E

T MDE MASAL

lk ve orta retim ders kitaplar na bak ld nda masal trne ok az rastlan r. Oysa fantastik bir tr olarak masal, okuruna zengin olanaklar sunar, okul ve ders kapsam nda s n rs z al ma imkanlar ierir. renciyi yarat c k lan bu al malardan baz lar unlard r: 1)Masal n zn de i tirme: rne in; K rm z Ba l kl K z masal ndaki kk k z farkl zellikleriyle olu turulup, masaldan farkl de erlerin kmas sa lanabilir. 2)Masal devam ettirme: Bu a amada rencilerden masal devam ettirmeleri istenerek, herkesin iinde duydu u dnya zleminin ortaya kmas ve d gcn kullanarak daha yarat c olmas sa lanacakt r. 3)Masal n ncesini ve sonras n tahmin: Bu al ma biiminde ise masaldan uzakla mak yerine masal n ncesinde ve sonras nda neler olmu olabilece ini tahmin etmeye al mak, yine rencilerin d gcn al t racakt r. 4)Masal parodileri: rne in; Pamuk Prenses ve Yedi Cceler masal Almanyada yeniden yaz l p gnmze uyarland nda u sonu ortaya km t r. Pamuk Prenses a n olumsuz ko ullar n da ya ayan h r n bir gen k zd r 5)Alaylama: Alaylama, masal n konusundaki bilinen gereklerin tam tersini syleyerek alayc bir biimde dile getirilmesidir. Bu al ma zellikle yayg n olarak bilinen masallarda uygulanabilir. rne in; K rm z Ba l kl K z masal nda k z n ba na neler gelece i nceden bilindi i iin masala u tarz eklemeler yap labilir. 6)Masal dilinden yararlanma: Bilindi i gibi o u masal belli anlat m biimleriyle anlat l r. evvel zaman iinde kalbur zaman iinde ya da bir varm bir yokmu gibi. rencilerden masal bu anlat m biimlerinden kurtararak gncel dil ile yazmalar istenebilir. Bu ekilde kendi dillerini titiz bir ekilde kullanmay renirler. GEREK OCUK K TAPLARININ ALT TRLER Gereki ocuk yaz n , gerek konusu gerekse gnderme yapt ayr lm t r. Bunlar: cins a s ndan kendi iinde blmlere

KIZ K TAPLARI: K z kitaplar okur olarak k zlar amalar, onlar n kendine zg byme, toplumla ma, fizyolojik ve psikolojik de i imlerine k tutmay amalar. Ba ki ileri o unlukla k zlar olan bu kitaplar, k zlar n ilerideki aile, okul ve meslek ya amlar na gndermeler yaparak rollerine haz rlanmalar n sa lar. rne in; Enid Blylon-Hanni ve Nanni. SERVEN K TAPLARI: Serven kitaplar nda o unlukla bir kahraman n evresinde geli en olaylar, giderek artan ve sonunda zlen bir gerilime sahiptir. Bilinmeyen bir evre, bu evrenin al agelenin d nda zelliklerle biimlenmesi, gerilim ve heyecan belli bir dzeyde tutma i levini yerine getirir. rne in; Alaadinin sihirli Lambas , Ali Baba ve K rk Haramiler. SORUN ODAKLI K TAPLAR: Bu kitaplar n en nemli zelli i okurun ya am nda nem ta yan de erlerin, sorunlar n konu edilmesidir. ocu un ya da gencin anlayamad ya da do rudan ileti im kuramad baz gerekler yaz n yoluyla onun dnyas na sokulmaya al l r. En ok i lenen konular aile at malar, ileti imsizlik, evre sorunlar , kent ya am , toplumsal grupla malar, okul ve meslek ya am na ili kin sorunlard r. Bu konular n haricinde a k, sevgi, cinsellik gibi tabu konular da i lenebilir. OCUK VE GENL K K TAPLARINA TOPLUMSAL ELE T R Sorun odakl ocuk kitaplar n n tamam n toplumsal ele tiri ieren kitaplar aras nda grmek mmkndr. Ama toplumsal sorunlar politik e ilimlerle anlatan kitaplar da vard r. rne in; 1)Muzaffer zg-kke Dolmu u =yoksul insanlar n kar yol bulamad klar iin g etmelerini ancak bu gn de ba ka sorunlara neden oldu unu anlat yor, politik ele tiriler yer al yor 2)Yksel Pazarkaya-Aya Uan Minare = g sorunu anlat l yor, yoksulluk nedeniyle kyn btn erkekleri Almanyaya gider 3)Orhan Kemal-Bykler ve Kkler = zengin-yoksul at mas n konu edinen yklerden olu uyor dealize erkek ocuk Figrnden Gerekci ocuk Figrne: Kk hafiyeler (Emil) (1928) Erich Kaestner Romatizmin ve Dinin Burjuva Dnya Gr ne Tepkisi ve Do aya Dn : Heidi (1880) Johanna Spyri dealize ocuk Figrnn Ele tirisi ve Y k l : Konrad (1975): Christine Nslinger

FANTAST K OCUK K TAPLARINDA KAI VE UZAKLA MA Birok fantastik ocuk kitab nda ba ki i rolndeki ocu un bulundu u yerden uzakla t grlr. Bu ka kimi kitapta farkl bir mekana kimi kitapta ise ocu un kendi iine ka d r. Kitapta ba kahramanlar n kat disiplin, ileti im kopuklu u, kendini kan tlayamama gibi nedenler dolay bulunduklar mekandan kat klar grlr. Bu ka ta ama ocu un fantastik de erler arac l yla gerekle farkl a dan ili kiye girebilmesini sa lamakt r. M CHAEL ENDEJANOSCHTHORBJORN EGNERCHR ST NE NSTL NGERM CHAEL ENDEMOMO B TMEYECEK YK SEN B R KIZILDEREL S N HANNES KAR US VE BAKTUS K M TAKAR SALATALIK KRALINI

SEMBOL K ANLATIMDAN TOPLUMSAL ELE T R YE E itimde Fantastik ocuk Kitaplar y Bu tarz kitaplarla al rken e itimcilerin ve anne babalar n bir lde bilgi sahibi olmalar gerekiyor. y Olas yanl ynlendirmeler fantastik elerin sanki gerekmi gibi alg lanmas na neden olabilir. y En verimli yol gerek ile d aras ndaki ba n e itsel al malarda vermektir. y Bu nedenle al malar s ras nda rencilerin masal dinler gibi de il aksine daha etkin olmalar sa lanmal d r. y Bunun yan s ra metinler rencilerin ilgi alanlar n n iinde olmal d r. y Kitaplar n belirli blmlerinde retmen ve aileler iin uygun neri niteli inde somut al malar olmal d r. Bu al malarla kitap ve iletisi hakk nda anla l r bilgiler verilmelidir. y Fantastik kitaplarla yap labilecek en nemli al malardan biri de kitab n tiyatro oyununa dn trlerek oynanmas d r. y D sel elerin tiyatro dilinden yararlanarak somut bir gstergeye dn trlmeleri tiyatro oyunu ile ok daha kolay olmaktad r.. y Sonu olarak fantastik ocuk kitaplar n n e itimde kullan lmas zellikle ie dnk bask alt nda olan ocuklar zerinde olumlu psikolojik etki yapacak ve bu al malar n e itim olgusu iine al nmas yla daha a d bir e itim olana sa lanacakt r. y Ayr ca bireysel olanaklar n n bilincine varm d nebilen d nd n korkmadan dile getirebilen ocuklar n yeti mesinin de nn aacakt r. MASAL VE FANTAST K OCUK YAZINI(ARASINDAK FARK) Masallar ve fantastik kitaplar birbirine ok benzeyen ama asl nda ok farkl olan iki yaz n trdr. Fantastik yaz n mant kl olan ile mant ks z olan , d ile gerek olan ay rt etmeyi sa lar. Bu ynyle ocu un gereklerden kopmas n de il, gereklerle yzle mesini kolayla t ran korkular n yenmesini sa layan bir i leve sahiptir. Masalla Fantastik yaz n k yaslamak iin, Adnan zyal ner in Sab rta atlad masal ile Christine Nstlinger in Konrad isimli kitab n kar la t rabiliriz. y Masallar sadece kurgusal ve d sel bir dnyada geer. Ama Fantastik kitaplarda gerek- d at mas , gerek dnya ile d dnya aras nda bir hesapla ma vard r. D dnyas ndan gerek dnyaya gidi -geli ler grlr. Sab rta atlad masal nda anne ve k z tamamen bir d dnyas n n iinde. Ama Konrad ta gerekst eler gere in abart lm biimi olarak kar m za k yor. Kitap hem e lendirirken hem de gere e bir ele tiri gnderiyor. y Masallarda belli bir mekan ve zaman yoktur. Sab rta atlad bir zamanlar bir lkede yaln z ya ayan bir ana k z vard diye ba l yor. Ama fantastik kitaplarda zaman ve mekan bellidir. Konrad ta isimler, do um tarihleri, adresler vard r. Fantastik olaylar nesnel dnyan n iinde farkl bir boyut gibi verilmi tir. y Masallarda ki ilerin karakterleri ok ayr nt l anlat lmaz. Ki iler sadece iyi-kt, gl-gsz, hakl haks z gibi yarg larla verilir. Ama fantastik kitaplarda ki ilikler ayr nt l olarak verilir. yilik de ktlk de ayr nt l tasvir edilir. y Masallar birka sayfay gemeyen yaz nlard r. Ama fantastik trde uzun ykler anlat labilir. Roman trnde de bol bol rnekleri vard r.

Osmanl da ve Trkiyede ocuk ve ocuk Edebiyat .

Trk tarihi genel izgisiyle ele al nd nda tarihsel sre iinde ocu a de er verdi i ve ocu un aile iinde belirli bir sayg nl a sahip oldu u grlr. slamiyet ncesi Trk destanlar nda, kad n n nemli bir yerde oldu unu grrz. Bu durumda ocuk da bir de er olarak kabul edilir. Trk destanlar nda da ocuk kendine bir yer bulmu ve ocuktan bir de er olarak sz edilmi tir. ocu u belli bir ya a kadar tan ms z olarak tutulur. Dede Korkut-> Bo a Han yks; uzun zaman ocuk sahibi olan kar kocay anlat r. Do an ocuk 15 ya na kadar isimsiz b rak lmaktad r. Bir eyi ba aran ocuk, buna gre isim alarak yeti kin olur. Ancak yeti kin olana kadar ocuk de ersiz de il, tan ms z varl kt r. slamiyet, ocuklu u geni ve ayr nt l olarak ele ald bir konudur. Mslman inanc n n ba l ca kaynaklar n olu turan ayet ve hadislerde, ocuklu un yeti kinli e ancak bell bir haz rl k ve yeti tirme sonucunda ula t n , ocu un yeti me sonucunda ula t n , ocu un yeti tirilmede esas sorumlulu un yeti kinlere verildi ini gsteren ifadeler yer al yor. Mslmanl kta ocukluktan yeti kinli e gei bulu a na giri le gerekle mektedir. Osmanl Dneminde ocuk, giysileri ve ya ama kat l yla yeti kinlerden farkl bir konumda de ildir. Yedi ya la birlikte yeti kinler dnyas na kat lmaktad r. Tanzimat Dnemine kadar bu sre devam etmi tir. Bu dnemde ocuklara kitap okumalar , kendilerini geli tirmeleri ve ba ka milletlerin ocuklar ndan geri kalmamalar tlenmi tir. Bilgi disiplin, e itim vlm , ocu a dayak at lmas ele tirilmi tir. K z ocuklar n okumas te vik edilmi tir. Bu dnemde yay nlanan ocuk dergileri grmek mmkndr. 19. yy n ikinci yar s na kadar ocuk edebiyat na dnk bir al ma grlmez. Tanzimat n ba lang c yla birlikte ocu a, ocuklu a ve ocuk edebiyat na dnk yeni bak ac lar ortaya kmaya ba lar. Bat la ma abalar , ocu a bak a s n de i tirmi ve ona dnk edebiyat ve e itim gereksinimlerini do urmu tur. Bat daki ayd nlanma sreci ceviri yoluyla bize yans t lmaya abalanm t r. Tanzimat dnemindeki ocuk edebiyat n n en nemli yan , k z ve erkek ocuklar ay rmaks z n e itime yneltmi olmas d r.OCUK YAYINLARINDA ARANILAN N TEL KLER B MSEL ZELL KLER 1)Byklk(Boyut) *Boyutlar n ierikle uyarl k gstermesi gerekir. *Kitaplar n hacim ve a rl k bak m ndan kolayca ta nmaya kullan lmaya uygun olmas gerekir *16x23 cm byklk ocuk kitaplar iin uygundur 2)Ka t Cinsi * Mat yani parlak olmayan cinsten olmas gerekir *Dayan kl ve kaliteli (en az 2. Hamur) olmas gerekir 3) Sayfa Dzeni *Sayfalar normal aral kl veya normalden ok aral kl sat rlardan olu mal *Sayfa kenar nda geni bo luklar b rak lmal *Kk ocuklar iin paragraflar k sa tutulmal d r. *Sayfalar ift stn de il tek stun olmal d r *Sayfadaki resim ve foto raflar da nemlidir 4)Harfler *1.-2.-3. S n f rencileri iin 12 punto *4. Ve 5. S n f rencileri iin 10 punto olmal d r 5)Yaz m ve Noktalama aretleri *Dilbilgisi yanl olmamal ve noktalama i aretleri do ru kullan lmal d r 6)Resimler *Sade, a k, konuya uygun, sevimli ve ne eli olmal d r *Metnin ve sayfan n en uygun yerine konulmal d r *3e ayr l r. Ssleyici resimler: eseri gzelle tirmek ve hayal gcn artt rmak iin kullan l r. Metni a klay c ve yorumlay c resimler: bu resimler sayesinde ocuk olay daha iyi yorumlar . Metni tamamlay c resimler: yaz yla anlat lmas zor olan karma k olaylar n daha rahat anla lmas n sa lar

7)Kapak * Diki -cilt olarak sa lam ve ilgi ekici olmal d r ER KSEL ZELL KLER 1)Tema *Temel d nce- gr a k ve seik belirtilmeli *Yurt sevgisi, aile, do a sevgisi, nazik-drst-sayg l olman n erdemleri, sa l k gibi temalar ocuklar iin uygundur 2)Konu *Tema ile ba lant l olmal d r *ocu un ruhsal ve ki ilik zelliklerini geli tirecek ynde olmal d r *ocuklar iin ilgi ekici konulara ynelmek gerekir 3)Kahramanlar *Gerek ya da gere e yak n olmal d r *ocuk yay nlar nda ok say da kahraman yerine az say da kahraman bulunmas daha iyidir 4)Plan *Duygu ve d nceler bir s raya gre anlat lmal d r *Gereksiz tasvir ve konu malar olmamal d r *Ba lang , d m ve sonu gibi evreler olmal d r *Okurlar n bilgi seviyeleri ve ilgileri gz nnde bulundurulmal d r 5)slup ve Dil *Yapmac k, zevksiz ve baya bir anlat m olmamal d r *Eski ve anla lmas g szckler ve de imler kullan lmamal d r *ocuklar n szck hazineleri daima gz nnde bulundurulmal d r *Yerli yersiz s fat ya da syleni i g kelimeler kullan lmamal d r *S k s k terim kullan lmamal d r