T.C.

ERCYES NVERSTES FEN BLMLER ENSTTS

DK HIZLI UAKLARDA AERODNAMK PERVANE TASARIMI VE OPTMZASYONU

Tezi Hazrlayan Haluk DEMRTA

Tezi Yneten Prof. Dr. M. Kemal APALAK

Makina Mhendislii Anabilim Dal Yksek Lisans Tezi

Temmuz 2006 KAYSER

ii

TEEKKR
Bu tez almasnn her aamasnda yardmlar, neri ve grlerini ile destek salayan bata deerli hocam Prof. Dr. M. Kemal APALAKa akm modellemesi ve dier konularda desteini esirgemeyen Sayn Mdrmz Prof.Dr. Hseyin YAPICIya tezin deiik aamalarnda yardmlarn esirgemeyen gr.Gr. Mustafa SOYLAK, Dr Mehmet ERLER, gr. Gr. lker YILMAZ, Uzman Veysel ERTURUN ve Ar. Gr. Ziya DOANa teekr ederim. Ayrca, imdi aramzda olmayan okulumuzun bu gnlere gelmesinde ve bizlerin yetimesinde byk emekleri olan ve kendisini kranla andmz deerli hocam Prof. Dr. Veysel ATLIya teekkr ederim.

Haluk DEMRTA

iii DK HIZLI UAKLARDA AERODNAMK PERVANE TASARIMI VE OPTMZASYONU Haluk DEMRTA Erciyes niversitesi, Fen Bilimleri Enstits Yksek Lisans Tezi, Temmuz 2006 Tez Danman: Prof. Dr. M. Kemal APALAK ZET Hava aralarnda iin pervaneler, gemite olduu gibi, gnmzde de hala nemlidir. Pervanelerin aerodinamik, yapsal ve performans konularndaki almalar devam etmektedir. Bu almada, pervane palasnn aerodinamik tasarm yaplmtr. Pervane palalarnn tasarm ncelikle palalara etkiyen aerodinamik kuvvetlerin bilinmesini gerektirir. Pervane palalar akkanlar dinamii ynnden ve pala elemann aerodinamii ile ilgili temel teorilerle tasarlanmtr. Pervane palalarnn tasarmda, pervane palalarnn tasarmnda en sk rastlanan yntem olan pala eleman teorisi kullanlmtr. lk olarak pervane palasnn tasarm iin metot gelitirilmitir. Daha sonra pala geometrisi pala performansna dayandrlarak ise azalmann olduu grlmtr. JavaFoil program kullanlarak elde edilen profil kodlar, SolidWorks 2004 kullanlarak pala geometrisi izilmitir. Pala profillerinin aerodinamik karakteristiklerinde FLUENT 6.0 kullanlmtr. dzeltilmitir. Geometrisi dzeltilen palann performans incelenmitir. ekme kuvveti ve aft momentinde art, verimde

Anahtar kelimeler. Pervane Tasarm, Aerodinamik, Pala Profili

v AERODYNAMICS DESIGN AND OPTIMIZATION OF A PROPELLER FOR A LOW SPEED AIRCRAFT Haluk DEMRTA Erciyes University, Graduate School of Natural and Applied Sciences M. Sc. thesis, July 2006 Thesis Supervisor: Prof. Dr. M. Kemal APALAK

ABSTRACT Propellers are stil important for aircraft as in the past. The studies on the aerodynamics, structure and performance of the propellers have continued. In this study, the aerodynamics design of a propeller blade was made. First the design of propeller blade requires to know how aerodynamic forces affect the blades. The propeller blades were designed by with considering fluid dynamics and the fundamental theories related with the aerodynamic of propeller component. n the design of propeller blades the propeller component theory was mostly used as a design method of propeller. Firstly, a method for the design of a propeller blade was developed, and then the blade geometry was corrected based on the blade performance. The performance of the corrected geometry of blade was also investigated. It was found that draw force and shaft moment increase, where as the efficiency decreases. The profile sections were drawn using JavaFoil programme, the blade geometry was a using SolidWork 2004. Fluent 6.0 was used the aerodynamic characteristic of the blade profiles.

Key Words: Propeller design, aerodynamic, airfoil.

vi

NDEKLER KABUL VE ONAY ........................................................................................................... . TEEKKR......................................................................................................................... ZET ................................................................................................................................... ABSTRACT........................................................................................................................ NDEKLER .................................................................................................................. . KISALTMALAR VE SMGELER.................................................................................... .

i ii iii v vi ix

EKLLER LSTES .......................................................................................................... xii 1 1 6 8 8 8 8

1. BLM
1.1. Giri ............................................................................................................................. 1.2. Tezin Blmleri ...........................................................................................................

2. BLM
PERVANE TEORS ......................................................................................................... 2.1. Giri ............................................................................................................................. 2.2. Profil Geometrisi .........................................................................................................

2.3. Tama ve Srkleme Katsaylarnn Elde Edilmesi.................................................... 12 2.4. Pervane ve Pervane Geometrisi ................................................................................... 14 2.5. Pervane Etrafndaki Akm Alan ................................................................................. 16 2.6. Pervane Hatvesi ........................................................................................................... 19 2.6.1. Geometrik Hatve ...................................................................................................... 20 2.6.2. Deneysel Ortalama Hatve ......................................................................................... 21 2.6.3. Geometrik Hatvenin Pervane Performans zerine Etkisi........................................ 22

vii 2.7. Pervane Katsaylar ...................................................................................................... 24 2.7.1. ekme Katsaysnn Boyut Analizi ile Bulunmas ................................................... 24 2.7.2. Moment Katsays ..................................................................................................... 27 2.8. Pervane Verimi G Katsays ve Tesirlilik Faktr ................................................... 2.8.1. Pervane Verimi ......................................................................................................... 2.8.2. G Katsays ............................................................................................................ 2.8.3. Tesirlilik Faktr....................................................................................................... 27 27 28 29 31 31 31 33 36 36 36 36 42 42 44 44 45 47 47

3. BLM
3.1. Froude Momentum Teorisi .......................................................................................... 3.2. deal Diskin ekme Kuveti, Pervaneyi Geen Akm Hz, zdeki Hz 3.3. Diskin dea Verimi ......................................................................................................

4. BLM
PALA ELEMANI TEORS ............................................................................................... 4.1. Giri.............................................................................................................................. 4.2. Pala Elemannn Performans....................................................................................... 4.3. Boyutsuz Paremetreler .................................................................................................

5. BLM
PERVANE TASARIMI ...................................................................................................... 5.1. Giri.............................................................................................................................. 5.2. Problem Tanm............................................................................................................ 5.3. Akm Ortamnn Modellenmesi .................................................................................. 5.3.1. Akm Ortamnn Geometrik Modellenmesi .............................................................

viii 5.3.2. Matematik Model ...................................................................................................... 5.4. Pervane Verilerinin Elde Edilmesi............................................................................... 5.4.1. Pervane U Hznn Belirlenmesi.............................................................................. 5.4.2. Pervaneye Ait Temel Performans Deerlerinin Elde Edilmesi ................................ 5.5. Pala Geometrisinin Elde Edilmesi ............................................................................... 5.6. Pervane Performans Deerlerinin Elde Edilmesi......................................................... 5.7. Pervane Analizi ............................................................................................................

47 51 51 52 55 66 69 97 97 97 99 100 104

6. BLM
SONULAR VE NERLER ............................................................................................ 6.1. Sonular ....................................................................................................................... 6.2. neriler ........................................................................................................................ KAYNAKLAR ................................................................................................................... ZGEM ........................................................................................................................

ix

KISALTMALAR VE SMGELER

SEMBO T Q V VS Vo VR Vmax E S R D r nB i L CL

TANIM : Pervane ekme kuvveti : Pervane aft momenti : Serbest akm hz : Pervane zindeki akm hz : Pervane dzlemini geen akmn hz : Pala elemanna etkiyen bileke hz : Pervane ucuna etkiyen maksimum bileke hz : Pervanenin asal hz : Profile ait fines : Pervane palasnn sprd alan : Pervane yarap : Pervane ap : Lokal yarap : Pervane pala says : Pervane verimi : Tama kuvveti : Profile ait tama katsays

D CD Re M c J tf P Pf

: Srkleme Kuvveti : Profile ait srkleme katsays : Hucum as : Profilin kesit konum as : Burulma as : Tama kuvveti ile bileke kuvvet arasndaki a : Reynold says : Mach says : Profile ait veter uzunluu : Pervane ilerleme oran : Tesirlilik faktr : Pervane katl-skl : Pervaneden elde edilen g : Faydal g : Ktlesel debi : Profile ait yay eleman : Yay elemanna etkiyen bileke kuvvet : Yay elemanna etkiyen kuvvetin x bileeni : Yay elemanna etkiyen kuvvetin y bileeni : Lokal ilerleme oran

m
ds Fa Fx Fy

xi

a b kT kQ kP Gv Yv

: Pervane dzlemindeki ynde hzlanma paremetresi : Pervane dzlemindeki radyal ynde hzlanma paremetresi paremetresi : ekme katsays : Moment katsays : G katsays : Akkan younluu : Trblans viskozite retimi : Duvarlarda trblans viskozite etkisinin giderilmesi : Kinematik Viskozite
: Trblans kinematik viskozite : Dinamik viskozite : Trblans viskozitesi : ekme gerilmesi : Viskoz snmleme fonksiyonu : Viskoz snmleme fonksiyonu : Gerilme tensrnn ortalama deer katsays

f v1 f v2
S

: Deformasyon tensr : Dnme tensr

EKLLER TABLOSU

ekil 1.1. Leonardo da Vinci nin Tasarlad Helikopter Rotoru .................................... .. ekil 1.2. David Bushnelln Tasarlad Denizalt .......................................................... . ekil 1.3. A.J.P. Pauctonn Tasarlad Yatay Eksenli Rotor .......................................... . ekil 1.4. Sir George Cayleyin Tasarlad 4 Rotorlu ve 2 Pervaneli Convertiplan ........ ekil 1.5. Rolls-Royce Trafndan Gelitirilen Turboprop Motor ..................................... .. ekil 1.6. NASAnn Gelitirdii Yksek Hzl Pervane ................................................... ekil 1.7. zel Amalar in Gelitirilmi Pervane ............................................................ ekil 2.1. Kanat zerinde Profilin Gsterilmesi................................................................. ekil 2.2. Profil ve Profili Tanmlayan Terimler ............................................................... ekil 2.3. a Simetrik Profilin Cl Deiimi....................................................................... ekil 2.3. b Pozitif Kanburluklu Profilin Cl Deiimi ................................................... ekil 2.3. c Negatif Kanburluklu Profilin Cl Deiimi .................................................. ekil 2.4. Sabit hzda, Cl ile Deiimi. ............................................................................ ekil 2.5. Srkleme Katsaysnn Mach Says ile Deiimi ............................................ ekil 2.6. Profil zerinde Alnm ds Yay Eleman ........................................................... ekil 2.7. Profil Etrafnda Oluan Kuvvetlerin Gsterilmesi.............................................. ekil 2.8. Uaklarda Kullanlan G Sistemleri ................................................................. ekil 2.9. Pervane Geometrisi ve Kesit Profili ................................................................... ekil 2.10. Pala Boyunca Yk Dalm ............................................................................. ekil 2.11. Pervane Etrafndaki Girdap Sistemi..................................................................

2 2 3 4 5 5 6 9 9 10 10 10 11 12 12 13 15 16 16 17

xiii ekil 2.12. Girdap izgileri ve Bileenleri ......................................................................... ekil 2.13. Akmn Pervane Ekseni Dorultusunda ndklenmesi ..................................... ekil 2.14. Pervane Palas Boyunca Oturma Alar le lerleme Hz Arasdaki liki. .... ekil 2.15. Geometrik Hatve ile Pala Hz Dalmnn Gsterilmesi ................................. ekil 2.16. Geometrik Hatvenin Pervane zerindeki Etkisi............................................... ekil 2.17. Byk ve Kk Hatve Durumu in lerleme ile Verim likisi .................... ekil 2.18. Pala Eleman Kesit Profiline Kuvvetler............................................................ ekil 3.1. deal Dikte Basn ve Hz Dalm .................................................................... ekil 4.1. Pervane Ekseninden r Uzaklktaki Kesit Eleman .............................................. ekil 4.2. Pala Elemanna Etkiyen Kuvvetler ..................................................................... ekil 5.1. Pala Elemannda Kullanlan Profile Etki Eden Kuvvetler.................................. ekil 5.2. Pala Elamannn Boyunca Profillerin Kkten Uca Doru Dalm................... ekil 5.3. Akm Alannn Veter Uzunluuna Bal Boyutlandrlmas .............................. ekil 5.4. Akm Alannn Grid Yaps................................................................................. ekil 5.5. Pala Eleman U Profili Etrafndaki Hz Dalm. ............................................ ekil 5.6. Pala Eleman U Profili Etrafndaki Basn Katsays Dalm. ....................... ekil 5.7. Tama Katsaysnn Pala Boyunca Deiimi... ................................................. ekil 5.8. Srkleme Katsaysnn Pala Boyunca Deiimi... ............................................ ekil 5.9. Eksenel Ynde Hiz ndkleme Parametresinin Pala Boyunca Deiimi............ ekil 5.10. Radyal Ynde Hiz ndkleme Parametresinin Pala Boyunca Deiimi.......... ekil 5.11. Kesit Konum Asnn Pala Boyunca Deiimi................................................

18 19 20 20 22 24 29 32 36 37 46 46 47 48 52 52 58 58 62 62 63

xiv ekil 5.12. Lokal Katln Pala Boyunca Deiimi.. ........................................................ ekil 5.13. Veterin Uzunluunun Pala Boyunca Deiimi. ................................................ ekil 5.14. Bileke Akm Hznn Pala Boyunca Deiimi................................................. ekil 5 15. Elde Edilen Verilerle Oluturulan Pala Eleman. ............................................. ekil 5.17. Tama Kuvvetinin Pala Boyunca Dalm. .................................................... ekil 5.18. Srkleme Kuvvetinin Pala Boyunca Dalm................................................ ekil 5.19. ekme Kuvvetinin Pala Boyunca Dalm...................................................... ekil 5.20. aft Momentinin Pala Boyunca Dalm. ........................................................ ekil 5.21. Optimizasyon Sonras Eksenel Yndeki Hz ndkleme Parametresinin Pala Boyunca Deiimi............................................................................................................... ekil 5.22. Optimizasyon Sonras Radyal Yndeki Hz ndkleme Parametresinin Pala Boyunca Deiimi.. ............................................................................................................ ekil 5.23. Optimizasyon Sonras Profil Kesit Konum Asnn Pala Boyunca Deiimi.. ekil 5.24. Optimizasyon Sonras Lokal Katln Pala Boyunca Deiimi....................... ekil 5.25. Optimizasyon Sonras Veter Uzunluunun Pala Boyunca Deiimi............... ekil 5.26. Optimizasyon Sonucu Elde Edilen Pervane Palas........................................... ekil 5.27. Optimizasyon Sonras Bileke Hzn Pala Boyunca Deiimi.. ...................... ekil 5.28. Optimizasyon Sonras Tama Kuvvetinin Pala Boyunca Deiimi. .............. ekil 5.29. Optimizasyon Sonras Srkleme Kuvvetinin Pala Boyunca Deiimi. ......... ekil 5.30. Optimizasyon Sonras ekme Kuvvetinin Pala Boyunca Deiimi. ............... ekil 5.31. Optimizasyon Sonras aft Momentinin Pala Boyunca Deiimi. . ................ ekil 5.32. Optimizasyon ncesi ve Optimizasyon Sonras Eksenel Yndeki Hz ndkleme Parametresinin Pala Boyunca Deiimi............................................................ 79 71 72 72 73 73 74 74 76 77 77 71

63 64 65 65 67 68 68 69

xv ekil 5.33. Optimizasyon ncesi ve Optimizasyon Sonras Radyal Yndeki ndkleme Parametresinin Pala Boyunca Deiimi. Hz

.......................................................

79 80 80 81 81 82 82 83 83 84 84 86 86 87 87 88 88 89

ekil 5.34. Optimizasyon ncesi ve Optimizasyon Sonras Profil Kesit Konum Asnn Pala Boyunca Deiimi.. ...................................................................................... ekil 5.35. Optimizasyon ncesi ve Optimizasyon Sonras Lokal Katln Pala Boyunca Deiimi. ............................................................................................................. ekil 5.36. Optimizasyon ncesi ve Optimizasyon Sonras Veter uzunluunun Pala Boyunca Deiimi............................................................................................................... ekil 5.37. Optimizasyon ncesi ve Optimizasyon Sonras Bileke Akm Hznn Pala Boyunca Deiimi............................................................................................................... ekil 5.38. Optimizasyon ncesi ve Optimizasyon Sonras Tama Kuvvetinin Pala Boyunca Deiimi. ............................................................................................................. ekil 5.39. Optimizasyon ncesi ve Optimizasyon Sonras Srkleme Kuvvetinin Pala Boyunca Deiimi............................................................................................................... ekil 5.40. Optimizasyon ncesi ve Optimizasyon Sonras ekme Kuvvetinin Pala Boyunca Deiimi............................................................................................................... ekil 5.41. Optimizasyon ncesi ve Optimizasyon Sonras aft Momentinin Pala Boyunca Deiimi............................................................................................................... ekil 5.42. Optimizasyon ncesi Profillerin Kkten Uca Doru Pala Boyunca Dalm. ekil 5.43. Optimizasyon Sonras Profillerin Kkten Uca Doru Pala Boyunca Dalm. ............................................................................................................................. ekil 5.44. Bir Numaral stasyonda Profil Etrafndaki CP Dalm............................... ekil 5.45. Bir Numaral stasyonda Profil Etrafndaki CP Dalm................................ ekil 5.46. ki Numaral stasyonda Profil Etrafndaki Hz Dalm................................ ekil 5.47. ki Numaral stasyonda Profil Etrafndaki CP Dalm. .............................. ekil 5.48. Numaral stasyonda Profil Etrafndaki Hz Dalm. ............................... ekil 5.49. Numaral stasyonda Profil Etrafndaki CP Dalm. .............................. ekil 5.50. Drt Numaral stasyonda Profil Etrafndaki Hz Dalm..............................

xvi ekil 5.51. Drt Numaral stasyonda Profil Etrafndaki CP Dalm. ........................... ekil 5.52. Be Numaral stasyonda Profil Etrafndaki Hz Dalm. .............................. ekil 5.53. Be Numaral stasyonda Profil Etrafndaki CP Dalm.............................. ekil 5.54. Alt Numaral stasyonda Profil Etrafndaki Hz Dalm. .............................. ekil 5.55. Alt Numaral stasyonda Profil Etrafndaki CP Dalm.............................. ekil 5.56. Yedi Numaral stasyonda Profil Etrafndaki Hz Dalm. ............................ ekil 5.57. Yedi Numaral stasyonda Profil Etrafndaki CP Dalm. ........................... ekil 5.58. Sekiz Numaral stasyonda Profil Etrafndaki Hz Dalm. ........................... ekil 5.59. Sekiz Numaral stasyonda Profil Etrafndaki CP Dalm. .......................... ekil 5.60. Dokuz Numaral stasyonda Profil Etrafndaki Hz Dalm........................... ekil 5.61. Dokuz Numaral stasyonda Profil Etrafndaki CP Dalm. ........................ ekil 5.62. On Numaral stasyonda Profil Etrafndaki Hz Dalm. ............................... ekil 5.63. On Numaral stasyonda Profil Etrafndaki CP Dalm............................... ekil 5.64. 1 ve 10 Numaral stasyonlarda Profilin st ve Alt Yzeylerindeki Basn Katsays Dalm............................................................................................................... ekil 5.65. 1, 5 ve 10 Numaral stasyonlarda Profilin st ve Alt Yzeylerindeki Basn Katsays Dalm............................................................................................................... 96 96

89 90 90 91 91 92 92 93 93 94 94 95 95

1. BLM 1.1. Giri Havacln gelimesi, balangta hava aralarnn tasarm kadar pervanelerdeki gelimelere de bal olmutur. Pervaneler ilk olarak kiisel gayretlerle gelitirilmeye allmtr. Havaclkta dnm noktas olarak kabul edilen Wright kardelerin ilk uuundan sonra pervanelerin gelimesi iin youn bir alma sergilenmitir. Gnmzde birbirinden farkl kullanm alanlar ve bu alanlara bal olarak farkl koullar iin tasarlanm pervaneler ve bu pervanelerde kullanlan profiller gelitirilmitir. Bu konuyla ilgili literatrde ok sayda alma mevcuttur [1-6]. Hava aralarnda kullanlan pervaneler, kullanc iin basit bir mekanizma gibi grnsede, tasarmclar asndan aerodinamik, performans ve yapsal olarak bir btnlk ieren kompleks bir yap ifade etmektedir. Bu sebeple kullanm ok eski olmasna ramen pervanelerin geliimi ilk zamanlarda kullanmyla kyaslandnda yava gerekletii sylenebilir. Fakat gnmzde gelien yeni teknolojik gelimelere paralel olarak pervaneler iin yeni kullanm sahalarnn ortaya kmasyla birlikte hzl gelimenin olduu grlmektedir. Pervanelerin tarihsel geliimine ksa bir gz attmzda, her yeni bulu ve teknolojik ilerlemeye paralel olarak pervanelerin geliimindeki sreklik daha iyi anlalr. Leonardo da Vincinin, pervanelerden esinlenerek tasarlad ara, pervane ve helikopter rotorlarnn atas olduu kabul edimektedir. ekil 1ada Leonardo da Vincinin izimi [7], ekil 1bde ise Leonardo da Vincinin iziminden esinlenerek yaplm ara grlmektedir [8]. 1680 ylnda Robert Hooke, yel deirmeni kanad yardmyla suyu bir noktadan baka bir noktaya hareket ettirebileceini fark etti. Bernoulli 1752de gemilerin hareketinde rzgara bamll azaltmak ve pervane yardm ile gemileri hareket ettirmek iin,

2 pervane kanatlarn, omurga ve g iletim elaman aras yerleimini, 60ar derece olacak ekilde ayarlayarak gemileri hareket ettirmeye almtr. ekil 1.2 de grld gibi David Bushnell 1776de suyun altda gidebilmek iin yapm olduu denizatlda tek palden oluan pervane kullanmtr [9-10].

ekil 1.1. Leonarda da Vincinin Tasarlad Helikopter Rotoru [7,8].

(a)

(b)

ekil 1.2. a-b David Bushnelln Tasarlad Denizalt [9,10].

3 Bernoulli ve David Bushnell yapt almalardan sonra, itki iin pervaneleri kullanma dncesi 18. yzylda yaygn ve kabul gren bir dnce olmutur. Nitekim A.J.P. Paucton, 1786 ylnda yaynlad teori ile, itki iin yatay eksenli bir rotorun kullanlabileceini nermitir [11]. ekil 1.3 de grld gibi A.J.P. Paucton nun tasarlad yatay eksenli rotor grlmektedir.

ekil 1.3. A.J.P. Pauctonn Tasarlad Yatay Eksenli Rotor [11]. 19. yzyln banda yaplan deneylerde, daha fazla itki elde etmek iin, pervane apnn bytlmesi ve bu aptaki pervaneyi dndrmek iin gc artrmak yerine, pervane pala geometrisinin deitirilmesi ile daha ok itki gc elde edilmitir. Yaplan bu deneysel almalar pervane palalarnn geliiminde byk aama olarak kabul edilmektedir. Bu aamadan sonra pervanelerde kullanlan profillerde hzl bir gelime salanmtr. ngiliz teorisyen Sir George Cayley, aerodinamiin temelini oluturan kurallar yaynlamtr. Cayleyin yapt alma ile 4 rotorlu ve 2 pervaneli convertiplan tasarlamtr [12]. Cayleyin aerodinamik kurallar, hava aralarnn gelitirilmesi iin alan aratrmaclara ve mhendislere esin kayna olmutur. 1878 William Froude pala eleman teorisini (blade element theory) gelitirmesinden sonra, pala elamanlar ile ilgili deneyler hz kazanmtr. Pala eleman teorisinden yararlanlarak yaplan bu deneysel almalarn sonucunda, Wright kardeler, 1903

4 ylnda kendi gelitirdikleri hava aralarnda kullanlmak zere kendi pervanelerini gelitirdiler [13]. Wright kardelerin gelitirdii pervane, o tarihe kadar yaplm olan pervanelerden %60 daha fazla verim elde edilmitir. Bu pervaneyi kullanarak, havaclkta dnm noktas olarak kabul edilen uakla ilk uuu gerekletirmilerdir.

ekil 1.4. Sir George Cayleyin Tasarlad 4Rotorlu ve 2 Pervaneli Converti Plan [12]. Ludwig Prandtl ve Albert Betz 1919 ylnda verimi artrmak iin minimum kayplara sahip pervane tasarm almalar yapmlardr. Balangta kiisel gayretler ve snrl desteklerle yaplan aratrma ve gelitirmeler, savalarn etkisi ve kullanm alanlarnn eitlenmesiyle birlikte pervane tasarm almalar ok ynl olarak devam etmitir. Uaklarn uularndaki ilerleme dzensizliin ortadan kaldrlmas iin 1919 ylnda sabit hatveli pervaneler gelitirilerek kullanlmaya balanmtr. Uaklarn hem boyut hem de hz olarak bymesiyle birlikte, farkl uu artlar iin verimli olabilecek, ksa pistlere kalk ve inii gerekletirebilmeleri olana salayan deiken hatveli pervaneler zerinde yaplan almalar 1932 ylnda tamamlanarak kullanma balanmtr. Pervane palas boyunca deiken hzlardan kaynaklanan titreim ve aerodinamik yklerin dzensizlii sonucu oluan yapsal problemleri en aza indirgeyen sabit hzl pervaneler Dr. H. S. Hele-Shaw ve T. E. Beacham tarafndan gelitirilerek 1935 ylnda uaklarda kullanlmaya balanmtr. Yksek hz aerodinamiindeki ilerlemelere paralel olarak, yksek hzda verimli olan profillerin gelitirilmesiyle, jet motorlarnn trbin pallerinde yksek hz profilleri ilk

5 olarak 1945 de Rolls-Royce firmas tarafndan turboprop motorlarda test edilip kullanlmaya balanlmtr (ekil 1.5) [14].

ekil 1.5. Rolls-Royce Trafndan Gelitirilen Turboprop Motor [14]. Ses hznn zerinde hareket etme dncesi, kurallar Hamilton Standard tarafndan belirlenen un- ducted fanlarnn gelimesi ile salanmtr. Un-ducted fanlarnn hava giriinin jet motorla birletirilmesi sonucu oluturulan g sistemi sayesinde ses hz almtr. Ses hzna ulaan uakta, ak hznn artrlmas, motorda kullanlan ince fan blade alarnn hzla deiilmesiyle salanmtr. 1980li yllarda NASA, endstriyel hava arac tamacl iin, yksek hzl pervanelerin testlerini gerekletirerek kullanma sunmutur (ekil 1.6).

ekil 1.6. Nasann Gelitirdii Yksek Hzl Pervane. 2000li yllara gelindiinde, malzeme teknolojisindeki gelimeye paralel olarak zellikle helikopter ve helikopter alma sistemine benzer sistemler iin, hafif fakat

6 dayankl malzemelerden yaplm pervaneleri gelitirme almalarna hz verilmitir. Ayrca farkl kullanm alanlar iin gelitirilen pervanelere ait uygulama rnei ekil 1.7de grlmektedir [15].

(a)

(b)

ekil 1.7. a-b zel Kullanm Alanlar in Gelitirilmi Pervaneler [15]. 1.2. Tezin Blmleri Bu almada, Pala eleman NACA 4412 profili kullanlarak pervane tasarm alt blmde tamamlanmtr. Birinci blmde, pervanelerin kullanm, tarihsel geliimi, pervanelerin gelimesiyle birlikte dier alanlara katks ve gnmzde farkl alanlarda kullanm bilgileri verilmitir. kinci blmde, profil ve profil geometrisini tanmlayan bilgiler, pervanenin tanm, alma prensibi, geometrik ve etkin hatvenin pala boyunca deiiminin incelenmesi, pervane etrafndaki akm alannn incelenmesi, pervane ekme kuvvetinin, geometrik tasarm ve performans hesaplamalarnda kullanlacak boyutsuz saylarn elde edilmesi bilgileri verilmitir. nc blmde, ideal artlar yaklamyla pervane dzlemi nnde ve gerisindeki, hz ve basncn ilikilendirilmesi, pervane veriminin elde edilmesi anlatlmtr. Drdnc blmde, pala eleman teorisi ile pala elemanna ait ayrntl geometrik veriler elde edilmitir.

7 Beinci blmde, ikinci, nc ve drdnc blmlerdeki bilgilerden faydalanarak rnek bir tasarm almas ve bu almaya ait performans ve geometrik sonular irdelenmitir. Son blmde ise yaplan alma ile ilgili sonular ve neriler verilmitir.

2. BLM PERVANE TEORS 2.1. Giri Birinci blmde pervane tasarmnn, aerodinamik, performans ve yapsallk asndan kompleks bir yap olduundan bahsedilmiti. Bu kompleksliin daha iyi anlalmas iin pervanelerin alma prensipleri, pervane palalarnda kullanlan profil geometrisi, profil trleri incelenecektir. Profil etrafndaki akm alan incelenerek, tama, srkleme kuvvetinin elde edilmesi ve profil trlerine gre tama katsays ile srkleme katsaysnn hcum asyla deiimi gsterilecektir. Pervane etrafndaki akm alannn incelenmesi, pervane hatvesi, hatveden kaynaklanan ilerleme durumu, pervane tasarm ve performans hesaplamalarnda kullanlan boyutsuz parametreler incelenmitir. 2.2. Profil Geometrisi ekil-2.1de grld gibi, bir kanadn serbest akma paralel kesitinin x-z dzlemindeki izdmne profil denir. Profil, uaklarda, helikopter pallerinde, trbin fanlarnda, rzgar trbinlerinde, rzgar tnellerinde, otomobillerde ve kontroll tama istenen yerlerde kullanlmaktadr. Kullanm alanlarna bal olarak profilleri, subsonik, transonik, spersonik profiller olmak zere guruba ayrmak mmkndr. Gnmzde eitli kurulular tarafndan gelitirilen deiik profiller yaygn olarak kullanlmaktadr. Bunlar iinde en yaygn olarak kullanlan profiller NACA tarafndan gelitirilen profillerdir. Bir profile ait karektrestik bilgileri kavrayabilmek iin, profil geometris ve bu geometriyi tanmlayan terimlerin anlamlar aada aklanmtr (ekil-2.2). Ortalama kanburluk erisi, airfoilin alt ve st yzeylerini birletiren doru paralarn dik olarak ortalayan eridir.

ekil 2.1. Kanat zerinde Profilin Gsterilmesi [16]. Hcum kenar, kanburluk erisinin profile gelen akm tarafndaki u noktasdr. Firar kenar, kanburluk erisinin profili terk eden akm tarafndaki u noktasdr. Veter, profilin hcum kenar ile firar kenarn birletiren dz doru hattdr. Kanburluk, profilin veter hattna dik olarak llen kanburluk hatt ile veter hatt arasndaki mesafedir. Kalnlk, profilin alt ve st yzeyleri arasnda veter hattna dik olarak llen mesafeye denir. Maksimum kalnlk, profilin alt ve st yzeyleri arasnda veter hattna dik olarak llen maksimum mesafe olarak adlandrlr.

ekil 2.2. Profil ve Profili Tanmlayan Terimler [16,17]. ekil 2.2de de grld gibi, ortalama kanburluk erisi olarak bilinen erilik hattnn, veterle akt profillere simetrik profiler, erilik hattnn veterle akmad profillere kamburluklu profiller olarak adlandrlr.

10

NACA 0012

NACA 4412

ekil 2.3. a Simetrik Profilin Cl Deiimi ekil 2.3. b Pozitif Kanburluklu [17]. Profilin Cl Deiimi [17].

NACA 6412

ekil 2.3. c Negatif Kanburluklu Profilin Cl Deiimi. Kamburluklu profillerde erilik hatt veter hattnn zerinde ise bu tip profillere pozitif kamburluklu profiler altnda ise negatif kamburluklu profiller olarak adlandrlr. ekil 2.3a, b ve cde srasyla simetrik, prozitif kanburluklu ve negatif kanburluklu profillere ait hcum as () ile tama katsays (Cl) nin deiimi grlmektedir.

11

ekil 2.4. Sabit Hzda, Tama Katsays (Cl) ile Hcum Asnn () Deiimi [16]. Bir profilde hz sabitleyerek profilin hcum as adm adm artrlrsa, CL deeri de hcum asyla parelel olarak artar. Hcum asnn belirli bir deerinde ise CLnin maksimum deerine ulat ve bu deerden sonra CL nin hzla dt, yani profilin stall olduu grlr (ekil 2.4). Akm ierisine yerletirilmi profilinde, profil zerindeki akm hzn M=1e ulat andaki serbest akm mach saysna kritik mach (Mcrt.) says denir [18,19]. Profil zerindeki akmn hz ses hzna ulamasyla ok saydaki mach dalgas st ste gelerek ok dalgasn olutururlar. Bunun sonucu olarak da profil srkleme kaysaysnda hzl bir artn olduu grlmektedir (ekil 2.5). Bu sebepten dolay pala elemanna etkiyen bileke hzn ses hzn gemesi genellikle istenmez.

12

ekil 2.5. Srkleme Katsaysnn Mach Says ile Deiimi [16,18]. 2.3 Tama ve Srkleme Katsaylarnn Elde Edilmesi ekil 2.6a, b de grld gibi bir profile ait ds yay eleman alalm. Bu yay elemanna etkiyen dFa kuvvetini, p yay elemanna etkiyen basn olmak zere

dFa = pds
yazlr.

(2.1)

(a)

(b)

ekil 2.6. Profil zerinde Alnm ds Yay Eleman [20]. Dier taraftan dFa kuvvetinin x ynndeki bileeni dFx, y ynndeki bileeni dFy ve dFa ile dFy arasndaki a olmak zere,

13
dFX = dFa Sin( ) = pSin( )ds = pdy

(2.2)

dFy = dFa Cos ( )ds

= pCos ( )ds = pdx (2.3)

eklinde yazlr. Ayn zamanda dFx ve dFy kuvvetleri, alt yzeye etkiyen basn (Pl), st yzeye etkiyen basn (Pu) olmak zere
Fy = ( p l pu )dx
0 C

(2.4 (2.5)

Fx = ( Pu

dy dyu + pl l )dx dx dx

olarak ifade edilir. Dier taraftan ekil 2.7 de grld gibi L tama kuvveti, D srkleme kuvveti srasyla

ekil 2.7. Profil Etrafnda Oluan Kuvvetlerin Gsterilmesi [20].

L = Fy Cos ( ) Fx Sin( )

(2.6)

D = Fy Sin( ) Fx Cos ( ) eklinde yazlr [20]. Ayrca

L= 1 V2 C l c 2

(2.7)

(2.8)

14 1 V2 C d c 2

(2.9)

ifade edilir [20, 21]. Yukardaki (2.1) ve (2.2 ) numaral denklemden Cl ve Cd katsaylar ekilirse,
Cd = 2D V2 c Cd = Cd (, Re, M) (2.10)

Cl =

2L V2 c

Cl = Cl (, Re, M)

(2.11)

elde edilir. (2.3) ve (2.4) numaral denklemlerde geen M, Re ve ifadeleri, (akkana ait kinematik viskozite) olmak zere, Re (Reynold says) Re = V c

(2.12)

ve a (ses hz) olmak zere M (Mach says)

M = V a

(2.13)

olarak ifade edilir [17, 21-26].

2.4 Pervane ve Pervane Geometrisi

Pervane, iten yanmal bir motorun veya trbinli bir motorun (trbo-prop) rettii mekanik enerjiyi, nndeki hava kitlesini uan hareket ynne zt ynde hzlandrmasyla ileri doru bir ekme kuvvetine dntrr. Bir ua ileri doru eken kuvvet, akkan ktlesinin geriye doru, momentumun arttrlarak sevk edilmesi suretiyle elde edilir. Sz edilen momentumun art ekil 2.8 de grld gibi genellikle, Bir trbojet motorunda havann nce sktrlp, sonra stlarak geniletilmesiyle, Bir pervane ile havann geriye doru hzlandrlmasyla, Modern, yksek by-pas'l trbojet motorlarnda ksmen trbinde genilemeyle ve ksmen de pervane ile hzlandrmak suretiyle elde edilir [27].

15

ekil 2.8. Uaklarda Kullanlan G Sistemleri [27]. Bir pervane gbei etrafnda eit asal aralklarla konumlandrlm ve pervane palas ad verilen kanatklardan meydana gelir. Pala says genellikle 2, 3 veya 4 olur. zel kullanma ynelik olarak baz durumlarda pal says 8ya kadar kmaktadr. kili veya l sral olarak yerletirilmi pervanelerde sistemlerde pal says 16ya kadar kabilmektedir. Pervane palalarnda kullanlan profillerin kesit profillerinin kalnlk oran ( x c ) genellikle kk ancak finesleri (E) byktr. Pervanenin de etrafnda dnd gbek eksenine pervane ekseni, pala ularnn izdm olan daire emberinin apna ise pervane ap ad verilir (ekil 2. 9). Pervane palasnn aklna dik bir dzlemle kesilmesi suretiyle elde edilen kesit profiline ait veterin, pervanenin iinde dnd dzlemle yapt aya kesit konum as () denir. leride de ayrnts ile bahsedilecei gibi, kesit konum as pala akl boyunca kkten uca doru srekli deiir. Kesit konum asnn srekli deimesinden dolay, pervane palalar burulmu kanatlara benzetilebilir. Pervane palasnn herhangi bir kesitindeki kesit konum as sabit olan pervaneye sabit hatveli pervane, kesit konum as deien pervaneye ise deiken hatveli pervane olarak adlandrlr.

16

ekil 2.9. Pervane Geometrisi ve Kesit Profili [27].

2.5. Pervane Etrafndaki Akm Alan

Bir pervanenin her bir palasn boyutlu bir kanat gibi dnmek mmkndr. Yalnz bu kanat kk ksm etrafnda bir dnme hareketi yaparken srt ksm ynnde de bir ilerleme hareketi yapmaktadr. Bu hareketler etkisi altnda, pervane palas zerinde genellikle pervanenin ilerleme ynnde bir tama kuvveti olumakta ancak u etkisi nedeniyle boyutlu kanatta olduu gibi pala ucunda sfr olan tama, pala boyunca bir deiim gstermektedir (ekil 2.10). Pala ucunda sfr olan tamann sonucu, palann firar kenarnda kama girdaplar olumakta ve bu girdaplar palann izinde birbiri zerine yuvarlanarak bir u girdab oluturmaktadr.

ekil 2.10. Pala Boyunca Yk Dalm [27].

17 boyutlu bir kanadn izinde ayn tarzda oluan kama girdaplar kanadn gerisinde kandn hareket dzlemi ierisinde kalacak ekilde yaylyorken bir pervanenin izinde pervanenin dnme ve ilerleme hareketlerinin ortak etkisi nedeniyle helisel yrngeler boyunca yaylmaktadr (ekil 2.11). Buna gre bir pervane etrafndaki akm alann pervane palalar yerine boyutlu kanatta olduu gibi bal girdaplar alarak ve buna yukarda izah edilen kama girdaplar sistemini ilave ederek modellemek mmkndr. Bir plann yakn izi incelenirse kama girdaplarnn pala gerisinde palann dnme dzlemi iinde kalacak ekilde deil de yukarda belirtildii gibi pervane gerisine doru helisel yrngeler boyunca yayld grlr. Bu girdap izgilerinin palann civarndaki akm alan zerindeki etkisini daha iyi grebilmek iin dnme dzlemi iindeki ve ilerleme dorultusundaki iki bileene ayrlmaktadr (ekil 2.11).

ekil 2.11. Pervane Etrafndaki Girdap Sistemi Dnme dzlemi ierisinde kalan bileen girdap izgileri boyutlu kanattakine benzer tarzda pala civarnda karn dorultusunda yani dier bir deyile pervanenin ilerleme ynne zt ynde hzlar indklerler. te bu indklenen hzlar Froude momentum teoremindeki bahsedilen disk dzleminde akm hzndaki grlen artmdr.

18 boyutlu kanatta kanat akl arttka indklenmi hzn azald, kanat aklnn sonsuz olma durumunda indklenmi hzn sfr olduu bilinmektedir. Dier taraftan ideal disk teorisine (Froude Momentum teorisi) gre, diski geen akm ne kadar ok hzlanrsa ideal verim o kadar azalacaktr. Froude disk teorisinin bir sonucu olarak ideal verimin pervane alan ve izdeki hza olan bamllklar belirtilmektedir. zdeki hz arttrmak yerine pervane apn arttrmann ideal verimi olumlu ynden etkileyecei ifade edilmitir. ekil 2.12 de grld gibi pervanenin ilerleme dorultusundaki girdap izgisi bileenleri ise palalarn dnme ynnde hzlar indklerler. Yani hava akm pervanenin dnmesi ynnde komple bir dnme hareketi kazanr.

ekil 2.12. Girdap izgileri ve Bileenleri [21, 27]. Bunun dnda, pervane palalarn temsilen alnan bal girdaplar palann srt tarafnda dnme ynne zt ynde karn ksmnda ise dnme ynnde hzlar indklerler. imdi bir pervanenin dnme dzlemiyle buna hemen nndeki giren akm dzlemini ve hemen gerisindeki kan akm dzlemini gz nne alalm. (ekil 2.13)

19

ekil 2.13. Akmn Pervane Ekseni Dorultusunda ndklenmesi Giren akm dzleminde pala nndeki bal girdaplarn indkledikleri hzla ilerleme dorultusundaki kama girdab izgisi bileenlerinin indkledikleri hzlar birbirini yok edici yndedir. Dolaysyla giren akm dzleminde bir dnme olmadn kabul edebiliriz. kan akm dzleminde gerek bal girdaplarn ve gerek ilerleme dorultusundaki kama girdab bileenlerinin indkledikleri hzlar ayn ynde ve ayn mertebelerdedir. kan akm dzlemindeki indklenmi hz iin 2b yazlabilir. Pervane dzleminde ise bal girdaplar hz indklemediklerinden, akmdaki dnme sadece ilerleme dorultusundaki kama girdaplarndan kaynaklanr. Pervanenin dnme dzleminde indklenen bu asal hz , pervanenin asal dnme hz nn bir kesiri olarak

= b

(2.14)

eklinde ifade edilir [21-23, 27-29]. Pervane dzlemindeki kama girdab bileenleri, daha nce de belirtildii gibi pervanenin ilerleme ynne zt ynde hz indklerler. Bu hz pervanenin ilerleme hz V un bir kesri olarak u ' = aV eklinde ifade edilir [21,27].
2.6. Pervane Hatvesi

(2.15)

Vida ile benzetme yaplarak bir pervanenin bir devirdeki ilerlemesine pervane hatvesi ad verilir. Ancak pervanede, vidadan farkl olarak baz zel durumlar sz konusudur. rnein uak, konum olarak sabit kalp fakat pervanenin dnd kabul edilirse

20 pervanede devir bana ilerleme olmadndan,. dolaysyla hatvede sfr olur. Aksine pervane durmu vaziyette yani uarken motorlar susturup szl hareketi yaparken bu defa devir bana ilerleme miktar ve dolays ile hatve sonsuzdur. Buna gre vidadan hareketle yaplan hatve tanm, pervanenin eitli artlardaki zel durumlarn tam olarak ifade edebilen bir tanm olmaktan uzaktr. Bu zorluu gidermek iin iki farkl pervane hatvesi tanm yaplmtr.
2.6.1. Geometrik Hatve

Pervanenin ekseninden r uzaklktaki bir kesitin, sfr tama hatt ile pervane dnme dzlemi arasndaki aya dersek

h = 2rTg

(2.16)

bykl bu kesitin geometrik hatvesi olarak tanmlanr [21, 27, 29]. (2.16) Bantdan da grld gibi geometrik hatve, pervane palasndaki lokal yarapa bal olarak deiir. Bu nedenle pervane ekseninden yarapn %70i kadar uzaklktaki kesitin geometrik hatvesi pervanenin ortalama geometrik hatvesi olarak isimlendirilir. Geometrik hatve sadece palalarn geometrisine bal bir byklk olup uu artlarndan bamszdr. Pervanenin ilerleme orannn sabit olmasna karn kk ksmndaki bir noktann izgisel hz u ksmndaki bir noktann izgisel hzndan kk olmas nedeniyle, pervaneye etkiyen bileke akm hz pala boyunca deiir. lerleme orannn pala akl boyunca sabit kalmas iin pala boyunca hcum asnn srekli deimesi gerekmektedir. Pala akl boyunca, hcum asnn deimesi, tasarmda byk zorluklar meydana getirir. Pervane tasarmnda hcum asnn pala boyunca deimesini nlemek iin pervane palalar kkten uca doru burulur (ekil 2.14). Geometrik hatve pervane palas boyunca kk kesintinde bykken, uca doru gittike geometrik hatve azalr (ekil-2.15).

21

ekil 2.14. Pala Boyunca Oturma Alar le lerleme Hz Arasdaki liki [22].

ekil 2.15. Geometrik Hatve.

2.6.2. Deneysel Ortalama Hatve

Pervanenin net ekme kuvvetinin (T) sfr olmas halinde devir bana ilerleme miktarna pervanenin deneysel ortalama hatvesi denir [21, 27, 29]. Bu parametre imal edilmi bir pervanenin karakteristiklerinin deneysel lmeleri iin olduka uygun bir parametredir.

22
2.6.3. Geometrik Hatvenin Pervane Performans zerine Etkisi

ekil-2.16da grld gibi, Pala saylar ve genel yaplar birbirine benzeyen ve birinin geometrik hatvesi kk dierininki byk olmak zere iki pervaneyi gz nne alalm. Her iki pervane de ayn n devir saysyla dnmekte olsun. nce geometrik hatvesi kk yani ilerleme hz kk olan pervaneyi ele alalm. Uan ilerleme hznn sfr olduu hali gz nne aldmzda. Bu halde pervane ekseninden r uzaklktaki bir pala elemanna etkiyen bileke akm hz pervanenin dnmesiyle ilgili izgisel hz (V= 2nr ) ile pervanenin harekete geirdii havann pervane dzlemine dik dorultudaki hznn bilekesinden ibarettir. Bu durumda hatvesi kk olan pervane makul snrlar iindeki bir hcm asndan almakta iken byk hatveli pervane muhtemelen pert d vites(stall) artlarnda almaktadr.

(a)

(b)

lerleme hz sfr olduu durumdaki pervaneler

(a) (b) lerleme hz byk olduu durumdaki pervaneler ekil 2.16. Geometrik Hatvenin Pervane zerindeki Etkisi [21].

23 Bunun sonucu olarak kk hatveli pervanenin tama kuvveti byk, srkleme kuvveti kk veya dier bir bak asyla ekme kuvveti byk fakat pervaneyi evirmek iin gerekli moment kktr ekil 2.16 ilerleme hznn sfr olduu durum). Buna karlk hatvesi byk olan pervanenin ekme kuvveti kk momenti ise byktr. Pervanenin ilerleme hznn yani dier bir deyile uan uu hznn byk olmas halinde tamamyla aksi bir durum sz konusu olur. Bu defa byk hatveli pervane makul snrlar ierisindeki bir hcum asndan etkin olarak almakta iken kk hatveli pervane muhtemelen ileri doru ekme yerine geriye doru bir ekme kuvveti oluturmaktadr. Bu nedenle dk uu hzlarnda elverili olan bir pervanenin yksek hzdaki uularda uygun olmayacan syleyebiliriz. Bu durum havacln ilk gelime yllarnda uaklarda performans kstlayc nemli bir faktr olarak karmza kmaktadr. Yksek hz iin yaplm bir ua sfrdan istenen hza karmak iin yukarda anlattmz nedenlerden dolay ok uzun bir pist ihtiyac dourmakta. Pist uzunluunu makul seviyelerde tutturmak iin ift hatveli pervaneler gelitirilmitir. Bu tr pervanelerde pervane gbeinde zel bir sistem araclyla palalar dndrlerek(hcum alar deitirilerek) iki ayr konumda pervaneler altrlmtr. Bylece kk ilerleme hzlarnda kk hatvede tutulan pervane uu hznn byk olduu hallerde byk hatve konumuna getirilebilmektedir. ekil(2.17) de kk ve byk iki hatve halinde pervane veriminin(), ilerleme oran(J) ile deiimini belirten tipik bir rnek grlmektedir.

24

ekil 2.17. Byk ve Kk Hatve Dururmu in lerleme ile Verim likisi [21, 27]. Havaclkta nemli bir ilerleme de sabit hzl diye adlandrlan pervanelerin gelitirilmesiyle salanmtr. Bu pervanelerde palalar yine gbek ierisindeki bir mekanizma araclyla dndrlerek pala hatvesi srekli olarak deitirilebilmektedir. Sz edilen mekanizma ile ayn zamanda motor hz da en verimli deerlerde sabit kalacak bir ayarlama yaplabilmektedir.
2.7. Pervane Katsaylar

Bir pervanenin performans benzeri bir modeli zerinde gerekletirilen deneysel lmelerle tespit edilebilir. Bu durumda modellerle yaplan btn deneylerde olduu gibi deney sonularn tam boyuttaki gerek hale aktaracak uygun bir gei sistemine ihtiya vardr. Bu amala boyut analizi kullanlr. Pervane iin yaplacak bir boyut analizi herhangi bir cismin aerodinamik incelemesinde ortaya kan tama ve srkleme katsaylarna benzer ekilde pervanenin performans ile ilgili olan, ekme katsays ve moment katsaylarn verir.
2.7.1. ekme Katsaysnn Boyut Analizi ile Bulunmas

nceki blmlerde grld gibi bir pervanenin verdii ekme kuvveti, pervanenin geometrisi ve serbest akm karakteristikleriyle pervane izindeki hza baldr. Serbest akm karakteristik olarak aadaki parametrelerle tanmlanabilir. Bu parametreler,

25 Alkanln Younluu Kinematik Viskozitesi Bulk Elastisite Modl Serbest Akm Hz olarak yazlr. Pervane geometrisi pervanenin ap D[L] ile karakterize edildii gibi izdeki hzn pervanenin devir says n[T-1]ile ilgili olduu belirtilebilir. Buna gre pervanenin T[MLT-2] ekme kuvveti iin
T = f ( D , n, , v , E , V )

kg/m3 E m2/s kg/m*s-2

V m/s

veya C boyutsuz bir sabit olmak zere T = CD a n b c v d E eVf eklinde tanmlanr. Buradan her bir bykln deeri kullanlarak [MLT2]=[L] [T-1]b[ML-3] [L2T-1] [ML-1T-2] [LT-1] eitlii yazldktan sonra, aadaki ekle dnr. [MLT2]=[M]c+e[L]a-3c+2d-e+f[T]-b-d-2e-f ve ayn boyuttaki terimlerin stleri eitlenerek
a c d e

(2.17)

[M ] 1 = c + e [L] 1 = a 3c + 2d e + f [T ] 2 = b + d + 2e + f
elde edilir. Alt bilinmeyen ieren bu denklemden a, b ve c parametreleri dier parametreler cinsinden c=1-e a=4-2e-2d-f b=2-d-2e-f ekildii takdirde pervane ekmesi iin yazlan (15.13) balants T = CD 4 2 e 2 d f n 2 d 2 e f 1e d E eVf

26 veya dzenlenerek
E T = C n D 2 2 2 Dn n D ekline getirilebilir. Bu son ifadede parantezler iinde
2 4 d f

V (2.18) nD geen terimleri ayr ayr

incelendiinde,
v nD

n pervanenin asal hzyla ilgili bir byklk ve D de pervane ap olup nD bykl pala ucunun hzyla orantl byklktr. Buna gre bu ifade
v 1 (nD )D = Re

(2.19)

eklinde pala ucu iin yazlm Reynolds saysndan ibarettir [21, 29, 30]. Ayrca
E E : = a2 n2 D2

(2.20)

akkan iindeki ses hz ve yine D.n pala ucunun hzyla orantl bir byklk olmak zere bu ifade
1 a = 2 M Dn eklinde pala ucundaki Mach saysn belirmektedir. V =J nD (2.22)
2

(2.21)

V uan ve dolaysyla pervanenin ilerleme hz V evresel hz ile ilgili bir byklk olmak zere bu son ifade pervane ucunun her devirde ne kadar ilerlediinin gsteren boyutsuz bir faktr olup ilerleme faktr olarak adlandrlr[28-30]. Buna gre pervanenin ekme kuvveti T = Cn 2 D 4 f (Re, M , J ) (2.23)

eklinde pala ucu iin yazlm Reynolds ve Mach saylryla ilerleme oran cinsinden yazlabilir. Bu bant boyutsuz C katsays f (Re, M , J ) fonksiyonu birletirilerek

27
k T = Cf (Re, M , J )

eklinde yeni bir pervane ekme katsays tanmlanmak suretiyle

T = kT n 2 D

(2.24)

eklinde de ifade edilebilir. k T katsays grld gibi Re,M ve J saylaryla pervanenin geometrisine bal sabit olup deneysel veya teorik yntemlerle tespit edilir [21-30].
2.7.2. Moment Katsays

Pervanenin momentinin de ekme kuvvetinde olduu gibi pervane geometrisi dnme hz ve akkan zelliklerine bal olduu gz nne alnarak yukardakine benzer bir analiz yapld taktirde moment iin de
Q = k Q n 2 D 5

(2.25)

eklinde bir ifade elde edilir. Buradaki k Q katsays da yine Re, M ve J saylaryla pervane geometrisine bal bir sabittir [21, 27, 31].
2.8. Pervane Verimi G Katsays ve Tesirlilik Faktr

Pervanenin aerodinamik benzerlik artlarn ortaya koyan yukardaki boyut analizlerinin sonunda elde edilen boyutsuz pervane katsaylar yannda pervane verimi g katsays ve tesirlik faktr gibi dier baz boyutsuz katsaylar da pervane analiz ve dizaynnda nemli kavramlardr.
2.8.1. Pervane Verimi

pervane aftna uygulanan moment Q olmak zere pervane iin harcanan g Ph = 2nQ (2.26)

eklinde yazlabilir. Buna karlk pervaneden birim zamanda alnan i, yani pervanenin faydal gc Pf = TV (2.27)

28 olup buna gre pervanenin verimi

Pf Ph

TV 2nQ

(2.28)

veya T ve Q iin boyut analizi ile bulunan bantlar kullanlarak

=
= =
eklinde elde edilir.
2.8.2. G Katsays

k T n 2 D 4V 2nk Q n 2 D 5 1 k T V 2 k Q nD 1 kT J 2 k Q (2.29)

Pervaneyi dndrmek iin gereken g

P = 2nQ = 2n(k Q n 2 D 5 ) = 2k Q n 3 D 5 olmak zere g katsays P = k P n 3 D 5 eklinde ifade edilir. (2.19) numaral bantdan g katsays ekilirse
kP = = P n 3 D 5 2k Q n 3 D 5

(2.30)

(2.31

n 3 D 5

(2.32)

= 2k Q

eklinde tanmlanr. Bu durumda pervane verimi iin de

29 kT kQ

= J
bants elde edilir [21, 27].
2.8.3. Tesirlilik Faktr

(2.33)

Bilindii gibi mukavemet gereksinimleri nedeni ile bir pervane palas gbekten uca doru farkl kesitlere sahiptir. Gbek yaknnda dairesel olan kesit nce ovalleir, daha sonra profil eklini alr. Profilin veter uzunluu pala ucuna doru giderek klr. Pervane kesitlerinin bu ekilde deimesinin etkisini incelemek iin tesirlilik faktr ad verilen bir katsay tanmlanr. Dnme hz n devir/sn olan D apl bir pervanenin gbek ekseninden r uzaklkta r geniliindeki bir pala elamann ele alnsn (ekil 2.18). Pervaneyi evirmek iin pervane aftna uygulanan moment Q olsun ve bu momentin

r geniliindeki pala elemanna gelen ksm da Q olsun. Moment kolu r olduuna

gre pala elemanna dnme ynnde uygulanan kuvvet Q /r byklnde olacaktr. Ve bu kuvvet pala elemanna etkileyen srkleme kuvvetine eit olacaktr.

ekil 2.18. Pala Eleman Kesit Profiline kuvvetler [21, 27]. Yaplan incelemede havann pervane dzlemine dik dorultudaki ilerleme hzn ihmal edilmesi mmkndr. Bu taktirde pala elemanna etkiyen akm hz
V = 2nr

(2.34)

ve srkleme kuvveti de 2nr

30

Q
r

1 C D (2nr ) 2 c(r )r 2

(2.35)

olur. Buradan pala elemanna etkiyen elemanter moment

Q = 2C D 2 n 2 c(r )r 3r

(2.36)

olarak yazlabilir. CD srkleme katsays genel olarak pala boyunca deien bir byklk olmakla birlikte bu incelemede bir an iin sabit olduu kabul edilerek son ifade pala kknden ucuna kadar integre edilirse, pervanenin pala n olmak zere pervane aftna uygulanan toplam moment
Q = 2 n n B C D c(r )r 3 dr
2 2 kk u

(2.37)

olarak ifade edilir. Ancak nceden de belirtildii gibi pervanenin gbee yakn ksmlar mukavemet gereksinimleri nedeniyle profil kesitli olmayp, bu ksmlarn pervane performansna bir katks olduu sylenemez. Bu nedenle sonuncu ifadedeki integrali genellikle pervane ekseninden pervane apnn %10u kadar dardan balatlmas uygun olur. Dier yandan pervaneyi evirmek iin gerekli g, Pg = 2nQ (2.38)

olup Q iin yazlan (2.25) numaral banty (2.26) numaral bantda yerine yazarak
Pg = 4 3 n 3 n B C D
0.5 D

0.1D

c(r )r

dr

(2.39)

olarak yazlr [24-26]. Bu ifadede geen integral ifadesi

10 5 tf = 5 D
0.5 D

0.1D

c(r )r

dr

(2.40)

tesirlilik faktr olarak adlandrlr [21]. Bu durumda (2.39) bants, D Pg = 4 n n B C D t f 10

3 3 5

(2.41)

eklinde yazlr.

31

3. BLM 3.1. Froude Momentum Teorisi

Pervaneye ait temel parametrelerin bulunmas Froude tarafndan gelitirilen momentum teorisi kullanlacaktr. deal disk teorisi olarak da kullanlan momentum teorisinden hareketle, pervane yerine pervaneyle ayn apa sahip ideal bir disk ve diskten geen havann kazand momentum incelenir. Ancak bu incelemede u kabuller yaplr. Diski geen akkann kazand enerji akkann statik basncndaki art eklindedir. Akkann kazand bu enerji diskin her tarafnda ayndr. Diski geen geen hava partikllerinin hzlar disk yzeyinin her tarafnda ayndr. Diskten geen hava akm srekli ve girdapszdr. Disk knda oluan girdaplar ihmal edilir.
3.2. deal Diskin ekme Kuvveti, Pervaneyi Geen Akm Hz, zdeki Hz.

Froude momentum teorisinde yaplan kabuller altnda, diski geen akkan ktlesinin ekil-3.1 'deki gibi bir akm borusu oluturduu dnlebilir. Disk(Pervane) nnde ve yeterince uzanda havann hz, uan hzna eit bir V hzyla diske doru gelmekte ve diske yaklatka akm hzlanarak disk zerinde V0 hzna erimektedir. Diskten ald enerji ile diskten sonra hzlanmasna devam ederek, akkan basncnn serbest akm basncna eit olduu blgeye kadar hzlanmasn srdrerek V s hzna erimektedir. Bu hz artn u ekilde tanmlayabiliriz. Diskin yeteri kadar nnde akkann statik basnc serbest akm statik basnc olan P deerinde iken diske yaklatka statik basn azalarak diskin nnde P1 deerine ulamaktadr. Havann diskten ald enerji ile diskin arkasnda statik basn P2 deerini artmakta ve diskin gerisinde giderek dmek suretiyle serbest akm statik basnc P deerine inmektedir.

32 Dier taraftan birim zamanda diskten geen havann ktlesel debisi m = SV

(3.1)

ekil 3.1 deal Dikte Basn ve Hz Dalm [17-18, 21]. ve diskin hava hznda yaratt artma ise ( Vs V ) olduuna gre momentumun

teoremi yardmyla, T ekme kuvveti, S disk alan, akkan younluu olmak zere akkann momentumundaki art T = SV0 (Vs V ) eklinde yazabiliriz. Diskin n ve arkasndaki basnlarn farknn, disk zerinde yaratt ileri doru ekme kuvveti T iin T = S (P2 P1 ) olarak yazlr. (3.3) (3.2)

33 Akm girdapsz kabul edildiine gre ekil 3.1 deki diskin nnde ve gerisindeki blgelerde ayr ayr olmak zere Bernoulli denklemi birer defa P + P + 1 1 V2 = P1 + V0 2 2 2 1 1 Vs2 = P2 + V0 2 2 2 (3.4) (3.5)

eklinde iki bant elde edilir. (3.5) bantsndan (3.4) bants karlrsa

P2 P1 =

1 Vs2 V2 2

)
)

(3.6)

elde edilir. (3.3) bantsna (3.6) bantsn yerletirilirse T= 1 S Vs2 V2 2

(3.7)

elde edilir. (3.2) bants ile (3.7) bants birbirine eitlenir ve gerekli sadeletirmeler yaplrsa
V0 =

(Vs + V )
2

(3.8)

elde edilir. (3.8) bantsna gre disk zerinden geen havann hz, serbest akm hz
V ile diskin gelimi izindeki Vs hava hznn aritmetik ortalamasna eit olmaktadr.

3.3. Diskin deal Verimi

Diskin yeterince nnde ve yeterince gerisinde havann statik basnc ayn ve P deerine sahip, buna karlk birim akkan ktlesinin kinetik enerjisi, diskin nnde ve statik basncn serbest akm statik basnc P eit olduu yerdeki enerji 1 2 V 2 iken diskin yeterince gerisinde ve uzandaki enerji 1 2 Vs 2 (3.10) (3.9)

34 eklinde olmaktadr. Buna gre diski geen akkann enerjisindeki art 1 2 (Vs V2 ) 2 olup, diski birim zamanda geen akkann enerjisindeki deime (artm) dE 1 = SV0 (Vs2 V2 ) dt 2 (3.12) (3.11)

elde edilir. Bu sonuncu ifade diskin, yani pervanenin havay hzlandrrken harcad enerjiyi gstermektedir. Buna karlk diski eken kuvvet T olduu ve diskin hareket hz da V olduuna gre diskin birim zamanda yapt faydal i (faydal g) W f (Pf ) = TV olarak ifade edilir. Buna gre diskin ideal verimi (3.13)

i =

2 TV SV0 (Vs2 V2 )

(3.14)

eklinde tanmlamak mmkndr. T iin daha nceden bulunan (3.2) bants kullanlarak

i =
= veya

2 SV0 (Vs V )V SV0 (Vs V )(Vs + V ) 2V V s + V 2

i =

1 + (Vs

V )

(3.15)

eklinde yazlabilir.(3.8) bantsnn yardmyla

i =
elde edilir.

V V0

(3.16)

35

Diskten alnan faydal g TV ve ideal verim da V harcanan g P= = TV

V0

olduuna gre diskte

TV V V 0

(3.17)

= TV0 olarak elde edilir[21, 27-28]. (3.15) tanmlanan verim ifadesinde grld gibi verilen bir uu hznda, pervanenin izindeki Vs hz arttka pervane veriminin azald grlmektedir. Oysa pervaneden elde edilen ekme kuvveti hava ktlesinin hzlandrlmasyla elde edilmektedir. Son iki cmlede aklananlar birbirleriyle eliki oluturmaktadr. Bu elikiyi iki zel durumu inceleyerek aklanr. lk olarak (3.2) bantsndan yararlanarak, pervane apnn ok byk olduu durumu ele alalm. Verimin yksek olmas uu hznn ve izdeki hzlara oran (V byk tutarak T ekme kuvveti yeterince byk yaplabilir. kinci halde ise kk apl bir pervane ele alalm. Ayn T ekme kuvveti iin (3.15) bantsndan faydalanarak izdeki hzn arttrlmas gerekir. Bu durumda ise verim der. Sonu olarak stte aklanan iki duruma gre, verilen bir T ekme kuvvetini salayan pervanenin veriminin yksek olmas iin mmkn olabilen en byk disk ap tercih edilmelidir. Froude momentum teorisi yardmyla elde edilen (3.2), (3.7), (3.8) ve (3.16) numaral bantlar, pervane tasarmda temel performans deerlerinin bulmasnda kullanlmaktadr. V0 ) 1e

yaklaacak ekilde yani hzlar arasndaki fark kk tutup, pervane alan Syi yeterince

36

4. BLM PALA ELEMANI TEORS 4.1. Giri

Froude momentum teorisi her ne kadar bir pervanenin performans ile ilgili genel bilgi veriyor olsa da akm alannn sk sk daha detayl incelenmesi palann ekli ve kesit profili gibi baz detaylarn performans zerindeki etkisinin aratrlmas gerekmektedir. Bu aratrmalar pala eleman teorsi yardmyla yapmak mmkndr. Ancak teoriye girmeden nce pervanenin detaylar ile ilgili yeni baz parametrelerin ve akmn fiziksel yapsnn tantlmas yararl olacaktr.

ekil 4.1 Pervane Eksenden R Uzaklktaki Kesit Eleman [32] .

4.2. Pala Elemannn Performans

Bir pervanenin palalarnn pervane ekseninden r uzaklkta r geniliindeki kesit elemann gz nne alalm (ekil 4.1). Pervanenin asal hz olmak zere r uzaklktaki kesit elemann hz r [m sn ] dr. kinci blmde de bahsedildii gibi

37 pervane dzlemini geen akmn kendisi de girdap sisteminin etkisiyle pervanenin dnme ynnde br hzyla dnmektedir. Buna gre alnan pala elemanna pervane dzlemi iinde etkiyen radyal yndeki hz r(1 b) (4.1)

olarak belirtilir. Pala elemann etkiyen hz ise eksenel hz ile radyal hzn bilekesi olan VR hzdr. Pervanenin ilerleme hz V girdap sisteminin indkledii hz da aV olmak zere pervanenin dnme dzlemini geen akmn hz V0 = V (1 + a) eklinde ifade edilir. (4.2)

ekil 4.2. Pala Elemanna Etkiyen Kuvvetler [29].

38

ekil 4.2 de grld gibi pala eleman VR hznn etkisiyle bir tama kuvveti oluturur. VR hznn dorultusu, boyutlu btn etkiler katldktan sonra belirlendii iin tama ve srkleme kuvvetleri seilen pala eleman kesitinin hcum asndaki iki boyutlu CD ve CL katsaylar ile orantl olarak deiir. Tama kuvveti ( L ) ve srkleme kuvveti ( D )nin bilekesi olan R kuvvetini ilerleme ynnde ekme kuvveti ( T ) ve buna dik dorultuda moment kuvveti ( Q zere iki bileene ayrlabilir. Bu durumda V R hznn dnme dzlemiyle yapt a ve bileke kuvvetin tama kuvveti dorultusuyla yapt a olmak zere ekil 3.2 yardmyla u bantlar Tg =
r ) olmak

D L

C = D CL VR = V (1 + a) Sin r(1 b) Cos

(4.3)

(4.4)

VR =

(4.5)

olarak belirtilir. Dier taraftan (4.4) ve (4.5) eitliinden

V 1 b = Tg r 1 + a

(4.6)

yazlabilir. Dier taraftan ekme kuvveti ( T ) ve moment kuvveti ( Q r ) srasyla,

T = RCos( + ) Q
r
= RSin( + )

(4.7) (4.8

yazlr. Pala elemanndan kazanlan faydal g Pf

Pf = VT

(4.9)

39

pala elemann dndrmek iin harcanan g Pg

Pg = Q
olarak ifade edilir. Bu durumda pala eleman verimi iin,

(4.10)

=
=

Pf Pg

V T Q V RCos( + ) = rRSin( + ) veya (4.6) dan faydalanarak

(4.11)

=
verim bants ifade edilir.

(1 b )Tg (1 a )Tg ( + )

(4.12)

Pervanenin pala says n B ise, r geniliindeki pala elemanlarna etkiyen toplam tama ve srkleme kuvvetleri CL ve CD iki boyutlu kesit karakteristikleri ve profiline ait veter uzunluu c olmak zere

L = n B c r VR2 C L
1 2

1 2

(4.13)

D = n B c r VR2 C D

(4.14)

eklinde ifade edilir. ekil 3.2 den ekme kuvvetini tama ve srkleme kuvvetine bal olarak

T = LCos DSin
yazlr. (4.3), (4.13) ve (4.14) bantlarn (4.16) de yerine yazarak dzenlenirse

(4.15)

T = n B c r VR2 (C L Cos C D Sin )

1 2

40

C 1 T = nB c VR2 C L Co D Sin 2 r CL

T n B c 2 = V R C L (Cos TgSin ) r 2
CosCos Sin sin T 1 = n B c VR2 C L r Cos 2

T n B c 2 Cos ( + ) VR C L = r Cos 2

(4.16)

bants elde edilir. Ayn ekilde moment kuvvetini, tama ve srkleme kuvvetine bal olarak

Q = LSin + DCos r
yazlr. (4.3), (4.13) ve (4.14) bantlarn (4.18) de yerine yazarak dzenlenirse

(4.17

Q 1 = n B crVR2 (C L Sin C D Cos ) r 2 n cr Sin( + ) = B VR2 C L Cos 2

(4.18)

bants elde edilir. Ayrca pervane dnme dzleminde pala elemanlarnn kaplad planform alannn disk alanna oran

n B cr 2rr n c = B 2r

(4.19)

eklindeki ifadeye pervanenin katl-skl olarak adlandrlr. Dier taraftan pala elemanlarna etkiyen toplam ekme kuvveti T ktlesel debi m olmak zere, pervane dnme dzleminin momentumundaki arta eittir.

geniliindeki eridinden geen havann

41

T = m V
Burada T ifadesi,
V = V s + V 2 = V (1 + a ) Vs = V (1 + 2a )

(4.20)

V = Vs V = 2aV
m = V (2r r ) = V (1 + a )(2r r )

(4.21)

bantlarn kullanarak ekme kuvvetinin pala boyunca deiimi

T = 4rV2ra(1 + a) T = 4rV2 a(1 + a) r

(4.16a) (4.16b)

serbest akm hz V bal olarak ifade edilir. Benzeri ekilde pala elemanlarna etkiyen toplam Q momenti ayn r genilikteki eritten geen havann asal momentumundaki arta eittir.

Q = m (r 2 )
Bu ifadeden yola karak

(4.17)

= 2b
m = V (1 + a)(2rr )

(4.18a) (4.18b)

(4.18a) ve (4.18b) bantlar (4.17) bantsna yerletirildiinde, aft momentinin pala boyunca deiimi

Q = 4r 3rV b(1 + a)

(4.19a)

42

Q = 4r 3 V b(1 + a) r

(4.19b)

olarak elde edilir. (Q r ) ve (T r ) iin bulunan bu son ifadeler daha nce bulunan ifadelerle karlatrlarak.
4rV2 a (1 + a )

= rVR2 C L Cos ( + )

4r 3 V b(1 + a ) = r 2VR2 C L Sin( + )

ve ayrca V R yerine
VR = V (1 + a ) Sin r(1 b) = Cos

eiti yazlp dzenlenirse

a Cos ( + ) = CL 1+ a 4 Sin 2
b Cos ( + ) CL = 1 b 4 Sin 2 ifadeleri elde edilir [21-27].
4.3. Boyutsuz Parametreler

(4.20)

(4.21)

Pervane tasarm ve analizinde kullanlmak zere bu blmde pala eleman teorisi yardm ile kartlan denklemleri boyutsuz bir ekle sokarak kullanmak mmkn. Bunun iin pervanenin T ekme kuvveti ve aft momentinin T = kT n 2 D 4
Q = kQ n 2 D 5

(4.22) (4.23)

eklinde bir kT ekme katsays ve kM aft momenti katsays cinsinden ifade edilebilecei hatrlanrsa, ekme kuvveti yerine bu bant kullanlarak ve ayrca

43

r=

r R

(4.24)

D = 2R
J= V nD

olmak zere, ekme kuvveti ve aft momenti iin yazlan (4.16),(4.19),(4.23) ve (4.26) bantlar srasyla,
k T = r J 2 a (1 + a ) r

(4.26a)

k Q r

= 4 2 r 3 Jb(1 + a)

(4.26b)

ekline getirilir.

5. BLM PERVANE TASARIMI 5.1. Giri

nceki blmlerde bir pervane etrafnda meydana gelen hava akmnn fiziksel yaps incelenmi, bu fiziksel yapya uygun iki teoriden bahsedilmiti. Bu teorilerden birincisi olan tayc disk teorisi ve ikinci teori olarak da pala eleman teorisi aklanmt.. Bu teorilerden, tayc disk teorisi, bir pervanenin tasarm ile ilgili almalarda, pervaneye ait temel performans deerlerini vermekteydi. Yani, ekme kuvvetiyle akm hzlar (serbest akm hz, pervane dzlemindeki hz, izdeki hz gibi) ve pervane alan arasnda iliki kurulmasn salamakta ve pervanenin ideal verimi hakknda bilgi vermektedir. deal disk teorisi, pala elemannn ayrntl geometrik ekli hakknda bilgi veremediinden, pervane geometrisi ve bu geometriye bal pervane performans ile ilgili ayrntl tasarm iin, pala eleman teorisi nemli bir olanak salamaktadr. Bu blmde, NACA 4412 profiline ait kritik mach says tespit edilerek pervane u hz Vmax belirlenecektir. Daha sonra pala boyunca istasyonlarda kullanlan profillere ait verilerinden tama katsays, srkleme katsays, mach says, basn katsays gibi tasarmda kullanlacak boyutsuz saylar ve Vmax deeri FLUENT yazlm kullanlarak elde edilecektir. Elde edilen bu veriler de kullanarak Froude momentum teorisi yardmyla pervanenin temel performans deerleri, pala eleman teorisi yardmyla pervanenin geometrik ekli ve performans deerleri elde edilecektir. Hesaplamalar yaplrken, literatrde genel olarak grld gibi nceki blmde elde edilen denklemler boyutsuzlatrlarak kullanlacaktr. Bu bakmdan balang ksmlar tasarm ilemlerinde kullanlacak olan denklemlerin boyutsuzlamasna ayrlmtr. Bundan sonra genel tasarm yaklam ve tasarmn ayrntlar aklanmtr. Son olarak,

45 tasarm sonucu elde edilen pervane geometrisinin tasarm artlarndaki performansn grmek amacyla analiz almalarna yer verilmitir.
5.2. Problem Tanm

Ksa pistlere ini kalk yapabilen kk uaklarda kullanlabilecek ekme kuvveti (T) 1500 N, verimi () 0.97 olan ve ua 60 m/sn hzla ilerleten NACA 4412 profili kullanlarak palli bir pervane tasarmnn yaplmasdr. Hesaplama kolayl asndan pala eleman 10 eit istasyona blnmtr. ekil 5.1 ve ekil 5.2 de grld gibi Vmax R, , L, D, T, Q, , a ve b verilerinin elde edilmesidir. Yaplacak olan pervane tasarm drt aamada gerekletirilecektir. Bunlar, Pervaneye ait temel byklklerin elde edilmesi iin balang verilerinden pala u hz ( Vmax ) deerinin FLUENT yazlm kullanlarak tespit edilmesi, Pervaneye ait temel performans deerlerinin (S, R, D, J, V0, Vs gibi) froude momentum teorisi yardmyla elde edilmesi, Pala eleman teorisinde kullanlmak zere, NACA 4412 profiline ait katsaylarn FLUENT yazlmyla elde edilmesi, froude momentum ve pala eleman yardmyla pala geometrisinin oluturulmas ve pala elemanna etkiyen kuvvetlerin hesaplanmas yaplacaktr. Balangta belirli kabullerle yaplan tasarmn optimize edilerek pala geometrisine ait yeni performans deerlerinin elde edilerek optimizasyon ncesi performans deerleriyle karlatrlmas,

46

ekil 5.1. Pala Elemannda Kullanlan Profile Etki Eden Kuvvetler.

ekil 5.2. Pala Elamannn Boyunca Profillerin Kkten Uca Doru Dalm.

47
5.3 Akm Ortamnn Modellenmesi 5.3.1 Akm Ortamnn Geometrik Modellenmesi

Kanat veya pervane profilleri iin veter uzunluu c olmak zere ekil 5.3 de grlen geometrik model nerilmektedir[33]. zm iin geometrimizde, ekil 5.4 de grld gibi mesh yaps olarak Quadrilaterals, mesh tipi olarak Map kullanlmtr.

ekil 5.3. Akm Alannn Veter Uzunluuna Bal Boyutlandrlmas.

5.3.2 Matematik Model

Hesaplamalar iin aada verilen model kullanlmaktadr: Trblansn genellikle aktaki dnme yada girdaptan etkilenmesinden dolay FLUENT kodunun dnme yada girdabn etkilerinin de hesaba katlmasyla daha doru trblans viskozitesinin hesaplanmasn salayan Spalart-Allmaras trblans modeli seildi. almada aadaki kabuller dikkate alnmaktadr: Ak iki boyutlu eksenel ve trblansldr, Akkann viskozitesi (molekler viskozite, ) scaklkla ekponansiyel olarak azalmaktadr, Akkann zgl ss ve sl iletkenlik katsaysnn scaklkla deiimi ihmal edilmektedir,

48 Yer ekiminin etkisi ihmal edilmektedir, Profil etrafnda ve akm alan olarak belirlenen snrlarda s transferinin olmad kabul edilmektedir, Akm ortam ile d ak arasnda s transferi olmad kabul edilmektedir. Trblans modeli iin Spalart-Allmaras Modeli kullanlmtr.

ekil 5.4. Akm Alannn Grid Yaps.

49 Spalart-Allmaras Modeli iin Transport denklemi Trblans kinematik viskozitesi v , trblans viskozite retimi Gv, akkan younluu , duvarlarda trblans viskozite etkisinin giderilmesi Yv, molekler kinematik viskozite , denklemi,
vv

ve Cb2 sabitler olmak zere Spart-Allmaras modeli iin transport

1 ( v) + ( v ui ) = Gv + t xi x j vv

v v + v + Cb2 x j x j

Y + S v v (5.1)

eklinde ifade edilir [34]. Trblans viskozite modeli viskoz snmleme fonksiyonu f v1 olmak zere trblans viskozitesi t ,

t = v f v1
f v1 x3 = 3 x + C v31
v x v

(5.2)

(5.3)

(5.4)

olarak tanmlanr [39 ]. Trblans retim modeli Trblans retimi Gv,

G v = C b1 S v
olarak tanmlanr. (5.5) bantsnda geen S ifadesi,

(5.5)

50

v S = S + 2 2 f v2 d

(5.6)

duvardan mesafe d, sabit, dnme tensr ij, deformasyon tensr S ve viskoz snmleme fonksiyonu f v 2 ,

f v2 = 1

x 1 + xf v1

(5.7)

S 2 ij ij
eklindedir. Deformasyon tensr ifadesinde geen ij ifadesi,

(5.8)

1 u u j ij = i x 2 j xi
eklinde tanmlanr. Trblansn duvarlarda yok edilmesi terimi Yv,

(5.9)

v Yv = C w1 f w d
(5.10) ifadesinde geen fw,

(5.10)

6 1 + C w3 6 f w = g 6 g + C w3

(5.11)

g = r + C w2 (r 6 - r)
r= v S d
2 2

(5.12)

(5.13)

yazlr. Spalart-Allmaras modelinde kullanlan Cb1, Cb2, sabitleri,

, Cv1, Cw1, Cw2, Cw3 ve

51

Cb1 = 0.1355, Cb2 = 0.622,

C w1 = C b1

=
v

(1 + C b 2 )
v

2 , 3

Cv1 = 7.1, Cw2=0.3, Cw3=2, =0.4187 ve

olarak verilmitir [34].

5.4 Pervane Verilerinin Elde Edilmesi 5.4.1 Pervane U Hznn Belirlenmesi

kinci blmde anlatld gibi, tasarlanan pervane kk ksm etrafnda dnme yaparken pal boyunca r hzyla da ilerleme yapmaktadr. Pala elemann serbest akm hz ile dnmeden kaynaklanan izgisel hzn bilekesi olan VR hzna maruz kalmaktadr. Pala ucunda VR bileke hznn belirli bir deerinde profil zerindeki akm hz ses hzna ular. Profil zerindeki akm hz ses hzna ulatnda ok dalgas oluumu ve oka bal olarak ekil 2.5 de grld gibi srkleme kuvvetinde hzl art meydana gelmektedir. ok dalgas oluumu ve oka bal srkleme kuvvetindeki artn nlemek iin pala u profiline etki eden bileke akm hz, profil zerindeki akm hznn ses hzn amayacak ekilde tespit edilir ve Vmax ile gsterilir. Pala ucunda profile etki eden bileke akm hz Vmax deerini tespit etmek iin NACA 4412 profilini =5 derecelik hcum as ve M=0.57 mach lk serbest akm hznda, profil zerindeki akm hz M=0.991964 olarak elde edilmitir. Profil zerinde tespit edilen hz deeri ses hzna ok yakn ve ses hzn amadndan, M=0.57 mach says deeri, maksimum u hz olan Vmax olarak alnmtr. Ses hznn 340 m/sn deeri iin Vmax =193.8 m/sn olarak elde edilir. ekil 5.5 ve ekil 5.6 da pala eleman u profili etrafndaki hz dalm ve basn katsaysnn deiimi grlmektedir.

52

V (m/sn)

ekil 5.5. Pala Eleman U Profili Etrafndaki Hz Dalm.

st

-Cp

Alt

x/c
ekil 5.6. Pala Eleman U Profili Etrafndaki Basn Katsays Dalm.

5.4.2 Pervaneye Ait Temel Performans Deerlerinin Elde Edilmesi

ekil 3.1 de grld gibi pervane dzlemindeki hz V0 ve pervane izindeki hz VS deerleri ile ekil 5.1 deki pervane ap D, yarap R, palasnn sprd alan S, asal hz , pervane ilerleme oran J ile pervane devir says n verileri elde edilecektir.

53 Pervanenin tasarmnda veri olarak Serbest Akm Hz Pervanenin ekme Kuvveti Pal Says Pervanenin ideal verimi Maksimum etkin hz
V (m / sn)

T (N )
nB

V max (m / sn)

deerleri alnmtr. Ayrca tasarm deniz seviyesindeki artlarda gerekletirildii ve pala boyunca btn kesitlerde ayn tip profil kullanlmtr. Bu artlar altnda Frode momentum teorisinden faydalanarak elde edilen (3.16) bants kullanlarak pervane dzlemindeki hz V0,

i =

V V V0 = V0

(5.14)

yine ayn teorinin bir sonucu olarak diskin iz blgesindeki akm hz ( Vs )yi deeri iin (3.8) bantsndan yararlanarak
V0 = V + V S 2 V S = 2V0 V

(5.15)

yazlabilir. Ayrca pervane iz blgesi alan iin (3.5) bants kullanlarak,

T = SV0 (V S V0 ) S = T

V0 (V S V0 )

(5.16)

elde edilir.Pervane yarap ve ap srasyla

S = R 2 R = S

(5.17) (5.18)

D = 2R deerleri elde edilmitir..

54 Pervanenin devir saysnn pala boyunca izgisel hzlar etkileyecei aktr. En byk izgisel hz pervane palasnn en u noktasnda elde edilir. U kesitindeki etkin hz ise pervane ilerleme hzyla izgisel hzn bilekesi olan VR dir. VR nin pala ucundaki deeri olan Vmax nceki paragrafta belirlemiti. Buna gre, pervaneyi geen akmdaki eksenel ve radyal ynde indklenmi hzlar ihmal ederek, pervanenin u kesitindeki maksimum etkin hz iin,
2 Vmax = V2 + (R ) 2

(5.19)

bantsn yazmak mmkndr. (5.19) bantsndan hareketle asal hz iin

2 Vmax V2

(5.20)

elde edilir. Pervanenin devir says iin de

= 2n n = 2

(5.21)

eklinde yazlr. Pervanenin ilerleme oran J deeri iin (2.2) numaral bants kullanlarak
V J = nD

hesaplanr. Bu verilenlerden hareketle aadaki verilen elde edilmitir. Pervane dzlemindeki akm hz Pervane izindeki akm hz Pervanenin alan Pervanenin yarap Pervanenin ap Pervanenin asal hz Pervanenin devir says lerleme oran V0=61.855 m/sn VS=63.711 m/sn S=5.333 m2 R=1.303 m D=2.606 m =141.425 rad/sn n=22.508 1/sn J=1.022

55
5.5 Pala Geometrisinin Elde Edilmesi

Grld gibi mevcut verilerle ve yaplan kabullerle, tayc disk teorisi erevesinde pervanenin ap ve devir says iin ilk deerler elde edilmekte, ancak tayc disk teorisi pervane palasnn geometrik ayrntlar olan veter boylarnn ve oturma alarnn pala boyunca dalmn vermemektedir. Pala geometrisinin ayrntlarnn hesaplanmasnda pala eleman teorisinden

yararlanlacaktr. Bu aamadan itibaren pervanenin dizayn problemini, pervane ilerleme hz ( V ), pervane pala says (nB), pervane ekme kuvveti (T), pervane ap (D) ve pervane devir says (n) ve ekil 5.2 grld gibi kesit profili seilmi olan pervanenin bir palas boyunca veter uzunluklar ci ve kesit konum alarn i deerlerinin elde edilmesi eklindedir. Kesit konum alarnn ve veter uzunluklarnn elde edilmesinde aada gsterilen ilem sras takip edilecektir.

stasyonlara ait lokal yaraplarn elde edilmesi, stasyonlardaki kesit profillerine etki eden bileke akm hzlarnn elde edilmesi, stasyonlardaki profillere ait Cl ve Cd deerlerinin elde edilmesi, stasyonlardaki profillere ait asnn elde edilmesi Son olarak da veter boylar ve profil oturma alarnn bulunmas eklinde sralanabilir.

Pervane palas burulmu kanat gibi olduundan pala elemanna etki eden aerodinamik kuvvetlerin geree yakn olarak hesaplanabilmesi iin genellikle pala eleman belirli sayda istasyona blnerek hesaplamalar yaplr. Bu almada pervane palas eit aralklarda 10 istasyona blnmtr. R pervane yarap olmak zere lokal yarap r deerleri ri = R i (i = 1,2...10) 10 (5.22)

bantsyla elde edilir. Pervane ilerleme hz V ve dnmeden kaynaklanan hz r olmak zere Pala boyunca profillere etki eden bileke akm hzlar,

56
2 V Ri = V2 + (ri ) i = (1,2...10) 2

(5.23)

bantsyla hesaplanr. Hesaplanan bileke akm hzlar lokal yarap deerleriyle birlikte tablo 5.1 de verilmitir. Pala elemannda kullanlan profil ayn olmasna ramen pala boyunca kesit profillerine etki eden bileke akm hz kkten uca doru deitii iin pala boyunca Cl ve Cd deerleri deiecektir. FLUENT yazlmyla elde edilen Cl ve Cd bileke akm hz VR bileke hzlar iin elde edilen veriler kullanlacaktr. Tablo 5.1 Pala boyunca profile etki eden bileke akm hzndaki deiimi

Ri (m) 0.13 0.26 0.39 0.52 0.65 0.78 0.91 1.04 1.17 1.30

VR (m/sn) 63 70 82 95 110 126 142 159 176 194

M 0.18 0.21 0.24 0.28 0.32 0.37 0.42 0.47 0.52 0.57

Tama kuvveti ile ve bileke kuvvet arasndaki a deeri (4.3) bants yardmyla,

i = tan 1 (
hesaplanr.

C di ) i = (1,2...10) C li

(5.24)

Pervane palas boyunca istasyon says m olmak zere istenildii gibi seilebilmektedir. Ayrca dizayn ilemlerinde boyutsuz denklemler kullanld gibi, pala boyuda 1 birim olarak alnmaktadr. Bylece pala elemannn genilii

57

r =

1 m

(5.25)

ve i inci istasyonun yarapsal konumu

ri = r i
Cl ve Cd nin r/R ile deiimi ekil 5.7 ve ekil 5.8de verilmitir. Tablo 5.2 Pala boyunca istasyonlardaki Cl, Cd ve deerleri. r/R 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1.0 Cl 0.866 0.870 0.876 0.886 0.899 0.917 0.941 0.973 1.017 1.082 Cd 0.0165 0.0163 0.0159 0.0156 0.0151 0.0145 0.0142 0.0144 0.0152 0.0164 (0 ) 1.092 1.073 1.043 1.006 0.961 0.907 0.864 0.849 0.854 0.866

(5.26)

eklinde bulunur. Tablo 5.2 de , Cl, Cd ve r/R deerleriyle birlikte verilmitir. Ayrca

ekil 5.6 da grld gibi 5 derecelik hcum asnda bileke hza bal pala kknden ucuna doru tama katsaysnda art grlmektedir.

58

1.2 1 0.8

Cl

Cl

0.6 0.4 0.2 0 0 0.2 0.4 0.6 0.8 1

r/R

ekil 5.7. Tama Katsaysnn Pala Boyunca Deiimi. 2.blmde Geometrik Hatve ksmnda bahsedilen, pervane ekseninden yarapn %70i kadar uzaklkta kullanlan profilin srkleme katsaysnn en dk dzeyde olduu grlmektedir (ekil 5.8).

0.017 0.0165 0.016

Cd

Cd

0.0155 0.015 0.0145 0.014 0 0.2 0.4 0.6 0.8 1

r/R

ekil 5.8. Srkleme Katsaysnn Pala Boyunca Deiimi. Pala elemannda kullanlan profile ait veter boylar ve kesit konum alarnn elde edilmesi, pervane katl iin tanmlanan (4.19) bantsndan, veter uzunluklar c ekildiinde,

59
nB c 2r c= nB 2r

(5.27)

bants elde edilir. Burada r pala boyunca seilen istasyonun yarapsal konumunu ve nB pal saysn ve lokal katl belirtmektedir. (5.27) bantsndaki veteri a 4 ( Sin( )) 2 C l 1 + a Cos ( + ) hesaplamak iin katlk deerine ihtiya vardr. (4.20) bantsnda ekilirse

(5.28)

bants elde edilir. Burada CL kesit profiline ait tama katsays ve tama kuvveti ile bileke kuvvet arasndaki adr. deerinin hesaplanabilmesi iin eksenel hz katsays a ve profil kesit konum as deerlerine ihtiya vardr. Kesit konum as as (4.6) denkleminden ekilerek

V 1 + a V 1 b = Tg ( ) = Tg 1 r 1 b r 1+ a

(5.29)

elde edilir. Ancak (5.29) bantsndaki deerini hesaplamak iin eksenel hz indkleme katsays a ve radyal hz indkleme katsays b deerlerinin bilinmesi gerekmektedir. Sonu olarak tasarm problemi, her bir pala eleman iin a ve b ile gsterilen eksenel ve radyal hz indkleme parametrelerinin bilinmesi gerekmektedir. Profil kesit konum as deerini bulmak iin (4.20) ve (4.21) denklemlerinin ezamanl olarak zmnden yararlanmak mmkndr. Ancak bu zmde iki zorluk vardr. ncelikle her iki denklem de non-lineer olup, analitik zm mmkn deildir. Ayrca (5.29) bantsnda grld gibi bykl a ve b katsaylarna baldr. a parametresi iin bir kabul yaparak zm kolaylatrmak mmkndr. Byle bir kabul, Froude momentum teorisindeki kabullere dayanarak yaplabilir. Bu teoride ideal diskin her tarafndan geen akmn ayn hzda olduu kabul edilmiti. Bu kabul ile a parametresinin pala boyunca sabit olduu varsaylabilir. Bylece diskin ideal verimi nceden seilmek kaydyla, ideal verim ve pervane dzleminden geen akmn hz iin yaplan (4.2) numaral bantdan hareketle a parametresi iin

60
V0 V V 1

a= =

(5.30)

bantsyla hesaplanr. a parametresi bu ekilde belirlendii taktirde, (4.20) ve (4.21) denklemleri arasndan bykl yok edilerek b iin analitik zm elde edilir. Bunun iin (4.21) denklemi (4.20) denklemine blerek, b a = tan( + ) tan( ) 1 b 1+ a (5.31) = a tan( ) + tan( ) tan( ) 1 + a 1 tan( ) tan( )

ifadesi elde edilir. Dier yandan, (4.6) denkleminden tan ifadesi ekilirse tan( ) = 1 + a V 1 b r (5.32)

elde edilen (5.32) bantdaki b dnda kalan tm byklkleri iine alacak ekilde

= (1 + a )
tanmlamas yaplarak tan( ) =

V r

(5.33)

1 b

(5.34)

yazlabilir. Bulunan (5.34) bants (5.31) de yerine yerletirilip, banty b iin dzenlenirse, b 2 c1b + c 2 = 0 (5.35)

gibi ikinci dereceden bir bilinmeyenli denklem elde edilir. Burada c1 ve c2 byklkleri, c1 = 1

tan( )
1+ a

(5.36)

61 a ( + tan( ) ) 1+ a

c2 =

(5.37)

eklinde tanmlanabilir. kinci dereceden bir denklem olan (5.35) un kkleri

b12 = c1 c1 4c 2
2

(5.38)

eklinde bulunur. Bulunan bu deerler ve dier bilinen verilerle birlikte (5.29), (5.28), (5.27) bantlarnda kullanlarak her istasyon iin , ve c deerleri hesaplanr. Hesaplanan a, b, , ve c deerleri tablo 5.3 de verilmitir. Tablo 5.3 de eksenel yndeki hz indkleme parametresi a deerinin Frode momentum teorisindeki kabulden dolay, pala boyunca deimedii ekil 5.9 dede grlmektedir. Fakat ekil 5.10 da grld gibi radyal ynde hz indkleme parametresi bnin pervane dnme ekseninden uca doru gidildike azald grlmektedir. Tablo 5.3 a, b, , ve c Deerlerinin Pala Boyunca stasyonlardaki Deerleri. r/R 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1.0 a 0.031 0.031 0.031 0.031 0.031 0.031 0.031 0.031 0.031 0.031 b 0.4250 0.1848 0.0465 0.0191 0.0097 0.0056 0.0036 0.0024 0.0017 0.0012 67 55 47 39 34 29 26 23 20 19

0.315 0.164 0.109 0.072 0.050 0.036 0.026 0.020 0.015 0.012

c 0.086 0.090 0.089 0.079 0.068 0.058 0.051 0.044 0.038 0.032

62

0.035 0.03 0.025 0.02

0.015 0.01 0.005 0 0 0.2 0.4 0.6 0.8 1

r/R

ekil 5.9. Eksenel Ynde Hiz ndkleme Parametresinin Pala Boyunca Deiimi.

0.45 0.4 0.35 0.3 0.25 0.2 0.15 0.1 0.05 0 0 0.2 0.4 0.6 0.8

r/R

ekil 5.10. Radyal Ynde Hiz ndkleme Parametresinin Pala Boyunca Deiimi. ekil 5.11 da grld gibi profil kesit konum as deerinin ve ekil 5.12de lokal katlk deerinin dnme ekseninden uca doru gidildike azald grlmektedir. Ayrca veterinde pala boyunca deiimi ekil 5.13de grlmektedir.

63

80 70 60 50 40 30 20 10 0 0 0.2 0.4 0.6 0.8

r/R

ekil 5.11. Kesit Konum Asnn Pala Boyunca Deiimi.

0.35 0.3 0.25 0.2

0.15 0.1 0.05 0 0 0.2 0.4 0.6 0.8 1

r/R

ekil 5.12. Lokal Katln Pala Boyunca Deiimi. Balangta pervane dzlemini geen akkannn hznda eksenel ve radyal ynde bir hzlanmann olmad kabul edilmi ve bileke akm hzlar bu kabullere gre elde edilmiti.

64

0.1 0.09 0.08 0.07 0.06 0.05 0.04 0.03 0.02 0.01 0 0 0.2 0.4 r/R 0.6 0.8

ekil 5.13. Veterin Uzunluunun Pala Boyunca Deiimi. Oysa (4.1), (4.2) bantlarnda ve ekil 4.2 dede grld gibi pervane dzlemini geen akkan eksenel ve radyal ynde akm indkledikleri iin pala boyunca profile etki eden bileke hz,
2 V Ri = (V (1 + ai )) 2 + (ri (1 bi ) ) i = (1,2...10) 2

(5.39)

bants ile hesaplanr. Hesaplanan bileke hzlar tablo 5.4 ve ekil 5.14 de verilmitir Tablo 5.4 Bileke Hzn ve Mach Saysnn Pala Boyunca Deiimi r/R 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1 VR (m/sn) 67 76 85 97 112 127 143 160 177 195 M 0.20 0.22 0.25 0.29 0.33 0.37 0.42 0.47 0.52 0.57

65

250
VR

200 150 VR 100 50 0 0 0.2 0.4 r/R 0.6 0.8 1

ekil 5.14. Bileke Akm Hznn Pala Boyunca Deiimi. Profile etki eden bileke hz iin balangta Lokal yaraplar ve bu yaraplara ait profil oturma alar hesaplanm olan pervane pali ekil 5.15 de grlmektedir.

ekil 5 15. Elde Edilen Verilerle Oluturulan Pala Eleman.

66
5.6 Pervane Performans Deerlerinin Elde Edilmesi

Pervane performans deerlerinden L ve D kuvvetlerini hesaplamak iin (2.8) ve (2.9) denklemi her bir profil iin dzenlendiinde, Li = 1 2 VRi C li ci i = (1,2.....10) 2 1 2 VR Cdi ci i = (1,2.....10) 2 (5.40)

Di =

(5.41)

bantlar elde edilir. T ekem kuvveti iin (4.16) bants pala boyunca istasyonlara gre dzenlendiinde, ekme kuvvetinin lokal yarapa gre deiimi,

Ti n c 2 Cos (i + i ) = B i VRi C Li i = (1,2,.....10) ri 2 Cos ( i )

eklinde yazlr ve toplam ekme kuvveti T T = Ti
i =1 10

(5.42)

(5.43)

bantsyla elde edilir. Ayn ekilde aft momenti Q deeri iin (4.18) bants

Qi nB ci ri Sin(i + i ) 2 = VRi C Li i = (1,2,.....10) ri 2 Cos ( i )

eklinde yazlr ve toplam aft momenti Q, Q = Qi
i =1 10

(5.44)

(5.45)

bants ile elde edilir. stasyonlara gre hesaplanan L,D,T ve Q deerleri tablo 5.5 de, pala boyunca deiimi ise ekil (5.17- 5.20) de verilmitir.

67 Tablo 5.5 Tama, Srkleme, ekme Kuvvetleri ve aft Momentinin Pala Boyunca Dalm. r/R 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1 L 206 273 344 404 466 532 600 670 741 814 D 3.9 5.1 6.3 7.1 7.8 8.4 9.0 9.9 11.0 12.3 T 13 39 70 100 131 161 192 222 252 283 Q 4 15 30 45 59 73 87 101 115 130 TV yardmyla 2nQ

Son olarak pervane verimi deeri iin (2.28) bants = hesaplanr.

900 800 700 600 500 400 300 200 100 0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7

0.8

0.9

r/R

ekil 5.17. Tama Kuvvetinin Pala Boyunca Dalm.

68

14.0 12.0 10.0 8.0

6.0 4.0 2.0 0.0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1

r/R

ekil 5.18. Srkleme Kuvvetinin Pala Boyunca Dalm.

300 250 200 150 100 50 0 0 0.2 0.4 r/R 0.6 0.8 T

ekil 5.19. ekem Kuvvetinin Pala Boyunca Dalm.

69

140 120 100 80

Q

60 40 20 0 0 0.2 0.4 0.6 0.8 1

r/R

ekil 5.20. aft Momentinin Pala Boyunca Dalm. (5.43), (5.45) ve (2.28) bantlar yardmyla toplam T, toplam Q ve pervane verimi , ekme Kuvveti aft momenti Verim olarak elde edilir.
5.7. Pervane Analizi

T= 1462.721 N Q= 658.1702 Nm = 0.94334

Tasarm aamasnda eksenel ynde hz indkleme katsays a y Froude momentum teoremi kabullerinden hareketle sabit kabul edilmiti. Tasarm bir bakma bu kabul zerine yaplmt. Fakat a nn sabit olmad pervane palas boyunca deieceini hesaba katarak a ve b deerlerinin elde edilmesi gerekmektedir. Eksenel ynde hz indkleme parametresi a iin, (4.20) numaral denklem a ya bal olarak dzenlendiinde, ai =

i
4

C Li

Cos (i + i ) (1 + ai ) i = (1,2,.....10) ( Sin(i )) 2

(5.46)

bants elde edilir. (5.46) numaral denklem, iterasyon yaplarak a deeri elde edilecektir. a nn belirli bir deere yaknsamas iin yle bir yaklam uygulanacaktr. terasyona giren ai ve itersayon sonucu elde edilen a i deerlerinin aritmetik ortalamas

70 alnarak bir sonraki ilemde itersyona sokularak ai+1 deeri elde edilecektir. ai+1 deerini formle edersek, ai +1 a + ai = i 2

(5.47)

elde edilir. Ayn ekilde radyal yndeki hz katsays b iin (4.21) numaral bant dzenlenirse
bi =

i
4

C li

Cos (i + i ) (1 bi ) i = (1,2,.....10) Sin(2i )

(5.48)

elde edilir. (4.32) numaral denklemde b iterasyon yaplarak elde edilir. b nin belirli bir deere yaknsamas iin a da uygulanan yntemle, b1+i deeri bi +1 b + bi = i 2

(5.49)

elde edilir. Optimizasyon sonucu elde edilen a ve b deerleri (5.29), (5.28), (5.27) bantlarnda kullanlarak her istasyon iin , ve c deerleri hesaplanr. Hesaplanan a, b, , ve c deerleri tablo 5.6 de verilmitir. Ayrca a, b, , ve c deerlerinin pala boyunca deiimi ekil 5.21- ekil 5.25 de verilmektedir. Tablo 5.6 Analiz Sonucu Elde Edilen a, b, , ve c Deerlerinin Pala Boyunca Deiimi r/R 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1.0 a 0.031 0.031 0.031 0.031 0.031 0.031 0.031 0.031 0.031 0.031 b 0.0808 0.0304 0.0175 0.0104 0.0068 0.0048 0.0036 0.0027 0.0022 0.0018 75 60 49 40 34 29 26 23 20 19

0.525 0.214 0.120 0.075 0.051 0.036 0.027 0.020 0.016 0.012

c 0.143 0.117 0.098 0.082 0.070 0.060 0.051 0.044 0.038 0.033

71

0.035 0.03 0.025 0.02

a

a
0.015 0.01 0.005 0 0 0.2 0.4 0.6 0.8 1

r/R

ekil 5.21. Optimizasyon Sonras Eksenel Yndeki Hz ndkleme Parametresinin Pala Boyunca Deiimi.

0.09 0.08 0.07 0.06 0.05 0.04 0.03 0.02 0.01 0 0 0.2 0.4 0.6 0.8

r/R

ekil 5.22.

Optimizasyon

Sonras

Radyal

Yndeki

Hz

ndkleme

Parametresinin Pala Boyunca Deiimi.

72

80 70 60 50 40 30 20 10 0 0 0.2 0.4 0.6 0.8 1

r/R
ekil 5.23. Optimizasyon Sonras Profil Kesit Konum Asnn Pala Boyunca Deiimi.

0.6 0.5 0.4 0.3 0.2 0.1 0 0 0.2 0.4 0.6 0.8 1

r/R

ekil 5.24. Optimizasyon Sonras Lokal Katln Pala Boyunca Deiimi.

73

0.16 0.14 0.12 0.1 0.08 0.06 0.04 0.02 0 0 0.2 0.4 0.6 0.8 1
c

r/R

ekil 5.25. Optimizasyon Sonras Veter Uzunluunun Pala Boyunca Deiimi. Analiz sonucu elde edilen verilerle oluturulan pala eleman ekil 5.26 da grlmektedir.

ekil 5.26. Optimizasyon Sonucu Elde Edilen Pervane Palas.

74 Ayn ekilde profillere etkiyen bileke akm hz (5.39) bants yardmyla hesaplandnda tablo 5.7 deki deerler elde edilir. VRnin pala boyunca deiimi ekil 5.27 de grlmektedir. Tablo 5.7 Optimizasyon Sonras Bileke Akm Hznn Pala Boyunca Dalm. r/R 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1.0 a 0.031 0.031 0.031 0.031 0.031 0.031 0.031 0.031 0.031 0.031 b 0.0857 0.0304 0.0175 0.0104 0.0068 0.0048 0.0036 0.0027 0.0022 0.0018 VR 64 71 82 96 110 126 143 160 177 194 M 0.19 0.21 0.24 0.28 0.33 0.37 0.42 0.47 0.52 0.57

250
VR

200 150 VR 100 50 0 0 0.2 0.4 r/R 0.6 0.8 1

ekil 5.27. Optimizasyon Sonras Bileke Hzn Pala Boyunca Deiimi.

75 Pervane performans deerleri L, D, T ve Q deerleri iin srasyla (5.40), (5.41), (5.43) ve (5.45) bantlar kullanlarak elde edilen deerler tablo 5.8 de verilmitir. Tablo 5.8 Optimizasyon Sonras L, D, T ve Q Verilerinin Pala Boyunca Dalm. r/R 0.1 0.2 0.2 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1.0 L 314 317 357 409 469 533 601 671 742 815 D 6.0 5.9 6.5 7.2 7.9 8.4 9.1 9.9 11.1 12.3 T 14 44 74 104 134 164 194 224 254 284 Q 7 21 34 48 61 75 89 102 117 131

Analiz sonucu elde edilen verilerden L, D, T ve Q deerlerinin pala boyunca deiimi ekil (5.28 -5.31) de verilmitir. Analiz sonunda toplam T, toplam Q kuvvetleri ile verim ifadesi ise, ekme Kuvveti aft momenti Verim olarak elde edilir. T= 1490.59 N Q= 683.9394 Nm = 0.925093

76

900 800 700 600 500 400 300 200 100 0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6

Loptimizasyon

0.7

0.8

0.9

r/R

ekil 5.28. Optimizasyon Sonras Tama Kuvvetinin Pala Boyunca Deiimi.

14 12 10 8
D

Doptimizasyon

6 4 2 0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5

r/R

0.6

0.7

0.8

0.9

ekil 5.29. Optimizasyon Sonras Srkleme Kuvvetinin Pala Boyunca Deiimi.

77

300 250 200 T

150 100 50 0 0 0.2 0.4 0.6 0.8 1

r/R

ekil 5.30. Optimizasyon Sonras ekme Kuvvetinin Pala Boyunca Deiimi.

140 120 100 80

60 40 20 0 0 0.2 0.4 0.6 0.8 1

r/R

ekil 5.31. Optimizasyon Sonras aft Momentinin Pala Boyunca Deiimi. Analiz ncesi pervane verileri ile analiz sonucu elde edilen pervane verileri karlatrldnda Eksenel yndeki hz indkleme parametresinin pala boyunca deimedii, optimizasyon ncesindeki deerine gre ok az art meydana gelmitir (ekil 5.32).

78 ekil 5.33 de grld gibi radyal ynde hz indkleme katsays b, lokal katlk ve kesit konum asndaki deiime bal olarak pala ucundan kkne doru b deerinin deitii grlmektedir. Kesit konum as , a, b deki deiime bal olarak ekil 5.34 de grld gibi pala ucundan kkne doru deitii grlmektedir. Optimizasyon sonras b deerindeki d deerinde art meydana getirmitir. ekil 5.35 de deerindeki deiime bal olarak lokal katlk deeri deimektedir. Lokal katlktaki deiim miktar pervane kkne doru art gstermektedir. ekil 5.36 da deerindeki deiime bal olarak veter deeri deimektedir. Optimizasyon ncesi 1.ve 2. istasyonlarda kullanlan profilin veter boylarndaki dzensizlik optimizasyon sonras giderildii grlmektedir. ekil 5.38 ve ekil 5.39 da grld gibi L ve D kuvvetleri bileke akm hz ve veter boylarna bal olarak, pala ucundan kk ksmna doru farkllat grlmektedir. ekil 5.40 ve ekil 5.41 de grld gibi T ve Q kuvvetleri, pala ucunda ihmal edilebilir derecedeki fark kk ksmna doru azda olsa farkllama gstermektedir. Analiz sonras profile ait kesit konum alarnda ve veter uzunluklarnda artn olduu grlmtr. Kesit konum alarnn ve veter uzunluklarnn pala boyunca deiimi ekil 5.42- ekil 5.43 de verilmitir. Ayrca istasyonlarda kullanlan profillere ait hz dalm ve basn katsaysnn profil etrafndaki dalm ekil (5.44- 5.63)de verilmitir. Basn katsaysndaki deiimin daha iyi anlalmas asndan ekil 5.64 de 1 ve 10 numaral istasyonlardaki, ekil 5.65 de 1, 5 ve 10 numaral istasyonlardaki basn katsaysnn pala boyunca deiimi grlmektedir.

79

0.030955 0.03095 0.030945 0.03094 0.030935 0.03093 0.030925 0 0.2 0.4 0.6

a a optimizasyon

0.8

r/R
ekil 5.32. Optimizasyon ncesi ve Optimizasyon Sonras Eksenel Yndeki Hz ndkleme Parametresinin Pala Boyunca Deiimi.

0.45 0.4 0.35 0.3 0.25 0.2 0.15 0.1 0.05 0 0 0.2 0.4 0.6

b b optimizasyon

0.8

r/R
ekil 5.33. Optimizasyon ncesi ve Optimizasyon Sonras Radyal Yndeki Hz ndkleme Parametresinin Pala Boyunca Deiimi.

80

80 70 60 50

optimizasyon

40 30 20 10 0 0 0.2 0.4 0.6 0.8 1

r/R

ekil 5.34. Optimizasyon ncesi ve Optimizasyon Sonras Profil Kesit Konum Asnn Pala Boyunca Deiimi.

0.6 0.5 0.4 0.3 0.2 0.1 0 0 0.2 0.4 0.6

optimizasyon

0.8

r/R

ekil 5.35. Optimizasyon ncesi ve Optimizasyon Sonras Lokal Katln Pala Boyunca Deiimi.

81

0.16 0.14 0.12 0.1 0.08 0.06 0.04 0.02 0 0 0.2 0.4 0.6

c c optimizasyon

0.8

r/R

ekil 5.36. Optimizasyon ncesi ve Optimizasyon Sonras Veter uzunluunun Pala Boyunca Deiimi.

250 200 150 100 50 0 0 0.2 0.4 0.6

VR VR optimizasyon

VR

0.8

r/R

ekil 5.37. Optimizasyon ncesi ve Optimizasyon Sonras Bileke Akm Hznn Pala Boyunca Deiimi.

82

900 800 700 600

L Loptimizasyon

500 400 300 200 100 0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1

r/R

ekil 5.38. Optimizasyon ncesi ve Optimizasyon Sonras Tama Kuvvetinin Pala Boyunca Deiimi.

14 12 10 8
D

D Doptimizasyon

6 4 2 0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5

r/R

0.6

0.7

0.8

0.9

ekil 5.39. Optimizasyon ncesi ve Optimizasyon Sonras Srkleme Kuvvetinin Pala Boyunca Deiimi.

83

300 250 200 150 100 50 0 0 0.2 0.4 0.6

T T optimizasyon

0.8

r/R

ekil 5.40. Optimizasyon ncesi ve Optimizasyon Sonras ekme Kuvvetinin Pala Boyunca Deiimi.

140 120 100

Q Q optimizasyon

80 60 40 20 0 0 0.2 0.4 0.6 0.8 1

r/R
ekil 5.41. Optimizasyon ncesi ve Optimizasyon Sonras aft Momentinin Pala Boyunca Deiimi.

84

66.997

54.780

46.915

39.469

33.618

29.087

25.540

22.713

20.422

18.534

ekil 5.42. Optimizasyon ncesi Profillerin Kkten Uca Doru Pala Boyunca Dalm.

85

74.6

59.9

48.7

40.3

34.1

29.3

25.7

22.9

20.5

18.6

ekil 5.43. Optimizasyon Sonras Profillerin Kkten Uca Doru Pala Boyunca Dalm.

86

ekil 5.44. Bir Numaral stasyonda Profil Etrafndaki Mach Says Dalm.

st

-Cp

Alt

x/c
ekil 5.45. Bir Numaral stasyonda Profil Etrafndaki CP Dalm.

87

ekil 5.46. ki Numaral stasyonda Profil Etrafndaki Mach Says Dalm.

st

-Cp

Alt

x/c
ekil 5.47. ki Numaral stasyonda Profil Etrafndaki CP Dalm.

88

ekil 5.48. Numaral stasyonda Profil Etrafndaki Mach Says Dalm.

st

-Cp

Alt

x/c
ekil 5.49. Numaral stasyonda Profil Etrafndaki CP Dalm.

89

ekil 5.50. Drt Numaral stasyonda Profil Etrafndaki Mach Says Dalm.

st

-Cp

Alt

x/c
ekil 5.51. Drt Numaral stasyonda Profil Etrafndaki CP Dalm.

90

ekil 5.52. Be Numaral stasyonda Profil Etrafndaki Mach Says Dalm.

st

-Cp

Alt

x/c
ekil 5.53. Be Numaral stasyonda Profil Etrafndaki CP Dalm.

91

ekil 5.54. Alt Numaral stasyonda Profil Etrafndaki Mach Says Dalm.

st

-Cp

Alt

x/c
ekil 5.55. Alt Numaral stasyonda Profil Etrafndaki CP Dalm.

92

ekil 5.56. Yedi Numaral stasyonda Profil Etrafndaki Mach Says Dalm.

st

-Cp

Alt

x/c
ekil 5.57. Yedi Numaral stasyonda Profil Etrafndaki CP Dalm.

93

ekil 5.58. Sekiz Numaral stasyonda Profil Etrafndaki Mach Says Dalm.

st

-Cp

Alt

x/c
ekil 5.59. Sekiz Numaral stasyonda Profil Etrafndaki CP Dalm.

94

ekil 5.60. Dokuz Numaral stasyonda Profil Etrafndaki Mach Says Dalm.

st

-Cp

Alt

x/c
ekil 5.61. Dokuz Numaral stasyonda Profil Etrafndaki CP Dalm.

95

ekil 5.62. On Numaral stasyonda Profil Etrafndaki Mach Says Dalm.

st

-Cp

Alt

x/c
ekil 5.63. On Numaral stasyonda Profil Etrafndaki CP Dalm.

96

10 1 st

-Cp
Alt

x/c
ekil 5.64. 1 ve 10 Numaral stasyonlarda Profilin st ve Alt Yzeylerindeki Basn Katsays Dalm.

10 5 1 st

-Cp

Alt

x/c
ekil 5.65 1. 5 ve 10 Numaral stasyonlarda Profilin st ve Alt Yzeylerindeki Basn Katsays Dalm.

6. BLM SONU VE NERLER 6.1 Sonular

Bu tezde bir pervane tasarm yaplmtr. Pervane palalarnn tasarm konusu, akkanlar dinamii ynnden ele alnm ve pala elemann aerodinamii ile ilgili temel teoriler incelenmitir. Pervane palalarnn tasarm iin, ncelikle palalara etkiyen aerodinamik kuvvetler hesaplanmtr. Pervane palalarnn tasarm iin, gnmz palalarnn tasarmnda en sk rastlanan yntem olan pala eleman teorisinden faydalanlmtr. Tasarlanmas planlanan palann tasarm iin gerekli metod oluturularak palann performans incelenmi ve performans deerleri elde edilmitir. Daha sonra optimizasyon iin balangta kabul edilen eksenel yndeki hz katsays a ve radyal yndeki hz katsays b deerleri, iterasyon yntemi kullanlarak optimum a ve b deerleri elde edilmitir. Elde edilen bu deerler kullanlarak yeni performans deerleri bulunmutur. Balangta yaplan tasarmda elde edilen performans deerleriyle optimizasyon sonucu elde edilen yeni performans deerleri karlatrlmtr. Bu karlatrma sonucu yaplan incelemede, Optimizasyon ncesi pala boyunca sabit kabul edilen a deeri, optimizasyon sonrasnda, optimizasyon ncesindeki deerine gre ok az art gstererek pala boyunca sabit olduu grlmtr. Optimizasyon ncesi radyal ynde hz indkleme katsays b deerinin, pala ucundan kkne doru art gsterdii ve artn pala kkne doru hzland grlmektedir. Optimizasyon sonrasnda b deerinin, pala ucundan kkne doru art gsterdii ve artn optimizasyon ncesi deerinden az olduu grlmektedir.

98

Kesit konum as deerinin, a, b deki deiime bal olarak pala ucundan kkne doru deitii grlmektedir. Optimizasyon sonras b deerinin optimizasyon ncesi b deerine gre dmesi, optimizasyon sonras deerinde art meydana getirmitir. deerindeki deiime bal olarak lokal katlk deeri , pala ucundan kkne doru optimizasyon ncesi deerine gre art gstermektedir. Lokal katlktaki art optimizasyon sonras veter deerinde artn olduunu gstermektedir. deerindeki deiime bal olarak veter deeri c, optimizasyon ncesi en byk c deerine 3 numaral istasyonda ulamken, optimizasyon sonrasnda en byk c deeri 1 numaral istasyonda elde edilmitir. Optimizasyonla pala boyunca c deerindeki dzensizliin giderildii grlmtr. Tama kuvveti L ve srkleme kuvveti D deerleri, c ve VR deerlerine bal olarak pala kkne doru optimizasyon ncesi deerlere gre art gsterdii grlmtr. ekme kuvveti T deerinin pala kknden ucuna doru art gsterdii, optimizasyon sonras toplam T deerinin, optimizasyon ncesi toplam T deerine gre artn olduu grlmtr. aft momenti Q deerinin pala kknden ucuna doru art gsterdii, optimizasyon sonras toplam Q deerinin, optimizasyon ncesi toplam Q deerine gre artn olduu grlmtr. Verim deerinin, T ve Q daki deiime bal olarak optimizasyon ncesi deerine gre dt grlmtr. Optimize edilerek verileri dzeltilen palalarn performansnda, optimize edilmemi pervane iin tasarlanm palann performansna gre azalma olduu grlmtr. Bu farkllk optimize edilmemi pervane iin tasarlanm palann performans, ideal artlar altnda elde edilmi deerler olmasndan kaynaklanmaktadr.

99
6.2 neriler

Bu tezde, pervane tasarm almas aerodinamik kuvvetler asndan incelenmitir. Bu almaya ek olarak aadaki almalarn yaplmas iyi olur. Aerodinamik kuvvetlerin, deiik malzemelerden yaplm pervane yaps zerindeki etkilerinin incelenmesi, Pala elemann oluturduu girdap akmlarnn pervane performans zerindeki etkilerinin incelenmesi, Aerodinamik yklerden kaynaklanan titreimin yapsal ve performans asndan incelenmesi, Scakln pervane yaps ve performansna etkisinin incelenmesi, Balangta kabul edilen verim deerinin pervane performans ve pala geometrisi zerindeki etkisinin incelenmesi, Deneysel almada yaplarak teorik ve simlasyon almalarnn deneysel almalarla uyumluluunun incelenmesi, eklinde sralayabiliriz.

100

KAYNAKLAR

1. Walter, S. D., Statc Thrust Of Arplane Propellers, Naca Report No. 447, http://naca.larc.nasa.gov/reports/1934/naca-report-447. 2. Hemendra Arya, S., K. Sudhakar, Performance Mapping of Mini Aerial Vehicle Propellers, Kailash Kotwani, S.K., Indian Institute of Technology Bombay, Mumbai-400 076, India. 3. Meso, A., Scale Flight Vehicle for Atmospheric Sensing, Department of Aeronautics and Astronautics Stanford University 4. Derek, H., Designs on Idealized Aircraft ,Engine Fan Blades for Noise Reduction, Thesis submitted to the Faculty of the Virginia Polytechnic Institute and State University n Partial Fulfillment Of The Requirements For The Degree Of Masters of Science in Aerospace Engineering. 5. Pnkerton, R. M., Calculated and Measured Pressure Distrbuton Over The Mdspan Section Of The Naca 4412 Airfoil, Report No. 563 6. Sullivan, J. P., Proplet Propeller Design/Build/Test Final Report, Aeronautics and Astronautics Engineering, Purdue University, May 6, 2005. 7. Hudelson, M., British Museum, London. http://daphne.palomar.edu/mhudelson/WorksofArt/13HighRen/2156.html, 2006. 8. Hudelson, M. Leonardo Da Vinci. Helicopter (top) and experiment on lifting power of wing (nuttom), British Museum, London. http://www.scienceandsociety.co.uk/results.asp?image=10313173&wwwflag=2 &imagepos=12, 2004. 9. Mohl, M., Introduction courtesy of the Connecticut River Museum, Inc. http://www.navsource.org/archives/08/0844101.jpg, 2006. 10. Publication of the National Oceanic & Atmospheric Adminstration. http://www.usna.edu/naoe/new/turtle.pdf, 2006. 11. Classic Encyclopaedia, based On The 11th Edition Of The Encyclopaedia Britannica. http://www.1911encyclopedia.org/Flight. 12. Sir Cayley's Governable Parachute. http://www.flyingmachines.org/cayl.html, 2006. 13. Kochersberger, K., An Experimental and Analytical Evaluation of the 1911 Wright Bent End Propeller, NY 14623, AIAA-2000-4122, 2000.

101 14. RB-50 Trent Engine, Rolls-Royce plc. http://100.rolls-royce.com/products/view.jsp?id=390, 2006. Propellers at Low Speed, FL 33124, AIAA 2003-1069, 2003. 16. Acar, H., Uu Mekanii Notlar, 2006, http://atlas.cc.it.edu.tr/-acarh . 17. Dover, L. M., Thomson, M., Theoretcal Aerodynamcs, Publcatons, nc. New York, 1973. 18. Anderson, John D., JR., Fundamentals of Aerodynamics. University of Maryland, 1991. 19. Komerath, N., High Speed Aerodynamics, Ohio State University, 2006. http://www.adl.gatech.edu/classes/hispd/hispd04/Critical_Mach_Number.html 20. Cavcar, M., Pressure Distribution Round An Airfoil, 2003. http://home.anadolu.edu.tr/~mcavcar/hyo301/14_PressureDistribution.pdf#searc h=%22%22pressure%20distribution%20round%20an%20airfoil%22%22. 21. Houghton, E. L., P.W. Aerodynamcs for Engineering sudents, butterworth henemann, Tokyo, 2002. 22. Weck, F. E. Propeller design I: Practical Application Of The Blade Element Theory, NACA:1926:naca-tn-235. Washington, DC, 1926. 23. Weck, F. E. Aircraft Propeller Design., New York, McGraw-Hill, 1930. 24. Heperle, M., Adkins, C.N., Desing of Optimum Propellers, Journal of Propulsion And Power, 10(5),1994. 25. Heperle, M Java Prop., Design and Analysis of Propellers [Software documentation.], http://members.tripod.de/MartinHepperle/Airfoils, 2003. 26. Prop Optimizer (tm) PRO Software documentation. http://www.geocities.com/aeroopt/prop.htm, 2004. 27. Ykselen, M.Adil, Aerodinamik II Ders Notlar, Hava Harp Okulu, 1996. 28. Wilbur, C., Nelsonick, F. E., Aircraft propeller principles. John Wley & Sons, Inc, New York, 1943. 29. Manders, E.P.H., The Design of an Adaptive Ducted Propeller , For the use in Unmanned Air Vehicles, Master Thesis in Aerospace Engineering, University of Technology , Terheijden, 2004. Delft , 15. Craig, D. P., Peter, J. G., Erisa, K. H., Hgh Effcency Forward Swept

102 30. Manders, E.P.H., The design of an Adaptive Ducted Propeller, Delft University of Technology Faculty of Aerospace Engineering, Terheijden, October 2004. 31. Dehl, W., Static Thrust Of Airplane Propellers, naca-tn-447, Langley Memorial Aeronautical Laboratory, 1934. 32. Duran, S., Computer-Aided Design of Horzontal-axs Wnd Turbne Blades, a Thesis submtted to the graduate school of natural and appled scences of Mddle East Techncal Unversty, 2005. 33. Shohei, N., Craig, P., Peter, G., Gecheng, Z., Investigation of Sweep Configuration Effects on Propeller Performance, Dept. of Mechanical Engineering, University of Miami 34. Bhaskaran, R., Flow over an Airfoil, Sibley School of Mechanical and Aerospace Engineering, Cornell University, 2002. http://instruct1.cit.cornell.edu/courses/fluent/airfoil/index.htm 35. Modeling Turbulence, Fluent Inc., January, www.afs.enea.it/fluent/public/fluent-Doc/PDF/chp10.pdf, 2003.

103

ZGEM

Haluk DEMRTA 1966 ylnda Malatyada dodu. lk, orta, lise renimini Malatyada tamamlad. Yksek renimini stanbul Teknik niversitesi Uak ve Uzay Bilimleri Fakltesi Uak Mhendislii Blmnde tamamlad. Askerlik hizmetinden sonra 1998 ylnda Erciyes niversitesi Sivil Havaclk Meslek Yksek Okulunda greve balad. Halen Erciyes niversitesi Sivil Havaclk Yksek Okulunda uzman olarak grev yapmaktadr.

Adres Erciyes niversitesi Sivil Havaclk Yksekokulu 38039, Melikgazi/KAYSER Tel: (352) 4374901/41103 e-mail: demirtas@erciyes.edu.tr