Kemal Halilovi,profesor matematike Brko

1

Binomni obrazac(Njutnova formula) Binomni obrazac(Njutnova formula) Binomni obrazac(Njutnova formula) Binomni obrazac(Njutnova formula)
P PP Pojam faktorijela ojam faktorijela ojam faktorijela ojam faktorijela
1 ! 0 3 2 1 !
def
n n = == = = == = L
( (( ( ) )) ) ( (( ( ) )) ) n n 2 6 4 2 ! ! 2 = == = L
Pojam binomnog koeficijenta Pojam binomnog koeficijenta Pojam binomnog koeficijenta Pojam binomnog koeficijenta

( (( ( ) )) )( (( ( ) )) ) ( (( ( ) )) )
( (( ( ) )) )
1
0
0
1
0 ! !
!
!
1 2 1
= == =
| || |
| || |

| || |


\ \\ \
| || |
= == =
| || |
| || |

| || |


\ \\ \
| || |

= == =
+ ++ +
= == =
| || |
| || |

| || |


\ \\ \
| || | n
k n k
n
k
k n n n n
k
n L

Svojstva binomnih koeficijenata Svojstva binomnih koeficijenata Svojstva binomnih koeficijenata Svojstva binomnih koeficijenata
| || |
| || |

| || |


\ \\ \
| || |

= == =
| || |
| || |

| || |


\ \\ \
| || |
k n
n
k
n

| || |
| || |

| || |


\ \\ \
| || |
+ ++ +
+ ++ +
= == =
| || |
| || |

| || |


\ \\ \
| || |
+ ++ +
+ ++ +
| || |
| || |

| || |


\ \\ \
| || |
1
1
1 k
n
k
n
k
n

Binomna Binomna Binomna Binomna formula formula formula formula

( (( ( ) )) )
n n n n n n
b a
n
n
b a
n
n
b a
n
b a
n
b a
n
b a
0 1 1 2 2 1 1 0
1 2 1 0
| || |
| || |

| || |


\ \\ \
| || |
+ ++ +
| || |
| || |

| || |


\ \\ \
| || |

+ ++ + + ++ +
| || |
| || |

| || |


\ \\ \
| || |
+ ++ +
| || |
| || |

| || |


\ \\ \
| || |
+ ++ +
| || |
| || |

| || |


\ \\ \
| || |
= == = + ++ +

L
Ili Ili Ili Ili
( (( ( ) )) )
k k n
n
k
n
b a
k
n
b a

= == =

| || |
| || |

| || |


\ \\ \
| || |
= == = + ++ +
0

k kk k- -- -ti lan binomnog razvoja: ti lan binomnog razvoja: ti lan binomnog razvoja: ti lan binomnog razvoja:
n k b a
k
n
T
k k n n
k
, , 3 , 2 , 1 , 0
1
L = == =
| || |
| || |

| || |


\ \\ \
| || |
= == =

+ ++ +

Zadaci Zadaci Zadaci Zadaci
1. 1. 1. 1. Odrediti koeficijent uz peti lan u razvijenom obliku binoma Odrediti koeficijent uz peti lan u razvijenom obliku binoma Odrediti koeficijent uz peti lan u razvijenom obliku binoma Odrediti koeficijent uz peti lan u razvijenom obliku binoma
20
3
2
1
3
| || |
| || |

| || |


\ \\ \
| || |
+ ++ +
x
x . .. .
Rjeenje Rjeenje Rjeenje Rjeenje
Peti lan se dobije za k=4 u obrascu Peti lan se dobije za k=4 u obrascu Peti lan se dobije za k=4 u obrascu Peti lan se dobije za k=4 u obrascu
k k n n
k
b a
k
n
T

+ ++ +
| || |
| || |

| || |


\ \\ \
| || |
= == =
1
dok su dok su dok su dok su
3
2
1
3
x
b x a = == = = == =
a a a a n=20.Dak n=20.Dak n=20.Dak n=20.Dakle, le, le, le,
( (( ( ) )) ) = == =

= == =


= == =
| || |
| || |

| || |


\ \\ \
| || |
| || |
| || |

| || |


\ \\ \
| || |
= == =

+ ++ +
3 4
8
16
3 4 4
8 16
4
3
4 20
20
1 4
3
16
19 17 15
2
1
3
4 3 2 1
17 18 19 20
2
1
3
4
20
x
x
x
x
x
x T
3
20
17
3
16
19 17 5
x

= == = .Traeni koeficijent je .Traeni koeficijent je .Traeni koeficijent je .Traeni koeficijent je
17
3
16
19 17 5


2. 2. 2. 2. Odrediti trinaesti lan u razvijenom obliku binoma Odrediti trinaesti lan u razvijenom obliku binoma Odrediti trinaesti lan u razvijenom obliku binoma Odrediti trinaesti lan u razvijenom obliku binoma
n
x
x
| || |
| || |

| || |


\ \\ \
| || |
+ ++ +
3
1
9 ako je ako je ako je ako je
binomni koeficijent treeg lana jednak 105. binomni koeficijent treeg lana jednak 105. binomni koeficijent treeg lana jednak 105. binomni koeficijent treeg lana jednak 105.
Rjeenje Rjeenje Rjeenje Rjeenje
Binomni koeficijent t Binomni koeficijent t Binomni koeficijent t Binomni koeficijent treeg lana je reeg lana je reeg lana je reeg lana je
( (( ( ) )) )
0 210 105
2
1
105
2
2
= == = = == =

= == =
| || |
| || |

| || |


\ \\ \
| || |
n n
n n
n

Kemal Halilovi,profesor matematike Brko

2

Iz ove jednaine je n=15.Sada naemo trinaesti lan: Iz ove jednaine je n=15.Sada naemo trinaesti lan: Iz ove jednaine je n=15.Sada naemo trinaesti lan: Iz ove jednaine je n=15.Sada naemo trinaesti lan:
( (( ( ) )) ) ( (( ( ) )) )
3 6 6
3 3
6
3
12
12 15 15
1 12
15
13
455
3
1
9
6
13 14 15
3
1
9
3
15
3
1
9
12
15
x x
x
x
x
x
x T T = == =

= == = | || |

| || |

\ \\ \
| || |
| || |
| || |

| || |


\ \\ \
| || |
= == =
| || |
| || |

| || |


\ \\ \
| || |
| || |
| || |

| || |


\ \\ \
| || |
= == = = == =

+ ++ +


3. 3. 3. 3. Odrediti x tako da etvrti lan u razvoju binoma Odrediti x tako da etvrti lan u razvoju binoma Odrediti x tako da etvrti lan u razvoju binoma Odrediti x tako da etvrti lan u razvoju binoma
8
1 1
1
5 4
| || |
| || |

| || |


\ \\ \
| || |
+ ++ +
+ ++ +

x x
x x
a a
a
a
iznosi iznosi iznosi iznosi
a a
5
56
Rjeenje Rjeenje Rjeenje Rjeenje

( (( ( ) )) ) a a a a
a
a
a a a a
a
a
T T
x x
x x
x x
x x
5 1 3 3 3
5 5
4
5
3
1 1
3 8
1
5 4
8
1 3 4
56 56 56
3
8
= == = = == =
| || |
| || |

| || |


\ \\ \
| || |
| || |
| || |

| || |


\ \\ \
| || |
= == = = == =
+ ++ +

+ ++ +


+ ++ +

( (( ( ) )) )
( (( ( ) )) )
( (( ( ) )) )
= == = = == = = == =
+ ++ +


+ ++ +

+ ++ +

1
1 3
1 5
2
3
1 3 3
5 5 2
1 3 3
5 5
2
2
x x
x x
x
x x
x x
x x
x x
a
a
a
a
a
a
a
a a
a
a


( (( ( ) )) )
( (( ( ) )) )
( (( ( ) )) )
( (( ( ) )) )
( (( ( ) )) ) ( (( ( ) )) )
( (( ( ) )) ) ( (( ( ) )) ) ( (( ( ) )) ) 1 3 1 5 1
2
3
2 1 3 1 5
1
2
3
1 3
1 5
1
2
3
2
2
= == = + ++ + = == = = == =

+ ++ +


+ ++ +
x x x x x a a
a
a
a
x x x
x x
x x
x
x x

5 2 0 10 3 10 6 4 3 3
2 1
2 2 2
= == = = == = = == = + ++ + + ++ + = == = + ++ + x x x x x x x x
Naravno,pod uvjetom a>0.Za a=1 x moe biti bilo koji broj. Naravno,pod uvjetom a>0.Za a=1 x moe biti bilo koji broj. Naravno,pod uvjetom a>0.Za a=1 x moe biti bilo koji broj. Naravno,pod uvjetom a>0.Za a=1 x moe biti bilo koji broj.
(prije upotrebe mogu se binomni lanovi srediti (prije upotrebe mogu se binomni lanovi srediti (prije upotrebe mogu se binomni lanovi srediti (prije upotrebe mogu se binomni lanovi srediti
x
x
x x
a
a
a
5
5
1
5 4


= == = i i i i
1
2
1 1
+ ++ +
+ ++ +
= == =
x
x
x x
a a a a a a a
zatim upotrebi uvjet: zatim upotrebi uvjet: zatim upotrebi uvjet: zatim upotrebi uvjet:
2
11
1
6 5
56
3
8
5
3
1
2
5
5
5
= == =
+ ++ +
+ ++ +

= == =
| || |
| || |

| || |


\ \\ \
| || |
| || |
| || |

| || |


\ \\ \
| || |
| || |
| || |

| || |


\ \\ \
| || |
+ ++ +

x
x
x
x
a a a a
x
x
x
x
i.t.d.) i.t.d.) i.t.d.) i.t.d.)

4. 4. 4. 4. etvrti lan u razvijenom obliku binoma etvrti lan u razvijenom obliku binoma etvrti lan u razvijenom obliku binoma etvrti lan u razvijenom obliku binoma ( (( ( ) )) )
6
12
1 log
1
| || |
| || |

| || |


\ \\ \
| || |
+ ++ +
+ ++ +
x x
x
jednak je 200. jednak je 200. jednak je 200. jednak je 200.
Odrediti x. Odrediti x. Odrediti x. Odrediti x.
Rjeenje Rjeenje Rjeenje Rjeenje
( (( ( ) )) ) ( (( ( ) )) ) ( (( ( ) )) ) = == =
( (( (
( (( (

( (( (




| || |
| || |

| || |


\ \\ \
| || |
= == = = == = = == =
+ ++ +

+ ++ +
+ ++ +
4
1 log
3
3
12
3 6
1 log
1
6
1 3 4
20 200
3
6
200 x x x x T T
x x

( (( ( ) )) )
( (( ( ) )) )
( (( ( ) )) )
( (( ( ) )) )
= == = = == =
| || |
| || |

| || |


\ \\ \
| || |
= == =
+ ++ +
+ ++ + + ++ +
+ ++ +
log / 10 10 10
4
1
1 log 2
3
1 log 2
3
4
1
4
1
1 log
3
2
1
x x
x x x x x
x

( (( ( ) )) )
( (( ( ) )) )
( (( ( ) )) )
( (( ( ) )) ) = == =
| || |
| || |

| || |


\ \\ \
| || |
+ ++ +
+ ++ +
= == = = == =
+ ++ +
+ ++ +
t x x
x
x
x
log log
4
1
1 log 2
3
1 log 10 log
4
1
1 log 2
3

( (( ( ) )) ) ( (( ( ) )) )
( (( ( ) )) ) 0 4 3 1 6 4 4
4 1 2
3
1
4
1
1 2
3
1
2
= == = + ++ + + ++ + + ++ + = == = + ++ + + ++ +
+ ++ +
= == =
| || |
| || |

| || |


\ \\ \
| || |
+ ++ +
+ ++ +
= == = t t t t t t
t
t
t
t
t

Kemal Halilovi,profesor matematike Brko

3

4
2 1 2 1
10 10 3 log 1 log 4 1

= == = = == = = == = = == = = == = = == = x x x x t t

5. 5. 5. 5. Odre Odre Odre Odrediti x tako da je zbir treeg i sedmog lana u razvoju binoma diti x tako da je zbir treeg i sedmog lana u razvoju binoma diti x tako da je zbir treeg i sedmog lana u razvoju binoma diti x tako da je zbir treeg i sedmog lana u razvoju binoma
( (( ( ) )) )
8
cos sin + ++ + x jednak 7. jednak 7. jednak 7. jednak 7.
Rjeenje Rjeenje Rjeenje Rjeenje
Prema zadatku je Prema zadatku je Prema zadatku je Prema zadatku je ( (( ( ) )) ) ( (( ( ) )) ) ( (( ( ) )) ) ( (( ( ) )) ) 7 cos sin
6
8
cos sin
2
8
7
6 2 2 6
7 3
= == =
| || |
| || |

| || |


\ \\ \
| || |
+ ++ +
| || |
| || |

| || |


\ \\ \
| || |
= == = + ++ + x x x x T T
( (( ( ) )) ) = == = + ++ + = == = + ++ +
4
1
cos sin cos sin 7 cos sin 28 cos sin 28
2 2 3 3
x x x x x x x x
( (( ( ) )) ) = == = + ++ + = == = + ++ +
4
1
cos sin cos sin 7 cos sin 28 cos sin 28
2 2 3 3
x x x x x x x x




k x k x x x x x 2
6
5
2 2
6
2
2
1
2 sin
4
1
2 sin
2
1
4
1
cos sin + ++ + = == = + ++ + = == = = == = = == = = == =




k x k x 2
12
5
12
+ ++ + = == = + ++ + = == =

6. 6. 6. 6. Odrediti lan Odrediti lan Odrediti lan Odrediti lan koji u razvijenom obliku stepena koji u razvijenom obliku stepena koji u razvijenom obliku stepena koji u razvijenom obliku stepena
9
2
1
| || |

| || |

\ \\ \
| || |
+ ++ + a
a
ne sadri a. ne sadri a. ne sadri a. ne sadri a.
Rjeenje Rjeenje Rjeenje Rjeenje
Znamo da je Znamo da je Znamo da je Znamo da je
k k n n
k
b a
k
n
T

+ ++ +
| || |
| || |

| || |


\ \\ \
| || |
= == =
1
ili ili ili ili ( (( ( ) )) ) ( (( ( ) )) ) ( (( ( ) )) ) ( (( ( ) )) )
9 3 2 9 2
9
1
9 9 1 9


+ ++ +
| || |
| || |

| || |


\ \\ \
| || |
= == =
| || |
| || |

| || |


\ \\ \
| || |
= == = | || |

| || |

\ \\ \
| || |
| || |
| || |

| || |


\ \\ \
| || |
= == =
k k k
k
k
n
k
a
k
a a
k
a
a k
T
Odavdje mora biti Odavdje mora biti Odavdje mora biti Odavdje mora biti 3 0 9 3 = == = = == = k k .Dakle,etvrti lan u razvoju datog binoma .Dakle,etvrti lan u razvoju datog binoma .Dakle,etvrti lan u razvoju datog binoma .Dakle,etvrti lan u razvoju datog binoma
ne sadri a. ne sadri a. ne sadri a. ne sadri a.

7. 7. 7. 7. Izraunati lan Izraunati lan Izraunati lan Izraunati lan razvoja binoma razvoja binoma razvoja binoma razvoja binoma
n
x
x
| || |
| || |

| || |


\ \\ \
| || |
+ ++ +
2
4
3
5
,koji sadri ,koji sadri ,koji sadri ,koji sadri
5 4 2
x x ,ako je zbir ,ako je zbir ,ako je zbir ,ako je zbir
prva tri koeficijenta jednak 56. prva tri koeficijenta jednak 56. prva tri koeficijenta jednak 56. prva tri koeficijenta jednak 56.
Rjeenje Rjeenje Rjeenje Rjeenje
Prvo odredimo n.Kako je Prvo odredimo n.Kako je Prvo odredimo n.Kako je Prvo odredimo n.Kako je
( (( ( ) )) )
= == =

+ ++ + + ++ + = == =
| || |
| || |

| || |


\ \\ \
| || |
+ ++ +
| || |
| || |

| || |


\ \\ \
| || |
+ ++ +
| || |
| || |

| || |


\ \\ \
| || |
56
2
1
1 56
2 1 0
n n
n
n n n

10 0 110 112 2 2
2 2
= == = = == = + ++ + = == = + ++ + + ++ + n n n n n n

( (( ( ) )) ) ( (( ( ) )) ) ( (( ( ) )) ) = == =
| || |
| || |

| || |


\ \\ \
| || |
= == =
| || |
| || |

| || |


\ \\ \
| || |
| || |
| || |

| || |


\ \\ \
| || |
= == =
| || |
| || |

| || |


\ \\ \
| || |
+ ++ +


= == =

= == =

k k
k
k
k
k
x x
k
x
x
k
x
x
1 3
10
5 2
10
0
3
10
5
10
0
10
3
5
2 2
10
2
4
10
2
4
( (( ( ) )) ) ( (( ( ) )) ) = == =
| || |
| || |

| || |


\ \\ \
| || |
= == =
| || |
| || |

| || |


\ \\ \
| || |

| || |
| || |

| || |


\ \\ \
| || |
| || |
| || |

| || |


\ \\ \
| || |
= == =


= == =



= == =

3 5
10
3 20
10
0
3
1
10
5
1
2 20
10
0
2
10
2 2
10
k k
k
k
k
k
k
k
k
x x
k
x x
k
( (( ( ) )) ) 3 5
10
3 20
10
0
2
10
k k
k
k
x
k
+ ++ +


= == =

| || |
| || |

| || |


\ \\ \
| || |
= == = . .. .
Kemal Halilovi,profesor matematike Brko

4

Sdruge strane je Sdruge strane je Sdruge strane je Sdruge strane je
5
14
5
4
2 5 4 2
x x x x x = == = = == = pa moemo pisati uvjet: pa moemo pisati uvjet: pa moemo pisati uvjet: pa moemo pisati uvjet: = == = + ++ +

5
14
3 5
10 k k

6 42 5 3 30 = == = = == = + ++ + k k k .Dakle sedmi lan. .Dakle sedmi lan. .Dakle sedmi lan. .Dakle sedmi lan.

8. 8. 8. 8. Odrediti redni broj onog lana razvoja binoma Odrediti redni broj onog lana razvoja binoma Odrediti redni broj onog lana razvoja binoma Odrediti redni broj onog lana razvoja binoma
12
3 2
3
2
4
3
| || |

| || |

\ \\ \
| || |
+ ++ + x x ,koji sadri ,koji sadri ,koji sadri ,koji sadri
7
x . .. .
Rjeenje Rjeenje Rjeenje Rjeenje
( (( ( ) )) ) ( (( ( ) )) ) = == =
| || |
| || |

| || |


\ \\ \
| || |
| || |
| || |

| || |


\ \\ \
| || |
= == = = == = | || |

| || |

\ \\ \
| || |
| || |

| || |

\ \\ \
| || |
| || |
| || |

| || |


\ \\ \
| || |
= == =
| || |
| || |

| || |


\ \\ \
| || |
= == =




+ ++ +
k k
k
k
k k
k k n n
k
x x m x x m x x
k
b a
k
n
T
2
1
12
3
2
12
3 2
12
3 2
1
3
2
4
3
12

( (( ( ) )) )
( (( ( ) )) )
( (( ( ) )) )
( (( ( ) )) )
2 3
12 2
2 3
12 2
k k
k k
mx x x m
+ ++ +


= == = = == =
Kako se trai onaj lan koji sadri Kako se trai onaj lan koji sadri Kako se trai onaj lan koji sadri Kako se trai onaj lan koji sadri
7
x to mora biti to mora biti to mora biti to mora biti
( (( ( ) )) )
7
2 3
12 2
= == = + ++ +
k k
odavdje je odavdje je odavdje je odavdje je
( (( ( ) )) ) 6 42 3 12 4 = == = = == = + ++ + k k k .Dakle sedmi lan razvoja binoma sadri .Dakle sedmi lan razvoja binoma sadri .Dakle sedmi lan razvoja binoma sadri .Dakle sedmi lan razvoja binoma sadri
7
x . .. .

9. 9. 9. 9. Nai za koje vrijednosti x u razvoju binoma Nai za koje vrijednosti x u razvoju binoma Nai za koje vrijednosti x u razvoju binoma Nai za koje vrijednosti x u razvoju binoma
n
x
x
| || |
| || |

| || |


\ \\ \
| || |
+ ++ +
1
2
1
2 zbir treeg i petog zbir treeg i petog zbir treeg i petog zbir treeg i petog
lana iznosi 135,ako je zbit binomnih koeficijenata tri posljednja lana 22. lana iznosi 135,ako je zbit binomnih koeficijenata tri posljednja lana 22. lana iznosi 135,ako je zbit binomnih koeficijenata tri posljednja lana 22. lana iznosi 135,ako je zbit binomnih koeficijenata tri posljednja lana 22.

Rjeenje Rjeenje Rjeenje Rjeenje
Prema uvjetu u zadatku je Prema uvjetu u zadatku je Prema uvjetu u zadatku je Prema uvjetu u zadatku je 22
1 2
= == =
| || |
| || |

| || |


\ \\ \
| || |
+ ++ +
| || |
| || |

| || |


\ \\ \
| || |

+ ++ +
| || |
| || |

| || |


\ \\ \
| || |
n
n
n
n
n
n
a prema osobini binomnih a prema osobini binomnih a prema osobini binomnih a prema osobini binomnih
koefi koefi koefi koeficijenata to je isto to i cijenata to je isto to i cijenata to je isto to i cijenata to je isto to i
( (( ( ) )) )
= == = + ++ + + ++ +

= == =
| || |
| || |

| || |


\ \\ \
| || |
+ ++ +
| || |
| || |

| || |


\ \\ \
| || |
+ ++ +
| || |
| || |

| || |


\ \\ \
| || |
22 1
2
1
22
0 1 2
n
n n
n n n

6 0 42
2
= == = = == = + ++ + n n n Sada se moe pisati Sada se moe pisati Sada se moe pisati Sada se moe pisati
6
2
1
2
1
2 2
2
1
2
| || |
| || |

| || |


\ \\ \
| || |
+ ++ + = == =
| || |
| || |

| || |


\ \\ \
| || |
+ ++ +



x x
n
x
x

Pa prema drugom uvjetu je Pa prema drugom uvjetu je Pa prema drugom uvjetu je Pa prema drugom uvjetu je
135 2 2
4
6
2 2
2
6
4
2
1
2
2
2
2
1
4
2
= == =
| || |
| || |

| || |


\ \\ \
| || |
| || |
| || |

| || |


\ \\ \
| || |
| || |
| || |

| || |


\ \\ \
| || |
+ ++ +
| || |
| || |

| || |


\ \\ \
| || |
| || |
| || |

| || |


\ \\ \
| || |
| || |
| || |

| || |


\ \\ \
| || |




x x x x

135 2 2 15 2 2 15
2 2 1 2
= == = + ++ +
x x x x

( (( ( ) )) ) ( (( ( ) )) ) 0 4 2 9 2 2 9
2
4
2 2 9 2 2
2
2 1
= == = + ++ + = == = + ++ + = == = + ++ +
+ ++ + x x
x
x x x

Uvedemo li smjenu Uvedemo li smjenu Uvedemo li smjenu Uvedemo li smjenu t
x
= == = 2 slijedi jednadba slijedi jednadba slijedi jednadba slijedi jednadba 0 4 9 2
2
= == = + ++ + t t te je te je te je te je
2
1
4
2 1
= == = = == = t t
Sada je Sada je Sada je Sada je
2
1
2 4 2 = == = = == =
x x
te je te je te je te je 1 2
2 1
= == = = == = x x


******mogue su tamparske greke****** ******mogue su tamparske greke****** ******mogue su tamparske greke****** ******mogue su tamparske greke******