ELEKTRO-SOLAR ve ALTERNATIF ENERJI ARALARI IIN TEKNK KURALLAR -2008 Aadaki hkmler, Uluslararas Otomobil Sporlar Federasyonunun (FIA)

Alternatif Enerjili Aralar klasmannda 2008 yl iin geerli olacak teknik kurallarndan, yalnzca pist yarlar iin tasarlanm Gne Arabalar iin geerli olanlarnn Trke evirileridir... (Mukavemet yarlar iin tasarlanm Gne Arabalar iin de ayn kurallar byk lde geerli olmakla birlikte zellikle boyut, arlk vb. parametrelerde deiiklik olmaktadr). Takmlarn, tasarlayacaklar aralarda bu kural ve llere titizlikle uymalar gerekmektedir. Formula-G Denetleme Kurulu (Jri) Trkiye Otomobil Sporlar Federasyonu (TOSFED) ile birlikte, yar iin bunlara ek kural ve kaytlamalar getirecek yar ynetmelii karabilecektir. -Gne enerjili YARI arabalar en az 150 kg olmaldr. TARFLER: Gne Enerjili Yar Arabalar: (Kategori I) pist bir tahrik bataryas araclyla gcn ara zerindeki bir gne enerjisi jeneratrnden salayan, en az tekerlekli, srcsz en az 150 kg arlkl aralar. ARALARIN TEKNK DOSYASI: Aracn tam bir tanmnn yer alaca bu dosyada aracn tam olarak tanmlanmas iin gerekli tm verilerin bulunmas gereklidir. Teknik dosyada aracn g devreleriyle bunlarn yerlerinin izimleri bulunmaldr. Teknik dosyada, ar snma ya da yangn gibi batarya (ak) ile ilgili sorunlara kar bir acil zm plan da bulunmaldr. Bu dosya yar ncesinde yetkililere verilmek zorundadr. Katlmcnn bu belgeyi vermemesi halinde, hakemlerin arac yar d brakmak yetkisi vardr. GENEL ZELLKLER: BOYUTLAR: Aracn stten grnd biimde evresi: Bu tanm, aracn yar banda start giriinde sahip olduu evre boyutlarn betimlemektedir. Rallilere katlan gne arabalarnn, yerden 1 mden daha az olmayan ykseklikte en az bir noktas bulunmaldr (r: zerinde turuncu bayrak bulunan bir anten). Pist yarna katlacak aralarn boyu 5 myi, eniyse 1,8 myi gememelidir. Yerden ykseklik: Aracn bir yanndaki lastiklerin tmnn havas boaltldnda, aracn hibir noktas yere dememelidir. Bu test, aralarn srcleri zerindeyken dz bir yzeyde gerekletirilecektir. Safra: Arac izin verilen arlk tabanna karmak iin , salam ve blok yapda olmalar, araca sabitlenebilme ve zerlerine mhr taklmaya elverili olmalar kouluyla aralara arlk balanabilir. Arlk, kokpit tabannda grnr bir yere sabitlenmeli ve gzlemciler tarafndan mhrlenmelidir. Yedek bir lastik, bu koullara uymas halinde arlk olarak kullanlabilir. Bir akyse, arlk olarak kullanlamaz.

MOTOR: Farkl tasarmlarda da olsalar, yara katlacak aralarda yalnzca elektrik motorlar kullanlabilir. Baka tr motorlarn kullanm kesinlikle yasaktr. Dayankl malzemeden yaplm ve imalatnn adn, motor numarasn, tasarlanm g kt dzeyini, motorun tipini, seilen voltaj ve IP korunma kodunu ieren bir plaka srekli olarak motorun zerinde bulundurulacaktr AS: asi, aracn tam olarak asklanm tm paralar ierir. Yani kendi yapsal paralar da dahil olmak zere, zerine mekanik birimler ve kaportann monte edilecei aracn genel iskeletidir. TEKERLEK ve LASTKLER: Tekerlek, gbek, jant ve lastikten oluur. Tekerleklerde haval lastiklerin kullanlmas zorunludur. Lastiklerin herhangi bir yntemle stlmas ya da kimyasal ileme tabi tutulmas yasaktr. Aracn dna tamamak kouluyla tekerleklerin jant ve lastiklerinin boyutlar ve yapldklar malzeme serbesttir. KAPORTA: D kaporta: Hava akmnn yalad, aracn askdaki tm paralardr. kaporta: Kokpit ve bagajdr. Kaporta, tmyle kapalolmaldr. Kaportann her taraf tam ve zenli yaplm olmaldr. reti paralar ya da geici zmler kabul edilmez. Gne enerjili yar arabalarnda yalnzca tm olarak asklanm paralarn kaportayla rtlm olmas zorunludur. ELEKTRK EKPMANI: Tanmlar: Tahrik Bataryas (Depolama Aks): Tahrik bataryas, g dngsne enerji salamak zere elektriksel olarak birbirine bal tm ikincil g kaynaklarndan oluur. G kayna: Kapal bir blmede de tutulabilecek, ak modlleri ve bunlar tutan ereve ya da tabladan oluacak biimde bir araya getirilmi mekanik bir birimdir. Ak modl: Tek bir hcre ya da elektriksel olarak balanm ve mekanik olarak bir araya getirilmi bir dizi hcreden oluan bir birimdir. Hcre: pozitif ve negatif elektrodlardan ve elektrolitten oluan, elektrokimyasal enerji depolama dzenei. Bu dzenein nominal voltaj, elektrokimyasal balanma iin gerekli nominal voltajdr. Tahrik bataryas tanm, gne jeneratr ya da arj nitesince salanan elektrik enerjisini geici olarak depolayan herhangi bir ekipman iin kullanlr. Tahrik bataryas, aracn yar ncesi incelenmesinde kontrol edilir ve mhrlenir. Arata gvdeye bal her ak, aracn sr aksnn bir paras saylr. Arata bulunan ve normal olarak kuru piller, kk arjedilebilir piller ya da kendi gne hcreleriyle alan aygtlar dnda, arata bulunan tm elektrikli ekipman, kullanaca enerjiyi aracn tahrik bataryasndan almaldr. (Bu kural haberleme ekipman iin de geerlidir). Yara katlacak aralarda aadaki ak tiplerine izin verilebilir:

Kurun-asit Nikel-kadmiyum Nikel-demir Nikel-inko

inko-brom Nikel-metal-hidrit Lityum-iyon Bu liste dndaki kombinasyonlar iin, kullanlacak kimyasal ilemlerin tm ayrntlaryla birlikte yartan ay nce komisyona bavurulmas gerekmektedir. stemin incelenmesi iin cret istenebilir. Arlklarnn %5i altn, gm ve platinden oluan tahrik bataryalar kullanlamaz. FORMULA-G DENETLEME KURULU, YUKARIDA LSTELENENLER DIINDA LTYUM POLMER AKLERN KULLANIMINA DA ZN VERMTR. Operasyon Voltaj: Voltaj, iki nokta arasnda 1000 voltu geemez. Tahrik Bataryasnn Enerji Kapasitesi: C1 kapasitesi -25 derece batarya scaklnda ve bataryann en ok 1 saatte tmyle boalmas koulunda Ah cinsinden batarya kapasitesidir. C5 kapasitesi 25 derece batarya scaklnda ve bataryann en ok 5 saatte tmyle boalmas koulunda Ah cinsinden batarya kapasitesidir. C20 kapasitesi -25 derece batarya scaklnda ve bataryann en fazla 20 saatte tmyle boalmas koulunda Ah cinsinden batarya kapasitesidir. Enerji, volt cinsinden aracn tahrik bataryasnn nominal voltaj ile Ah cinsinden C5 kapasitesinin arpmyla hesaplanr. Enerji kapasitesi kWh cinsinden aklanmaldr. Tahrik Bataryasnn arj: Aracn tahrik bataryas, yar organizatrnn belirleyecei yer ve saatlerde arj edilebilir. Maksimum Voltajn lm Koullar: Maksimum voltaj, tahrik bataryasnn arj sonundan en az 15 dakika sonra llmelidir. Enerji Geri Kazanm: Aracn kinetik enerjisi tarafndan salanan enerji aracn itkisinde kullanlabilir. Yar ncesinde bu tr aygtlarda depolanm enerji tutulmasna izin verilmez. Harici enerji kaynaklar kullanm: Aracn performansn artrmak iin herhangi bir harici enerji kayna kullanmak kesinlikle yasaktr. Aracn soutma sistemi, aracn kendi sr aksnden alaca gle alabilir.

Gne Jeneratr: Tanmlar: Gne hcresi: Bir gne hcresi, Gneten gelen nm elektrik enerjisine dntrmekte kullanlan bir fotovoltaik elemandr. Aralarda her trden gne hcresi kullanlabilir. Modl: Bir modl, bir mekanik birim meydana getirmek zere bir araya getirilen gne hcrelerinden oluur. Gne jeneratr: Bir gne jeneratr, istenen sayda gne hcrelerinden olumu modllerin birbirine balanmasyla ortaya kar. Yar sresince gne jeneratrnn boyutlar bytlemez ve kltlemez. Bir arza halinde, arzalanm modller deitirilebilir. Elektronik aralarla, gne jeneratrnn verimi optimize edilebilir. Gne jeneratr araca salam biimde sabitlenir ve ara hareket halindeyken aracn gidi ynne gre konumunun deimesine izin verilmez.

Ara hareket halindeyken gne jeneratrnn tm aktif yzeyinin Gne almas zorunludur. Ara dururken akleri doldurmak iin gne jeneratrnn yzey konumu deitirilebilir ya da ara kriko yardmyla Gnee bakacak biimde yatrlabilir. Gne jeneratr ile sr aks arasna iki lm noktas (art ve eksi kutuplu) konularak gne jeneratrnn toplam g ktsnn llebilmesi salanmaldr. lm srasnda jeneratrn tmnn, aracn teki devreleriyle olan elektriksel ba kesilmelidir. Gne Jeneratrnn Gc: En az 300 Watt tepe gcnde olan gne jeneratrnn tm, yaran aracn zerine yerletirilir. -Aralarn llerinin kubak 5m x 1,8m snrn amamas kaydyla gne panelinin g kts snrsz olabilir.lmler: Gne jeneratrleri ve elektrik ekipmannn tm teki paralar iin tm veri ve lmlerle, bunlara dayal hesaplar, 25 derecelik bir ortam scaklnda geerli olmaldr. Gne jeneratrnn g kts ortam scaklndan hcre scaklna evrilirken, aadaki ilem gerekletirilmelidir: 25 derecelik ortam scaklndaki gcn 1,17 ile arpm, 25 derecelik hcre scaklnda jeneratrn gcne eittir. Elektrik Donanmnn izimi: Aracn elektrik donanmnn tm g devrelerini gsteren A4 boyutlarnda (21x 29,7 cm) bir iziminin verilmesi zorunludur. izim, akleri, sigortalar, devre kesicileri, g ayar dmelerini , kapasitrleri, motor kontrol aralarn, motor ya da motorlar, arj nitesini ve balant kablolarn iermelidir. Araca tepeden bakan ikinci bir izimle de bu bileenlerin ara iindeki yerleri aka gsterilmelidir.

GVENLK DONANIMI: Dizayn ya da yapm tehlike yaratabilecek aralar, hakemlerce yartan men edilebilir. Kablo, hortum, tel ve elektrik ekipman: Fren telleri, borular, hortum, elektrik kablolar ve elektrik ekipman, ara dna monte edildiinde (ta darbesi, paslanma, mekanik arza gibi) hasar riskinden , kaporta iine monte edildiinde de ate riskinden korunmaldr. Frenler: Bir pedalla harekete geirilen iki devreli bir fren sistemi zorunludur. Ayn pedal, tm tekerleklerdeki frenleri harekete geirmelidir. Fren svsnn dar szmas ya da frenleme kuvvetini aktaran sistemde bir arza olsa bile frenleme kuvveti arataki dingillerden en az birinde etkili olabilmelidir. Karbon fren diskleri kullanlamaz. Frene gl basldnda motorun otomatikman durmas zorunludur. Motor, frenleme etkisini glendirmek iin de kullanlabilir. Frenlerin denenmesi ara viteste deilken yaplmaldr. Frenlemeyi salayacak aygtlar, bir yapsal bozulmaya uramadan maksimum yk karlayacak biimde yaplmaldr. Bu aygtlar en az 1200 N dzeyinde bir minimum yke dayanabilmelidir. Drt tekerlekli aralar: Drt tekerlekli aralarda ana fren zorunludur. Bu fren drt teker zerinde de etki yapmal ve ift-devreli bir frenleme sistemi olarak tasarlanmaldr. Her devre en az farkl taraflardaki iki tekerlek (bir dier deyile en az bir dingil) etki yapacak biimde almaldr. Devrelerden biri almazsa, tek devreyle kategorideki aralar iin

belirlenmi ters ivmelenme (hz kesme) deerinin te biriyle ara yavalatlabilmelidir. Ortalama hz kayb: 5,8 m/S2 olmaldr. Drtten daha az sayda tekerlekli aralar: Bu aralarda da bir ana fren zorunludur. Ortalama hz kesme oran: -her iki fren birden kullanldnda 4,5m/s2 -tek fren kullanldnda 2,5 m/s2

Balama dzenekleri: Hem kaput, hem de bagaj kapa iin en az iki balama dzenei bulunmaldr. Arata tanacak byk ykler (r: yedek lastik, arj kablosu, alet antas vb.) yerlerine skca tutturulmaldr. Emniyet kemerleri: FIA standartlarna gre iki omuz kemeri, bir karn kemeri ve iki bacak kemerinin bulunmas ve kullanlmas zorunludur. Yangn sndrcler: Gne enerjili yar arabalarnda yangn sndrc bulunmas zorunludur. Rollbarlar: Rollbarlar en az 350 N/mm2 dayankllnda en az 38 x 2,5 mm apnda souk ekimli, dikisiz elik ya da en az 350 N/mm2 dayanklkta en az 40 x 2.0 mm apnda karbon elik borulardan yapl olmaldr. Bunlar minimum standartlar olup, elik kalitesi seilirken uzama zellii ve kaynak tutma yetisine dikkat edilmelidir. Gvenlik kafesleri: Sabit plastik kaportal kapal aralarda bir gvenlik kafesi bulunmaldr. Bu kafeslerin direnci: yanlara doru 1,5 w ne-arkaya 5,5 w dey ynde 7,5 w olmaldr w= aracn arl + 75 kg Geri Gr: Srcnn bir dikiz aynas ve aracn arkasnda en az 50 cm geniliinde ve 10 cm yksekliinde bir aklkla arkasn grmesi salanr. Bu mmkn olmad taktirde baka yollarla (rnein 2 d ayna) bu olanak salanr. Ralli ve pist yarlarnda iki d aynann aralarda bulunmas zorunludur. ekme Halkalar: Aralarn hepsinde, biri nde ve bir arkada olmak zere, kolayca grlebilecek yerlerde krmz, turuncu ya da sarya boyal ekme halkalar bulunmaldr. Bu halkalar yardmyla aralar, ancak serbeste hareket edebilir durumdayken ekilebilir. Bu halkalar, arac yukar kaldrmak iin kullanlamaz.n Cam ve Pencereler: Gne enerjili pist yar arabalar iin lamine cam zorunluluu yoktur. Tm pencereler, krldnda ciddi yaralanmalara yol amayacak malzemeden yaplmaldr. Srcye gr alan salayacak tm pencereler berrak olmal ve grnty arptmamaldr. Uzun sre kullanmdan sonra bile n %70ini geirebilmelidir. Elektrik Gvenlii: Tm aralar, dk voltajl elektrik aksamnn standardizasyonu ve kullanmyla ilgili olarak ulusal yetkililerce konulmu kurallara uymak zorundadr. Ayn ekilde

Uluslararas Elektroteknik Komisyonu (IEC)nin ya da IECnin ulusal temsilcilerinin koyduu kurallara da uyulmaldr. Elektrik ekipmannn hibir noktasnda yere ve sistemin topraklamasna gre 500 volttan daha yksek voltaj olmamaldr. Sistem topraklamasyla asi ya da kaporta arasnda 50 volttan daha yksek bir voltaja izin verilemez. Voltaj, herhangi iki nokta arasnda 1000 volt tavann aamaz. G devresinin voltajnn 42 voltu at durumlarda , bu g devresi, yedek g devresinden uygun bir yaltkanla ayrlmaldr. Elektrik ekipmannn koruyucu mahfazalar zerinde ya da yanlarnda Yksek Voltaj uyar sembolleri bulunmaldr. Bu sembol kenarlar 12 cm olan bir gen iinde kaln ve siyah bir imek iaretidir. -G devresi, elektrik donanmnn aracn hareket etmesi iin kullanlan tm paralarn kapsar. -Yardmc devre (network) elektrik donanmnn sinyal, lk dzeni ya da iletiim iin kullanlan ksmlarn kapsar. Elektrik donanmnn tm paralar en az IP 44 tipi (toza ve su sramasna kar gvenli) koruma altna alnmas gerekmekteyse de IP 55 tipi koruma tavsiye edilir.

Genel Devre Kesici: Src normal pozisyonda dik ve bal durumda direksiyon bandayken, tm tahrik bataryas donanmyla enerji tketen birimler arasndaki her trl elektrik iletiimini, kvlcm karmayan bir devre kesiciyle (acil durdurma dmesi) araclyla kesebilmelidir. Dme, srcnn kolayca grebilecei ve gerektiinde dardan da kolayca eriilebilecek bir yerde olmaldr. GENEL DEVRE KESC, EN AZ 8 cm APLI SARI BR DARE LE ORTASINDA KIRMIZI BR DMEDEN OLUMALIDIR. DARENN ZERNDE KIRMIZI YA DA SYAH HARFLERLE ACL DURUM YAZISI BULUNMALIDIR. Kapal aralarda genel devre kesicisinin d dmesi, kokpit penceresinin altnda srcnn gidi ynne gre sol tarafnda bulunmaldr. Ak aralarda, devre kesicinin d dmesi gidi ynne gre solda, ana rollbarn tabannda. Dme, kenarlar en az 12 cm olan, beyaz bordrl mavi bir gen iinde krmz bir imek iareti ile gsterilmelidir. Genel devre kesicinin kontak nedeniyle erimesini nlemek iin, (l2t) deeri (alma srasnda kesici kontak noktalarna yaylan s enerjisini betimleyen amperkare saniye zellikleri) devrenin, zellikle tahrik bataryasnn g otobsne yklenmesi srasndaki ar akm art koullarnda gvenilir biimde almasn garantileyecek dzeyde olmaldr. Bir ara, rnein bir genel devre kesici, src koltuuna tam olarak yerlememi durumdayken aracn hareket etmesini nlemelidir. Ar Akm Kesicileri (Sigortalar): Tanm: Ar akm kesicisi, iine yerletirildii devredeki elektrik akmn, eer bu akm belirli bir sre iin tanmlanm limit deeri aarsa otomatik olarak kesen bir aratr. Sigortalar ve devre kesiciler (motor devre kesicisi hari), ar akm kesicileri saylrlar (ok yksek hzl elektronik devre sigortalar ve yksek hzl sigortalarn kullanm uygundur.) Elektrik Kablolar: Aracn iindeki tm elektrik kablolar, her bir iletkenin apna uygun deerde bir ar akm kesicisiyle korunmaldr. Ar akm kesiciler hibir ekilde devre kesicinin (acil durum stop dmesi) yerini alamaz. Genel Elektrik Gvenlii: Sistemdeki bileenlerin normal ileyi srasnda ya da ngrlebilir arza hallerinde yaralanmaya yol aamayacak durumda olmalar gvence altna alnmaldr.

Kiileri ya da nesneleri korumada kullanlan bileenlerin makul bir zaman sresi boyunca ilevlerini gvenilir biimde yerine getirebilmeleri gereklidir. Yaltm Direnci: Elektrik ekipmannn tm paralar, tm etkin bileenler ve toprak arasnda bir asgari yaltm direncine sahip olmaldr. -300 volta kadar toprak kl olan ekipman iin yaltm direnci u deerde olmaldr: 250 k Ohm. -300 volttan yksek toprak kl ekipman iin yaltm direnci u deere ulamaldr: 500 k Ohm Yaltm direncinin lm, en az 100 voltluk bir d.c. voltaj kullanlarak yaplmaldr. Dielektrik iddeti: Aracn elektrik donanmnda bulunan ve elektrik ileten her malzeme u koullar yerine getirmelidir: Dielektrik iddetiyle ilgili olarak hafif, normal ve glendirilmi yaltm seenekleri vardr. Normal yaltm, bir dakika sreyle 50 hertz dzeyinde 2000 voltluk bir test voltajna dayanabilen yaltmdr. Glendirilmi yaltm, bir dakika sreyle 50 hertz dzeyinde 4000 voltluk bir test voltajna dayanabilen yaltmdr. Zayf yaltm kullanlmamaldr. Tm etkin elektriksel bileimler, kaza eseri kontaa kar korunmaldr. Yeterli mekanik dirence sahip olmayan , rnein boya, enamel, oksitler elyaf kaplamalar (yapk ya da deil) , ya da izolebantlar kabul edilmez. Elektriksel olarak iletken pasif paralar, ara topraklamasna bal olmaldr.

Kapasitrler: G devresine ait kapasitrlerdeki voltaj, genel devre kesicinin almasn ya da tahrik bataryasnn ar akm kesicilerinin atmasn izleyen ilk be saniye iinde 65 voltun altna dmelidir. Batarya Sabitleme: Tahrik bataryas kokpitin iine yerletirilmemelidir. Aracn iine yerletirilmeli ve bir batarya kab araclyla ksa devre ve szntdan korunmaldr. Bu kap, bataryalar tmyle evrelemeli ve yaltkan, direnli ve ak svsnn szmasn nleyecek bir malzemeden yaplmaldr. Ak kab iindeki bataryalar, yaltkan malzemeyle kaplanm ve en az 10 mm apl cvatalar ve somunlarla aracn tabanna sabitlenmi metal kelepelerle gvdeye balanmaldr. Sabitleme yle tasarlanmaldr ki, batarya, sabitleme aparat ve sabitleme noktalar, bir kaza halinde bile yerlerinden oynamamaldr. Arabay imal eden kurulu, batarya sabitleme dzenei ve batarya kompartmannn, rollbarlar iin tanmlanan streslere dayanacak salamlkta olduunu herhangi bir biimde kantlamakla ykmldr. Batarya kab, ak kutuplaryla iletken blmlerin ksa devre yapmasn nleyecek biimde tasarlanmal ve ak svsnn kokpit iine szma olasl nlenmelidir. Tahrik bataryasnn yerletirilecei blge, salam bir eperle kokpitten ayrlm olmaldr. Ara iine yerletirilmi her batarya kompartmannn, k ara dnda olan bir havalandrma kanal olmaldr. Her batarya kompartyomannn zerinde Yksek Voltaj uyar iaretleri bulunmaldr. Kokpit: Tanm: Kokpit, srcy (ve yolcu ya da yolcular) ne dnk durumda barndran i hacim olarak tanmlanr. Kokpit, uzun mesafeli srlerde bile srcy yormayacak biimde tasarlanmaldr. Arac srmek iin gereken ana ekipman, srcnn bunlar

bedenini ar hareket ettirmeden ve emniyet kemerini zmeden kolayca kullanabilecei biimde tasarlanmaldr. Kokpit, ieriye yeterli miktarda temiz hava salayacak bir donanma sahip olmaldr. Kokpite bakalarnn yardmna gereksinim olmadan girilip klabilmelidir. Gne enerjili yar arabalarnda src en ok 20 saniye iinde aratan kabilmelidir. Koltuk: Koltuk, oturma yast ve srt dayanandan oluur. Koltuk, araca gvenli biimde sabitlenmi olmaldr. Pedal srl olmayan aralarda kokpitin alt bir demeyle kapatlm olmaldr. Src iin en az 10 cm x 20 cm alana sahip, yastkl bir ba destei bulunmaldr. Koltuklarn minimum genilii omuz seviyesinde kaporta (astarnn) i yzeyinden yatay dorultuda lldnde 50 cm, demede yatay olarak lldnde de 30 cm olmaldr. Temel levli Ara Paralar: Bunlar zellikle, -Frenleme ve sr kontrol cihazlar -Yk tayan paralar -Tekerlek suspansiyonu -Emniyet kemeri sabitleme noktalardr. Bu paralarn kalitesine zel nem gsterilmelidir. Mmkn olan her yerde, tescilli standart paralar kullanlmaldr. Vidalar yeterli uzunlukta olmal ve kendiliklerinden geveyememelidir.

Yaralanma Riskinin Azaltlmas: Paralarn aracn iinde knt yapmasndan kanlmaldr. Sivri ya da keskin kenarlara izin verilmeyeceinden, bunlar yeterli dzeyde yastklanmaldr. Ara dndaki sivri kenarlar da yeterli biimde rtlmeli ya da yastklanmaldr. Aracn rtlemeyen ksmlar, sar ve siyah tantc iaretlerle gsterilmelidir. Korna: Tm aralar, 90 dB(A) dzeyinde kesiksiz ses reten tescilli bir akustik kornayla donatlmaldr. Hz Gstergesi: Saatte 40 kmnin zerinde hz yapabilen tm aralar, srcnn gr alan iine yerletirilecek bir hz gstergesiyle donatlmaldr. Gstergedeki hz, aracn gerek hzndan daha dk olmamaldr.