Apstraktna lepota - Kinesko slikarstvo

Submitted by polon on 23 April, 2007 - 11:42.

lanci Biografije, eseji, istraivanja

Kinesko slikarstvo je na ovim prostorima nepoznanica. Ako se tome doda i injenica da se u Narodnom muzeju nalazi 22 rada kineskih slikara, koji skriveni od oiju javnosti lee u magacinima muzeja, onda je razumljivo kakav je znaaj imalo predavanje kustosa muzeja Lidije Ham o kineskom slikarstvu u kolekcijama Narodnog muzeja, odrano u Institutu "Konfuije", na Filolokom fakultetu 13.04.2007. godine. Prvo pitanje koje se namee jeste na koji nain su te slike dospele u vlasnitvo naeg muzeja. U Evropi je obiaj da bogati kolekcionari svojim muzejima poklanjaju slike kineskih slikara. Kod nas je sluaj da je 1959. godine muzej otkupio odreeni broj radova, a neke je poklonio Voja Dakovi, bivi sektretar za kulturu i informisanje u ambasadi u Pekingu. Uglavnom je re o svicima na papiru i svili. Njih ini 19 slika od postojeih dvadeset i dve. Jedna od prvih specifinosti kineskog slikarstva koja upada u oi je nedostatak perspektive. Dok se evropsko slikarstvo bavilo izuavanjem i razvojem perspektive, kinesko slikarstvo je potpuno zanemarivalo taj aspekt slikarstva. Druga osobenost je bogata raznolikost tema i kvaliteta radova. Meu prvim figurama u kineskom slikarstvu je bila ljudska. A teme i sadraj su pre iscrpljeni nego kod evropskog, tako da su se avangardni pokreti pojavili ve u 17. veku, kada u upotrebu ulaze i uljane boje. Jo jedna specifinost je veliki broj citata i kopija posredstvom kojih moemo imati uvid u stilove slikarstva razliitih perioda, a pogotovo onih koji su tokom vremena nepovratno izgubljeni. Slikari su u Kini bili ili profesionalci koji su radili pri dvoru i prodavali svoja dela ili amateri koji su svoja dela iskljuivo poklanjali. Danas su radovi ovih potonjih izuzetno traeni i dostiu visoke cene na tritu umetnina. Svileni svitak veliine 1,5 m koji se nalazi u Narodnom muzeju potie iz 18 - 19. veka i kopija je slike iz vremena dinastije Tang na kojoj su predstavljene istorijske linosti, dvojica od pet generala tigrova. Slika religioznog sadraja potie iz Tibeta, koji je tokom istorije povremeno bio deo Kine, kao i danas, a povremeno je bio nezavistan. Na njoj je predstavljen Sakjamuni Buda (mudrac iz plemena Sakja). Slike takvog sadraja uglavnom su se nalazile po domovima i sluile su za meditaciju. U domovima, pogotovo u odajama za primanje gostiju, Kinezi su drali slike ije su teme bile sadraji literarnih dela, a u zavisnosti od godinjeg doba ili od prilika, menjali su ih prikladnijim. Na poleini takvih slika nalazi se natpis knjievnog dela ije su predstave obraene na slici. Slikanje bambusa je bio poseban anr, a u Narodnom muzeju se nalazi svitak veliine 158 cm autora u enga, taoistikog monaha. Cilj tog anra je bio da se sa to manje poteza prikae bambus, biljka koja se povija na vetru i prilagoava prilikama i tako opstaje. Preporuka koju su dobijali budistiki i taoistiki monasi bila je da toliko dugo posmatraju bambus, da se gotovo poistovete sa njim i da tek onda sa to manje poteza doaraju njegovu lepotu. Pejzano slikarstvo se od 4. veka izdvaja kao samostalno, a vremenom postaje najdominantnija tema. Klimaks svog razvoja doivljava u 10. veku. Tek od 16. veka seljak, obian graanin Kine i njegov ivot postaju tema slikarstva.

Drugi deo predavanja bio je rezervisan za dokumentarni film o onome to se naziva "rain flower pebbles". A to je specifinost istonjakog poimanja lepog. Za razliku od Zapadnjaka, koji u prirodi vide "protivnika" kojeg treba savladati, kod Bekona u Novom Organonu treba je ak silovati ne bi li nam odala svoje tajne, Istonjaci potuju i dive se lepoti prirode. Oni sa njom vie sarauju nego to se trude da je pokore. Estetiar Vang aoven je "rain flower pebbles" nazvao praroditeljem apstraktne umetnosti. Kamenii velianstvenih ivih boja ostavljaju posmatrau da iskusi neobina oseanja uzbuenosti, nervoze, straha ili stanje osloboeno svake brige. Bilo kako bilo, posmatra nikada nije umoran od posmatranja tih "dragulja" prirode ma koliko dugo im posvetio punu panju. Bilo da je u pitanju intenzivni kontrast, nedostatak ili obilje boja, isprekidanost linija ili njihova kompaktnost, ritam ili kompozicija, one posmatraa ostavljaju bez daha. Igra oblika, teksture i boje vraaju nas matovitosti i kreativnosti nemirne prirode. Bilo da svojim oblikom bude lik ene, duboko ukorenjen u naem srcu ili are podseaju na pticu ili kineski ideogram, kamenii nas nikako ne ostavljaju ravnodunim. "Zadovoljstvo, bes, tuga, radost" jesu temelj uzbuenja, kako je to smatrao u Junming, slikar iz perioda dinastije Ming, a upravo takvo uzbuenje kod posmatraa izaziva apstraktna lepota "rain flower pebbles".

Zoran Karajlovi