TBTAK UME

ULUSAL METROLOJ ENSTTS

EMI/EMC
(Elektromanyetik Giriim ve Uyumluluk)
Fatih STNER
Tel: 0 262 679 5031 e-Posta: fatih.ustuner@ume.tubitak.gov.tr

Aralk 2011

Elektromanyetik Giriim

1935

RFI : Radio Frequency Interference

2000

14.12.2011

Elektromanyetik Giriim

Ima yoluyla (Radiated) In , Vn

220 VAC

14.12.2011

letkenlik yoluyla (Conducted)

Elektromanyetik Giriim (Electromagnetic Interference EMI)

Giriim, elektrik ve elektronik cihazlarn performansnda bozulmaya, istenmeyen tepkiler vermesine veya hatal ilemesine yol aan radyo frekanslarnda doal veya insan kaynakl her trl bozucu etki, iaret ve emisyondur.

14.12.2011

Elektromanyetik Uyumluluk (Electromagnetic Compatibility - EMC)

Bir cihaz, Kendi iinde giriime yol amyorsa (z uyumluluk self compatibility) Dier cihazlara giriimde bulunmuyorsa Dier cihazlardan kaynaklanan giriime baksa elektromanyetik uyumlu demektir.

14.12.2011

Cihazda Elektromanyetik Giriim Portlar

RS RE RS RE RS RE

CE CS

G Hatt

CE
Anten Terminali

CS

aret Hatlar

RE - Radiated Emission: Ima yoluyla Emisyon RS - Radiated Susceptibility: Ima yoluyla Alnganlk CE - Conducted Emission: letkenlik yoluyla Emisyon CS - Conducted Susceptibility : letkenlik yoluyla Alnganlk 14.12.2011

RS

RE

Cihazn Platforma Yerletirilmesi

Uak Elektromanyetik Ortam
Sistem-ii EMI Yldrm

RF Verici
14.12.2011

EMP

Elektromanyetik Ortam
Elektromanyetik giriim, etkilenen cihazn bulunduu elektromanyetik ortamn bir sonucudur. Belirli bir blgede meydana gelen tm elektromanyetik olaylar, elektromanyetik ortam olutururlar. Elektromanyetik evreyi karakterize eden iki unsur szkonusudur: Frekans / Zaman Genlik; elektromanyetik enerjinin
elektrik alan iddeti, manyetik alan iddeti, gerilim akm g gibi herhangi bir formudur
14.12.2011

Elektromanyetik Spektrum

14.12.2011

Elektromanyetik Ortam Etkileri (E3) Etkileri

EMI/EMC : Elektromanyetik giriim / uyumluluk (ElectroMagnetic Interference / Compatibility) Yldrm EMP : Elektromanyetik darbe (ElectroMagnetic Pulse) ESD : Elektrostatik dearj (ElectroStatic Discharge) RADHAZ : Elektromanyetik mann insan,mhimmat ve yakt zerinde oluturduu tehlikeler (Electromagnetic RADiation HAZards) TEMPEST : Elektromanyetik emisyonun bilgi ieriinin dman tarafndan kullanlmas

14.12.2011

Yldrm
Etkiler
Dorudan Dolayl

14.12.2011

Elektrostatik Boalma - ESD Elektronik devrelerde performans dmesi Yar iletkenlerin fiziksel zarar grmesi Yakt ve mhimmata kar etkisi

14.12.2011

Elektromanyetik Darbe - EMP

Elektromanyetik Darbe (EMP); nkleer bir patlama sonucu meydana gelen, ok byk genlikli ve ani ykselen geici elektromanyetik alandr.
Nkleer patlama

Gamma/hava etkileim blgesi

Yeryz
14.12.2011

Elektromanyetik Ima Zararlar - RADHAZ

Hazards of Electromagnetic Radiation to Personnel

Hazards of Electromagnetic Radiation to Fuel

Hazards of Electromagnetic Radiation to Ordnance

14.12.2011

TEMPEST
Cihazlardan yaylan elektromanyetik emisyonunun dman tarafndan alglanarak ve uygun iaret ileme teknikleri kullanlarak emisyon iindeki bilgi ieriinin elde edilebilmesi tehdidi TEMPEST olarak bilinmektedir. Saat ve/veya harmoniklerin AM (Genlik Modleli) Emisyonlar

PC RE CE
G Hatt Emisyonlar Akm Probu

Veri Kayd , Grsel ve itsel Sinyal Analizi

Anten

AM / FM k RF alc ve Demod.

Ezamanlama
Sinyalleri

14.12.2011

EMI Problemi

Ana Unsur
Kaynak Kuplaj yolu Etkilenen sistem

Kaynak : Kuplaj yolu : Etkilenen sistem :

Giriim enerjisini yayan Giriim enerjisinin iletimi Giriim enerjisinden etkilenme

14.12.2011

Kuplaj Mekanizmalar

KUPLAJ

Uzaysal Ima (Radiated)

Elektriksel letkenlik (Conducted)

14.12.2011

letkenlik Yoluyla Kuplaj Mekanizmalar

V2 1V 1kHz 0Deg

Besleme Kayna
R1 V1 28 V 60 Hz 0Deg 1k R2 1k

Yk #2

Dorudan iletim kuplaj

4

0 V 28 V 50usec 100usec
0

R2 V1 0.1 Vrms 1kHz 0Deg

1

L1 12nH

1mO

R3 100kO

Ortak empedans kuplaj

14.12.2011

V1 Gerilimi

L=5 cm, w=4 mm

R1 5O

R3 Direnci zerinde Gerilim

V2

R2 Direnci Gerilimi

Yk #1 (grlt kayna)

R3 1k

R4 1k

Yk #2

Kuplaj Modlar
ID
Cihaz #1

ID

Cihaz #2

Fark Modu (Differential Mode) IC

Cihaz #1 Cihaz #2

IC IC

Ortak Mod (Common Mode) :

14.12.2011

Fark Modu Imas

IA E = 2 sin R
ARET HATTI

ID

ARET TOPRAI

FARK MODU IIMASI

rnek: R = 10 m A = 10 cm2 f = 50 MHz E = 36 dBuV/m > I = 20 mA

14.12.2011

Ortak Mod Imas (Dipol Anten Yaps)

I (2 l ) E = sin 2 R

VN
DI BALANTI KABLOLARI ARET TOPRAI

IC

IC

ORTAK MOD IIMASI

TOPRAK

rnek: r = 10 m l = 0.5 m f = 50 MHz E = 36 dBuV/m > I = 20 uA !!!

14.12.2011

Imayla Emisyon Deneyi

Deney dzenei
Deiken Parametre -> Layout

TB_A

TB_B

TB_C

TB_D

4-7.10.2011

22

Imayla Emisyon Deneysel Sonular

Imayla Emisyon Deneyi
80 70 60 RE [dBuV/m] 50 40 30 20 10 0 40 60 80 100 120 140 160 180 200 220 240 260 280 300 Frekans [MHz]
14.12.2011

TB_A TB_A_kab TB_B TB_B_kab TB_C TB_C_kab TB_D TB_D_kab

EMI nlemleri Topraklama (Grounding) Ekranlama (Shielding) Balama (Bonding) Filtreleme (Filtering) Kablolama (Cabling)

14.12.2011

Topraklama
Bask Devre Kartlar Filtreler G Hatt

Cihaz Kasas (Ekran)

aret Hatlar

Topraklamann amac elektromanyetik giriime yol aabilecek RF gerilimlerinin oluumunu azaltmaktr.

14.12.2011

Akm Dn Yolu Kavram

via

B
Bask Devre

Akm daima dk empedansl yolu tercih eder. Akmn gidite A yolunu mu B yolunu mu seecei bu hatlarn gsterecei empedansa baldr.
14.12.2011

Dk Empedans Yolu

Port #1
14.12.2011

Port #2

Frekans : 1 MHz FR4 boyutlar : 100 x 100 x1 mm Normal hat kalnl : 1 mm Ksa devre hat kalnl : 10 mm

Dekuplaj Kondansatr
Dekuplaj kondansatr olmasayd, saysal devre gerekli akm dorudan beslemeden ekmeye alacak ve besleme noktasna uzaklna bal olarak besleme geriliminde dme olacakt. Dekuplaj kondansatrleri g ve dn hatlar zerindeki endktif gerilim dmelerinden kanmak iin kullanlr. Dekuplaj kapasitesi anahtarlama srasnda saysal devrenin ekecei ani akmn deposu olarak grlebilir.

Anahtarlama esnasnda ekilen anlk akmlarn verilmesinde iki unsur nemlidir: Kondansatrn deeri Kondansatrn yerletirilii

4-7.10.2011

28

Ekranlama Ekranlama belirli bir blgeyi d Grlt Kayna elektromanyetik ortamdan izole etmek veya i elektromanyetik ortamn darya szmasn Alan Yok engellemek amacyla kullanlr.
14.12.2011

EKRAN

Alan Yok

EKRAN

Grlt Kayna

Yark Analizi Geometrisi #1 (Yatay)

50 cm 40 cm Dipol RX

20 cm

Dipol TX
16 cm

Yark GxY = 20x1 cm

Not : Dipol RX kutunun tam ortasna yerletirilmi olup, Dipol TX, yark hizasnda Dipol RXden 1 m uzaa yerletirilmitir.
14.12.2011

Yark Analizi Geometrisi #2 (Dikey)

50 cm 40 cm Dipol RX

20 cm

Dipol TX

16 cm

Yark GxY = 20x1 cm

Not : Dipol RX kutunun tam ortasna yerletirilmi olup, Dipol TX, yark hizasnda Dipol RXden 1 m uzaa yerletirilmitir.
14.12.2011

Yark Aklk Sonular MoM Analizi

Kutu Ekranlama Etkinlii
60.00 50.00 Ekranlama Etkinlii [dB] 40.00 30.00 20.00 10.00 0.00
50 .0 0 15 0. 00 25 0. 00 35 0. 00 45 0. 00 55 0. 00 65 0. 00 75 0. 00

Refdik - Dikey Refyat - Yatay

-10.00 -20.00

Frekans [MHz]
14.12.2011

85 0. 00 95 0. 00

Ekranlama

4-7.10.2011

33

Balama

Ba (Bond) iki iletken arasndaki elektriksel balantdr. Referans noktasnn cihazn her noktasnda ayn seviyede olmas ancak balantlarn mkemmel yani ok dk empedansl yaplmas ile mmkn olur.
14.12.2011

Ksa Devre Edilmi Bir Telin Frekansa Bal Davran

PORT P=1 Z=50 Ohm MLIN ID=TL1 W=0.5 mm L=415 mm MSUB Er=4.6 H=0.5 mm T=0.035 mm Rho=1 Tand=0.024 ErNom=2.2 Name=SUB1

10000

Graph 1
|Z[1,1]| tline

1000

100

10

g
.001 .01

20
.1 1

Frequency (GHz)
14.12.2011

Filtreleme

Filtreler iletkenler zerinden yaylan elektromanyetik giriimi engellemek iin kullanlrlar.

14.12.2011

Kablolama
asi konektr Konektr kabuu

Cihaz #1
Ekranl Kablo Konektr

Cihaz #2

Kablo elektromanyetik enerjiye ulaaca yke kadar klavuzluk yapan bir devre elemandr. Sistemin en uzun paralarn olutururlar ve bu yzden EMI grltsnn ortamdan alnmasnda veya ortama verilmesinde etkin birer anten gibi davranabilirler.
14.12.2011

Elektromanyetik Alan Kablo Etkileimi

Ekransz

Tek taraf 3600

Tek pigtail

ift pigtail

ift taraf 3600

14.12.2011

2m

EM Alan Kablo Kuplaj Deney Dzenei

x
iletken

E - alan
Test Altnda Kablo

GTEM RF Girii

aret reteci
14.12.2011

PA

Koaksiyel Kabloya EM Alan Kuplaj

80 Esik Her iki taraf 360 Tek taraf 360 Ekransiz Tek pigtail Cift pigtail Ekransiz(teorik)

Koaksiyel Kabloya Elektromanyetik Alan Kuplaji

70

60

50

Grlt Akimi (dBuA)

40

30

20

10

-10

-20

-30 6 10

10

10

10

Frekans (MHz)

14.12.2011

Rezonans

Mesafe : 8 km Kaynak : 600 kW AM Radyo Vericisi Frekans f = 702 kHz, =c/f=427 m Etkilenen : Rzgar Trbini Montaj Personeli

ubat 2008de, stanbul atalcada 80 metrelik rzgr trbini kulelerinin montajnda 110 metre yksekliinde bir vin kullanlmaktadr. Rzgr trbinin paralarnn montajnda alan personelin vincin kancasyla temas srasnda ellerinde yanma hissi meydana gelir. lmcl bir kaza ihtimaline kar montaj faaliyetleri durdurulur.
14.12.2011

EMI Problem ve zmleri

Problemi zmek iin seenekler zmn maliyeti

Zaman Tasarm Prototip Tamamlanm rn

14.12.2011

EMI/EMC Dorulama Test Tipleri/Aamalar Cihaz seviyesinde

78 9 A 4 56 B 123C #0 * D

Platform/Sistem seviyesinde

14.12.2011

EMI/EMC Standartlar Standartlar rnlerin kalitesini belirleyen temel unsurlardr. Standartlarda iki nemli unsur yer alr:
Test snr deerleri Test yntemleri

Askeri cihazlar iin ayr standartlar, ticari cihazlar iin ayr EMI/EMC standartlar vardr.

14.12.2011

EMI/EMC Testi EMI/EMC testinin iki yn vardr:

Emisyon (Emission) Alnganlk (Susceptibility) veya Baklk (Immunity)

Kuplaj yntemi asndan da iki farkl kategori mevcuttur:

Ima yoluyla (Radiated) letkenlik yoluyla (Conducted)

14.12.2011

Testlerin Ana Temelleri

Emisyon
Cihaz Sensr Cihaz aret reteci

Alnganlk
Transduser

EMI Alcs

Anten - RE

Anten - RS

Akm Probu - CE

Akm Probu - CS

LISN - CE

Trafo - CS

14.12.2011

Baz rnek Snr Seviyeler

Elektrik Alan

Manyetik Alan

Gerilim
14.12.2011

Desibel (dB)
Desibel (dB) iki deer arasndaki logaritmik oran temsil eder. Birimsizdir. Eer herhangi bir byklk belirli bir taban olarak alnrsa o bykle ait birim desibel teriminin arkasna eklenir.
Sembol E I P H B V Byklk Elektrik Alan iddeti Akm G Manyetik Alan iddeti Manyetik Ak Younluu Gerilim Taban Seviyesi 1 uV/m 1 uA 1 mW 1 uA/m 1 pT 1 uV Birimi dBuV/m dBuA dBm dBuA/m dBpT dBuV

Not : 1 Tesla = 1 Wb/m2 = 104 Gauss

14.12.2011

Desibel (dB)
Kavram olarak Desibel g seviyeleri arasndaki oran gsterir. Bu durumda: dB = 10 log 10 P1 P 2 P1 I 12 R = 2 P2 I2 R
I P1 = 10 log 10 1 10 log 10 I P2 2
2

I P 10 log 10 1 = 20 log 10 1 I P 2 2 Eer gerilim veya akm seviyesinde ifade edilmek isteniyorsa aadaki forml kullanlr:

V d B = 2 0 lo g 1 0 1 V 2
14.12.2011

Desibel (dB) Basit Hesaplar

G seviyesinde 3 dBlik bir deiiklik g miktarnda iki kat bir deiimi gsterir.
10 dBm = 10 mW 13 dBm = 20 mW 7 dBm = 5 mW

G seviyesinde 10 dBlik bir deiiklik g miktarnda 10 kat bir deiimi gsterir.

10 dBm = 10 mW 20 dBm = 100 mW 0 dBm = 1 mW

Gerilimde iki kat deiim 6 dBye tekabl eder.

20 dBuV = 10 uV 26 dBuV = 20 uV 14 dBuV = 5 uV
14.12.2011

Gerilimde 10 kat deiim 20 dBye tekabl eder.

20 dBuV = 10 uV 40 dBuV = 100 uV 0 dBuV = 1 uV

letkenlik Yoluyla Emisyon Testleri ki parametre llr:

Akm Gerilim

lm yntemleri:
Akm probu (akm) LISN (gerilim)

14.12.2011

Akm Probu
50 o h m koa

TAC G Kablosu
ks

Vout

Iin

Akm probu

Vout ZT = I in

Transfer empedans

I indBuA = VoutdBuV Z TdB

Akm probu esas itibariyle bir trafo ilevi grr.

14.12.2011

LISN
Besleme ebekesi L1 8 uF 5 ohm 50 uH Gnd 0.25 uF L2

LISN
DC/50 Hz/400 Hz Besleme

EMI Alc
Gnd

1 kohm Gnd

EMI Grlt 10 kHz 30 MHz

TAC
Gnd

nemli Not:
EMI grlt iin iaret referans noktas toprak dzlemidir (Gnd). Besleme iin referans dier besleme hattdr (L2).
14.12.2011

Ima Yoluyla Emisyon lm byklkleri

Elektrik alan Manyetik alan

lm yntemi
Elektrik alan antenleri Halka antenler

14.12.2011

Antenler
Bikonik Anten (30 300 MHz) Log-periyodik Anten (300 2000 MHz)

Huni Anten (2000 18000 MHz)

14.12.2011

Anten Faktr (AF)

E

Koaksiyel 50 ohm

50

EdBuV / m = VdBuV + AFdB

EMI Alc

nemli not: Kablonun araya giri kayb mutlaka gznne alnmaldr.

Vx = V + ILkablo
14.12.2011

Halka Anten

V B

Koaksiyel 50 ohm

50

BdBpT = VdBuV + CFdB

V = 2 f B A
V A B f

EMI Alc = k gerilimi = Halka alan = Manyetik ak younluu = frekans

14.12.2011

EMI Alc

Tipik bir EMI alc temel olarak bir superheterodin alcdr.

14.12.2011

Elektrik Alan Probu

Elektrik alan probu EMI alcnn tersine genibandl bir cihazdr. Elektrik alan lm aral 0.3 300 V/m (110 170 dBuV/m) Yksek alanlarn lm yaplr.
Schottky diyot Rezistif hatlar
+

OPAMP

X
dipol

A/D

A/D

uP

Ekran

Z
14.12.2011

A/D

Alnganlk Test Cihazlar (Devaml Etki) aret Kaynaklar RF G ykselteleri

30 Hz 40 GHz

250 W 1 4 GHz

10000 W 10 kHz 80 MHz

14.12.2011

3000 W 80 MHz 1000 MHz

250 W 4 8 GHz 250 W 8 18 GHz

Alnganlk Test Cihazlar (Geici Etki) Geici etki (transient) kaynaklar ESD EFT/Burst Surge Voltage Dips/Interruptions
14.12.2011

Test Ortamlar Ekranl oda (Shielded room - Faraday cage) Yar yansmasz oda (Semi-anechoic room) Tam yansmasz oda (Anechoic room) Ak saha test alan (Open Area Test Site)

14.12.2011

Ak Saha Test Alan

14.12.2011

Ima Yoluyla Emisyon art Test Dzenei

10 1000 MHz 300 MHz 9

6 h2 [m]

Ed Er
-2 0 ED/Ei [dB] 2 4

0 -4

10 m

Ak Saha Test Alan (ASTA)

10.10.2011 64

Ekranl ve Yansmasz Odalar

Ekranl oda d elektromanyetik ortamdan yaltlm odadr. Faraday kafesi olarak da bilinir. Tipik ekranlama etkinlii deerleri :
60 dB (orta), 80 dB (iyi), 100 dB (ok iyi)

Yansmasz oda, duvarlarnda elektromanyetik dalgay sourucu malzeme bulunan odadr. RF sourucu malzemelerin tipik deerleri:
Ferrit karo (30 1000 MHz, >15 dB) Piramit snger absorber, 60 cmlik (150 300 MHz, >20 dB, 300 MHz 500 MHz, >30 dB, 500 MHz 40 GHz, >40 dB)
14.12.2011

Yar Yansmasz Oda

14.12.2011

Kaynaklar
Clayton Paul, Introduction to EMC, Wiley, 2006 Henry Ott, Electromagnetic Compatibility Engineering, Wiley, 2009 Michel Mardiguian, Controlling Radiated Emissions By Design, Kluwer, 2001

14.12.2011