ORDENAGAILUA:

Informazioa erabiltzeko eta kudeatzeko diseinatuta dagoen makina elektroniko digitala.

INFORMATIKA
Jatorria: Informatique (frantsesera)
-INFORmazioa -autoMATIKOA

INFORMATIKA

HARDWAREA

HARDWAREA
Ordenagailu baten elementu fisikoak. (Ukitu ditzazkegun zatiak). Ordenagailuaren elektronika.

HARDWAREA

HARDWAREA

HARDWAREA

SARRERA

-1950-60-lehenengo ordenagailuak. -1981-ordenagailu pertsonala-PC. -2009-Informatika beharrezkoa da eguneroko bizitzan.

HARDWAREA

INFORMAZIOA
DATUAK

HARDWAREA

INFORMAZIOA - DATUAK

Ordenagailuen funtzionamenduan informazioa ( testua,ahotsa, bideoa etab.) digitala da. Hau da,bi balio posible ditu:

0 edo 1

HARDWAREA

INFORMAZIOA - DATUAK

HARDWAREA

Kode hamartarra: 65 = 6*101 + 5*100

Kode binarioa: 110 = 1*22 + 1*21 + 0*20

HARDWAREA

INFORMAZIOA - DATUAK

HARDWAREB BINARIO-HAMARTAR IA
10001 = 124 + 023 + 022 + 021 + 120 =17

HAMARTAR-BINARIO

HARDWAREA

INFORMAZIOA - DATUAK

HAseRDWAR SINBOLOEN ERREPRESENTAZIOA: ASCII EA

kodea

Gaur egungo sistema informatiko gehienek ASCII kodea darabilte testuak adierazi eta testua maneiatzen duten gailuen kontrolerako.

HARDWAREA

INFORMAZIOA - DATUAK

INFORMAZIOAREN NEURKETA: -BIT:Ordenagailu batek prozesatu dezakeen informazio unitaterik

txikiena da. Adibidez: 0 edo 1 Binary digiT. -Byte (B):8 bit multzoa. Adibidez: 0010 0001
Informazioaren neurri-unitateak Izena Kilobyte Megabyte Gigabyte Terabyte Petabyte Exabyte balikidetasuna 1 024 byte 1 024 Kilobyte 1 024 Megabyte 1 024 Gigabyte 1 024 Terabyte 1 024 Petabyte

Ikurra KB MB GB TB PB EB

SI estandarra 10 10 10 10 10 10
3

informatikan 2 2 2 2 2 2
10

20

30

12

40

15

50

18

60

HARDWAREA

ARKITEKTURA ORDENAGAILUAREN EGITURA

HARDWAREA

ORDENAGAILUEN EGITURA (ARKITEKTURA)

HARDWAREA

ORDENAGAILUEN EGITURA (ARKITEKTURA)

-Prozesatzeko Unitate Zentrala (PUZ): Sarrerako gailuen bidez jasotako informazioa (datuak eta aginduak) prozesatzen ditu, informazioa lortzeko. Ordenagailuaren atal nagusia dela esan genezake. Praktikan, PUZ-a mikroprozesadorea izeneko gailu batek osatzen du. -Sarrerako gailuak edo periferikoak: -Irteerako gailuak edo periferikoak: -Informazio-euskarriak:

HARDWAREA

ORDENAGAILUEN EGITURA (ARKITEKTURA)

-Sarrerako gailuak edo periferikoak: -Prozesatzeko Unitate Zentrala (PUZ): -Irteerako gailuak edo periferikoak -Informazio-euskarriak:

SARRERAKO PERIFERIKOAK

HARDWAREA

SARRERAKO PERIFERIKOAK

Teklatuen atalak: Teklatua honako bost ataletan banatzen da: Alfazenbakizko teklatua: idazmakinarena bezalakoa da. Tekla batek karaktere bat baino gehiago baldin badu, <Shift> eta <Alt Gr> teklak erabiliko ditugu. Funtzio--teklak: Programa bakoitzak tekla bakoitzari funtzio jakin batzuk esleitzen dizkio. Zenbakizko teklatua: Tekla hauek zenbakiak idazteko edo kurtsorea mugitzeko erabil daitezke .<Bloq Num> tekla gauza bata edo bestea egiteko erabiltzen da. Mugitzeko teklak: Tekla hauen bidez kurtsorea mugituko dugu. Tekla Bereziak: Insert, Supr, Inicio, Fin, RePg., AvPg

HARDWAREA

SARRERAKO PERIFERIKOAK
Mekanikoak: Hauek dira orain arte gehien erabili direnak, atal honen hasieran deskribatu dira. Orain baztertzen ari dira arazo ugari ematen zutelako, zikinkeriagatik, batez ere.

Optikoak: Oso zehatzak dira baina askotan huts egiten dute.

trackball izeneko sagu bereziak ere, eskuko ordenagailuetan erabiltzen dira, batez ere. Sagu horiek badute bolatxo bat goiko aldean eta eskuarekin mugitzen da.

HARDWAREA

SARRERAKO PERIFERIKOAK
Badaude beste sarrerako periferiko batzuk:
Mikrofonoa, Barra-kodeen irakurgailuak Joystick Taula-grafikoa, Banda magnetikoen irakurgailuak Ukimenezko pantailak, Tablet PC Argazki-kamara digitalak Bideokamara digitalak

...

IRTEERAKO PERIFERIKOAK

HARDWAREA

IRTEERAKO PERIFERIKOAK Monitorea

PCaren irteeraunitate nagusia da, eta PCak bidaltzen duen informazioa erakusten du. Monitore motak CRTa: telebista bezala, katodoizpien hodia dauka. Pantailaren atzekaldetik hodi honek elektroien korronte bat bildatzen du. Korronte honek pantailaren gainazalean dagoen material fosforeszentearekin talka egitean, argitzen du irudiak azaltzen direlarik. Irudiak pixel izeneko puntuen bidez osatzen dira. LCDa kristal likidozko pantaila laua da. Likido honetan dagoen materiala polarizatzeko gaitasuna daukaten gelaxketan antolatzen da, zenbait koloretako argia bakarrik pasatzen uzten dutena. Gelaxka bakoitzaren koloreak pixel bat osatzen du, eta hauen koposiziotik irudia sortzen da. TFTa ere pantaila laua da. Kasu honetan pixel bakoitza kolore, diztira eta tonu berezia duen argia ematen duten transistorez osatzen da. Plasmazko pantailak. Pantaila lauak dira ere, normalean tamaina eta kalitate handikoak. Kasu honetan erabilitako materiala plasma izeneko gas bat da.

Monitore baten kalitatea jakiteko hiru kontzeptu izan behar HARDWAREA

IRTEERAKO PERIFERIKOAK

ditugu kontutan:

maiztasuna, bereizmena eta kolore kopurua.

Maiztasuna Hz-etan neurtzen da eta monitoreak irudiak segunduko zenbat aldiz aurkezten dituen adierazten du. Monitore batek maiztasun baxua baldin badu, gure begiek somatuko dute irudian bibratzen duela antzemanez. Honek gure ikusmenan nekea eragingo du. Bereizmena (erresoluzioa) 1024x768 pixeleko monitore batek errenkadetan 1 024 pixel izango ditu eta zutabeetan 768. Guztira, beraz, 786 432 pixel izango ditu. Monitoreen tamaina pantailaren diagonalaren hazbetetan ematen da: 15', 17', 21'... Tamaina bereko bi monitoreen artean bereizmen handiagoa duenak emango du irudia garbiagoa, irudi berdinerako puntu edo pixel gehiago erabiliko dituelako. Kolore kopuruak Gero eta kolore gehiago erreproduzitzen baditu kalitate gehiagoko irudiak aurkeztuko ditu.

Nahiz eta oso monitore ona izan, ordenagailuak duen txartel-grafikoa kalitate berekoa ez bada, ez dugu lortuko monitoreari etekin guztia ateratzea, txartel-grafikoak kalitatea mugatuko duelako.

HARDWAREA

IRTEERAKO PERIFERIKOAK
Tintazko inprimagailua: Hauek dira erabiltzaileek gehien maneiatzen dituztenak, kalitate--prezioaren erlazioa dela eta. inprimatzeko, tinta--txorro txiki batek, prozesu kimikoen bidez, inprimatu behar den karakterea osatzen du.

Laser inprimagailuak: Fotokopiagailuek erabiltzen duten bezalako teknologia erabiltzen dute. Azkarrenak eta emaitza onenak dituztenak dira. Garestiak.

HARDWAREA

IRTEERAKO PERIFERIKOAK

Beste batzuk: Plotterra Bozgorailuak Ahots sintetizadorea, ea

HARDWAREA

SARRERA-IRTEERAKO PERIFERIKOAK
Sarrera-irteerako gailuak bai datuak sartzeko bai datuak ordenagailutik irteteko gailuak dira. Besteak beste, biltegiragailuak (beste atal batean ikusiko direnak), ukinpen-pantaila, modema eta routerra ditugu. Orain ukipen-pantaila, modema eta routerra ikusiko ditugu. Dauden motak eta ezaugarri garrantzitsuenak ikusiko ditugu.

HARDWAREA
SARRERAIRTEERAKO PERIFERIKOAK

UKIPEN PANTAILAK

Sarrera-irteerako gailu hauek edozein pantailaren antza dute. Hala ere, pantailaren edozein aukeretan seinala daiteke atzamarrez saguaz egin gabe. Gailu hauek, kutxazain automatiko eta merkataritza-guneetan erabiltzen ziren orain arte, batez ere. Baina azken boladan bai ordenagailuetan, bai sakelako telefonoetan asko ari dira ugaritzen.

HARDWAREA
SARRERAIRTEERAKO PERIFERIKOAK

MODEMA ETA ROUTERRA

Modema telefono-lineen bidez edo ADSL lineen bidez ordenagailu arteko komunikazioa sortzeko erabiltzen da. Beroni esker, telefonoek erabiltzen dituzten linea berberak erabiliz ordenagailuek informazioa truka dezakete haien artean. Beraz, Internet sarean sartzeko ezinbestekoak ditugu modemak. Telefono-lineen bidez bidaiatzen duen informazioa analogikoa da; ordenagailuak, ordez, maneiatzen duen informazioa digitala da. Modemak informazio digitala informazio analogiko bihurtu eta informazioa transmititu egiten ditu. Alderantzizko lana ere egiten du: telefono-lineatik datorren informazio analogikoa jaso eta digital bihurtu. Ikus dezagun marrazki bat:

HARDWAREA

SARRERAIRTEERAKO PERIFERIKOAK Bi modem-mota daude: barrukoa (unitate zentralaren barruan instalatu behar da), eta kanpokoa (unitate zentralaren atzealdean, kanpoan, konektatzen da).

Modem baten ezaugarririk garrantzitsuena abiadura da. Aipatutako abiadura neurtzeko bps (bits segunduko, geroago ikusiko dugu zer den bit-a) erabiltzen da. Badago beste gailu bat modemaren antzekoa dena: routerra; ezberditasun nagusia, routerraren bidez ordenagailu bat baino gehiago konektatu daitekeela da. Gaur egun (2007ko irailean), merkatuan aurki daitezkeen modemen edo routerren abiadurak hauxek dira: 56 Kbps (56.000 bps), 256 Kbps, 512 Kbps, 1024 Kbps (1 Mbps) , 2048 Kbps (2 Mbps), 4096 Kbps (4 Mbps), 8096 Kbps (8 Mbps); salneurria, gutxi gorabehera honakoa: 15 eta 150 bitartekoa.

HARDWAREA

OSAGAIAK

HARDWAREA

ORDENAGAILUEN EGITURA (ARKITEKTURA)

HARDWAREA

OSAGAIAK

-Oinarri plaka -Mikroprozadorea -Memoriak: - Biltegiratze masiborako unitateak:Disko gogorra, DVD, CD-ROM - Ram memoria, ea - Zabaltze txartelak jartzeko hedapen erretenak -Datu busak -Energi iturria - Kanpo atakak

HARDWAREA

OINARRI-PLAKA

HARDWAREA

OSAGAIAK
OINARRI-PLAKA

Oinarri plakak ordenagailuaren gailu guztiak konektatzeko euskarri den plataforma osatzen du. Gailuak zuzenean, busen bidez, ataka berezien bidez edo hedapen-erretenen (slot) bidez konektatzen dira bertara. Plakan bertan komunikazioak pisten bidez gertatzen dira.

HARDWAREA

OSAGAIAK
OINARRI-PLAKA 1.Mikroprozesadorea.

Oinarri plakak ordenagailuaren gailu guztiak konektatzeko euskarri den plataforma osatzen du. Gailuak zuzenean, busen bidez, ataka berezien bidez edo hedapen-erretenen (slot) bidez konektatzen dira bertara. Plakan bertan komunikazioak pisten bidez gertatzen dira.

HARDWAREA

OSAGAIAK
OINARRI-PLAKA 1.Mikroprozesadorea. 2.Ram memoria.

Oinarri plakak ordenagailuaren gailu guztiak konektatzeko euskarri den plataforma osatzen du. Gailuak zuzenean, busen bidez, ataka berezien bidez edo hedapen-erretenen (slot) bidez konektatzen dira bertara. Plakan bertan komunikazioak pisten bidez gertatzen dira.

HARDWAREA

OSAGAIAK
OINARRI-PLAKA 1.Mikroprozesadorea. 2.Ram memoria. 3.Disko gogorrak eta DVD-a

Oinarri plakak ordenagailuaren gailu guztiak konektatzeko euskarri den plataforma osatzen du. Gailuak zuzenean, busen bidez, ataka berezien bidez edo hedapen-erretenen (slot) bidez konektatzen dira bertara. Plakan bertan komunikazioak pisten bidez gertatzen dira.

HARDWAREA

OSAGAIAK
OINARRI-PLAKA 1.Mikroprozesadorea. 2.Ram memoria. 3.Disko gogorrak eta DVD-a 4.Txartel grafikoa.

Oinarri plakak ordenagailuaren gailu guztiak konektatzeko euskarri den plataforma osatzen du. Gailuak zuzenean, busen bidez, ataka berezien bidez edo hedapen-erretenen (slot) bidez konektatzen dira bertara. Plakan bertan komunikazioak pisten bidez gertatzen dira.

HARDWAREA

OSAGAIAK
OINARRI-PLAKA 1.Mikroprozesadorea. 2.Ram memoria. 3.Disko gogorrak eta DVD-a 4.Txartel grafikoa. 5.Sare txartela.Soinu txartela.

Oinarri plakak ordenagailuaren gailu guztiak konektatzeko euskarri den plataforma osatzen du. Gailuak zuzenean, busen bidez, ataka berezien bidez edo hedapen-erretenen (slot) bidez konektatzen dira bertara. Plakan bertan komunikazioak pisten bidez gertatzen dira.

HARDWAREA

OSAGAIAK
OINARRI-PLAKA 1.Mikroprozesadorea. 2.Ram memoria. 3.Disko gogorrak eta DVD-a 4.Txartel grafikoa. 5.Sare txartela.Soinu txartela. 6.Kanpoko atakak.Sagua

Oinarri plakak ordenagailuaren gailu guztiak konektatzeko euskarri den plataforma osatzen du. Gailuak zuzenean, busen bidez, ataka berezien bidez edo hedapen-erretenen (slot) bidez konektatzen dira bertara. Plakan bertan komunikazioak pisten bidez gertatzen dira.

HARDWAREA

OSAGAIAK
OINARRI-PLAKA 1.Mikroprozesadorea. 2.Ram memoria. 3.Disko gogorrak eta DVD-a 4.Txartel grafikoa. 5.Sare txartela.Soinu txartela. 6.Kanpoko atakak.Monitorea 7.Kanpoko atakak.Usb memoriak

Oinarri plakak ordenagailuaren gailu guztiak konektatzeko euskarri den plataforma osatzen du. Gailuak zuzenean, busen bidez, ataka berezien bidez edo hedapen-erretenen (slot) bidez konektatzen dira bertara. Plakan bertan komunikazioak pisten bidez gertatzen dira.

HARDWAREA

OSAGAIAK
OINARRI-PLAKA 1.Mikroprozesadorea. 2.Ram memoria.(sim,DIMM,ddr) 3.Disko gogorrak eta DVD-a(IDE,sata) 4.Txartel grafikoa.(AGP,dIm exp.) 5.Sare txartela.Soinu txartela(PCI) 6.Kanpoko atakak.Sagua 7.Kanpoko atakak.Usb memoriak

Oinarri plakak ordenagailuaren gailu guztiak konektatzeko euskarri den plataforma osatzen du. Gailuak zuzenean, busen bidez, ataka berezien bidez edo hedapen-erretenen (slot) bidez konektatzen dira bertara. Plakan bertan komunikazioak pisten bidez gertatzen dira.

HARDWAREA

MIKROPROZESADOREA

HARDWAREA

KONPONENTEAK
MIKROPROZESADOREA Ordenagailu batek dituen chip guztien artean garrantzitsuena. Informazioa prozesatzen duen elementua. Ordenagailu bat aukeratzerakoan daukan mikroa (mikroprozesadorea) izango da bere errendimenduari buruz informazio gehien emango diguna. Mikroprozesadoreen ezaugarriak -Erlojuak mikroprozesadoreari denbora-pauta bat markatzen dio
Normalean abiadura GHz-etako neurria dute. Honek ordenagailuak segundu batean mila milloi operazio egin ditzakeela adierazten du.

-Bus-zabalerak mikroprozesadoreak aldi berean maneiatu ditzakeen bit kopurua dira dira.
Normalean:32 edo 64 normalean

HARDWAREA

KONPONENTEAK
Intel Celeron, gama baxukoak dira. 32 bitekoak soilik. Intel Pentium IV, gama baxu-ertainekoak dira ere. Merkeak. 64bitekoak diren arren, mantxoak dira: 531MHz eta 3GHz bitarteko abiadurak. Intel Pentium D, gama altukoak dira. Aurrekoen antzekoak dira baina, bi mikro izango balute funtzionatzen dute. 64 bitetakoak dira eta abiadurak 3,2 eta 3,6GHz bitartean dituzte. Bi core izatean abiadurak bikoitzak dira errealitatean. Intel Core 2 Duo, gama altuenekoak dira. Hauek ere 64bitekoak dira. Core izeneko teknologia dute, hau errendimendu handiagoa ematen dio.

Munduko bigarren mikroprozesadore fabrikatzaile handiena da AMD. Urte batzuetan indar handia hartu zuen, baina, gaur egun, Intel berriro ere abantaila hartuta dabil .

HARDWAREA

MEMORIAK

HARDWAREA

KONPONENTEAK
-memoria nagusia (RAM):Bere funtzioa mikroprozesadoreak erabiliko dituen instrukzio eta datuak
eta prozesaketaren ondorengo ematen dituen emaitzak denbora batez gordetzean datza.

-cache memoria:RAM baino azkarragoa. Memoria mota hau RAM memoria eta
mikrorpozesadorearen artean jartzen da, eta bere helburua bien arteko datu-transferentzia arintzea da.

-Memoria birtuala:Askotan RAM memoria ez da nahikoa erabiltzaileak nahi duten programa guztiak
aldi berean irekitzeko, orduan disko gogorra erabiltzen du RAM memoria simulatzeko. Sistema eragileak memoria birtual asko hartzen baldin badu, ordenagailuaren errendimendua asko mantxotzen da.

- BIOS (Basic Input Output System) ordenagailua abiatzeko ezinbestekoa da. Memoria
honetan ordenagailuaren hasierako azterketa egiteko instrukzioak gordetzen dira; baita sistemara konektatutako gailuen oinarrizko datu teknikoak ere.

HARDWAREA

KONPONENTEAK

Erabiltzen duten konexioaren arabera sailkatzen dira: -SIMM memoria: (72 kontaktu zituzten eta 64MB arteko kapazitatea) -DIMM memoria: pentium IV prozesadoreak erabiltzen dituzten ordenagailuetan jartzen dira. (168 kontaktu dituzte eta 128MB eta 256MBeko kapazitatea) -DDR memoria: egun erabiltzen diren moduluak dira (184 kontaktu dituzte eta 256MB, 512MB, 1GB eta 2GB-eko kapazitateak izan ohi dituzte)

KOMUNIKAZIOA

HARDWAREA

KONPONENTEAK
KOMUNIKAZIOA

Bi bus mota

HARDWAREA

KONPONENTEAK
KOMUNIKAZIOA

Ataka paraleloek seriekoek baino informazio gehiago transmiti dezakete aldi berean. Normalean, inprimagailuak konektatzeko erabiltzen dira. Ataka paraleloak LPT1, LPT2 eta abar izendatzen dira. Serieko atakek Serieko atakak COM1, COM2 eta abar izendatzen dira.

HARDWAREA

KONPONENTEAK
KOMUNIKAZIO ATAKAK
Kanpoko atakak

PS/2 ataka UniversalSerial Bus ataka

IEEE 1394 ataka USB atakaren antzeko da. Zenbait gailuek, bideokamarak adibidez, konexio hau izaten dute USB konexioa izan beharrean.

VGA ataka: ataka hau pantaila konektatzeko erabiltzen da Infragorrien ataka (IrDA): Hauekin , periferikoak infragorrien bidez konektatzen dira, kablerik erabili behar ez izanez

HARDWAREA

KONPONENTEAK
BARNEKO BILTEGIRATZE MASIBORAKO EUSKARRIAK. DISKO GOGORRA.
Barneko biltegiratze masiborako euskarriak disko gogorrak dira: Disko gogorrean honako datuak gordetzen dira: -sistema eragilea (Windows, Linux, MacOS..) -aplikazio-programak (Testu prozesadoreak, kalkulu-orriak, aurkezpen programak...) -erabiltzaileen datuak.

Bi ezaugarri kontutan izango dugu. Informazioa gordetzeko ahalmena eta abidura: -Egun 120GB eta 1TB arteko kapazitateak dituzten disko gogorrak muntatzen dira. -Normalean 5 400bira/min eta 7 200 bira/min-koak dira jartzen direnak.

HARDWAREA

KONPONENTEAK
KANPOKO BILTEGIRATZE MASIBORAKO EUSKARRIAK.

USB memoriak edo Pendrive-ak, USB konexioa dute. Egun informazioa leku batetik bestera eramateko ezinbesteko euskarriak dira, konektatu bezain laister informazioa irakurri eta grabatzeko erabili daitezkeelako.

Memoria-txartelak flash memorian oinarritzen diren txarteltxoak dira. Gehienak argazki- eta bideo-kamara digitaletan eta sakeleko telefonoetan erabiltzen dira. Ordenagailuan irakurri ahal izateko, honek memoria-txartelen irakurgailua izan behar du.

HARDWAREA

KONPONENTEAK
KANPOKO BILTEGIRATZE MASIBORAKO EUSKARRIAK.

DVD grabagarriak eta birgrabagarriak DVD-R, DVD-RW, DVD+R, DVD+RW

SOFTWARE
Ordenagailuen zati logikoa da, hau da, programak (Word, Excel, Access, ordenagailu-jolasak, eta abar) eta datuak. Bestela esanda, ukitu ez daitekeen guztia, abstraktua delako.