Nga Konferenca e Ambasadoreve ne Londer deri tek vrasja e Gjeneral Telinit Nga Konferenca e Ambasadoreve ne Londer deri tek

vrasja e Gjeneral Telinit. Aventura pr vendosjen e kufijve te Shqipris dhe humbja e gjysmes se territoreve. Historia e Konsullit Haven dhe e mbeshtetjes qe SHBA vendosi t'i jape Qeveris se Tirans. Eduard Grei, Ministri i Jashtm i Mbreterise Britanike dhe Kryetar i Konferences se Ambasadoreve te Fuqive te Medha pr Ballkanin, kishte caktuar vetm 15 minuta kohe pr takimin me perfaqesuesin shqiptar ne Londer, Mehmet Konicen. Mbi tryezen e tij qe shtrire harta e madhe e Ballkanit dhe Ministri, e dinte fare mir se Shqipria e dobt ishte e humbura e madhe. Kishte pak vullnet pr te diskutuar me nj shqiptar edhe pse, ndermjetes te takimit ishin disa miq te perbashket, aristokrate te vjetr, qe kishin ruajtur gjithmon lidhje me Orientin e largt. Me fytyre nga dritarja, Grei nuk denjoi te kthehej, kur Ambasadori shqiptar hyri ne salle. I kerkoi atij vetm t fliste, duke ndenjur gjithmon me shpine dhe duke ndjekur levizjet ne rrug. Nj njohes i vjetr i Londres dhe mik i disa prej Lordeve me te fuqishem n vend, Konica nuk permendi asgj pr kufijte. Me nj ze te shtruar i tregoi Ministrit qe qndronte me kurriz se ne Shqipri ishte zbuluar nj miniere e pasur floriri dhe se Qeveria shqiptare e Ismail Qemalit krkonte qe Mbreteria Britanike t merrte koncesionin e saj. Grei u kthye dhe me mjaft delikatese e ftoi te uleshin sebashku ne tavoline. Nj minute me von, me po aq elegance, Mehmet Konica, i shpjegoi se kjo nuk ishte aspak e vrtet, porse ai kishte dashur te shihte, se si do t ndryshonin interesat e Britanise ne nj rast te till. Askush nuk e ka pershkruar me tej biseden e tyre, por nj gj sht e qart. Grei i ka pranuar Konices se Shqipria do t dilte me e humbura ne kt histori sepse kjo ishte nj shtje interesash. Interesa nga ato qe percaktonin politikn afatgjate te Fuqive te Medha dhe balancat midis tyre. Ne fakt, ata biseduan gjat dhe Mehmet Konica, vellai i Faik Konices, nuk foli me kurr pr kt bisede. Ai e permendi vetm vite me von, me 1949, ne Firence, ndrsa kishte filluar t'i diktonte kujtimet e tij nj gazetari italian. Vdekja ja la kujtimet pergjysem dhe libri nuk u publikua kurr. Familja e tij mori nj kopje pr kujtim dhe doreshkrimi ndodhet sot ne Siri, ku gjenden edhe trashegimtaret e tij. Mehmet Konica ishte padyshim nj nder te paktet deshmitare te tragjedise shqiptare te kufijve. Ai e ndoqi at npr disa etapa. Qe nga viti 1913, deri me 1923, kur me s fundi, nj delegacion ndrkombtar i kryesuar nga nj gjeneral italian, vendosi ne Shqiprin e Jugut guret qe shenonin kufijte e shqiptaro-greke. Gjenerali quhej Telini dhe ai nuk u kthye kurr ne Itali. E vrane bandat greke ne afersi te Delvines dhe trupi i tij, i percjelle cuditerisht nga Mehmet Konica ne emr te Qeveris Shqiptare u dergua ne Rome me nderimet ushtarake. Bashke me te mori fund edhe aventura e kufijve. Nj aventure e gjat e cila ka sunduar vazhdimisht gjat ktij shekulli gjith mosmarreveshjet ne kt an te Ballkanit. Konferenca e Ambasadoreve, 1913 Kufijte e Ballkanit ruajten pothuajse gjat ktij shekulli, trajten qe ju dha atyre Konferenca e Ambasadoreve me 1912-1913, ne Londer. Ne t gjitha ndermarrjet pr ndryshimin e kufijve ballkanike, ajo e Londres, mbetet padyshim me decizivja. Ne te vrtet tek kjo flitet pr Konferencen e Londres pa folur me pare pr kontekstin ne te cilin zhvillohej ajo. Me 1912, Perandoria Turke, thuajse i kishte humbur t gjitha zonat e saj evropiane. Me perjashtim te Shqipris, ajo ruante ende sundimin ne disa territore greke, mbi Selanik, te cilat i siguronin nj lidhje toksore me zonat e saj ne Shqipri. Por, nse egzistenca e metejshme e Turqise, ishte ktu vetm shtje kohe, ndarja e ktyre territoreve nga fuqite e reja ballkanike kishte vite qe komentohej. Ne te vrtet t gjitha fuqite e reja ballkanike: Greqia, Bullgaria, Serbia dhe Mali i Zi, reflektonin ne at kohe interesat e Fuqive te Medha. Interesa, qe bheshin edhe me te mprehta, ne prag te lufts se re botrore, qe pritej te shperthente. Vrulli i shteteve te rinj me orientim kryesisht pro rus, ishte ndalur vetm nga interesat e Austro-Hungarise dhe me pas te

Perandorise Gjermane, qe nuk ishin dakort me nj zgjerim te metejshem te sllaveve ne Ballkan. Pikrisht, ktij objektivi Austro-Hungarez ja dedikon ekzistencn e tij shteti i ri Shqiptar, i cili pritej te shpallte pavarsin ne vitin 1912. Vendosmeria e Austro-Hungarise dhe aleateve te saj, krijoi kushtet pr nj pavaresi te mundshme shqiptare. Nuk sht aspak e rastit, qe Ismail Qemali ne udhetimin e tij drejt Vlors, mori fillimisht bekimin dhe ndihmn e qeveris rumune dhe me pas at te Vjenes. Takimi i tij me Ministrin e Jashtm Berthold, qe akti i fundit qe sanksionoi pavarsin shqiptare. Por, ndrsa Ismail Qemali, levizte me veshtiresi drejt Durresit, Fuqite Ballkanike te lidhura ne nj aleanc i shpallen lufte Turqise. Ne m pak se nj muaj, trupat e tyre korren fitore te ndjeshme dhe i larguan forcat e sulltanit nga Ballkani Perendimor. Ato pushtuan pothuaj gjith territoret shqiptare, duke ln vetm nj trekendesh Vlore-Lushnje-Berat, nn juridiksionin e shtetit t ri shqiptar. Me hartat e reja ushtarake dhe me pretendimet e tyre historike dhe ekonomike, fuqite ballkanike zbarkuan ne dhjetor 1912 ne Londer, ku qe mbledhur Konferenca e Ambasadoreve te Fuqive te Medha pr caktimin e kufijve te Ballkanit. Delegacioni shqiptar ishte i fundit qe mberriti ne Londer. Ismail Qemali, Isa Boletini, Luigj Gurakuqi dhe te tjer arriten te kalojne bllokaden detare greke vetm fale kembenguljes se Dukes se Orleanit, i cili i mori ne jahtin e tij. Me t'u vendosur ne Hotel "York", Mehmet Konica, Ambasadori shqiptar ne Londer i informoi pr Konferencen dhe zhvillimin e saj. Ai tregoi se gjith vendet ballkanike kishin paraqitur projektet e tyre dhe i ftoi qe brenda 48 oresh te pergatisnin projektin shqiptar. Me 15 janar 1915 mbi tryezen e Eduard Greit, Kryetarit te Konferences, qen vendosur pes projektet mbi kufijte ne Ballkan dy projekte baze, ai rus dhe ai Austro-Hungarez, dhe tre ndihmes. Projekti Shqiptar, Serbo-malazez dhe projekti grek. Konferences se Ambasadoreve iu deshen me shum se tet muaj diskutime pr te vendosur mbi projektet dhe pr te br rregullimet e nevojshme. Veshtiresia qndronte se projektet baze qndronin shum larg njeri-tjetrit dhe kompromisi ishte kshtu mjaft i vshtir. Ambasadori rus paraqiti nj harte te madhe ushtarake, ne te ciln, kufijte e Shqipris, percaktoheshin ne nj hapsir midis lumejve Mat dhe Vjose, duke i ln dalje ne det ne Shengjin ose ne Durrs serbeve. Shkodra dhe rrethi i saj i jepeshin Malit te Zi; Dibra dhe nj pjes e madhe e Shqipris se Jugut, perfshirw dhe Pogradecin dhe Ohrin, Serbise; ndrsa Kora, Gjirokastra, DelvinaGreqise. Mbi t gjitha, projekti parashikonte qe Shqipria t mos ishte nj vend i pavarur, por nj province autonome nn kujdesin e Turqise. Projekti Austro-Hungarez ishte krejt i ndryshm. Ai linte jasht Shqipris vetm tokat qe i kishin kaluar Malit te Zi ne Kongresin e Berlinit, me 1878, por perfshinte brenda kufijve shqiptare pjesen me te madhe te Kosovs, Ohrin, rrethinat e Shkupit, Manastirin, Janinen, Camerine deri ne Preveze. Projekti i Vjenes qe ndertuar mbi parimin e vendosjes se kufijve ne ato vende, qe banoheshin nga kombesi t ndryshme dhe duke pasur parasysh ndalimin e nj shtrirje te sllaveve drejt Adriatikut. Ky projekt ve Gjermanise u mbshtet edhe nga Italia. Projektet ndihmese, qe u shqyrtuan, qen derivate te projekteve baze. Serbet pretendonin gjith tokat qe mbanin ndrkoh te pushtuara, perfshi edhe Durresin. Ata argumentonin se ne kto vende qen ngritur kisha te vjetra serbe dhe se banoret myslimane t tyre qen turq te shqiptarizuar. Mali i Zi pretendonte Shkodren dhe sqaronte se toka e bukes rreth saj ishte jetike pr ekzistencn e mbreterise se vogl ballkanike. Sipas projektit t tyre, Shqipria mund te shtrihej nga Vlora deri ne Tiran, duke ln jasht Durresin dhe gjith vijen bregdetare atje. Projekti grek ishte me i sofistikuar. Ve argumenteve historike ai ngrinte edhe argumenta ekonomike. Sipas planit t tyre: Thesalia, Janina, amria duhej te bashkengjiteshin Greqise si toka te qyteterimit te vjetr grek. Por, delegacioni shtonte se brenda Greqise duhej te perfshiheshin edhe Himara e Gjirokastra, pasi llogjikisht kto zona ishin te lidhura ekonomikisht me Janinen dhe Korfuzin dhe furnizoheshin prej tyre. Po kshtu, kto mund te sherbenin edhe si mburoja te dy zonave te para, n rast te nj sulmi nga shqiptart. I njejti pretendim edhe ne juglindje, ku kerkohej Kora, si nj vijim llogjik i Follorines. Projekti i fundit ishte ai Shqiptar, prgatitur me ngut nga delegacioni, por qe krkonte te hidhte posht argumentat e fqinjeve. Ideja e tij ishte ndarja e kufijve ne baze te kombesive dhe marrja

parasysh e faktoreve gjeografike dhe ekonomike. Delegacioni shqiptar hidhte posht pretendimet se te krishteret e jugut ishin greke dhe shtonte se po t zbatohej varianti rus, Shqipria mbetej e cunguar dhe pas asnj burim ekonomik.