TEHNICKO VELEUCILITE U ZAGREBU

GRADITELJSKI ODJEL

PRORACUN KONSTRUKCIJA
- ZADACI UZ VJEBE-STATICKI NEODREENI SUSTAVI-

KOLSKA GODINA 2005./2006.

mr. sc. Ljerka Kopricanec Matijevac, vii predavac

POMACI I KUTEVI ZAOKRETA POPRECNOG PRESJEKA .................................................................................................. 1

Izracunavanje pomaka (postupak): ............................................................................................................................................... 2
Zadatak 1:............................................................................................................................................................................................... 5
Simpson ...................................................................................................................................................................................................... 6
Verecagin ................................................................................................................................................................................................. 7
Pomak pod nekim zadanim kutem ............................................................................................................................................9
Zadatak 2:............................................................................................................................................................................................... 9
Zadatak 3:.............................................................................................................................................................................................10
Zadatak 4:.............................................................................................................................................................................................12
Zadatak 5:.............................................................................................................................................................................................13
Rekapitulacija !....................................................................................................................................................................................14
PRIPREMA ZA METODU SILA ....................................................................................................................................................15
Formula za odredivanje stupnja staticke neodredenosti......................................................................................................15
STATICKI NEODREENI SUSTAVI ...............................................................................................................................................16
ODREIVANJE STUPNJA NEODREENOSTI.....................................................................................................................16
DIJAGRAMI MOMENATA OD DJELOVANJA PARA MOMENATA ................................................................................18
METODA SILA ........................................................................................................................................................................................19
Zadatak 6:.............................................................................................................................................................................................19
ODREIVANJE POPRECNIH SILA IZ MOMENTNOG DIJAGRAMA POMOCU FORMULE ................................23
Zadatak 7:.............................................................................................................................................................................................25
Zadatak 8:.............................................................................................................................................................................................27
Zadatak 8:.............................................................................................................................................................................................28
Zadatak 9:.............................................................................................................................................................................................30
Zadatak 10: ..........................................................................................................................................................................................34
Zadatak 11: ..........................................................................................................................................................................................36
Zadatak 12: ..........................................................................................................................................................................................38
Zadatak 13: ..........................................................................................................................................................................................41
Zadatak 14: ..........................................................................................................................................................................................42
Zadatak 15: ..........................................................................................................................................................................................43
2x NEODREENI SUSTAVI...............................................................................................................................................................44
Zadatak 16: ..........................................................................................................................................................................................44
METODA CROSS-a...............................................................................................................................................................................47
Zadatak 17: ..........................................................................................................................................................................................47

M ik

? TABLICA MOMENATA UPETOSTI..........................................................................................................................49

Zadatak 18: ..........................................................................................................................................................................................54

Zadatak 19: ..........................................................................................................................................................................................57
Zadatak 20: ..........................................................................................................................................................................................59
2. KOLOKVIJ.......................................................................................................................................................................................60

POMACI I KUTEVI ZAOKRETA

POMACI I KUTEVI ZAOKRETA POPRECNOG PRESJEKA

Pod djelovanjem vanjskog opterecenja dolazi do deformacija sustava.

Nas obicno interesiraju pomaci samo nekih odredenih tocaka, u
nekom smjeru. (npr. pomak poprecnog presjeka u tocki A A )

Postupak za rjeavanje je sljedeci:

1)
Za zadano vanjsko opterecenje odredimo dijagrame M i N
(T ne treba jer je njegov doprinos mali)

2)

S promatranog sustava moramo ukloniti sve vanjsko opterecenje

i u smjeru traenog pomaka, na mjestu tocke A, dajemo jedinicno
opterecenje tzv. mjerno opterecenje .
Mjerno opterecenje, intenziteta1 kN, je jedinicna sila (jedinicni moment) koja djeluje na
mjestu i u smjeru traenog pomaka. Za to jedinicno, mjerno, opterecenje i zracunamo m1 , n1,
( t1).
Piemo jednadbu

rad vanjskih sila = radu unutarnjih sila

v 1 =

M m1
N n1
T t1
ds +
ds +
ds
EJ
EF
GF

Clan koji uzima u obzir utjecaj poprecnih sila obicno zanemarimo jer je doprinos mali.

KMLJ 05./06.

POMACI I KUTEVI ZAOKRETA

Izracunavanje pomaka (postupak):

Potrebno je pronaci ukupni pomak poprecnog presjeka u tocki A te kut zaokreta za istu tocku.

2
2
A = AX
+ AY

ik i mjesto pomaka
k uzrok pomaka

1)

Za vanjsko opterecenje odredimo M, N, (T)

2)

Za jedinicno opterecenje odredimo mi, ni (ti)

2a)

(za horizontalni pomak jedinicna sila u smjeru osi x)

m1x, n1x, (t1x)

2b)

(za vertikalni pomak jedinicna sila u smjeru osi y)

m1y, n1y, (t1y)

2c)

(za kut zaokreta jedinicni moment u smjeru kuta zaokreta)

m1, n1, (t1)

AX =
AY =

A =

M mx
N nx
T tx
ds +
ds +
ds
EI
EF
GF
M my
EI

M m

ds +

ds +

N ny

ds +

EF

N n

T ty

ds +

GF

ds

2
2
A = AX
+ AY

T t

ds
EI
EF
GF
E = kN/m2 ,
F = m2 ,
I=m4
Modul elasticnosti
povrina
moment inercije
EI i EF su konstante (za nae primjere) pa moemo pisati
AX =

1
EI

AY =

1
1
1
M m y ds +
N n y ds +
T t y ds

EI
EF
GF

A =

1
1
M m ds +

EI
EF

KMLJ 05./06.

G = kN/m2
modul posmika

M m ds + EF N n ds + GF T t ds
x

Nn

ds +

1
T t ds
GF

POMACI I KUTEVI ZAOKRETA

Da ne bismo rjeavali integrale radimo numericku integraciju po:

-

Simpsonu

M m
1 l
ds =
M p m p + 4 M s ms + M k mk
EI
EI 6

Za linearne funkcije imamo:

l
abl (a b + 4 a b + a b)
6

al b
a bl

2 3
6

l a b
6 4 2 2

a l 2b
a bl

2 3
3

l
a b
6 a b + 4 2 2

a l

b
2

l
b
3 a b l
6 a b + 4 a 2 + 0

ili graficku integraciju po Verecaginu

M v m1
1
ds =
F (M v ) m
EI
EI
F(Mv ) povrina dijagrama (obavezno povrina parabole)
m ordinata ispod teita funkcije za koju smo
izracunali povrinu

KMLJ 05./06.

POMACI I KUTEVI ZAOKRETA

Primjeri integracije:
povrina parabole

64748
1 2
m M m a Verecagin
=
M a =
EI 3
3EI
2

q a2
M =

1 a
m M ma
4 M =
Simpson
EI 6
2
3EI

1 ma2
1

M 1 + M 2 Verecagin
EI 2 3
3

M a2
1 M a 2
1
1 m1 + m2 2 m2 + m1
3
2 3
3
2 3

1
EI

1 M1 a 2
1 M a 2
1

m1 + m2 + 2 m2 + m1
EI 2 3
3
2 3
3

1 M1 a 2
2
m

m1 + M 0 a 1
EI
2
3
3
2

Kod uzdunih sila treba izracunati s

1
, a predznak ovisi o predznaku dijagrama
EF

unutarnjih sila.

KMLJ 05./06.

POMACI I KUTEVI ZAOKRETA

Zadatak 1:
Za zadani sustav potrebno je odrediti vrijednost ukupnog pomaka presjeka u tocki A te kut
zaokreta iste tocke. Pri izracunu uzeti u obzir utjecaj momenata savijanja i uzdunih sila na
deformiranje sustava.

EI = 2,4 106 kNm2

EF = 650000kN
2
2
A = AX
+ AY

1) Za vanjsko opterecenje:
Veze s podlogom
y = 0 A = 0
x = 0 B = P = 80kN
M = 0 C+P3 = 0 C = -240kNm
Unutarnje sile

Presjek 1:

Presjek 2:

Presjek 3:

N1 = 0
T1 = -B = -80kN
M1 = C = 240kNm

N2 = 0
T2 = -B = -80kN
M2 = C-B9
M2 = 240-720 = -480kNm

N3 = -B = -80kN
T3 = 0
M3 = C-B9
M3 = -480kNm

Presjek 4:

Presjek 5:

Presjek 6:

N4 = -80kN
T4 = 0
M4 = -B9+C
M4 = -480kNm

N5 = 0
T5 = B = 80kN
M5 = -480kNm

N6 = 0
T6 = P = 80kN
M6 = 0

KMLJ 05./06.

POMACI I KUTEVI ZAOKRETA

2) Za jedinicno opterecenje
2a) Traimo AX (horizontalni pomak)
Dajemo jedinicnu silu, mjerno opterecenje, u tocki A u smjeru osi x i nademo
mx nx , tx (prvo uklonimo sve vanjsko opterecenje)

A=0
B=1
C=3
Smjer jedinicne sile je proizvoljan

Presjek 1:

Presjek 2:

Presjek 3:

n1 = 0
t1 = -1kN
m1 = 3kNm

n2 = 0
t2 = -1kN
m2 = C-B9
m2 = 3-9 = -6kNm

n3 = -1kN
t3 = 0
m3 = -6kNm

Presjek 4:

Presjek 5:

Presjek 6:

n4 = -1kN
t4 = 0
m4 = -6kNm

n5 = 0
t5 = 1kN
m5 = -6kNm

n6 = 0
t6 = 1kN
m6 = 0

Simpson
S
AX
=

1
1
M mx ds +
N n x ds =
EI
EF

6 1
9
6 (240 3 + 4 120 1,5 + 480 6 ) + (10 480 6) + 480 6 3 + EF [0 + 80 10 + 0] =
1 9
41040
800
1
800 =
+
=
4320 + 28800 + 5760 +
6
EI 6
2,4 10
650000
EF
0,0171 + 0,00123 = 0,01833m
1
EI

KMLJ 05./06.

POMACI I KUTEVI ZAOKRETA

Verecagin
480 9 2
1 240 9 2
1
480 6 2
1

6 3 +
3 6 + 480 10 6 +
6 +
80 10 1 =
3
2
3
2
3 EF
3
3
2
1
800
41040
800
(6480 + 0 + 28800 + 5760 ) +
=
+
= 0 ,01833 m
6
EI
EF 2,4 10
650000

VAX =

1
EI

2b) Traimo AY (vertikalni pomak)

Dajemo jedinicnu silu, mjerno opterecenje, u smjeru y, u tocki A i nademo my ,
ny , ty . (nakon to smo maknuli sve vanjsko opterecenje)
A = 1 kN
B=0
C = 10 kNm

Presjek 1:

Presjek 2:

Presjek 3:

n1 = -1kN
n2 = -1kN
t1 = 0
t2 = 0
m1 = -C = -10kNm m2 = -10kNm

n3 = 0
t3 = 1kN
m3 = -10kNm

Presjek 4:

Presjek 5:

Presjek 6:

n4 = 0
t4 = 1kN
m4 =0kNm

n5 = 1kN
t5 = 0
m5 = 0

n6 = 1kN
t6 = 0
m6 = 0

KMLJ 05./06.

POMACI I KUTEVI ZAOKRETA

S
AY
=

1
EI
1
EI

1
1
M my ds +
N n y ds =
EI
EF

480 10 10
9
1
+ 0 +
[0 + 0 + 0] =
6 ( 240 10 + 4 120 10 + 480 10) +
2
EF
9
34800
( 2400 + 4800 + 4800) =
= 0,0145m
6
EI

2
2
A = AX
+ AY
= 0,01832 + 0,0145 2 = 0,0234 m

2c) Traimo A (kut zaokreta)

Za isti sustav traimo kut zaokreta poprecnog presjeka A i dajemo jedinicni
moment u tocki A.

A=0
B=0
C = 1 kNm

Traimo unutarnje sile:

Presjek 1:

Presjek 2:

Presjek 3:

n1 = t1 = 0
m1 = -1kNm

n2 = t2 = 0
m2 = -1kNm

n3 = t3 = 0
m3 = -1kNm

Presjek 4:

Presjek 5:

Presjek 6:

n4 = t4 = 0
m4 = -1kNm

n5 = t5 = 0
m5 = -1kNm

n6 = t6 = 0
m6 = -1kNm

KMLJ 05./06.

POMACI I KUTEVI ZAOKRETA

1
M m ds =
EI
1 9
( 240 1 + 4 120 1 + 480 1) + 480 10 1 + 480 6 1 =

EI 6
2

1
(1080 + 4800 + 1440 ) = 7320 = 7320 6 = 0,00305rad 180 = 0,1747
EI
EJ
2, 4 10

A =

Pomak pod nekim zadanim kutem

Zadatak 2:
Za sustav i opterecenje kao u zadatku 1. potrebno je odrediti pomak presjeka u tocki A na
zadanu os z koja se nalazi pod kutem od 65.
1) Za vanjsko opterecenje: isto kao u prethodnom zadatku
2) Za jedinicno opterecenje:
Dajemo jedinicno mjerno opterecenje u
smjeru traenog pomaka (u smjeru osi z)
fy = 1sin = 0,9063kN
fx = 1cos = 0,4226kN

A = fy = 0,9063kN
B = fx = 0,4226kN
C = -fx 3+fy 10 = 7,7952kNm
Presjek 1:

Presjek 2:

Presjek 3:

n1 = -0,9063kN
t1 = -0,4226kN
m1 = -7,7952kNm

n2 = -0,9063kN
t2 = -0,4226kN
m2 = -11,5986kNm

n3 = -0,4226kN
t3 = 0,9063kN
m3 = -11,5986kNm

Presjek 4:

Presjek 5:

Presjek 6:

n4 = -0,4226kN
t4 = 0,9063kN
m4 = -2,5356kNm

n5 = 0,9063kN
t5 = 0,4226kN
m5 = -2,5356kNm

n6 = 0,9063kN
t6 = 0,4226kN
m6 = 0

KMLJ 05./06.

POMACI I KUTEVI ZAOKRETA

1
1
M m z ds +
N n z ds =
EI
EF
9

( 240 7 ,7952 + 4 120 9 ,6969 + 480 11,5986 ) +

1 6
1
=

+
[0 + 80 10 0,422610 ] =
EI 10
480 6
EF

+ (480 11,5986 + 4 480 7,0671 + 480 2,5356 ) +

2,5356
3
6

AZ =

10
1
9

(8350 ,992 ) +
20353 ,248 + 2434 ,176 +
(338 ,08 ) =
6
6
EF
1
=
[12526 ,488 + 33922 ,08 + 2434 ,176 ] + 1 338,08 =
6
650000
2,4 10
=

1
EI

48882 ,744 338,08

+
= 0,0203678 + 0,00052 = 0,0208878 m < A = 0,0234 m
2,4 10 6
650000

Projekcija pomaka na neku os uvijek je manja od stvarnog pomaka neke tocke !!!

Zadatak 3:
Potrebno je odrediti vrijednost sile P , ako je uslijed njenog d jelovanja ukupni pomak tocke 1
1= 1,6cm = 0,016m.

EF = 40000kN

1 = 12x + 12y

, 1x = ?, 1 y = ?, P = ?

zato jer imamo

samo uzdune silu

1) Vanjsko opterecenje
Ax = 0,832 A= A cos
Ay = 0,5547 A= A sin

x= 0
Ax = -P A=

P
= -1,20192P
0,832

Ay = -0,666P
y= 0
Ay B = 0
Ay = B
B = -0,666P

KMLJ 05./06.

10

POMACI I KUTEVI ZAOKRETA

2) Jedinicno opterecenje
2a) 1x = ?
A = -1,20192
B = -0,666

Umjesto P piemo 1
2b) 1y = ?
A=0
B = -1

N nx
ds
EF
0,666 P 0, 666 3 + 1, 20192 P 1, 20192 3,6055
=
EF
6,54188 P
=
EF

1x =
1x
1x

N ny
ds
EF
0,666 P 3 2 P
1x =

EF
EF
1y =

6,54188P 2 P
1 = 12x + 12y =
+

EF EF
2

6, 54188P 2P
12 = 12x + 12y =
+

EF EF

46,7962 P 2
12 =
( EF )2
P2 =
P=

( EF )2 12
46,7962
EF 1
46, 7962

KMLJ 05./06.

EF 1
40000 0,016
=
P = 93,55kN
6,84077
6,84077

11

POMACI I KUTEVI ZAOKRETA

Zadatak 4:
Uslijed djelovanja kontinuiranog opterecenja q na konzolu, poprecni presjek u tocki A
pomaknuo se tako da je vrijednost vertikalne projekcije tog pomaka 1,5cm. AY= 1,5cm =
0,015m.

EI = 2,4 106 kNm2

1. ) Vanjsko opterecenje
q l 2 q 6 2 36
=
=
q = 4,5q
8
8
8

2.) Jedinicno opterecenje u smjeru vertikalnog

pomaka

AY =

M my
EI

dx = 0,015

3
4
1
Ay = (4,5q 0 + 4 1,5 10,125q + 3 18q ) + (42q 7 + 4 30q 5 + 18q 3)
=
6
6
EI
3
144444424444443 144444244444
parabola
pravac

(integraci ju smo provodili u dva segmenta jer smo kod vanjskog opterecenja
imali promjene u momentnom dijagramu - parabola i pravac)
Ay = [57,375q + 632q ]
Ay

1 689,375q
=
EI
EI
689,375q
689,375q
=
0,015 =
q = 52, 22kN / m
6
2, 4 10
2, 4 10 6

KMLJ 05./06.

12

POMACI I KUTEVI ZAOKRETA

Zadatak 5:
Odrediti vrijednost kuta zaokreta poprecnog presjeka za tocku A prikazanog sustava. U
proracun uzeti utjecaj momenata savijanja i uzdunih sila na deformiranje sustava .
f = 40kN/m

EI = 3106kNm2
EF = 700000kN
A = ?

Ax = f8 = 320kN
Ay = 320kN
A
A=
= 452,61kN
cos 45
MB = 0 C8+A y 14=0

C=

Ay 14

= 560kN
8
y = 0 B+C+A y =0 B = -C-Ay = 560-320= 240kN
Dijagrami od vanjskog opterecenja

Dajemo jedinicno mjerno opterecenje moment = 1 kNm

Ax = 0 Ay = 0 A = 0
B = -C =

1
= 0,125kN
8

Dijagrami od jedinicnog kuta zaokreta

1
1
1 1920 8
1920 6
M m ds +
N n ds =
1+
1 + 0 =

EI
EF
EI 3
2

10880
A =
= 0,0036267 rad .
3 106
A =

KMLJ 05./06.

13

POMACI I KUTEVI ZAOKRETA

Rekapitulacija !
Kod odredivanja pomaka ili kuta zaokreta nekog poprecnog presjeka za zadano
opterecenje potrebno je:
1) -

naci M i N dijagram za zadano vanjsko opterecenje

2) - "maknuti" postojece opterecenje, te na mjestu i u smjeru traenog pomaka, dati

jedinicno mjerno opterecenje i za njega izracunati m1 i n1
Opterecenje moe biti:
mjerno opterecenje - sila "1" u smjeru x
mjerno opterecenje sila-"1" u smjeru y

mjerno opterecenje sila "1" u smjeru neke osi z

mjerno opterecenje - jedinicni moment na mjestu traenog

kuta zaokreta
3) -

Provesti integraciju

M m
N n
ds +
ds
EI
EF

Numericka integracija po Simpsonu

Mm
l
1
ds = M p m p + 4M s ms + M k mk
EI
6
EI
Nn
l
1
=
ds = N p n p + 4 N s ns + N k nk
EF
6
EF
=

ili graficka integracija po Verecaginu .

Ako elimo odrediti relativni pomak izmedu dvije tocke moramo zadati dvije sile,
istog intenziteta (1 kN), a suprotnog smjera, u smjeru traenog relativnog pomaka

AB = B A

Ako elimo odrediti relativni kut zaokreta dvije tocke zadajemo par momenata (1 kNm)

AB = A B

KMLJ 05./06.

14

METODA SILA

PRIPREMA ZA METODU SILA

-

naucili smo da sustavi mogu biti staticki odredeni ili staticki neodredeni odnosno
preodredeni sustavi
Formula za odredivanje stupnja staticke neodredenosti
S = 3D + 2C 3Z0 2Z1 4Z2 6Z3 - - L

vanjske veze

unutarnje veze

tap 1

jednostruki zglob 2 . . .

S=0

nuan, ali ne i dovoljan uvjet za SOS (staticki odreden sustav)

S<0

SNS (staticki neodreden sustav) viak vanjskih i/ili unutarnjih veza

S>0

mehanizam

Do sada smo radili sustave koji su bili staticki odredeni sustavi, tj. imali smo toliko veza
koliko smo mogli postaviti jednadbi ravnotee.

KMLJ 05./06.

x = 0 , y = 0 , M = 0

Staticki preodredeni sustavi su oni sustavi kod kojih se ne mogu sve sile u
spojevima odrediti iz jednadbi ravnotee, jer je broj nepoznatih velicina veci od
raspoloivih jednadbi ravnotee, vec moramo pisati dodatne jednadbe, tzv.
jednadbe kontinuiteta(kompatibilnosti).

15

METODA SILA

STATICKI NEODREENI SUSTAVI

-

odredivanje stupnja neodredenosti

odredivanje osnovnih sustava

ODREIVANJE STUPNJA NEODREENOSTI

-

Pomocu formule S = 3D + 2C 3Z0 2Z1 4Z2 6Z3 - - L

- Prepoznavanjem - presijecanjem vika vanjskih i/ili unutarnjih veza

a; b; c; d;

e; f;

sustavi s prekobrojnim vanjskim vezama

( prostim okom prepoznatljivi na treba formula )

sustavi s vikom unutarnjih veza

OSNOVNE SUSTAVE moemo odrediti prekidanjem veza ( vanjskih i/ili unutarnjih ),

ali treba paziti da ne nastane mehanizam

- treba paziti da se ne prekine previe vanjskih veza !!!!!

( MORAJU OSTATI MINIMALNO TRI VANJSKE VEZE!!! )

KMLJ 05./06.

16

METODA SILA

- SLOENI SUSTAVI STATICKI NEODREENI - redoslijed rjeavanja kao kod Gerbera

7x neodredeni sustav
( provjerite pomocu formule)

Redoslijed rjeavanja
ABC
prosta greda
Trozglobni
okvir

prosta greda

Redoslijed rjeavanja
AA B

prosta greda
prosta greda
prosta greda

Redoslijed rjeavanja
A B C

prosta greda
Trozglobni
Okvir

KMLJ 05./06.

trozglobni
okvir

17

METODA SILA

DIJAGRAMI MOMENATA OD DJELOVANJA PARA MOMENATA

KMLJ 05./06.

18

METODA SILA

METODA SILA
Metoda sila je jedna od osnovnih metoda za proracun staticki neodredenih sustava, u kojoj
su sile nepoznate velicine koje se trae. U metodi sila proracun zadanog sustava zamjenjuje
se proracunom osnovnog sustava koji se dobiva tako da se u zadanom sustavu raskine
odredeni broj veza koje se na mjestima raskida nadomjeste silama koje osiguravaju
kontinuitet (neprekinutost, kompatibilnost). Broj raskinutih veza ne smije biti veci od stupnja
staticke neodredenosti sustava. Obvezan je uvjet da osnovni sustav mora biti geometrijski
nepromjenjiv.
Iz uvjeta kontinuiteta na mjestima raskinutih veza dobiju se osnovne jednadbe metode sila
koje nazivamo jednadbama kontinuiteta, jednadbama kompatibilnosti ili jednadbama
neprekinutosti.

Zadatak 6:
Za prikazani sustav nacrtati dijagrame unutarnjih sila. U proracunu uzeti u obzir utjecaj
momenata savijanja i uzdunih sila na deformirani sustav.
EI = 90kNm2
EF = 20kN
1x S.N.S.

Kod odredivanja OS (osnovnog sustava) imamo vie mogucnosti

Mi cemo odabrati konzolu

KMLJ 05./06.

19

METODA SILA

Pomak na mjestu sile X1 mora biti jednak nuli i to nam daje 4. jednadbu, tj.
jednadbu kontinuiteta.
JEDNADBA KONTINUITETA

a1v + a1x1 = 0

pomak mora biti jednak nuli

Jednadba kontinuiteta govori o stanju deformacija na mjestu prekobrojne

velicine X1.
Za X 1 = 1

a1, x1 = a1,1 X 1 za bilo koji iznos X1

a1,v + a1,1 x1 = 0
pomak na mjestu
prekobrojne velicine

pomak na mjestu
prekobrojne sile od X 1 = 1
od vanjskog
opterecenja

Postoji bezbroj velicina za X1, ali smo jedna daje u stvarnosti pomak 0 na
mjestu 1.
PN=48kN
PT=64kN

QT=144kN
QN=192kN

PN= Pcos= 48kN

PT= P sin= 64kN
Izracun M v, T v, N v na zadanom OS od vanjskog opterecenja
A=240kN
ql2
B=80kN
m0 =
= 240
8
C=Q10-P 4=0
C=2720kNm

Izracun m 1, t1, n1 za X1
KMLJ 05./06.

20

METODA SILA

Slijedi odredivanje dijagrama unutarnjih sila za X 1 = 1, na mjestu 1.

A=1
B=0
C = 14kNm

Izracun koeficijenata fleksibilnosti

a1v =

M v m1
N v n1
ds +
ds =
EI
EF
l

5
8

(0 + 4 240 4 + 960 8) (960 8 + 4 1320 9,5 + 1680 11)

1
1
6
6
a1v =
(144 0,8 5 + 192 0,8 5) =

EI 5
EF
(1680 11 + 4 2200 12,5 + 2720 14)
6

a1v =

217760 1344

= 2419, 55 67, 2 = 2486,75

EI
EF

Simpson
m1 m1
n n
ds + 1 1 ds =
EI
EF
1 8 8 2 8 10
1
a11 =
+ (8 8 + 4 11 11 + 14 14) +
0,8 0,8 10 =

EI 2 3
6
EF
1410,67 6,4
a11 =
+
= 15,67407 + 0,32 = 15,99407
EI
EF
uvijek pozitivno!!
a11 =

a1v + a11 x1 = 0
-2486,75+15,99407X1 = 0
X1 = 155,479kN

KMLJ 05./06.

21

METODA SILA

Verecagin

1 14 10 2
1 8 10 2
1
88 2 1
8 + 14 +
8 +
0,8 10 0,8 =
14 + 8 +

EI 2 3
3
2 3
3
2 3 EF
1
(840 + 400 + 170,67) + 6,4 = 1410,67 + 6,4 = 15,99407
a11 =
EI
EF
EI
EF
a11 =

Konacni dijagrami Superpozicija

Mk = Mv + m1X1
Nk = N v + n1X1
Tk = Tv + t1X1

Ili moemo skratiti pa iz M dijagrama, koristeci diferencijalne odnose, izracunati T,

a iz x=0, y=0 u pojedinom cvoru izracunati N.

543 + 30, 28
= 114,65 = T21
5
283,83 30,28
T23 =
= 50,71 = T32
5
T12 =

30 8 2
m0 =
= 240
8
T45 =

(141,915 + 2 240 ) 283 = 338,915 = 84,72

T54 =

621
= 155,25
4

N iz ravnotee cvora x=0, y=0

KMLJ 05./06.

22

METODA SILA

ODREIVANJE POPRECNIH SILA IZ MOMENTNOG DIJAGRAMA POMOCU FORMULE

Konvencija predznaka

Tik = Tik

M ik + M ki
Lik

Tki = Tki

M ik + M ki
Lik

Npr.

200
100
Tik = Tki =
8
8
P 200 + 100
P 200 + 100
Tik =
= 50 37,5 = 125kN
Tki =
= 50 37,5 = 87,5kN
2
8
2
8
PT= Psin= 64kN, P N= Pcos= 48kN
Tik =

P
2

Tki =

P
2

Tik = Tki =

POPRECNE SILE IZ MOMENTNOG

DIJAGRAMA POMOCU FORMULE

64 543,28 283 ,84

= 32 + 82 ,712 = 114,7 kN
2
10
64 543, 28 283,84
T21 =

= 32 + 82 ,712 = 50,7 kN
2
10
30 8 283,84
T23 =

= 120 35, 48 = 84,52 kN

2
2
30 8 283,84
T32 =

= 120 35,48 = 155, 48kN

2
2
T12 =

UZDUNE SILE IZ RAVNOTEE CVORA

N23 = 0 jer nema horizontalnog opterecenja
na tapu, a leaj 3 je pomican

x = 0 N 21x = T21x
T21x = T21 sin = 50,7 0,8 = 40,56kN
N 21x 40,56
=
= 67,6 kN
cos
0,6
N12 = 67,6 + PN = 67 ,6 + 48 = 19,6kN
N 21x = 40,56kN N 21 =

KMLJ 05./06.

23

METODA SILA

DEFORMACIJSKA KONTROLA
Deformacijska kontrola u fizikalnom smislu je izracunavanje pomaka unaprijed
poznatog iz geometrijskih rubnih uvjeta na konstrukciji.
Kod odabira OS dobro je da bude drugaciji od ranije koritenih.

M k mD
N n
ds + k D = 0
EI
EF

Mk konacni momentni dijagram

Nk konacni dijagram uzdunih
sila

Isto bi dobili i kada bi mnoili

KMLJ 05./06.

M k m1
N n
ds + k 1 ds = 0
EI
EF

24

METODA SILA

Zadatak 7:
Za prikazani sustav izracunati i nacrtati dijagrame unutarnjih sila. U proracunu uzeti u obzir
utjecaje momenata savijanja i uzdunih sila na deformiranje sustava.

P = 120kN
EI = 80kN/m2
EF = 20kNm
1x neodredeni sustav

1. Izracun M v, T v, N v za vanjsko opterecenje

x=0 A = P = 120kN
120 4
M=0
C=B=
= 80kN
6

KMLJ 05./06.

25

METODA SILA

2.

Izracun m1, t1, n 1 za X1 = 1

1k N

fy

fx

fx = 0,9487 ( fx = fcos )
fy = 0,3162 ( fy = fsin )

A=B=C=0 jer imamo dvije sile X 1 koje djeluju na istom pravcu, pa su u ravnotei.

a1v + a11 x1 = 0

na mjestu gdje smo "uklonili" tap

treba nacrtati n1 =1

M v m1
N n
ds + v 1 ds =
EI
EF
3
3
(0 + 4 360 0,4743 + 480 0,9486) + (480 0,9486 + 4 480 1,4217 + 480 1,8947 ) +
1 6
1
6
a1 v =

+
(120 0,9487 6 )
EI 2
EF

+
(
0
+
4

360

0
,
9487
+
480

1
,
8947
)
6

a1 v =

1 3
3
2
3374,672 683,064
1
1138,32 + 4093,968 + 2275,584 +
683,064 =
+
=
80 6
6
6
80
20
20
a1 v = 42,1834 + 34,1532 = 76,36
a1 v =

m1 m1
n n
ds + 1 1 ds =
EI
EF
1 6
a 11 =
(0 + 4 0,9486 0,9486 + 1,8947 1,8947 ) + 2 (0 + 4 0,9487 0,9487 + 1,8947 1,8947 ) +

EI 6
6

a 11 =

u tapu
64

748

1 6,324 1 + 6 0 ,9487 0,9487 + 2 0 ,3162 0,3162 =

1
1
a 11 =
(7 ,190 + 2 ,40 ) + (6,324 + 5,38 + 0,20 ) =
80
20
a 11 = 0,12 + 0,596 = 0,716

1
+
EF

76,36 + 0 ,716X1 = 0
X1 =

KMLJ 05./06.

a1v
76,36
=
= -106,624 kN
a11
0,716

26

METODA SILA

3.

Izracun M k , Tk , N k konacni dijagrami

Mk= Mv + m1 X1
Nk= Nv + n1 X1
Tk= Tv + t1 X1

KMLJ 05./06.

Superpozicija

27

METODA SILA

Zadatak 8:
Za prikazani staticki sustav odrediti i nacrtati dijagrame unutarnjih sila. U proracun uzeti u
obzir utjecaj uzdune sile i momenata savijanja na deformiranje sustava.

f = 25kN/m
q = 30kN/m
EI = 90kNm2
EF = 20kN

F = 150kN
Q = 150kN
1 x neodredeni sustav

B=0
A = C = 62,5kN

A=B=C=0

1. Izracun M v, Tv , N v

parabola

2. Izracun m1, t1, n 1 za X1 = 1

fx = 0,9487 fy = 0,3162

1k N

fy

fx

A = B = C = 0 zbog djelovanja dvije sile istog intenziteta na

istom pravcu

1
1

KMLJ 05./06.

28

METODA SILA

M v m1
N n
ds + v 1 ds =
EI
EF
1 2
a1v =
(0 + 4 240 0,9487 + 375 1,8947 ) + 375 1,8947 6 + 1 0,3162 62 ,5 2 + 0,9487 150 6 =

EI 6
3
2
EF

a1v = 45,1421
a1v =

m1 m1
n n
ds + 1 1 ds =
EI
EF
2
1 1,8947 2 1,8947 2 6 1
a11 =
+
0,3162 2 2 + 0,9487 2 6 + 6,324 12 =

+
EI
3
3
EF

a11 =

a11 = 0,70283

a1v + a11 x1 = 0 x1 =

a1v
45,1421
=
= 64, 228kN
a11
0,70283

3. Izracun M k , Tk , N k
42 ,19

89
29

Mk = Mv + m1X1

KMLJ 05./06.

90

Tk = Tv + t1X1

42 ,19

Nk = N v + n1x1

29

METODA SILA

Zadatak 9:
Metodom sila odredite M, T, N dijagrame. Kod izracuna koeficijenata fleksibilnosti uzeti u
obzir samo utjecaj momenata savijanja na deformaciju zadanog sustava. EI konstanta za
cijeli sustav.

1) Izracun M v.( M, P, q )

Jednadba kontinuiteta

2) Izracun m1..( X 1 = 1 )

a1v + a11 x1 = 0

0,56 5 2
0,67 5,657 2
0,56 10 2

0,56 +
0,56 +
0,67 +

1
2
3
2
3
2
3

=
a11 =
1 1 6 2
1
EI 0,67 6 2

+
0,67 + 1 +
1 + 0,67

2 3
3 2 3
3

a11 =

1
(1,045 + 0,5227 + 0,8465 + 1,5678 + 2,67) = 6,652
EI
EI

KMLJ 05./06.

30

METODA SILA
a
6444
47
4444
8

0,56 10 2
1
1 0,67 5,657 2

142,67 6 2
142,67
327,78 + 90 +
0,67 + 1 +

2 3
3
2
3
2
3

c
b
d
64447
47
444444
8 644

4448 644444
47
444
8

1 0,335 5,657 2
100 5,657 2
1
0,56 5 2
a1v =
100

327,78 +
0,335 + 0,67

=
EI
22
3
2
2 3
3
2
3

0,56
+ 93,75 5

3 4424423
1

496,37
a1v =
EI

izracun koeficijenata rastavljanje dijagrama

a)
0,67 5,657 2
+
142,67
2
3
b)
0,335 5,657 2
100
2 2
3
c)
100 5,657 2
1

0,335 + 0,67
22
3
3

d)
0,56 5 2

327,78 +
2
3
e)
povrina parabole
64748
2
0,56
+ 93,75 5
3
2

a1v + a11 x1 = 0

KMLJ 05./06.

x1 =

a1v
496,37
=
= 74,62kNm
a11
6,652

31

METODA SILA

Superpozicija

Mk = M v + m1X1

Reakcije superpozicija

Izracun poprecnih sila - iz momentnog dijagrama

286 ,55 90
= 19,65kN
10
T21 = T12 = 19,65 kN
30 5 286,55
T23 =

= 75 + 57,31 = 132,31kN
2
5
30 5 286 ,55
T32 =

= 75 + 57 ,31 = 17 ,69kN
2
5
PT
67
8
70,71 192,5
T34 =

= 35,35 34,03 = 1,32 kN

2
5,657
T43 = 35,35 34,03 = 69,38kN
74,62 192,15
T45 = T54 =
= 19,58kN
6
T12 =

KMLJ 05./06.

32

METODA SILA

Izracun uzdunih sila - iz ravnotee cvora

Cvor 1

Cvor 2
N12 = -132,31kN

x = 0 N23 = T21 = -19,65kN

y = 0 N21 = -T23 = -132,31kN

Cvor 3
N32 = N23 = -19,65kN,

x = 0 N32 + T34x N34x = 0

N34x = -19,65+1,320,7071=-18,72kN
N34 = -26,40kN

Cvor 4
x = 0 N43x - T43x + T45 = 0
N43x = -68,63 N43 = -97,07kN
y = 0 T43y - N43y -N45 = 0 N45 = -117,69kN

KMLJ 05./06.

33

METODA SILA

Zadatak 10:
Metodom sila odrediti M, T, N dijagrame. U proracun uzeti u obzir utjecaj momenata savijanja
i uzdunih sila na deformaciju zadanog sustava. b/h=20/40cm; E = 3,15107kN/m2

I = 0,001067m4
F = 0,08m2

EI = 33610,5kNm2
EF = 2520000kN

1) Vanjsko opterecenje

2) X1 = 1

KMLJ 05./06.

34

METODA SILA

a11 =

1 1,2 2 2
1,2 3 2
1
1,2 2 +
1,2 2 +
(0,40 8 0,40 + 1 8 1) = 4,8 + 0 = 4,8

EI 2
3
2
3
33610 ,5
33610 ,5
EF

a1 v =

1 1,2 2 2
1,2 3 2
1
2

40
1,2 2 1
1,2 3 2
80 +
120 =
80 + 200
200 + 120

EI 2
3
2 3
3
2 3
3
2
3
33610 ,5

a1v + a11 x1 = 0
x1 =

a1v
40
=
= +8,33kN
a11
33610,5

3) Izracun M k , Tk , Nk konacni dijagrami

Mk = Mv + m1X1 superpozicija
Tk = Tv + t1X1 iz Mk - koristeci diferencijalne odnose
Nk = N v + n1X1 iz ravnotee cvora

KMLJ 05./06.

35

METODA SILA

Zadatak 11:
Za prikazani staticki sustav metodom sila odrediti M, N, T dijagrame. Kod izracuna
koeficijenata fleksibilnosti uzeti u obzir samo utjecaj momenata savijanja na deformaciju
sustava. EI je konstanta po citavom sustavu.

1) Vanjsko opterecenje

2) X1 = 1

KMLJ 05./06.

36

METODA SILA

a11 =

1 5 5 2
208 ,33
5 2 + 5 5 5 =

EI 2 3
EI

a1v =

1 1000 5 2
250 5 2
2
5
250 2,5
17708
5+
5 62,5 5 + 250 5 5 +
5 =
EI 2
3
2
3
3
2
2
EI

a1v + a11 x1 = 0
x1 =

Mk = Mv + m1 X 1 - superpozicija

a1v
17708
=
= 85kN
a11
208,33

Dijagrame poprecnih sila izracunamo koristeci diferencijalne odnose

T12 = T21 = 0

T23 = T32 =

100 500 600

=
= 120 kN
5
5

574,8
= 115 kN
5
74,8 175, 22
T35 = 50
= 100 kN ; T53 = 50 + 50 = 0
5
20 5 175,22
175 ,22
T56 =

= 15; T65 = 50 +
= 85kN
2
5
5
N12 = N 21 = 120 kN; N 23 = 0; N32 = f 5 = 100 kN
T43 = T34 =

N 43 = N34 = 20 kN; N 35 = N53 = 15kN ; N 65 = N 56 = 0

Dijagrame uzdunih sila izracunamo koristeci X=0 i Y=0 za svaki cvor

KMLJ 05./06.

37

METODA SILA

Zadatak 12:
Za prikazani sustav odredite M, T, N dijagrame metodom sila. U proracun uzeti u obzir
samo utjecaj momenata savijanja na deformaciju sustava. EI je konstanta po cijelom sustavu.

P = 100kN
8
tg =
=31,6075
13
8
tg= =57,9946
5
= - = 26,3871
Py = Psin = 52,41kN
Px = Pcos = 85,166kN

1) Vanjsko opterecenje

A = -23,293kN
B = 75,703kN
C = 325,166kN

KMLJ 05./06.

postupak rjeavanja kao kod Gerbera

D = 23,293kN
E=0
F = 418,21kNm

38

METODA SILA

2) X1 = 1

A = 0,889kN
B = -0,889kN
C = -1kN

a 11 =

1
EI

D = -0,889kN
E = -1kN
F = 13kNm

3,56 9 ,434 2
3,56 2 4 8 2 9 5 2

3, 56 +
+
+ 8 + 4 10 ,5 2 + 13 2
2
3
3
3
6

) = 810, 271

302 , 6 4 2
5
302 ,6 9 ,434 2

3,56
3,56 2 (302 ,6 3, 56 + 4 360 ,4 5,78 + 418 ,2 8 )
1
2
3
3
3
6
a 1v =

= 38833 , 48
EI 5

418 ,2 (8 + 4 10 ,5 + 13 )
6

a1v + a11 x1 = 0
x1 =

KMLJ 05./06.

a1v
38833,48
=
= 47,93kN
a11
810,271

39

METODA SILA

3) Izracun M k , Tk , Nk konacni dijagrami

Mk = Mv + m1 X1 superpozicija
Tk = Tv + t1 X1 ili iz Mk - koristeci diferencijalne odnose
Nk = Nv + n1 X1 ili iz ravnotee cvora

KMLJ 05./06.

40

METODA SILA

Zadatak 13:
Nacrtati momentni dijagrame, uzevi u proracunu samo utjecaj momenata savijanja na
deformiranje sustava. E I = 2,935106 kNm2 = konstanta
q = 40kN/m, k = 600kNm, f = 30kNm, P = 120kN

a11 = 10,981/EI
a1v = -1197,76/EI
X1 = 109,676
Mk = Mv + m1 X1 superpozicija

KMLJ 05./06.

41

METODA SILA

Zadatak 14:
Nacrtati dijagram unutarnjih sila, uzevi u proracun samo utjecaj momenata savijanja na
deformiranje sustava. E I = 2,935106 kNm2 = konstanta.
q = 30kN/m, M = 350kNm

Rjeenje:

a1v =

26236 ,436
110 ,75584
a11 =
EI
EI

x1 = 236 ,889 kN

289,126

KMLJ 05./06.

42

METODA SILA

Zadatak 15:
Nacrtati dijagram unutarnjih sila, uzevi u proracun samo utjecaj momenata savijanja na
deformiranje sustava. EI = 2,935106 kNm2 = konstanta
q = 45kN/m, P = 80kN

2
2
2
6

Rjeenje:

a1v =

4154 ,7588
59,792
a11 =
EI
EI

KMLJ 05./06.

x1 = 69,487 kN

43

METODA SILA

2x NEODREENI SUSTAVI
Zadatak 16:
Za dva puta staticki neodreden sustav potrebno je , metodom sila , odrediti M, N, T dijagrame.
Uzdune deformacije uzeti u obzir samo za zategu.

b/h = 0,4/0,6 I = 0,0072m4

F = 0,02x0,05 = 0,001m2
EF = 2,1 108kN/m2 0,001 = 210000kN
EI = 3,15107 0,0072 = 226825kNm2

Za stanje X 1 = 1

Za stanje X 2 = 1

KMLJ 05./06.

44

METODA SILA

Za stanje X i = 0 (vanjsko opterecenje)

1 1 5 2
1
1 0,5 5 2

0,5 5 2
0,5 3 =
1 + 0,5 +
0,5 + 1 +

EI 2 3
3
2 3
3
2
3

1
(2,083 + 0,833 + 1,25 ) = 4,166
a11 =
EI
EI
a11 =

1 1,2 2 2
1,2 3 2
1 10 1 4,8 10
1,2 2 +
1,2 2 +
=
+

EI 2
3
2
3
EF
EI EF

a 22 =

1,2 2 2
1 1,2 3 2
1
1,2 3 2
1
1,2 2 2

2 3 0,8 + 3 1 2 3 0,8 + 3 0,5 + 2 3 0,2 + 2 3 0,2 + 3 0,5 =

1
a12 =
( 0,933 1,26 + 0,16 + 0,54 ) = 1,6
EI
EI
a12 =

1
EI

trapez ( l )
trokut ( l )
trapez desno
6444444444
74444444448 644474448 6444474444
8
275 3 2
1
230

3
2
1
230

2
2
1
0
,
5

5
2
1

0, 5 + 0,8 +
0 ,8 + 0,5 +
0,8 + 1
225 + 150 +
1
3
2 3
3
2 3
3
2 3
3
a 1v =

=
2 3
EI

0 ,5 10 2
1
1
0 ,5 10 2

275 + 225
225 + 275

2 3
3
2 3
3

a 1v =

1
[247, 5 + 241,5 + 199 ,33 250 + 645,83 604,17 ] = 480
EI
EI

1, 2 2 2
1,2 3 2
1
1
1
1,2 2 2
1, 2 3 2

2 3 230 + 2 3 230 + 3 275 + 2 3 180 + 3 150 + 2 3 180 + 3 225 =

1
=
(184 + 441 + 204 + 351) = 1180
EI
EI

a 2v =
a 2v

1
EI

Da izbjegnemo male brojeve sve koeficijente pomnoimo sa EI

a11 = 4,166
10
a22 = 4,8+
EI = 4,8+10,80 = 15,60
EF
a12 = -1,60
a1v = 480
a2v = -1180

KMLJ 05./06.

45

METODA SILA

Jednadbe kontinuiteta

a11 x1 + a12 x2 + a1v = 0

a21 x1 + a22 x1 + a2 v = 0
x1 4,166 + x 2 ( 1,6) = 480
Dvije jednadbe s dvije napoznanice
x1 ( 1,6) + x 2 (15,6) = 1180
D = 4,166 15,6 1,6 2 = 62,4296
D1 = -480 15,6 + 1180 1,6 = -5600
D2 = 4,166 1180 1,6 480 = 4147,88
komp.
D
5600
x1 = 1 =
= 89,70
D 62,429

( 88,49 )

greka 1,3%

komp.
D
4147,88
x2 = 2 =
= 66, 47
D
62, 429

( 65,97 )

greka 0,7%

3) Izracun M k , Tk , Nk konacni dijagrami

Mk = Mv + m1 X1 + m2 X2 superpozicija
Tk = Tv + t1 X1 + t2 X2 ili iz Mk - koristeci diferencijalne odnose
Nk = Nv + n1 X1 + n2 X2 ili iz ravnotee cvora

KMLJ 05./06.

46

METODA CROSS-a

METODA CROSS-a
- Numericka iterativna metoda kojom se dobivaju priblina rjeenja zadovoljavajuce tocnosti.
- kod metode Crossa pretpostavka je da su tapni elementi apsolutno kruti.

Zadatak 17:
Za zadani sustav odredite dijagrame momenata i poprecnih sila metodom Cross-a

EI1= 80 kNm2
EI2= 60 kNm2
EI3= 40 kNm2
Cvor (1) je slobodan, tj. nije vezan s
podlogom
S M1 = 0

-opceniti izraz za moment na kraju tapa

Mik = aik i + bik k + M ik
123 123

M i =1

M k =1

Postupak rjeavanja:
1. nademo momente pune upetosti M ik ( i = 0 )
2. izracunamo krutosti pojedinih tapnih elemenata a ik ( i = 1 )
3. izracunamo razdjelne koeficijente pik u cvoru "i" ( Ai )
4. izracunamo prijenosni koeficijent ik
M ik ? tablica momenata upetosti
a = 4k ik
Ai = a ik ; ik
bik = 2 k ik
k
p ik =
ik =

aik = 3k ik
bik = 0

aik
p ik = 1
Ai

bik
= 0,5
a ik

KMLJ 05./06.

ik = 0

47

METODA CROSS-a

M ik ? momenti pune upetosti. Izracunamo ih za konstrukciju pod djelovanjem vanjskog

opterecenja uz sprijecene sve kutove zaokreta. (u naem primjeru cvor (1))

a ik ? krutost tapa, tj. moment u cvoru "i", a koji se javlja uslijed djelovanja jedinicnog kuta
zaokreta u cvoru "i" tapa ik dok je istovremeno sprijecen pomak, tj. zaokret cvora "k"
bik ? moment u cvoru "i" uslijed djelovanja jedinicnog kuta zaokreta u cvoru "k" tapa ik dok
je istovremeno sprijecen zaokret cvora "i"

k ik

EIik
l ik

M ki = bik 1
M ik = aik 1

M ik = a ik 1

pik ? razdjelni koeficijent ? rasporeduje momente u cvor u odnosu na krutosti tapova koji
a
su prikljuceni u tom cvoru. p ik = ik
Ai
Ai ? suma svih krutosti tapova u cvoru "i"
ik ? prijenosni koeficijent ? uslijed djelovanje jedinicnog kuta zaokreta i = 1 u cvoru "k"
tapa ik javlja se moment.
ik = 0,5 za prizmaticne tapove obostrano upete.

0,5
M ik i Mik

M ki i = 0,5 M iki

KMLJ 05./06.

ik

M ik 0

48

METODA CROSS-a

1.) Stanje pune upetosti sprijeceni svi kutovi zaokreta na sustavu 1 = 0

- djeluje vanjsko opterecenje i izracunavamo momente pune upetosti M ik (citamo M ik
potez)

-sustav se rastavlja na 3 elementa

M ik ? TABLICA MOMENATA UPETOSTI

M ik =

ql 2
8

M ik =

q l2
12

M ik =

3 Pl
16

M ik =

KMLJ 05./06.

M ki = 0

P l
8

M ki =

ql2
12

; M ki = 0

M ki =

Pl
8
49

METODA CROSS-a

M 13 =

q 2 7,2112
= 216,66 kNm
12

M 31 =

q2 7, 2112
= 216,66 kNm
12

M 14 =

q1 8 2
= 320 kNm
8

M 12 = M k = P l = 80 7 = 560 kNm

2.) izracunavanje krutosti pojedinih elemenata za a ik pojedinih elemenata za i = 1

3.) izracunavanje razdjelnih koeficijenata elemenata u cvoru s nepoznatim kutom
( i = ? ) pik i Ai
maknemo vanjsko opterecenje i gledamo to se deava zbog djelovanja jedinicnog kuta

zaokreta cvora (1) tj. tj. ( 1 = 1 )

M
ki

M ik

1 = 1

1 = 1

M ik

uslijed djelovanja jedinicnog kuta zaokreta dolazi do deformacija i javljaju se momenti

M ki = bik i
i = 1

k = 0

M ik = aik i

M ki = 2 k ik i

M ik = 4 k ik i

KMLJ 05./06.

50

METODA CROSS-a

i = 1

i = 1

M ki = 0

k ik = 0

M ik = a ik i = 3 k ik i
M

ki

M ik = 0

=0

a ik ? moment u cvoru "i" na tapu ik uslijed djelovanje jedinicnog kuta zaokreta i = 1 ,a

k = 0
bik ? moment u cvoru "k" na tapu ik uslijed djelovanja jedinicnog kuta zaokreta i = 1 ,a
k = 0
i = 1

a ik = 4 k ik

i = 1

bik = 2 kik

bik = 0

K ik =
Cvor (1)
a12 = k12 = 0 konzola

a13 = 4 k13 = 4
a14 = 3 k14 = 3

EI 2
60
= 4
= 33,2825
l13
7 ,211
EI1
80
= 3
= 30
l14
8

a ik = 3 kik

EI ik
lik

p13 =

a13
33,2825
=
= 0,526
A1
63, 2825

p14 =

a14
30
=
= 0, 474
A1
63,2825
= 1

A1 = 63, 2825

b13 = 2 k13 = 2

60
= 16,641
7,211

4.) prijenosni koeficijent ik ? koliki dio momenta se prenosi na drugi kraj tapa
za prizmaticne tapove ik = 0,5

ik =

bik 2 k ik
=
= 0,5
a ik 4 k ik

ik = 0

KMLJ 05./06.

51

METODA CROSS-a

nacrtamo konstrukciju
na mjestu nepoznatog kuta zaokreta ucrtamo kucicu s pripadajucim razdjelima
koeficijentima pik
upiemo momente upetosti M ik
*1. korak 1. iteracije
"otpustimo" ukljetenje u cvoru (1) ? on se zaokrece i zauzima ravnoteni poloaj
uslijed toga neuravnoteni moment M1 = M 12 + M 13 + M 14 ce se uravnoteiti u prikljucenim
tapovima u omjerima krutosti pojedinih tapova
pri tom uravnoteenju aljemo dio momenta na druge krajeve prikljucenih tapova
M ki = 0,5 M ik
a)
M 1(1) = 320 216,66 560 = 456, 60kNm
M 14(1) = 456,66 ( 0,474) = 216, 45kNm
M 13(1) = 456,66 ( 0,526) = 240,206 kNm

M 31(1) = 0,5 240 ,206 = 120,103kNm

M 12(1) = 0

nakon 1. koraka iteracije provjerimo ravnoteu cvora (1)

M 12 + M 13 + M 14 = 560 + 23,536 + 536,63 = 0

postigli smo ravnoteu i postupak zavravamo nakon 1 koraka jer imamo samo jedan
nepoznati kut zaokreta
da smo imali vie nepoznatih kutova postupak iteracije ponovili bi u drugom cvoru i
zatim provjerili ravnoteu.
nakon toga dolazi 2.iteracija dok se ne postigne ravnotea u svakom cvoru.

KMLJ 05./06.

52

METODA CROSS-a

40 8 2
m =
= 320
8

m02 =

1
0

50 7,211 2
= 325
8

M ik + M ki
lik
40 8 536 ,457
T14 =

= 92,9 kN
2
8
40 8 536,457
T41 =

= 227,1kN
2
8
50 7,211 23,536 + 336,76
T13 =

= 130 ,3kN
2
7 ,211
50 7, 211 23,536 + 336,76
T31 =

= 225,3kN
2
7,211
560
T12 = T21 =
= 80 kN
7
Tik = Tik 0

KMLJ 05./06.

53

METODA CROSS-a

Zadatak 18:
Metodom Cross-a odredite M i T dijagrame

EI1= 40 kNm2
EI2= 60 kNm2
EI3= 30 kNm2
nepoznati kutovi zaokreta f

if

1.) izracun momenata upetosti ( i = 0 )

M 21 =

3 P l 3 160 4
=
= 120 kNm
16
16

M 23 =
M 32 =

= 100 kNm

q l 2 15 6 2
=
= 45kNm
12
12

od djelovanja momenta na konzoli

M 45 = 100kNm na tapu 3 4 imamo moment
M 43 = M 45 = 100kNm te na drugom kraju

= 50 kNm

M 34 = 0,5 M 43 = 50kNm

2.) koeficije nti krutosti i razdjelni koeficijenti

cvor (2)
EI
40
a 21 = 3 k 21 = 3 1 = 3
= 30
l 21
4

a 23 = 4 k 23

q l2
15 6 2
=
= 45kNm
12
12

EI
60
= 4 2 = 4
= 40
l23
6

p21 =

a 21
30
=
= 0,4286
A2
70

p23 =

a 23
40
=
= 0,5714
A2
70

A2 = 70

= 1

cvor (3)

a 32 = 4 k 32 = 4

EI 2
60
= 4
= 40
l32
6

EI 3
30
= 3
= 18
l34
5
A3 = 58
= 0,5
3.) prijenosni koeficijent
a 34 = 3 k 34 = 3

KMLJ 05./06.

p32 =

a 32
40
=
= 0,6897
A3
58

p34 =

a 34
18
=
= 0,3103
A3
58
= 1

54

METODA CROSS-a

Postupak iteracije:
1.) Nademo momente u cvoru (2) i cvoru (3)
S M2 = 120 45 =75 kNm

S M3 = 45 +50 =95 kNm

* u cvoru (3) je veci neuravnoteeni moment pa iteraciju zapocinjemo u cvoru (3)

1. korak 1. iteracije cvor 3

M 34 = 95 ( 0,3103) = 29,48kNm
0, 5
M 32 = 95 ( 0,6897) = 65,52 kNm
M 23 = 0,5 ( 65,52) = 32,76kNm

nakon 1. koraka S M 3 = 0 (45+50-65,52-29,48 = 0)

2. korak 1 .iteracije cvor 2
zbrojimo sve momente u cvoru (2) i uravnoteimo ih ; S M2 = 120 45 - 32,76 = 42,24 kNm

M 21 = 42,24 (0,4286) = 18,10kNm

0, 5
M 23 = 42, 24 ( 0,5714) = 24,14 kNm
M 32 = 0,5 ( 24,14) = 12,07kNm

nakon 2. koraka S M2 = 0 (120-45-18,10-24,14 = 0) ali u cvoru (3) imamo neuravnoteeni

M3 = -12,07 kNm
1. korak 2. iteracije cvor 3
0, 5
M 32 = 12,07 ( 0,6897) = 8,32 kNm
M 23 = 4,16kNm

M 34 = 12,07 ( 0,3103) = 3,75kNm

nakon 1. koraka S M 3 = 0
2. korak 2. iteracije cvor 2
0, 5
M 23 = 4,16 ( 0,5714) = 2,38kNm
M 32 = 0,5 ( 2,38) = 1,19 kNm

M 21 = 4,16 ( 0,4286) = 1,78kNm

nakon 2. koraka S M 2 = 0 ali u cvoru (3) imamo neuravnoteeni M 3 = -1,19 kNm

KMLJ 05./06.

55

METODA CROSS-a

1. korak 3 . iteracije cvor 3

M 34 = 1,19 ( 0,3103) = +0,37 kNm

0 ,5
M 32 = 1,19 ( 0,6897) = +0,82kNm
M 23 = 0,41kNm
nakon 1. koraka S M 3 = 0

2 .korak 3 . iteracije cvor 2

M 23 = +0,41 ( 0,5714 ) = 0,23kN ne aljemo u cvor (3) jer je mala vrijednost
M 21 = +0, 41 ( 0,4286 ) = 0,18 kNm
nakon 2. koraka S M 2 = 0 i M 3 = 0 i gotovi smo s iteracijama
! treba uociti da u cvoru (4) i (5) nije dolo do promjene momenata upetosti, te su oni
jednaki pocetnim momentima na konzoli.

pl
m0 =
= 160
4

m0 =

160 99,94

= 55,02 kN
2
4
15 6 99,94 24,64
=

= 65,68kN
2
6
24,64 + 100
=
= 24,93kN
5
= T34 = 24,93kN

ql2
= 67 ,5
8

160 99,94

= 104 ,98 kN
2
4
15 6 99,94 24,64
=

= 24,32kN
2
6

T12 =

T21 =

T23

T32

T34
T43

KMLJ 05./06.

T45 = T54 = 0

56

METODA CROSS-a

Zadatak 19:
Metodom Cross-a odredite dijagrame M i T.

Momenti upetosti:
M21 = 3Pl / 16 = 3 100 6 / 16 = 112.5 kNm ;
2

M23 = - gl / 12 = -30 25 / 12 = -62.5 kNm

2

M32 = gl / 12 = 30 25 / 12 = 62.5 kNm

2

M24 = Mk = gl / 2 = 10 25 / 2 = 125 kNm

EI je isti za sve elemente sustava

a21 = 3k21 = 3 EI12 / l21= 3EI / 6 = 0.5EI
a23 = 4k23 = 3 EI23 / l23= 4EI / 5 = 0.8EI
a24 = 0k24 = 0 EI24 / l24= 0EI / 4 = 0
A2 = 1.3 EI
M2 = 112.5 + 125 - 62.5 = 175 kNm
M21 = -0.385 * 175 = - 67.375 kNm
M23 = -0.615 * 175 = - 107.625 kNm
M24 = -0 * 175 = -0 kNm

KMLJ 05./06.

p21= - a21 / A2 = 0.385

p23= - a23 / A2 = 0.615
p24= - a24 / A2 = 0
= -1.00

M32 = 0.5 * 107.625 = -53.18 kNm

57

METODA CROSS-a

Napomena: dijagrami su dobiveni kompjutorskim proracunom pa zato postoji mala razlika u

odnosu na rucno proveden Crossov postupak.
Dijagram momenata M

Dijagram poprecnih sila T

Napomena: stvarni oblik dijagrama poprecnih sila prema konvenciji koju koristimo u
Proracunu konstrukcija dobit cete ako dijagram zrcalite oko uzdune osi pojedinih elemenata.

KMLJ 05./06.

58

METODA CROSS-a

Zadatak 20:
Metodom Cross-a odredite dijagrame M i T.

2 EI

EI

EI
= EI
4
2EI
a12 = 4k12 = 4
= 2EI
4
? A 1= 3 EI

p10= -

2EI
= 2EI
4
EI
= 3
= EI
3
? A 2= 3 EI

p10= -

2 EI
2
=
3EI
3
EI
1
p12= -
=
3 EI
3

a21 = 4k21 = 4

M 01 =

EI

EI
1
=
3 EI
3
2 EI
2
p12= -
=
3EI
3

a10 = 4k10 = 4

a23 = 4k23

2
ql
40 4
3Pl
3 200 l
ql 2 40 4
=
= 53. 33kNm M 10 =
=
= 112.5kNm
=
= 53 .33 kNm M 23 =
12
12
12
12
16
16

53 .33
15 .14
1 .68

70 .15

53 .33
0 ..5
30 .27
0 ..5
3 .36

19 .7

2
1

3
3

0 ..5
37 .5
60 .53
10 .09
6 .72

19 .7

0 ..5
0 ..5
0 ..5

2 1

3 3

75
30 .28
20 .18
3 .36
2 .24

63 .79

112 .5
37 .5
10 .09
1 .12

63 .79

DIJAGRAM MOMENATA (dobiven kompjutorskim proracunom)

DIJAGRAM POPRECNIH SILA (dijagrame treba zrcaliti oko uzdune osi elemenata)

KMLJ 05./06.

59

PRIMJER 2. KOLOKVIJA

2. KOLOKVIJ
PRORACUN KONSTRUKCIJA - 2. KOLOKVIJ 26. svibnja 2004. grupa zadataka EF1
1. METODOM SILA odredite dijagrame unutarnjih sila Mk, Tk i Nk za nacrtani sustav. Pri izracunu koeficijenata
fleksibilnosti uzeti u obzir utjecaj momenata savijanja i uzdunih sila. Zadatak rjeavati na zadanom
2
osnovnom sustavu za rjeavanje. EI=14175 kNm , EF = 1600000 kN /ukupno 75 bodova; 9 dijagrama (Mv, Tv ,
Nv , m1, t 1 n1, Mk , Tk i Nk )* 6 = 54, (a11 i a1v )* 7=14 + X1*7/

g = 10kN/m

f= 10kN/m

X1 =1 kN
X1 =1 kN

zadani sustav

osnovni sustav za rjeavanje

ZA POTPIS OVAJ ZADATAK IZ METODE SILA

X1 = 1 kN
zadani sustav
osnovni sustav za rjeavanje
2
2. Odredi kut zaokreta tocke A. EI=4200 kNm /ukupno 15 bodova/

3. Odredite stupanj staticke neodredenosti zadanog sustava i presijecanjem unutarnjih i/ili vanjskih veza
napravite dva osnovna staticki odredena sustava /ukupno 10 bodova = 2 + 2*4)/

NAPOMENA: POTREBNO JE RJEAVATI SVA TRI ZADATKA.

METODA SILA OBAVEZNA (TKO PIE ZA POTPIS, RJEAVA DRUGI ZADATAK IZ METODE SILA)

KMLJ 05./06.

60