Langer leven, hoeft nog niet te betekenen langer werken Of wij het willen of niet, wij zullen allemaal

oud worden en velen van ons zullen te maken hebben met de consequenties hiervan. Of wij op hogere leeftijd willen blijven deelnemen aan het arbeidsproces hangt af van diverse faktoren waaraan wij vaak niet veel kunnen doen. Velen praten over het langer laten werken van de burger op hogere leeftijd zonder zich af te vragen hoe de doorsnee werknemer of burger denkt over dit onderwerp. Ten aanzien van dit onderhavige onderwerp is weinig tot geen onderzoek gedaan binnen onze gemeenschap, opdat wij kunnen aangeven hoe de gemiddelde werknemer hierover denkt. De British Journal of Medicine heeft recent de resultaten van een longitudinaal onderzoek onder ex-Shell werknemers in de Verenigde Staten gepubliceerd. In dit onderzoek zijn alle werknemers die op hun 55ste jaar zijn opgehouden met werken vergeleken met een andere groep die door bleef werken na het 55ste jaar. Uit dit onderzoek dat heeft geduurd van 1973 t/m 2003 (31 jaar) bleek dat onder degenen die eerder stopten met werken een groter aantal eerder overleden was dan onder degenen die door waren blijven werken en op hogere leeftijd met pensioen gingen. De onderzoekers stellen wel categorisch dat door het resultaat van dit onderzoek, niet gesteld kan worden dat langer doorwerken per definitie betekent langer leven. Belangrijk is te vermelden dat de onderzoekers stelden: It is reasonable to assume that some workers retired at 55 because of failing health, as the mortality for this group in the first ten years after retirement was almost twofold higher than that of their peers who continued working. Het aspect gezondheidsstatus dient naar mijn mening degelijk in acht genomen te worden voordat men een besluit neemt ten aanzien van het verhogen van het AOV-gerechtigde leeftijd. Derhalve stel ik tevens dat langer leven niet hoeft te betekenen langer werken. Ik zal vandaag nader ingaan op het na het 60ste jaar doorwerken vanwege het mogelijke ontoereikend zijn van de AOV fondsen in de toekomst. Het langer laten werken van de werknemers om onder andere de betaalbaarheid van de AOV uitkering en/of andere sociale voorzieningen en ziektekosten te kunnen garanderen, is in diverse landen al lange tijd een onderwerp van discussie. De aangekondigde maatregel door de overheid in Belgi om de VUT leeftijd van 58 naar 60 jaar te verhogen heeft eind oktober jongstleden tienduizenden protesterende werknemers de straat doen opgaan. Betekent dit dat men in Belgi niet langer wil werken op hogere leeftijd? Het feit dat het Curaaose volk niet protesteert is geen teken om aan te nemen dat men vr het verhogen van de AOV1

pensioengerechtigde leeftijd is. Feit is dat wij hier geen protestcultuur kennen zoals in Europa of de ons omringende Latijns Amerikaanse landen. In de loop der tijd is op Curaao naast de betaalbaarheid van de Algemene Ouderdomsvoorziening ook de betaalbaarheid van de ziektekosten steeds een punt van discussie geworden. In het rapport van de Commissie Versterking Pensioenfondsen wordt vermeld dat vanaf 2005 het AOV-fonds een tekort zal vertonen van 10 miljoen gulden per jaar. Volgens verkregen informatie is er in het verleden een totaal bedrag van vele miljoenen guldens (er wordt een bedrag genoemd van 300 miljoen gulden) uit het AOV fonds voor andere doeleinden gebruikt. Uit informatie waarover ik beschik heeft de regering in het jaar 2002 alle verschuldigde bedragen geconverteerd in een obligatielening die in 10 jaar afbetaald zal worden tegen een rente van 7.5 % per jaar. Het voorstel om de AOV-pensioengerechtigde leeftijd te verhogen werd en wordt nog door velen gezien als de oplossing voor onder andere de AOV-uitkering problematiek. Opgemerkt dient te worden dat het onderhavige onderwerp van dit symposium, namelijk, langer leven langer werken, integraal aangepakt dient te worden in een ouderenbeleid zijdens de overheid. Ouderenbeleid wordt hier te lande nog teveel gezien als een beleid gericht op de sociale-, gezondheids- en /of bejaardenzorg. Ouderenbeleid heeft naar mijn mening ook te maken met de zorg voor regelgeving speciaal gericht op de arbeidsomstandigheden van ouderen in onze gemeenschap, die aan het arbeidsproces deelnemen. Jammer genoeg is er een groot achterstallig onderhoud ten aanzien van dit soort regelgevingen. Research ten aanzien van de diverse faktoren die een rol spelen in het arbeidsproces is ook een groot gemis. Door gebrek aan onderzoek op dit gebied kunnen wij weinig naar voren brengen omtrent hoe de (oudere) werknemer zich positioneert ten aanzien van het doorwerken na het 60ste jaar. Mijn mening is dat de motieven achter het langer willen laten werken van de ouderen meer financieel gericht is dan dat er van een sociale of welzijnsinvalshoek gesproken kan worden. Indien men wenst om onze ouderen door te laten werken na het 60ste jaar zal tevens een beleid opgezet moeten worden om op een juiste, ethische en aanvaardbare manier het beste uit deze werknemers te halen. De werkgevers en vakbonden krijgen hiertoe een belangrijke rol toebedeeld. De overheid heeft ten aanzien hiervan een ondersteunende, regelgevende en controlerende rol.

In Nederland heeft de regering de volgende aspecten genomen als aanleiding voor het langer blijven werken na 65 jaar; - de steeds stijgende levensverwachting door de hogere welvaart en betere gezondheidszorg. - het toenemende gemiddelde aantal gezonde jaren na het 65ste jaar. - een groeiende groep ouderen, die behoefte heeft aan actieve deelname aan de samenleving door middel van arbeid. - de ouderen ervaren het gedwongen moeten beindigen van hun loopbaan vanwege het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd als een belemmering van hun ontplooiingsmogelijkheden. - financile redenen; onder andere bij migranten, kleine zelfstandigen en herintreders met AOW of pensioengat. - de zorg om de betaalbaarheid van het stelsel van sociale zekerheid. Het onderhavige onderwerp van vanavond (langer leven, langer werken) kan niet als een op zichzelf staand onderwerp gezien worden. Er zullen vele andere randvoorwaarden aan te pas moeten komen voordat men eventueel tot het uitvoeren van zon beleid kan geraken. Aandachtspunten, die eerst of parallel aan zon beleid in acht genomen dienen te worden zijn onder andere het wettelijk van kracht stellen van regelingen ter vastlegging, verzameling en presentatie van indicatoren die van invloed zijn op het arbeidsproces. Bepaalde van deze indicatoren, regelgevingen of aandachtspunten zijn onder andere: - ziekteverzuim - vergrijzingsbeleid binnen de bedrijven - werkgerelateerde componenten van ziekteverzuim - gedifferentieerde taken op grond van de leeftijd - ergonomische aspecten binnen de bedrijven - werkgebonden aspecten ten aanzien van beroepsziekten - meer aandacht voor het vaststellen en registreren van beroepsziekten - in hoeverre de financile positie van het bedrijf wordt belast door het (verplicht) door laten werken van het personeel ouder dan 60 jaar, doordat deze medewerkers vaak reeds aan het maximum zitten van de salarisschaal - voorkomen van verdringing van de jongeren die ook willen deelnemen aan het arbeidsproces - controle op willekeur zijdens de werkgever Ik heb al vermeld dat het ouder worden gepaard gaat met diverse andere factoren. De vergrijzing brengt onder andere afname van de bestendigheid van de spierstelsel en het skelet met zich mee. Dien ten gevolge zal er 3

meer aandacht moeten zijn voor de fysieke belasting van oudere medewerkers tijdens het werk. Door het langer werken zullen blijkbaar meer gevallen van beroepsziekten voor de dag komen. Het Nederlandse Centrum voor Beroepsziekten (NCvB) definieert beroepsziekte als: een klinische waarneembare aandoening die in overwegende mate door het werk of arbeidsomstandigheden is veroorzaakt. Anders gezegd: er is gezondheidsschade die er niet zou zijn geweest indien de werkzaamheden niet zouden zijn uitgevoerd of niet onder bepaalde omstandigheden zouden zijn uitgevoerd. Work Related Musculoskeletal Deseases is een syndroom vallende onder een van de categorien beroepsziekten die te maken heeft met houding en het bewegingsapparaat van de mens 1. Dit kan niet slechts voorkomen bij onder andere de metselaar. Dit syndroom kan ook bij bijvoorbeeld administratieve medewerkers voorkomen, die lange tijd een slechte houding hebben aangenomen van achter de PC zitten werken. Lokale bedrijven, en vooral die met een eigen medische dienst (de zogenaamde eigen risicodragers) klagen over hoge ziektekosten. Dien ten gevolge voeren ze een stringente keuringsbeleid ten aanzien van leeftijd en gezondheid van degenen, die bij hen in dienst willen treden. Eind oktober 2005 heeft de supermarktketen Wal Mart in de Verenigde Staten weer voor ophef gezorgd door een interne memo welke aangeeft dat Wal Mart slechts gezondere werknemers in dienst gaat nemen. De vraag rijst of met gezonder ook jonger wordt bedoeld. In het Statistisch overzicht van de gezondheidszorg Curaao 1996 2000 samengesteld door de GGD Curaao, wordt vermeld dat; - halverwege de leeftijdscategorie 45 t/m 64 jaar het aantal ziekenhuis opnames per 100 inwoners begint toe te nemen (bij mannen vanaf 50 jaar en bij vrouwen vanaf 60 jaar). - bij 15 % van de leeftijdscategorie 45 t/m 64 jaar komen vaak gewrichtsklachten voor. - bij 11 % van de leeftijdscategorie 45 t/m 64 jaar komen vaak chronische rugklachten voor. De auteurs vermelden verder dat uit diverse bronnen blijkt dat de prevalentie van hypertensie en diabetes onder personen van 45 jaar en ouder veel hoger is dan bij jongeren. Deze gegevens in ogenschouw nemende geeft blijk van, dat er een beleid gehanteerd dient te worden gericht op meer aandacht besteden aan de oudere categorie burgers die wel of niet deelnemen aan het arbeidsproces.
1

Nationaal Kompas Volksgezondheid (nationalkompas.nl)

Het doorwerken na het 60ste jaar betekent niet perse doorwerken voor dezelfde werkgever. Er dienen gelijke kansen te zijn voor iedereen om ook elders werk te vinden. Het is verheugend te zien dat advertenties in de kranten in mindere mate vermelden dat sollicitanten niet ouder moeten zijn dan bijvoorbeeld 35 jaar. De eerder vermelde cijfers uit het statistisch overzicht van de GGD Curaao zullen blijkbaar vooral de werkgevers die eigen risicodragers zijn stringengtere selectie laten toepassen eer men overgaat tot het in dienst nemen van oudere sollicitanten. Het lijkt alsof oudere werknemers te vaak als dure, minder productieve krachten worden beschouwd. De conclusie welke hieruit getrokken zal moeten worden is, dat de invoering van de Algemene Ziektekostenverzekering (AZV) een essentieel instrument zal zijn om de vrees voor hogere ziektekosten in te dammen. Ik ben van mening dat degene, die langer wil of dient te blijven werken na het 60ste jaar vanwege het verhogen van de pensioengerechtigde leeftijd, zal moeten kunnen rekenen op meer sociale bescherming waar onder; - het recht op een redelijke overgangsouderdomsvoorziening op leeftijd 60 indien hij/zij dit wenst. - doorbetaling van premie bij de SVB opdat hij/zij en het gezin verzekerd blijven voor ziektekosten totdat de Algemene Ziektekostenverzekering van kracht wordt. - het in de partikuliere sector (bij de eigen risicodragers) aanpassen van CAOs in verband met ziektekostenregelingen. - een voordeliger belastingtarief door de fiscus.

Vragen die rijzen zijn onder andere; Is het ethisch aanvaardbaar om oudere arbeiders, die 40 jaar of meer van hun beste jaren aan het arbeidsproces hebben deelgenomen, te verplichten na hun 60ste verder te laten werken in plaats van te gaan genieten van een welverdiende oude dag? Is het vanuit ethisch oogpunt niet juist om onze ouderen te laten genieten van een welverdiend pensioen op het moment dat zij nog fysiek goed zijn? Indien toch gekozen wordt voor werken na het 60 ste jaar, zullen wij in de toekomst moeten gaan praten over demotie? Dit is het op latere leeftijd aanvaarden van een lagere of aan de fysieke conditie van de oudere medewerker aangepaste functie, om deel te kunnen blijven nemen aan het arbeidsproces. Zullen wij dien ten gevolge leeftijdsafhankelijke salarissen? moeten gaan praten over

Zelfs in Nederland waar de sociale opvang veel beter is geregeld dan hier, is men voorzichtig om een besluit te nemen ten aanzien van het onderhavige onderwerp. Hier op Curaao waar wij in veel mindere mate dan in Nederland beschikken over sociale opvangmogelijkheden zullen wij nog voorzichtiger te werk moeten gaan alvorens een besluit te nemen ten aanzien van het onderwerp waarover wij het vandaag hebben. Zijn er andere alternatieven dan het verhogen van de pensioengerechtigde leeftijd? Ik denk hierbij aan het creren van een speciaal fonds uit belastinginkomsten welke eventuele tekorten over ongeveer 10 jaar zou kunnen opvangen. Ik beschouw het verlies van inkomsten door het verlagen van de belastingtarieven in 2006 als upportunity for gone daar deze voor consumptie vrijkomende bedragen doorstromen naar blijkbaar de commercile sektor in plaats van te zijn aangewend voor het vormen van eerder genoemd fonds. In Nederland is sinds 1998 een AOW-spaarfonds ingesteld om ervoor te zorgen dat de werkenden van toen en nu ook van een welverdiende oude dag met AOW kunnen genieten.2 In dit AOW-spaarfonds wordt jaarlijks geld afkomstig van belastinginkomsten gestort. De verwachting is dat het fonds in 2020 een bedrag van 120 miljard Euro rijk is. Dit geld zal worden gebruikt om vanaf dat moment de AOWuitgaven te helpen financieren.

Uit het rubriek veilig werken van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.

Een ander mogelijk te onderzoeken alternatief is het samenwerken met grotere betrouwbare ziektekostenverzekeraars en vezekeringsen/of pensioenmaatschappijen in Nederland. Als derde alternatief in combinatie met andere mogelijke alternatieven, valt te denken aan het het verplicht stellen van deelneming aan een pensioenfonds door iedereen die werkt. De laatste troef ten aanzien van bovenstaande vraag zal zijn de door de tijden heen voor andere doeleinden gebruikte bedragen uit het AOV-fonds in fasen terugstorten. Naast de rente welke hierover betaald dient te worden zal dit een aanzienlijke financile injectie zijn voor het fonds. Op dit moment heeft degene die voldoet aan de gestelde eisen een recht op AOV uitkering op het 60ste jaar. De politiek en technocraten willen aan dat recht tornen vanwege geprojecteerde tekorten in de toekomst. De Beaufort en Dupuis3 stellen in hun Handboek Gezondheidsethiek, dat een recht een bijzonder gewicht heeft dat men niet zomaar weg kan strepen tegen andere (zelfs morele) overwegingen. Ze stellen verder dat rechten uitdrukking zijn van de waardigheid van de mens. Die waardigheid mag nooit worden opgeofferd, ook al zou dit voordeel in andere opzicht met zich meebrengen. Derhalve benadruk ik het belang om de eerder genoemde alternatieven in considerans te nemen voordat de politiek haar machtspositie gebruikt om de AOV-pensioengerechtigde leeftijd te verhogen naar 65 jaar. Resumerend; Het verhogen van de pensioengerechtigde leeftijd is meer op finacile gronden gericht dan welzijnsgericht. In het ouderenbeleid dient meer aandacht besteed te worden aan de diverse faktoren in het werkveld. Werkgevers, vakbonden en de overheid hebben een belangrijke ondersteunende, regelgevende en controlerende rol in dezen. Regelgevingen die het verzamelen, registreren en presenteren van indicatoren die van invloed zijn op het arbeidsproces dienen wettelijk vastgelegd te worden. Arbeidsinspectie dient op regelmatige basis door overheidsinstanties te geschieden. Het recht op AOV-uitkering op het 60ste jaar dient niet zomaar opgeofferd te worden alvorens de eerder vermelde alternatieven in considerans te nemen.
3

De Beaufort I.D. en Dupuis H.M. ; Handboek Gezondheidsethiek ; 1988 ; Van Gorkum & Comp. B.V. ; Assen

En dan zal er best uit kunnen rollen dat; Langer leven nog niet hoeft te betekenen langer werken. Ik dank u voor uw aandacht. Samengesteld en gepresenteerd 2 december 2005 in het symposium NASKHO Het weerleggen van grenzen Langer leven; veranderende perspectieven door: Felix D. Pinedo MScN Bestuurslid vakbond CBV (Curacaose Bond van Werknemers in Verplegende en verzorgende Instellingen)