet dnimi n burg t prjetshm, vdes pas pak vitesh si rrjedhoj e torturave njerzore. At Donat Kurti - 43. vje, i quajtur edhe Anderseni shqiptar, nj nga "Homert" e kulturs shqiptare e ndr m t diturit e klerit katolik, zotrues i 6. gjuhve t huaja ( greqisht e latinishte e vjetr, italisht, anglisht, frngjisht e deri rusisht q e msoi n burgun e Burrelit), n vitin 1937 nga Universiteti i San Antonios n Rom i jepet titulli doktor i shkencave, ish-drejtor i Gjimnazit Ilyricum, dnohet me vdekje pushkatim, dnimi i kthehet burg i prjetshm, mban 17. vjet burg, botues e studiues i Ciklit t Kreshnikve dhe i dy vllimeve me Prralla Kombtare, vdes i vetmuar n nj barak tek Zalli i Kirit n vitin 1983. Dom Tom Laca - 51. vje, sht prift i burgut, ishte ai q i bri lutjet e fundit fetare Dom Ndre Zadejs, At Faustit, At Dajanit e At Shllakut, tronditet aq shum sa niset drejt skuadrs s pushkatimit kur kta pushkatoheshin. Lindur n Shkodr, kreu studimet e larta n Rom dhe bhet sekretar i Arqipeshkvis (sekretar i Imzot L. Nigris e m von i Monsinjor Thaqit), me 1945 i jepet leja q t prcjell delegatin apostolik e t qndroi n Itali, por jo, ai do t thot : "Vendi im sht aty ku sht populli im ", dhe kthehet menjher n atdhe pr t u arrestuar me 14. tetor 1946 e pr t u dnuar pas 14. muajsh tortura, me vdekje pushkatim, q i kthehet me burg t prjetshm.
24

At Gjon Karma , Rektori i fundit i Etrve Jezuit, filozof e poliglot i prmendur, q merr pjes me dramn e tij t pashkruar n qelit e burgut n hetuesi, duke provuar torturn e veant t mbylljes pr jav t tra n arkivol pr t prjetuar vdekjen dhe "botn tjetr" t metods s shpikur nga hetuesi Nevzat Haznedari, dnohet me 15. vjet burg. Dom Anton Muzaj - 25. vje, diplomohet n Universitetin e Propagands Fide n Rom dhe me 1946 zvendson si sekretar i arqipeshkvis Dom Tom Lacn e sapo burgosur, arrestohet n qershor t vitit 1947, torturohet egrsisht n qelit e burgut e vdes si pasoj e ktyre torturave n moshn 29. vjeare. P. Mhill Miraj - 39. vje i diplomuar pr teologji e matematik n Rom, profesor matematike e fizike n gjimnazin Ilyricum t Fretrve, nndrejtor i Shoqris "Antoniane", arrestohet e torturohet pa mas, dnohet me 20. vjet burg, vdes si pasoj e torturave. Dom Mark Hasi - 27. vje, u lind n Malikolaj Shkodr dhe u laureua n Padova t Italis, zvendsfamullitar e m pas sekretar pran Arqipeshkvis Shkodr, arrestohet n dhjetor t vitit 1946 e dnohet me 7. vjet burg, riarrestohet n vitin 1967 e dnohet me vdekje pushkatim, m pas i kthehet dnimi n 25. vjet burg, i gjymtuar nga torturat vdes n burgun e Ballshit. Dom Nikoll Shelqeti - 55 vje, u lind n Shelqet t Shkodrs dhe u diplomua n Universitetin e Insbrukut n Austri, arrestohet n dhjetor t vitit 1946 dhe dnohet me 3. vjet burg, vdes si pasoj e torturave n Kampin e Bedenit - Kavaj. Dom Ndoc Sahatia - 41. vje, u lind n Shkodr dhe kreu teologjin n Seminarin e Shkodrs, me 1929 shugurohet meshtar e shrben n Dioqezn e Lezhs, arrestohet n qershor t vitit 1947 e dnohet me 15. vjet burg, riarrestohet m 1976 e dnohet me 18. vjet burg, vdes pas pak kohe kur del nga burgu. Fra Ndue Vila -" Armt n kish i kan fut vet komunistt se mua m kan krkuar elsat. " thoshte vazhdimisht, shrbeu pr shum vite n Kishn dhe Kuvendin Franeskan, nuk pranoi kurrsesi t dorzoi elsat,

25

andaj e arrestuan dhe e masakruan si nuk mund t prshkruhet, vdiq nga pasojat e torturave. At Zef Pllumbi - 22. vje, u lind n Lezh dhe kreu msimet n Kolegjin Franeskan n Shkodr, arrestohet n dhjetor t 1946 e dnohet me 3. vjet burg, riarrestohet m 1967 e dnohet me 25. vjet burg, kalon npr burgjet e kampet e Spait, Repsit e Ballshit . I vetmi i mbetur gjall, sot Rektor i Kishs Franeskane n Tiran. Ishin kta epiqendr e drams s prgjakshme, por n at periudh rratht sizmik shprndaheshin shum m larg. Gjma vrtet binte mbi klerin katolik, por implikoheshin n proceset e tyre edhe shum e shum t tjer intelektual e student, deputet e demokrat, q do t bashkoheshin n tortura, gjykime e n dnime t prbashkta. Kshtu psh. n gjyqin e Mons. Gjinit do t gjykohej edhe Deputeti Zef Haxhia . N gjyqin e P. Donat Kurti gjykohen e dnohen studentt esk Hilgega, Viktor Kujxhia, Injac Serreqi, Albert oba, Ana Daja, Gjon Kovaqi, Liza Pali, Elez Nurja e Shefqet Lutfia. Me P. Qirijan Nikn e P. Pal Dodn do t gjykohen dhe dnohen edhe Malo Bushati, Lec Harapi, Dan Hasani, Malo Kraja e Gjush Pistulli. NGA PROCESVERBALI I EKZEKUTIMIT T DNUARVE ME VDEKJE: "Ju njoftojm se t dnuarit me vdekje: 1. ) Mons. Frano Gjini, 2. ) P. Mati Prendushi, 3. ) D. Nikoll Deda t gjith nga Shkodra u ekzekutuan m datn 11. 03. 1948 n ora 5. para dite dhe fjala e tyre e fundit ka qen: - Rroft Krishti mbret Feja katolike dhe katolikt n bot! Rroft Papa, Gjaku dhe trupi jem mbetn ktu po shpirti dhe zemra sht te Papa ! Rroft Shqipnia! Mons. Frano Gjini. -Jam i pafajshm! po vdes n krye t detyrs t eme. Rroft Krishti Mbret ! Rroft Papa ! Rroft Kisha Katolike ! Rroft Shqipnia ! Ja bj hallall gjyqit dhe atyre q do t shtin mbi trupat ton t pafajshm! P. Mati Prendushi. - Rroft Shqipnia! Po vritem n
26

punn time ! Rroft Krishti Mbret ! Rroft populli shqiptar ! Mons. Nikoll Deda. Pr Kryetarin e Gjykats Kapiteni I Misto Bllaci" (Arkivi i Ministris s Rendit) GJYQI I KOI XOXS DHE ZBULIMET E TORTURAVE MAKABRE MBI T GJYKUARIT DERI N AT KOH Koi Xoxe - i biri i Dhimitrit e Vasillos i lindur1911 n Negovan Greqi, qndrues n Tiran e banues n Kor, me profesion Teneqexhi dhe mandej N/ Kryeministr, Ministr i Brendshm, Gjeneral Leitnant i arrestuar me 2. dhjetor 1948. Akuzat kryesore ndaj tij ishin "a. ) pr lidhjet me Jugosllavin e qeverin e Titos, ka vepruar pr marrjen me dhun t pushtetit popullor, ka mbajtur lidhje e korrespodenc me Rankoviin, ka nxitur e prkrahur sabotimet Jugosllave n Kuov e gjetk, ka mbajtur dosje t fshehta pr Bedri Spahiun dhe pr shum titullar t tjer t Partis e Shtetit. " N deponimet e tij n hetuesi me 7. maj 1949 ai do t deponoi : " Nuk sht e vrtet q t kem qen organizator i nj grupi kundr partis dhe pushtetit, - nuk kam zhvilluar aktivitet antipopullor, Nako Spiron e kam goditur se nuk ishte pr mardhnje me Jugosllavin, un paknaqsit me Nakon i kam biseduar hapur q nga Kongresi i Prmetit e kam thn q rruga pr n Mosk kalon npr Beograd, - q n Plenumin e tet kam deklaruar se t tra shtjet do t shkojn drejt unifikimit me Jugosllavin dhe se koordinimi me shoqrit e prbashkta duhet interpretuar drejt e ne duhet t msojm popullin shqiptar se nuk preket indipedenca por n t vrtet forcohet, se kjo sht indipedenc e vrtet, kto edhe ishin qndrime t Partis - bisedat me Velimir Stoiniin nuk ja kam raportuar Partis. " Me 9. maj 1949 - Procesverbal : I mbajtur sot n dhomn 11. t burgut n Tiran, ora 10. 00 ku Koi Xoxe deponon : " Damart e dors i preva me qllim q t vrisja vehten. Arsyet e ktij vendimi vetvrass i kam treguar n letrn drejtuar Komitetit Central t Partis" Proceduesi Bedri Spahiu. Gjat procesit gjyqsor t zhvilluar me 17. maj 1949 Koi Xoxe refuzon prfundimisht mbrojtjen : " Un nuk flas , por vetm do t dgjoj akuzn !"
27

Procesverbal : "Sot me datn 11. qershor 1949, ora 23, 15 u b ekzekutimi i t dnuarit me vdekje Koi Xoxe dhn nga Gjykata e Lart . Ekzekutimi u krye n prani t prfaqsuesit t akuzs publike shoku Bedri Spahiu, Kryetarit t Degs s Punve t Brendshme Halim Xhelo e mjekut Ibrahim Dervishi. Fjala e fundit ishte:"Nuk kam gj ! T rroj Partia, Republika, Bashkimi Sovjetik dhe Stalini. Mua m gjykoi dhe m dnoi Bedri Spahiu. " Po ka sht m makabre e ktij procesi? Jan dshmit e ish bashkpuntorve t Koi Xoxs n Ministrin e Punve t Brendshme q tash pas burgosjes dhe dnimit t tij dshmonin pr shkeljet e ligjit nga ana e tyre duke zbatuar urdhrat e Koi Xoxs e bashkpuntorve t tij. Kta jan Kopi Niko me grad Major, Lefter Lakrori me grad Kapiten I dhe Naum Bezhani . Deklaratat e tyre jan me shkrim dhe prshkruajn metodat e torturave t ushtruara ndaj t burgosurve n periudhn prej vitit 1944 e deri m 1948. Ato metoda t torturave jan nj turp i gjinis njerzore, prej tyre do t turprohen gjeneratat, t gjitha t bra n emr t lufts s klasave n emr t ndrtimit t socializmit n emr t komunizmit n emr t lufts kundr reaksionit etj., dhe pa gjetur rehabilitim deri n ditt e sotme. DEKLARAT NGA KOPI NIKO "Un i nnshkruari Major Kopi Niko, i biri i Sotirit dhe Ksanthipis, lindur n Pogradec dhe tash banues n Gjirokastr deklaroi sa m posht: Gjat kohs q kam punuar n organet e sigurimit t Shtetit me urdhr ose me dijenin e eprorve kam kryer kto vepra: Kur kam qen n seksionin e Kors, druri dhe tortura kan qen mjete pune pr ne. Un ktu do t prmendi vetm nj rast, i cili karakterizon me t vrtet metodn e puns dhe deri ku mbrrini poshtrsia e saj. Aty nga fillimi i vitit 1946, nga torturat tona t vazhdueshme ka vdekur n seksionin e Kors nj person nga katundet e Erseks. Pr ta maskuar vdekjen e tij para opinionit kemi vepruar n kt mnyr : Kemi therur nj qingj dhe gjakun e tij e kemi futur n nj shishe, mbas ksaj e kemi marr kufomn dhe e kemi vn n nj makin xhips dhe jemi larguar nja 1528

20 km larg Kore n drejtim t Erseks . Mbasi ndaluam e zbritm kufomn nga makina, e vum posht xhades n nj ar dhe e qlluam dy her me revole n kok dhe mbas ksaj i derdhm n vrimat ku kish prshkuar plumbi, gjakun e qengjit q e kishim marr me vete pr t u treguar se ishte vrar gjoja n ikje e sipr. . ..." Deklarat mbi metodat dhe llojet e torturave: Metodat e Torturave : 1. ) Rrahje me dru deri sa t bhen plag dhe t bjer mishi 2. ) Kruarja e plagve t qelbzuara me dru 3. ) puarje e mishit me tel t djegur 4. ) Elektrik n vesh, 5. ) Futja e krips n mish t djegur 6. ) Lagja me uji t ftoht 7. ) Lnja pa buk deri n vdekje 8. ) Lnja pa buk pr disa koh 9. ) Lnja zhveshur n t ftoht 10. ) Jeleku 11. ) Dinamit n vehte 12. ) Shtrngim i gishtrinjve me pinca 13. ) T peger (fekale) n goj 14. ) Varje me kok posht 15. ) Lidhje pr liri (pem) 16. ) Lnje n diell 17. ) Maoku n tumane 18. ) Prgatitje varri, pushk n goj 19. ) Tentativ pr nderim t vajzs, gruas. DEKLARAT
29

"Un i nnshkruari Naum Bezhani, deklaroj sa m posht:Po rrjeshtoi posht torturat t ndryshme q u jan br t burgosurve sidomos gjat viteve 1947-1948 . Pr t gjitha kto Koi Xoxe, Vask Koleci dhe t tjert kan pasur dijeni dhe s kan marr asnjher ndonj mas kundra atyre q i bnin, bile kta vet na inspironin dhe na msonin, jan quajtur t dobt dhe sikur nuk e urrenin armikun ata q nuk rrifshin shum. Jan prdorur kto forma torturash : 1. ) Jeleku (tortura m e tmerrshme) 2. ) Kamgjiku dhe druri, 3. ) T lnit pa buk, pa uji, pa gjum dhe m kmb me dit t tra, 4. ) Korenti elektrik sa i binte tjetrit t fikt, 5. ) Hedhja n qaf e zinxhirve me pesh t rnd 6. ) Lidhja me duar nga pas n dritare ose n ndonj dru, varur gjersa t i preknin majat e gishtrinjve, 7. ) Thyerja e kockave dhe ndukja e mishit me dar (kjo u prdor sidomos pas burgosjes s Shefqet Bejs dhe kundr grupit t tyre) 8. ) Krip n goj 9. ) Shpiheshin gjoja sikur do t ekzekutoheshin, ose do t vareshin dhe shtihej n ajr ose shpiheshin afr litarit, 10. ) Tortura morale n lidhje me familjen krcnime se do t i burgosim, do t i vrasim, bile n Shkodr, pr t thyer rezistencn e Dulo Kalit shpun n nj dhom ngjitur me t dy t burgosura vajza dhe dy t burgosur burra, ata bn gjoja sikur ato ishin vajzat e tij dhe ishin sjell aty pr t i nderuar. 11. ) Futja kokposht n voz plot uji, 12. ) Njher Myftar Tarja i futi nj Tropojani nevoj n goj dhe orap t palara, 13. ) Djegja e mishit me cigare "
30

Do t dshironim q kurr kto gjra t mos i kishim ditur dhe dgjuar se kan ndodhur, po ato ekzistojn ashtu t shkruara n dosjen numr 178. t Arkivit t Ministris s Brendshme, jan edhe n kujtimet e atyre q arritn t i mbijetojn . "Duhet pranuar n mnyr t prer si parim, q gabimi m i madh bie mbi sistemin ; mbi vet strukturat e sistemit totalitar" - thoshte Levi. Major Kopi Niko dshmonte se : "M ka thn Koi : vrisni, prisni, digjni far t doni bni vetm kriminelt t i zhdukni". Dshmin e Major Kopi Nikos e vrteton realiteti po edhe thnja e Levit se "gabimi m i madh bie mbi sistemin" n Shqipri vazhduan me t njjtin ritm burgosjet torturat dhe vrasjet n emr t lufts s klasave e kur nuk kishin m kundrshtar dhe opozit filluan t burgosnin e vrisnin njri tjetrin, Bedri Spahiun, Beqir Ballukun, Mehmet Shehun, Kadri Hazbiun t gjith me suitat dhe bashkpuntort e tyre. Sa me t drejt vihej dyshimi nga t burgosurit n Burrel "Se a sht Komiteti Qendror n burgun e Burrelit apo n Tiran? "-Pjetr Arbnori. HISTORIKU I SHKOLLS MARTIRE Nj shkoll e paprecedent me nj bilanc t kobshm q kalon mbi 20. t varur, t pushkatuar e t mbytur gjat torturave. Mbi 80. veta t dnuar e t masakruar burgjeve e kampeve t prqendrimit, mbi supet e t cilve mbartn mbi 800. vjet burg, tet shekuj, t shprndar n gjith gjeografin e dhimbshme t burgjeve shqiptare. Tek vetm nj familje mund t gjendet ky bilanc :gruaja dhe t bijt 47. vjet burg; vajza me burr e fmij 113. vjet internim !!! E fatkeqsisht kt mizori do ta provonte mbi kurriz Shkolla martire e Fulcit prmes ish-nxnsve t saj. PO FAR ISHTE KJO SHKOLL ? Ishte viti 1921, pas Lufts s Par Botrore, themelohet n Tiran Shkolla Teknike si e para shkoll profesionale shqiptaro-amerikane me ndihmn e Kryqit t Kuq t t Rinjve Amerikan. Themelimi i ksaj shkolle ishte vijimi i politiks s vendosur t Presidentit Amerikan Willson kundr coptimit t mtejshm t Shqipris s vogl q meritonte ndihmn e popullit amerikan, sidomos n shkollimin e gjeneratave t reja q do t ishte baz e nj zhvillimi t shpejt. Brenda nj periudhe ajo u b nj
31

shkoll model nn drejtimin e pedagogut t shquar Hari Fulc dhe nndrejtorit t palodhshm arles Holing Sheat i cili edhe pse i moshuar kishte ardhur vullnetarisht si prfaqsues i Kryqit t Kuq Amerikan dhe kishte ngritur q me 1920 spitalin pran Fierit e m von u b organizatori i kryesor i kurseve t gjuhs anglishte. Ju prkushtua aq shum edukimit t rinis shqiptare dhe vet Shqipris sa q kishte caktuar edhe vendin ku do t varrosej n Shqipri, tek Ferma e re q po krijonte pr shkolln me nxnsit e vet. Parim nxits dhe thelbsor i parashtruar nga Zoti Fulc pr do pedagog e student ishte : "Prpiqu ta bsh veten e vendin tnd sa m t vlefshm e t nderuar pr t jetuar n t, e po qe nevoja edhe t vdessh pr t. " Brenda periudhs 12. -vjeare (1921-1933) nga Shkolla Teknike u diplomuan 156. student n specializime t ndryshme duke rrezatuar n t gjith Shqiprin dhe prtej kufijve t saj jehonn e suksesit t saj. Ky libr prfshin periudhn e fillimit t diktaturs s proletariatit n Shqipri dhe proceset e para t gjykimit dhe eliminimit t pjess m vitale t popullit shqiptar . Kto krime marr n prqindje t popullit shqiptar nuk kan shembull n Evrop. Nuk mund t shkojm drejt integrimit kombtar pa msuar dhe ndijuar njkohsisht dhembjen shqiptare. Kjo e kaluar nuk sht e largt sa t "arsyetohemi" q t kaluarn t ja lm historis dhe historianve sepse plagt dhe traumat jetojn n kohn ton dhe jetojn me ne, edhe ata me nj ndjenj jo t hakmarrjes po t pajtimit dhe faljes po jo edhe t harrimit . Nga ne nuk krkojn asgj, por neve na mungon ai ngushllimi dhe ndarja e dhembjes me etnikumin shqiptar. Ishin t mundimshme radhitjet e dshmive t tmerrshme q pr sa her gjat leximit t tyre t vjen pr t derdhur lott e pa derdhur pr dhembjen shqiptare.

32

33

34

35

36