I) .

S CHUY N HA TI N THNH T B N
1. Cng th c chung t b n ch ngh a Ti n l s n v t cu i cng c a l u thng hng ha, xu t hi n u tin c a t b n. - Ti n trong l u thng hng ha g n H. nv n ng th i l hnh thi

ng theo cng th c: H - T -

- Ti n trong n n s n xu t t b n ch ngh a v n - T' a. So snh hai cng th c

ng theo cng th c: T - H

Hai cng th c trn bi u hi n c a n n s n xu t hng ha hai m c khc nhau. Nh ng trong hai cng th c ny c nh ng i m gi ng nhau v khc nhau: - i m gi ng nhau: + Gi a hai cng th c l u thng ni trn v ti n (T) + + u ch a ng hai hnh vi u c u t o b i hai y u t hng(H)

i l p nhau l mua v bn i mua v ng i bn.

u bi u hi n quan h kinh t gi a ng

- i m khc nhau gi a hai cng th c l : + L u thng hng ha gi n n ( H- T - H): b t u b ng hnh vi bn (HT)v k t thc b ng hng vi mua(T - H). i m b t u v i m k t thc u l hng ha, ti n ch ng vai tr trung gian, m c ch l gi tr s d ng. Nh ng ng +B t c l i trong l u thng t b n ch ngh a th:

u b ng hnh vi mua (T - H) v k t thc b ng hnh vi bn (H - T')

+ Ti n v a l i m xu t pht v a l i m k t thc, cn hng ha ng vai tr trung gian... m c ch c a l u thng t b n l gi tr v gi tr l n h n. - T b n v n ng theo cng th c: T - H - T'. Trong : T' = T + \Delta t ( \Delta t l s ti n tr i h n so v i s ti n ban u c g i l gi tr th ng d - k hi u l m ). T ban u ng ra v i m c ch thu c gi tr th ng d tr thnh t b n. Cng th c: T - H - T' v i T' = T + m - T - H - T' c g i l cng th c chung c a t b n v m i t b n ng nh v y nh m m c ch mang l i gi tr th ng d . Nh v y, t b n l ti n t l n ln hay gi tr sinh ra gi tr th ng d b. Mu thu n trong cng th c chung c a t b n - Trong cng th c ny ta th y i m u v i m cu i khng gi ng nhau ( T# T '). l T< T ' hay T ' > T v T' = T + \Delta t. L ng \Delta t ph i ch ng c th c hi n (sinh ra) trong l u thng. N u nh v y th l u thng s lm t ng thm gi tr . Nh ng n u l u thng lm t ng thm gi tr s tri v i yu c u c a quy lu t gi tr l mua bn, trao i ph i trn c s ngang gi. y s x y ra m t s tr ng h p sau (xt trong ph m v l u thng): + N u mua bn ngang gi: Th ch c s thay i hnh thi t ti n thnh hng ho c t hng ho thnh ti n cn t ng gi tr th khng h thay i. + N u trao i khng ngang gi: T c l hng ho c th bn th p ho c cao h n gi tr . Nh ng trong n n kinh t hng ho th ng i bn c ng c th l ng i mua (V ng c l i ). V v y, ci l i m h thu c khi bn, s b l i ci thi t khi mua v ng c l i. + Cn n u chuyn mua r bn t th t ng gi tr khng t ng ln b i v t ng gi tr m ng i ny thu c ch ng qua ch l s '' n ch n'','' nh c p '' s gi tr c a ng i khc m thi. + N u xt ngoi l u thng t c l ti n trong kt, hng ho trong kho uv n

th khng sinh ra

c gi th ng d m ch gi nguyn gi tr .

Nh v y: L u thng v b n thn ti n t trong l u thng khng h t o ra gi tr V y t b n khng th xu t hi n t l u thng v c ng khng th xu t hi n bn ngoi l u thng. N ph i xu t hi n trong l u thng v ng th i khng ph i trong l u thng. l mu thu n c a cng th c chung c a t b n gi i quy t mu thu n ny Mc phn tch v gi i quy t b ng l lu n v hng ho s c lao ng 2. Hng ha s c lao a. S c lao ng ng tr thnh hng ha

ng, s chuy n ha s c lao

gi i quy t mu thu n trong cng th c chung c a t b n c n tm trn th tr ng m t lo i hng ha, m vi c s d ng n c th t o ra c gi tr l n h n gi tr c a b n thn n. Hng ha l hng ha s c lao ng. - S c lao ng l ton b nh ng n ng l c t n t i trong m t con ng i v c ng i s d ng vo s n xu t. S c lao ng l ci c tr c, cn lao ng chnh l qu trnh s d ng s c lao ng. Vi c ti n t bi n thnh t b n, khng th tch r i vi c s c lao ng tr thnh hng ha. s c lao ng tr thnh hng ho khi c hai i u ki n:

+ Ng i lao ng ph i l ng i c t do v thn th c a mnh, c quy n s h u s c lao ng c a mnh v ch bn s c lao ng trong m t th i gian nh t nh + Ng i lao ng khng cn c t li u s n xu t c n thi t t mnh ng ra t ch c s n xu t, mu n s ng ch cn cch bn s c lao ng cho ng i khc s d ng. b. Hai thu c tnh c a hng ha s c lao ng:

- Khi s c lao ng tr thnh hng ho th hng ha s c lao ng c ng gi ng nh b t k hng ho no khc. N c ng c hai thu c tnh: gi tr v gi tr s d ng: + Gi tr c a hng ho s c lao ng: c ng l s l ng lao ng x h i c n thi t (L XHCT) s n xu t v ti s n xu t ra n quy t nh. N l gi tr c a ton b cc t li u sinh ho t c n thi t s n xu t v ti s n xu t s c lao ng, duy tr i s ng c a ng i cng nhn lm thu v gia nh h ... + Gi tr s d ng c a hng ho s c lao dng s c lao ng, t c l qu trnh lao no . ng: Th hi n qu trnh tiu ng s n xu t ra m t hng ho

Trong qu trnh lao ng, s c lao ng t o ra m t l ng gi tr m i l n h n gi tr c a b n thn n. Ph n gi tr di ra so v i gi tr s c lao ng ( gi tr ban u ) l gi tr th ng d y chnh l c i m ring c c a gi tr s d ng ca hng ho s c lao ng. c i m ny chnh l cha kho gi i quy t mu thu n trong cng th c chung c a t b n II. S N XU T GI TR TH NG D 1. Qu trnh s n xu t gi tr th ng d M c ch c a s n xu t hng ha t b n ch ngh a l s n xu t gi tr th ng d . Nh ng s n xu t gi tr th ng d , tr c h t nh t b n ph i t ch c s n xu t ra nh ng hng ha c gi tr s d ng. V gi tr s d ng l n i dung v t ch t c a hng ha, l v t mang gi tr v gi tr th ng d . - Qu trnh nh t b n tiu dng hng ha s c lao s n xu t gi tr th ng d c hai c i m: + Cng nhn lm vi c d ng v t li u s n xu t

i s ki m sot c a nh t b n.

+ S n ph m lm ra thu c s h u c a nh t b n

- k t lu n: Gi tr th ng d l m t b ph n c a gi tr m i di ra ngoi gi tr s c lao ng do cng nhn lm thu t o ra v b nh t b n chi m khng S d nh t b n chi m o t c s lao ng khng cng y v nh t b n l ng i ch s h u t li u s n xu t. Do i u ki n ny m n n s n xu t tr thnh n n s n xu t t b n ch ngh a. 2. T b n b t bi n v t b n kh bi n s n xu t gi tr th ng d , nh t b n ph i ng tr mua t li u s n xu t v s c lao ng. c t b n (ti n) ra

- Trong qu trnh s n xu t, gi tr c a t li u s n xu t c lao ng c th c a ng i cng nhn chuy n vo s n ph m m i, l ng gi tr c a chng khng i. B ph n t b n y c g i l t b n b t bi n : k hi u l c - i v i b ph n t b n dng khc: mua s c lao ng th c s chuy n ha

+ Gi tr c a n bi n thnh cc t li u sinh ho t c a ng

i cng nhn .

+ Trong qu trnh s n xu t, b ng lao ng tr u t ng c a mnh, ng i cng nhn t o ra m t gi tr m i khng nh ng b p l i gi tr s c lao ng c a cng nhn, m cn c gi tr th ng d cho nh t b n, do v y b ph n t b n dng mua s c lao ng c s bi n i v l ng trong qu trnh s n xu t. B ph n t b n c g i l t b n kh bi n: k hi u l v. Nh v y ta th y t b n b t bi n (c) ch l i u ki n cn t b n kh bi n (v) m i l ngu n g c t o ra gi tr th ng d . Do gi tr c a hng ha = c + v + m 3. T su t v kh i l ng gi tr th ng d

a.T su t gi tr th ng d :

- T su t gi tr th ng d ( m') l t l ph n tr m gi a s l th ng d v i t b n kh bi n. c tnh b ng cng th c: m=(m/v).100% hay m = (t /t). 100%

ng gi tr

- T su t gi tr th ng d ph n nh m c bc l t c a nh t b n i v i cng nhn. N ch r, trong t ng s gi tr m i do s c lao ng t o ra th cng nhn c h ng bao nhiu, nh t b n chi m o t bao nhiu. Hay l, nh t b n b ra m t l ng ti n tr l ng (mua s c lao ng) cho cng nhn th thu c bao nhiu gi tr th ng d . Nh ng trong qu trnh s n xu t nh t b n cng thu c nhi u gi tr th ng d cng t t. T su t gi tr th ng d m i ph n nh m c bc l t ch ch a ni n quy m bc l t. Mc dng kh i l ng gi tr th ng d ph n nh quy m bc l t c a nh t b n. b. Kh i l ng gi tr th ng d . c

- Kh i l ng gi tr th ng d (M)l s l ng gi tr th ng d thu trong m t th i gian s n xu t nh t nh: Cng th c: M =m . V ho c M = (m/v). V

Trong : V l t ng s t b n kh bi n M ni ln quy m bc l t c a nh t b n 4. Gi tr th ng d tuy t a. Gi tr th ng d tuy t i, t i: ng

c s d ng trong th i gian trn. i v i cng nhn i v gi tr th ng d siu ngh ch

- L gi tr th ng d thu c do ko di th i gian lao ng v t qu th i gian lao ng t t y u, trong khi n ng su t lao ng, gi tr s c lao ng v th i gian lao ng t t y u khng thay i.

Vi c ko di th i gian lao gi tr th ng d tuy t i. b. Gi tr th ng d t ng

ng v t ng c

ng

lao

ng l

s n xu t

i:

- Gi tr th ng d t ng i l gi tr th ng d thu c do rt ng n th i gian lao ng t t y u b ng cch nng cao n ng su t lao ng trong ngnh s n xu t ra t li u sinh ho t h th p gi tr s c lao ng, nh t ng th i gian lao ng th ng d ngay trong i u ki n di ngy lao ng, c ng lao ng v n nh c . c. Gi tr th ng d siu ng ch: - Gi tr th ng d siu ngh ch l ph n gi tr thu c do p d ng cng ngh m i s m h n cc x nghi p khc lm cho gi tr c bi t c a hng ha th p h n gi tr th tr ng c a n. Khi cc x nghi p u i m i cng ngh m t cch ph bi n th gi tr th ng d siu ng ch c a doanh nghi p khng cn n a. V v y, gi tr th ng d siu ng ch trong t ng x nghi p ch l m t hi n t ng nh t th i, nh ng trong ph m vi ton x h i th n l i th ng xuyn t n t i. Gi tr th ng d siu ng ch l ng l c m nh nh t thc y cc nh t b n i m i cng ngh t ng n ng xu t lao ng c bi t. Do Mc g i gi tr th ng d siu ng ch l hnh th c bi n t tr th ng d t ng i. ng c a gi

5. S n xu t gi tr th ng d - quy lu t kinh t c b n c a ch ngh a t b n N u quy lu t kinh t c b n c a s n xu t hng ho l quy lu t gi tr th quy lu t kinh t c b n c a n n x n xu t TBCN l quy lu t gi tr th ng d Quy lu t gi tr th ng d l quy lu t kinh t c b n c a ch ngh a t b n b i v: - Quy nh b n ch t c a n n s n xu t t b n ch ngh a

- Chi ph i m i m t c a i s ng kinh t c a x h i t b n. Khng c s n xu t gi tr th ng d th khng c ch ngh a t b n N i dung c a quy lu t ny l s n xu t nhi u v ngy cng nhi u h n gi tr th ng d b ng cch t ng c ng bc l t cng nhn lm thu. Quy lu t c a gi tr th ng d l ngu n g c c a mu thu n c b n c a x h i t b n: Mu thu n gi a t b n v lao ng gi a giai c p t s n v giai c p cng nhnPh n m t : B n ch t c a gi tr th ng d Khi nghin c u v ph m tr gi tr th ng d , Mc s d ng nhu n nhuy n ph ng php duy v t bi n ch ng nghin c u. Ng i g t b i nh ng ci khng b n ch t c a v n rt ra b n ch t c a n, i t ci chung n ci ring, t tr u t ng n c th v c bi t l vi c s d ng ph ng php tr u t ng ho khoa h c.T s phn tch s chuy n ho c a ti n thnh t b n cng v i s chuy n ho s c lao ng thnh hng hoMc ch r m i quan h kinh t gi a ng i s h u ti n v ng i s h u s c lao ng l i u ki n tin quy t s n xu t gi tr th ng d . Theo , Mc i phn tch "qu trnh s n xu t ra gi tr th ng d ", lm r b n ch t, ngu n g c c a gi tr th ng