Suda znen Polimerler

Polimer Teknolojisi Yksek Lisans Dersi devi Prof.Dr. Serpil AKSOY

Hazrlayan: Hseyin elikkan

2003-Ankara

 NDEK LER

nsz Giri Suda znen Polimerlerin Sulu zeltileri Suda znen Polimerlerin znme ve kme Durumlar zeltinin Viskozite Durumu Suda znen Polimerlerin Snflandrlmas
yonik Olmayan Polimerler
Polieterler Akrilik Grubu Vinil Grubu

1 1 2 2 3 4
5
5 7 8

Polielektrolitler

Suda znen Polimerlerin Kullanm

Akrilik asit ve metakrilik asit polimerleri Etilen oksit polimerleri Gura (Do al) zamk (sakz, gum) Arap zamk (do al) Tragacanth zamk (do al) Locust Bean (ekirge fasulyesi) Zamk (do al) Metilselloz ve di er alkilsellozler (selloz eterler) Poli(etilen glikol), PEG Poli(etilen imin), PEI Poli(vinil alkol), PVA Polivinilpirolidon, PVP Sodyum karboksimetilselloz, CMC Ni asta

11
11 11 11 12 12 12 12 12 12 12 12 12 13

Suda znen Polimerlerin Kanser Tedavisinde Kullanm Kaynaklar

13 17

Suda znen Polimerler

nsz
Suda znen polimerler, sanayide ve teknolojide yaygn bir kullanm alanna sahip olu u nedeniyle, polimer teknolojisi lisans st dersi devinin konusu olarak seilmi tir. Suda znen polimerler, film, kaplama, tutkal ve fiber yapmnda oldu u gibi, boya sanayi ve ila sanayi gibi endstriyel adan nemli alanlarda kullanlmasnn yan sra ayn alanlar iinde ancak teknolojisi yksek rnlerin elde edilmesinde de kullanlmaktadr; kanserli hastalarn tedavisi bunlardan bir tanesidir. Hazrlanan devin kapsam belli ba l suda znen polimerlerin tanmlanmas, elde edili yntemleri ve kullanm alanlar eklinde snrlandrlacaktr. Buna ilaveten spesifik olarak kanserli hastalarn tedavisinde kullanm incelenecektir.

Giri
Suya direnli materyaller olarak bilinen polimerler ve polimer esasl malzemeler kauuk, deri, ipek, pamuk ve selloz gibi do al kaynakl olabildi i gibi, plastik, elastomer, fiber, tekstil ve benzeri materyaller gibi sentetik olarak da kullanm amacna gre gnlk hayatta yerini almaktadr. Bununla beraber nispeten kk ancak nemli bir polimer grubu da suda znenlerdir. Suda znen reineler olarak da adlandrlan bu tip polimerlerin snflandrlmasnda orijini esas alnmaktadr; yani do al, modifiye (yar sentetik) ve sentetik polimerler olmak zere snfa ayrlrlar. Do al olanlar biyopolimerler olarak da adlandrlr ve bu polimerler, biyolojik sistemlerde bir veya birden fazla fonksiyonlara sahiptirler. Ba ka bir snflandrma ekli de iyonik yapda olu larna gredir. Buna gre suda znen polimerler, iyonik (katyonik ve anyonik) ve iyonik olmayan suda znen polimerler olma zere ikiye ayrlabilirler. 1950 lerden itibaren ayr bir bilim dal halinde ele alnmaya ba lanan suda znen polimerler ile ilgili olarak 1962 ylnda Davidson ve Sittig tarafndan bir derleme yaynlanm tr. Suda znen polimerlerin genel uygulama alanlar ila, kozmetik, boya ve gda sanayileri eklinde zetlenebilir. Biyopolimerler karma k yaplarndan dolay, incelenmelerinde zellikleri bakmndan biyopolimerlere benzeyen daha basit yapda polimerler model olarak kullanlr. Bu modeller genelde biyopolimere benzeyen sentetik polimerlerdir.

unu da belirtmekte yarar var ki kullanclar, polimerik materyalin seiminde orijinine (sentetik mi yoksa do al m) bakmak yerine istenilen zellikleri yerine getirmedeki etkinli ine, di er malzemelere gre fiyatna, kolay bulunabilirli ine, fiziksel ve kimyasal kararl na bakarlar. Genel anlamda mukayese edilirse, do al ve yar sentetik polimerler daha kolay hidroliz olur ve ykseltgenirler, keza biyolojik aktifli e de sahiptirler. Tersine, sentetik polimerler kimyasal ve fiziksel adan daha kararldr; her ne kadar daha kolay bulunur olsalar da daha pahaldrlar.

Suda znen Polimerlerin Sulu zeltileri

Sentetik polimerlerin sulu zeltileriyle ilgili olarak konunun daha iyi anla lmas iin iki soru sorulmaldr? lki, polimerlerin zlme zelliklerinin ara trlmasnda niin su zel bir zc olarak grlmektedir ve susuz zclere gre durumun fark nedir? kincisi, kk molekllerin suda zlmesinden farkl olan nedir? Su moleklleri birbirine kuvvetli hidrojen ba laryla ba ldr. Suda znen polimerlerin sadece suda znd d nlmemelidir; ancak polimerin yapsnda bulunan hidrofilik gruplar sayesinde znme sa lanr, polar olmayan zclerde ise kesin olarak znmezler. Suda znen polimerler kuru halde olduka higroskopiktir (su tutucu). Bundan dolay suda znen bir polimerlerin ierdi i suyu tayin etmek zordur; kullanlan en basit metot ise polimerin vakum altnda stlmas ve ktle kaybnn belirlenmesi eklindedir. Scaklk amorf polimerin camsla ma scakl nn stnde bir scaklk olarak seilir, kristal yapdaki bir polimer iinse erime noktasnn st seilir. Yada metanol gibi bir organik zcyle dekantasyona u ratlr ve bu zcnn uzakla trlmas daha kolay olaca ndan sudan daha kolayca arndlm kuru polimer elde edilebilir. Kuru polimer eldesi zellikle IR ekimi ncesinde gerekir.

Suda znen Polimerlerin znme ve kme Durumlar

Bu tip polimerlerin o u her ne kadar normal scaklklarda suda znyor olsalar da zeltileri so utuldu unda (PAA, PMAAm gibi) ve stld nda (PEO, PPO, PVME, PMAA gibi) veya baz eriyikler (cosolute) eklendi inde (tuzlar, organik svlar, fenoller vs.) ya da bu i lemlerden ikisi beraber yapld nda znm halde bulunan polimer ker. Dahas, baz sentetik polimerler oda scaklklarnda suda znmez ancak daha d k scaklklarda znrler (PVAC-PVAL gibi); veya deterjanlar gibi iyonik amfifiller eklendi inde znrler.

ncelikle polimerlerin znrl hakknda d nlmesi gereken konu kk molekl katklaryla znrl n sa land ya da sa lanmad konusudur ki burada yardmc katklarn (cosolute) konsantrasyonu ve ortamn scakl nemlidir. Bir polimer zeltisinde polimer konsantrasyonu d k oldu unda koloidal zeltiler meydana gelir ve buna bulutlanma noktas ad verilir. Scakl a ba l olarak bu de er tp veya Tpile ifade edilir. Polimerin zelliklerine ba l olarak polimer so utuldu unda bulutlanmaya ba lad nda tp- , stld nda bulutlanmaya ba lad nda ise tp+ sembolleri kullanlr. Bu iki kar t durum normal ve ters (invers) olarak ifade edilir. Yksek kristalli e sahip polimerler ile amorf polimerler iin znme hadisesi farkldr. Yani znme, polimerin latis yapsna b l bir durumdur. Amorf polimerlerin o u, kristal yapda olanlarna gre daha fazla veya daha i me gsterirler veya daha konsantre polimer zeltileri te kil edebilirler (herhangi bir kme olmadan). yonik olmayan polimerlerin sulu zeltilerinde polimer-zc etkile imi iin van der Waals kuvvetleri, hidrojen ba lar ve hidrofobik etkiler sz konusudur. sayesinde znd d nlr. Polimer iin znme olay termodinamik ise scaklk art yla beraber znrl azalr. Byle bir sistem iin bulutlanma noktas tp- (yada verilmi tir.
-

yonik polimerlerin dipol kuvvetleri

(polielektrolitler) ise suda iyon-iyon, iyon-dipol ve iyon-indklenmi

)ifade edilir. Tersine, endotermik ise tp+

( +)ile ifade edilir. Tablo.1 de baz sentetik polimerlerin sulu zeltileri iin tp de erleri

zeltinin Viskozite Durumu

Polimerler iin en sklkla uygulanan al malardan bir tanesi viskozite al malardr. Seyreltik polimer zeltilerinde, saf haldeki svya gre viskozitede bir miktar art grlr. Bu durum susuz zcler iin oldu u kadar sulu zeltiler iin de geerlidir. yonik olmayan polimerlerin sulu zeltilerinde bilinen Huggins e tli i geerlidir.
sp=

( -

1) 1

Tablo.1 Sulu zeltide baz sentetik polimerlerin faz ayr ma ve znrlk durumlar. Di er bir e itlik de polimerin molekl ortalama a rl ile intrinsik viskoziteyi veren MarkHouwink-Sakurada (MHS) e itli idir. [] = K.M

Suda znen Polimerlerin Snflandrlmas

Bu tip polimerlerin snflandrmasnda molekl a rl , organik ya da inorganik olu u, zincir yaps vb. yntemlerinden bir tanesi de seilebilirdi, ancak dev kapsamnda iyonik olu larna gre bir snflandrma yaplacaktr. Buna gre suda znen polimer snflar: 1) yonik olmayan (noniyonik) polimerler 2) yonik polimerler a. Anyonik polimerler b. Katyonik polimerler

Snflandrmann ayrntlarna girmeden nce unu belirtmekte fayda var: Bu tip snflandrma sememizin amac, suda znme i leminde ve kullanm alanlar d nld nde iyonik olu un ya da olmay n nemli bir zellik oldu udur.

yonik Olmayan Polimerler

Yapsnda, ana zincirinde ve fonksiyonel gruplarnda, art veya eksi herhangi bir yk iermeyen ancak bu haliyle suda znen polimerleri bu snfa dahil edilmektedir. Bu polimerler ana grup halinde unlardr: Polioller, rne in poli(vinil alkol) Polieterler, rne in poli(etilen oksit) Poliamitler, rne in poliakrilamit Poli(N-vinil heterosiklikler), rne in poli(vinilpirolidon)

Biz farkl olarak; Polieterler Akrilik grubu Vinil grubu, eklinde snflandrarak inceleyece iz. Polieterler Bunlar daha detayl olarak, formlleri ile a a da incelenmektedir: Genel olarak, iyonik olmayan suda znen polimerler organik polioksitler ve polieterlerdir.
[O-(CH2)n] [CH(OR)-CH2]

R: Alkil polieter

polioksit Polietilen oksit PEO

[O-CH2-CH2]

Di er isimleri: Polietilen glikol, poli(oksiran), poli(oksietilen), PEG, POE, Carbowax, PolyG, Polyglycol E, Polyox, WSR gibi. En basit yapda olan suda znen polimerdir. Yaygn kullanm zelli i nedeniyle en ok zerinde bilimsel amal al malar yaplm suda znen polimerdir denilebilir. Oligomer yapsnda, ksa zincir uzunl una sahip bir polimerdir. Cams gei scakl (tg) kristal yzdesine gre -65 ile -20 oC arasndadr.

Sulu zeltilerinde oksijen varl nda ykseltgenir. Metal iyonlar ve UV nlar bu olay katalizler. Poli(propilen oksit) PEO
[O-CH-CH2] CH3

Polipropilen glikol, polioksipropilen glikol, polikol gibi adlara sahiptir.

Polipropilen glikoln kk molekl a rlkl (oligomerleri) yaplar suda znr. Daha byk yaplar ise suda znmez. (MA<2000 ise suda znr) Cams gei scakl -75 oCtr. Refraktif indeksi ( n20 ) 1,456 de erindedir. Polioksimetilen POM
[O-CH2]
D

Poliformaldehit olarak da adlandrlr. Polimerleri ok ksa zincir uzunlu una sahip oligomerler eklinde olup, suda iyi znr. Poli(trimetilen oksit) P3MO
[O-(CH2)3]

Bu polimerin yalnzca oligomerik yaplar suda znr, uzun zincirleri suda znmez. Yukarda bahsedilen polioksitler daha sklkla ad geenlerdir. Bunlarn d nda yksek polioksitlerden da bahsedilebilir. Anla laca zere polimerin tekrarlanan biriminin ktlesi byktr ve genelde suda znmezler. Oksit monomerlerinin homopolimerlerinin d nda kopolimerleri de mevcuttur ve geni kopolimerle tirilebilir. Poli (vinil metil eter) PVME
[CH-CH2] O-CH3

bir seme aral nda ba ka bir monomer ile

Poli(metoksi etilen), poli(metil vinil eter), PVME, Gantrez M gibi di er adlar da

mevcuttur. PVME, suda znmesi yan sra pek ok organik zcde de kolayca znr. Katyonik katalizrlerle (BF3-Su veya Friedel-Crafts tipikatalizrler gibi) polimerle tirilen PVME iin baz zellikler a a da sralanm tr: Yo unluk (20 oC) : 1,05 g/cm3

D 20

: 1,47

tg : -34 oC PVME, alkali ve ntral zeltilerde kararl, asidik ortamlarda ise kararszdr. PVME d nda yksek polieterlerden bahsedilir ki bunlar suda znmezler. Akrilik Grubu Akrilik grubu suda znen polimerlerin ba nda poli(akrilik asit) gelmektedir. Di erleri akrilik asitin trevi olan tekrarlanan birimlere sahip polimerlerdir; poli(metakrilik asit), amitleri (PAAm ve PMAAm), N-sbstite trevleri ve kopolimerleri eklinde. Akrilik grubu polimerlerin biyokimyasal i levi oldu undan biyopolimerler olarak da adlandrlr. Akrilik grubu polimerlerin sodyum tuzlar polielektrolit olarak i lev grr. Poli(akrilik asit) PAA
[CH-CH2] COOH

Carbomer, Carbopol, Hidrojen poliakrilat (HPA) gibi isimlerle de anlr.

yonla mam halde bulunan PAA ataktik yap gsterir. Suda znmesi yannda metanol, etanol, dioksan, etilen glikol, 2-metoksietanol ve asetik asit iinde znr. Kloroform, dietileter, aklanlar, aromatik hidrokarbonlar ve di er polar olmayan organik zclerde ise znmez. Ayrca, PAA ta d karboksilik asit grubu nedeniyle albmin iin basit bir model olarak alnmaktadr. Poliakrilamit PAAm
[CH-CH2] CO NH2

Poliakrilik amit, PAm, Cyanomer, Puriflac ve Separon gibi isimlerle de

anlmaktadr. Yksek hidrofilik zelli i nedeniyle di er iyonik olmayan suda znen polimerlerden daha byk bir nem ta r. ( znmez. tg : 165 ile 188 oC (ikinci byklk DTA ile tespit edilmi tir)
-

= -38 oC ; olduka d k.) Suyun d nda etilen glikol, gliserol ve

formamit gibi hidrofilik zcler haricinde, di erleriyle (etanol, metanol, kloroform gibi)

700 oCa kadar sl olarak kararldr. Sulu zeltilerinde alkali ortamda, 67 oC civarnda -NH2 grubu hidrolize u rar. Poli(metakrilik asit) PMAA
CH3 [C-CH2] CO COOH

HPMA, polimetakrilik asit, PMA, hidrojen polimetakrilat gibi isimleri vardr.

PAA ve PAAm kadar byk bir teknik ve ticari neme sahip de ildir. Polimetasilamit PMAAm
CH3 [C-CH2] CO NH2

PMAm, polimetakril amit, polimetakrilik amit gibi isimleri olup, teknik ve ticari

adan neme sahip de ildir. Di er Akrilik Homopolimerler PAAm veya PMAAmnin N-sbstite trevleridir. Bunlardan bazlar;
CH3 [C-CH2] CO N CH3 CH3

Poli(N,N-dimetilakrilamit)

CH3 [C-CH2] CO NH HC CH3 CH3

Poli(N-izopropilakrilamit) Vinil Grubu

Suda znen iyonik yapda olmayan vinil grubu polimerleri poli(vinil alkol) ve polivinilpirolidon olmak zere iki grupta incelenmektedir. Poli(vinil alkol) eldesi ncelikle poli(vinil asetat) sentezi, sonrasnda elde edilen rnn hidrolizi eklinde dolayl yoldan olaca ndan poli(vinil alkol)n asetatl kopolimeri eklinde

d nmek do ru olur. Zira, en yksek oranda hidroliz sa lanm olsa da hidroliz olma oran % 98 civarnda olacaktr. Kalan % 2 PVAc yapsndadr. PVAl byk bir endstriyel neme sahiptir. PVAL, PVOH, PVA-OH veya PVAl gsterilen tekrarlanan birimlere sahiptir.
[CH-CH2] OH

eklinde isimlendirilen poli(vinil alkol) a a da

PVAC, PVAc veya PV-OAc eklinde gsterimlere sahip olan poli(vinil asetat) ise a a daki kimyasal yapya sahiptir.
[CH-CH2] O-C CH3 O

Polivinilpirolidon, PVP, poli(N-vinil-2-pirolidon), Albigen, Isoplasma gibi isimlere sahiptir. Suyun d nda pek ok organik svda da znr. PVP zellikle birka sebepten dolay ok ilgintir. Biyolojik adan byk bir neme sahiptir; yaps proteinlere benzedi inden dolay bilimsel al malarda basit bir model olmaktadr. Fizyolojik olarak inaktif olan (toksitesi yok ya da ok az) PVP, ilk olarak ikinci dnya sava esnasnda Almanyada geli tirilmi tir. % 2,5luk tuz zeltisi, Periston olarak adlandrlr, kan yoklu unda kan yerine hastalara verilebilmektedir; Almanyada sava ta kann % 50si yerine bu zelti uygulanm tr.
[CH-CH2] N O

PVP

D 20

: 1,53

Asidik ve alkali ortamda ve T=100 oCda hidroliz olarak N-vinil- -aminobtirik asite dner.
[CH-CH2] N O + OH[CH-CH2] NH (CH2)3 COO-

Polielektrolitler
Polielektrolitler, iyonik olmayan polimerlerden farkl olarak, ana zincire ba l halde ykl gruplar bulundururlar. Ykl gruplarn tm eksi ykl ise bu polimer bir polianyon, tm art ykl ise polikatyon adn alrlar. Hem art hem de eksi gruplar ieriyorsa poliamfolit adn alr (art ve eksi gruplar e it sayda olmayabilir). Elektrontralite ilkesine gre tm

polielektrolitler iin ta d yke e de er miktarda kar t ykn zeltide veya kat halde polimerin tuzunda bulunmas gerekti ini unutmamak gerekir. Sentetik yapda olabildi i gibi polisakkaritler, proteinler ve nkleik asitler gibi do al polielektrolitler de mevcuttur. Bunlarn yan sra karboksimetilselloz gibi yar sentetik polielektrolitler, do al polimerlerin zelliklerinin iyile tirilmesi iin modifiye edilmesiyle elde edilirler. lk olarak polielektrotlerin teorisinin izahn, 1951 ylnda Fuoss tarafndan hazrlanan derlemede gryoruz. A a da nemli baz sentetik polielektrolitleri kimyasal yaplaryla beraber verilmektedir:

[CH-CH2] COOX+

tam iyonla m poli(akrilik asit)

[NH2-CH-CH2] + Y-

tam iyonla m poli(etilen imin)

[CH-CH2] SO3X+

poli(etilenslfonik asit) PESA

[CH-CH2]

SO3H

poli(stirenslfonik asit) PSSA

CH3 [C-CH2] COOX+

tam iyonla m poli(metakrilik aist)

O P O O- X+

poli(fosforik asit) PPA veya tuzu olarak XPP

OH Si O OH

poli(silisik asit) PsiA ve tuzu olarak XPsiA

[CH-CH2] NH2

polivinilamin (PVAm)

[CH-CH2] NH3+ X+

polivinilamin tuzu (PVAmY)

[CH-CH2]

N+ R

Y-

poli(4-vinilpiridin) alkil amonyum tuzu

Suda znen Polimerlerin Kullanm

Suda znen polimerlerin yaygn bir kullanm alanna sahip oldu u daha nceden belirtilmi ti. Sanayide en ok faydalanlan polimer snflarnn kullanm alanlar ve sentez yntemleri a a da verilmektedir: a. Akrilik asit ve metakrilik asit polimerleri: Monomerlerinin sulu zeltilerde polimerle tirilmesiyle elde edilir. Tutkal, kozmetik ve film yapmnda, medikal rnlerde, metal retiminde, petrol kuyusu amurunda, boyalarda, ka t yapmnda, farmosetiklerde, lastik hamurunda ve tekstilde kullanlmaktadr. b. Etilen oksit polimerleri: Etilen oksitin katalitik polimerle tirilmesiyle retilir. Tutkal, seramik, kaplama, deterjan ve film yapmnda, gdalarda, petrol geri kazanm i lemlerinde, boyalarda ve bask i lemlerinde kullanlr. c. Gura (Do al) zamk (sakz, gum): Cyamopsis tetragonoloba (Leguminosae ailesinden) dan elde edilen galaktomannan polimerinin suda znen karbon hidratdr. Krem peynir, patlayc ve dondurma yapmnda, madencilikte, petrol kuyusu amada, ka t yapmnda, farmosetiklerde ve tekstilde kullanlr.

d. Arap zamk (do al): Akasya a acnn e itli trlerinin kabu undan elde edilen, arabik asidin calsiyum tuzu olan, bir heteropolisakkarittir. Tutkal, me rubat, kozmetik, gda ve mrekkep yapmnda, litografide, boyalarda, farmosetiklerde ve tekstilde kullanlr. e. Tragacanth zamk (do al): Astragallus trlerinin urubundan elde edilir. Me rubat, mum, peynir, kozmetik, boyal kalem, diet yiyecekler, el bakm rnleri, dondurma, mrekkep, medikal rnler, sala ve erbet yapmnda kullanlr. f. Locust Bean (ekirge fasulyesi) Zamk (do al): Akdeniz ekirgesi fasulyesinin endospermlerinden elde edilen bir galaktomannan polimeridir. Antidiarekler, kek, peynir, kozmetik ve dondurma yapmnda, madencilikte, petrol kuyusu delme i leiminde, ka t i lemede, farmosetiklerde, sala yapmnda ve tekstilde kullanlr. g. Metilselloz ve di er alkilsellozler (selloz eterler): Bu snfa giren polimerler unlardr: Etilselloz (EC), etilhidroksietilselloz (EHEC), hidroksibtilmetilselloz (HBMC), hidroksietilselloz (HEC), hidroksietilmetilselloz (HEMC), hirdoksipropilselloz (HPC) ve metilselloz (MC). Sellozun, sodyum hidroksitin sulu zeltisi ve esterle tirici reaktif varl nda reaksiyonuyla elde edilir. Tutkal yapmnda, tarmda, seramikte, kaplamada, kozmetikte, film yapmnda, gda yapmnda, mrekkeplerde, petrol kuyusu ama amurunda, boyalarda, ka t i lemede, farmosetiklerde, ampuan yapmnda ve tekstilde kullanlr. h. Poli(etilen glikol), PEG: Etilen oksitin suyla reaksiyon vermesi sonucu srekli katlmalarla elde edilir. Tutkal yapmnda, kaplamada, kozmetiklerde, deterjanlarda, gda sanayinde, mrekkeplerde medikal uygulamalarda, petrol geri kazanmnda, boyalarda, ka tyapmnda ve tekstilde kullanlr. i. Poli(etilen imin), PEI: Monomerin katlma polimerle mesiyle elde edilir. Tutkal, iyon de i tirici reine ve ka t retiminde, foto raflkta, tekstilde ve su kirlenmesini kontrol iin kullanlr. j. Poli(vinil alkol), PVA: Poli(vinil asetat)n hidroliziyle elde edilir. Tutkal, ba layc, seramik, kozmetik, film, ambalaj, ka t ve elik retiminde kullanlr. k. Polivinilpirolidon, PVP: N-vinil-2-pirolidonun polimerle mesiyle elde edilir. Tutkal, me rubat, kozmetik ve deterjan yapmnda, litografide, medikal uygulamalarda, ka t retiminde, farmosetiklerde, foto raflkta ve tekstilde kullanlr. l. Sodyum karboksimetilselloz, CMC: Sodyum hidroksitin sulu zeltisinde selloz ve sodyum monokloroasetatn reaksiyonuyla elde edilir. Deterjan yapmnda, gda

sanayinde, petrol kuyusu amurunda, boyalarda, ka t yapmnda, farmosetiklerde, kirlilik kontrolnde ve tekstilde kullanlr. m. Ni asta: Do al bir karbonhidrat olan ni asta, glukoz birimlerinin birbirine ba lanmasyla olu mu bitkisel bir biyopolimerdir. Tutkal yapmnda, gda sanayinde, ka t retiminde ve tekstilde kullanlr.

Suda znen Polimerlerin Kanser Tedavisinde Kullanm

Polimerler, medikal ve tbbi alanlarda da yaygn bir kullanm alanna sahiptir. Hangi polimerin kullanlaca nn tercihinde vcut ierisinde alaca greve dikkat edilir. rne in, medikal bir uygulamada kullanlacak polimer, lens gibi, vcut ierisinde bozunmamaldr. Bozunma i lemi ba langta suyla znme eklinde olur; enzimlerin de polimerlerin bozunmasna byk bir etkisi vardr. Bundan dolay al lan polimerin dokuyla uyumu, denek hayvanlar zerinde kullanm ve en sonunda klinik deneyleri testlerine tabi tutulur. Suda znen polimerler, vcut ierisinde bozunan (biodegradable) polimerlerin en nemlilerindendir. Bunlara rnek olarak ileride daha detayl olarak inceleyece imiz PEG verilebilir. Suda znen polimerlerin o u iin, hastalklarn tedavisinde kullanm amacyla al lm tr. ncelikle hayvanlar zerinde denenen al ma rnleri, olumlu sonular alnd taktirde klinik deneylere tabi tutulur. Bu rnlerin en nemlilerinden ve en ok geli tirilenlerden bir tanesi olan PEG, polimer-protein konjgatlar olu turur ve pek ok lisansl ilacn formlasyonuna girmi tir. Her ne kadar ila dozu ok d k miktarda tutulsa da PEGin zaten herhangi bir toksik etkisi yoktur. PVP, ikinci dnya sava nda kullanlarak yzlerce askere hayat vermesiyle birlikte, klinik uygulamalarda plazma artrc olarak faydalanlmaktadr ve toksik etkisi yine ok d ktr. Poli[N-(2-hidroksipropil)metakrilamit] (pHPMA) kopolimerleri, son yllarda yaygn biimde kullanlmaktadr ve imdiye kadarki kanserli hastalarla yaplan al malarda herhangi bir toksik etkisine rastlanmam tr. Polimer ana zincirinin biyobozunmaya u ramas avantajl bir durumdur ancak klinik geli mesi yeterli de ildir. Bunlarn yerine, enzimal ve antibodik bozunmaya zayf biimde maruz kalan PHPMA, ila ta yc olarak ba arl sonular vermi tir. Tmr hcreleri, genetik mutasyona u rayarak kontrolsz biimde byyen ve bunun gere i olarak da enerji ihtiyacn kar lamak zere normal hcrelere gre byk miktarda hcre d ndan madde alan hcrelerdir. Bu sebepten dolay, tmr hcrelerinde, normal hcrelere

gre daha byk miktarda aktif ta ma olmaktadr, zira makro molekller, hcre duvarn a amayaca ndan aktif ta mayla hcreye alnrlar. Tmr hcrelerindeki mutasyonlar geneli do al sebeplerle (rsi olabilir) ve bir ksmn da d etkilere (radyasyon gibi) ba layabiliriz. Antikanser ilalarnn byk ksm d k molekl a rl na sahiptir ve hcre duvarn geerek kolayca girebilir. Bu durum ilalar yar mrn azaltt gibi tmr hcreleri yannda di er hcrelerin de zarar grmesine sebep olur. 1975 ylnda, Helmut Ringsdorf hedeflenmi bir makro molekle (yani sentetik bir polimer) byle bir ilacn ba lanmasyla, ajann (ilacn) kontroll olarak tmr hcresine verilebilece ini ve etkisinin artrlmas yannda istenmeyen yan etkilerinin de azaltlaca n ne srm tr. Ringsdorf bu ba lamda polimer zerine kovalent biimde ilalarnn, ta ycnn ve znrle tirici ajanlarn tutturulmasn ne srm tr.

la polimer ba lanmas nemli bir husustur. Meydana gelen ayrlmaya sebep olan etki ye gre ana grupta incelenir: 1) Ntral pHda hidrolizle ayrlma (ester ba lanmalar gibi), 2) Asit katalizrl ayrlma (cis-asonitil ba lanma gibi), 3) Enzimlerle ilgi ayrlma (Gly-Phe-Leu-Gly ba lanmas gibi, lipozomal etkiyle ayrlr).

Makro molekler ta yclarla ilgili farkl bir yakla m, geti imiz yzyln ba nda Erlich tarafndan ileri srld n gryoruz; buna gre ila bir ligand, molekler hedef ise bir akseptrdr. Gnmzde bu konsept do ru olarak kabul grmektedir. Protein kristal bilimi ve molekler modellemnin geli mesiyle birlikte ila ve molekler hedefi, anahtar-kilit modeline uygunluk gstermektedir.

Makro molekler ta yclarn kanser ara trmalarnda kullanmnn, zellikle 1975 ylnda Milstein and Khler tarafndan yaplan al malarla beraber artt grlyor. Bu al malarda polisakkaritler, lektinler, serum proteinleri, peptidler, byme faktrleri ve sentetik polimerler gibi yaygn bir aralktaki makromolekllerin kullanld grlyor.

Hazrlanan makromolekler ilalarn yapmnda seilen polimer, suda znr olmal, toksik ve immnojenik olmamaldr. Seimde dikkat edilmesi gereken ba ka bir husus da sentetik polimerlerin tersine, biyopolimerler heterofonksiyonerldirler.

~ son ~

Kaynaklar
Water-soluble polymers; technology and applications, 1972, edited by Yale L. Meltzer. Water-soluble resin, 1962, edited by Robert L. Davidson and Marshall Sittig. Water-soluble synthetic polymers : properties and behavior, 1984, author: Philip Molyneux. Sourcebook of Advenced Polymer Laboratory Preparations, 1998, S.R. Sandler, W. Karo.