1/42

THNG TIN MN HC ...................................................................................................... 3

CHNG 0 KHI LUN CHUNG V TRIT HC V LCH S TRIT HC ............ 4
1. Khi nim: .............................................................................................................. 4
a. Khi nim trit hc: ............................................................................................ 4
b. Khi nim lch s trit hc: ................................................................................. 4
2. i tng nghin cu: ............................................................................................ 4
a. i tng nghin cu ca trit hc: .................................................................... 4
b. i tng nghin cu ca lch s trit hc: ......................................................... 4
3. Vn c bn ca trit hc: .................................................................................... 4
4. Hai phng php nhn thc i lp nhau trong trit hc: ........................................ 5
a. Phng php siu hnh: ....................................................................................... 5
b. Phng php bin chng: ................................................................................... 5
CHNG 1 KHI LC LCH S TRIT HC PHNG NG ............................... 7
I Trit hc n c, trung i ........................................................................................ 7
1. c im: ................................................................................................................... 7
2. Cc h thng trit hc: ................................................................................................ 7
a. Cc phi chnh thng (5 phi): ............................................................................ 7
b. Cc phi khng chnh thng (3 phi): .................................................................. 7
II Trit hc Trung Hoa c trung i ................................................................................. 9
1. c im ................................................................................................................ 9
2. Mt s trng phi trit hc .................................................................................. 10
a. Nho gia ............................................................................................................. 10
b. o gia (i lp vi Nho Gia, ngi sng lp l Lo T) ................................. 12
c. Php Gia (Cng i lp vi Nho Gia, ngi sng lp l Hn Phi T) ................ 13
III. Khi lc t tng trit hc Vit Nam trc khi c s truyn b ch ngha Mc L
Nin. .................................................................................................................................. 13
1. Th gii quan trit hc .......................................................................................... 13
2. Quan nim v c lp dn tc v ch quyn quc gia ........................................... 13
3. Quan nim v ng lc ca cuc chin tranh gi nc ......................................... 13
4. Phng php lun ca cuc chin tranh gi nc v dng nc ........................... 14
5. Trit hc dn gian ................................................................................................. 14
CHNG 2 KHI LC TRIT HC PHNG TY ................................................. 15
I - TRIT HC HI LP C I .................................................................................... 15
1. c im .................................................................................................................. 15
2. Mt s trit gia tiu biu ........................................................................................... 15
a. Heraclit (520 460 TCN) ..................................................................................... 15
b. Platon (427 347 TCN) ....................................................................................... 15
c. emclit (460 370 TCN) ................................................................................... 16
d. Arixtot (384 322 TCN) ...................................................................................... 16
II TRIT HC TY U THI K TRUNG C ......................................................... 17
III TRIT HC TY U THI K PHC HNG V CN I .............................. 17
1. c im: ............................................................................................................. 17
2. Mt s trit gia tiu biu: ...................................................................................... 17
a. Ph.B cn (1561 1626): ................................................................................. 17
b. ecct (1596 1650):..................................................................................... 19
c. Brutxo (1712 1778): ....................................................................................... 20
d. ir (1713 1784): ........................................................................................ 21
e. Heghen (1770 1831) ...................................................................................... 22
f. Phoi Bc (1804 1874) ................................................................................. 23
CHNG 3 TRIT HC MC L NIN ....................................................................... 24
1. iu kin Mc pht hin ra tnh duy vt lch s ca trit hc Mc .................... 24
2. Lch s trit hc Mc ............................................................................................ 24

2/42
CHNG 4 CH NGHA DUY VT BIN CHNG C S L LUN CA TRIT
HC .................................................................................................................................... 27
3. Chc nng th gii quan ca trit hc ................................................................... 27
a. Khi nim trit hc v vai tr ca n trong i sng x hi: .............................. 27
b. s i lp gia ch ngha duy vt v duy tm trong trit hc ............................. 27
4. Bn cht ca CNDVBC ........................................................................................ 27
a. Gii quyt ng n vn c bn ca trit hc trn quan im thc tin ......... 27
b. C s thng nht gia th gii quan duy vt v phng php lun bin chng .. 27
c. Duy vt bin chng trit (tc trong c t nhin v x hi) ............................ 27
d. C tnh thc tin v tnh cch mng .................................................................. 27
5. Bi dng th gii quan khoa hc chng ch ngha ch quan ............................... 28
a. Ngun gc v biu hin ca ch ngha ch quan ............................................... 28
b. Nhng nguyn tc, phng php lun c bn ca CNDVBC: ........................... 28
CHNG 5 PHP BIN CHNG DUY VT PHNG PHP LUN CHUNG NHT
CA NHN THC KHOA HC V HOT NG THC TIN (L LUN PHP BIN
CHNG). ............................................................................................................................ 29
1. Phng php v phng php lun ....................................................................... 29
a. Phng php ..................................................................................................... 29
b. Phng php lun: ............................................................................................ 29
2. Vai tr phng php lun ca php bin chng duy vt ........................................ 29
a. 2 nguyn l: ...................................................................................................... 29
b. 3 quy lut .......................................................................................................... 30
c. Su cp phm tr: ............................................................................................. 31
3. Tnh cch mng ca PBCDV v ngha phng php lun ca n i vi thc tin
trong thi i ngy nay ................................................................................................. 33
a. Quan im v s pht trin mang tnh cch mng su sc ................................. 33
b. ngha phng php lun ca PBCDV trong thi i ngy nay ....................... 34
CHNG 6 NGUYN TC THNG NHT GIA L LUN V THC TIN .......... 35
1. Quan im Mc Xt v thc tin, l lun v mi quan h gia thc tin v l lun 35
a. Phm tr thc tin ............................................................................................. 35
b. Phm tr l lun: .............................................................................................. 35
c. S thng nht gia l lun v thc tin ............................................................. 36
2. Khc phc nhng biu hin ca ch ngha kinh nghim v ch ngha gio iu .... 36
a. Bnh gio iu v bnh kinh nghim nc ta, nhng biu hin nguyn nhn v
phng hng khc phc ......................................................................................... 36
b. Vai tr ca l lun trong thi i ngy nay ........................................................ 37
CHNG 7 L LUN HNH THI KINH T X HI V S NHN THC CON
NG I LN CH NGHA X HI NC TA .......................................................... 38
1. Nhng cn c xut pht phn tch i sng x hi ............................................ 38
2. Cu trc x hi, hnh thi kinh t x hi ................................................................ 39
a. Phm tr hnh thi kinh t x hi....................................................................... 39
b. Quy lut quan h sn xut ph hp vi trnh pht trin ca lc lng sn xut
39
c. Mi quan h gia c s h tng v kin trc thng tng: ................................. 40
3. Vn qu ln CNXH nc ta ...................................................................... 40
a. Nhn thc li v CNXH: ................................................................................... 40
b. Thi k qu : ................................................................................................ 40
c. B qua ch TBCN: ....................................................................................... 41

3/42
THNG TIN MN HC

Thi lng: 60 tit 15 bui, 6 n v hc trnh.

im:
- Bi kim tra, trng s 30%
- Tiu lun, trng s 20%, l iu kin thi ht mn
- im thi ht mn, trng s 50%

Ti liu:
- B 3 tp trit hc: Gio trnh trit hc dnh cho cao hc khng chuyn
- Gio trnh trit hc (Dng cho hc vin cao hc v nghin cu sinh khng
thuc chuyn ngnh Trit Hc) (NXB Chnh Tr - Hnh Chnh)

S ngy ngh:
- Khng ngh qu 25%


4/42
CHNG 0 KHI LUN CHUNG V TRIT HC V
LCH S TRIT HC


1. Khi nim:
a. Khi nim trit hc:
- Trit hc l h thng tri thc l lun chung nht, ca con ngi v th gii, v
bn thn con ngi v v v tr ca con ngi trong th gii y.
o Tri thc:
Tri thc cm tnh: B ngoi s vt
Tri thc l tnh: Bn cht bn trong s vt. Trit hc l tri thc
l tnh.
o H thng l lun: Ton b khoa hc l thuyt, trit hc l h thng
chung nht v khi qut, bao qut nht, c i tng rng.
o Th gii: Ton b th gii vt cht.
o Con ngi: c sinh ra u?
o V tr con ngi trong th gii y: Con ngi c nhn thc c th
gii hay khng? Nhn thc c th c quay li ci to c th gii
ph hp vi nhu cu ca mnh khng?
- Lch s ra i:
o Ra i sm, th k 8 6 TCN.
o Phng ng: Trit hc = Tr (s hiu bit su rng)
o Phng Ty: Trit hc = Philosophy (Yu mn s thng thi)

b. Khi nim lch s trit hc:
- Lch s trit hc l lch s hnh thnh v pht trin trit hc ni chung cng
nh ca cc h thng trit hc trong tng giai on lch s nht nh.

2. i tng nghin cu:
a. i tng nghin cu ca trit hc:
- Nghin cu mi quan h vt cht v thc, ng thi nghin cu nhng quy
lut chung nht chi phi s vn ng v pht trin ca t nhin, x hi v t
duy.
- V nghin cu rng Khng th pht hin ra nhng quy lut c th m ch
pht hin ra cc quy lut chung.
b. i tng nghin cu ca lch s trit hc:
- Lch s trit hc nghin cu t tng trit hc ca cc trit gia, ca cc
trng phi trit hc m trc ht l 2 khuynh hng trit hc c bn l ch
ngha duy vt v ch ngha duy tm v 2 phng php nhn thc i lp
nhau l phng php bin chng v phng php siu hnh cng vi nhng
iu kin kinh t x hi sn sinh ra nhng t tng .
- Cc t tng lin quan n nhng kha cnh sau gi l t tng trit hc:
o Th gii quan (Quan im ca con ngi v th gii): Duy vt v Duy
tm.
o Phng php lun (L lun v phng php):
o Bn th lun: Hc thuyt bn v v tr, vt cht, sinh ra t u, vn
ng th no.
o Nhn thc lun: L lun v nhn thc.
o Nhn sinh quan: Quan nim v l sng cuc i.

3. Vn c bn ca trit hc:

5/42
- L mi quan h gia vt cht v thc.
- L do: Mi s vt, hin tng u c th xp vo 1 trong 2 nhm vt cht v
thc.
- Ni dung ca vn c bn ca trit hc:
o Mt 1: Vt cht v thc ci no c trc v ci no quyt nh ci
no.
Duy vt: Khng nh vt cht c trc v quyt nh thc
Duy tm: Ngc li.
Duy tm ch quan: Cho rng s vt ch l phc hp cm
gic ca con ngi.
V d: Becli nh trit hc ngi Anh th k 17
Duy tm khch quan: Cho rng s vt l do cc lc lng
siu nhin c trc nm ngoi con ngi sinh ra.
V d: Platon Hi lp, thi c i v Heghen Ngi
c, thi cn i.
o Mt 2: Con ngi c kh nng nhn thc th gii khng?
Duy vt: Khng nh con ngi c kh nng nhn thc th gii.
Duy tm: 3 quan im:
Con ngi c kh nng nhn thc th gii.
Hoi nghi kh nng nhn thc th gii ca con ngi.
Ph nhn kh nng nhn thc th gii ca con ngi.

4. Hai phng php nhn thc i lp nhau trong trit hc:
a. Phng php siu hnh:
- Xem xt s vt, hin tng 1 cch phin din
- Xem xt s vt, hin tng 1 cch c lp, tch ri cc s vt, hin tng
khc.
- Xem xt s vt, hin tng trong trng thi ng im, hoc nu c vn ng
th ch l vn ng c hc.
- Cho rng nguyn nhn bn ngoi l nguyn nhn ch yu gy nn s vn
ng v pht trin ca s vt, hin tng.
- Khuynh hng ca s vn ng v pht trin din ra theo vng trn khp kn
hoc vn ng tht li.
b. Phng php bin chng:
- Xem xt s vt, hin tng mt cch ton din.
- Xem xt s vt, hin tng trong mi lin h ph bin (trong s tc ng qua
li vi cc s vt, hin tng khc).
- Xem xt s vt, hin tng trong trng thi vn ng v pht trin.
- Nguyn nhn bn trong l nguyn nhn ch yu gy nn s vn ng v pht
trin ca s vt.
- Khuynh hng ca s vn ng v pht trin din ra theo vng trn xoy c.

Kt lun: Lin h Vn ng Chuyn ha Pht trin.

* Qu trnh hnh thnh v pht trin ca php bin chng: 3 hnh thc:

o Bin chng s khai thi c i (chim hu n l): i din l Heragrit,
trit hc Pht gio, Lo T, thuyt m dng ng hnh.
o Bin chng duy tm (v mt phng php lun l bin chng, nhng
th gii quan li l duy tm): i din l Heghen.

6/42
o Bin chng duy vt: S lin h, vn ng v chuyn ha ca th gii
vt cht c trc, ri mi dn n s lin h, vn ng v chuyn ha
ca tinh thn. i din l Mac, Anghen, Le-nin


7/42
CHNG 1 KHI LC LCH S TRIT HC
PHNG NG

I Trit hc n c, trung i
1. c im:
- Trit hc mang nng tnh nhn bn.
- Tnh an xen gia trit hc v tn gio.

2. Cc h thng trit hc:
Cn c vo kinh Veda v tc phm Upanisad (lun gii kinh Veda) Cc trng
phi no c ni dung t tng ph hp l chnh thng

a. Cc phi chnh thng (5 phi):
- Phi Mimansa:
o y l phi duy tm hu thn (Duy vt khng trit )
- Phi Vedanta:
o Phi duy tm hu thn
- Phi Sankhya:
o Duy vt, v thn c t tng bin chng
- Phi Yoga:
o Duy vt khng trit , lc u duy vt, sau li ri vo duy tm.
- Phi Nyaya-Vaisesika:
o Phi duy vt khng trit , giai on u duy vt, sau duy tm. ng
gp:
Thuyt nguyn t
bn v l lun nhn thc

b. Cc phi khng chnh thng (3 phi):
- Phi Jaina:
o Va l 1 tn gio va l mt trng phi trit hc.
o Khng mc qun o
o Duy vt khng trit , c t tng bin chng.
- Phi Lookayata:
o L phi trit hc bnh dn
o L duy vt
- Phi trit hc pht gio:
o Khi qut tiu s ngi sng lp ra pht gio:
Siddharta (Tt t a):
L thi t, con vua nc Npan.
Khi c o t cho mnh hiu l Buddha (Bt, Pht)
Khi cht th c gi l Thch Ca Mu Ni.
o Kinh in pht gio: Tam tng
Kinh: Li ca Pht do ghi li. Ra i u tin.
Lut: Nguyn tc t chc pht gio. Ra i th 2.
Lun: Cc tc phm lun bn v pht gio ca nhng ngi c
chc sc trong pht gio, vit ra nhm tuyn truyn trong dn
gian Ra i cui cng.
o Khi qut qu trnh hnh thnh v pht trin ca pht gio nguyn thy:
Kt tp 1: Din ra ngay sau khi Tt t a cht. Ni dung l bin
son kinh, sau bin son lut v sau cng l bin son lun.

8/42
Kt tp 2 (i hi): Sau 100 nm k t kt tp 1. Mu thun ni
b. C b phn b trc sut v ly khai, t t l "i Chung B",
b phn cn li gi l "Thng Ta B"
Kt tp 3 (245 TCN): Thng Ta B mu thun chi thnh:
Tiu tha: t cho mnh l Hynayana (Hyna: Nh, yana:
C xe)
Kt tp 4:
T i Chung B hnh thnh phi i Tha, t hiu l
Mahayana (c xe ln)

( u th b tt i tha)
o T tng trit hc trong pht gio:
Bn th lun: th hin thng qua 4 phm tr
V to gi:
o Khng c vt u tin v khng c nguyn nhn
u tin (gi tr)
o Vn vt, k c con ngi khng do thn linh,
thng to ra. (gi tr)
o Con ngi ch l o v gi, do tm v minh sinh ra.
(hn ch, duy tm ch quan)
Duy khi:
o Vn vt u tun theo quan h nhn qu tng tc,
(tc l mi mi), v nhn qu v tp loi (tc l
nhn no qu ny) thng qua iu kin nht nh
l duyn Duyn l iu kin. (gi tr)
V ng (khng c ci ti):
o Con ngi l do cc yu t DANH v SC nhm
hp to thnh, chng tn ti ri li tan mt i,
khng tn ti mi mi Khng c ci ti.
SC: l vt cht
DANH: l tinh thn, gm Hnh (t duy), Th
(cm gic), Tng (n tng), Thc ( thc)
V tha:
o Vn vt lun bin i, khng c g trng tn bt
bin.
o T quan nim a ra 2 chu trnh ca s bin
i:
Sinh tr dit.
Sinh d dit.
o
Nhn sinh quan ca pht gio: a ra t diu (4 chn l diu
k)
Kh : i l b kh; a ra 8 ni kh c bn:
o Sinh kh
o Lo kh
o Bnh kh
o T kh
o Th bit ly kh (rt yu thng m phi cch xa)
o On tng hi kh (rt ght m vn phi chung)
o S cu bt c kh (rt thch m khng c)
o Ng th un kh (5 yu t vt cht, tinh thn to
thnh con ngi l kh)

9/42
Nhn : Nguyn nhn dn n ni kh; a ra thuyt
thp nh nhn duyn (12 nguyn nhn dn n ni kh)
o V minh (ngu dt)
o Hnh (t duy): Tu duy b dao ng
o Thc: Tm thc b nhim.
o Danh sc: 5 yu t to con ngi
o Lc nhp: 6 yu t bn ngoi (sc, thanh, hng,
v, xc, php) tc ng 6 cn bn trong c th
(nhn, nh, mi, li, thn, )
o Xc: Tip xc c th vi mi trng bn ngoi
o Th: Cm gic, 3 loi: Lc th; Kh th; X th
o i: Yu mn
o Th: Dnh ly, chim ly
o Hu: C
o Sinh
o Lo t: Gi cht
2 nguyn nhn c bn l: V minh + i dc
Dit : C th tiu dit c ni kh, ti nit bn
(Nirvana: ci tnh lng, thanh tnh, ht sng, ht
kh, thot khi vng sinh t lun hi).
o : Con ng tiu dit ni kh; a ra bt chnh
o (8 con ng tiu dit ni kh)
o Chnh kin: Phi c hiu bit ng n.
o Chnh t: Phi suy ngh ng n.
o Chnh ng: Khng ni iu c.
o Chnh nghip:
Thn: Khng lm iu c
Khu: Khng ni iu c
: Khng c ngh c trong u
o Chnh nim: Phi hng nh pht v lun nim pht
mi c tc dng.
o Chnh mnh: Phi lm ch bn thn, bit tit ch
dc vng.
o Chnh tinh tin: Phi tch cc tuyn truyn gio l
ca Pht.
o Chnh nh: Phi kin nh, khng tm linh
hong lon.
Khi qut li thnh 3 iu:
Gii: Thc hin trit nhng iu king
giao.
nh: Rt kin nh, vng vng.
Tu: Phi khai sng tr tu, khc phc v
minh

Nhn xt: <t lm> Gi tr v hn ch ca bn th lun v nhn
sinh quan.

II Trit hc Trung Hoa c trung i
1. c im
- Trit hc pht trin mnh vo thi k ch chim hu n l bt u tan d (ch
chim hu n l tan d sm, quan h phong kin cng hnh thnh sm
Khng phi trit hc Trung Hoa pht trin mun).

10/42
- Trit hc tp trung bn nhiu v vn chnh tr, x hi, o c v con ngi
Trit hc thin v x hi, cn phng ty trit hc thin v t nhin nhiu hn.
- Duy vt v duy tm, bin chng v siu hnh, v thn v hu thn an xen vo
nhau rt phc tp.

2. Mt s trng phi trit hc
a. Nho gia
- Khng T (551 479 TCN):
o Tn tht l Khng Khu.
o Ngi nc L, sinh ra trong gia nh qu tc, tham vng lm quan, s
nghip chnh tr khng mm ci.
o V gi m trng t dy hc
o Cc tc phm:
Lun Ng: Ghi li cc cuc i thoi gia Khng T vi hc tr
o Th gii quan: Dao ng gia duy vt v duy tm, th hin qua 3 quan
nim:
Quan nim v tri: V tri vi gii t nhin (duy vt), "c ti vi
tri" (duy tm)
Quan nim v qu thn: C lc tha nhn, c lc ph nhn s
tn ti ca thn.
Quan nim v linh hn v thc:
o Nhn thc lun:
Cho rng ngun gc ca tri thc l do hc kt hp vi qu trnh
t duy ca bn thn (Tch cc, song b qua knh thc tin).
C ngi khng hc cng bit, l bc thng tr. Ngc li
c ngi hc cng khng bit Tri thc c tnh cht nh sn,
ri vo tin nghim.
o T tng trit hc trong hc thuyt chnh tr x hi:
Ngi u tin nu ra tnh quy lut ca s pht trin x hi.
Khng T l ngi xy dng 2 phm tr NHN v L trong nho
gia:
Nhn: L tnh yu thng con ngi
L: L nghi l, t l, chun mc o c, thit ch x hi.
Sau phm tr L cn c mt s quy lut khc l:
o Tam Cng: Vua Ti, Chng V, Cha Con. 3
quy lut ny tun theo lut m dng
o Tam Tng:
Nhn v L c quan h hu c vi nhau, Nhn l ni
dung, L l hnh thc. Ni dung quyt nh hnh thc.
ng a ra t tng chnh s (t tng v s nghip chnh
tr), mun thnh cng phi m bo:
Phi chnh danh: Ni nng theo ng bn phn, a v ca
mnh.
Phi chn ngi hin ti
Phi thu phc c nhn tm
Gi ng l v tit kim
ng l ngi rt coi trng dn: "Dn Vi Bang Bn" Dn l gc
nc.
Khng T ch trng khc phc s giu ngho thi qu trong
x hi bng L T tng th tt, nhng cch thc th cha.
ng l ngi xy dng cc mu ngi v a ra 3 mu:

11/42
Ngi qun t: C 3 c tnh, TR NHN DNG.
Ngi qun t ch lo o ch khng lo ngho, 50 tui s
bit mnh mnh th no.
K s: Ngi hc lm quan. Dng th lm, cn khng
dng th v n.
Ngi lm chnh tr: Nhiu ti, lm ngh, t nhn tnh.
Phi c m mu th on.
- Mnh T (372 289 TCN)
o Tn tht l Mnh Kha, hc tr ca Khng T.
o Khng T Tng Sm T T (chu ni Khng T) Mnh T
o Tc phm chnh: Nhn Chnh
o Th gii quan: Ri vo duy tm tin nghim
o Nhn thc lun:
Cho rng mun nhn thc ci bn ngoi phi hiu ci tm bn
trong con ngi Ngc quan nim duy vt
Nhn thc khng cn cm gic im khc do vi Khng T.
C 3 loi ch th nhn thc:
Bc thnh nhn: Khng hc cng bit
Ngi qun t: C hc c bit, hc nhiu bit nhiu, hc
t bit t.
K tiu nhn: Hc cng khng bit
Tri thc c tnh nh sn.
o Quan nim v chnh tr x hi:
Quan nim v tnh ngi: "Nhn chi s tnh bn thin"
ng cng l ngi rt coi trng dn.
ng xut qun l x hi bng c tr: Ly o c tr
ngi, qun l.
ng phn i bo lc, phn i chin tranh
Chnh quyn do tri ban, cn vua cha l lm theo tri.
ng chia trong x hi thnh 2 dng ngi:
Lao lc: Lao ng chn tay
Lao tm: Lao ng tr c.
Theo ng, ngi lao tm c quyn cai tr ngi lao lc.
- Tun T (323 238 TCN)
o Tn tht l Tun Hung
o L hc tr ca Khng T:
o L nh trit hc duy vt kit xut ca Trung Hoa c i.
o Tc phm chnh: Bn V Tri.
o Bn th lun:
Tri l 1 b phn ca gii t nhin, n vn ng theo trt t
khch quan.
Con ngi c kh nng nhn thc v vn dng c trt t
khch quan.
Khi nguyn ca th gii vt cht l kh (khng kh)
Chia th gii vt cht thnh 3 dng:
Vt cht v c: Cha c sinh mnh (cha c thc)
Vt cht hu c: Bt u c tri gic.
Loi ngi: C x hi, c quan h x hi nh l o c,
quan h ngh thut, quan h vua ti chng v.v.v
Gi tr: Thy c th gii vt cht i t thp ti cao
Hn ch: Ch ra c trng ca cc dng vt cht cha ng.
thc ny sinh t vt cht

12/42
o Nhn thc lun:
Cho rng cm gic l im khi u ca nhn thc (im ny
ng)
Nhn thc phi i t cm gic, nng ln tu duy (im ny
ng).
ch ra c cm gic ng v cm gic o. Cm gic ng l
cm gic tht, c ngun gc t s vt. Cn cm gic o th
ngc li.
o Quan nim v chnh tr, x hi:
Quan nim v tnh ngi: Nhn chi s tnh bn C. Do tnh ch
k, t t t li vn c con ngi.
Phi qun l x hi bng php tr, dng php lut tr quc v
dy ngi. Php lut s ci tr con ngi t c thnh thin.
(im ny ng)
ng l ngi ca ngi v khng nh s tn ti lu di ch
ng cp trong x hi.
L ngi phn i chin tranh, chin tranh ch lm x hi tht li,
khng pht trin c.

b. o gia (i lp vi Nho Gia, ngi sng lp l Lo T)
- Lo T (??? - ???)
o Tn tht v nm sinh/mt: Cha bit
o Bn th lun: Tc phm o c Kinh
Cho rng o l yu t u tin to ra vn vt. o l ci v
cng nh, khng nghe thy, khng nhn thy, khng gi c
tn. Nhng n l c s lm ny sinh v bin ha vn vt. Sau
ny c ti liu cho rng o theo quan nim ca Lo T chnh l
"quy lut khch quan" Cho ng l duy vt bin chng
Bin chng ch:
Vn vt lun bin i
Vn vt u c mu thun. C 2 mt i lp hp thnh 1
mu thun. Cc mt i lp rng buc, quy nh ln nhau
v chuyn ha cho nhau. Hiu l cc mt i lp da vo
nhau m tn ti, c mt ny mi c mt kia v ngc li.
Do , mun tiu dit mt ny th hy tiu dit mt i lp
vi n Hn ch: Khng phi l gii quyt mu thun,
m l th tiu mu thun. "Chuyn ha ln nhau" hiu l
mt i lp ny y n cng th t n xoay thnh mt
i lp kia l chuyn ha theo vng trn khp kn.
o Nhn thc lun: Ri vo duy tm
Cho rng nhn thc khng cn cm gic Hn ch
o Nhn sinh quan: th hin 4 t tng
V vi: Khng lm g chu s iu khin ca thc
V tri: Khng cn tri thc Khuyn mi ngi khng nn hc.
Bt tranh: Cuc i ngn ngi, khng phi tranh u lm g.
Sng mm: Ly nhu thng cng, ly mm thng cng.
o Quan nim v chnh tr, x hi:
Thc hin ng li cai tr v vi: Chnh ph chng phi lm g,
k dn mun lm g th lm.
Khng chng li ci xu, ci c.
Phi a x hi tr v trng thi s khai thi nguyn thy. Cho
rng thi nguyn thy sng hnh phc, v tha

13/42
Phi chia thnh nhiu nc nh v khp kn, nhn dn cc
nc khng quan h vi nhau v cho rng cng quan h nhiu
cng phc tp.

c. Php Gia (Cng i lp vi Nho Gia, ngi sng lp l Hn Phi T)
- Hn Phi T (280 233 TCN)
o Bn th lun: L nh trit hc duy vt, k tha v pht trin t tng
duy vt ca Tun T v Lo T:
Tip tc khng nh o l quy lut vnh hng v vn vt ny
sinh t o
Cng khng nh con ngi c th v cn phi nhn thc o
vn dng n. Nu lm c th s c li cho con ngi.
o T tng trit hc trong hc thuyt chnh tr, x hi:
ng l ngi a ra thuyt chng nghim:
Mi l lun phi c chng minh, kim nghim qua thc
t.
xut qun l x hi bng php lut, nhng php lut
phi ph hp vi thc t mi c gi tr.
Khi xy dng php lut phi ch tm l "trnh hi, hm
li" ca con ngi.
Phi bit kt hp "php thut th" trong tr quc (php lut
ngh thut thi th (th ca b my nh nc))
Nguyn nhn dn n chin tranh l do ngi tng nhanh
hn ca ci, do chin tranh l tt yu. ng ch trng
ly chin tranh loi b chin tranh.
Mi th lun l o c u da trn c s tnh ton li
hi c nhn.
ng c hnh vi Kt qu hnh vi nh gi
Tt Tt Thin
Tt Xu Thin
Xu Tt c
Xu Xu c

III. Khi lc t tng trit hc Vit Nam trc khi c s
truyn b ch ngha Mc L Nin.
1. Th gii quan trit hc
- Chu nh hng bi
o Pht gio
o Nho gia
o o gia
Nhng mang nhng sc thi Vit Nam.
- Dao ng gia duy tm v duy vt: Hnh thnh 1 s cp phm tr
o Tm - Pht
o L - Kh
o Thin - Nhn
2. Quan nim v c lp dn tc v ch quyn quc gia
- Da vo:
o V tr a l
o tri
o Vn hin,lch s,v.v
3. Quan nim v ng lc ca cuc chin tranh gi nc

14/42
- Yu nc
- S ng lng (ng thun). iu kin ca ng lng
o Khai thc c tnh cht chung ca con ngi Vit Nam (ng bo)
o Phi c s ng cam cng kh gia triu nh, tng lnh vi ngi
dn.
- Dn l gc nc.

4. Phng php lun ca cuc chin tranh gi nc v dng
nc
- K v sch
- Quan tm gii quyt mi quan h gia thin mnh v dn .
- Phi xut pht t thc t khch quan
- Phi hiu thi th v bit chp thi c
- Phi bit vn dng vn bt bin, kh bin v quyn bin.
- Cch thc gii quyt cng vic phi i t KH n D, LN n NH, GN n
XA.
- Phi tm nguyn nhn trong chnh s vt.
- V cch thc nh gic th phi trnh ch mnh ca gic, nhm ch yu ca gic.
- Phi thc hin lng nhn.

5. Trit hc dn gian
- Phi xut pht t thc t khch quan v phi thch nghi c vi n.
i vi bt mc o c sa, i vi ma mc o giy

- thy c quan h gia s lng v cht lng, sc mnh ca s hp lc
on kt:
C cng mi st c ngy ln kim

Thun v thun chng tt bin ng cng cn

Mt cy lm chng ln non
Ba cy chm li ln hn ni cao
- a ra t tng ty c ng bin


- D bo s thay i
Chun chun bay thp th ma
Bay cao th nng, bay va th rm

Ai giu ba h ai kh ba i
- Phi tm nguyn nhn ca cc s vt hin tng



15/42
CHNG 2 KHI LC TRIT HC PHNG TY

I - TRIT HC HI LP C I
1. c im
- Tri thc trit hc ha vo tri thc cc khoa hc c th. Trit hc c coi nh
mt b mn khoa hc tng hp.
- Trit hc tp trung bn nhiu v bn th lun v nhn thc lun tnh trit hc
cao hn phng ng
- u tranh gia duy vt v duy tm gay gn thnh trn tuyn.
- Nhiu nh trit hc ng thi l cc nh khoa hc t nhin.

2. Mt s trit gia tiu biu
a. Heraclit (520 460 TCN)
- L nh trit hc duy vt bin chng
- Bn th lun:
o Cho rng la l yu t u tin cu thnh vn vt.
o ng l ngi t nn mng xy dng l lun bin chng
ng cho rng vn vt u c mu thun
Cc vt i lp rng buc quy nh ln nhau, c ci ny mi c
ci kia v ngc li.
Thng qua u tranh gia cc mt i lp lm cho s vt vn
ng v pht trin.
- Nhn thc lun:
o Cm gic l khi u ca nhn thc
o Mun nhn thc bn cht s vt phi nng t cm gic ln t duy l
tnh.
- V linh hn: Cho rng linh hn cng l vt cht, l trng thi qu t la m
ra.

b. Platon (427 347 TCN)
- L nh trit hc duy tm khch quan.
- Bn th lun:
o Chia th gii thnh 2 loi:
"Th gii nim": N tn ti chn tht, bt bin, vnh hng, c
trc gii t nhin v sinh ra gii t nhin. N nm ngoi con
ngi.
Th gii cc s vt cm tnh: N tn ti khng chn tht, lun
bin i v ch l ci bng ca th gii nim.
o ng a ra 2 khi nim:
Tn ti: L th gii nim
Khng tn ti: Th gii cc s vt cm tnh.
- V linh hn: Cho rng linh hn gm 3 b phn
o Xc cm: Cht cng thn xc
o Cm tnh: Cht cng thn xc
o L tnh (tr tu): Khng cht cng thn xc.
- Nhn thc lun:
o Nhn thc khng phi phn nh s vt m l s hi tng li ca
phn l tnh nhng g n quan st c khi cn nm trong th gii
nim.
o Nhn thc cm tnh c sau nhn thc l tnh.
o ng chia nhn thc thnh 2 dng:

16/42
Nhn thc m nht: Do nhn thc cm tnh to ra, khng t
c chn l
Nhn thc chn l: Do nhn thc l tnh to ra.
c. emclit (460 370 TCN)
- L nh trit hc duy vt kit xut ca trit hc duy vt c i
- Rt gii khoa hc t nhin trn nhiu lnh vc
- Bn th lun:
o a hc thuyt v nguyn t:
Cho rng vn vt c cu to t nguyn t
Nguyn t l ht vt cht b nh nht khng th phn chia c.
Nguyn t khng mi, khng mu, khng v, khng kh, khng
t.
Cc nguyn t khc nhau v hnh thc (cu trc)
Cc nguyn t khc nhau v trt t (tnh k tip)
Khc nhau v t th (S xoay t)
V mi nguyn t nh mt ch ci xp khc nhau to ra cc
ch khc nhau.
Nguyn t c th tp hp hoc phn tn a ra 2 khi nim:
Tn ti: Chnh l nguyn t
Khng tn ti: Chnh l khong khng, k h gia cc
nguyn t.
Nguyn t t thn vn ng v vn ng theo nhng chiu khc
nhau to ra nhng cn lc nguyn t.
Cc nguyn t c cng hnh dnh, kch thc. Lin kt vi nhau
th to thnh t, nc, la v khng kh.
o Vn vt u tun theo quan h nhn qu. Do ch c ci tt nhin m
khng c ci ngu nhin.
- Nhn thc lun:
o Nhn thc gm 2 cp cm tnh v l tnh, ng thi thy c vai tr
gia 2 cp .
o Chia nhn thc thnh 2 dng:
Nhn thc m ti (nhn thc cm tnh)
Nhn thc l tnh (nhn thc l tnh), l kt qu ca nhng suy
lun logic tm ra c bn cht quy lut bn trong ca s vt.
- Quan nim v linh hn:
o Linh hn c cu to t nguyn t c bit hnh cu, c vn tc ln
sinh ra nhit, to ra s hng phn.
- Logic hc:
o ng l ngi u tin a ra nh ngha v khi nim
o ng cng l ngi u tin xy dng phng php quy np

d. Arixtot (384 322 TCN)
- L nh trit hc nh nguyn lun (c duy vt v duy tm)
- Bn th lun:
o Ph phn hc thuyt nim ca Platon
o ng cho rng th gii c cu to bi 5 yu t: t, nc, la, khng
kh v te.
o ng chia th gii vt cht thnh 2 dng:
Vt cht: vt cht t n ch tn ti di dng tim nng, th
ng.
Hnh thc: Hnh dng, do con ngi to ra v nh c hnh thc
ny vt cht mi tn ti tht.

17/42
o Nguyn nhn ca tn ti c 4 nguyn nhn:
Nguyn nhn hnh thc
Nguyn nhn vt cht
Nguyn nhn vn ng
Nguyn nhn mc ch, do thng quy nh sn.
o Th gii vt cht vn ng. a ra 6 hnh thc vn ng:
Pht sinh
Tiu dit
Tng
Gim
Thay i v tr
Thay i trng thi
u l vn ng c hc, cha thy cc vn ng khc.

- Nhn thc lun:
o Tha nhn th gii khch quan l i tng ca nhn thc
o Qu trnh nhn thc i t thp ti cao.
o Giai on 1 l nhn thc cm tnh, giai on 2 l l tnh: u tin l
cm gic biu tng kinh nghim ngh thut khoa hc.
Sau cm gic phi n tri gic, do b qua tri gic.
o Qu trnh nhn thc l qu trnh khm ph chn l. Chn l l s ph
hp gia quan nim ca con ngi v s vt vi bn thn ca s vt
trong thc t.
- V linh hn: C 3 loi linh hn
o Thc vt: thc vt c linh hn thc vt.
o ng vt: ng vt c linh hn thc vt cng linh hn ng vt
o Con ngi: c c linh hn thc vt + ng vt + l tnh
- Logic hc:
o ng l ngi c cng xy dng logic hc hnh thc:
Xy dng c tam on lun
a ra 3 quy lut c bn ca logic hc hnh thc (ngy nay
c 4):
Quy lut ng nht
Quy lut phi mu thun trong t duy
Quy lut loi tr ci th 3
II TRIT HC TY U THI K TRUNG C
<Thy dy thay>
III TRIT HC TY U THI K PHC HNG V CN I
1. c im:
- Do nhu cu pht trin ni ti, cc khoa hc c th tch khi trit hc (Hy Lp:
Trit hc l mt mn khoa hc tng hp).
- Trit hc thi k ny ch yu l duy vt (bn th lun v thc lun) nhng li
siu hnh v nhn thc lun do nh hng c hc c in.
- Trong cc quan nim v x hi vn cn biu hin duy tm. Duy vt khng trit .

2. Mt s trit gia tiu biu:
a. Ph.B cn (1561 1626):
- Ngi Anh, l nh trit hc duy vt siu hnh; ng t xut khoa hc thc
nghim.
- Bn th lun:

18/42
o Ph phn Arixtot (Arixtot: cho rng hnh thc ca vt cht do con ngi
sng to ra) ng cho rng hnh thc l do t n c, bc b quan
nim ca Arixtot v nguyn nhn mc ch ca tn ti. (Theo Arixtot:
c 4 nguyn nhn: Vt cht; vn ng; hnh thc; hnh dng)
o Hiu vt cht 1 cch khi qut, bao gm nhiu thuc tnh (cc nh trit
hc thng quy nh vt cht v vt th), vt cht lun tn ti, vn
ng a dng v phong ph.
o Vn ng l thuc tnh bm sinh ca vt cht v ng im cng l vn
ng (l ngi u tin khng nh) ng a ra 19 hnh thc vn
ng: Vn ng t xoay, t ng tt c cc hnh thc. Vn ng u l
vn ng c hc (hn ch), khng thy c cc hnh thc vn ng
khc.
Gi tr: Cc hnh thc vn ng lp li nhau v chuyn ha cho nhau.
Mc nhn xt: Ph.Becn l ng t nhen nhm nh lut bo ton v
chuyn ha nng lng.
- Nhn thc lun:
o L ngi cao tri thc tri thc l sc mnh.
o Mun nhn thc ng phi khc phc sai lm. ng gi l ngu tng.
o Trong nhn thc khoa hc phi c phng php nhn thc ng n,
ng ph phn 2 phng php nhn thc tn ti trong sut thi k
trung c:
Phng php nhn thc kinh vin: Ch cn c vo 1 vi k/n
khi qut.
Phng php nhn thc kinh nghim: phng php kiu con
kin
xut phng php nhn thc mi: phng php con ong
(Chnh l phng php quy np).
o ng l ngi u tin xy dng phng php quy np c h thng
(Democrit l ngi u tin xy dng phng php quy np): i t c
th tru tng; n l khi qut; ci ring ci chung.
o ng cho rng trong nhn thc phi bit hoi nghi, ng vi tin, ch nh
vy mi tm ra chn l: Hoi nghi ch l cch thc t ti chn l.
o Khng c tri thc bm sinh, mi ci u bt u t kinh nghim thc t,
qu nhn mnh nhn thc kinh nghim (nhn thc l tnh) dn n
duy gic.
- Quan nim v tn gio v linh hn:
o Chi h tri thc ca loi ngi thnh hnh chp:



Thn hc cao hn trit hc (Trit hc nghin cu ci thn hc khng c
l gii t nhin, cn thn hc nghin cu ci trit hc khng c l thng )
o Linh hn gm 2 b phn:

19/42
Linh hn cm tnh: Dng cht lng vn ng theo cc dy thn
kinh v mch mu duy vt siu hnh tm thng, ln ln vt
cht thc; cht cng thn xc.
Linh hn l tnh: bt dit, do thng to ra.
o Tn gio l cn thit v em li nim tin cho con ngi, qua gip con
ngi vt qua nhng lc mm yu v bt lc.

b. ecct (1596 1650):
- Ngi Php, l nh trit hc nh nguyn lun (khng nht qun, duy vt duy
tm), ng t ton gii tch.
- Quan nim v bn cht v vai tr ca trit hc:
o cao trit hc, trit hc l h thng tri thc v nhiu lnh vc. Theo
ngha hp, trit hc l nn tng ca h thng th gii quan.
o Vai tr c bn ca trit hc:
Trit hc xy dng nhng nguyn l v phng php lun c
bn, gip cc khoa hc c th khm ph nhng nguyn l.
Trit hc gip con ngi thng tr gii t nhin trn c s nhn
thc c nhng quy lut ca n, t chinh phc t nhin.
Trit hc em li li ch thit thc v trc tip hoc gin tip
thng qua cc khoa hc khc.
- Bn th lun:
o Va duy vt duy tm.
o ng cho rng gii t nhin l 1 khi thng nht gm nhiu ht nh vt
cht c c tnh qung tnh ( cao thp ngn di) (im ny gi tr), v
vnh vin vn ng theo cc quy lut c hc (y l hn ch)
o Cc ht vt cht v nguyn tc c th phn chia v cng (ng gi tr)
o Th gii vt cht l v cng (gi tr): V tn v vi m v v m.
o Khng c khng gian v thi gian trng rng v khng c vt cht (gi
tr)
o Mc d tha nhn th gii vt cht tn ti khch quan nhng:





Nh nguyn lun.
- Nhn thc lun:
o Trc ht phi thay trit hc kinh vin (khng gip ch cho con ngi)
bng trit hc thc tin

20/42
o im xut pht ca nhn thc l nghi ng (Bcn hoi nghi), nghi ng
l cch tip cn thng qua t c chn l phi c c s,
cn c ng a ra ti t duy nn ti tn ti. Lun im ny va c
gi tr va c hn ch:
Gi tr:
Lun im ny bc b nim tin tn gio.
Thy c mi lin h gia con ngi vi qu trnh t
duy ca con ngi.
cao t duy l tnh (cng chnh l cao khoa hc).
Hn ch:
Xem nh nhn thc cm tnh
Tch t duy ra khi th gii khch quan
Chng minh s tn ti ca con ngi bng t duy v l
ri vo duy tm ch quan.
o ng a 4 nguyn tc trong nhn thc:
Chia nh i tng nhn thc (phng php phn tch)
Ch c coi l chn l nhng g khng cht nghi ng.
i t n gin n phc tp
Khng b st d kin no.
o C tri thc bm sinh (>< Bcn), v d cc nh ton hc, nim tin
c s tn ti ca thng . Song thc t khng phi th, cc nh
do nghin cu m c. Do ng cao duy l tnh Ri vo duy l
(>< Bcn: duy gic)

c. Brutxo (1712 1778):
- Ngi Php, l nh trit hc duy vt bin chng, ch yu bn v x hi trit
hc x hi.
- Quan im v bn cht v qu trnh pht trin ca x hi:
o Lch s loi ngi chnh l kt qu hot ng ca con ngi quan
nim ng.
o Bn tnh ca con ngi l t do nhng kht vng t do ca con ngi
lun b km hm, nguyn nhn la do s bt bnh ng trong x hi (
ng). Nguyn nhn dn ti bt bnh ng:
Do th ch chnh tr x hi: Do s hu t nhn v TLSX ng
cho rng ci ny c th khc phc c.
Con ngi vn c s khc nhau v th lc v tr tu, s bt
bnh ng ny l t nhin s bt bnh ng ny l ng
nhin.
Quan im ny ng, gi tr
o Lch s loi ngi l qu trnh lin tc gii quyt mu thun v ny sinh,
l s thay th lin tip ca hnh thi cao i vi hnh thi thp ( bin
chng) ng chia x hi loi ngi thnh 3 giai on:
Trng thi t nhin:
Cc quan h XH cn thun khit, cha c s khc bit
nhiu v a v kinh t, a v x hi.
Cc quan h x hi thun khit, cha phc tp.
y l thi k bnh yn, di lu v hnh phc nht.
n cui thi k ny, hnh thnh s hu t nhn khng
th tn ti hnh thc ny mi c
X hi cng dn:
S bt bnh ng trong x hi pht trin do xut hin s
hu t nhn, hnh thanh k giu ngi ngho.

21/42
Chin tranh gia tng
Nh nc xut hin trn c s kh c x hi (tha
thun) do nhn dn lp ra t pht (khc vi Mc: Do giai
cp ch n lp ra), v sau nh nc b tha ha v quay
li thng tr nhn dn.
Cc o lut ra i truc ht l lut s hu (tri buc k
yu, em li sc mnh cho k mnh mang tnh giai
cp)
Khng th tn ti mi c, da trn ch t hu ch
thc y x hi pht trin nhng bin con ngi thnh
bo cha ca nhau v ca t nhin.
Trng thi t nhin trn c s cao hn:
V mt chnh tr: thit lp nn dn ch cng ha
V mt x hi: s bt cng trong x hi c khc phc,
hn ch.
V mt kinh t: s hu x hi l ch yu, nhng vn duy
tr s hu c nhn mc va phi (sao cho khng to ra
s i lp gia cc giai tng, ng cp ng thi to ra
s cnh tranh, thc y s pht trin ca x hi) gi tr.
o Cho rng:
Mt x hi tin b v u vit phi to iu kin thc y cho
khoa hc v ngh thut pht trin (gi tr) phi dn ch ha
i sng x hi.
iu kin t nhin, c bit l kh hu nh hng trc tip ti
th ch chnh tr (Hn ch)
n i th ch n ha
Kh hu nng th ch chuyn quyn.

d. ir (1713 1784):
- Ngi Php, l nh trit hc duy vt bin chng rt gii kho hoa hc t nhin
- Bn th lun: Cho rng:
o Th gii vt cht c trc con ngi, tn ti khc quan. Nguyn nhn
tn ti ca th gii vt cht nm ngay trong bn thn n.
o Vn vt c cu to t phn t (mcrit nguyn t), vn vt a
dng l do cc phn t lin kt vi cc hnh thc khc nhau.
o Vt cht v vn ng thng nht vi nhau, khng tch ri nhau. ng
im cng l vn ng (ging B cn) nhng c ci mi: vn ng khng
ch l vn ng c hc m l 1 qu trnh bin i v pht trin lin tc.
Nguyn nhn ca vn ng l lc ni tm trong mi phn t. Trong
qu trnh vn ng, gii t nhin chn lc nhng g lm cho n hon
thin, ng thi cng loi b nhng g khng ph hp vi cc quy lut
ca gii t nhin.
Nhn xt: L bc tin bi ca thuyt chn lc t nhin.
- Linh hn:
o Linh hn l ci ch c con ngi, l kt qu ca s phc tp ha vt
cht hu c, linh hn ph thuc vo vt cht v b no con ngi.
o Th gii vt cht: T ph t tr phn t sinh ng vi sinh vt
thc vt ng vt con ngi.
- Nhn thc lun:
o Tha nhn con ngi c kh nng nhn thc th gii, nhn thc bt
ngun t m gic, vt cht l nguyn nhn duy nht ca cm gic
ng (ging cc nh trit hc khc)

22/42
o Kh nng nhn thc ca mi trng l hu hn nhng ca c loi
ngi l v hn
o ng chia nhn thc lm 2 cp :
Cm gic ph bin: Mang tnh t ng
Cm gic tnh cc:

e. Heghen (1770 1831)
- Ngi c, l nh trit hc duy tm khch quan.
- H thng trit hc duy tm khch quan: 3 b phn
o Logic hc: ng nghin cu nim tuyt i vi t cch l ci sinh
thnh ra gii t nhin.
o Trit hc t nhin: Nghin cu gii t nhin vi t cch l ci c
tha ha sinh thnh t nim tuyt i.
o Trit hc tinh thn (trit hc x hi): Bn v o c, thm m, nh
nc, lch s ni chung l bn v x hi.
- Thc cht h thng trit hc duy tm khch quan ca Heghen l g?
o nim tuyt i tn ti trong h v, tri qua qu trnh vn ng, t n
tha ha sinh thnh gii t nhin. Pht trin nh sau:
V c hu c hu c n gin hu c pht trin
s sng:
thc vt
ng vt (thp cao) ngi ( thc)
Nhn xt: im xut pht l tinh thn (nm ngoi con ngi), im kt
thc cng l tinh thn (bn trong con ngi)
- Php bin chng duy tm: Gi l duy tm v
o ng cho rng bin chng ca nim l bn gc, cn bin chng ca
gii t nhin ch l bn sao.
o Ni dung php bin chng:
nim t n t c s bin chng hon ho trc khi tha
ha sinh thnh gii t nhin.
Mi nim u vn ng v pht trin vi nhng ni dung sau:
Mi nim (khi nim) u c mu thun ni ti, do
chng c th chuyn ha t nim ny sang nim khc.
Mi nim u tn ti trong mi lin h vi cc nim
khc.
Mi nim u tri qua qu trnh pht trin theo 3 nguyn
tc sau:
o T s thay i v lng dn n thay i v cht
v ngc li (cho nim).
o S thng nht v u tranh gia cc mt i lp
o Ph nh ca ph nh vi t cch l s pht trin
din ra theo vng trn xoy c.
Heghen cng cp v gii quyt cc mi quan h:
o Nguyn nhn v kt qu
o Bn cht v hin tng
o Tt nhin v ngu nhin
o Ni dung v hnh thc
o Kh nng v hin thc
o T do v tt yu
o Logic v lch s
Heghen cng bn v vn chn l: Ch ra tnh cht ca
chn l

23/42
o Chn l c tnh c th

f. Phoi Bc (1804 1874)
- Ngi c, l nh trit hc duy vt kit xut, nhng li siu hnh
- Bn th lun:
o Chng minh gii t nhin tn ti khch quan v c trc con ngi.
o Th gii vt cht vn ng
o Tha nhn th gii vn ng theo cc quy lut khch quan
o Tha nhn c khng gian, thi gian v n gn vi vt cht, vn ng
(tin b, mi)
o thc l sn phm ca dng vt cht c t chc cao l c ngi (tin
b, vt xa)
Vi cc im trn bin chng. Song c hn ch l (so vi Heghen):
o Khng cp n mu thun, lng cht, ph nh ca ph nh
Ri vo siu hnh (1)
- Nhn thc lun:
o Con ngi c kh nng nhn thc th gii, nhn thc bt u t cm
gic, vt cht l nguyn nhn duy nht sinh cm gic (ging cc nh
trit hc trc)
o Kh nng nhn thc ca c loi ngi l v tn, cn ca mi ngi l
hu hn
o thy c vai tr v mi quan h ca c nhn thc cm v l tnh
Hn ch:
o Xem qu trnh nhn thc 1 cch tnh ti ri vo siu hnh (2)
o Cha thy c vai tr ca thc tin i vi nhn thc.
- Ch ngha duy vt nhn bn (Quan nim v con ngi):
o Con ngi l 1 thc th sinh vt hu tnh (c cm gic, bit t duy, c
c mun kht vng m c s ca n l tnh yu thng nhn loi
cao tnh yu thng, song quan nim v con ngi nh vy l
phin din, cha Ri vo siu hnh (3))
- Quan nim v tn gio v x hi: Duy vt cha trit
o Cha thy c vai tr ca sn xut vt cht i vi s tn ti v pht
trin ca x hi.
o Lch s loi ngi l s kt tip nhau ca cc hnh thc tn gio duy
tm.
o Cho rng nh tn gio v tn th tnh yu c th khc phc mi mu
thun o tng, duy tm.


24/42
CHNG 3 TRIT HC MC L NIN

1. iu kin Mc pht hin ra tnh duy vt lch s ca trit
hc Mc
- Mc ra i nc Ph (c) qun ch chuyn ch (ch phong kin) khi m
i b phn x hi ang sng trong cnh lm than, bn cng khng c mt quyn
t do no. Do vy Mc t ra cho mnh mc ch l gii phng dn tc c
- Mc ra i v sng giai on cc nc Ty u khc nh Anh, Php, H Lan,
B thc hin xong cuc cch mng dn ch t sn, tc nhn dn cc nc
ny c gii phng khi xing xch ca ch qun ch chuyn ch, nhng
Mc li nhn thy nhn dn cc nc ny khng nhng khng c c cuc
sng m no, hnh phc, khng nhng khng c gii phng m h cn ri vo
tnh cnh ti t hn, xu xa hn so vi tnh cnh trc .
Mc kt lun tng lai ca nc c khng th l ch TBCN v cng
khng th li v ch trc .
- Vi t cch l con ca nn cng nghip, Mc hng nhn quan ca mnh vo
tng lai. Tc l Mc phi ngh ra con ng pht trin, cch thc pht trin
n trnh c mi ci c x hi ca c ch phong kin v TBCN.
- Mc sng trong giai on lch s khi m khoa hc t nhin v cn c trn n l
k thut v cng ngh sn xut kinh t em li nhng kt qu v cng to ln.
iu chng t khoa hc t nhin tr thnh nhn t mang tnh quyt nh
i vi quan h gia con ngi vi gii t nhin. Mc ghi nhn mt thc t khc
l quan h gia ngi vi ngi trong x hi (hay quan h x hi) l rt ti t, rt
xu, rt bt hp l. T 2 thc t ng suy ra nguyn nhn dn ti trng thi x
hi v nhn o, phn nhn vn chnh l s thiu vng khoa hc tng ng hay
khoa hc v x hi. Mc quyt nh bt tay vo xy dng khoa hc v x hi.
ng khng nh cc nh t tng trc ng khng th xy dng c khoa
hc v x hi v h coi tinh thn, thc, t duy hoc ci g y tng t l ngun
gc ca pht trin x hi. Tc l h ri vo quan im duy tm v lch s. Mc
chng minh rng trn thc t thc, tinh thn pht trin khng nhng khng gii
phng c con ngi m cn tr thnh phng tin nhng k cm quyn
n dch, p bc v bc lt c con ngi. V d th nht h t tng kyto gio
b ton thnh vatican li dng. V d th 2 l trit hc Heghen b vua Ph s dng
bin minh cho s tn ti ca t nc Ph.

2. Lch s trit hc Mc
- Mc trc ht chu nh hng ca thuyt Tin ha lun ca Darwin. Tc hc
thuyt v ngun gc v c ch pht trin ca cc loi sinh vt.
- Trc Mc c 1 s nh t tng c gng p dng thuyt Tin ha lun
ca Darwin vo l gii pht trin ca x hi nhng tht bi.
- Theo Mc th sai lm ca cc nh t tng ny th hin trn 2 im:
o Darwin ni n tin ha ca cc loi sinh vt, trong khi cc nh t
tng kia bn n tin ha ca 1 loi ngi.
o Nu cc loi sinh vt ch yu tin ha v mt sinh hc, th xc th t
khi ra i cho n nay loi ngi dng nh khng tin ha v mt
sinh hc na. "Thn th hu c" khng tin ha na, m n tin ha
"thn th v c". Mc s dng khi nim ny ch th gii nhn to,
th gii gm tt c nhng g do bn tay khi c ca con ngi to ra.
Nay ta gi l th gii vn ha. Vn t ra cho Mc l phi ch ra v
xy dng c mt kha hc v s pht trin ca th gii ny.
Tri thc khoa hc l g? Theo Cc, tri thc khoa hc gm:

25/42
Tri thc mang tnh khch quan: i tng ca khoa hc phi
thc s tn ti, khng phi do ba t ra.
Tri thc mang tnh tt yu: Phn nh c quy lut vn ng
ca i tng nghin cu.
Mang tnh ph bin: Ai cng c th nm bt v s dng c.
L ti sn chung ca loi ngi.
Mc nhn thy thn th v c gm nhiu thnh phn khc nhau, do
vy Mc phi ch ra c mt thnh phn no y tn ti khch quan,
thc ti.
- Mc cng chu nh hng v hc thuyt t bo ca Menden Mc phi xc
nh c "t bo" ca thn th v c. T bo ny khng th l thnh phn t
tng hoc tinh thn, t duy. M n phi l mt kt cu vt cht no y. Nhng
t bo ny phi hon thnh mt chc nng na l ng vai tr quyt nh i vi
cc b phn khc ca thn th v c, tc l s bin i, tin ha v pht trin
ca n tt yu ko theo s bin i, tin ha v pht trin ca cc thnh t khc,
tc l ca ton b chnh th v c. Mc gi tn t bo l sc sn xut, sau
ny gi l LLSX. Mc hiu LLSX l tt c nhng g m mi mt th h ngi mi
nhn c t th h i trc nh l tin cho hot ng sn xut vt cht tip
theo ca mnh.
- Ln u tin Mc xc nh c 1 thnh t trong thn th v c ca loi
ngi tn ti c lp, khch quan v pht trin theo dng chy lch s, do vy tt
yu s c mt khoa hc v n. Vn di Mc l "t bo" s vn ng v
pht trin theo quy lut no.
- Hc thuyt "php bin chng Heghen" nh hng ti Mc: C tc ng ln n
t tng Mc v:
o Mc ang i tm quy lut pht trin ca x hi loi ngi (ch ra c
c ch vn ng ca n), m php bin chng Heghen li c hiu l
hc thuyt (l lun) v pht trin. Mc p dng hc thuyt "php
bin chng" vo vic l gii s pht trin ca x hi loi ngi, ng
nhin c s chnh l nht nh (Mc coi vt cht l c s, nn tng pht
trin ca x hi loi ngi khc Heghen coi nim l ci ngun pht
trin ca x hi loi ngi).
o Theo php bin chng Heghen, ngun gc ca s pht trin chnh l
mu thun. Mc xut pht t ch con ngi l mt thc th x hi, do
vy quan h x hi l hnh thc duy nht cho php con ngi trin khai
lc lng bn cht ca mnh, trung thnh vi lp trng duy vt. Mc
coi quan h sn xut l quan h quan trng nht, l hnh thc m nh
lc lng sn xut tn ti v pht trin. Nh vy gia LLSX v
QHSX bt buc phi c s rng buc no . Mc hnh thnh quy
lut quan trng ca duy vt lch s:
Quy lut v s ph hp ca QHSX vi tnh cht v trnh pht
trin ca LLSX: Mc khng dng li , Mc nhn nhn chnh
th LLSX QHSX khng phi trng thi tnh m l trng thi
ng. ng gi chnh th ny l phng thc sn xut. Da vo
php bin chng ca Heghen, Mc ch ra mu thun gia LLSX
v QHSX nh l mu thun cn bn nht, ch yu nht, quyt
nh nht i vi tin trnh pht trin ca x hi loi ngi. Mi
mt ln mu thun ny t ti nh im th n c gii quyt,
n nh du s dit vong ca mt phng thc sn xut v s
khi u ca mt phng thc sn xut khc.
Mc phi tr li: Ti sao dn tc c, cc dn tc chu u
khc li khng gii quyt mu thun phng thc sn xut
ng thi t c phng thc sn xut cao hn?

26/42
Mc nhn thy trn thc t QHSX l nhn t bo th, km hm
LLSX pht trin v QHSX gm c quan h s hu, quan h t
chc sn xut v quan h phn phi sn phm, trong quan
h s hu ng vai tr quyt nh. Cc ch s hu khng bao
gi mun bin i QHSX ang tn ti v QHSX ang tn ti
m bo li ch ca cc ch s hu; ngi lao ng i hi phi
bin i QHSX, c bit l quan h s hu. Mc pht hin ra 2
nguyn nhn c bn dn n tht bi ca phong tro cng nhn:
Giai cp ch s hu (t sn) nm trong tay nh nc,
nm trong tay:
o Quyn lc kinh t
o Quyn lc chnh tr (lut)
o Sc mnh v lc (qun i, cnh st, nh t)
o Cc phng tin truyn thng i chng (mnh
nht hm nay)
Nhng quyn lc nh vy bin nh nc thnh c my
n p, trn p ht sc hiu qu. Do vy mi s phn
khng, chng li giai cp ch s hu u tht bi.
Phong tro ny thiu tnh t chc (t pht): Thiu tnh lin
kt. Thiu tnh t chc l v: Phong tro cng nhn thiu
l lun v s nghip gii phng. Mc ni giai cp cng
nhn l tri tim cn trit hc khi c, lc lng vt cht
ch c th nh bng lc lng vt cht nhng mt khi
l lun thm nhp vo qun chng th n cng tr thnh
lc lng vt cht. L lun ny c quc t cng sn
giao cho Mc v nghen hnh thnh trong vng 2 thng.
trong Tuyn ngn cng sn. y l cm nang ca
nhng ngi cng sn. Trong ny c 2 im cn quan
tm:
o Mc chng ch t hu khi v ch khi n b bin
thnh phng tin nhng k cm quyn (ch
s hu) n dch, p bc v bc lt ngi khc
ng ta kin nh ng li ny ca Mc ( tr
li ti sao ng ta kin tr pht trin quan im ca
Mc)
o Mc ni: Ch ngha cng sn ch lm mt nhim v,
l s pht trin t do ca mi ngi l iu
kin cho s pht trin t do ca mi ngi v
ngc li
Ch : Xem Php bin chng t nhin



27/42
CHNG 4 CH NGHA DUY VT BIN CHNG
C S L LUN CA TRIT HC


3. Chc nng th gii quan ca trit hc
a. Khi nim trit hc v vai tr ca n trong i sng x hi:
- Khi nim th gii quan: Quan nim ca con ngi v th gii hoc l h thng
quan nim ca con ngi v th gii v chnh bn thn con ngi.
- Vai tr: em li cho con ngi mt s hiu bit ng n v th gii v bn thn
con ngi, trn c s n ch o hot ng thc tin ca con ngi.

b. s i lp gia ch ngha duy vt v duy tm trong trit hc
- CNDV: 2 loi: khch quan ch quan
- CNDT: 3 loi
- Ni dung c bn ca CNDVBC:
o Khng nh tnh thng nht v th gii, th gii thng nht tnh vt
cht (tn ti khch quan)
o Khng nh th gii vt cht lun vn ng v vn ng l phng
thc tn ti ca vt cht.
Trit hc Mc L Nin a ra 5 hnh thc vn ng c bn:
+ Vn ng c hc (s bin i khng gian)
+ Vn ng vt l (qua nhit in v nh sng)
+ Vn ng ha hc (vn ng qua qu trnh v phn gii)
+ Vn ng sinh hc (trao i cht vi mi trng)
+ Vn ng x hi (vn ng t duy ca con ngi)
Tn ti trong mi quan h vn ng hu c, c mi lin h vi nhau, c
th chuyn ha cho nhau trong iu kin nht nh.
o Khng gian, thi gian l hnh thc tn ti ca vt cht. V khng gian,
thi gian l do vn ng ca vt cht to thnh khng gian, thi gian
l khng gian, thi gian vt cht, tc n c tnh khch quan.

4. Bn cht ca CNDVBC
Phn nh ni dung c bn sau:
a. Gii quyt ng n vn c bn ca trit hc trn quan im thc tin
- Vn c bn ca trit hc l mi quan h gia vt cht v thc
o Vt cht quyt nh thc. Th hin :
Vt cht quyt nh s hnh thnh, tn ti v mt i ca thc.
Vt cht quyt nh ni dung v s bin i ca thc.
o thc li tc ng tr li vt cht, s tc ng theo 2 hng tnh cc
v tiu cc. Tc ng ny thng qua hot ng thc tin ca con
ngi.
thc ph hp vi khch th phn nh thc y vt cht
pht trin.
thc phn nh sai lch, khng ph hp km hm s pht
trin ca vt cht.
thc ch pht huy vai tr ca mnh phi c chuyn ti thng qua
mt lng vt cht nht nh hot ng thc tin ca con ngi.
b. C s thng nht gia th gii quan duy vt v phng php lun bin chng
c. Duy vt bin chng trit (tc trong c t nhin v x hi)
d. C tnh thc tin v tnh cch mng
Th hin:

28/42
- cao thc tin: Xut pht t thc tin v quay li phc v thc tin, ly thc
tin lm thc o kim nh ng hay sai.
- S tt thng ca ci mi, tin b hp quy lut.

5. Bi dng th gii quan khoa hc chng ch ngha ch quan
a. Ngun gc v biu hin ca ch ngha ch quan
- Tch ri sng to ra khi phn nh, cng iu ha tnh sng to ca thc.
- i lp gia ch vi tri thc, tuyt i ha vai tr ca ch.
- Ln ln gia ci vt cht vi ci tinh thn, ln ln gia sc mnh vt cht vi sc
mnh tinh thn. Ly ci ch quan thay cho ci khch quan.
- Qu trnh xy dng mt x hi mi i hi phi pht huy cao tnh nng ng,
sng to ca con ngi d dn ti ch ngha ch quan.
b. Nhng nguyn tc, phng php lun c bn ca CNDVBC:
- Nguyn tc 1: Tn trng khch quan. N i hi:
o Phi xem xt s vt nh chnh n ang tn ti trn thc t.
o Phi tn trng v hnh ng theo quy lut khch quan.
o Trong hot ng thc tin phi ly nhn t vt cht lm nhn t c s.
- Nguyn tc 2: Phi bit pht huy tnh nng ng, sng to ca nhn t ch quan
(pht huy vai tr ca thc). N i hi:
o Phi nng cao tri thc
o Tng cng, bi dng tnh cm, nim tin v ch cho con ngi.
o Phi c 1 mi trng x hi thun li.
- Mu cht gii quyt 2 nguyn tc trn l phi gii quyt vn li ch ci
tha mn nhu cu ca con ngi.



29/42
CHNG 5 PHP BIN CHNG DUY VT
PHNG PHP LUN CHUNG NHT CA NHN
THC KHOA HC V HOT NG THC TIN (L
LUN PHP BIN CHNG).

1. Phng php v phng php lun

a. Phng php
- Khi nim phng php: L cch thc, th on m ch th s dng nhm t
c mc ch t ra.
- Vai tr ca phng php i vi con ngi: C vai tr to ln, quyt nh trong
hot ng ca con ngi.
- Ngun gc v bn cht ca phng php:
o Nhng cn c xc nh phng php: Cn c 3 yu t
i tng nghin cu v tc ng
Mc ch m ch th t ra
iu kin, hon cnh khi thc hin phng php.
- Cc loi phng php:
o Theo i tng p dng: 3 loi
Phng php ring: L phng php p dng cho mt i
tng no .
Phng php c th: p dng cho mt nhm i tng c c
im ging nhau.
Phng php chung: p dng cho nhiu i tng khc nhau.
o Theo lnh vc vn dng phng php: c 2 loi
Phng php nhn thc: p dng trong lnh vc nhn thc. V
d: quy np, din dch
Phng php thc tin: p dng trong hot ng thc tin.
b. Phng php lun:
- Khi nim phng php lun: L h thng cc nguyn tc, cc quan im ch
o vic xc nh phng php v phm vi p dng phng php. T tm ra
mt phng php ti u.
- Th no l phng php lun ti u: Gin n nhng cho hiu qu cao nht.
- Cc cp ca phng php lun:
o Phng php lun b mn: p dng vi 1 b mn khoa hc no . V
d: kinh t, chnh tr
o Phng php lun chung: p dng cho nhiu b mn.
o Phng php lun chung nht: L phng php lun trit hc.
- S khc nhau v s thng nht gia phng php v phng php lun:
o Khc nhau:
Phng php lun ch din ra trong lnh vc l lun, cn phng
php c c trong hot ng thc tin v hot ng nhn thc.
o Thng nht:
Phng php lun l c s ca phng php, ng thi
phng php li l s c th ha ca phng php lun.

2. Vai tr phng php lun ca php bin chng duy vt
L lun v phng php thng nht vi nhau
a. 2 nguyn l:
- Nguyn l v mi lin h ph bin:

30/42
o L lun:
S vt hin tng tn ti trong mi lin h ph bin
Cc tnh cht ca lin h
Tnh khch quan: Mi lin h t c trong hin thc, khng
ph thuc con ngi
Tnh ph bin: Mi s vt, hin tng u c mi lin h.
Tnh a dng phong ph: c rt nhiu mi lin h.
o Phng php lun:
Phi c quan im ton din khi xem xt s vt, hin tng. N
i hi phi xem xt tt c cc mt ca s vt, hin tng.
Nhng nu hiu nh vy th dn tri sau khi xem xt cn phi
tm ra nhng im quan trng nht.

- Nguyn l v s pht trin:
o L lun:
Mi s vt hin tng u vn ng nhng khuynh hng
chung ca n l pht trin: T thp cao, t n gin phc
tp, t km hon thin hon thin.
Tnh cht ca pht trin: 3 tnh cht
Tnh khch quan: N l s pht trin ca bn thn s vt
hin tng.
Tnh ph bin: S pht trin c mt c trong t nhin, x
hi v t duy.
Tnh a dng phong ph:
o Cc s vt hin tng khc nhau th mc pht
trin khc nhau.
o Trong cc giai on khc nhau th mc pht
trin khc nhau.
o Trong iu kin, hon cnh lch s khc nhau cng
pht trin khc nhau.
o Phng php lun:
Phi c quan im pht trin khi xem xt s vt hin tng:
Phi xem xt s vt hin tng trong trng thi vn ng, pht
trin; c bit trong hot ng thc tin phi c k hoch trc
mt v lu di.
Nhn xt: Pht bit kt hp 2 nguyn l ny Quan im lch s c th
(xem xt s vt, hin tng trong iu kin lch s c th).


b. 3 quy lut
- Quy lut mu thun:
o L lun:
Mu thun tn ti khch quan, ph bin trong cc s vt hin
tng: C trong t nhin, x hi.
Cc mt i lp rng buc, quy nh ln nhau, chng l iu kin
tn ti ca nhau, ng thi l i tng u tranh ca nhau. V
d: thin v c, ng ha d ha, xut khu nhp khu.
Cc mt i lp u tranh vi nhau gy nn vn ng v pht
trin ca s vt hin tng.
o Phng php lun nh sau:
Khng c b qua mu thun m phi gii quyt mu thun.

31/42
Mun gii quyt mu thun phi pht hin ra mu thun phi
pht hin ra mt i lp
Sau khi pht hin mu thun, phi phn loi mu thun v c th
c mu thun bn trong, bn ngoi, ch yu th yu,
Phi tm phng php gii quyt mu thun thch hp.
Phi m bo tnh khch quan trong ton b qu trnh pht hin,
phn loi v gii quyt mu thun.
L lun v phng php thng nht vi nhau.

- Quy lut lng cht.
o L lun:
Mi s vt hin tng u c lng v cht:
Lng: biu hin v con s v i lng
Cht: l ci phn bit s vt, hin tng ny vi s
vt, hin tng khc.
Lng bin i t ti im nt, ph v c th cht ca s
vt thay i cn bn. S vt bin thnh s vt khc.
Lng bin i, cha t ti mc ph v c th cht ca s
vt thay i cc b.
Khi cht bin i li tc ng ngc li lng lm lng bin
i hoc lng mi xut hin.
S tc ng chuyn ha lng cht ph thuc nhng iu
kin nht nh.
o Phng php lun:
Phi bit to ra nhng iu kin thch hp cho qu trnh
chuyn ha lng cht din ra c li cho con ngi.
Khi lng bin i t ti im nt ph v im c th phi bit
thc hin bc nhy vi hnh thc thch hp.
Trnh tuyt i ha v lng hoc v cht.
- Quy lut ph jnh ca ph jnh (Heghen cp):
o L lun:
Sau 2 ln ph nh, s vt dng nh lp li ci ban u trn c
s cao hn. Nguyn nhn dn ti ph nh nm bn trong s
vt t thn ph nh. l s chin thng ca mt ph nh
i vi mt khng nh trong s vt
Khuynh hng ca ph nh din ra theo vng trn xon c. Ni
ln tnh tin ln v k tha trong s pht trin.
o Phng php lun:
Phi sm pht hin ra ci mi, tin b, hp quy lut ngay t khi
n mi nhen nhm, sau phi ng h n n nhanh chin
thng ci li thi lc hu.
Phi thc hin ph nh bin chng, trnh ph nh siu hnh.
c. Su cp phm tr:
- (1) Ci ring v ci chung:
o L lun:
S vt hin tng no cng c ci chung, ci ring v ci n
nht.
Ci chung v ci ring tn ti khng tch ri nhau m tc ng
bin chng vi nhau.
Ci chung tn ti trong ci ring thng qua ci ring khng nh
s tn ti ca mnh.
Ci ring tn ti trong mi lin h vi ci chung.

32/42
Ci chung l ci b phn nhng su sc, ci ring l ci ton b
nhng phong ph, a dng.
Trong nhng iu kin nht nh, ci n nht c th bin thnh
ci chung v ngc li.
o Phng php lun:
Khng c tch ri ci ring vi ci chung v ngc li.
Ci chung khi c p dng vo tng ci ring phi vn dng 1
cch linh hat.
Trnh tuyt i ha ci chung hoc ci ring.
Phi bit to ra cc iu kin thun li ci n nht tin b
nhanh bin thnh ci chung v ci chung lc hu nhanh bin
thnh ci n nht, thm tr trit tiu.
- (2) Nguyn nhn v kt qu:
o L lun:
Tnh cht ca quan h nhn qu:
Tnh khch quan: nhn no th qu ny.
Tnh ph bin: mi s vt hin tng u c nguyn
nhn.
Tnh tt yu: c nhn t phi c qu.
Mi quan h bin chng gia nguyn nhn v kt qu.
Nhn sinh ra qu v lun c trc qu.
Mt nhn c th sinh ra nhiu qu v ngc li, 1 qu c
th c ta ra t nhiu nhn.
Kt qu tc ng tr li nguyn nhn.
o Phng php lun:
Mun nm bt c s vt, hin tng th phi nm bt c
nguyn nhn ca n.
Phi bit phn loi nguyn nhn (trc tip, gin tip, th yu),
ng thi phi thc y nguyn nhn to ra kt qu c li cho
con ngi ng thi trit tiu nguyn nhn c hi cho con ngi.
- (3) Ni dung v hnh thc:
o Ni dung: Ci tham gia to nn s vt, hin tng.
o Hnh thc: Phng thc tn ti ca ni dung.
o Mun tn ti c phi nh vo hnh thc. V khi ni dung bin i th
hnh thc cng thay i.
o L lun:
Ni dung quyt nh hnh thc, ni dung th no th hnh thc
th y.
Mt ni dung c th th hin qua nhiu hnh thc v ngc li.
Hnh thc l s t nhng ni dung rt nhiu.
Hnh thc tc ng tr li ni dung.
o Phng php lun:
Phi xut pht t ni dung m thit lp cc hnh thc ph hp.
Khi hnh thc khng cn ph hp th phi thay vo hnh thc
ph hp vi ni dung.
Chng ch ngha hnh thc
- (4) Bn cht v hin tng:
o L lun:
Bn cht v hin tng cn bn thng nht vi nhau. Bn cht
no th hin tng y, bn cht thay i th hin tng cng
thay i theo, bn cht bin mt th hin tng cng bin mt.
Gia bn cht v hin tng c s mu thun bin chng:

33/42
Bn cht l ci n giu bn trong, cn hin tng l ci
hnh thc biu hin bn ngoi. Do c hin tng ni
ln bn cht, c hin tng khng ni ln bn cht, thm
ch c hin tng xuyn tc, nh la bn cht. L nin
chia ra bn cht lm nhiu loi: Bn cht cp 1, cp 2
khm ph, nhn thc bn cht l 1 qu trnh.
Bn cht l ci chm bin i, kh bin i, cn hin
tng th bin i thng xuyn.
o Phng php lun:
Mun hiu c s vt, hin tng th phi nm c bn cht
ca n. Mun vy phi xut pht v thng qua v s cc hin
tng v xu chui cc hin tng li.
Phi m bo tnh khch quan khi xem xt s vt, hin tng.
- (5) Tt nhin v ngu nhin.
o L lun:
Tt Nhin l phm tr ch mi lin h xut pht bn trong ca s
vt trong nhng iu kin nht nh phi xy ra nh th.
Ci tt nhin th chi phi s pht trin ca s vt cn ci ngu
nhin ch nh hng ti s vt.
Ci tt nhin biu hin thng qua v s ci ngu nhin.
Ranh gii gia tt nhin v ngu nhin c tnh cht tng i.
o Phng php lun:
Trong nhn thc, c bit l nhn thc khoa hc, phi nhn
thc ci tt nhin. Mun vy phi xut pht v thng qua v s
ci ngu nhin.
Phi c cc phng n d phng cho s bin ngu nhin xut
hin hn ch tnh th b ng.
- (6) Kh nng v hin thc:
o L lun:
Kh nng l ci c th xy ra trn c s tin c. Hin thc
l tt c nhng g ang tn ti trn thc t (hin thc vt cht,
hin thc tinh thn).
Kh nng v hin thc quan h vi nhau nh sau:
Kh nng
<iu kin>
hin thc
kh nng
<iu kin>
hin thc mi
(Trong hin thc xut hin kh nng
<iu kin thch hp>
hin thc mi)
Mi s vt c th c nhiu kh nng. Bn thn kh nng cng
c bin i, vn ng.
T kh nng n hin thc phi thng qua mt tp hp iu
kin.
o Phng php lun:
Trong hot ng thc tin phi da vo hin thc.
Khng c b qua kh nng m phi bit pht hin ra nhng
kh nng khc nhau, u tin kh nng tt nhin, c bit l kh
nng gn v n d bin thnh hin thc hn c.

3. Tnh cch mng ca PBCDV v ngha phng php lun ca
n i vi thc tin trong thi i ngy nay
a. Quan im v s pht trin mang tnh cch mng su sc
- Pht trin l kt qu u tranh ca cc mt i lp Khng c b qua mu
thun, m phi gii quyt mu thun.

34/42
- Ci hin tn bao hm s dit vong, tc l trong mt khng nh cha ng
mt ph nh, khng th tn ti mi c.
- Pht trin khng t h v m l kt qu u tranh gia cc mt i lp, tun theo
quy lut lng i dn n cht i, s vt mi tin b hn ra i.
b. ngha phng php lun ca PBCDV trong thi i ngy nay
- Phi c t duy bin chng su sc mi nhn thc ng nhng din bin phc
tp ca th gii ngy nay v phi cp 3 quan im c bn sau:
o Phi vn dng quan im ton din
o Quan im pht trin, v
o Quan im lch s c th.
- Phi bit kt hp ni lc vi ngoi lc (lin h bn trong vi bn ngoi). Xc nh
ni lc mang tnh quyt nh, ngoi lc gi quan trng; Kt hp gia dn tc v
quc t; Kt hp gia truyn thng v hin i; Phi thc hin ph nh bin
chng, khng ph nh siu hnh (tc l ch ph nh nhng g khng ph hp,
cn nhng g vn ph hp v tin thc y s pht trin th vn gi li);
Khng c i lp tuyt i ga CNTB vi CNXH v pht trin l kt qu gii
quyt mu thun thng qua chuyn ha mt i lp.
- Trong qu trnh i mi phi bit pht hin mu thun v mu thun lun lun c,
ng thi c phng php gii quyt mu thun thch hp.

35/42
CHNG 6 NGUYN TC THNG NHT GIA L
LUN V THC TIN
1. Quan im Mc Xt v thc tin, l lun v mi quan h gia
thc tin v l lun
a. Phm tr thc tin

- Thc tin l g?
o Thc tin khc thc t, thc tin gn lin hon ng con ngi, cn
thc t bao trm tt c.
o Trit hc Mc coi: Thc tin l ton b nhng hot ng vt cht c
mc ch, c tnh lch s x hi ca con ngi nhm ci to t nhin v
x hi.
- Cc hnh thc c bn ca thc tin: 3 hnh thc
o Hot ng sn xut vt cht: Ra i sm nht, gn vi s ra i loi
ngi. N l qu trnh con ngi s dng cng c vt cht tc ng
ln i tng vt cht to ra sn phm vt cht.
o Hot ng chnh tr x hi: Xut hin t thi x hi chim hu n l. C
th l:
Hot ng u tranh giai cp
Hot ng u tranh gii phng dn tc
u tranh gn gi bo v ha bnh
Cc hot ng chnh tr x hi khc.
o Hot ng thc nghim khoa hc: Hot ng ny ra i sau cng, khi
m khoa hc thc nghim pht trin thi k phc hng. Ngy nay
cc nc pht trin bc vo khoa hc tri thc thc nghim c vai
tr t ln.
Nhn xt: Hot ng sn xut vt cht l c bn, trung tm nht. 2
hot ng cn li cui cng cng l phc v cho hot ng sn xut vt
cht.
- Cc hnh thc khng c bn ca thc tin:
o Hot ng gio dc o to
o Hot ng gio dc o c
o Hot ng tn gio
o V.v
Khng nn dng hnh thc khng c bn ca thc tin lm thc o
kim nghim nhn thc.
V d: Khng nn dng im s nh gi cht lng o to. Phi a
sinh vin vo thc t lm vic mi kim nghim c cht lng o
to.
- V d: Cc hot ng sau c phi l hot ng thc tin khng?
o ng n xin: Hot ng vt cht, c mc ch, c tnh lch s x hi,
song khng ci to t nhin x hi Khng l hot ng thc tin
o Thng n trm: Hot ng vt cht, c mc ch, c tnh lch s x hi,
song khng ci to t nhin x hi Khng l hot ng thc tin
o B thi bnh ph: L hot ng thc tin.
b. Phm tr l lun:
- L lun l g?
o L lun l h thng tri thc biu hin qua cc khi nim, phm tr, quy
lut, nguyn l c khi qut t thc tin phn nh nhng mi lin h
bn cht, nhng tnh quy lut ca th gii khch quan.
- c im: 2 c im:

36/42
o L lun c tnh tru tng, khi qut cao, do phm vi ng dng tri
thc l lun rt rng v n c tnh ph bin.
o Do tnh khi qut v tru tng cao nn n d xa ri thc tin

c. S thng nht gia l lun v thc tin
- Vai tr ca thc tin i vi l lun: Thc tin l c s ca l lun, ca nhn
thc. Th hin ch l lun v nhn thc c hnh thnh nh vo thc tin,
thng qua thc tin. Hiu l:
o Thc tin lm cho s vt bc l ra cc thuc tnh, thng qua con
ngi nhn thc chng.
o Thc tin l ng lc ca l lun cng nh ca nhn thc, ngha l do
nhu cu hot ng thc tin m thi thc con ngi nhn thc sm
hn, chnh xc hn v s vt. V d: Ch trang tri chc chn s quan
tm n cch phng chng dch cm H5N1 cho gia cm quan tm
sch, bo v phng chng dch. Cn ngi dn thnh ph khng quan
tm, ch quan tm c ca hng no bn tht sch khng.
o Thc tin l mc ch ca l lun cng nh ca nhn thc.
o Thc tin l thc o kim nghim nhn thc, kim nghim l lun. V
d: Lc u nhn thc c bu vng c gi tr kinh t cao, nh nc
nhp v cho nng dn nui. Song thc tin khng phi nh vy phi
ph b. y l im mi ca trit hc Mc.

Vy: Thc tin gn lin nhn thc v l lun. Khng c thc tin th
khng c nhn thc v l lun.

- Vai tr ca l lun i vi thc tin: L lun l kim ch nam i vi thc tin.
Do vy nu l lun ng s thc y qu trnh thc tin tin ln pha trc.
Nhng nu l lun m sai s c tc hi gh gm i vi thc tin. V d: ng
li, ch trng chnh sch nh nc.


2. Khc phc nhng biu hin ca ch ngha kinh nghim v
ch ngha gio iu
a. Bnh gio iu v bnh kinh nghim nc ta, nhng biu hin nguyn nhn
v phng hng khc phc
- Nhng biu hin:
o Nhng biu hin ca bnh gio iu:
p dng my mc l lun vo qu trnh xy dng pht trin t
nc.
p dng my mc nhng kinh nghim trong thi chin tranh vo
thi k ha bnh xy dng, pht trin t nc. p dng kinh
nghim ca a phng ny vo a phng khc Gi l gio
iu kinh ngim.
Bnh sch v khi ra ngh quyt.
o Nhng biu hin ca bnh kinh nghim:
Hi lng vi vn kinh nghim c.
Ngi hc l lun
Trong hot ng thc tin ch da vo kinh nghim
Coi thng khoa hc k thut, coi thng tr thc.
Thiu tm nhn xa trng rng
- Nguyn nhn:
o Nguyn nhn chung (2 loi bnh):

37/42
Vi phm nguyn tc thng nht gia l lun v thc tin, tch ri
chng vi nhau. H hoc cng iu ha l lun hoc cng
iu ha kinh nghim (thc tin).
o Nguyn nhn c th:
Vi bnh gio iu:
Tuyt i ha vai tr ca l lun, xem nh hoc ph nhn
vai tr ca thc tin.
Vi bnh kinh nghim:
Tuyt i ha vai tr ca thc tin, ca kinh nghim. Xem
nh hoc b qua vai tr ca l lun.
- Phng hng khc phc:
o V mt nhn thc phi t nh gi c chng ta ang thiu tri thc
khoa hc v yu v l lun (L do khch quan: L nc nng nghip
lc hu, chin tranh ko di) Phi nng cao dn tr.
o Phi coi trng l lun v i mi cng tc nghin cu l lun trn c s
i mi t duy l lun. Th hin:
Phi b li nghin cu l lun theo hng kinh vin.
Phi gn kt l lun, thc tin ngay trong qu trnh nghin cu.
Phi bt l lun gii p nhng vn thc tin ang t ra.
Phi coi trng thc tin, tch cc tng kt thc tin, tng kt kinh
nghim sa i pht trin l lun. Hon thin ng li, ch
trng chnh sch.
b. Vai tr ca l lun trong thi i ngy nay
- Ngy nay l lun tr thnh c s cho vic hoch nh ng li, chnh sch ca
ng.
- <T c sch>

38/42
CHNG 7 L LUN HNH THI KINH T X HI
V S NHN THC CON NG I LN CH
NGHA X HI NC TA

1. Nhng cn c xut pht phn tch i sng x hi
- Xut pht t l do tn ti v pht trin ca x hi loi ngi: Phi sn xut vt
cht Phi c 1 phng thc sn xut nht nh. Phi c quan h gia con
ngi vi gii t nhin trong qu trnh sn xut (LLSX); c quan h gia ngi
vi ngi trong qu trnh sn xut (QHSX). QHSX phn nh mt quan h kinh t
x hi; LLSX phn nh quan h kinh t - k thut.
- Cn c vo chui quy nh nhn qu trong hot ng ca con ngi: (1) iu
kin hon cnh khch quan (2) hnh thnh nhu cu (nhu cu vt cht + nhu
cu tinh thn, nhu cu vt cht c tnh cp thit hn song chm bin i hn nhu
cu tinh thn) (3) hnh thnh li ch (li ch l ci lm tha mn nhu cu ca
con ngi; Chia theo quan h ch th c: li ch c nhn, li ch tp th, li ch x
hi; Chia theo tnh cht c: li ch chnh ng v khng chnh ng; Theo lnh vc
th chia thnh: li ch vt cht v li ch tinh thn) (4) Hnh thnh ln mc ch,
l tng, tr thnh ng c (5) La chn phng tin t mc ch (6)
t c kt qu (7) Khi nhu cu v li ch mi t c.

Mc KL: Nhu cu li ch l ng lc c bn thc y thi hnh vi con
ngi.
- Mc cho rng x hi l mt b phn ca gii t nhin c th, vn ng v pht
trin theo nhng quy lut khch quan.

Mc cho rng quy lut x hi l nhng mi lin h khch quan, bn cht, tt yu,
lp i lp li gia cc hin tng v qu trnh x hi.

Nhng c im chnh ca quy lut x hi:
N c tnh khch quan, tnh tt yu v tnh ph bin: Mi quy
lut u c cc c im ny.
Quy lut x hi biu hin thng qua hot ng c thc ca con
ngi. D th quy lut x hi vn c tnh khch quan v hot
ng ca con ngi: chnh tr x hi, sn xut vt cht, vui chi
gii tr trong sn xut vt cht l hot ng c bn nht v
c tnh khch quan, phi tun theo hon cnh khch quan.
Quy lut x hi biu hin ra nh l nhng xu hng
S tc ng v nh hng ca quy lut x hi ph thuc vo
nhng iu kin nht nh
Quy nh x hi tc ng trc tip n a v v li ch con ngi.
- Trit hc Mc vn dng mi quan h bin chng vt cht thc vo vic
nghin cu i sng x hi thnh mi quan h gia tn ti x hi v thc x hi.
o Tn ti x hi:
iu kin t nhin (nhng iu kin tc ng trc tip): hu hn
Dn s: S dn, phn b dn c, tc tng trng dn s,
iu kin sinh hot vt cht x hi
Phng thc sn xut: Cch thc sn xut m con ngi s
dng trong tng thi k:
QHSX
LLSX
o QHSX:

39/42
S hu TLSX: S hu t nhn, tp th, ton dn
T chc qun l sn xut
Phn phi sn phm lao ng (Trc nm 1986: Phn phi theo
bnh qun thi gian lao ng, sau 1986: a dng ha cc loi
hnh phn phi: theo kt qu lao ng, theo vn ng gp, theo
phc li x hi
o Trong 3 yu t trn, phng thc sn xut ng vai tr quyt nh.
o thc x hi: thc ca cng ng x hi. Bao gm: Tm l x hi
(hnh thc t pht); H t tng x hi (hnh thc t gic).
Tn ti x hi quyt nh thc x hi v thc x hi tc ng tr li tn ti x
hi. S tc ng ny theo 2 hng: tch cc v tiu cc.

2. Cu trc x hi, hnh thi kinh t x hi
a. Phm tr hnh thi kinh t x hi
- L phm tr c bn ca ch ngha duy vt lch s phn nh x hi tng giai
on pht trin nht nh vi nhng quan h sn xut ca n thch ng vi LLSX
1 trnh nht nh v vi 1 kin trc thng tng dng ln trn nhng QHSX
.
- Hnh thi KTXH gm 3 b phn
o Kin trc thng tng
o QHSX: S hnh thnh ln c s h tng.
o LLSX:

Ba mt ny tn ti khng tch ri nhau m tc ng bin chng vi nhau to thnh
cc quy lut x hi.
QHSX l tiu chun c bn v khch quan phn bit hnh thi kinh t x hi ny
vi hnh thi kinh t x hi khc.
- Khi xem xt 1 hnh thi kinh t x hi ngoi vic phn tch 3 mt ni trn, cn phi
phn tch cc quan h gia nh, quan h giai cp, quan h dn tc, cc yu t v
truyn thng lch s, vn ha thy c tnh a dng phong ph ca mi hnh
thi kinh t x hi.
o Nc ta thc hin 3 cuc cch mng:
Cch mng t tng vn ha kin trc thng tng
Cch mng quan h sn xut QHSX
Cch mng khoa hc k thut LLSX
b. Quy lut quan h sn xut ph hp vi trnh pht trin ca lc lng sn
xut
- Tnh cht LLSX, c tnh:
o C nhn: Cng c lao ng th s. Tnh c nhn c t khi c con
ngi n ngy nay.
o X hi ha: Qu trnh lao ng bng my mc v c s hip tc gia
ngi vi ngi. C t khi c cng trng lao ng n ngy nay.
- Trnh ca LLSX: Biu hin trnh ngi lao ng, kho bi lu
- Ph hp: Phi cn c vo tnh cht v trnh LLSX thit lp QHSX ph hp
trn c 3 mt
- <T c>

40/42
- Vn dng nc ta:
o Trc 1986: Vn dng cha tt, qhsx tin b gi v chy trc qu xa
so vi llsx.
o T 1986 ti nay:
QHSX:
Chuyn t kinh t hin vt sang kinh t hng ha nhiu
thnh phn. Hin nay 5 thnh phn: kinh t nh nc; tp
th; t nhn (gm: c th, tiu ch v t bn t nhn);
kinh t t bn nh nc; kinh t c vn u t nc
ngoi. 3 hnh thc s hu: S hu t nhn; S hu tp
th; S hu ton dn.
Nn kinh t vn ng theo c ch th trng, c qun l
ca nh nc theo nh hng XHCN.
o ???
o Phi khc phc ti a mt tri ca kinh t th
trng: ph sn, tht nghip, phn ha giu ngho
din ra nhanh v su sc, tn ph ti nguyn thin
nhin, t nn x hi gia tng.
a dng ha cc hnh thc phn phi gm: Phn phi
theo lao ng (Kt qu lao ng v hiu qu kinh t);
Phn phi theo vn ti sn ng gp; Phn phi cho
nhng cng hin khc thng qua phc li x hi.
LLSX:
Quan tm u t pht trin LLSX hn: Xc nh gio dc
v o to, KHCN l quc sch hng u.

c. Mi quan h gia c s h tng v kin trc thng tng:
- C s h tng quyt nh kin trc thng tng, tc c s h tng th no, tnh
cht ca n ra sao th kin trc thng tng cng tng ng nh vy hay ai nm
quyn thng tr kinh t cng s nm thng tr v chnh tr.
- Kin trc thng tng tc ng tr li c s h tng. N cng c c s h tng
sinh ra n, n u tranh xa b c s h tng c; nu kin trc thng tng ph
hp c s h tng th khng nhng n bo v m cn thc y c s h tng.
Ngc li n km hm c s h tng. Thm tr ph hy, thay i ton b c s
h tng bn di. Ngy nay, do qu trnh dn ch ha i sng x hi, cng vi
cuc cch mng khoa hc k thut hin i kin trc thng tng ngy cng
ng vai tr to ln; tuy nhin xt n cng, kin trc thng tng vn do c s
h tng quyt nh, nu thi phng s pht trin kin trc thng tng s ri vo
ch quan duy ch.

3. Vn qu ln CNXH nc ta
Nhn thc li v CNXH, v thi k qu v v vn b qua ch TBCN
a. Nhn thc li v CNXH:
o CNXH l 1 hin thc lch s, n phn nh quy lut vn ng v pht
trin ca x hi loi ngi.
o CNXH cha c trn thc t, cha c tin v l lun v thc tin.
Nhng iu Mac, nghen ni v CNXH mi ch l nhng nguyn l cn
bn mang tnh d bo v 1 x hi trong tng lai. Chnh v vy 1 s
nc, c nc ta, ang trong qu trnh my m, tm kim nh
hng XHCN.
b. Thi k qu :
o Thi k qu l tt yu.

41/42
o 2 loi qu :
Trc tip: Nguyn thy Chim hu n l Phong kin
TBCN <qu trc tip> XHCN.
Gin tip: Nc ta theo loi ny: Nguyn thy Chim hu n
l Phong kin <qu gin tip> XHCN


c. B qua ch TBCN:
- Canada: Nguyn thy CHNL TBCN, b qua phong kin: T nhn t
nhn
- c: Nguyn thy TBCN: ca chung t nhn
- Apganixtan: Nguyn thy PK, b qua CHNL: t nhn t nhn
- Vit nam: Na phong kin XHCN, b qua TBCN: t nhn ca chung rt
kh.

B qua hiu l:
- B qua vic xy dng chnh tr TBCN
- Khng b qua hnh thi kinh t TBCN, phi bit khai thc, k tha v pht huy
nhng g loi ngi t c trong CNTB.



































42/42
De kiem tra triet hoc giua ky: Qua mt s trit gia tiu biu ca lch s trit hc trc Mc.
Hy chng minh nhn thc v vt cht ca nhn loi ngy cng tin n chn l.

- Day la De thi dot 1: (khoa QTKD 5 dot 1)
thi trit y: (100 pht)
Cu 1: Chng minh rng lch s trit hc cng l s thng nht v u tranh gia cc mt i
lp.
Cu 2: Mt trong nhng quan im c bn ch o qu trnh i mi nc ta l: i mi
ton din v ng b. Hy phn tch c s trit hc v c s thc tin ca quan im trn.

- Con day la De thi dot 2: (khoa QTKD 5 dot 2)
Cu 1: Chng minh rng lch s trit hc cng l s thng nht v u tranh gia cc mt i
lp.
Cu 2 l: Hy phn tch lun im: "Bn cht linh hn sng ca php bin chng duy vt l
phn tch c th mi tnh hnh c th", cho v d minh ha? ngha ca lun im trn khi p
dng vo qu trnh i mi nc ta nh th no?


- qtkd k6.1
Cu 1: Mt trong nhng quan im c bn ch o qu trnh i mi nc ta l: i mi
ton din v ng b. Hy phn tch c s trit hc v c s thc tin ca quan im trn.
Cu 2 l: Hy phn tch lun im: "Bn cht linh hn sng ca php bin chng duy vt l
phn tch c th mi tnh hnh c th", cho v d minh ha? ngha ca lun im trn khi p
dng vo qu trnh i mi nc ta nh th no?