Osnovne akademske studije Studijski program - Inenjerski menadment

T-13. OBRADA METALA LIVENJEM

Tehniki sistemi 2011. Duan B. Regodi

Osnovne akademske studije Studijski program - Inenjerski menadment

CILJEVI UENJA:
1. 2. 3. 4. Razumete proces obrade metala livenjem. Pojmovno odredite livenje u kalupima u pesku. Objasnite livenje u kalupima od koljki. Shvatite mehanizme livenja u kokilama i pod pritiskom. 5. Objasnite ciljeve centrifugalnog livenja. 6. Planirate livenje isparljivim modelom.

Tehniki sistemi 2011. Duan B. Regodi

Osnovne akademske studije Studijski program - Inenjerski menadment

Strana

1 2 3 4 5 6

LIVENJE U KALUPIMA U PESKU LIVENJE U KALUPIMA OD KOLJKI LIVENJE U KOKILAMA LIVENJE POD PRITISKOM CENTRIFUGALNO LIVENJE LIVENJE ISPARLJIVIM MODELOM

199 200 201 202 203 204

Tehniki sistemi 2011. Duan B. Regodi

Osnovne akademske studije Studijski program - Inenjerski menadment

Obradu metala livenjem u kalupima u pesku

procesi kod kojih se rastopljeni metal uliva u upljinu kalupa, u njemu ovrava i dobija oblik gotovog predmeta - odlivka. Primenjuje se za izlivanje: kuita, blokovi motora, postolja maina, cevovodi, glave cilindara. Predmeti dobijeni livenjem predstavljaju poluproizvod koji se naknadno obrauje obradom skidanjem strugotine da bi se dobio zavrni oblik i dimenzije. Polazni materijal za livenje u kalupima u pesku je rastopljeni metal: sivi liv (SL), elik, laki i obojeni metali. Tokom livenja olova, kalaja, cinka, vatrootpornih elika mogu se pojaviti neke tekoe.
Tehniki sistemi 2011. Duan B. Regodi

Osnovne akademske studije Studijski program - Inenjerski menadment

Opis procesa livenja u kalupima u pesku: 1. vlana smea pesak - vezivni materijal se sabija oko modela u kalupu; 2. model se uklanja i rastopljen metal se uliva u upljinu kalupa; nakon ovravanja metala, kalup se rastavlja i vadi odlivak; 3. kalupovanje moe da bude runo ili mainsko; 4. obavezno se predviaju ulivni sistem (za ulivanje rastopljenog metala) i napojnik (za snabdevanje rastopljenim metalom tokom ovravanja); 5. modeli mogu da budu: drveni ili metalni (sve ee i od vste plastike), jednodelni ili rastavljivi, sa ili bez jezgara.

Tehniki sistemi 2011. Duan B. Regodi

Osnovne akademske studije Studijski program - Inenjerski menadment

Livenje u kalupima u pesku

Tehniki sistemi 2011. Duan B. Regodi

Osnovne akademske studije Studijski program - Inenjerski menadment

Osnovne karakteristike procesa livenja su:

1. produktivnost: od 1-60 kom/h, zavisno od veliine odlivka, 2. priprema procesa: nekoliko dana do nekoliko nedelja, 3. veliki je gubitak materijala (20-50%), ali se otpadak moe iskoristiti, 4. koristi se i za pojedinanu i maloserijsku (drveni modeli), srednje serijsku i veliko serijsku proizvodnju (metalni modeli), 5. trokovi alata: niski, 6. cena opreme: niska 7. trokovi radnika: umereni do visoki, rad je naporan, 8. naknadna obrada: po pravilu ide ienje odlivka i mainska obrada.

Tehniki sistemi 2011. Duan B. Regodi

Osnovne akademske studije Studijski program - Inenjerski menadment

Konstrukcione karakteristike dobijenog predmeta:

1. veoma sloeni predmeti, 2. vano je pravilno oblikovanje ulivnog sistema i postavljanje podeone ravni, 3. dodaci za mainsku obradu: 1,5-6 mm, 4. teina odlivaka: od 20 g do 400 t, 5. kvalitet povrine: lo, srednja povrinska hrapavost: 3,2-50 m Ra, 6. ostvarene tolerancije mera: od 0,5 mm do nekoliko mm, zavisno od dimenzija odlivka i vrste materijala.

Tehniki sistemi 2011. Duan B. Regodi

Osnovne akademske studije Studijski program - Inenjerski menadment

Strana

1 2 3 4 5 6

LIVENJE U KALUPIMA U PESKU LIVENJE U KALUPIMA OD KOLJKI LIVENJE U KOKILAMA LIVENJE POD PRITISKOM CENTRIFUGALNO LIVENJE LIVENJE ISPARLJIVIM MODELOM

199 200 201 202 203 204

Tehniki sistemi 2011. Duan B. Regodi

Osnovne akademske studije Studijski program - Inenjerski menadment

Tehniki sistemi 2011. Duan B. Regodi

Osnovne akademske studije Studijski program - Inenjerski menadment

Osnovne karakteristike procesa livenja u kalupima od koljki su:

1. produktivnost: od 1-60 kom/h, zavisno od veliine odlivka, 2. priprema procesa: nekoliko dana do nekoliko nedelja, 3. veliki je gubitak materijala (20-50%), ali se otpadak moe iskoristiti, 4. koristi se i za pojedinanu i malo serijsku (drveni modeli), srednje serijsku i veliko serijsku proizvodnju (metalni modeli), 5. trokovi alata: niski, 6. cena opreme: niska 7. trokovi radnika: umereni do visoki, rad je naporan, 8. naknadna obrada: po pravilu ide ienje odlivka i mainska obrada.

Tehniki sistemi 2011. Duan B. Regodi

Osnovne akademske studije Studijski program - Inenjerski menadment

Konstrukcione karakteristike dobijenog predmeta:

veoma sloeni predmeti, vano je pravilno oblikovanje ulivnog sistema i postavljanje podeone ravni, dodaci za mainsku obradu: 1,5-6 mm, teina odlivaka: od 20 g do 400 t, kvalitet povrine: lo, srednja povrinska hrapavost: 3,2-50 m Ra, ostvarene tolerancije mera: od 0,5 mm do nekoliko mm, zavisno od dimenzija odlivka i vrste materijala.

Tehniki sistemi 2011. Duan B. Regodi

Osnovne akademske studije Studijski program - Inenjerski menadment

Strana

1 2 3 4 5 6

LIVENJE U KALUPIMA U PESKU LIVENJE U KALUPIMA OD KOLJKI LIVENJE U KOKILAMA LIVENJE POD PRITISKOM CENTRIFUGALNO LIVENJE LIVENJE ISPARLJIVIM MODELOM

199 200 201 202 203 204

Tehniki sistemi 2011. Duan B. Regodi

Osnovne akademske studije Studijski program - Inenjerski menadment

Livenje u kokilama ili gravitaciono livenje.

Polazni materijal za livenje u kokilama je rastopljeni metali:

legure bakra, aluminijuma, magnezijuma.

Opis procesa livenja u kokilama:

1. kokila je metalni kalup (moe i grafitni), bez podele ili sa vertikalnom/horizontalnom podelom; 2. rastopljen metal se pod dejstvom gravitacione sile uliva u prethodno zagrejani kalup - kokilu, gde ovrava; 3. kokila se tada otvara i odlivak se izbacuje.

Tehniki sistemi 2011. Duan B. Regodi

Osnovne akademske studije Studijski program - Inenjerski menadment

Primena pri izlivanju:

klipa, klipnjaa, glava cilindra i zupanici.

Livenje u kokilama
Tehniki sistemi 2011. Duan B. Regodi

Osnovne akademske studije Studijski program - Inenjerski menadment

Osnovne karakteristike procesa livenja u kokilama su:

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. produktivnost: od 5-100 kom/h, priprema procesa: nekoliko nedelja, iskorienost materijala visoka, malo je otpadnog materijala, koristi se za veliko serijsku proizvodnju; najmanje koliine su 500-1000 komada, trokovi alata: srednji, cena opreme: srednja, trokovi radnika: niski do srednji, naknadna obrada: mala do srednja.

Tehniki sistemi 2011. Duan B. Regodi

Osnovne akademske studije Studijski program - Inenjerski menadment

Konstrukcione karakteristike dobijenog predmeta su:

1. sloenost oblika ograniena mogunou lakog vaenja iz kokile, 2. dodaci za mainsku obradu: 0,8-1,5 mm, 3. teina odlivaka od 100 g do 300 kg, najpovoljniji su mali odlivci do 5 kg, 4. kvalitet povrine dobar, srednja povrinska hrapavost: 0,86,3 m Ra, 5. ostvarene tolerancije mera: od 0,25 mm do nekoliko mm, zavisno od dimenzija odlivka i vrste materijala.

Tehniki sistemi 2011. Duan B. Regodi

Osnovne akademske studije Studijski program - Inenjerski menadment

Strana

1 2 3 4 5 6

LIVENJE U KALUPIMA U PESKU LIVENJE U KALUPIMA OD KOLJKI LIVENJE U KOKILAMA LIVENJE POD PRITISKOM CENTRIFUGALNO LIVENJE LIVENJE ISPARLJIVIM MODELOM

199 200 201 202 203 204

Tehniki sistemi 2011. Duan B. Regodi

Osnovne akademske studije Studijski program - Inenjerski menadment

Polazni materijal za livenje pod pritiskom rastopljen metal, najee laki i obojeni metali:
legure cinka, aluminijuma, magnezijuma, olova, kalaja i bakra.

je

Realizacija procesa:
rastopljeni metal pod pritiskom dovodi u metalni alat (kalup) za livenje, gde ovrava. Posle ovravanja metala alat se otvara i odlivak se izbacuje.

Primena:
izlivanje elektro-delova (razvodne kutije, utinice), delovi za igrake, delovi za nametaj, kuita menjaa, delovi motora, delovi pumpi, slika

Tehniki sistemi 2011. Duan B. Regodi

Osnovne akademske studije Studijski program - Inenjerski menadment

Livenje pod pritiskom

Tehniki sistemi 2011. Duan B. Regodi

Osnovne akademske studije Studijski program - Inenjerski menadment

Karakteristike livenja pod pritiskom su:

1. produktivnost: do 200 kom/h, 2. priprema procesa: nekoliko meseci, 3. iskorienost materijala visoka, otpadni materijal se moe pretopiti, 4. koristi se za velikoserijsku proizvodnju; najmanje koliine su 10.000 komada, 5. proces je sloen, visoka temperatura topljenja nekih metala moe izazivati tekoe u procesu i poveano habanje alata, 6. trokovi alata: visoki, 7. cena opreme: visoka, 8. trokovi radnika: niski do srednji, 9. naknadna obrada: mala.

Tehniki sistemi 2011. Duan B. Regodi

Osnovne akademske studije Studijski program - Inenjerski menadment

Konstrukcione karakteristike dobijenog predmeta:

sloenost oblika - velika, vano je pravilno postaviti podeonu ravan, mehanike osobine - dobre, teina odlivaka: od 10 g do 50 kg, obino do 5 kg, kvalitet povrina odlian, srednja povrinska hrapavost: 0,4-3,2 m Ra, 6. ostvarene tolerancije mera: od 0,05 mm do 1 mm, zavisno od dimenzija odlivka i vrste materijala. 1. 2. 3. 4. 5.

Tehniki sistemi 2011. Duan B. Regodi

Osnovne akademske studije Studijski program - Inenjerski menadment

Strana

1 2 3 4 5 6

LIVENJE U KALUPIMA U PESKU LIVENJE U KALUPIMA OD KOLJKI LIVENJE U KOKILAMA LIVENJE POD PRITISKOM CENTRIFUGALNO LIVENJE LIVENJE ISPARLJIVIM MODELOM

199 200 201 202 203 204

Tehniki sistemi 2011. Duan B. Regodi

Osnovne akademske studije Studijski program - Inenjerski menadment

Polazni materijal za centrifugalno livenje je rastopljeni metal:

SL, elik, laki i obojeni metali, staklo, plastika i keramika. Nain realizacije livenja: rastopljeni metal se uliva u metalni kalup koji se obre. Pod dejstvom centrifugalne sile metal se rasporeuje po unutranjoj povrini kalupa i ovrava. Osa obrtanja moe da bude: qhorizontalna (za duge odlivke) qvertikalna (za kratke odlivke). Primenjuje se za livenje: cevi veih dimenzija, doboi konica, remenice, topovske cevi, aure, prstenovi, valjci, leajevi, zupanici, kouljice cilindra motora, posude pod pritiskom.
Tehniki sistemi 2011. Duan B. Regodi

Osnovne akademske studije Studijski program - Inenjerski menadment

Centrifugalno livenje

Tehniki sistemi 2011. Duan B. Regodi

Osnovne akademske studije Studijski program - Inenjerski menadment

Karakteristike ovog procesa su:

1. produktivnost: i do 50 kom/h, 2. priprema procesa: nekoliko nedelja, 3. iskorienost materijala visoka, jer nema ulivnog kanala i napojnika, 4. koristi se za velikoserijsku proizvodnju, ali moe i za manje serije, 5. trokovi alata: srednji, 6. cena opreme: srednja do velika, 7. trokovi radnika: niski do srednji, 8. naknadna obrada mala, obavezna obrada unutranjih povrina.

Tehniki sistemi 2011. Duan B. Regodi

Osnovne akademske studije Studijski program - Inenjerski menadment

Konstruktivne karakteristike dobijenog predmeta:

sloenost oblika ograniena, dodaci za obradu: 1,5-6 mm, dobre mehanike osobine, veliina odlivka: od =0,25 m do =1,8 m, kvalitet povrine dobar, srednja povrinska hrapavost: 1,6-12,5 m Ra, 6. ostvarene tolerancije mera: od 0,1 mm do 1 mm, zavisno od dimenzija odlivka. 1. 2. 3. 4. 5.

Tehniki sistemi 2011. Duan B. Regodi

Osnovne akademske studije Studijski program - Inenjerski menadment

Strana

1 2 3 4 5 6

LIVENJE U KALUPIMA U PESKU LIVENJE U KALUPIMA OD KOLJKI LIVENJE U KOKILAMA LIVENJE POD PRITISKOM CENTRIFUGALNO LIVENJE LIVENJE ISPARLJIVIM MODELOM

199 200 201 202 203 204

Tehniki sistemi 2011. Duan B. Regodi

Osnovne akademske studije Studijski program - Inenjerski menadment

Polazni materijal za livenje isparljivim modelom je rastopljeni metal:

svi metali, ukljuujui i legure plemenitih i radioaktivnih metala.

Nain realizacije:
kalup koristi da oblikuje model od voska u zahtevani oblik. Votani model se oblae keramikom masom. Pri livenju vosak isparava, a liveni metal popunjava upljinu keramikog kalupa. Da bi se izvadio odlivak, kalup se mora razbiti.

Primena pri izlivanju:

lopatica turbina, delovi maina alatki, delovi automobilskih i avionskih motora, kuita pumpi, figurice, nakit; pogodno je tamo gde je teka i skupa mainska obrada.

Tehniki sistemi 2011. Duan B. Regodi

Osnovne akademske studije Studijski program - Inenjerski menadment

Livenje isparljivim modelom

Tehniki sistemi 2011. Duan B. Regodi

Osnovne akademske studije Studijski program - Inenjerski menadment

Osnovne karakteristike procesa livenja isparljivim modelom su:

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. produktivnost: preko 1000 kom/h, priprema procesa: nekoliko nedelja, iskorienost materijala visoka, obino se koriste modelni sklopovi ("grozdovi") za mnogo malih odlivaka, koristi se i za malo serijsku i za veliko serijsku proizvodnju, trokovi alata: srednji, zavise od sloenosti alata, cena opreme: niska do srednja, trokovi radnika: visoki, naknadna obrada mala.

Tehniki sistemi 2011. Duan B. Regodi

Osnovne akademske studije Studijski program - Inenjerski menadment

Konstrukcione karakteristike dobijenog predmeta:

1. veoma sloeni oblici, mogu se odliti i navoj i sloene unutranje povrine, 2. dodaci za obradu: 0,3-2 mm, 3. velika vrstoa odlivka, 4. teina odlivaka: od 0,5 g do 100 kg, najpovoljnije do 5 kg, 5. kvalitet povrine: dobar do odlian, srednja povrinska hrapavost: 0,4-6,3 m Ra, 6. ostvarene tolerancije mera: od 0,1 mm do 0,5 mm, zavisno od dimenzija odlivka.

Tehniki sistemi 2011. Duan B. Regodi

Osnovne akademske studije Studijski program - Inenjerski menadment

HVALA NA PANJI

Tehniki sistemi 2011. Duan B. Regodi