UZAKTAN ALGILAMA- I

KO HARTA MH. BLM RENCLERNE TAVSYE EDLMTR.

EYLL 2010

UZAKTAN ALGILAMA

NSZ Uzaktan alglanan grntler konusunda, nazari ve en son bilgileri ieren Trke Uzaktan Alglama kitab; Uzaktan alglamaya giri, Uzaktan alglama sistemleri ve grntler, Grnt kymetlendirme ve analiz ve Uzaktan alglama uygulamalar konularn ieren drt blmden olumutur. Uzaktan alglamann gemii ve geliimi, esaslar, engelleyici faktrler, grntlerin zellikleri, alglama sistemleri, muhtelif sensr ve uydularn olanaklar, grnt tipleri, grntlerin kymetlendirilmesi ve analizi, sivil ve askeri disiplinlere ynelik uygulama alanlar, muhtelif cisimlerin dalga uzunluklarna gre tayfsal yansma deerleri, grnt kymetlendirilmesine ynelik seviyeleri iermektedir. Bu kitap, aada belirtilen yaynlardan istifade edilerek hazrlanmtr. The remote sensing tutorial, USA, RST, NASA, Eyll 1999 Fundamentals of remote sensing tutorial, Canada centre for remote sensing, 9 Kasm 1998 Remote sensing tutorial, USA, ERDAS, 1999 Imagine field guides, USA, ERDAS, 2001 ArcView Image Analysis, USA, ERDAS, 1998 Remote sensing principles and nterpretation, F.Sabins, 1987 Multispectral users guide. USA, DIA. Agustos 1995 STANAG: 3769 Minimum resolved object sizes and scales for magery nterpretation, NATO, MAS, 1990 STANAG: 3704 Ground resolution target for aerial photography, NATO, MAS, 1980

Bu kitabn pdf formatndaki metinleri, UZAKTAN ALGILAMA DOKMANI isimli bir CD-ROMa yklenmitir.

KO HARTA MH. BLM RENCLERNE TAVSYE EDLMTR.

EYLL 2010

UZAKTAN ALGILAMA
NDEKLER BLM-1 UZAKTAN ALGILAMAYA GR
1. UZAKTAN ALGILAMA BLM A. ENERJ KAYNAI VEYA AYDINLATMA B. YAYIM VE ATMOSFER C. YER YZEYNN ENGELLEMES D. SENSRN ENERJY KAYDI E. GNDERME, ALMA VE LEME F. KIYMETLENDRME VE ANALZ G. UYGULAMA 2. UZAKTAN ALGILAMANIN GEM VE GELM 3. UZAKTAN ALGILAMANIN ESASLARI a. ELEKTROMANYETK YAYIM b. ELEKTROMANYETK TAYF VE ZELLKLER (1) ULTRAVIOLE (2) GRNEN IIK (3) INFRARED (a) YAKIN INFRARED 0.72-1.1 m (b) KISA DALGA INFRARED 1.1- 3.0 m (c) ORTA DALGA INFRARED 3.0- 5.0 m (d) UZUN DALGA INFRARED 5.0- 14.0 m (4) MICROWAVE c. UZAKTAN ALGILAMAYI ENGELLEYEN FAKTRLER (1) UZAKTAN ALGILAMAYA LKN FZKSEL KURAMLAR PLANCK KANUNU WIEN KANUNU STEFAN-BOLTZMAN KANUNU TERS KARE KANUNU LAMBERTN KOSNS KANUNU (2) ATMOSFERN ETKLER (a) DAILMA Rayleigh Dalm Mie Dalm Nonselective Dalm (b) Emme (3) DNYA YZEYNN ETKLER (a) EMME (b) GEME / AKTARMA (c) YANSIMA d. GRNTLERN ZELLKLER VE ETKLEYEN UNSURLAR (1) PIXEL (2) TARAMA GENL (SWATH) (3) BANDLAR (4) ZMLEME (Resolution) (a) MEKANSAL ZMLEME LEK ANLIK GR SAHASI (IFOV)

1-45
1 1 2 2 2 2 2 2 2 2 7 7 8 9 10 11 12 12 12 13 14 14 15 16 17 17 18 18 18 19 19 20 20 23 23 24 24 28 29 29 30 32 32 33 33

UZAKTAN ALGILAMA
NDEKLER
(b) TAYFSAL ZMLEME (c) RADYOMETRK ZMLEME (d) ZAMANSAL ZMLEME (5) PARLAKLIK VE TON (Brightness and Tone) (6) KONTRASLIK ORANI (Contrast Ratio) (7) DETAY AYIRT ETME G (Resoving Power) 35 37 38 39 40 41 46-94 46 46 46 46 49 49 50 50 52 53 54 55 55 56 57 57 58 59 60 61 62 64 65 65 65 66 66 67 67 67 71 71 72 72 73 80 80 80 81

BLM-2 UZAKTAN ALGILAMA SSTEMLER VE GRNTLER

1. SENSR SSTEMLER a. PASF VE AKTF SENSRLER (1) PASF SENSRLER (2) AKTF SENSRLER b. KAMERA VE TARAYICI STEMLER (1) KAMERA SSTEMLER (2) TARAYICI SSTEMLER (a) ACROSS-TRACK TP TARAYICILAR (b) ALONG-TRACK TP TARAYICILAR (c) CIRCULAR TP TARAYICILAR (d) SIDE TP TARAYICILAR 2. MUHTELF SENSRLER VE UYDULAR a. METEOROLOJ SENSRLER VE UYDULARI (1) GOES (2) NOAA AVHRR b. YER SATHINI GZLEYEN SENSRLER VE UYDULARI (1) LANDSAT (2) SPOT (3) IRS-1C / 1D (4) IKONOS c. RADAR SENSRLER VE UYDULARI (1) UYDU - RADAR SENSRLER (a) ALMAZ-1 SENSR (b) JERS-1 SENSR (c) ERS-1 ve ERS-2 SENSR (d) RADARSAT SENSR (e) SIR-A, B, C SENSRLER (2) UAK VE NSANLI UZAY VASITALARI - RADAR SENSRLER (a) AIRSAR (b) IFSAR d. DENZ ARATIRMA SENSRLER VE UYDULARI (1) CZCS SENSR (2) MESSR, VTIR VE MSR SENSRLER (3) SeaWiFS SENSR e. GEZEGENLERE YNELK SENSRLER VE UYDULAR f. DER SENSRLER (1) VDEO KAMERALARI (2) FLIR SENSR (3) LASER FLUORO SENSR

(4)

LIDAR SENSR

81

UZAKTAN ALGILAMA
NDEKLER
3. UZAKTAN ALGILANAN GRNT TPLER a. HAVA FOTORAFLARI (1) HAVA FOTORAFILIINDA KULLANILAN FLMLER (a) SYAH BEYAZ FLMLER (b) NORMAL RENKL FLMLER (c) INFRARED RENKL FLMLER (2) HAVA FOTORAFLARININ TPLER (a) DKEY FOTORAFLAR (b) MAL FOTORAFLAR b. OK BANDLI GRNTLER (1) MULTISPECTRAL GRNTLER (2) HYPERSPECTRAL VE ULTRASPECTRAL GRNTLER DEVAMLI VER TP GRNTLER TEMATK GRNTLER PANKROMATK (1 Bandl) GRNTLER MULTISPECTRAL (2 veya daha fazla bandl) GRNTLER 82 82 85 85 85 86 86 87 87 88 89 89 92 92 94 94 95-129 96 96 97 98 103 110 110 110 111 111 112 112 112 113 115 119 123 125 127 130-149 130 130 131 131 131 131 131

BLM-3 GRNT KIYMETLENDRME VE ANALZ

1. GRNT KIYMETLENDRME KRTERLER VE UNSURLARI a. GRNT KIYMETLENDRME KRTERLER (1) HAVA FOTORAFLARI N YER ZMLEME HEDEFLER (2) GRNT KIYMETLENDRMES N CSMLERN ASGAR AYIRT EDLEBLME LLER VE LEKLER (3) GRNTLERN KIYMETLENDRMESNE YNELK SINIFLANDIRMA SEVYELER b. GRNT KIYMETLENDRMENN UNSURLARI (1) TON (2) EKL (3) EBAT (4) PATERN (5) DOKU (6) GLGE (7) ETRAFI LE MNASEBET 2. SAYISAL GRNTLER LEME a. GRNT LEMENN N HAZIRLIKLARI b. GRNTY GELTRME c. GRNTY DNTRME d. GRNTY SINIFLANDIRMA VE ANALZ 3. VERY BTNLEME VE ANALZ

BLM 4 UZAKTAN ALGILAMA UYGULAMALARI

1. SVL AMALI UZAKTAN ALGILAMA UYGULAMALARI a. ZRAATE YNELK UYGULAMALAR b. ORMANLARA YNELK UYGULAMALAR c. JEOLOJK UYGULAMALAR d. HDROLOJK UYGULAMALAR e. DENZLERDEK BUZ KTLERNE YNELK UYGULAMALAR f. ARAZ RTS VE KULLANIMINA YNELK UYGULAMALAR

UZAKTAN ALGILAMA
NDEKLER
g. HARTACILIK UYGULAMALARI h. OKYANUS VE SAHL YNETMNE YNELK UYGULAMALAR 2. ASKER AMALI UZAKTAN ALGILAMA UYGULAMALARI a. HAREKAT VE STHBARATA YNELK GENEL UYGULAMA KATEGORLER b. ASKER UYGULAMA RNEKLER (1) BATHMETRY UYGULAMASI (2) KAMUFLAJ, GZLEME VE ALDATMAYI TESBT UYGULAMASI (3) DEKLKLER TESBT UYGULAMASI (4) GRNT HARTALARI UYGULAMASI (5) GREV PLANLAMA UYGULAMASI (6) PERSPEKTF GRN UYGULAMASI (7) ARAZ SINIFLANDIRMASI UYGULAMASI (8) AFET DEERLENDRMES VE KURTARMA HAREKATI UYGULAMASI 131 131 137 137 137 138 139 141 142 143 144 145 146

EK-A
TAB NESNELERN MUHTELF DALGA UZUNLUKLARINA GRE TAYFSAL YANSIMA DEERLER TOPRAK, YERLEM SAHASI VE SUYUN MUHTELF DALGA UZUNLUKLARINA GRE TAYFSAL YANSIMA DEERLER MNERALLERN MUHTELF DALGA UZUNLUKLARINA GRE TAYFSAL YANSIMA DEERLER VE PROFLLER

1-8
1 1 2

EK-B
ASKER AMALI GRNEN BANDDAK MLL GRNT KIYMETLENDRMESNE YNELK SEVYELER SVL AMALI GRNEN BANDDAK MLL GRNT KIYMETLENDRMESNE YNELK SEVYELER RADAR GRNT KIYMETLENDRMESNE YNELK SEVYELER INFRARED GRNT KIYMETLENDRMESNE YNELK SEVYELER

1-7
1 2 4 6

EK-C
GENEL BLG TPLERNE TATBK EDLEBLEN UZAKTAN ALGILAMA UYGULAMALARI BLG GEREKSNMLERNE TATBK EDLEBLEN GENEL BLG TPLER

1-16
1 6

UZAKTAN ALGILAMA

BLM-1 UZAKTAN ALGILAMAYA GR

1. UZAKTAN ALGILAMA BLM: Uzaktan alglama, yer sathna fiziksel bir temas olmakszn cisimlerin gzlenmesi ve llmesine ilikin bilgi salayan bir bilimdir. Bu bilgi; yansyan veya yaylan enerjinin alglanmas, kayd, analizi sonucunda elde edilmektedir. Bir aan yksekliini veya bir gln derinliini belirlemek iin bunlarn yanna gidilmesine ve llmesine gereksinim bulunmaktadr. Hava fotoraflar uzaktan alglamann temel talarndandr. Gnmzde uzaktan alglama verisi, kameralar ve sensrler ile donatlm uaklar, insansz hava aralar ve uydular tarafndan salanmaktadr. Kameralar ve sensrler grnty; elektromanyetik tayfda Tayf grnt blgesi (spectral Image region) olarak adlandrlan ve kapsamndaki ultra viyole, grnen ve nfrared blgelerinde, yer yznden yansyan ve yaylan enerjiyi lerek olutururlar.
KOZMK IIN
Ksa Dalga Uzunluu

AC G
Uzun Dalga Uzunluu

GAMA IINI

X IINI

ULTRAVYOLE

INFRARED

MCROWAVE

TV / RADYO

GRNEN

TAYF GRNT BLGES

ekil-1 Elektromanyetik tayf zerindeki tayf grnt blgesi Uzaktan alglama sadece hava fotoraflar ve uydu grntlerinden ibaret olmayp tbbi taramalar, mikroskobik almalar, sonar ve radarlar da iermektedir. Uzaktan alglama ilemleri, hedefin ve gelen nn arasndaki etkileime bal olarak aada ekli ve aklamalar yaplan 7 unsuru iermektedir. A. ENERJ KAYNAI VEYA AYDINLATMA: Uzaktan alglamann ilk gereksinimi, aydnlatma iin rnein gne gibi bir enerji kayna veya hedefin zelliine uygun elektromanyetik enerjidir.

UZAKTAN ALGILAMA

ekil-2 Uzaktan alglama ilemleri B. YAYIM (nm) VE ATMOSFER: Enerji, kaynaktan hedefe doru yaylrken atmosferin engellemesi ile karlar. Bu engelleme ikinci defa hedeften sensre giderken de meydana gelir. C. YER YZEYNN ENGELLEMES: Yer yzeyine gelen enerji, yzeyin ve yaymn zelliine bal olarak engellenir. D. SENSRN ENERJY KAYDI: Enerjinin atmosferdeki dalmasn veya hedefden yansmasn takiben sensr, elektromanyetik enerjiyi toplar ve kaydeder. E. GNDERME, ALMA VE LEME: Sensrn kayt ettii enerji verisi, ilenerek grnt haline getirilecei istasyona, ekseriyetle elektronik olarak gnderilir. F. DEERLENDRME VE ANALZ: Grnt zerindeki hedefler grerek ve/veya saysal veyahutta elektronik olarak deerlendirilir. G. UYGULAMA: Elde edilen bilgilerin, muhtelif alanlarda kullanlmas veya zel problemlerin zmne yardm edecek hale getirilmesi ilemlerini iermektedir. 2. UZAKTAN ALGILAMANIN GEM VE GELM: Uzaktan alglama teknolojisi, 1858 ylnda bir balona konulan kamerann ektii siyah/beyaz bir fotorafla balamtr. LANDSAT uydusunun uzaya atlmasna kadar geen sre iinde gelimi ve gnmzn ihtiyalarna cevap verecek seviyeye erimitir.

UZAKTAN ALGILAMA Kameralar 150 yldan daha uzun bir sre uzaktan alglama hizmetinde kullanlmtr. Bu kameralar, bir mercek vastasyla elektromanyetik tayfn grnen band kapsamndaki hedefleri gm tabanl bir film ortamna kaydeden techizatlardr. Filmler zerindeki hedefler, siyah/beyaz parlaklk farklarndan veya renkli tonlardan istifade ile belirlenmitir. Balondan kullanlan kamera deneyimini takiben, 1882 ylnda meteorolojik bir uygulama iin kamera ile donatlm bir uurtma uurulmutur. 1909 ylnda uaktan kullanlan bir kamera ile sinema filmi ekilmitir. Birinci dnya harbi esnasnda, askeri amal kameralar, uaklara monte edilmi ve geni yer sathlar fotoraflanarak kymetli bilgiler elde edilmitir. Hava fotoraflarnn askeri nemini anlayan lkeler, sadece keif grevi amalar iin dizayn edilmi uaklar envanterlerine ithal etmiler ve ikinci dnya harbinde askeri istihbaratn %80nini hava fotoraflarndan salamlardr. Keif uaklarnn gelimesine paralel olarak 1940l yllarda Infrarede hassas elemanlar gelitirilmi ve takiben 1950 ylnda retilen False color Infrared filmler, askeri amalar ve bitki haritalarnn karlmas iin kullanlmlardr. Atmosferden yaplan uzaktan alglama konusu, uzay cann balarnda ortaya kmtr. kinci dnya harbinden sonra Almanyadan ele geirilen V-2 roketleri Viking olarak adlandrlan bir proram ercevesinde otomatik still ve sinema kameras ile tehiz edilerek uzaya atlmtr. Bu roket yrngeye oturtulmadan 227 km.lik bir ykseklie erimitir. Trman esnasnda ekilen grntler roketin dmesini takiben elde edilmi ve uzaydan alnan ilk resimler olarak tarihe gemitir.

ekil-3 V-2 roketine yerletirilmi K-12 kameras ile ekilen New Mexico, Arizona, Nevada ve California krfezinin grnts 1 Nisan 1960 tarihinde, Atlas roketi ile insansz TIROS-1 meteorolojik uydusu uzaya gnderilmitir. Blgelerin bulut durumunu ve meteorolojik haritalarn karmak iin geni sahalar tarayan vidicon kameralarla techiz edilen bu uydunun, dnyaya gnderdii ilk grnt 9 mays 1960 tarihinde alnmtr. Takiben ayn amalara hizmet eden Nimbus, NOAA ve GOES olarak adlandrlan uydular hizmete girmitir.

UZAKTAN ALGILAMA

ekil-4 lk meteorolojik uydu grnts 1960-1970 yllar arasnda uydular ay ve dnya sathnn grntlenmesini salayan sensrlerle tehiz edilmitir. 1970li yllarda ABD i ileri bakanl ile NASA tekili mtereken, sistematik olarak dnya hakknda bilgi toplamaya ynelik ERTS (Earth Resources Technology Satellites) ad altnda bir proram oluturmutur. Bu proram erevesinde 1972 ylnda Nimbus meteoroloji uydusunun modifikasyonu ile ERTS-1 uydusu retilmitir. 1975 ylnda bu proramn ad LANSAT olarak deitirilmitir. Takiben retilen Landsat-2 (1975), Landsat-3 (1978), Landsat-4 (1982), Landsat-5 (1984) uydular uzaya gnderilmitir. Bu uydular genel olarak jeolojik ve bitki rts verilerini toplayan ok bantl (Multispectral Scanner: MSS) ve mekansal zmlemeli 7 bantl toprak, arazi rts, hidroloji gibi konusal harita (Thematic Mapper: TM) amal sensrlerle donatlmtr. Fransz retimi SPOT-1 (1986), SPOT-2 (1990), SPOT-3 (1993) uydular hizmete girmitir. Bu uydulara, siyah/beyaz grnt salayan Panchromatic ve Landsat verilerinden daha fazla detay veren Multispectral sensrler konulmutur. Aralk 1995de Panchromatic (PAN), Linear Imaging Self-scanning Sensr (LISS-III) ve Wide Field Sensr (WiFS) olarak adlandrlan sensrlerle tehiz edilmi IRS (Indian Remote Sensing) uydusu hizmete girmitir. Eyll 1999da 1 metre zmlemeli Panchromatic ve 4 metre zmlemeli Multispectral sensrlere sahip IKONOS uydusu uzaya atlarak greve balamtr. Uzaktan alglamann geliimi; ABD, Fransa, Hindistan, Rusya, Kanada, Japonya, Almanya ve srailin katklar ile salanm olup aadaki tablolarda bunlarn sadece belli ballarna kronolojik bir sra iinde deinilmitir.

UZAKTAN ALGILAMA
FOTORAFK METODLAR 1759 1839 1840 1855 1858 1862 1860 1870 1880 1895 1900 1903 1909 1915 1917 1920 1923 1924 1930 1930 1931 1935 1937 1938 1940 1940-1943 1941 1940-1945 Lambert (Fransz) photogrammetry prensiplerine ilikin ilk ifadeler Daguerre and Nepce (Fransz) ilk fotoraf Totoraf kullanarak topografik harita retimi (Fransa) Trichromatic renkli gr denemesi (Maxwell) Parisin balondan kamera kullanm ile fotorafnn ekilmesi Single-lens beam splitter teknii ile multispectral grntnn analizi. American sivil harbi esnasnda, balondan askeri amal fotoraf ekilmesi Basit kimyasal renkli projeksiyon sisteminin gelitirilmesi ngiltere, Fransa ve Rusya uurtmadan kamera kullanm Fotoraf kullanm ile Kanada da Topografik gzlem yapld (Seville) 3 mercekli multispectral kamera icat edildi (Ives). Gvercinlere kamera baland Uaktan ilk sinema filmi ekildi (Wilbur Wright) Birinci dnya harbinde ngiliz kraliyet hava kuvvetleri (R.A.F.) tarafndan ekilen keif fotoraflar taktik deilii almalarnda kullanld. ABD muhabere birlii tarafndan Meksika harbinde hava fotoraflar kullanld. Petrol jeololar petrol aramada hava fotoraflarn kulland. Zeiss tarafndan Stereoplanegraph aleti retildi. ok katmanl renkli (Multilayered color) film gelitirildi Yer sathnn ilk hava spectrophotographysi ekildi KrinovRus) Yer bilmi ve ziraat amalar iin youn hava fotoraf kullanld. Stratospheric balonda Infrarede hassas hava filmi test edildi. Kodachrome filmler piyasaya srld. Hava kefinde renli film kullanld. Multiplex photogrammetric plotter cihaz retildi (Bausch and Lomb). Kelsh plotterlar kullanlmaya balad Kamuflaj tesbiti ve pusa nfuz eden Siyah/Beyaz, renkli IR filmler geliti. Eardley'in Aerial Photos: Their Use and Interpretation dokman yaynland. kinci Dnya Harbi gereksinimlerini karlamak iin hava fotorafcl ve fotogrametri byk gelime gsterdi.. FOTORAFK OLMAYAN SENSR SSTEMLER Manual of Photogrammetry dokmannn ilk basks yaynland. Askeri amal olarak su derinliinin tesbiti iin 2 bantl hava fotoraf kullanld. Spectral Reflectance Properties of Natural Materials dokman yaynland. Orthophoto haritaclk popular oldu.. Jeolojik haritalama iin renkli hava fotoraf kullanld. Spectro-zonal photography for mapping soilsisimli soviet dokman yaynland. Renkli filmler hava fotorafcl kapsamnda kullanlmaya balad. Colwell'n Manual of Photointerpretation and Ray's Aerial Photographs in Geologic Interpretation and Mapping dokman yaynland ok bantl (multispectral) fotorafclkta dikkate deer bir faaliyet balad.

1944 1944 1947 1950 1952 1956 1960 1960 1960

UZAKTAN ALGILAMA
1962 1964 1967 1967 1968 1968 1975 1800 1879 1889 1930 1940 1950 1954 1950 1960 ABD ve Rusya 9 mercekli multispectral kamera retti; Itek firmas 1963 ylnda 10 mercekli kameray retti. NASA, dnya kaynaklarnn ok bantl fotorafclkla aratrlmas proramna resmen balad. Ultra Viole fotoraflnn kullanlmasna baland. ABD Ordu istihkam Kolordusu tarafndan 2 blmlk Earth Resources Surveys from Space dokman yaynland. ASP'nin Manual of Color Aerial Photography dokman yaynland. Apollo-9 ile ok bantl fotorafclk tecrbesi yapld. ASP'nin Manual of Remote Sensing dokman yaynland. FOTORAFK OLMAYAN SENSR SSTEMLER Sir William Herschel tarafndan Infrared tayf blgesi kefedildi. Langley bolometer kullanarak elektriki cisimlerin oluturduu sy lt. Hertz, radyo dalgalarnn kat cisimlerden yansmasn tecrb etti. ngiltere ve Almanya uaklarn bulunduklar yerde geceleri meydana getirdii termal paternler zerinde alt. ngilte ve ABD ikinci dnya harbi esnasnda uaklarn ve gemilerin radarda izlenmesi konusunu gelitirdi. Michigan Universitesi tarafndan Infrared sistemler zerinde geni bir alma yapld. Synthetic Aperture Radar (SAR) konsepti hazrland. Motorola, Philco, Goodyear, Raytheon firmalar tarafndan SLAR ve SAR sistemleri aratrma ve gelitirme almalar yapld Non-imaging radiometers, scanners, spectrometers and polarimeters cihazlarnn grnty oluturan muhtelif dedektrleri gelitirildi. UYDU GRNTLEME SSTEMLER Rahrmann, foto platformu olarak bir roketin kullanlmasn teklif etti. Alman Maul, cyro-istikrarl bir kamerann rokete monte edilmesini gelitirdi. V-2 rocketi, uzaya atld ve fotoraf ekti. Rusya, Sputnik-1 uydusunu uzaya gnderdi. ABD, TIROS-1 uydusunu uzaya att ve fotoraf ekti. Yrngedeki insansz Mercury spacecraft MA-4 fotoraf ekti ve dnyaya gnderdi. Takiben MA-8 and MA-9 daki Astronotlar tarafndan fotoraflar akildi ve dnyaya gnderildi. TV and dier sensorler ile donatlm Nimbus meteorolojik artrma uydusunun proramna baland. Gemini uydusu ile uzayda ilk insanl uu gerekletirildi ve baz renkli fotoraflar ekildi. Gemini uydusu fotorafik deneyimlerini gelitirdi. ABD i ileri bakanl ve NASA, ERTS (Landsat) programna balad. Apollo-6 ve 7 dnya yrngesi etrafnda uulara balad. multispectral Apollo-9 multispectral fotoraf ekme deneyimlerine balad. ERTS-1 (Landsat) (1972), Landsat-2 (1975) ve Landsat-3 (1978) uzaya atld. Astronotlu Skylab uzaya atld ve yer aratrma deneyimlerine balad. Apollo-Soyuz uzayda umaya balad baz fotoraflar ekti. Seasat-1 uydusu uzaya atld. 99 gn sonar dt Nimbus-7 uydusu uzaya atld.

1891 1908 1946 1957 1960 1961

1964 1965 1965 1965 1967 1968 1972 1972-73 1975 1978 1979

UZAKTAN ALGILAMA 3. UZAKTAN ALGILAMANIN ESASLARI: Sensrler vastasyla elde edilen grntleri, muhtelif alanlarda uygulamak iin uzaktan alglamay etkileyen fiziksel ve kimyasal hususlarn, grntlerin zellik ve tiplerinin bilinmesi gerekmektedir. a. ELEKTROMANYETK IINIM (YAYIM) : Uzaktan alglamann temel gereksinimi hedefin bir enerji kayna tarafndan aydnlatlmasdr. Gne, ksa dalga uzunluunda bir enerji yaymaktadr. Bu enerji, elektromanyetik yaym eklinde olup dalga teorisinin temel kurallarna bal ve sinisoidal tarzda seyahat etmektedir. Elektromanyetik yaym; yaym istikametine dik ynde ve deiik byklkte bir elektriksel saha (E) ile bu saha ile dik a yapan bir manyetik sahay (M) iermektedir.

ekil-5 Elektromanyetik yaym Elektromanyetik yaymn, Dalga uzunluu (wavelength) ve Frekans (frequency) olarak adlandrlan 2 zelliinin tam olarak bilinmesi nem tamaktadr. Dalga uzunluu, birbirini izleyen dalgalarn tepe noktalar arasndaki mesafe olup harfi ile tanmlanmtr. Dalga uzunluu; Nanometers (nm: 10-9 m, 10-7 cm ), Micrometers (m:10-6 m, 10-4 cm), Centimeters (cm: 10-2 m) ve Meters (m) cinsinden ifade edilir. Frekans, dalgann saniyedeki devir saysn belirtmekte olup hertz cinsinden ifade edilir ve her bir saniyede geen bir devire eittir.
Dalga Uzunluklar
Nanometers
.003 .03 0 .3 3.0 30.0 300.0

Micrometers
3 30 300 0.3

Centimeters
3 30 3 30

Meters
300

Gama Rays

X- Rays (Hard)

X- Rays Ultra (Soft) violet

Grnen

Infrared

EHF

SHF

UHF

VHF

HF

LF ve MF

1014 1013

1012 1011 1010 109

108 107

106

105

104

103

102

101

Frekans (Megahertz)

Microwave

Radar TV ve Radio

Frekans = 3 x 108 (m /s) / Dalga Uzunluu (m)

UZAKTAN ALGILAMA

ekil-6 Dalga uzunluu ve frekans Dalga uzunluu ile frekans arasndaki iliki aadaki forml ile tanmlanmtr. Bu karlkl iliki sonucunda; yksek enerji veren scak cisimler, ksa dalga boyunda ve yksek frekansda, dk enerji veren souk cisimler, uzun dalga boyunda ve dk frekansda yaym yaparlar. c=xv : Dalga uzunluu (m) v : Frekans (saniyedeki devir, Hz) c : n srati (3 x 103 m/s)
Uzun dalga uzunluu Ksa dalga uzunluu

Dk frekans Dk enerji Souk cisim

Yksek frekans Yksek enerji Scak cisim

ekil-7 Dalga uzunluu ve frekans ilikileri b. ELEKTROMANYETK SPEKTRUM (TAYF) VE ZELLKLER: Uzaktan alglama platformlarndaki sensrler, elektromanyetik yaym kaydederek grnty olutururlar. Bu yaymn kategorize edilmesi ile Elektromanyetik Tayf olumutur. Tayf; gama ve x nlarn da ieren ksa dalga uzunluu ile, microwave ve TV / radyo dalgalarn kapsayan uzun dalga uzunluu arasnda yer almtr. Elektromanyetik tayf uzaktan alglama asndan nem tayan muhtelif blgelere ayrlmtr. Aadaki ekillerde tayfn ierdii genel blgeler ile Ultraviole (UV), Grnen Ik (Visible Light), Infrared (IR) ve Microwave blgelerinin dalga uzunluu ve frekans durumu gsterilmitir.

UZAKTAN ALGILAMA

YANSIYAN SOLAR IIN PANKROMATK (S/B)

YAYILAN IIN VEYA TERMAL

GRNEN IIK UV
MAV 0.2 0.4 YEL 0.5 KIRMIZI YAKIN IR NWIR 0.6 0.7 1.1

I N F RA R E D
MICROWAVE KISA IR SWIR 3.0 Orta IR MWIR 5.0 Uzun IR LWIR 14.0

ekil-8 Elektromanyetik tayf blgeleri (1) ULTRAVIOLE: ok ksa dalga uzunluundaki tayfn Ultraviole veya ksa bir deyile UV blgesi, 0.2-0.4 m dalga uzunluunda yer almakta ve uzaktan alglamaya olanak salamaktadr. Dnya sathndaki kayalar ve mineraller gibi baz materyaller, UV nlar tarafndan aydnlatldnda k sama (Fluoresce) veya grnen yayma zellii bulunmaktadr. Bu zellikleri nedeniyle bu tip materyaller sensrler tarafndan alglanarak belirlenirler.

ekil-9 Ultraviolet blgesine ilikin dalga uzunluklar ve frekanslar

UZAKTAN ALGILAMA (2) GRNEN IIK: nsan gz veya uzaktan alglama sensrleri, grnen k blgesindeki hedefleri tesbit ederler. Grnen dalga uzunluu 0.4 0.7 m arasndadr.

ekil-10 Grnen Ik blgesine ilikin dalga uzunluklar ve frekanslar En uzun dalga uzunluu krmz, en ksas ise meneke renidir. Grnen k blgesindeki renkler ve bunlarn dalga uzunluklar aada belirtilmi olup ana renkler mavi, yeil ve krmzdr. Dier renkler bunlarn kombinasyonundan olumaktadr. Meneke Mavi Yeil Sar Turuncu Krmz : 0.4-0.446 m : 0.446-0.500 m : 0.500-0.578 m : 0.578-0.592 m : 0.592-0.620 m : 0.620-0.700 m

Mavi renkteki enerji, elektromanyetik tayfn 0.40-0.50 m dalga uzunluunda yer almaktadr. Bu renk; uzun dalga boylarnda grnmeyen glgedeki metaryali aydnlatma, yeil bitkilerin ierdii klorofil tarafndan emilme (klorofilin en iyi emildii dalga uzunluu 0.40 mdir) ve takriben 40 metre derinliindeki temiz suya nfuz etme zelliklerine sahiptir. Yeil renkteki enerji, elektromanyetik tayfn 0.50-0.60 m dalga uzunluunda yer almaktadr. Bu renk; 13 metre derinliindeki temiz suya nfuz etme, temiz ve bulank su arasndaki kontrastl belirleme, sathdaki gerilim etkisi nedeniyle sudaki ya tesbit etme ve yakn Infrared (NIR) blgesine gre daha az tarzda bitkilerin yapt yksek yansmay belirleme, zelliklerini iermektedir.

UZAKTAN ALGILAMA Krmz renkteki enerji, elektromanyetik tayfn 0.60-0.70 m dalga uzunluunda yer almaktadr. Bu renk; klorofilin emilmesi nedeniyle (0.66 m) bitkileri ayrt etme, topra ayrt etme ve yerleim sahas niteliklerini analiz etme, l yapraklarn ierdii krmz ve sar renkteki pigmentlerin yapt yansmay tesbit ve 8 metre ile limitli su derinliine nfuz etme zelliklerini kapsamaktadr. nsan gz, gne nlarn tek veya homojen bir renkte grmektedir. Gerekte bu renk; tayfn ultraviolet, grnen ve nfrared blgelerin yayd muhtelif dalga uzunluklarndan olumutur. Gne nlarnn bir prizmadan geirilmesi halinde, bu renkleri ayr ayr grmek mmkndr.

ekil-11 Prizmadan geirilen gne nlar ve oluan renkler (3) INFRARED (KIZILTES): Infrared (IR) blgesi, elektromanyetik tayfn 0.7-100 m dalga uzunluunda yer almtr. Grnen k blgesinin 100 mislinden daha geni bir sahaya yaylmtr. Bu blge yaymn zelliine bal olarak yansyan (reflected) IR ve yaylan (emitted) veya termal (thermal) IR olarak adlandrlan 2 ksma blnmtr. 0.7-3.0 m dalga uzunluunda yer alan yansyan IR blgesindeki k veya s tarzndaki yaym, grnen k blgesindekine ok benzemekte ve uzaktan alglama amalarna hizmet vermektedir. 3.0-100 m dalga uzunluuna sahip termal IR blgesi, grnen k ve yansyan IR blgesinden olduka farkl zellikleri tamaktadr. Bu blgedeki enerji temelde yer sathndan yaylan scaktr. Grnen k ile microwave (radar) blgeleri arasnda bulunan IR blgesinin baz zellikleri optik bazlar ise radar enerjisine benzemektedir. Blge kendi iinde ayrca dalga uzunluklarna dayal olarak; Yakn Infrared (Near IR: NIR), Ksa dalga Infrared (Short Wave IR: SWIR), Orta dalga Infrared (Mid Wave IR: MWIR) ve Uzun dalga Infrared (Long Wave IR: LWIR) olarak 4 ksma blnmtr. Yakn Infrared ve ksa dalga Infrared yansyan enerji, Orta dalga Infrared yansyan ve termal, Uzun dalga Infrared ise yaylan veya termal blge kapsamndadr.

UZAKTAN ALGILAMA (a) YAKIN INFRARED 0.72-1.1 m: Yakn nfrared blgesindeki yansma, yaprak dokusunun hcresel yapsndan kuvvetli bir ekilde etkilenmektedir. Bu zellik nedeniyle bitkilerin analizinde kullanlr. Suyun emme ve bitkilerin yansma zellii nedeniyle (0.76-0.90 m) ky haritacana olanak salamaktadr. Ayrca canl ktlelerin (0.760.90 m) belirlenmesinde, ine ve yayvan yaprakl aalarn birbirinden ayrt edilmesine imkan vermektedir. (b) KISA DALGA INFRARED 1.1- 3.0 m: Bitki tipleri arasnda kontraslk farkllklar bu blgede ortaya kmaktadr. Snrl olarak buluta nfuz eden ksa dalga Infrared; sulardaki yan, toprak ve bitkilerin ierdii nemin belirlenmesini salayan zelliklere sahiptir. (c) ORTA DALGA INFRARED 3.0- 5.0 m: Uzun dalga nfrared blgesi kadar shatli olmamakla beraber termal scaklklar tesbit etmektedir. Bu blge gndzleri; yansyan enerjiyi ve termal yaym karmn, geceleri; yaylan sy, metal atlardan yansyan enerjiyi, bacalardan kan ve yangnlardan kaynaklanan s yaymn ve buhar yansmasn tesbit eder. Dumana nfuz etme zelliine de sahiptir. (d) UZUN DALGA INFRARED 5.0- 14.0 m: Termal analizlerde kullanlr. Baz bitkilerin younluu ve rt tipini, gnlk ve mevsimsel olarak termal atalet gsteren bitkileri belirme zelliklerini tamaktadr.

ekil-12 Infrared blgesine ilikin dalga uzunluklar ve frekanslar

UZAKTAN ALGILAMA

(4) MICROWAVE: Yakn zamanda, uzaktan alglamann ilgi sahasna giren microwave enerji blgesi, elektromanyetik tayfn 0.1-100 cm dalga uzunluunda yer almaktadr. Bu blge, kendi iinde muhtelif gereksinimler iin kullanlan 6 band iermektedir. Ka-Band (0.75-1.1 cm), K-Band (1.1-1.67 cm) ve Ku-Band (1.67-2.4 cm): ok ksa dalga uzunluundadr. Uaklarda ilk radar sistemi olarak kullanlmlardr. X-Band (2.4-3.75cm): Askeri keif ve arazi haritacl amalar iin uaklarda yaygn olarak kullanlmtr. C-Band (3.75- 7.5cm): Bir ok uakta, nsansz hava arannda ve uzay aralarnda (ERS-1 ve RADARSAT) kullanlmaktadr. S-Band (7.5-15 cm): Ruslarn ALMAZ uydusunda kullanlmtr. L-Band (15-30cm): ABDnin SEASAT, Japonlarn JERS-1 uydular ve NASAnn uaklarnda bulunmaktadr. P-Band (30-100 cm): NASAnn deneyimsel aratrma sistemi olarak uaklarda kullanlmaktadr.

ekil-13 Microwaves blgesine ilikin dalga uzunluklar ve frekanslar Blgenin ksa uzunluktaki dalga uzunluklar, termal nfrared blgenin zelliklerini tarken, uzun uzunluktaki dalga uzunluklar ise radyo yaynlarna olanak salamaktadr. iddetli yamur dnda, uzun dalga uzunluundaki microwave enerji; bulut rtsne, pusa ve toza nfuz etme kabiliyetine sahip olup ksa optik dalga uzunluuna tesir eden atmosferik dalmadan etkilenmemektedir. Bu zellik nedeniyle microwave blgede, hemen hemen tm hava ve evresel koullar altnda, herhangibir zamanda veri toplamaya imkan salamaktadr.

UZAKTAN ALGILAMA Tm cisimler belirgin miktarda microwave enerji yaymaktadr. Bu enerji cismin veya sathn yayd scaklk ve nem zelliklerine baldr. Microwave alglama, uzaktan alglamada kullanlan pasif ve aktif yntemlerden her ikisinide iermektedir. c. UZAKTAN ALGILAMAYI ENGELLEYEN FAKTRLER: Enerji kayna, hedef ve alglayc arasndaki atmosfer ve dnya sathndaki materyaller, uzaktan alglamay engellemektedir. Gnein salad enerjinin tm hi bir zaman alglayclar tarafndan kaydedilemez. Bunlarn yan sra mevcut fiziksel kuramlarn ve etkilerinin de bu balk altnda incelenmesi gerekmektedir. Gerek fiziksel kuramlarn gereksede atmosferin ve dnya sathnn uzaktan alglamaya olan etkilerinin temel bazda bilinmesi; doru sensrn seilmesine, daha iyi grntnn elde edilmesine ve hedeflerin daha iyi kymetlendirilmesine olanak salamaktadr. (1) UZAKTAN ALGILAMAYA LKN FZKSEL KURAMLAR: Bilim adam Kelvin, her cismin birbirinden farkl ve mutlak sfr (-273 C) olarak tanmlanan bir scakln zerinde Infrared enerji yayd kuramn ortaya koymutur. Yaylan solar enerjinin (6000 C0) tmn emen bunu en iyi ekilde tekrar yayan cisimlere siyah cisim (Blackbody) denilmektedir. Dnya zerinde byle bir cisim mevcut olmayp, bulunanlar ise Gri cisim (Greybody) olarak tanmlanmlardr. Fiziksel olarak nlar; Az youn ortamdan (ortam 1) ok youn bir ortama girerken, normale yaklar. Dier bir deyile geli as (Q1) sapma asndan (Q2) byktr (Q1>Q2). ok youn ortamdan (ortam 2) az youn ortama giderken ise normalden uzaklar (Q2<Q1).
Gelen n
Ortam 1 Ortam 2 Ortam 1

Yansma

Dalma

Emme

Yaym

ekil-14

Yaym

Gelen n, dalma, yansma, emme ve yaym

UZAKTAN ALGILAMA Sathn yapsna bal olarak (ok dzgn) ayn a ile yansrlar (Q1=Q2). Sathn zerinde deiik ynde dalrlar (scattering), Sath tarafndan emilir. Takiben oluan enerji ise yaylr.

PLANCK KANUNU: Planck, sfr Kelvin derecesinin zerinde scakla sahip cisimlerin yaydklar enerjinin dalga boyunun, scakla bal olarak deitiini kantlam ve buna ilikin olarak aadaki eitlii ve ve dalm grafiini hazrlamtr. Grafiin incelenmesi sonuunda, 300 Kelvin derecesinde, yani oda scaklndaki cisimlerin yaymnn, 9.6 mikron dalga boyunda olduu ortaya kmaktadr. Dnya zerinde ortalama scaklk 300 Kelvin olduuna gre, bu scakla sahip cisimlerin grntlenmesi, 9.6 mikron dalga uzunluunu ieren 8-14 mikron bandnda salanmaktadr.

YAYIM WATTS CM-2 DALGA UZUNLUU, ekil-15 Planck Kanunu grafii ve eitlii

UZAKTAN ALGILAMA WIEN KANUNU: Scakl artan cisimlerin yaymakta olduu enerji miktarnda meydana gelen deiiklikleri aratran Wien, aadaki grafik ve eitlik vastasyla, scakln artmas halinde dalga boylarnda yaym younluunun arttn ve tepe noktasna kart gelen dalga boyunun ise azaldn ispatlamtr. Scakl artan cisimlerin yaymakta olduu enerji miktarnda meydana gelen deiiklikleri aratran Wien, scakln artmas halinde dalga boylarnda yaym younluunun arttn ve tepe noktasna kart gelen dalga boyunun ise azaldn ispatlamtr.

ekil-16 Wien Kanunu grafii ve eitlii Wien eitlii veya grafii kullanlarak muhtelif scaklktaki cisimlerin yaymlad enerjinin dalga uzunluklar tesbit edilmektedir. Buna ilikin rnekler aadaki tabloda gsterilmitir.
CSMN SICAKLII + KELVN 37+273=300 85+273=358 480+273=753 6000 DALGA BOYU (Mikron) 9.6 5.8 3.8 0.5

CSM NSAN TANK EKZOSTU KAZAN DARES GNE

Keza bu eitlik vastasyla 3-5 veya 8-14 mikron bantda alan sensrlerin alglayaca scaklklar da belirlemek mmkndr.
SENSRN ALITII BANT 3-5 8-14 KELVN DERECES 965 - 579 362 - 207 SANTGRAD DERECES (+692) (+306) (+89) (-66)

UZAKTAN ALGILAMA STEFAN-BOLTZMAN KANUNU: Cisimlerin radyometrik scaklklar zerinde aratrma yapan Boltzman; cisimin scaklnn 2 katna kmas halinde, enerji yaym kabiliyetlerinin 16 misli arttn, bulunduklar zemin ile hemen hemen ayn scakla sahip olan aalar gibi doal bitkilerin yaym kabiliyetlerinin farkl olduunu ve bulunduklar zemin ile farkl scaklklara sahip fabrika, uak, gemi, tank ve ara gibi insan yaps olanlarn kontrastlk nedeniyle grntlenebildiini ispatlamtr. Infrared grntler zerinde alanlara, hayati neme haiz bilgileri ortaya koyan Boltzman, bu ama iin aadaki eitlii meydana getirmitir. W= T4 W= Radyometrik Scaklk = Boltzman Sabiti (5.66961x10-8) T = Cismin Mutlak Scakl Bu eitlik, gri cisimlere uygulanmak zere Kirchoff kanununu ierecek tarzda dzenlendiinde eitlik, W= e T4 ekline dnmektedir. Buradaki e sembol cismin yaym kabiliyetini gstermektedir. TERS KARE KANUNU: Bir kaynaktan alnan radyasyon, aadaki ekilde grld gibi kaynak ile alc arasndaki mesafenin karesi ile ters orantldr. rnein kaynaktan 500 fit uzaklkta 1 birim IR enerji alglanyorsa, 1000 fit uzaklktan olan alglama 1/4 birime, 2000 fit uzaklktan olan alglama ise 1/16 birime dmektedir. Bu zellik planlayc ve kymetlendirmecilere, IR sensrlerle alglanacak grntlerin alak irtifadan yaplmasn dikte ettirmektedir.

ekil-17 Ters Kare Kanunu

UZAKTAN ALGILAMA LAMBERTN KOSNS KANUNU: Lambert, muhtelif kaynaklardan alglanan radyasyon miktarnn, sensrn optik ekseni ile normal arasndaki ann kosinsne eit olduunu ispatlamtr. ekil-18de grld gibi, ayn ge sahip ve hedefe dik veya muhtelif alarla bakan sensrlerle yaplan uygulamada, a bydke alglamann azald grlmtr. Hedefe 0 derece ile bakan sensr (A), 10 watts x Cos 00 (1)= 10 watts alglarken, Hedefe 60 derece ile bakan sensr (B), 10 watts x Cos 600 (0.5)= 5.00 watts, Hedefe 75 derece ile bakan sensr (C) ise, 10 watts x Cos 750 (1)= 2.58 watts alglama yapmaktadr. Bu husus, azami alglamann yaplabilmesi, yani ok iyi bir grntnn elde edilebilmesi iin sensrn hedefe gre dikey konumda olmasn gerektirmektedir.

ekil-18 Lambertin Kosins Kanunu (2) ATMOSFERN ETKLER: Solar enerji sensre, atmosferin iinden geerek ulamaktadr. Atmosfer iindeki partikller ve muhtelif gazlar bu enerjinin yaylmasn etkilemekte, dier bir deyile engellemektedir. Bu etkileme, salma (scattering) ve yutulma (absorption) tarznda olmaktadr. (a)
SAILMA:

Atmosferde mevcut olan partikller ve gaz maleklleri enerji yaymn etkileyerek onun orijinal istikemetini deitirir. Meydana gelen salma; yaymn dalga boyuna, partikl ve gazlarn okluuna ve nn atmosferde kat ettii mesafeye bal olarak deimektedir. Atmosferdeki salma; Rayleigh, Mie ve nonselective olarak adlandrlan tarzlarda olmaktadr.

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

18

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA

ekil-19 Atmosferin dalma etkisi Rayleigh Salma: Yaylan enerji, atmosferin st ksmlarnda, dalga boyundan daha kk partikllerle karlatnda, meydana gelen bir salma tipidir. Bu partikller; toz zerrelerini, nitrojen ve oksijen molekllerini iermektedir. Bu blgede ksa dalga enerjisi uzun dalga enerjisine gre daha fazla dalmaktadr. Gne n atmosferden geerken grnen k blgesinin en ksa dayga boyuna sahip olan mavi renk, ayn blgedeki daha uzun dalga boylarn ieren yeil ve krmz renklerden daha fazla dalma meydana getirmektedir. Bu zellik, gkyznn mavi renkte grlmesini salamaktadr. Gne doumu ve batm zamannda k, le zaman na gre dnyann kresellii nedeniyle daha fazla yol kat etmekte ve ksa dalgann hemen hemen tamam dalmaktadr. Bylece uzun dalga kapsamndaki krmz renin ok byk bir ksm atmosfere nfuz ederek gkyznn kzl renkte grnmesini salamaktadr.
Gn batm Gne
Kuzey Kutbu

Dn Yn

Gn doumu

ekil-20 Uzun dalga kapsamndaki krmz rengin atmosfere etkisi Mie Salma: Yaylan enerjinin dalga boyu, hemen hemen ayn ebatlardaki partikllerle karlatnda, meydana gelen bir salma tipidir. Toz, polen, duman ve su buhar bu dalmaya neden olan unsurlardr. Uzun dalga boyunu etkileyen bu dalm, atmosferin alt ksmlarnda, bulutlu hava artlarnda ve pek ok partikln bulunduu yerlerde olumaktadr.

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

19

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA Nonselective Salma: Yaylan enerji, dalga boyundan daha byk partikllerle karlatnda meydana gelen bir salma tipidir. Su damlalar ve byk toz paralar bu tip salmaya neden olmaktadr. Dalga boylar takriben eit olarak daldklarndan sis ve bulutlara sebep olurlar. Mavi, yeil ve krmz n eit miktarda dalmas ve bunlarn birleimi sonuunda beyaz renk olutuundan, bulutlar ve sis beyaz renkte gzkmektedir.

ekil-21 Nonselective dalm ve Atmosferin emmesi (b) Yutulma:

Salmann ztt olan bu doa olay etkisiyle, muhtelif dalga boylarndaki enerji, atmosferdeki molekller tarafndan emilir ve sonuda enerji belirli miktarda kaybolur.

Ozon, karbon dioksit ve su buhar atmosferin yutulma yapan 3 ana esidir. Bu ana elerin yansra karbon monoksit, diazotmonoksit ve metan da belirli oranlarda emme yapmaktadr. Ozon, gnein yaymlad zararl ultraviolet nlar yutmakta ve dnya zerinde koruyucu bir katman meydana getirmektedir. Bu katmann olmamas halinde, gne nlarnn direk etkisi altnda kalan insan derisi yanmaktadr. Bitkilerden kaynaklanan korbon dioksit, elektromanyetik tayfn termal s ile ilgili olan uzun nfrared blgesinde gl bir tarzda emilmektedir. Atmosferdeki su buhar, uzun dalga Infrared ve ksa dalga microwave blgelerinde (22m-1m) olduka fazla emilmektedir. Alak seviyelerdeki mevcut su buhar miktar, senenin farkl zamanlarna ve farkl corafik blgelerine gre deimektedir. rnein l blgelerinin zerinde enerjiyi emen su buhar miktar olduka az iken, tropik blgelerde bu miktar olduka youndur.

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

20

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA IR grntlerini en fazla etkileyen su buharnn muhtelif iklim blgelerine ve irtifalara bal olarak yaplan incelemeleri sonucunda; 3.5 g/m3 lk su buharn ieren atmosfer kuru ve hemen hemen tam geirgen, tropik blgelerdeki 19 g/m3lk su buharna sahip atmosfer ise, nemli ve geirmeyen olarak deerlendirilmitir.
SU BUHARI MKTARI (g / m3)
RTFA (Km) 0 1 2 3 TROPK BLGE 19 13 9.3 4.7 ORTA PARALELDE YAZ MEVSM 14 9.3 5.9 3.3 ORTA PARALELDE KI MEVSM 3.5 2.5 1.8 1.2 KUTB YAZ MEVSM 9.1 6.0 4.2 2.7 KUTB KI MEVSM 1.2 1.2 0.94 0.68 ABD STANDARDI 5.9 4.2 2.9 1.8

Bunun sonucu olarak; ak ve nemli havalar iin 3-5 m bandnda, puslu ve kuru havalar iin 8-14 m bandnda alan sensrler ideal olarak kabul edilmitir. Bu verilerin altnda, Infrared grnt alglanacak blgelere ait engelleyici hususlar ile, mevsimsel iklim incelenmeli ve alnacak sonulara gre sensr seilmelidir. Muhtelif gazlarn, tayfn ok zel blgelerinde elektromanyetik enerjiyi emmeleri hususu, uzaktan alglama amalar iin nfrared blgesinde deerlendirildiinde, 3-5 m ve 8-14 m dalga boylarndaki atmosferik pencerelerde en iyi alglamann yaplaca sonuuna eriilmektedir. reticiler bu gerekten hareketle IR sensrleri, 3-5 veya 8-14 mikron dalga boylarnda alacak ekilde imal etmilerdir.
AKTARIM (%) Emilen

ENERJ

Gne Dnya

Dalga uzunluu (m)

ekil-22 Muhtelif dalga uzunluklarndaki atmosferin emmesi

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

21

MICROWAVE

GRNEN

INFRARED

uv

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA

Aktarm Yzdesi

Dalga Uzunluu (Micrometers) Aktarm Yzdesi

Dalga Uzunluu (Micrometers) Aktarm Yzdesi

Dalga Uzunluu (Micrometers)

ekil-23 Elektronik tayfda muhtelif gazlarn ve su buharnn yapt emme, atmosferik aktarm ve alglamaya olanak salayan atmosferik pencereler

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

22

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA zet olarak Uzaktan alglamada, elektromanyetik tayfn en etkin dalga uzunluklarn kullanmak byk nem tamaktadr. Tayfn, insan gznn de alglayabildii grnen k blgesi, ierdii atmosferik pencere ve gne enerjisini tepe noktada kaydetmesi ynnden nem tamaktadr. Dnya tarafndan yaylan en iyi s enerjisi termal Infrared blgedeki, takriben 10 m dalga uzunluundadr. Microwave blgesinde ise, 1 mm dalga uzunluunun tesindeki byk bir pencere, uzaktan alglamaya en iyi imkan vermektedir. (3) DNYA YZEYNN ETKLER: Atmosfer tarafndan datlmayan veya emilmeyen enerji, dnya yzeyine ulatnda nemli derecedeki bir engelleme ile karlar. Enerji dnya yzeyine arptnda ve geldiinde (I); emilme (Absorption: A), Geme veya aktarma (Transmission: T) ve yansma (Reflection: R) olarak adlandrlan 3 tip etkiye maruz kalmaktadr. Gelen enerji yer yzeyinde 3 tip etkiden biri veya daha fazlas ile karlamaktadr. Bunlardan her birinin etkileme oran; enerjinin dalga uzunluuna, yzeydeki materyale ve artlara bal olarak deimektedir. Yansyan veya emilen enerji, alglayclar tarafndan yaplan lmlerle ve kaydedilen saysal numaralar (DN) vastasyla direk olarak kontrol edilebilmektedir. Farkl materyaller, farkl miktarlardaki enerjiyi yanstr, emer ve aktarr. Bu farkllklar, grntdeki farkl zelliklerin belirlenmesine olanak salamaktadr.

GELEN ENERJ

Yansma

Emme Geme

ekil-24 Dnya yzeyinin 3 tip engellemesi I: Gelen eneji A: Emilen enerji T: Geen / aktarlan enerji R: Yansyan enerji (a) EMLME: Gne nlar hedefe arptnda, materyalin kimyasal bileimi veya moleklleri kapsamndaki atomlarn ekimi nedeniyle emilir. Elektromanyetik tayfn emilen bu ksm alglaycya dnmez. Emilen tayf (absorption spectra) olarak adlandlan bu tip dalga uzunluklar, grntlenen saha hakknda birok bilgiyi iermektedir.

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

23

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA (b) GEME / AKTARMA: Yansmayan veya emilmeyen enerji, materyalin bir uundan girip dier uuna doru gitmektedir. Elektromanyetik tayfn bu ksm alglaycya dnmemektedir. (c) YANSIMA: Enerjinin tm veya bir ksm yzeye arptnda yn deitirerek tekrar atmosfere dner. Yansma olarak isimlendirilen bu husus sensrler tarafndan alglanarak kaydedilir. Hedefe arpan enerji; dzgn yansma (specular reflection) ve dank yansma (diffuse reflection) eklinde olmaktadr. Yzeyin ayna gibi dz olmas durumunda, gelen enerji yzeye vurduunda, normal ile yapt aya eit bir a ile yansr. Gelen enerji dz olmayan yani przl bir yzeye arptnda ise, gayri muntazam ve muhtelif ynlerde yansyarak atmosfere geri dner. Dnya yzeyindeki pek ok zellik ya dzgn veyahutta dank yansma yapmaktadr. Bu yansmalar gelen nn dalga boyuna ve yzeyin yapsna bal olarak deimektedir. ayet dalga boyu yzeyi oluturan varyasyonlardan veya zerrelerin ebadndan daha kk ise dank bir yansma meydana gelir. rnein ince taneli kumlar uzun dalga boyundaki microwave blgede olduka dzgn, grnen k blgesinde ise tamamen kaba tarzda grnmektedir.

ekil-25 Dzgn ve dank yansma Yapraklarn kimyasal yapsndaki klorofil, krmz ve mavi dalga boylarnda enerjiyi, gl bir tarzda emerken, yeil rengi yanstmaktadr. Yaz aylarnda yapraklarn azami klorofili iermesi nedeniyle bunlar bize, yeilimsi renkte grnrler. Sonbaharda yapraklardaki klorofil daha azdr ve daha az emme ve krmz dalga boyunda daha fazla yansma yaparlar. Bunun sonuu olarak krmz veya sar renkte grnt verirler. Salkl yapraklar dahili yaps nedeniyle, yakn nfrared dalga boyunda mkemmel bir dank yanstc ilevini yapmaktadr. nsan gz yakn infrared blgeye hassas ise, bu tip yapraklara sahip aalar, bize olduka parlak bir grnt sunarlar. Bu zellii gz nne alan fen adamlar, yakn nfrared blgedeki bu yansmay lerek ve analiz ederek bitkilerin salkl veya salksz oluunu belirlemilerdir.

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

24

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA
Yksek Ksmen salkl Bitkiler Salksz bitkiler

Alak
Yakn IR Grnen Ksa dalga IR

YANSIMA ORANI

Salkl yeil bittkiler

ekil-26 Salkl ve salksz bitkilerin yayd tayf sinyalleri

Su; uzun dalga boyu grnen k ve yakn nfrared blgelerinde, ksa dalga boyu grnen k blgesine gre daha fazla emme yapmaktadr. Bylece su, ksa dalga boylarnda yapt gl bir yansma nedeniyle mavi veya mavi-yeil renkte, krmz veya yakn nfrared dalga boylarnda ise daha koyu renkte grnmektedir. Su gvdesinin yukar tabakalarnda kat partikller veya tortusal maddeler (S) varsa, daha iyi yansma yapmakta ve daha parlak bir grnt vermektedir. Su iinde asl gibi duran bu maddeler, birbirine benzer iki doa olaynn etkisi ile, s fakat temiz sularn kartrlmasna sebep olmaktadr. Su yosun ieriyorsa, yosundaki klorofil, mavi dalga boyunu daha fazla emer ve yeil dalga boyunu yanstr. Bu zellik suyun daha yeil grnmesine neden olur. Su yzeyi dzgn veya dalgal veyahutta yzer maddeleri ieririyorsa, suyun rengi ve parlaklnn deerlendirilmesi olduka zordur.

ekil-27 Yapraklarn ve suyun muhtelif dalga boylarndaki emme ve yansma zellikleri Yukarda belirtilen yaprak ve suyun farkl dalga boylarnda yaptklar emme, yansma ve geirme zellii, dnya zerindeki mevcut tm metaryaller iin kendilerine zg tarzda farkllklar gstermektedir.

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

25

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA Bu nemli zellik, materyallerin elektromanyetik tayfa olan tepkisi (spectral response) ve meydana getirdii tayf sinyalleri (spectral signature) vastasyla birbirlerinden ayrlmalarna olanak salamaktadr. Materyallerin birbirinden ayrlmasn dolaysyle tannmasn salayan tayf tepkileri ve tayf sinyalleri konusunun daha iyi anlalmas, aada verilen 2 rnek ile aklanmtr. RNEK 1: Su ve bitkiler elektromanyetik tayfdaki muhtelif dalga boylarna farkl tepkiler vermekte ve birbirinden farkl sinyaller yaymlamaktadr.
Yansma Oran (%)

Bitki

Su

Dalga uzunluu (m)

ekil-28 Bitki ve suyun tayf tepkileri RNEK 2: am orman, otlak, krmz toprak ve amurlu suyu ieren 4 genel sath materyalli bu rnekte; kayann, yeil bitkilere nazaran baz dalga boylarnda daha fazla enerji yanstt, dier dalga boylarnda ise daha fazla emme yapt grlmektedir. Temelde, eitli tipdeki yzey materyaleri, onlarn yapt farkl yansmalardan istifade edilerek tannmaktadr. Bu farkllklar, dalga boyunun bir fonksiyonu ve aydnlatmann younluu olarak olarak lmek iin baz uygun metodlar bulunmakta ve kullanlmaktadr.

Yansma oran

am Orman Otlak Krmz Toprak

amurlu Su
Dalga uzunluu (m)

ekil-29 am orman, otlak, krmz toprak ve amurlu suyun yansma sinyalleri

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

26

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA

Yansma oran (0.85 mm)

Otlak
am Orman Krmz Toprak

amurlu
Yansma oran (0.55 mm) mm)

ekil-30 0.55 ve 0.85 micrometer dalga uzunluklar zerindeki yansma oran plotu Bu drt materyalin meydana getirdii sinyal erileri, dalga uzunluu ve yansma orann ieren grafikler zerinde gsterilebilmekte ve dalga uzunluuna gre plot edilebilmektedir. Grnen k ve yakn nfrared blgelerini ieren ekil-29daki grafik ve ekil-30daki plot zerinde yaplan analizlerde aadaki sonulara ulalmaktadr. 4 materyalin birbirinden ayrld ve tannabildii dalga uzunluklar; grnen k blgesinde 0.55 micrometer, yakn nfrared blgesinde ise 0.85 micrometerdr. 4 materyalin iki dalga uzunluundaki yansma oranlar, aadaki tabloda belirtilen deerlerdedir.
YANSIMA YZDES DALGA UZUNLUU (micrometer) 0.55 0.85 AM ORMANI 25 57 OTLAK 35 80 KIRMIZI TOPRAK 53 43 AMURLU SU 15 5

4 materyalin en fazla yansma yapt dalga uzunluklar, aadaki tabloda belirtilen deerlerdedir. (*) am orman, otlaktan biraz daha az yansma yapmaktadr.
MATERYAL TP AM ORMANI OTLAK KIRMIZI TOPRAK AMURLU SU DALGA UZUNLUU (micrometer) 0.8-0.95 (*) 0.8-0.95 0.59 0.57

Grnen k blgesinde (0.6 micron) krmz toprak, bitkilerden ve sudan daha fazla parlaklk , yakn nfrared blgesinde (1.2 micron) ise bitkiler daha fazla parlaklk vermektedir.

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

27

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA Bu analizler, rnein ok bandl (mutispectral) grntlerin ierdii ikiden fazla dalga uzunluklar kullanlarak yapldnda, metaryallerin birbirinden ayrlmas daha kolaydr. Tabii nesnelerin muhtelif dalga uzunluklarna gre tayfsal yansma deerleri ile ERDAS IMAGINE yazlmnn Interpreter dmesi kapsamndaki JPL, USGS ve ERDAS dosyalarnda detaylar bulunan Toprak, yerleim sahalar ve suyun muhtelif dalga uzunluklarna gre tayfsal yansma deerleri ve Minerallerin muhtelif dalga uzunluklarna gre tayfsal yansma deerleri ve profilleri ne ilikin bilgiler, dokmann EK-Asndadr. d. GRNTLERN ZELLKLER VE ETKLEYEN UNSURLAR: Elektromanyetik enerji, fotorafik veya elektronik olarak tesbit edilmektedir. Uzaktan alglamada fotoraf ve grnt terimlerini birbirinden ayrt etmek nem tamaktadr. Fotoraflar, 0.3-0.9 m dalga uzunluklarnda, grnen ve yakn nfrared blgelerindeki elektromanyetik enerjinin bir film zerine kaydedilmesi, takiben yaplan kimyasal ilemler sonuunda bir hassas ortama baslmas ile elde edilmektedir. Grntler ise, alglayc techizat veya dalga uzunluu ne olursa olsun, elektromanyetik enerjinin analo olarak kaydedilmesi, saysal hale dntrlmesi sonuunda meydana gelmekte ve bilgisayar ortamnda gsterilmektedir. Uzaktan alglama asndan grnt, corafik bir sahay temsil eden, stun ve sralarn grid tarz dzenlenmesinden oluan bir veridir.

ekil-31 Grnt ve yaps Sensrler, hedefden dalan veya yaylan devaml enerji verisini, analo sinyaller olarak kaydetmektedir. Bu devaml nmerik tarzdaki veri, takiben birbirinden ayr resimsel yapdaki nmerik deerlere dnr. Nmerik deerler saysal numaralar (DN) olup, pixel olarak olarak depolanr. Fotoraf ve grntlerin zellikleri ve bunlar etkileyen unsurlar; pixel, tarama genilii, band, zmleme, parlaklk ve ton, kontraslk oran, mekansal zmleme ve detay ayrt etme g ana balklar altnda aklanacaktr.

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

28

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA (1) PIXEL: Resim eleman olarakta ifade edilen pixel, saysal formatta sunulan ve ekrana getirilen grntnn eit ebat ve ekildeki en kk ksmdr. Dier bir deyile grnt pixel gridlerinden olumutur. Pixeller, her bir sahann parlakln nmerik deer veya saysal numara(DN) olarak belirtmektedir. Her bir pixel iin sensr tarafndan llen bir saysal numara deeri bulunmaktadr. Veri, sensr seviyesinde veya masa tipi bir techizat tarafndan taranarak pixellere blnr ve her biri nisbi parlakln temsil eden saysal bir numaraya atanr. Bilgisayar farkl farkl parlaklk seviyesindeki her bir saysal deeri resim olarak grntler. Saysal deerlerin resimsel hale dnmesinde sphesizki baz detaylar kaybolmaktadr. Kk ebatlardaki pixeller, detaylarn daha kolay grnmesine olanak salamaktadr.

ekil-32 Pixel (2) TARAMA GENL (SWATH): Dnya zerindeki yrngelerinde uan uydu sensrlerinin yer yzeyinde grd ve alglad sahann tam geniliini ifade eden bir terimdir. Dier bir deyile sensrlerin kaydettii sinyalleri temsil eden pixellerden oluan bir bir matriksdir. Uydularn yrnge irtifalar farkl olduu iin yer yznde kaplad genilikler de farkldr.

ekil-33 Tarama genilii

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

29

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA rnein Landsat uydusunun tarama sahasnn genilii 185 Km. ken IRS-1C/D uydusunun ki ise 140 Km.dir. Her bir uyduya ilikin tarama genilikleri Blm-2de detayl olarak belirtilmitir. (3) BANDLAR: Kanal olarakta isimlendirilen band, yansyan veya yaylan sy (mavi, yeil, krmz, yakn nfrared, nfrared, termal vb.) gsteren elektromanyetik tayfn zel bir ksmna ilikin bir veri dosyas deerleridir. Pixellerin bir araya gelmesinden bandlar, bir veya daha fazla bandn bir araya gelmesinden grntler olumaktadr. 3 ana reni kullanan saysal bilgi bandlar, birletirilebilmekte ve grntlenebilmektedir. Her bir band bir ana renk tarafndan temsil edilmektedir.
Visible

Gamma Ray X-Ray

Ultraviolet

TV/Radio Infrared Microwave

ekil-34 Bandlar Elektromanyetik tayfda muhtelif dalga uzunluklarna gre dizilmi olan bandlarn bitki, su, toprak, jeoloji, kltrel ve askeri alanlardaki kullanmlar aadaki tabloda gsterilmitir.
UYGUN BANDLAR VE DALGA UZUNLUKLARI (m)
UV 0.3-0.4 MAV 0.4-0.5 YEL 0.5-0.6 KIRMIZI 0.6-0.7 YAKIN IR 0.6-1 KISA IR 1-3 TERMAL IR 3-14

UYGULAMA ALANLARI

BTKLER rn tipi Canl bitki younluu Donmu, bcekli, kuraklk, tuzluluk, yangn Tarmsal snrlar Tarmsal hasat Orman tipi Kesilen / yeni dikim aa Sulak arazi haritacl iflik arazisi haritacl Kumul hareketleri lleme

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

30

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA

UYGULAMA ALANLARI

UYGUN BANDLAR VE DALGA UZUNLUKLARI (m)

UV 0.3-0.4 MAV 0.4-0.5 YEL 0.5-0.6 KIRMIZI 0.6-0.7 YAKIN IR 0.6-1 KISA IR 1-3 TERMAL IR 3-14

SU Su derinlikleri (Bathymetry) Temiz suya nfuz Temiz su derinlii Kanallarda seyrsefer ynetimi Su alt hasar tesbiti Su kalitesi / yosun vb. Canl bitkilerin durumu Mevcut durum haritacl Havzadan darya akan su aya / dikey ve yatay su hareketleri Yakn sahildeki su kirlilii Kara / su snrlar Su taknlar Sulama sisteminin etkinliini belirleme Kar rts Kar zellikleri Kar / bulut ayrm Su yzeyindeki ya szntsnn tipi Su yzeyindeki ya szntsnn kalnl Deniz buzlar haritacl TOPRAK Toprak tipi Topran rutubeti Topran tuzluluu Toprak erezyonu Gml zellikler JEOLOJ Maden haritacl Hidrokarbon yataklar lleme / tuzlanma

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

31

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA
UYGUN BANDLAR VE DALGA UZUNLUKLARI (m)
UV 0.3-0.4 MAV 0.4-0.5 YEL 0.5-0.6 KIRMIZI 0.6-0.7 YAKIN IR 0.6-1 KISA IR 1-3 TERMAL IR 3-14

UYGULAMA ALANLARI

KLTREL Yerleim zellikleri Gelimi / gelimemi yollar belirleme Yerleim, ticari ve endstriyel sahalar tesbit Yerleim / krsal sahalar tesbit Kara tamacl ana yollarn belirleme Parklar ve dinlenme sahalar Atk saha ynetimi ASKER Bitkisel kamuflaj tesbit Kar kamuflajn tesbit l kamuflajn tesbit Trafik, manevra analizi Pist nitelikleri Atma / karma blgeleri Arazi analizi ASKER Yangn haritacl Arazi rt haritas

(4)

ZNRLK (Resolution): znrlk terimi; bilgisayar ekrannda gsterilen pixellerin miktarn veya yeryzndeki bir sahann grnt dosyas kapsamnda temsil ettii pixeli ifade etmektedir. Uzaktan alglanan grntlerden karlacak bilginin kalitesini belirten znrlk; Mekansal (spatial), Tayfsal (spectral), Radyometrik (Radiometric) ve Zamansal (Temporal) olarak adlandrlan birbirinden farkl zelliklere sahip 4 tipe ayrlmtr. (a) MEKANSAL ZNRLK: Sensrn en kk hedefi ayrt etme kabiliyetinin lsn veya herbir pixelin temsil ettii yer yzndeki bir sahay ifade eden bir terimdir. Dk mekansal znrlk deeri hassasiyetin daha iyi olduunu belirtmektedir. rnein 10 metrelik mekansal znrlk deeri, 20 metrelik mekansal znrlk daha fazla detay vermektedir.

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

32

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA Sensrler kendine zg ve birbirinden farkl mekansal znrlk deerine sahiptir. Gereksinimler gz nne alnarak, sensrlerin birbirinden farkl olan mekansal znrlk deerleri mukayese edildiinde, zamana ve/veya proje maliyetine ilikin tasarruf salanacaktr. rnein; pankromatik grntler, ormanlk sahalar iindeki aa tiplerini tanmada, yaprak tiplerini (ine veya yayvan) zmleyen yeterli detay salanmal veya aalarn tepelerinin yukardan grnlerine ilikin zellikler kapsanmaldr. ok bandl (Multispectral) grntlerdeki aa tipleri ise, muhtelif tayf bandlarnn dk mekansal znrlklerinin llmesinden, dier bir deyile mekansal zelliklerden istifade edilerek tesbit edilmektedir. Sensr ile grntlenen hedef sahas arasnda, bir mesafe bulunmaktadr. Hedefden ok uzaktaki bir sensr geni bir sahay kapsarken, muhtelif zelliklerin tannmasna ilikin detay salayamamaktadr. nsanl bir uydudan yer yzne bakldnda tm dnyay grmek mmkn iken, bir evi ayrtetmek olanakszdr. Dier tarafdan ehrin zerinde alak irtidadan uan bir uaktan bakldnda ise evleri veya arabalar ayrt etmek olanak dahilindedir. Bu farkllk benzer tarzda uydu grntleri ve hava fotoraflar arasnda da bulunmaktadr. Sensrlerin mekansal znrl; lek, ve anlk gr sahas (Instantaneous Field Of View: IFOV) ile ilikilidir. LEK: Byk ve kk lekli grnt ifadeleri, mekansal znrle iaret etmektedir. lek, harita zerindeki bir mesafe ile yeryznde ilikili olduu gerek mesafenin orann gstermektedir. Byk lekli olarak uzaktan alglanan grntlerde herbir pixel, yeryzndeki kk bir sahay temsil etmektedir. Kk lekli grntlerdeki herbir pixel ise, yeryzndeki byk bir sahaya kar gelmektedir. 10 veya 20 metre zmlemeli SPOT uydusu grntleri byk lekli grntlere, AVHRR meteoroloji uydusunun salad 1.1 Km.lik mekansal zmleme, kk lekli grntlere ilikin rneklerdir. lek ve mekansal znrlk her zaman ayn eyler deildir. Bir grnt, daima ayn mekansal znrle sahip olmasna karn farkl leklerde sunulabilmektedir. ANLIK GR SAHASI (IFOV): Anlk gr sahas, bir dedektrn ok ksa bir zaman parasnda grm olduu sahann lsdr. Dier tarafdan mekansal zmleme, sensrn anlk gr sahas olarakta ifade edilmektedir.

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

33

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA Bununla beraber anlk gr sahas, her zaman bir pixel tarafndan belirtilen saha ile ayn deildir. rnein Landsat MSS sensr , 79 x 79 metrelik anlk gr sahas salamaktadr. Bu sensrn herbir geiinde 11.5 metrelik bir bindirme olduundan, her pixel gerekte yuvarlak olarak 57 x 79 metrelik bir sahay temsil etmektedir. Bununla beraber anlk gr sahas, mekansal znrlk ile ayn deildir. Bir pixel kapsamna girmeyen blnm hedeflerde, toplam gr sahasnda bu hedefe ilikin pixel saysnn bilinmesi nem tamaktadr. Pasif sensrlerin mekansal znrl, kendine zg anlk gr sahasna baldr. Anlk gr sahas; sensrn grd koninin asn (A), ksa bir zaman biriminde belirgin bir irtifadan yer yznde grd sahay (B) ierir. Bu grnen sahann ebad, anlk gr sahas deeri ile sensrn hedeften olan yksekliinin (C) arpmndan elde edilir. zmleme hcresi (resolution cell) olarak adlandrlan bu saha, sensrn azami mekansal znrln ifade etmektedir.

ekil-35 Anlk Gr Sahas (IFOV) Birbirine benzer zellikteki cisimleri tesbit etmek iin, cismin ebadnn genel olarak znrlk hcresinin ebadna eit veya daha byk olmas gerekmektedir. ayet cismin ebad znrlk hcresinden daha kk ise, cismin tesbiti mmkn olmayabilir. Bununla beraber karayolar, akarsular gibi zemin ile kontrastlk meydana getiren hedefler tesbit edilebilmektedir. ayet cismin ebad, zmleme hcresinin ebad ile ayn ise ve yannda daha parlak veya daha hakim bir cisim bulunuyorsa tesbiti mmkn olmayabilir. ok byk cisimlerin tesbit edilebildii grntler dk znrlkl, kk cisimlerin tesbit edilebildii grntler ise yksek znrlkl olarak snflandrlmlardr. ok fazla detay gereksinimi nedeniyle askeri amal sensrler yksek zmlemeli, ticari sensrler ise metre veya kilometre deerindeki znrlkleri salayacak tarzda retilmilerdir.

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

34

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA

ekil-36 Dk veya kaba (sol) ve yksek veya hassas zmlemeli )sa) grntler (b) TAYFSAL ZNRLK: Tayfsal znrlk, sensrn elektromanyetik tayfda belirgin dalga uzunluklar arasnda yapabilecei kayda iaret etmektedir. rnein landsat TM sensrnn birinci band (band 1) tayfn grnen k blgesinde ve 0.45-0.52 m dalga uzunluklar arasndaki enerjiyi kaydetmektedir. Belirgin bir kanal veya bandda kaydedilen enerjinin dalga uzunluklarnn aras geni ise tayfsal zmleme dk (kaba), dar ise tayfsal zmleme yksektir (hassas veya ince). Landsat 7 uydusunun pankromatik band (Siyah/Beyaz) 0.520.90 m dalga uzunluklar arasnda, ayn uydunun mavi band 0.52-0.60 m, yeil band 0.63-0.69 m, krmz band ise 0.75-0.90 m dalga uzunluklarnda alglama yapmaktadr. Mavi, yeil ve krmz bandlarn her birinin dalga uzunluu aral, pankromatik bandn dalga uzunluu aralndan daha dardr. Bu sebepden, bunlarn tayfsal zmlemesi pankromatik banda gre daha hassastr.

Pankromatik grnt Pan : 0.51-0.73 m

Multispectral grnt Band 2 (Mavi) : 0.52-0.60 m Band 3 (Yesil) : 0.63-0.69 m Band 4 (Krmz) : 0.75-0.90 m

ekil-37 Tayfsal zmlemeye ilikin grnt rnekleri

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

35

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA Grn farkllklar, uygulamada ne tip grntnn kullanlacann kararlatrlmasna yardm edecektir. Farkl dalga uzunluklarnn verdikleri tepkilerin karlatrlmas sonucunda, grntdeki farkl zellik snflar ve detaylar ayrt edilebilmektedir. Su ve bitki gibi geni snflar, genelde grnen ve yakn nfrared blgelerini ierecek tarzda, ok geni dalga uzunluu aral kullanlarak belirlenmektedir. Farkl aa trleri veya kaya tipleri gibi zel snflar, bu geni dalga uzunluu araln kullanarak ayrt etmek kolay deildir. Bunlar belirlemek iin daha hassas dalga uzunluu aralna gereksinim duyulur. Bu nedenle, sensrlerin yksek tayfsal zmleme salamas arzu edilmektedir.
YANSIMA YZDES

KRETAI ARKOZ

BAZALT

DALGA UZUNLUU ekil-38 Farkl kaya tiplerine ilikin tayfsal zmleme Siyah / beyaz filmler, elektromanyetik tayfda, grnen k bandnn tmn veya daha tesindeki dalga uzunluklar zerindeki enerjiyi kaydederler. Grnen k blgesindeki muhtelif dalga uzunluklar mnferit olarak ayrlmadklar iin, tayfsal zmleme oldukca dktr. Renkli filmler elektromanyetik tayfn grnen k blgesindeki yansyan enerjiye hassas olup, tayfsal zmlemeleri yksektir. Bunun nedeni blgedeki mavi, yeil ve krmz band uzunluklarnn herbirine ayr ayr olan hassasiyettir. Birok uzaktan alglama sistemindeki ok bantl (Multispectral) sensrler, ayr dalga uzunluklar kapsamndaki enerjiyi, farkl tayfsal zmlemede kaydederler. Hyperspectral olarak olarak arlan gelimi ok bantl sensrler enerjiyi, yzlerce banda alrlar. Bu sensrler, elektromanyetik tayf kapsamndaki grnen, yakn infrared ve orta infrared blgelerine ilikin enerjiyi dar tayf bandlarnda kaydetmektedir. Her bir dar bandn salad tayfsal veriye dayal olarak elde edilen ok yksek tayfsal zmleme, farkl hedeflerin kolayca birbirinden ayrlmasna olanak salamaktadr.

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

36

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA
0.4 m Mavi + Yeil + Krmz 0.4 m Mavi 0.5 m Yeil 0.6 m Krmz 0.7 m

Siyah / Beyaz Film

0.7 m

Renkli Film

ekil-39 Siyah / beyaz ve renkli filmlerin tayfsal zmlemesi (c) RADYOMETRK ZNRLK: Radyometrik znrlk, sensrn parlaklk farkllklarna olan hassasiyetini belirtmektedir. Grnt sistemlerinin radyometrik zmlemesi, enerji kapsamndaki ok ince farkllklar ayrt etme kabiliyeti olarak da tanmlanmaktadr. Yansyan veya yaylan enerjideki farkllklar ortaya karan sensrlerin radyometrik zmlemesi hassasdr. Radyometrik zmleme ile ilikili olarak grnt verisinin deerleri, saysal numaralarla (DN) ifade edilmektedir. Bu numararalar ikili (binary) say sisteminde ve 2nin sleri bit (1 bit=21=2) tarznda dzenlenmitir. rnein bir ok sensr dolaysyla grntler, 8 bitlik (28=256) veriye sahiptir. Bu veri her pixel iin 0-255 deerlerini ierir. 7 bitlik (27=128) verinin her pixeli ise, 0-127 deerlerini iermektedir. Bit deeri dk ise radyometrik zmleme de dk olacaktr. Sensrler, elektromanyetik enerjiyi, sahip olduu bit deerleri arasnda lmektedir. Grnt verisi genelde, gri tonlarda grntlenmektedir. 0-255 deerleri arasndaki 8 bitlik veride 0 (sfr) deeri siyah, 255 deeri ise beyaz reni temsil etmektedir.

ekil-40 8 (sol) ve 2 bitlik grntler

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

37

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA 8 bitlik ve 2 bitlik grntlerin karlkl olarak yaplan mukayesesinde, radyometrik zmleme nedeniyle, 8 bitlik grnt, 2 bitlik grntye nazaran daha iyi detay salamaktadr. (d) ZAMANSAL ZNRLK: Zamansal znrlk, zel bir sahaya ynelik olarak sensrn alglad grntnn sklna iaret etmektedir. Deiikliklerin tesbitinde nemli bir faktr olarak kabul edilen bu zmleme tipi, grntleme faaliyetleri arasndaki zaman belirtmektedir. Sensrler, belirgin bir zaman periyodu iinde, ayn hedef blgesi zerinde bulunacak ekildeki bir yrngede umaktadr. Her uydunun ayn hedef zerinde bulunaca zaman periyodu farkldr. rnein bu sre; Landsat uydusu iin 16 gn, Spot uydusu iin 26 gn ve NOAA AVHRR meteoroloji uydusu iin ise 12 saattir. Zamansal znrlk, uydu / sensrn kapasitesine, tarama geniliine ve irtifaya bal olarak deimektedir. Ayn blgenin tekrar grntlenmesi iin geen zaman sresinde, zelliklerin taysal durumu deimekte ve bundan istifade ile meydana gelen deiimler belirlenmektedir. rnein ilkbahar ve sonbahardaki aalarn durumu, sel, heyalan, yangn vb. tabii afetler, yerleim sahalarndaki gelimeler muhtelif zamanlarda ekilen grntlerin mukayesesi sonuunda tesbit edilebilmektedir. 1993 yl temmuz aynda Missisipi nehrinin tamas ile blgede byk bir hasar meydana gelmitir. Ayn blgeye ilikin Mays 1989 ylnda ekilmi olan grnt ile sel felaketini takiben Temmuz 1993 ylnda ekilen grnt karlatrtrldnda, meydana gelen hasar ortaya kmaktadr.

Mays 1989

Temmuz 1993 ekil-41

Sel felaketinin boyutlarn gsteren grntler

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

38

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA Gereksinime uygun sensr ve grntnn seimine k tutan mekansal, tayfsal, radyometrik ve zamansal zmleme zellii ematik olarak, aadaki ekilde gsterilmitir.
79 m Mekansal znrlk 1 pixel = 79 m x 79 m 79 m Radyometrik znrlk 8-bit (0-255)

Tayfsal znrlk 0.52-0.60 m Gn 1 Gn 17 Gn 31 Zamansal znrlk 16 gnde bir ayn saha

ekil-42 Landsat TM uydusunun Band 2 sine ilikin 4 tip zmleme (5) PARLAKLIK VE TON (Brightness and Tone): Uzaktan alglama sistemleri, cisimlerin kendine zg dalga uzunluu bandlarnda yanstt, yayd veya datt elektromanyetik enerjinin younluunu tesbit etmektedir. Gelen elektromanyetik yaymn younluk fark, grntler zerinde parlaklk farklar olarak yer almaktadr. Kaynaktan gelen n younluu photometer veya lightmeter denilen aletlerle llmektedir. Parlakla ilikin farkllklar, gray scale (gri lek) test eritleri ile deerlendirilmektedir. Pratikte birok foto kymetlendirmeci, siyahdan beyaza doru yaylan ve muhtelif tonlardan oluan parlakl lmeden, deneyimlerine dayanarak grntleri ak, orta ve koyu tonda olarak tanmlamaktadr. Temelde hava fotoraflarndaki cisimlerin tonu, atmosferik engelleme ve filmin tayfsal hassasiyetine ramen, cismin gelen n yanstma kabiliyetine gre belirlenmektedir. Dier dalga uzunluu blgelerinden elde edilen grntlerin tonu, cismin dier fiziksel zelliklerinden etkilenerek meydana gelir. Infrared grntlerde ton, cisimden yaylan scakla gre deimektedir. Radar grntlerinde ise ton, gnderilen enerji hzmesinin cisme arparak yaylmas ve bunun antenler tarafndan alglanma younluu ile ilikilidir.

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

39

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA (6) KONTRASLIK ORANI (Contrast Ratio): Kontraslk oran, grntdeki parlak ve en koyu ksmlar arasndaki orana iaret eden ve aadaki eitlik ile tanmlanan bir terimdir. CR =

B max B min

B max = Azami Parlaklk B min = Asgari Parlaklk Grntlerdeki kontraslk oranlar; yksek, orta ve dk olarak ifade edilmektedir. Parlaklk derecesi 0-10 deerlerine gre dzenlenmi ematik bir rnek, aada gsterilmitir.

Grnt Parlakl

Mesafe

ekil-43 Yksek, orta ve dk kontraslk Bu ekil gz nne alnarak 3 tip kontraslk iin aadaki eitliklerde belirtilen deerlere ulalmaktadr. Yksek kontrast: CR =

9 = 4.5 2 5 Orta kontrast: CR = = 2.5 2 3 Dk kontrast: CR = = 1.5 2

ayet; asgari kontraslk (B min) sfra eitse kontraslk oran (CR) sonsuz, asgari kontraslk (B min) azami kontraslk (B max) deerine eitse konrastlk oran birimseldir. Keza kontrastlk oran, cismin parlakl ile bulunduu zeminin parlakl arasndaki oranda belirtmekte olup cisimlerin tannmasnda hayati rol oynayan nemli bir faktrdr.

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

40

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA Dk kontraslk oranna sahip grntler, hemen hemen grinin yeknesak tonlarn ierirler. Dk kontraslk aada belirtilen nedenlerden kaynaklanarak ortaya kmaktadr. Grntlenen cisim ve zemininin, hemen hemen yeknesak tarzda elektromanyetik bir yaym yapmas, Atmosferin, elektromanyetik enerji yaymnn kontrastlnn dk olmas. Bu tarz dklk, elektromanyetik tayfn ksa dalga uzunluklar ksmnda meydana gelmektedir, Arazinin tesbiti iin yeterli hassasiyete sahip olmayan uzaktan alglama sistemleri, Doru olmayan kayt teknikleri.

Gnmzdeki saysal yntemler vastasyla, yukardaki nedenlerin meydana getirdii dk kontraslk belirgin lde giderilmektedir. (7) DETAY AYIRT ETME G (Resolving Power) Detay ayrt etme g ve mekansal znrlk ifadeleri birbiriyle yakn ilikilidir. Daha nce de akland zere mekansal znrlk, grntde birbirine ok yakn olarak bulunan 2 cismi birbirinden ayrt edilmesini belirtmektedir. Cisimler birbirine znrlk limitinden daha yakn ise, bu cisimler tek bir cisim olarak grnrler. Mekansal znrlk, sistem tarafndan retilen grntlere, detay ayrt etme g ise bir grnt sistemine veya bu sistemin ksmlarna uygulanmaktadr. rnein kamera sistemi kapsamndaki mercekler ve filmler, detay ayrt zelliklerine sahip olup dier faktrlerle birlikte fotoraflara ait zmlemenin belirlenmesinde kullanlmaktadr. Mekansal znrlk ile ilikili olan detay ayrt etme g; Hedef znrlk (Resolution Target) panolarnn veya Anlk Gr Sahas (IFOV) eitliinin kullanm ile hesaplanmaktadr. Bu konuyu daha iyi anlamak iin ilk aamada, uzaktan alglama sensrleri ile benzer tarzdaki insan gznn yaps ve onun detay ayrt etme gnn bilinmesi gerekmektedir. Ik, insan gzne saydam tabaka (cornea), gz svs (aqueous humor) ve mercek vastasyla girmektedir. Renk hcrelerinden oluan gzn renkli ksm (iris), n iddetine gre byyp klme kabiliyetindeki gz bebeinin (pupil) kontrolunu salamaktadr. Kameralardaki diyaframa benzeyen gz bebeinin byme / klme oran 16 / 1dir. (Azami byklk, asgari bykln 16 katdr). Bunun yan sra gz, 100.000 / 1 parlaklk aralnda ilev yapmaktadr. Dk k artlarndaki tam alma hali hari, gz bebei klerek k hzmesini merkez noktasna ayarlamaktadr.

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

41

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA Yakna baklarda, cismin derinliini arttrmak iin gz bebei otomatik olarak klr. Ik, iki bitiik ortamdan geerken bklr veya krlr (refraction). Krlma deeri, iki ortamn birbirinden farkl olan krlma indislerine (n) bal olarak deimektedir. Byk fark krlmann byklne iaret etmektedir. Gzn azami k krlmas; hava ile (krlma indisi n=1) gz mercei arkasndaki saydam sv (vitreous humor, krlma indisi n=1.3) arasnda olmaktadr. Nisbeten nemsiz krlma indisine sahip gz mercei, yakn ve uzak gr dzenleme veya odaklama asndan nemli rol oynamaktadr.
A Tabaka (Retina) Sar Nokta (Fovea) Mercek Saydam tabaka (Cornea) Gr hatt (LOS) Gz svs (Aqueous Humor) Gz bebei (Pupil) Saydam sv (Vitreous Humor) ( n=1.3) Optik Sinir Renkli ksm (iris)

ekil-44 nsan gznn yaps Sar noktadaki alglayc sinir hcrelerinden en bynn ap, gzn detay ayrt etme gnn belirlenmesinde rol oynayan nemli bir faktrdr. Gzdeki en byk alglayc sinir hcresinin ap (AH) yani gr alan 3 m, saydam svnn krlma indisi (SSK) n=1.3dr. Alglayc hcrenin etkili ap (AHE) aadaki eitlik kullanlarak hesaplanmaktadr. AHE = AH x SSK = 3 x 1.3 = 3.9 4 Alglayc sinir hcrelerinin bulunduu a tabaka ile mercek aras yani grnt mesafesi (GM) takriben 20 mm veya 20.000 m.dir. Alglayc hcrenin etkili genilii dier bir deyile detay ayrt etme g (DAEG) aadaki eitlik ile tesbit edilmektedir.

DAEG =

AHE GM = 4 = 1 20.000 5.000

Gzden cisme kadar olan mesafe dier bir deyile cisim mesafesi, grnt mesafesi ile orantldr. Bir cismin genilii, cisim mesafesinin 1/5000i ise grntnn ekli alglayc hcrenin geniliini (apn) tam olarak doldurur.

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

42

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA Bu nedenle, birbirine yakn olan cisimlerin gz tarafndan ayrt edilebilmesi iin, grntnn dier bir alglayc hcre zerine dmesi gerekmektedir. Bunun iin iki cismin arasndaki mesafe, cisimden gze kadar olan uzakln yani cisim mesafesi 1/5000 oranndan byk olmaldr. Gzn detay ayrt etme g, gzn daha nce aklanan zelliklerinden istifade edilerek hazrlanm olan Hedef zmleme panosu kullanlarak belirlenmektedir. Yksek kontrastl olarak dzenlenmi olan ve aadaki ekilde gsterilen panoya, 5 metre uzaklktan bakldnda; normal bir gz, 1 mm genilikte siyah ve beyaz hatlardan oluan ve A. HEDEFLER AYIRT ETME ksmndaki 5 hat-ifti. Cm-1 grubunu ayrt edebilmekte ve B. HEDEFLER TESBT ksmndaki 0.2 mm geniliindeki dikdrtgeni tesbit edebilmektedir.

7 Hat-ifti. Cm-1

6 Hat-ifti. Cm

-1

5 Hat-ifti. Cm

-1

4 Hat-ifti. Cm

-1

3 Hat-ifti. Cm-1

A. HEDEFLER AYIRT ETME

B. HEDEFLER TESBT

ekil-45 Yksek kontrastl hedef zmleme ve tesbit panosu Dk kontrastl olarak dzenlenmi olan ve aadaki ekilde gsterilen panoya, 5 metre uzaklktan bakldnda; zeminin gri tonda olmas nedeniyle normal bir gz, 1 mm genilikte siyah ve beyaz hatlardan oluan ve A. HEDEFLER AYIRT ETME ksmndaki 3 hat-ifti. Cm-1 grubunu ayrt edebilmekte ve B. HEDEFLER TESBT ksmndaki 0.6 mm geniliindeki dikdrtgeni tesbit edebilmektedir.

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

43

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA

7 Hat-ifti. Cm

-1

0.2 mm

6 Hat-ifti. Cm

-1

0.4 mm

5 Hat-ifti. Cm

-1

0.6 mm

4 Hat-ifti. Cm

-1

0.8 mm

3 Hat-ifti. Cm

-1

1.0 mm

A. HEDEFLER AYIRT ETME

B. HEDEFLER TESBT

ekil-46 Dk kontrastl hedef zmleme ve tesbit panosu Yksek ve dk kontrastlktaki hedef panolarnda, hedefleri ayrt ile tesbit etme deerleri arasnda fark bulunmaktadr. Tesbite cismin ebadnn yan sra, ekli, kontrastl ve bulunduu zemin bu fark meydana getirmektedir. rnein hedef zmleme panosundaki hatlarn yerine noktalar konulsayd, en kk noktann belirlenmesi iin gerekli gerekli olan ap deeri 0.2 milimetreden daha byk olacakt. Dier tarafdan gzn detay ayrt etme g, dedektrlerde de kullanlan ve aada verilen Anlk Gr Sahas (IFOV) eitliinden istifade ile hesaplanabilmektedir. rnek lemler iin yarap (r) 5000 mm, grnen saha uzunluu (L) 1 mm olarak alnmtr. IFOV = L rad r 1 mm = 0.0002 rad = 0.2 mrad = 5000 mm

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

44

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA

ekil-47 Asal detay ayrt etme g Yukardaki ekilde gzn anlk gr sahasnn, hedef zmlemesi ile olan ilikisi gsterilmitir. Buradaki asal detay ayrt etme gnn l birimi radyandr. Dairedeki 57.290 derecelik bir ann grd yay (BC veya L) dairenin yar ap (r) ile eittir Bir dairede 57.290 derecelik a 360 / 57.29 = 6.28 deerini vermektedir. Daireni evresi ise 2 yani 2 x 3.14 = 6.28 deerindedir. Her iki deerin birbirine blm 6.28 / 6.28 = 1 radyandr. Dier tarafdan 1 radyan, 10-3 mrada eittir. Eer dairenin yar ap (r) 1000 birim ise 57.29 derecelik ann grd yayn deeri 1 mraddr. zet olarak bir gzn detay ayrt etme g, ya hedef zmleme panosu veya anlk gr sahas eitlii kullanlarak belirlenebilmektedir. Detay ayrt etme ve mekansal zmleme konusu iin, hatrda tutulmas nem tayan husular, aada belirtilmitir.

Bir sistemin detay ayrt etme g, teorik olarak gerek durumu nadiren yanstmaktadr. Tek bana zmleme, zel bir uygulama iin uygun grntnn kararlatrlmasnda yeterli deildir. zmleme, iki cismin birbirinden ayrt edilebilmesi yani ayr ayr grnebilmesi iin cisimler arasndaki asgari uzaklktr. Grntnn zmlemesi ve lei bilindiinde, tesbit edilecek en kk cismin ebad da tahmin edilebilmektedir.

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

45

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA BLM-2 UZAKTAN ALGILAMA SSTEMLER VE GRNTLER 1. SENSR SSTEMLER:

Sensr sistemleri alglama esaslarna gre Pasif ve Aktif, yaps ve ilevlerine gre de Kamera ve Tarayc (scanner) sistemler olarak snflara ayrlrlar.
a. PASF VE AKTF SENSRLER:

Daha nce akland zere gne, enerjinin veya mann temel kaynadr. Gne, uzaktan alglamann gereksinim duyduu enerjinin en uygununu salamaktadr. Bu enerji; ya grnen dalga uzunluundaki blgede yansyan, ya da termal nfrared dalga uzunluundaki blgede emilen ve tekrar yaylan enerjinin tesbitine olanak salamaktadr.
(1) PASF SENSRLER:

Pasif sensrler, tabii enerjinin mevcut olduu zamanlarda alglama yapma kabiliyetindedirler. Tm yansyan enerji, gnein dnyay aydnlatt srelerde meydana gelmektedir. Dier bir deyile, gnein geceleri alglamaya uygun yansyan enerjisi yoktur. Bu zelliklerden istifade ederek alglama yapma kabiliyetine sahip olan kameralar vb. Sensrler, pasif sensr snfna girerler.

ekil-48 Pasif sensrn alma konsepti

(2) AKTF SENSRLER:

Bu tip sensrler, alglama iin gerekli enerjiyi, gnee bal olmakszn kendi kaynandan salamaktadr. Sensr hedefe kendi kaynandan enerji gnderir ve takiben hedefden yansyan enerjiyi tesbit eder ve ler. Aktif sensrlerin en byk avantaj, mevsimllere bal olmakszn her havada ve her zaman alglama yapmasdr. Bununla beraber, hedefi aydnlatmak iin byk miktarlardaki enerji retimine gereksinim duyulmaktadr.

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

46

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA

Aktif sensrler, microwave blgede olduu gibi gne enerjisinin yetersiz olduu dalga uzunluklarnda veya aydnlatlm hedeflerin daha iyi kontrol edilmesi iin kullanlrlar. Laser fluorosensr ve Synthetic aparture radar bu tip sensr rneklerindendir.

ekil-49 Aktif sensrn alma konsepti Microwave alglama, uzaktan alglamada kullanlan pasif ve aktif yntemlerden her ikisinide iermektedir. Tm cisimler belirin miktarda microwave enerji yaymaktadr. Bu enerji cismin veya sathn yayd scaklk ve nem zelliklerine baldr. Pasif microwave alglayclar tipik bir Radiometers veya Scanners olup ayn tarzda almaktadrlar. Antenleri iermeyen bu alglayclar, gr sahalar kapsamndaki ortamdan yaylan microwave enerjiyi kaydetmektedirler. Pek ok pasif microwave sensr dk mekansal zmleme salamaktadr.

ekil-50 Pasif Microwave alglayc ve zellikleri 1. 2. 3. 4. Atmosferden yaylan enerji Sathdan yansyan enerji Sathdan yaylan enerji Sath yzeyinden aktarlan enerji

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

47

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA

Uzaktan alglanan pasif microwave verisi; meteoroloji, hidroloji ve okyanus corafyas (oceanography) alanlarna ilikin uygulamalarda kullanlmaktadr. Bu uygulamalar ile; atmosferin ierdii su ve ozon, topraktaki nem denizlerdeki buz ktleleri, sath rzgarlar ve petrol szmalarndan meydana gelen kirlilikler belirlenmektedir. Aktif microwave alglayclar, microwave enerjiyi kendi kaynandan salayarak hedefi aydnlatmaktadr. Bu alglayclar, grnt salayan ve grnt salamayan olarak 2 kategoriye ayrlmtr. Grnt salayan Aktif microwave alglayclarn en ok bilineni RADAR (Radio Detection And Ranging) dir. Bu sensrlerin almas, kendi bnyesinden bir microwave sinyali hedefe gndeme ve takiben hedefden geri dnen sinyalleri kayt etme tarzndadr. Grnt ieren radarlar ilk olarak II nci Dnya harbinden sonra askeri arazi kefi ve gzetleme amalar iin gelitirilmi ve SLAR (Side-Looking Airborne Radar) olarak isimlendirilmitir. Takiben daha yksek zmleme salayan SAR (Synthetic Aperture Radar)lar retilerek hizmete girmitir. Microwave blgede ve aktif olarak alan bu sensrler her havada, gndz veya gece grnt alglama kabiliyetine sahiptir.

ekil-51 Aktif Microwave alglayc Grnt salamayan, aktif microwave alglayclar kapsamnda, Radar Altimetre ve Scatterometer techizatlar bulunmaktadr. Radar Altimetreleri, uaklara ve uydulara taklarak topografik haritaclkta arazi ve deniz sath yksekliklerini lme ilevini yaparlar. lme ilemi; Altimetreden altndaki hedeflere microwave palslar gnderilmesi, bu palsin gidi ve sensre dn arasndaki zamann hesaplanarak yksekliin belirlenmesi eklindedir. Scatterometer techizat, hedeflerden dalarak geri dnen enerji miktarnn kantitatif lsn karmak iin kullanlmaktadr. Geri dnen enerji, sathn yapsna ve microwave enerjinin hedefe arpma asna bal olarak deimektedir.

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

48

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA b. KAMERA VE TARAYICI STEMLER :

Gemite ve gnmzde uzaktan alglama, kamera ve tarayc (scanner) olarak adlandrlan sistemlerle salanm ve salanmaktadr.
(1) KAMERA SSTEMLER:

nsan gz organic bir kameradr. Gzn inorganik bir modeli olan kameralar, dnya sathnn uzaktan alglanmas iin kullanlan sensrlerin en basiti ve eskisidir. Buna ramen gnmzde uak, helikopter vb. vastalarda halen grev yapmakta ve zellikle ok hassas zmleme gereksinimlerini, baarl bir ekilde karlamaktadr. Kameralar, sensor terminolojisi asndan framing ve vidicon olarak 2 atr tipe ayrlmlardr. Pasif optik sensor snfna giren framing kameralar; dnya sath zerindeki bir sahann (A), mercek, obturatr ve diyaframdan oluan bir objectif (B) ile, erceve tarzndaki bir anlk (enstantane) ve devaml birbiri zerine bindirmeli grntlerini, odak dzlemi (focal plane) zerindeki bir film zerine kaydederler.

Odak sath (C)

Objektif (B)

Dnya zerindeki bir saha (A) Boyca bindirme

Uu istikameti

ekil-52 Kamera sistemi Bu kayt, araziye ynlendirilen kamerann n arzu edilen faslalarla girmesini salayacak tarzda ayarlanm opturatrn almas ile balar ve odak sath zerindeki filmin zerinde son bulur. Vidicon tipi televizyon kameralar grntleri manyetik teyp gibi fotorafik hassasiyetteki ortamlara kaydederler.

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

49

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA

Frame ve vidicon kameralarn en nemli zellii; birbirini izleyen, st ste bindirmeli ve stereoskopik gre olanak salayan grnt pozlarn ekmesidir. Bu bindirmelerden istifade edilerek, hedeflerin 3 boyutlu grnmeleri ve incelenmeleri sterescope aleti ile salanmaktadr.
(2) TARAYICI SSTEMLER:

Birok elektronik tarayc sistem, dar anlk gr sahasna (IFOV) sahip dedektr kullanarak, arazi zerindeki 2 boyutlu nesneleri sprme tarz bir tarama ile grntlemektedir. Araziden yaylan veya yansyan elektromanyetik enerji fotonlar,(k enerji birimi), tarayc sistemin dedektr tarafndan alglanr, elektriki sinyallere dntrlr ve takiben manyetik bir band zerine kaydedilir. Tarayc sistemler, hem uaklara hemde uydu platformlarnda kullanlmakta ve ayn prensiplere gre almaktadr. Farkl dalga uzunluklarnda veri toplayan tarayc sistemler, yaygn olarak Multispectral Scanner (MSS) olarak anlmaktadr. Sistem tiplerine baklmakszn tarayclar, fotorafik kamera sistemlerine gre bir ok avantaja sahiptir. Fotorafik sistemler grnen ve yakn nfrared blgelerini, ok bandl tarama sistemleri ise bu blgelere ilaveten termal blgeyi de kapsamaktadr. Tarama sistemleri fotorafik sistemlerden ok daha yksek tayfsal zmleme salamaktadr. ok bandl fotorafik sistemler her bir tayf band iin ayr mercek dzeneini kullanmaktadr. Bu husus, farkl bandlarn kayt edilmesi ile mekansal ve radyometrik zmlemenin mukayesesinde sorunlara neden olmaktadr. Tarayc sistemler, tm mekansal bandlar ayn anda ayr optik sistemleri vastasyla algladklarndan, bu sorunlar asgari seviyeye indirgemitir. Tarayc sistemler, kullanlan mode veya metoda bal olarak; Across-track scanner, Along-track scanner, Circular scanner ve Side scanner olarak adlandrlan 4 tipe ayrlmtr.
(a) ACROSS-TRACK TP TARAYICILAR:

Bu tip tarayclar, dnya yzeyinin 2 boyutlu nesnelerini, sensr platformunun hareket istikametine dik gelen hatlar tarznda tararlar. Sensrn bir tarafndan dier tarafna doru olan her bir hat, sensrn ierdii dnen bir ayna (rotating mirror) tarafndan taranr. UV, grnen, yakn nfrared ve termal enerji kendine z dalga uzunluklar iinde daha hassas ksmlara ayrlmtr. Dedektrler, bu ayrm kendi balarna tannabilecek tarzda kaydetmektedir. Dedektrler muhtelif miktardaki zel dalga uzunluklarn alglayan hassas hcre yapsna sahiptir. Bu yap nedeniyle, eletromanyetik tayfdaki farkl dalga uzunluklar, tannabilecek ekilde hassas hcrelere kaydedilirler.

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

50

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA

Sensrn anlk gr sahas (IFOV) ve uan platformun yerden ykseklii, yerdeki zmlenebilecek hcreyi (ground resolution cell) dolaysyle mekansal zmlemenin belirlenmesini salar. Asal gr sahas (Angular field of view), dner aynann taramasn, a cinsinden belirten bir deer olup bir tarama hattnn kaydn ve taranan blgenin geniliinin (swath) tesbitine hizmet etmektedir.
Motor Dner ayna

(Her bir hat iin tarama oran =2 x 10-2 sn.

Anlk gr sahas (IFOV, 1 mrad) Tarama genilii (Swath) 900

Asal grs sahas

Dedektr

Ykseklik 10 Km

Tarama istikameti
Uu

zmlenen yer hcresi 10 x 10 m

istikameti

ekil-53 Across-track tipi tarayc

20 Km. 2000 (cell)

Yukardaki ekilde belirtilen ve uaklarda kullanlan across tipi taraycnn 1 mrad lk anlk grs sahasn (IFOV) ieren dedektr, 10 Km. ykseklikten 10 x 10 metre ebadlarndaki bir yer hcresini zmleyebilmektedir. Yer yznde taranan genilik (swath), dedektrn asal gr sahasna ve yerden olan yksekliine bal olup aadaki eitlik vastasyla hesaplanmaktadr. Tarama Genilii (Swath) = tan x
ACISAL GORUS SAHASI X YUKSEKLIK 2

Uaklar, olanaklar ve gereksinimler nedeniyle byk alarda (90-1200) tarama yapmaktadr. Uydularn daha geni sahalar kaplamalar iin ok ykseklerden umas gerekmektedir ve bu yzden de tarama kk alarda (10-200) olmaktadr. Sensrden yerden ykseklii, tarama geniliinin ortasndan kenarlara doru yerdeki zmlenebilen hcrenin, olduundan daha byk alglanmasna, dolaysyle grntlerdeki geometrik bozulmalara neden olmaktadr. Across tipi tarayclar etkileyen dier bir faktrde Dwell time olarak ifade edilen ve yerdeki zmlenebilen bir hcrenin, dedektrn anlk gr sahas (IFOV) tarafndan taranmas iin gerekli olan zamandr. Bu zaman aada verilen eitlik ile hesaplanmaktadr.

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

51

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA
HERBIR HATTI TARAMA ORANI HATTAKI HUCRE SAYISI

Dwell time = =

2 x10 -2 sn. = 1 x 10 5 sn. Hcre 1 2000 hucre

Bu tip tarayclarda, dner ayna kullanlmasndan Dwell time sresi ksadr. Bu sre sensrn tayfsal, mekansal ve radyometrik zmlemesini etkilemektedir. Dier taraftan bu ksa sre; sensrn sinyalleri zayf olarak alglamasna, dolaysyle nesnelerin tesbitini gletirmektedir.
(b) ALONG-TRACK TP TARAYICILAR: Bu tip tarayclar, dnya yzeyinin 2 boyutlu grntlerini, sensr platformunun hareket istikametine paralel gelen hatlar tarznda tararlar. Acrosstrack tipi tarayclardaki dner ayna yerine, bunlarda bir mercek sistemi kullanlmaktadr. Tarama, odak sathna dorusal dizinler (linear array) tarznda yerletirilmi dedektrler tarafndan yaplmaktadr. Bylece yer yzndeki nesneler, uu istikameti boyunca sprlerek kaydedilmektedir. Bu zellie dayanarak bu tip tarayclara Pushbroom scanner da denilmektedir. Her dedektr kendi bana yerdeki bir zmleme hcresinin enerjisini ler. Tarayc sistemin mekansal zmlemesi, dedektrn ebadna ve anlk gr sahasna (IFOV) baldr. Herbir tayfsal band veya kanal, ayr dorusal dizin tarafndan kaydedilir.
Dedektr dizini Odak sath

Mercek

Tarama istikameti

Ykseklik 10 Km.

zmlenen yer hcresi 10 x 10 m

ekil-54 Along-track tipi tarayc

Uu istikameti

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

52

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA

Dorusal dizindeki dedektrleri ieren Alongtrack tipi tarayclarn, Acrosstrack tipi tarayclara gre eitli avantajlar bulunmaktadr. Alongtrack tipi tarayclar, yerdeki zmleme hcresinden yaylan enerjiyi uzun zaman periyodunda (Dwell-time) aada belirtilen eitlie gre lerler. Dwell Time = =
HUCRE EBADI HIZ

10m hucre -1 = 5 x 10-2 sn hcre-1 -1 200 m sn

Bu sre nesneyi belirlemek iin daha fazla enerjinin alglanmasna ve radyometrik zmlemenin gelimesine olanak salamaktadr. Keza zaman periyodunun artmas, her bir dedektr iin daha kk anlk gr sahas ve daha dar band genilikleri salar. Bylece radyometrik zmlemenin etkisinde kalmakszn hassas mekansal ve tayfsal zmleme salanr. Bu tipdeki dedektrler, mikroelektronik tehizatlar olup genelde kk, hafif ve daha az enerjiye gereksinim duyarlar. Dier tarafdan hareketli paralar olmadndan daha gvenilir ve uzun mrldrler.
(c) CIRCULAR TP TARAYICILAR:

Bu tip tarayclar, dikey eksene yerletirilmi bir motor ve ayna vastasyla, araziyi dairesel olarak sprerek grntlerler. Bu sprmenin sadece n ksm kaydedilerek grntler oluturulur. Taraycnn avantaj, arazi ile arasndaki mesafenin sabit ve yerde zmlenen hcrelerin ayn ebatta olmasdr. Dezavantaj ise, grntleme techizatnn dorusal (linear) veriye gre dizayn edilmesi nedeniyle grnt retimi ncesindeki olduka fazla olan tekrar formatlama ilemleridir.
Motor Tarayc Ayna Dedektr Tarama istikameti

zmlenen yer hcresi

Uu istikameti

ekil-55 Circular tipi tarayc

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

53

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA

Circular tipi tarayclarn Dwell-time, across-track tipi tarayclarla mukayese edilebilecek tarzda ksadr. Keif amalar iin genellikle helikopter ve alak irtifadan uan uaklarda kullanlrlar. Tarayc aynann dn ekseni, ilerideki bir noktay gsterecek tarzdaki bir aya bal olarak dzenlenmitir. Bu zellik, uan ileri hareketi ile deien araziyi en iyi ekilde gsterme olanan salamaktadr. Bu tarayclarn salad arazi grntleri, pilotlarn kabindeki bir ekran zerinden gerek zamanl olarak izlemesine olanak salar ve onlarn yapaca seyrseferi kolaylatrr.
(d) SIDE TP TARAYICILAR: Daha evvel aklanan 3 tip tarayc pasif olarak alrken bu tarayc aktif olarak almaktadr. Hem uaklarda hemde uydularda kullanlmaktadr. Genelde araziyi yanca grecek ekilde uan platformlara taklrlar.

Daha nceki pararaflarda belirtii zere her hava artnda grev yapmaktadrlar. Kendi kaynandan yer sathna gnderdii enerjinin, geriye dnen ksmnn bir anten tarafndan alglanmas esasna, dier bir deyile radar prensibine gre almaktadrlar.
Anten

Gnderilen enerji palsi Tarama istikameti

zmlenen yer hcresi

Uu istikameti

ekil-56 Side tipi tarayc Bu tarayclarn belliballarndan; SLAR ve SAR olarak adlandrlanlar uaklarda, SIR ve RADARSAT olarak adlandrlanlar ise uydularda kullanlmaktadr. NASA tarafndan 2000 yl ubat aynda uzaya gnderilen mekik kapsamndaki en son teknolojiye gre retilmi bu tip bir tarayc, hassas zmlemeli olarak dnya karalarnn % 80nin radar grntlerini alglamtr. nmzdeki gnlerde bu grntler, askeri ve sivil alanda yaygn olarak kullanma girecektir.

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

54

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA 2. MUHTELF SENSRLER VE UYDULAR:

Grntler, kameralarla techiz edilmi uaklar veya sensrleri ieren uydular tarafndan salanmaktadr. Uydu sistemleri, aada belirtilen avantajlara sahiptir.

Toplanan saysal veri, radyo veya microwave muhabere kanallar vastasyla sratle yer istasyonlarna aktarlr ve manyetik teyplarde depolanr. Takiben bilgisayar kullanm ile kolayca ilenir ve analiz edilir. Bir ounun dnya zerindeki yrngesi ayn olduu iin, zaman periyodu iinde blgede meydana gelen deiikliklerin tesbitine olanak salar. Uzaya atlma masraf hari, salad grntlerin maliyeti, uak grntlerine gre daha ucuzdur. ok istikrarl bir geometri saladklarndan, grntlerin bozulma ve kayma ans azdr.

Uydu grnt sistemleri ile uak grnt sistemlerinin karlkl mukayesesi sonuunda her iki sistemin avantaj ve dezavantajlar aadaki tabloda gsterilmitir.
ZELLKLER
RTFA TARAMA GENL

UAK GRNT SSTEM

Olduka alak (1-30 Km) Dar (1-15 Km) Geni sahalar birok eritle kaplanr Yksek rtifa ve optik techizata bal olarak deiir Geni sahalarda deiir Ksa ve esnek Dakika / saat Dzenlenebilir ve esnek Deiebilir

UYDU GRNT SSTEM

ok yksek (175-1500 Km) Geni (60-200 Km) Geni sahalar tek grnt ile kaplanabilir Dk Yrnge ve optik techizat sabit olduundan deimez Gnee senkronizeli olan tiplerinde, geni sahalar deimez Yrngeye bal olduundan uzun Gn Yrngeye bal olduundan sabit Yrngeye bal olduundan sabit

ZMLEME

AYDINLATMA HEDEFTE TEKRAR BULUNMA ZAMANI CEVAP VEREBLME KABLYET UU YOLU

Grnt alglama ve muhtelif veri salayan sensrler kullanm amalarna gre; Meteoroloji sensrleri ve uydular, Yer sathn gzleyen sensrler ve uydular, Radar sensrleri ve uydular, Deniz aratrma sensrleri ve uydular, Gezegenlere ynelik sensrler ve uydular olarak 5 genel kategoriye ayrlmtr. Ayrca; Video, FLIR, Laser fluorosensr ve Lidar olarak adlandrlan Dier sensrlerde uzaktan alglama amalar iin kullanlmaktadr.
a. METEOROLOJ SENSRLER VE UYDULARI:

Hava durumu ve tahminleri, uzaktan alglamann askeri olmayan ilk uygulamasdr. ABDnin 1960 ylnda uzaya gnderdii TIROS-1 (Television and Infrared Observation Satellite) ilk meteoroloji uydusudur. Meteorolojik bilgilerin nemini benimseyen lkeler, takip eden yllarda uzaya bu amaa ynelik olarak birok uyduyu gndermilerdir.

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

55

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA

Bu paralelde ABD; 1975-1994 yllar arasnda GOES-1 (Geostationary Operational Enviromenta Satellite), GOES-7, GOES-8 ve NOAA AVHRR (Advanced Very High Resolution Radiometer) serisi meteoroloji uydularn uzaya gndererek kullanmaya balamtr. Meteoroloji uydularnn kulland sensrler ile, yer sathn gzetleyen uydularn sensrleri mukayese edildiinde; bunlarn taramasnn dier bir deyile kaplama geniliinin ok byk, mekansal zmlemenin kaba ve zamansal zmlemenin daha ksa olduu grlr.
(1) GOES:

Meteoroloji ve hava tahminleri iin 1975 ylndan beri kullanlan GOES serisi uydular ve sensrleri, ekvatordan 36.000 Km. ykseklikteki bir yrngede umakta ve dnyann hemen hemen 1/3 n gzetlemektedir. Atmosferik scaklk, rzgar, nem ve bulut rtsne ilikin bilgileri ve grntleri salamaktadr. Gelimi en son teknolojiyi ieren GOES-8 meteoroloji uydusu, dnyay hemen hemen geree yakn zamanl olarak gzetlemekte ve blgeleri 15 dakikada bir grntlemektedir.
MEKANSAL ZMLEME (Spatial Resolution) Band1: 1 Km. Band2, 3, 4, 5: 4 Km. TAYFSAL ZMLEME (Spectral Resolution) 0.52-12.5 RADYOMETRK ZMLEME (Radiometric Resolution) 10 Bit ZAMANSAL ZMLEME (Temporal Resolution) 15 Dakika TARAMA GENL (Swath) 200 B- 1650 D (izlanda- Bering Boaz dousu) YRNGE YKSEKL (Km) 36.000 Km. DALGA UZUNLUU BANDLAR KULLANIM ALANLARI (m) Band 1: Grnen 0.52-0.72 Bulut, kirlilik ve pusu belirleme, muhtelif frtnalar tesbit. Band 2: Ksa IR 3.78-4.03 Gece oluan sisleri tesbit, gndz esnasnda; su, kar ve buz ieren bulutlar ayrmak, yangn ve yanarda olaylarn belirleme, gece dneminde deniz sath scakln tesbit Band 3: Orta IR 6.47-7.02 Orta seviyelerdeki nemi tahmin ve atmosferik hareketleri izlemek Band 4: Termal IR 10.2-11.2 Rzgarlarn srkledii bulutlar, muhtelif frtnalar ve iddetli yalar tesbit. Band 5: Termal IR 11.5-12.5 Alak seviyelerdeki nemi tesbit, deniz sath scakln, toz ve volkanik klleri belirleme

ekil-57 Dnyann ve florida sahillerindeki bir tayfunun grnts

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

56

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA (2) NOAA AVHRR:

Bu uydu ve sensr, hem meteorolojik hemde kk lekli dnyaya ilikin gzlem ve keif yapma olanaklarna sahiptir. Elde edilen bilgiler direkt olarak yerdeki bir istasyona aktarlmaktadr. Dier tip yer sathn gzetleme uydularna gre mekansal zmlemesi kaba olmasna karn blgesel, deniz sath scakl, tabii bitkiler ve rn kontroluna ilikin olarak geni blgeleri kapsayan bilgi ve grntleri salamaktadrlar.
MEKANSAL ZMLEME (Spatial Resolution) TAYFSAL ZMLEME (Spectral Resolution) RADYOMETRK ZMLEME (Radiometric Resolution) ZAMANSAL ZMLEME (Temporal Resolution) TARAMA GENL (Swath) YRNGE YKSEKL (Km) BANDLAR Band 1: Grnen Band 2: Yakn IR Band 3: Orta IR Band 4: Termal IR Band 5: Termal IR DALGA UZUNLUU (m) 0.58-0.68 0.72-1.1 3.55-3.93 10.3-11.3 11.5-12.5 1.1 Km. 0.58-12.5 10 Bit 12 Saat 2700 Km. 833 Km. KULLANIM ALANLARI Salkl bitkileri belirleme, bulut, kar ve buzu tesbit Su, bitki ve ziraai aratrma Kar ve buzu belirleme, deniz sath scakl, yanarda ve orman yangn faaliyetleri Deniz sath scakl ve toprak nemi Deniz sath scakl ve toprak nemi

ekil-58 Hava durumu ve deniz sath scaklklarn ieren grntler

b. YER SATHINI GZLEYEN SENSRLER VE UYDULARI:

Meteoroloji uydular ve sensrlerinden yer sathna ilikin olarak salanan grntler ve bilgiler gereksinimleri karlayamamtr. Bu sebepten, sadece dnya sathnn incelenmesine ynelik ihtiya karlayan ve birok tayfsal banda sahip bir ok uydu uzaya atlmtr. Daha uzun mrl olarak proramlanan bu tip uydu ve sensrleri, halihazrda ok iyi mekansal ve zamansal zmleme ve yeterli tarama genilii verecek kabiliyettedir. Bunlarn belli ballarna ilikin bilgiler aadaki pararaflarda ifade edilmitir.

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

57

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA (1) LANDSAT:

ABDnin NASA (National Aeronautical and Space Administration) tekili tarafndan 1972 ylnda balatlan bir proramla, yer sathn gzetleme amal Landsat-1, 2, 3 uydular uzaya gnderilmitir. Bu uydular mrlerini doldurduundan yerlerini Landsat- 4, 5 ve 7 uydular almtr. Landsat 4 ve 5 uydular; Multispectral Scanner: MSS ve Tematic Mapper: TM, 1999 ylnda hizmete giren Landsat 7 uydusu ise, yer gzetlemesine ilaveten Enhanced Tematic Mapper: ETM sensrleri ile donatlmtr. Genel olarak MSS grntleri; bitki tiplerinin ayrm, salkl bitkileri belirleme, topran nemi, kar, bulut ve buzun ayrm ve kaya tiplerinin belirlenmesinde kullanlmaktadrlar. TM grntler ise; yukarda belirtilen kullanm alanlarnn snflandrlmas ve deiikliklerin ortaya karlmasn salamaktadrlar.
SENSRLER MEKANSAL ZMLEME (Spatial Resolution) LANDSAT 4-5 LANDSAT 4-5 MSS TM PAN: 30 m. 28.5m. MS: 79 m. 0.50-1.10 0.45-12.50 6 Bit 8 Bit 16 Gn 16 Gn 185 x170 Km. 185 x170 Km. 900 Km. 705 Km KULLANIM ALANLARI LANDSAT 7 PAN: 15 m. MS: 30-60 m. 0.45-12.50 8 Bit 16 Gn 185 Km. 705 Km

TAYFSAL ZMLEME (Spectral Resolution) RADYOMETRK ZMLEME (Radiometric Resolution) ZAMANSAL ZMLEME (Temporal Resolution) TARAMA GENL (Swath) YRNGE YKSEKL (Km) DALGA UZUNLUU BANDLAR (m) LANDSAT 4-5 MSS Band1: Yeil 0.50-0.60 Salkl bitkile ve su havzalarn belirleme Band2: Krmz 0.60-0.70 Bitkileri ayrma, toprak ve jeolojik snrlar kararlatrma Band3: Yakn IR 0.70-0.80 rn rekolte tahmini ve toprak/rn ve arazi/su tasnifi Band4: Yakn IR 0.80-1.10 Bitkileri gzleme ve pusa nfuz etme LANDSAT 4-5 TM Band1: Mavi 0.45-0.52 Toprak/bitki ayrm, Bathmetry/sahil haritacl, kltrel / iskan zellikleini tesbit Band2: Yeil 0.52-0.60 Yeil bitkileri haritalama ve kltrel / iskan zellikleini tesbit Band3: Krmz 0.63-0.69 Bitki trlerini ayrmak ve toprak/rn ve arazi/su tasnifi Band4: Yakn IR 0.76-0.90 Canl ve salkl bitki maktar, toprak/rn ve arazi/su tasnifi Band5: Orta IR 1.55-1.75 Bitki ve topraktaki nem, kar, buz ve bulutlu sahalar ayrma Band6: Termal IR 10.40-12.50 Bitki ve salksz rnleri ayrma, haarat ilac uygulama, s younluu ve termal kirlenme Band7: Orta IR 2.08-2.35 Jeolojik kaya tiplerini ve toprak snrlarn ayrmak, torak ve bitkilerdeki rutubeti belirlemek LANDSAT 7 Band1: Mavi 0.45-0.515 Landsat 4 ve 5 kapsamndaki MSS ve TM bandlarnn Band2: Yeil 0.525-0.605 uyguland alanlarda kullanlr. Band3: Krmz 0.63-0.69 Band4: Yakn IR Band5: Orta IR Band6: Termal IR Band7: Orta IR PAN 0.75-0.90 1.55-1.75 10.40-12.50 2.08-2.35 0.52-0.90

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

58

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA

ekil-59 Landsat uydusu Pan ve MSS grntleri

(2) SPOT: Fransz uydusu SPOT-1, 1986 ylnda uzaya atlmtr. Along-track tipi ve High Resolution Visible olarak adlandrlan tarayc sensrleri iermektedir. Bu sensr, sral dizinli (linear array) dedektrleri iermektadir. Pankromatik grntler 6000 dedektr tarafndan, 3 banda sahip Multispectral grntler ise her bir bandna ynelik olarak tahsis edilmi 3000 dedektr tarafndan salanmaktadr. En son teknolojileri ierecek tarzda dizayn edilmi ve High Resolution Visible Infrared: HR VIR sensrn ieren SPOT-4 uydusu ise 1998 ylnda hizmete girmitir. SPOT sensrleri ayrca bindirmeli stereoskopik (3 boyutlu) grnt alglama kabiliyetine de sahiptir. Bu zellikten istifade ile, arazinin toporafik durumunu yanstan saysal ykseklin modelleri (DEM) retilmektedir.

SENSRLER SPOT PAN SPOT XS SPOT4 MEKANSAL ZMLEME (Spatial Resolution) 10 m. 20 m. 10 ve 20 TAYFSAL ZMLEME (Spectral Resolution) 0.51-0.73 0.50-0.89 0.50-1.75 RADYOMETRK ZMLEME (Radiometric Resolution) 8 Bit ZAMANSAL ZMLEME (Temporal Resolution) 26 Gn 26 Gn 5 Gn TARAMA GENL (Swath) 60Km. 60Km. 60 Km. YRNGE YKSEKL (Km) 832 Km. DALGA UZUNLUU BANDLAR KULLANIM ALANLARI (m) SPOT PAN PAN 0.51-0.73 Bitki ve kereste ynetimi, gzerah ve yerleim analizi , sel ve erozyon analizi / ynetimi, yer alt sular ve havza analizi SPOT XS Band1: Yeil 0.50-0.59 Salkl bitkileri belirleme Band2: Krmz 0.61-0.68 Bitki trlerini ayrma, toprak ve jeolojik snrlar nitelendirme Band3: Yakn IR 0.79-0.89 Canl ve salkl bitki maktar, toprak/rn ve arazi/su tasnifi SPOT4 Band 1: Yeil 0.50-0.59 Spot kapsamndaki PAN ve XS modlar grntlerinin Band 2: Krmz 0.61-0.68 uyguland alanlardadaha hassas olarak kullanlr. Band 3: Yakn IR 0.79-0.89 Band 4: Yakn IR 1.58-1.75 PAN 0.61-0.68

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

59

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA

ekil-60 SPOT uydusu pankromatik ve Multispectral grntleri

(3) IRS-1C / 1D:

1995 ylnda uzaya gnderilen IRS (Indian Remote Sensing) isimli Hint uydusu, hem Landsat MSS/TM sensrlerini hemde SPOT HRV sensrlerini kapsayan 3 sensre sahiptir. Bu sensrler; tek bandl ve yksek zmlemeli pankromatik, 4 bandl orta hassasiyette zmlemeli LISS-III ve kaba zmlemeli WiFS olarak adlandrlmtr. SPOT uydusu gibi bindirmeli stereoskopik grnt alglama kabiliyetine de sahiptirler. Salad grntler genel olarak; bitkilerin ayrm, arazi rtsnn snflandrlmas ve tabii kaynaklarn planlanmas amalar iin kullanlmaktadr. zellikle pankromatik grntlerin 5.8 metrelik mekansal zmlemesi, askeri amalar iin de kullanlmasna olanak salamaktadr.
SENSRLER MEKANSAL ZMLEME (Spatial Resolution) TAYFSAL ZMLEME (Spectral Resolution) RADYOMETRK ZMLEME (Radiometric Resolution) ZAMANSAL ZMLEME (Temporal Resolution) TARAMA GENL (Swath) YRNGE YKSEKL (Km) BANDLAR PAN DALGA UZUNLUU (m) PAN 0.50-0.75 Ulam alar, byk gemiler, parklar, ak alanlar veiskan sahalarnn belirlenmesi LISS-III Landsat ve Spot uydular sensr bandlarnn uyguland alanlarda kullanlr. PAN 5.8 m. 0.50-0.75 24 Gn 70 Km. LISS-III 23 m. (SW: 70 m), 0.52-1.70 8 Bit 24 Gn 142 Km. Km. WiFS 188 m. 0.79-0.89 5 Gn 774 Km.

KULLANIM ALANLARI

Band1: Yeil Band2: Krmz Band3: Yakn IR Band4: Ksa IR Band1: Krmz Band2: Yakn IR

0.52-0.59 0.62-0.68 0.77-0.86 1.55-1.70 0.62-0.68 0.77-0.86

WiFS Landsat ve Spot uydular sensr bandlarnn uyguland alanlarda kullanlr.

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

60

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA

ekil-61 IRS uydusu pankromatik ve Multispectral grntleri

(4) IKONOS:

ABD uydusu IKONOS, Eyll 1999 tarihinde Athena II roketi ile uzaydaki yrngesine oturtulmutur. Pankromatik ve multispectral grntlerin 1 m. ve 4 m. Mekansal zmleme salamas, byk lde askeri amalara ynelik kullanmna yol amtr.
MEKANSAL ZMLEME (Spatial Resolution) TAYFSAL ZMLEME (Spectral Resolution) RADYOMETRK ZMLEME (Radiometric Resolution) ZAMANSAL ZMLEME (Temporal Resolution) TARAMA GENL (Swath) YRNGE YKSEKL (Km) BANDLAR Band 1: Mavi Band 2: Yeil Band 3: Krmz Band 4: Yakn IR PAN DALGA UZUNLUU (m) 0.45-0.52 0.52-0.60 0.63-0.69 0.76-0.90 0.45-0.90 Landsat , Spot ve IRS uydular sensr bandlarnn uyguland alanlarda kullanlmaktadr. 2.9 Gn 13 Km. 681 Km. KULLANIM ALANLARI PANKROMATK: 1 m, MULTISPECTRAL: 4 m 0.45-0.90

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

61

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA

ekil-62 IKONOS uydusu pankromatik ve Multispectral grntleri

c. RADAR SENSRLER VE UYDULARI:

Dier uzaktan alglama sistemleri gibi radar grnts salayan sensrler hem uaklara, hemde uydulara taklmaktadr. Aktif olarak grev yapan bu sensrlerin uydularda kullanlanlar, uaklarda kullanlanlarna gre, geometric sorunlar daha azdr. Uydulardan salanan radar grntleri, Corafik Bilgi Sistemi (CBS) uygulamalarna ok kymetli ilave bilgiler salamaktadr. Dnyann ok geni veya hemen hemen tmn ieren grntleri salladklarndan aratrmalar iin nemli bir kaynaktr. Son on ylda ise, radar grntlerinin nemi ve uygulama alanlar daha da artm olup bunlara ilikin avantajlar aada belirtilmitir.

Kullandklar microwave dalgalar nedeniyle radar sensrleri, hemen hemen tm hava artlarnda, gndz ve gece atmosfere nfuz eder. Pus, hafif yamur, kar, bulut ve dumana ramen veri salamaktadr. Belirgin artlar altnda hi bir nemi iermeyen kra sathlara nfuz ederek bunlarn zelliklerinin ortaya karlmasna olanak verir. Sulara nfuz etmemesine karn, su sathnn dalga girdap gibi su tabanndaki nesneleri etkileyen faaliyetlerin tesbitine imkan salar. (Su tabanndaki nesneler hakknda doru bilgilerin salanmas, ok dikkatli ve hassas almay gerektirmektedir) Araziden olan gerek ykseklikleri lme kabiliyetine sahip olduklarndan, mkemmele yakn 3 boyutlu stereo ve saysal ykseklik modellerinin (DEM) yapmna olanak salarlar.

Radar grntlerinin en nemli zelliklerinden birisisi de arazi yksekliklerinin tesbit edilmesidir. Arazi ykseklikleri, Stereo ve Interferometry olarak adlandrlan 2 metodla belirlenmektedir. Stereo metodu ile yksekliklerin tesbiti ilemleri, hava fotoraflarnda uygulanan fotorametrik hesaplamalara benzer tarzda ve analogdur. Bu ilemlere, Radargrammetry denilmektedir.

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

62

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA

ekil-63 Stereo radar ifti grnts ok gelimi olan Interferometry metodu ise, elektromanyetik dalgalarn Phase difference zelliine dayal mesafe lmn iermektedir. Daha ak bir ifade ile, Phase difference (A), ayn uzunlukta ve frekansda, balang noktalar birbirinden hafife farkl olan 2 dalga boyu arasndaki farktr.

ekil-64 2 elektronik dalga arasndaki Phase difference zellii Interferometric radar sistemleri; yukarda aklanan metoda uygun olarak ayn uu platformu zerine, ayn sahay gren, birbirinden ayr olarak yerletirilmi 2 adet radar sensr anteni ve kresel yer konum sisteminden (GPS) olumutur.

ekil-65 Interferometric radar sisteminin esas Radar sensr antenleri tarafndan alglanan iki grntye ilikin dalga uzunluklar arasndaki farklar, yrnge bilgisi ve her bir pixelin ykseklik deeri otomatik olarak hesaplanr. Takiben iki grntnn birlemesinden 3 boyutlu radar grnts meydana gelir.

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

63

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA

ekil-66 3 boyutlu radar grnts Radar verisi; CBS amalarna ynelik olarak kendi bana veya meteoroloji ve yer sath grntleri ile birlikte de kullanlabilmekte ve aada belirtilen alanlarda uygulanmaktadr.

JEOLOJ: Ksmen arazi sathna nfuz etme zelliine dayanarak jeolojik haritalama, mineral tesbiti ve arkeoloji. SINIFLANDIRMA: Grnen / Infrared veri ile birletirilerek kereste ve rn rekoltesi, bitki rtsn snflandrma. BUZUL JEOLOJS: Kutup bllgeleri ve okyanuslardaki buzul deiiklikleri. ONOGRAF: Okyanuslardaki rzgarlar, dalgalarn lm, hava durumu ve gel / git olaylar. HDROLOJ: Topraktaki nemin lm ve kar dalmn haritalama. GEM SEYRSEFER: Gndz ve gece her havada, kutup ve buzullar ieren okyanuslarda gemilerin emniyetli olarak hareket etmelerini salama. DENZLERDEK PETROL ARATIRMALARI: Petrol arama faaliyetleri iin hava ve deniz durumunu belirleme. KRLENME: Su sathndaki petrol szntlarn belirleme ve yaylmay izleme.

(1)

UYDU - RADAR SENSRLER:

Uzaktan alglama uydular; ya radar sensrlerini de ierecek tarzda muhtelif amal sensrleri, ya da sadece radar sensrleri ile donatlmlardr. Aadaki tablolarda bunlarn belli ballar ve zellikleri belirtilmitir.

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

64

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA (a) ALMAZ-1 SENSR:

FAALYET YRNGE YKSEKL ZMLEME ZAMANSAL ZMLEME TARAMA GENL KAPLAMA GENL SENSRLER YER STASYONLARI BANDLARI 1991-1992 15 m. 20-45 Km. 40 x 100 Km. Single polarization SAR, muhtelif IR, Radyometrik ses tarayc Rusya C (3.9-6.2 GHZ) Dalga Uzunluu: 3.8-7.6 cm.

(b)
MLLYET FAALYET

JERS-1 SENSR:
Japon 1992, Gayri Faal 568 Km. 18 m. 44 Gn 75 Km. 75 x 100 Km SAR ve 4 bandl optik sistem L (3.9-6.2 GHZ) Band1: 0.55-0.60 m, Band21: 0.63-0.69 m Band3: 0.76-0.86 m, Band4: 0.76-0.86 m

YRNGE YKSEKL ZMLEME ZAMANSAL ZMLEME TARAMA GENL KAPLAMA GENL SENSRLER BANDLARI

(c) ERS-1 ve ERS-2 SENSR:

FAALYET YRNGE YKSEKL ZMLEME ZAMANSAL ZMLEME TARAMA GENL KAPLAMA GENL SENSRLER ERS-1: 1991, Faal ERS-2: 1995, Faal 12.5 m. 35 Gn . 100 x 100 Km ERS-1: SAR Image Mode, SAR Wave Mode, Wind Scatterometer, Radar Altimeter, Along Track Scanning Radiometer-1 ERS-2: SAR Image Mode, SAR Wave Mode, Wind Scatterometer, Radar Altimeter, Along Track Scanning Radiometer-2 ve ilaveten Global Ozone Monitoring Experiment ERS-1: Bulut stnden dnya sathnn haritas, Fiziksel okyanus zellikleri ve hava durumu, Kutup blgeleri buz paternleri haritas, Modelleme iin veri taban bilgisi ve sathdaki yksekliklerde meydana gelen deiiklijkler ERS-2: ERS-1 in kullanm alanlarna ilaveten atmosferin kimyayasal yaps ve Saysal ykseklik modeli (DEM) C (3.9-6.2 GHZ) Dalga Uzunluu: 3.8-7.6 cm.

KULLANIM ALANLARI

BANDLARI

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

65

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA (d) RADARSAT SENSR:

1995, Faal 175-1500 Km. 10-100 m. 3 Gn Dar band: 1-15 Km. Geni band: 60-200 Km. 50 x 50 500 x 500 Km Sensr, 7 modeda ve farkl zmlemelerde veri toplamaktadr: 1. Fine Beam Mode: 8 m. 2. Standart Beam Mode: 25 m. 3. Wide Beam Mode: 30 m. 4. ScanSAR Narrow Beam Mode: 50 m. 5. ScanSAR Wide Beam Mode:100 m. 6. Low Beam Mode: 35 m. 7. Extended High Beam Mode: 25 m. Kutup blge, ormanlk arazi nehirlerin ynetimi C (3.9-6.2 GHZ)

FAALYET YRNGE YKSEKL ZMLEME ZAMANSAL ZMLEME TARAMA GENL KAPLAMA GENL SENSRLER

KULLANIM ALANLARI BANDLARI

ekil-67 RADARSAT uydusu tarafndan alglanan radar grnts

(e)
FAALYET YRNGE YKSEKL ZMLEME ZAMANSAL ZMLEME TARAMA GENL KAPLAMA GENL SENSRLER 25 m. SIR A: 50 Km. SIR B: 10-60 Km. 30 x 60 Km.

SIR-A, B, C SENSRLER:
SIR-A, B 1981, 1984 1994 225 Km. 25 m. 15-90 Km. Deiken SIR-C

Sensr, 7 modeda ve farkl zmlemelerde veri toplamaktadr: 1. Fine Beam Mode: 8 m. 2. Standart Beam Mode: 25 m. 3. Wide Beam Mode: 30 m. 4. ScanSAR Narrow Beam Mode: 50 m. 5. ScanSAR Wide Beam Mode:100 m. 6. Low Beam Mode: 35 m. 7. Extended High Beam Mode: 25 m. ldeki kuru nehir yataklar Bitki tipleri, topran nemi, Okyanus faaliyetleri, Volkanik ve tektonik faaliyetler, erezyon ve lleme
L (0.39-1.55 GHZ) Dalga Boyu: 76.9-19.3 cm. C (3.9-6.2 GHZ) Dalga Uzunluu: 3.8-7.6 cm. X (5.209-10.90 GHZ) Dalga Boyu: 5.77-2.75 cm.

KULLANIM ALANLARI

BANDLARI

L (0.39-1.55 GHZ) Dalga Boyu: 76.9-19.3 cm.

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

66

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA (2) UAK VE NSANLI UZAY VASITALARI - RADAR SENSRLER:

Uaklara yerletirilen ticari ve askeri amal radar sensrleri uzun yllardan beri kullanlmaktadr. Bu sensrler genelde; SLAR (Side Looking Airborne Radar) ve SAR (Synthetic Aperture Radar) olarak adlandrlm olup bir ok tipleri retilmitir. Son yllarda bu sensrler insanl uzay vastalarna da konulmu ve ok geni sahalarn radar grntleri ekilmitir. Onlarca tipi bulunan radar sensrlerinin belli ballarndan olan 2 tipine ait bilgiler ve zellikleri aada belirtilmitir.
(a) AIRSAR:

Uaklarda kullanlan AIRSAR sensr, NASA_JPL tarafndan 1983 ylnda retilerek hizmete girmitir. Bu sensr; Microwave blge kapsamndaki C, L ve P bandlarnda alglama yapmaktadr. Sensrn anlk gr sahas (IFOV) 10 metre, tarama genilii ise 12 Kilometredir. Kardaki nemi lme, bitki rtsn snflandrma ve topran rutubetini belirleme alanlarnda kullanlmaktadr.
(b) IFSAR:

Bilim adamlarnn bitkiler ve hayvanlar zerindeki almalar, toprak tipleri, buzullar, nehirler ve erezyon nedeniyle dnyadaki deiiklikleri tesbit, uygun inaat sahalarnn bulunmas, pilotlarn doru ve shhatli seyrsefer yapmalar , askeri hedeflerin ortaya karlmas ve yaplacak taarruzun planlanmas iin, ykseklik bilgisini ieren toporakik grntlere gereksinim bulunmaktadr. Bu ihtiyalar karlamak iin; ABD NASA / NIMA, Almanya ve talya mterek bir proje oluturmu ve Interferometry prensiplerine dayal olarak alan IFSAR (Interferometric Synthetic Aperture Radar) radar sensrleri ile donatlm Shuttle Endeavour isimli insanl bir ara uzaya gndermitir.

ekil-68 Shuttle Endeavour uzay arac

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

67

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA

Bu ara, Shuttle Radar Topography Mission (SRTM) olarak isimlendirilen ve dnyann topografik radar grnt ve bilgilerini salamak iin 11-23 ubat 2000 tarihlerinde uzayda grev yapm ve dnya karalar ve sularnn byk ksmn grntlemitir.

Paraleller

Kara

Meridyenler

Su

ekil-69 Shuttle Endeavour uzay arann dnya sathnda kapsad alanlarn Harita zerindeki grnm

ekil-70 Shuttle Endeavour uzay arann dnya sathnda kapsad alanlarn kresel grnm Topografik radar grntlerini alglamak iin bu grevde, gelitirilmi SIR-C ve X-SAR sensrleri kullanlmtr. Uzay ara; ana radar anteni (gvdeye bal), harici anten gruplar (60 metre uzunluundaki kafes direk zerinde) ve muhtelif elektronik techizat ile donatlmtr.

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

68

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA

Harici Radar antenleri

Kafes Direk Ana Radar antenleri

ekil-71 Uzay arac ana ve harici radar anten grublar 2 grub anten, interferometry esaslarn salamak iin ayn sahay grecek tarzda birbirinden hafife farkl yerlere konulmutur.

ekil-72 Ayn sahay gren anten grublar Her iki radar anten grubunun ierdii sensrler ve elektronik techizata ilikin bilgileri aadaki tablolarda gsterilmitir.
ANA RADAR ANTEN GRUBUSENSRLER C Band Radar X Band Radar rtifa ve yrnge elekronikleri Dalga Uzunluu 5.6 Cm. 3 Cm. Tarama Genilii 225 Km. 50 Km. zmleme Dk Yksek levi Radar sinyallerini gnderme ve alglama

Uzay arann irtifa ve yrngesini tesbit eder ve gerekli dzeltmeleri salar.

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

69

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA

rtifa ve yrnge tesbit elekronikleri

C Band radar anteni

X Band radar anteni

ekil-73 Ana radar anten grubu

HARC RADAR ANTEN GRUBUSENSRLER C Band Radar X Band Radar GPS antenleri Light Emitting Diode (LED) Targets Kafes Direk Dalga Uzunluu 5.6 Cm. 3 Cm. Tarama Genilii 225 Km. 50 Km. zmleme Dk Yksek levi Sadece ana radar anten grubunun gnderdii sinyalleri alglar

Grubda bulunan iki adet GPS, uzay vastasnn konum bilgilerini salar. Hedef izleme ve her iki anten grubunun birbiri ile ilgili durumlarn lme 60 metre uzunluunda olup, ucuna yerletirilmi anten grubunu uzay aracna balar.

Kafes direk LED Targets C Band radar anteni

GPS anteni X Band radar anteni X Band radar elektronikleri GPS anteni

ekil-74 Harici radar anten grubu

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

70

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA d. DENZ ARATIRMA SENSRLER VE UYDULARI:

Dnya sathnn 2/3 nden daha fazla alana yaylm olan okyanuslar, kresel iklim zerinde nemli rol oynamaktadr. Ayrca bnyesindeki yaayan varlklarn okluu, kirlenme ve insanlardan kaynaklanan zararlardan etkilenen tabii kaynaklar nedeniyle su ktlelerinin kendine zg bir ekilde aratrlmas gerekmektedir. Her nekadar meteoroloji ve yer sathn gzleyen sensrler vastasyla bu ihtiya karlansa da, nemi nedeniyle okyanuslar inceme amana ynelik sensrler retilmitir. Bunlarn belli ballarnn imkan ve kabiliyetleri aadaki pararaf ve tablolarda belirtilmitir.
(1) CZCS SENSR:

CZCS (Coastal Zone Color Scanner), denizleri aratrmak zere 1978 ylnda Nimbus-7 uydusu ile uzaya atlan ilk sensrdr. Bu sensrn asl kullanm ama; okyanuslarn zellikle sahil blgelerindeki rengini ve scakln belirlemek, suyun st seviyelerindeki kirlenmeyi ve kapsad maddeleri tesbit etmektir. Elektromanyetik tayfn grnen, yakn nfrared ve termal blgelerinde alglama yapan bu sensrn uydusu, 1986 ylnda ilevini tamamlamtr.
YRNGE YKSEKL ZAMANSAL ZMLEME (Temporal Resolution) MEKANSAL ZMLEME (Spatial Resolution) TARAMA GENL (Swath) BANDLAR DALGA UZUNLUU (m) Band1 0.43-0.45 Band2 0.51-0.53 Band3 0.54-0.56 Band4 0.66-0.68 Band5 0.70-0.80 Band6 10.5-12.5 955 Km. 6 Gn 825 m. 1566 Km. KULLANIM ALANLARI Klorofili emme Klorofili emme Canl varlklar Klorofil younluu Sath bitkileri Sath scakl

ekil-75 Denizdeki canl bitki ve organizmalarnn younluunu belirten CZCS sensr grnts

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

71

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA (2) MESSR, VTIR VE MSR SENSRLER:

1987-1990 yllarnda okyanuslar gzetlemek amacyla uzaya gnderilen MOS ve MOS-1b uydular; 4 bandl MESSR (Multispectral Electronic Self-Scanning Radiometer), 4 bandl VTIR (Visible and Thermal Infrared Radiometer) ve 2 bandl MSR (Microwave Scanning Radiometer) olarak adlandrlan 3 sensr iermitir. MESSR sensrnn tayfsal dalga uzunluklar Landsat MSS sensrne benzer deerleri iermektedir. Bu zellii nedeniyle alglad grntler, deniz aratrmasnn yan sra yer sathna ilikin uygulamalarda da kullanlmaktadr.
MESSR
YRNGE YKSEKL 900 Km. ZAMANSAL ZMLEME (Temporal Resolution) 17 Gn MEKANSAL ZMLEME (Spatial Resolution) 50 m. TARAMA GENL (Swath) 100 Km. MESSR SENSR BANDLAR MEKANSAL ZMLEME DALGA UZUNLUU (m) Band1 Band2 Band3 Band4 BANDLAR Band1 Band2 Band3 Band4 0.51-0.59 0.61-0.69 0.72-0.80 0.80-1.10 DALGA UZUNLUU (m) 0.50-0.70 6.0-7.0 10.5-11.5 11.5-12.5 50 m. 50 m. 50 m. 50 m. VTIR SENSR MEKANSAL ZMLEME 900 m. 2700 m. 2700 m. 2700 m.

VTIR
900 Km. 17 Gn 900-2700 m. 1500Km. TARAMA GENL 100 Km. 100 Km. 100 Km. 100 Km. TARAMA GENL 1500 Km. 1500 Km. 1500 Km. 1500 Km.

(3)

SeaWiFS SENSR:

SeaStar uzay vastasnda kullanlan SeaWiFS (Sea- Viewing Wide-Field-of View Sensr) okyanuslar incelemeye ynelik olarak dizayn edilmi, gelimi bir sensrdr. Sahip olduu 8 bandn herbiri ok dar band aralklarnda almaktadr. Bu zellii nedeniyle; okyanuslardaki canl organizma faaliyetleri, iklimsel durum ve kapsad karbon, slfr ve nitrojenin belirlenmesinde kullanlmaktadr.
YRNGE YKSEKL ZAMANSAL ZMLEME (Temporal Resolution) MEKANSAL ZMLEME (Spatial Resolution) TARAMA GENL (Swath) BANDLAR DALGA UZUNLUU (m) BANDLAR Band1 0.402 0.422 Band5 Band2 0.433 0.453 Band6 Band3 0.480 0.500 Band7 Band4 0.500 0.520 Band8 705 Km. 2 gn 1.1 4.5 Km. 2800 1500 Km. DALGA UZUNLUU (m) 0.545 0.565 0.660 0.680 0.745 0.785 0.845 0.885

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

72

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA e. GEZEGENLERE YNELK SENSRLER VE UYDULAR:

Gne sistemi kapsamndaki gezegenler ve onlarn uydular hakknda bilgi sahibi olmak arzusu ok eski devirlerde balamtr. Galileo 1610 ylnda kulland basit bir teleskopla ayda bulunan kraterleri ve Jupiter gezegeninin bir uydusunu kefetmitir. Son 50 ylda bu gezegenlerin uzaktan alglama sistemleri ile sistematik olarak incelenmesi ve grntlenmesi iin ok byk admlar atlmtr. Teleskopla balayan ve halen iinde bulunduumuz uzay anda, gne sistemi kapsamndaki gezegenleri ve onlarn uydular zerinde yaplacak bilimsel almalarda kullanlan grntler, uzaktan alglama teknikleri ile salanmtr. Bu grntleri elde etmek amayla; Bata ABD NASA, Rusya olmak zere muhtelif lkeler deiik sensrlerle donatlm insanl veya insansz uydu ve vastalar uzaya gndermitir. Dnya sathn grntleyen ve elektromanyetik tayfn muhtelif blgelerinde alglama yapan sensrlerden pek ou, gezegenler ve yrngelerindeki uydular, astoroidler ve kuyruklu yldzlarn grntlenmesinde kullanlmtr. Bunlara ilaveten uydular ve uzay vastalar; gezegenlerin kendilerine zg sath ve atmosferini belirlemeye ynelik olarak Alpha-particle spectrometer, Mass spectrometer, Magnetometer, Far UV spectrometer olarak adlandrlan sensrler ile fiziksel ve kimyasal lmler iin zel olarak dizayn edilmi tehizatlarla donatlmtr. Gne sistemi kapsamndaki belli bal gezegenlerin ve dnyamzn uydusu aya ilikin genel bilgiler aadaki tabloda gsterilmitir.
GNEE UZAKLII (Km) 58.050.000 108.450.000 150.000.000 228.600.000 780.450.000 1.430.850.000 YRNGESEL PERYODU (Yl) 0.24 0.62 1.00 1.88 11.86 29.46 EKSENNDEK DN PERYODU (Gn) 58.6 243R 1.00 1.03 0.41 0.43 API (Km)

GEZEGEN MERCURY VENUS DNYA MARS JUPITER SATURN

UYDULARI

4.880 12.105 12.757 6.786 143.797 120.659 AY DEIMOS, PHOBOS IO, EUROPA, GANYMEDA, CALLISTO MIMAS, ENCELADUS, TETHYS, DIONE, RHEA, TITAN, HYPERIOR, LAPETUS, PHOEBE MIRANDA, ARIEL, UMBRIEL, TITANIA, OBERON TRITON, NEREID, 1889N1 CHARON

URANUS NEPTUNE PLUTO

2.970.000.000 4.605.000.000 5.916.000.000

84.01 164.80 247.68

0.72 0.73 6.4

51.121 49.560 2.288

UYDU DNYA UYDUSU AY

DNYADAN UZAKLIK (Km) 384.000

API (Km) 3475

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

73

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA

Genel olarak gezegenlere ynelik olarak kullanlan sensrlerin; metodlar, elektromanyetik tayf blgesi, bilgileri, deerlendirme alanlar ve grev vastas aadaki tabloda gsterilmitir.
METOD
GAMMA-RAY, SPECTROSCOPY X-RAY, FLUORESCENCE SPECTROMETRY ULTRAVIOLET SPECTROMETRY PHOTOMETRY

ELEKTROMANYETK TAYF BLGES

GAMMA IINLARI X-IINLARI

BLGLER
Gama tayf Dalga boylarnn zellii Gne yansmas tayf Kontrastlk derecesi

DEERLENDRME ALANLARI
K, U, Th isotoplar Sathdaki mineraller / Kimyasal bileikler Atmosferik terkip. Hidrojen, Helyum, Karbondioksit Sathn tabii yaps, terkipi Sathn zellikleri, terkipi Sath kimyas, mineroloji, ilemler Sath reliefi

GREV VASITASI
Apollo 15, 16 Venera Apollo, Viking Landers Mariner, Pioneer, Voyager Yer konulu teleskop, Pioneer Pek ok grev Teleskop, Apollo

ULTRAVIOLE

ULTRAVIOLE, GRNEN

MULTISPECTRAL IMAGERS REFLECTANCE SPECTROMETERS LASER ALTIMETERS POLARIMETER IR RADIOMETER (TARAYICILI) MICROWAVE RADIOMETER BSTATC RADAR IMAGING RADAR LUNAR SOUNDER S-BAND TRANSPONDER RADIO OCCULTATION

ULTRAVIOLE, GRNEN, INFRARED GRNEN, INFRARED

Tayfsal ve mekansal Yansyan solar yaymn tayfsal younluu Yaylan ve yansyan sinyaller arasndaki zaman fark Sath polarizasyonu Termal yayn younluu Pasif microwave emme Sathn yansma profilleri Tarama genilii yansmalar ok frekansl Doppler shiftleri Tek frekansl Doppler shiftleri Frekans ve younluk deiiklii

GRNEN

Apollo 15, 16, 17

GRNEN INFRARED MICROWAVE MICROWAVE MICROWAVE RADAR RADYO RADYO

Sath dokusu, terkipi Sath ve atmosferik scaklk, terkipi Atmosfer / sath scakl ve yaps Sath ykseklikleri Topografya Sath profili ve grntleri, iletkenlik Yer ekimi verisi Atmosferik younluk ve basn

Pioneer, Voyager Apollo, Mariner, Viking, Voyager Mariner, Pioneer Venus Apollo 14, 15, 16 Viking Magellan, Dnya sistemi Apollo 17 Apollo Flybys ve Orbiters

Dnyamzn uydusu ay ve gezegenlere ilikin olarak uzaya gnderilen uydular / uzay aralar ve kapsamlarndaki uzaktan alglama sensrlerine ilikin bilgiler, aadaki tablolarda belirtilmi ve algladklar muhtelif grntler takip eden ekillerde gsterilmitir.
DNYA UYDUSU AY LKE
SSCB USA SSCB USA USA USA

TARH
1860 1959 1961-1965 1. 4. 1966 20. 7. 1969 1970 1994

UYDU / UZAY ARACI

TELESKOP LUNA 3 (LK GRNT) RANGER LUNAR ORBITERS APOLLO 11 (NSANLI N) APOLO 12, 14, 15, 16, 17 CLEMENTINE KAMERA TV KAMERA

SENSR

2 x 70 mm KAMERA (S/B FLM) TV KAMERA YUKARIDAK TABLODAK TM SENSRLER UV, GRNEN, YAKIN IR, LIDAR

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

74

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA
GEZEGEN
MERCURY VENUS

LKE
USA USA USA SSCB SSCB USA

TARH
1973-1975 1967-1974 1978 1975-1982 1983 1990 1965-1971

UYDU / UZAY ARACI

MARINER 10 MARINER 5 PIONEER VENUS VENERA 7, 8, 9, 10, 13 VENERA 15, 16 MAGELLANS MARINER 4, 9

SENSR
TV VIDICON KAMERA UV SENSOR / KAMERA UV SPECTROMETERS,, IR RADIOMETER, RADAR ALTIMETER FOTOGRAFK KAMERA, GAMMA RAY SPECTROMETER RADAR SENSR MULTIMODE RADAR MAPPER (SAR) TV KAMERA, IR RADIOMETER, IR INTERFEROMETER SPECTROMETER, UV SPECTROMETER TV KAMERA LASER ALTIMETER, TERMAL EMISION SPECTROMETER, MAGNETOMETER / ELECTRON REFLECTOMETER TV KAMERA

MARS

USA

USA USA

1976 1997

VIKING 1, 2 PATHFINDER

JUPITER

USA USA USA

1973-1997 1995

PIONEER 10, 11 VOYAGER 1, 2 GALILEO VOYAGER 2 VOYAGER 2 VOYAGER 2

SATURN URANUS NEPTUNE

USA USA USA

SPACE TELESCOPE IMAGING SPECTROMETER HUBBLE SPACE TELESCOPE HUBBLE SPACE TELESCOPE

ekil-76 Dnya uydusu Ay yzeyine ilikin alglanan ilk grntler

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

75

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA

ekil-77 Apollo uzay aralar tarafndan ekilen Ay yzeyine ilikin grntler

ekil-78 Mercury gezegenine ilikin grntler

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

76

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA

ekil-79 Venus gezegenine ilikin grntler

ekil-80 Venus gezegenine ilikin topografik grnt haritas

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

77

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA

ekil-81 Mars gezegenine ilikin grntler

ekil-82 ok yakndan alglanm Mars gezegeni grnts

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

78

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA

ekil-83 Jupiter gezegenine ilikin grntler

ekil-84 Saturn gezegenine ilikin grntler

ekil-85 Uranus gezegenine ilikin grntler

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

79

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA

ekil-86 Neptune gezegenine ilikin grntler

f. DER SENSRLER:

Uzaktan alglamada yaygn olarak kullanlmayan muhtelif tipde sensrler mevcuttur. Bunlarn belli ballar zet olarak aadaki pararaflarda aklanmtr.
(1) VDEO KAMERALARI:

Video kameralar, klasik hava fotoraflarndan veya saysal grntlerden daha kaba mekansal zmleme salamaktadr. Bu kameralar ucuz olup, zamanl ve kayt edilmi grntleri ierirler. Bu zellikleri nedeniyle, yangn ve sel baskn gibi tabii afetlerde, rn deerlendirmesinde, evresel hasarlarn kontrolunda ve polisin gzetim ve aratrmalarnda kullanlmaktadr. Video kameralar, elektromanyetik tayfn grnen, yakn nfrared bazen orta infrared blgelerinde kayt yapmaktadrlar. Kasetlere kaydedilen grntler sratle ekranlarda tekrar gsterilebilmektedir.
(2) FLIR SENSR:

leri bakl infrared (Forward Looking Infrared: FLIR) sensrler, across-track termal grntleme sensrleri gibi almaktadr. Yer sathnn mail grnn salamak zere dizayn edilmilerdir. nsanl veya insansz uak veya helikoptepterlerin n ilerisindeki sahalar grntlemek iin genelde harici olarak payloadlar iine yerletirilmi olarak bu vastalarn n tarafna monte edilirler. FLIR sensrleri, olduka yksek mekansal zmlemeli grnt saladklarndan, askeri adan dman derinliklerindeki riskli

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

80

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA

hedeflerin tesbitinde, arama ve kurtarma harekatlarnda, trafik ve sulularn takibi vb. polis gereksinimleri ve orman yangnlar gibi olaylarda kullanlmaktadr.

ekil-87 Insansz hava aranda kullanlan FLIR sensr

(3) LASER FLUORO SENSR:

Yeryzndeki baz maddeler, zerlerine gelen enerjiyi aldklarnda kendiliklerinden eitli renklerde k samaktadr (florii). Bu yaym basit bir yansma deildir. Bu zellie sahip maddeler balangta kendilerine gelen enerjiyi emerler. Takiben birleimindeki molekllerin artan faaliyetleri sonuunda ok uzun dalga boyunda yaym yaparlar. Bu tip yaym lmek iin dizayn edilmi Laser Fluoro sensrleri; Klorofil tayan bitkileri haritalamada, tabii kirlilik ile petrol szntlar gibi hususlar ieren okyanus uygulamalarnda kullanlmaktadr.
(4) LIDAR SENSR:

Lidar (Light Detection And Ranging) sensrleri, radar sensrlerine benzer tarzda aktif grntleme teknolojisine gre almaktadrlar. Sensrden gnderilen laser n palsleri, hedefe arparak yansr ve bu yansma ise sensr tarafndan alglanr ve kaydedilir. Sensr, hedefe gnderilen ve kendisine dnen enerjinin mesafesini hesap ederek cismin yksekliini tesbit eder. Lidarlarn bir tipi olan Laser Profilometer sensr, rnein ormandaki aalarn tepe yksekliklerini yer sathna gre, su derinliklerini su sathna gre, mesafesini lmektedir. Keza Lidar sensrleri; dnya atmosferinin muhtelif katmanlarndaki partiklleri belirleme, havann younluunu ve cereyanlarn tesbit etmek iin de kullanlmaktadr.

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

81

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA 3. UZAKTAN ALGILANAN GRNT TPLER:

Elektromanyetik tayfn UV, grnen ve yakn nfrared blgelerinden, fiziki bir temas olmakszn alglanan grntler; fotorafik veya saysal ortamlara kaydedilir. Bu kayt ortamlarna dayanarak grntler, Hava Fotoraflar ve ok Bandl Grntler olarak adlandrlan 2 tipe ayrlrlar. Hava fotoraflarnn elde edilmesinde ve kymetlendirilmesinde klasik metodlar kullanlmaktadr. Uzaktanan alglanan grntlerin balang olan hava fotoraflarnn temini iin kullanlan kameralar, banyo/bask ilemleri ve kymetlendirme teknikleri gvenilir ve ekonomiktir. Mekansal detaylarn, tayfsal bilgiden ok daha kritik olduu durumlarda, hava fotoraflarnn kullanm daha avantajldr. Keza hava fotoraflarnn mekansal zmlemesi, elektronik sensrler ile elde edilen verilere gre daha kabadr. Elektromanyetik enerjinin saysal olarak toplanmas ve kayd olduka yenidir. ok byk imkan ve kabiliyete sahip, ticari ok bandl grntleme uydularnn ve sensrlerinin ortaya kmas, bilgisayar teknolojisini etkilemi ve kabiliyetlerinin artmasna neden olmutur.
a. HAVA FOTORAFLARI:

Hava fotoraflarnn zellikleri ve kymetlendirilmesine ilikin teknikler uzaktan alglanan grntlerin temelini oluturmaktadr. Hava fotoraflar, muhtelif kameralar, filmler ve filitreler kullanlarak elde edilmektedir. zmleme ve lek hava fotoraflarnn ana zelliklerindendir. Kameralarda kullanlan filmler elektromanyetik tayfn 0.3-0.9 m dalga uzunluklarna hassas olarak retilmilerdir. Hava fotoraflar; istikrarl sabit kanatl uaklara, uzay vastalarna ve nadiren helikopterlere taklan kamaralar vastasyla salanmaktadr. Dnyann herhangi bir ksmnn, herhangi bir zamanda, ok detayl fotorafn temin etmek iin ekseriyetle uaklar kullanlmaktadr. ekilen hava fotorafnn lei ve kalitesi; uan yksekliine, fotoraf tipine ve kullanlan fotorafik donanmn olanaklarna baldr. Uzaktan alglanan hava fotoraflarnn aada belirtilen 3 ana dejavantaj bulunmaktadr.

Alglamada, elektromanyetik tayfn sadece 0.3-0.9 m dalga uzunluu kullanlmaktadr. Hava durumu, k artlar ve atmosferik olaylardan etkilenmektedir. Grnt saysal olmayan film ortamna kaydedildii iin fotoraflar uzun srede ve masrafl olarak elde edilmektedir. Keza bilgisayar ortamna aktarmak iin saysallatrma ilemine gereksinim bulunmaktadr.

Fotorafn kaplama alan, kamerann odak uzaklna, uu platformunun yksekliine, filmin format ebadna bal olarak deimektedir. Uzun odak uzakl kameralar detayl kk sahalar, ksa odak uzakllar ise az detayl geni sahalarn fotoraflarn salarlar. Uu platformunun ykseklii fazla ise, elde edilecek fotorafn kaplad saha byk, detaylar ise azdr.

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

82

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA

Hava fotoraflarnn mekansal zmlemesi veya detay ayrt etme g aadaki faktrlerden etkilenmektedir.

Atmosferik dalm Uan titreimi ve hareketi (grnt hareketinin senkronizesi (IMC) ve kamera sehbalarnn 3 eksende salad istikrar ile belirgin lde giderilmektedir) Mercein detay ayrt etme g Filmin detay ayrt etme g

Mercein detay ayrt etme g, mercein kalitesine ve ebadna bal olarak deimektedir. Mercein bu g, gz iin kullanlan ekil-45deki hedef zmleme ve tesbit panosunun fotoraflanmas ile belirlenmektedir. Bu panonun st tarafnda bulunan 7 hat-ifti cm-1 ve 0.2 mm deerleri fotoraf zerinde tesbit edilebiliyorsa, bu deerler mercein azami detay ayrt etme gnn lsdr. Filmin detay ayrt etme gn bir ok faktr etkilemekle beraber, bunlarn en nemlisi emlsiyon tabakasnda bulunan granllerdir. Bu granllerin ebad, emlsiyon zerindeki dalm, gerek grntnn kaydn, banyo ilemlerini ve bask ile elde edilecek hava fotorafn etkilemektedir. Granllerin ebad ve dalm, film reticileri tarafndan dzenlenmekte olup filmin srati olarak adlandrlmtr. Byk granllere sahip filmler sratli, dier bir deyile a daha hassastr. Filmlerin detay ayrt etme g, yksek ve dk kontrastl hedef zmleme ve tesbit panolarnn (ekil-45 ve 46) kullanm ile belirlenmektedir. Yksek kontrastlk oranna sahip hedeflere ilikin detaylarn ayrt edilmesi dk kontrastl hedeflere gre daha iyidir. Dnya zerindeki hedeflerin pek ou dk kontrastlktadr. reticiler her iki kontrastlk deerine cevap verecek tarzda film retmektedirler. Yaygn olarak kullanlan kodak firmasnn panchromatic X (siyah / beyaz) hava filminin detay ayrt etme g; yksek kontrastlktaki hedefler iin 300 hat-ifti mm-1 dk kontrastlktaki hedefler iin ise 80 hat-ifti mm-1 dir. Kamera sisteminin toplam zmlemesi mercek ve filmin detay ayrt etme gnn bileiminden olumaktadr. Bunun tipik deerleri 25100 hat-ifti mm-1dir Hava fotoraflar; yer zmlemesi (ground resolution) ve yer asari ayrm ( Minimum ground seperation) olarak ifade edilen iki unsur ile ilikilidir. Yer zmlemesi, cisimlerin ayrt edilebilecei hat iftlerini, yer asgari ayrm ise cisimler arasndaki asgari ayrt edilebilme mesafesini ifade etmektedir. 6100 metre ykseklikten ve odak uzakl 152 mm olan ve 20 hat-ifti mm-1lik sistem zmlemesine sahip bir kamerann yer zmleme ve yer asgari ayrm deerleri aadaki eitliklerin kullanm ile hesaplanmaktadr.

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

83

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA

Rg =

H Rs x f

Rg : Yer zmlemesi, hat-ifti mm H : Kamerann hedefden olan ykseklii, m Rs : Sistemin zmlemesi, hat-ifti mm f
: Kamerann

odak uzakl, mm 6100 = 2.0 hat-ifti m-1 20 x 152

SSTEMN ZMLEMES -1 ( RS, hat- ifti mm ) ODAK UZAKLII ( f, mm )

Rg =

FLM

MERCEK

UU YKSEKL ( H, m)

YER ZMLEMES -1 ( Rg , hat- ifti mm ) YER ASGAR AYIRIMI (1 / Rg / 2 )

YER

ekil-88 Hava fotoraflarn yer zmlemesi ve yer asari ayrmn ilikin izim Bu rnekte yerde zmlenen hedefin aral ok yakn olarak bulunmu olup fotoraf zerinde 2.0 hat ifti m-1 in ayrt edilebileceini gstermektedir. Fotoraf zerinde ayrt edilebilecek yerdeki iki cismin arasndaki asgari mesafe aadaki eitliin kullanm ile belirlenmektedir. Yer Asgari Ayrm = = 1.00 hat - ifti Rg 2 1.00 2 = 0.25 m 2

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

84

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA (1) HAVA FOTORAFILIINDA KULLANILAN FLMLER:

Hava fotoraflnda; siyah beyaz (Panchromatic), normal renkli (normal color) ve Infrared renkli (false color nfrared) olarak isimlendirilen 3 tip film kullanlmaktadr.
(a) SYAH BEYAZ FLMLER:

Siyah beyaz fotoraflar, pankromatik veya nfrarede hassas filmler tarafndan salanmaktadr. Hava fotoraflnda ok yaygn olarak kullanlan bu filmler, elektromanyetik tayfn Ultraviole (UV), grnen blgelerine hassas olup buradaki hedefleri kaydetmektedir. UV blgesine ynelik olarak kullanlan siyah beyaz filmlerle birlikte, grnen blgeye ilikin enerjiyi engellemek dier bir deile emmek iin filitreler kullanlmaktadr. UV fotoraflar, atmosferin datma ve emme zellii nedeniyle yaygn olarak kullanlmaktadr. Siyah beyaz infrared filmler; zellikle yakn nfrared (NIR) blgeye, ayrca UV ve grnen blgelere de hassastr. Infrared yansmaya olan hassasiyetleri nedeniyle bu tip filmler, bitki rtsnde meydana gelen farkllklarn tesbitinde fayda salamaktadr. ok iyi detay ayrt etme kabiliyetine sahip olan siyah beyaz filmler, fotorafn kenar ksmlarnda daha iyi sonularn alnmasna olanak vermektedir. Dier tarafdan bu filmlerin maliyeti ucuz ve banyo ilemleri kolaydr.

ekil-89 Siyah beyaz filmlerden baslan kaydedilen hava fotoraflar

(b) NORMAL RENKL FLMLER:

Normal renkli filmler, gzmzn tabiatta grd renkleri aynen gsterirler. Gerek normal renkli, gerekse de infrared renkli filmlerin emlsiyonu, n farkl aralklarna hassas olan 3 katman iermektedir. Normal renkli filmler, elektromanyetik tayfn grnen blgesindeki krmz, yeil ve mavi renklere hassastr.

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

85

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA

Bu zellikleri nedeniyle, siyah beyaz filmlere nazaran foto kymetlendirmeciye daha tabii bir ortam salarlar. Bu fotoraflardaki ar glgeler ve renkler, cisimlerin daha kolay tannmasna olanak vermektedir. Fotorafn kenar ksmlar, siyah beyaz fotoraflara gre daha zayftr. Bu filmlerin maliyeti pahal, banyo ilemleri uzun ve depolanmalar limitli artlara baldr.

ekil-90 Normal renkli ve nfrared renkli filmlere ilikin fotoraflar

(c) INFRARED RENKL FLMLER:

Renkli nfrared filmler, grnen blgedeki krmz ve yeil renkler ile yakn nfrared dalga uzunluklarna hassastr. Bu filmler, nfrared grntlerin daha net grnmesini salamak iin mavi ve UV dalga uzunluuna ynelik filitreye sahiptir. Fotoraf zerinde, ok yksek yakn infrared yansma veren yeil ve canl bitkiler krmz renkte, dier tarafdan dk yakn infrared yansma nedeniyle; krmz nesneler yeil, yeil nesneler mavi ve mavi nesneler ise siyah renkte grnrler. Renklerin bu deiikliinden istifade ile, gizleme veya aldatma iin yaplan kamuflaj ortaya karmak mmkndr. Bu zellik nedeniyle bu filmler, ayn zamanda kamuflaj tesbit (CD) olarak da bilinirler. Banyo ilemleri uzun ve maliyetleri pahal olup depolanmalar limitli artlara baldr.
(2) HAVA FOTORAFLARININ TPLER:

Kameralar, istenen grev tipine bal olarak uak platformlarna, yer sathna muhtelif bak alar ile monte edilirler. Bu zellie dayanarak hava fotoraflar genelde Dikey ve Mail olarak 2 tipe ayrlrlar.

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

86

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA (a) DKEY FOTORAFLAR:

Dikey fotoraflar, optik ekseni yer sath ile 900 lik a yapacak ekilde yerletirilen kameralarla salanmaktadr. Tek mercekli frame kameralarla alglanan dikey fotoraflar, uzaktan alglama ve haritaclk amalar iin kullanlmaktadr. Bu kameralar geometrik bozulmay asgariye indirmek iin veriyi, yksek sratte, ardk ve bindirmeli olarak kaydederler. Dikey fotoraflarda; her bir poza ilikin corafik koordinatn annda tesbiti, uan yer srati ile film sratinin senkronizesi, uan yunuslama, sapma ve yat hareketlerinden doan hatalarn giderilmesi byk nem tamaktadr. Bu tip sorunlar, uan seyrsefer sisteminden istifade ve kameralara eklenen ilave tehizatla belirli lde giderilmektedir. Geni arazi yzeylerinin dikey fotoraflar ile kaplanmas gereksinimi, arazi zerinde yan yana birden fazla erit halindeki, mozaik olarak adlandrlan uu grevleri ile salanmaktadr. Stereoscope aleti ile hedeflerin 3 boyutlu incelenmesi ve mozaik grevindeki pozlar ve eritler arasndaki kopmalar nlemek iin; pozlar arasndaki boyca bindirme oran % 51-60, yanca bindirme oran ise % 10-30 limitleri iinde olmaldr. Dikey fotoraf; hesaplanmas olduka basit olan hemen hemen sabit lee sahiptir. Bir haritaya benzemeleri nedeniyle birbirleri ile karlatrlabilirler. zerlerinde l sahalar yoktur ve lm ilemleri kolaydr. Belirli bir uu yksekliinden ekilen dikey fotoraflarn arazide kaplad alan mail fotoraflardan daha azdr.

ekil-91 Dikey ve mail hava fotoraflar

(b) MAL FOTORAFLAR:

Mail kameralar, uaa optik ekseni ufukla bir a yapacak ekilde taklr. Bu nedenle kamera, uan yanndaki araziyi perspektif olarak grmektedir. Mail fotoraflar ufuk grntsn ieriyorsa Yksek Mail, iermiyorsa Alak Mail olarak adlandrlrlar.

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

87

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA

Dikey fotoraf ile karlatrldnda, mail fotorafn her pozu daha geni sahay kapsamaktadr. Dman derinliine girmeden hedeflerin uzaktan alglanmasna olanak vermektedir. Sabit ve belirlenmesi kolay olmayan bir lek nedeniyle lmleri yapmak zordur. Kameraya yakn sahadaki yksek nesneler arkalarndaki alak nesneleri rttnden fotorafda l alanlar bulunmaktadr.
b. OK BANDLI GRNTLER:

Uzaktan alglama ile saysal saysal grnt temin eden gnmzn uydular; birok dalga uzunluunda ve frekensta, ok geni sahalardaki veriyi kaydetmekte ve bunlar elektronik olarak yer istasyonlarna sratle aktarmaktadr. Yer istasyonlar kendilerine gelen bu veriden grntleri retmektedir. Bu retim iin merceklere, opturatre, veya fotorafik ilemlere gereksinim bulunmamaktadr. Son yllarda ilem kabiliyetleri gelitirilen bilgisayarlar, ok bandl grntlerin ekonomik ynetimini ve sratli olarak retimini desteklemektedir. ok bandl grntler, iki veya daha fazla tayfsal blgeden veya bandlardan ayn zamanda toplanan veri olarak tanmlanmaktadr. nsan gz gerekten 3 bandl bir sensre benzemekte olup elektromanyetik enerji blgesindeki krmz, yeil ve mavi a kar hassastr. Renkli filmlerde, insan gz gibi bu renkleri tesbit etmek iin 3 farkl emlsiyon tabakasn iermektedir. Tayfsal veri; Multispectral, Hyperspectral ve Ultraspectral olarak 3 tipe ayrlmtr. Multispectral sensrler geni band aralnda onluk, Hyperspectral sensrler dar band aralnda yzlk ve Ultraspectral sensrler ise ok dar band aralnda binlik bandlar kapsamaktadr.
Dalga uzunluu (micrometers)

MULTISPECTRAL Geni band aralnda Tayfsal zmleme orta

Aalar, imenler ve yollar gibi ana zelliklerin tayfsal tannmasn salar

HYPERSPECTRAL Dar band aralnda Tayfsal zmleme yksek

Materyal ve evre koullarnn tayfsal ayrmn salar

ULTRASPECTRAL ok dar band aralnda Tayfsal zmleme ok yksek

Materyalin detaylar, su buhar ve aerollarn tannmasn ve ayrmn salar

ekil-92 Multispectral, Hyperspectral ve Ultraspectral bandlar

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

88

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA (1) MULTISPECTRAL GRNTLER:

Multispectral sensrler 70den biraz daha fazla band ierecek tarzda dizayn edilmilerdir. Halihazrda bu sensrler on banddan biraz daha azna sahiptir. rnein Landsat Tematic Mapper (TM) sensr 7 band iermektedir. Hedefin zelliine gre bu bandlarn tamam veya bazlar seilerek alglama yaplr. ok bandl grntler; yakn nfrared (NIR), ksa nfrared (SWIR), orta nfrared (MWIR) ve uzun nfrared (LWIR) dalga uzunluklarnda, insan gznn gremedii zellikleri ierirler ve onlarn ayrt edilmesine olanak salarlar. Kark toprak eitleri, bitkiler ve su gibi zellikler emme yaptklarndan, nfrared bandlarda kolayca tesbit edilirler. Ara, uak, snan baraka ve endstriyel tesisler gibi s yayan hedefler uzun infrared bandda yaplacak bir alglama ile ortaya karlabilir. Uan veya uydunun yerden olan ykseklikleri bu alglamada sorun tekil etmemektedir.
(2) HYPERSPECTRAL VE ULTRASPECTRAL GRNTLER:

Hyperspectral sensrler, tayfsal bandn yzlercesinde veri toplamaktadr. Binlerce ok dar band ieren Ultraspectral grntler, aratrma ve gelitirme maksatlar iin kullanlmaktadr. ok byk seviyedeki bu tayfsal hassasiyet, zel materyalin tannmas ile aerosol, gaz zerreleri ve akkanlarn bileiminin analiz edilmesini salamaktadr. Sensr bandlarndaki bu art, daha yksek tayfsal zmleme ve dar aralkl sinyaller arsndaki farkllklar nedeniyle, nesneleri belirleme ansn arttrmtr. Gerek Hyperspectral gerekse de Ultraspectral uzaktan alglama, imaging spectroscopy (In analizi uygulanan grntleme) olarak arlmaktadr. Spectroscopy, multispectral grntleme ve spectroscopy teknii birletirilerek meydana gelmitir. Son zamanlarda kantlanan bu teknik ile, kamuflaj alar, boyalar ieren zel hedeflerin tesbiti daha doru olarak yaplmaktadr. Aadaki ekil ve aklamalar; multispectral, hyperspectral ve ultraspectral grntlerin imkan ve kabiliyetlerin tam olarak anlalmasn ieren bir rnektir. Yaprakl bir bitkinin, grnt tipindeki yansmas birbirinden farkldr. Landsat TM sensr tarafndan alglanan imenin; 6 band ieren multispectral grntdeki yansma sinyalleri 6 veri noktasn, 0.4-2.6 m dalga uzunluunda alglama yapan hyperspectral grntde 220 veri noktasn kapsamaktadr. Herbir hyperspectral bandn veri noktalar, 0.01 micrometer aralnda ve 220 banddan birini temsil etmektedir. Bu zellik, trlerin ve materyalin tannmasna olanak salamaktadr. Ultraspectral grnt bandlarna ilikin yansma sinyalleri ile multispectral grntye ait yansma sinyalleri karlatrldnda; yakn infrared ve ksa infrared dalga uzunluklarndaki 1.3, 1.9 ve 2.6 m noktalarnda, multispectral grntnn 6 veri noktas, suyun emmesine karlk verememektedir.

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

89

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA
ULTRASPECTRAL SNYALLER HCRE YAPISI SU EREN BLGE

YAPRAK PGMENTLER

YANSIMA (%)

MULTISPECTRAL SNYALLER

DALGA UZUNLUU
HYPERSPECTRAL SNYALLER

DALGA UZUNLUU GRNEN YAKIN IR KISA DALGA INFRARED

ekil-93 Multispectral, Hyperspectral ve Ultraspectral yansma farkllklar Hyperspectral grntlerin kullanlma ama, elektromanyetik tayfdan llen yeryz ve atmosfer hakknda doru bilgileri elde etmektir. Tayfsal blgede yansyan, emilen, aktarlan ve dalan enerjinin binlerce tipi bulunmaktadr. Herbir nesne kendine zg yansma ve aktarma kabiliyetine sahiptir. NASA / JPL tarafndan ER-2 ile uurulan, grnen / nfrared grntleme spectrometer (AVIRIS) sistemi ayn anda 224 tayfsal grnty kaydetmitir. Bu konuda yaplan laboratuvar almalar, alglanan grntlerin doruluunu kantlamtr. Bu tip grntleme konseptinin ematik grn aadaki ekilde gsterilmitir.
SATHIN VE ATMOSFERN ANALZNDE KULLANILAN HERBR MEKANSAL UNSUR, TAYFDA DEVAMLI SNYALLER VERR
YANSIMA

ATMOSFER
DALGA UZUNLUU

YANSIMA

TOPRAK
DALGA UZUNLUU

YANSIMA

SU

DALGA UZUNLUU

YANSIMA

AYNI ANDA ALINAN 224 TAYFSAL GRNT

BTK
DALGA UZUNLUU

ekil-94 Hyperspectral grntleme konsepti

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

90

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA

Hyperspectral ve ultraspectral kurallar termal blgedeki (8-14 m) yaylan snn belirlenmesinde, uygulanmaya konmutur. Henz bu konudaki gelimeler istenen seviyeye ulamamtr. Buna ramen bu konu, termal s ve souk paternlere sahip olan materyalin tannmas ve haritalanmas iin gelecek vaad etmektedir. Mekansal sinyal dosyalar, dier kaynaklardan veya grntlerin analizinden meydana getirilmektedir. Bu dosyalar; kamuflaj, alarn, boyalar, metalleri, akkanlar, su buharn ve dier metaryallerin tannmasnda yaygn bir tarzda kullanlmaktadr. Hedef sahas iinde veya onun sathnda ne yoktur tarzndaki bir sorunun cevab, yaplacak analizler ile ortaya karlmaktadr. Uzaktan alglamada paha biilmez bilgiler salayan hyperspectral ve ultraspectral grntler ile arazideki bitki rts ve mineral yaps tesbit edilebilmektedir. Bunlara ilikin rnek grntler ve tayfsal yansma grafii aadaki ekillerde gsterilmitir.

Bo tarla

Arpa ayr Patates ayr

Yonca Canola

Arpa Patates

Yulaf Ispanak

ayr Bo

Dalga Uzunluu (m)

ekil-95 Bitki rts ve mineral haritalar (Hyperspectral ve Ultraspectral)

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

91

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA

Grntler; veri tipine bal olarak Devaml Veri tipi (Continuous) ve Tematik (Thematic veya Discrete) olarak 2 ksma ayrlrlar
DEVAMLI VER TP GRNTLER:

Bu grntler, bir blge zerinde devaml tarzda deien ykseklik, s, mahsln durumu gibi belirgin karekteristikleri veya zellikleri len veriyi iermektedir. Devaml tip veri, bir renk tonundan dier renk tonuna kademeli olarak geen grnty temsil eder. Bu veri tipi, doasndan dolay nicel ve llen zellikleri iermektedir. Devaml veride, arazi rtsnn yansmay temsil eden pixel deerleri llebilmektedir. Bu veri hem tek bantl hemde ok bantl olabilir. ok bantl devaml tip verideki her bir pixel, oklu deere sahiptir.

ekil-96 Devaml veri tipi 3 bantl grnt

TEMATK GRNTLER:

Tematik veri, bir grntdeki snflandrma bilgilerini belirtir. Farkl toprak veya arazi rts tiplerini ieren snf bilgileri, tematik veriye rnek olarak gsterilebilir. Bu veri, grnty oluturan snfandrlm pixelleri veya bunlarn atanma sonularn verir. Bir grnt snflandrldnda, pixeller tayfsal benzerlie dayal olarak gruplanrlar. Yeni gruplar veya pixellerin snflar, daha sonra arazi rtsnn ne olduunu belirten bir snf ismine atanr. Tematik veri genel olarak; arazi rts snflar, toprak tipleri, saym bilgileri ve deiikliklerin tesbiti gibi devaml deien zellikler iin kullanlmaktadr.

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

92

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA

Devaml verideki banda dayal bir pixel, oklu deere sahiptir. Yaplan ilemler sonucunda elde edilen tematik verideki her bir pixel ise, bir deeri ierir. Bu sebepten tematik veri sadece bir katman ierir.

ekil-97 Tematik grnt Ayrca grntler; band veya katman miktarna bal olarak Pankromatic (Panchromatic, 1 bandl) ve Multispectral ( iki veya daha fazla bandl) 2 ksma ayrlrlar.

Pankromatik (1 band)

Multispectral (2 veya daha fazla band)

ekil-98 Band veya katman miktarna gre veri snflar

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

93

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA PANKROMATK (1 Bandl) GRNTLER:

Pankromatik grntler, sadece bir katmana sahiptir. Elektromanyetik tayfn bir ksmn (genelde grnen) alglarlarlar. Grntler gri tondadr. ayet pixeldeki saysal numara (DN) deeri; yksekse (DN=255) nesneler beyaz, dkse (DN=0) nesneler siyah renkte grnr. Yksek ve dk saysal numaralar arasndaki deerler, nesneleri grinin farkl tonlarnda gsterir. Siyah beyaz fotoraflar bunu aklayan en iyi rnektir.

ekil-99 Pankoromatik (siyah beyaz) grnt

MULTISPECTRAL (2 veya daha fazla bandl) GRNTLER:

Tarayc sensrler, elektromanyetik tayfdaki bandlarn 2 veya daha fazlasn alglayarak bu tip grnty olutururlar. Bu grntler, krmz, yeil ve mavi renk bandlarn yani katmanlarn iermekte olup her bir katman bir renge tahsis edilmitir.

ekil-100 3 renk bandndan oluturulmu multispectral grnt

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

94

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA BLM-3 GRNT KIYMETLENDRME VE ANALZ

Uzaktan alglama verisinin ok iyi kullanm, kymetlendirme kriterlerinin bilinmesi ve unsurlarnn uygulanmas ile, grntlerden anlaml bilgiler elde edilebilmektedir. Uzaktan alglamann 7 unsurundan birini ve en nemlisini tekil eden grntnn kymetlendirilmesi ve analizi sonuunda muhtelif hedeflerin tannmas ve / veya onlara ilikin lmler yaplabilmektedir. Uzaktan alglanan grntler kapsamndaki hedefler, aada belirtilen niteliklere sahip herhangibir zellik veya nesneden olumutur. Hedefler nokta, izgi veya alansal niteliktedir. rnein; bir kuyu nokta, uak pisti, kpr veya demiryolu izgi ve bir gl alansal nitelikteki hedeflerdir. Hedefler, evresindeki dier zelliklere gre farkl kontrastlk meydana getirdiklerinden birbirinden ayrt edilebilirler.

Foto kymetlendirmeci; analo formattaki hava fotoraflarndaki hedefleri, klasik yntemle yani el ile veya saysal numaralarla (DN) temsil edilen, pixellerden oluan saysal formattaki grntlerdeki hedefleri ise, bilgisayar kullanm ile otomatik olarak deerlendirmektedir.

ekil-101 Analo formattaki Siyah beyaz hava fotoraf ve bilgisayar ekranndaki saysal formattaki grnt Analo veya saysal formattaki grntler, ya siyah/beyaz veya renkli olarak elde edilmektedir. Uzaktan alglama verisi saysal formatta ise, saysal ilemler ve analiz, kymetlendirmecinin el ile mdahalesi olmakszn bilgisayar kullanm ile otomatik olarak yaplmaktadr. Bununla beraber saysal yntem, klasik yntemle yaplan kymetlendirmenin tamamiyle yerini alamamakta onun destek ve yardmna ihtiya duymaktadr. Klasik yntemle yaplan kymetlendirme ve analizin tarihi eski olup, uzaktan alglanan hava fotoraflar ile balamtr. Saysal ileme ve analiz ise olduka yeni olup, uzaktan alglamaya saysal kayt tekniinin girmesi ve bilgisayarlardaki gelimeler sonuunda ortaya kmtr. Klasik veya saysal tekniklerle yaplan kymetlendirmeler, kendilerine zg avantaj ve dezavantajlara sahiptir. Genel olarak saysal kymetlendirmede zel ve ekseriya pahal tehizata gereksinim duyulurken, klasik kymetlendirmenin ihtiya azdr ve birka ucuz techizata dayanmaktadr.

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

95

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA

Klasik kymetlendirme ekseriya tek kanall bir veri veya bir grntnn analizi ile snrl iken, ok bandl grntnn saysal kymetlendirmesinde, glkler bulunmaktadr. Bilgisayar ortamnda muhtelif tarihlerde alglanm kompleks veya birok band ieren grntlerin ilenmesi ve analizlerinin yaplmas olanak dahilindedir. Bu zellik nedeniyle saysal analizler, klasik analizlere gre daha hzl ve geree yakn zamanldr. Klasik yntemle yaplan kymetlendirme kiisel bir ilem olup, elde edilen sonular deiiktir. Saysal analizler, saysal numaralara dayandndan ok daha gerekci ve sonular ise ok daha dorudur. Uzaktan alglanan grntlerin analizinde kullanlan kymetlendirme yntemleri birbirlerinin kart deildir. Her iki yntemin kullanlmas daha doru sonularn alnmasn salamaktadr.
1. GRNT KIYMETLENDRME KRTERLER VE UNSURLARI:

Grntlerdeki muhtelif hedefleri ortaya karmak, kymetlendirmecinin bilgi, maharet ve tecrbesine baldr. Bu hedefler; nokta, izgi ve alan tarzndaki tabii veya suni zelliklerdir. Hedefler enerjiyi yanstma veya yayma tarzlarna gre de tanmlanrlar. Yansyan veya yaylan enerji llr ve sensr tarafndan kaydedilir ve sonuda bir hava fotoraf veya uydu grnts olarak ortaya karlar. evremizde her gn grdmz ve tandmz nesneleri, grnt zerinde kymetlendirerek tanmak olduka zordur. Bunun sebebi gerekte 3 boyutlu olan nesnelerin, dikey grnt zerinde ykseklii iermeyecek tarzda 2 boyutlu olarak yer almalardr. 2 boyut veren grntler zerinde aina olmadmz ekiller ve kaybolan baz detaylar kymetlendirmeyi gletirmektedir. Eer bu grntler; birbirleri ile bindirmeli yani stereoskopik (3 boyutlu) tetkike imkan verecek tarzda ise, Stereoscope aleti ile hedeflere bakldnda onlarn yksekliklerini de grmek mmkndr. Kymetlendirmeciler grntlerdeki hedefleri; Grnt Kymetlendirme Kriterleri ve Grnt Kymetlendirme Unsurlar na dayanarak ortaya karmaktadr. Bunlarn yan sra kymetlendirmecilerin, hedef tip ve sistemlerinin tm fonksiyonlar ve tannmalarna ynelik anahtar niteliindeki ip ular hakknda da bilgi sahibi olmas gerekmektedir.
a. GRNT KIYMETLENDRME KRTERLER:

Gz ile ayn benzerlikleri tayan hava kameralar, vidicon tipi TV kameralar ve saysal sensrlerin detay ayrt etme gcne dier bir deyile mekansal zmlemesine ilikin olarak kabul edilen ve uygulanan standartlar bulunmaktadr. Hedef zmleme konusu ile benzerlik gsteren Hava Fotoraflar iin Yer zmleme Hedefleri (STANAG 3704: Ground Resolution Targets for Aerial Photography), Grnt Kymetlendirmesi iin Cisimlerin Asgari Ayrt Edilebilme lleri ve lekleri (STANAG 3769: Minunum Object Sizes and Scales for Imagery Interpretation) ve Grntlerin Kymetlendirmesine Ynelik Snflandrma Seviyeleri (V NIIRS, C NIIRS, R NIIRS, IR NIIRS, MS IIRS) balkl standartlar bunlarn balcalarndandr.

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

96

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA (1) HAVA FOTORAFLARI N YER ZMLEME HEDEFLER:

Hedef zmleme panolarnn kullanm ile kameralarn kalibresi, kullanlacak filmin ierecei hat ifti says ve hangi llerdeki hedeflerin ayrt edilebilecei tesbit edilir. Gzn zelliklerinden yararlanlarak yaplm olan hedef zmleme panolar, aada belirtilen hususlar iermektedir. Dikdrtgen eklindeki yatay ve dikey eleman grubundan oluurlar. Eleman grublar, test edilecek sistemin gereksinimlerine cevap verecek miktardadr.

2G

2G

G G
5G

Sekil-102 yatay ve dikey eleman grubu Bir dikdrtgen elemann genilii (G), st ve altndaki boluun geniliine eittir. Boyu ise geniliinin 5 katdr. Hedeflerin aydnlatlmas; yksek (Asgari 9:1) veya dk (Tercihen 1.6:1) orannda dzenlenir. Buradaki 1 deeri siyah zemine iaret etmekte olup yansma deeri 0.1den daha byk olmamaldr. Bir elemann genilii ile bir boluun toplam genilii (2G), milimetreye den hat olarak ifade edilir. Uu hattna ; yatay olan elemanlar dikey, dikey olanlar ise yatay detay ayrt etme gn belirtir.

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

97

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA

Uak kameralar tarafndan ekilen aadaki ekilde gsterilen hedef panosun grnts, film zerinde incelenir ve gzn ayrt edebildii grub belirlenir.

ekil-103 Hedef Panosu Kamerann yerden yksekliine, odak uzaklna ve hedefin ebadna bal olarak kullanlacak filmin 1 milimetresinin ierecei hat adedi tesbit edilir. rnein; 20.000 fit irtifadan, 24 in odak uzaklna sahip bir hava kameras ile ekilen hedef panosundaki, 1 fit ebadndaki bir cismin (hedefin) net bir ekilde grlebilmesi iin, filmin sahip olaca mm/hat aadaki eitliin kullanm ile belirlenir.

X1 = U1 X U
X1= Grntnn ebad (mm. Hat) X= Cismin ebad ( 1 fit) U1= Grnt mesafesi (Odak Uzakl) U= Cismin Mesafesi (20.000 fit) 1 fit = 304.8 mm, 1 in = 25.8 mm 24 x ( 25.4) X1 = 1 x (304.8) 20.000 x (304.8) 1 x 304.4 x 24 x 25.4 6096000 X1 = = = 32.8 = 33 hat milimetre 20.000 x 304.8 185806.08
(2) GRNT KIYMETLENDRMES N CSMLERN ASGAR AYIRT EDLEBLME LLER VE LEKLER:

Grnt kymetlendirilmesi iin cisimlerin asgari ayrt edilebilme l ve lekleri isimli STANAG 3769daki deerler; Cisimlerin asar ayrt edilebilme ebatlarna dayandrlm ve laboratuvarlarda yaplan testler sonuunda ortaya konulmutur. Bu amala, hava fotoraflar zerindeki hedeflerin asari ayrtedilebilme ebatlarna bal olarak belirlenmesi iin; Tesbit (Detection), Tanma (Recognation), Tehis (Identification) ve Teknik Analiz (Technical Analysis) olarak adlandrlan 4 kymetlendirme seviyesi oluturulmutur.

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

98

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA

Bu kymetlendirme seviyeleri kapsamndaki herbir hedef tipinin ayrt edilebilmesi iin konulmu asgari l ve lekler, foto kymetlendirmecilerin yapaca analizlerde ba vuraca temel kaynaktr. Foto kymetlendirmeci, bu temel kaynaktan istifade ederek; kullanlacak grntlerin zmlemesini, grnt zerinde hangi tip hedefleri ve hangi seviyelede analiz edebileceini kararlatrabilmektedir. Hedeflerin belirlenmesine ynelik 4 tip kymetlendirme seviyesinin tanmlar aadaki pararaflarda aklanm olup, hedef tiplerin ayrt edilebilmesine ynelik l ve lek deerleri ve baz uydularn salad zmlemelerle karlatrlmas tablolarda gsterilmitir.
TESBT: Bir cismin varlnn tannmadan ortaya karlmasdr. TANIMA: Grntdeki bir grubda bulunan bir zelliin veya cismin kimliinin belirlenmesidir. rnein tank, kpr, uak gibi. TEHS: Grnt zerindeki bir zelliin kesin olarak tipinin saptanmasdr. rnein T-54 tank, MIG-21 ua gibi. TEKNK ANALZ: Grnt zerindeki bir zelliin, cismin veya hedefin llerinide ierecek ekilde tam olarak aklanmasdr.
GRNT KIYMETLENDRMES N CSMLERN ASGAR AYIRT EDLEBLME L VE LEKLER (STANAG 3769)
HEDEF TP KIYMETLENDRME SEVYES
TESBT

ASGAR AYIRT EDLEBLME EBAD VE LEKLER CSMN ASGAR EBADI (CAE)

6m 4.5 m 1.5 m 0.3 m 3m 1m 0.3 m 10 mm 3m 1m 0.15 m 10 mm 3m 0.5 m 0.15 m 25 mm 6m 2 m 0.5 m 150 mm 6m 4.5 m 3m 150 mm

FOTORAFIN ASGAR LE (FA)

1: 180.000 1: 140.000 1: 50.000 1: 9.000 1: 90.000 1: 27.000 1: 9.000 1: 400 1: 90.000 1: 27.000 1: 4.500 1: 400 1: 90.000 1: 18.000 1: 4.500 1: 750 1: 180.000 1: 64.000 1: 18.000 1: 4.500 1: 180.000 1: 140.000 1: 90.000 1: 4.500

KPRLER

TANIMA TEHS TEKNK ANALZ TESBT TANIMA TEHS TEKNK ANALZ TESBT TANIMA TEHS TEKNK ANALZ TESBT

MUHABERE TECHZATI
(RADAR)

MUHABERE TECHZATI (RADYO)

KMAL DEPOLARI
(POL VE ORDONATIM)

TANIMA TEHS TEKNK ANALZ TESBT

ASKER BRLKLER
(BARAKALAR VE YOLLAR)

TANIMA TEHS TEKNK ANALZ TESBT

HAVA MEYDANLARI

TANIMA TEHS TEKNK ANALZ

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

99

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA

GRNT KIYMETLENDRMES N CSMLERN ASGAR AYIRT EDLEBLME L VE LEKLER (STANAG 3769)

HEDEF TP KIYMETLENDRME SEVYES
TESBT TANIMA TEHS TEKNK ANALZ TESBT TANIMA TEHS TEKNK ANALZ TESBT TANIMA TEHS TEKNK ANALZ TESBT TANIMA TEHS TEKNK ANALZ TESBT TANIMA TEHS TEKNK ANALZ TESBT TANIMA TEHS TEKNK ANALZ TESBT TANIMA TEHS TEKNK ANALZ TESBT TANIMA TEHS TEKNK ANALZ TESBT TANIMA TEHS TEKNK ANALZ TESBT TANIMA TEHS TEKNK ANALZ TESBT TANIMA TEHS TEKNK ANALZ TESBT TANIMA TEHS TEKNK ANALZ

ASGAR AYIRT EDLEBLME EBAD VE LEKLER CSMN ASGAR EBADI (CAE)

1m 0.5 m 0.15 m 40 mm 4.5 m 1.5 m 0.15 m 40 mm 3m 1m 0.3 m 75 mm 3m 1.5 m 0.15 m 40 mm 15 m 4.5 m 0.15 m 40 mm 2.5 m 1.5 m 0.3 m 10 mm 1.5 m 0.5 m 0.15 m 40 mm 3m 1.5 m 0.3 m 75 mm 30 m 6m 1.5 m 0.4 m 15 m 4.5 m 0. 5 m 150 mm 15 m 4.5 m 1. 5 m 0.4 m 6m 4.5 m 1.5 m 0.4 m

FOTORAFIN ASGAR LE (FA) (1)

1: 27.000 1: 18.000 1: 4.500 1: 200 1: 140.000 1: 50.000 1: 4.500 1: 200 1: 90.000 1: 27.000 1: 9.000 1: 2.300 1: 90.000 1: 50.000 1: 4.500 1: 200 1: 500.000 1: 140.000 1: 4.500 1: 200 1: 75.000 1: 50.000 1: 9.000 1: 400 1: 50.000 1: 18.000 1: 9.500 1: 200 1: 90.000 1: 50.000 1: 9.000 1: 2.300 1: 900.000 1: 180.000 1: 50.000 1: 11.000 1: 500.000 1: 140.000 1: 90.000 1: 4.500 1: 500.000 1: 140.000 1: 50.000 1: 11.000 1: 180.000 1: 140.000 1: 50.000 1: 11.000

ROKETLER VE SAHRA TOPLARI UAKLAR

KOMUTA VE KONTROL KARARAHLARI GDML MERMLER (SSM / SAM) GEMLER

(SU YZEYNDE)

NKLEAR SLAH KISIMLARI ASKER VASITALAR

KARA MAYINLARI

LMANLAR (TESSL VE TESSSZ) SAHLLER VE PLAJLAR

DEMRYOLLARI VE TESSLER KARA YOLLARI

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

100

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA
GRNT KIYMETLENDRMES N CSMLERN ASGAR AYIRT EDLEBLME L VE LEKLER (STANAG 3769)
HEDEF TP KIYMETLENDRME SEVYES
TESBT TANIMA TEHS TEKNK ANALZ TESBT TANIMA TEHS TEKNK ANALZ TESBT TANIMA TEHS TEKNK ANALZ

ASGAR AYIRT EDLEBLME EBAD VE LEKLER CSMN ASGAR EBADI (CAE)

60 m 15 m 3m 0.75 m Uygulanmamaktadr 91 m 3m 0.75 m 7.5 m 4m 0.15 m 25 mm

FOTORAFIN ASGAR LE (FA) (1)

1: 1.800.000 1: 500.000 1: 90.000 1: 23.000 Uygulanmamaktadr 1: 2.700.000 1: 90.000 1: 23.000 1: 200.000 1: 126.000 1: 4.500 1: 750

SKAN SAHALARI

ARAZ

DENZALTILAR
(SU YZEYNDE)

(1) Fotorafn Asgari lei (FA) gereksinimleri, yerdeki cisimlerin asgari ayrt edilebilme llerine, sadece grnt sisteminin toplam ayrt etme kabiliyeti 30-35 hat/mm arasnda olduunda yaklak ve eit olur. Farkl ayrt etme sistemine sahip sensrler iin bu gereksimler aadaki eitlikler vastasyle hesaplanr: a. FA = 1 / Cismin asgari ayrt edilebilme ebad x Sensr sisteminin zmlemesi b. Fotoraf lek paydas = 304.8 x Yedeki cismin ayrt edilebilme ls (fit) x Sensr sisteminin zmlemesi (hat / mm)

HEDEFLERN KIYMETLENDRME SEVYELER LE UYDU GRNTLERNE LKN ZMLEMELERN KARILATIRILMASI

HEDEF TP KIYM. SEVYES CSMN ASGAR EBADI 6m 4.5 m 1.5 m 0.3 m 3m 1m 0.3 m 10 mm 3m 1m 0.15 m 10 mm 3m 0.5 m 0.15 m 25 mm 6m 2 m 0.5 m 150 mm UYDU GRNTLER ZMLEMELER LANDSAT
PAN 15 m MS 30 m

SPOT
PAN 10 m MS 20 m

IRS-1C / 1D
PAN 5.8 m MS 23 m

IKONOS
PAN 1m MS 4m

TESBT KPRLER TANIMA TEHS TEKNK ANALZ TESBT TANIMA TEHS TEKNK ANALZ TESBT TANIMA TEHS TEKNK ANALZ TESBT TANIMA TEHS TEKNK ANALZ TESBT TANIMA TEHS TEKNK ANALZ

MUHABERE TECHZATI (RADAR)

MUHABERE TECHZATI (RADYO)

KMAL DEPOLARI

ASKER BRLKLER

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

101

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA
HEDEFLERN KIYMETLENDRME SEVYELER LE UYDU GRNTLERNE LKN ZMLEMELERN KARILATIRILMASI
HEDEF TP KIYM. SEVYES CSMN ASGAR EBADI 6m 4.5 m 3m 150 mm 1m 0.5 m 0.15 m 40 mm 4.5 m 1.5 m 0.15 m 40 mm 3m 1m 0.3 m 75 mm 3m 1.5 m 0.15 m 40 mm 15 m 4.5 m 0.15 m 40 mm 2.5 m 1.5 m 0.3 m 10 mm 1.5 m 0.5 m 0.15 m 40 mm 3m 1.5 m 0.3 m 75 mm 30 m 6m 1.5 m 0.4 m 15 m 4.5 m 0. 5 m 150 mm 15 m 4.5 m 1. 5 m 0.4 m UYDU GRNTLER ZMLEMELER LANDSAT
PAN 15 m MS 30 m

SPOT
PAN 10 m MS 20 m

IRS-1C / 1D
PAN 5.8 m MS 23 m

IKONOS
PAN 1m MS 4m

TESBT HAVA MEYDANLARI TANIMA TEHS TEKNK ANALZ TESBT TANIMA TEHS TEKNK ANALZ TESBT TANIMA TEHS TEKNK ANALZ TESBT TANIMA TEHS TEKNK ANALZ TESBT TANIMA TEHS TEKNK ANALZ TESBT TANIMA TEHS TEKNK ANALZ TESBT TANIMA TEHS TEKNK ANALZ TESBT TANIMA TEHS TEKNK ANALZ TESBT TANIMA TEHS TEKNK ANALZ TESBT LMANLAR TANIMA TEHS TEKNK ANALZ TESBT SAHLLER VE PLAJLAR TANIMA TEHS TEKNK ANALZ TESBT TANIMA TEHS TEKNK ANALZ

ROKETLER VE SAHRA TOPLARI

UAKLAR

KOMUTA VE KONTROL KARARAHLARI

GDML MERMLER (SSM / SAM)

GEMLER (SU YZEYNDE)

NKLEAR SLAH KISIMLARI

ASKER VASITALAR

KARA MAYINLARI

DEMRYOLLARI VE TESSLER

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

102

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA

HEDEFLERN KIYMETLENDRME SEVYELER LE UYDU GRNTLERNE LKN ZMLEMELERN KARILATIRILMASI

HEDEF TP KIYM. SEVYES CSMN ASGAR EBADI 6m 4.5 m 1.5 m 0.4 m 60 m 15 m 3m 0.75 m 91 m 3m 0.75 m 7.5 m 4m 0.15 m 25 mm UYDU GRNTLER ZMLEMELER LANDSAT
PAN 15 m MS 30 m

SPOT
PAN 10 m MS 20 m

IRS-1C / 1D
PAN 5.8 m MS 23 m

IKONOS
PAN 1m MS 4m

TESBT KARA YOLLARI TANIMA TEHS TEKNK ANALZ TESBT SKAN SAHALARI TANIMA TEHS TEKNK ANALZ TESBT TANIMA TEHS TEKNK ANALZ TESBT DENZALTILAR (SU YZEYNDE) TANIMA TEHS TEKNK ANALZ

ARAZ

(3)

GRNTLERN KIYMETLENDRMESNE YNELK SINIFLANDIRMA SEVYELER:

25 yl nce ABDde bilim adamlar ve ehil foto kymetlendirmecilerden oluan, Imagery Resolution Assessment and Reporting Standards: IRARS olarak isimlendirilen bir komite, grnt kymetlendirilmesinin niceliini veya uygun kullanmn standart hale getirmek iin grevlendirilmitir. Laboratuvarlarda binlerce grnt zerinde yaplan uzun incelemeler sonuunda National Imagery Interpretability Rating Scale: NIIRS isimli ve temelde askeri hedeflere ynelik standartlar meydana getirilmitir. Gelien teknoloji karsnda NIIRS standarlar gncenletirilmi ve dier alanlara ve farkl grnt tiplerine ynelik standartlarda hazrlanarak uygulanmaya balamtr. Halihazrda kullanlan 5 tip snflandrma ve bunlara ilikin grnt tipleri aadaki tabloda belirtilmitir.
SINIFLANDIRMA TP
GRNEN (V) NIIRS SVL (C) NIIRS RADAR (R) NIIRS INFRARED (IR) NIIRS OK BANDL (MS)I IIRS

GRNT TP
Grnen Band, Pankromatik Grnen Band, Pankromatik SAR Termal Infrared Grnen, yakn IR ve ksa dalga IR bandlar ieren Multispectral

SEVYE ADED
9 (1-9) 10 (0-9) 10 (0-9) 9 (1-9) 7 (1-7)

AIKLAMA VE YAYIN TARH

Askeri amal / 1994 Sivil amal / 1995 Radar amal / 1992 Infrared amal / 1996 NIIRS standartlarna dayandrlmtr / 1995

Grnt kymetlendirmesine ynelik snflandrma seviyeleri, grnt analizcileri iin bir grntnn potansiyel kymetlendirmesi hakknda nicel olarak karar verebilecei seviyeleri belirtmektedir.

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

103

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA

rnein grnt analizcisi; 2 nci seviyedeki bir grnt zerinden hava meydanndaki byk bir hangar tesbit edebilirken, 8 nci seviyede ki grntden ar bombarduman uandaki percinleri tehis edebilmektedir. NIIRS seviyeleri, grnt kymetlendirmesine tesir eden ana faktrler gz nne alnarak hazrlanmtr. Grntnn zmlemesi, Yer zmleme Mesafesi (GRD) veya Yer rnek Mesafesi (GSD) olarak llmektedir. Mekansal zmleme tek bana grntnn snflandrma seviyesinin belirlenmesini salamamaktadr. Dier tarafdan, grntnn keskinlii, sinyal grlt oran ve kontrastlk NIIRS i etkileyen dier unsurlardr. Optik kalite ve odak dzlemi parametreleri gibi sisteme, gne as ve atmosferik pus gibi alglama artlar ve oaltmada kullanlan filmin kalitesi ve bilgisayar ekranndaki grnt ynetiminin kalitesi de, bu etkenlerin belli ballarndandr. Grnt kymetlendirmesi iin, yerdeki cismin rnek mesafesi (GSD) tek bana kullanlacak iyi bir l deildir. Aadaki ekildeki tm grntler ayn mekansal zmlemeye (GSD) sahip olmalarna karn NIIRS kapsamndaki kymetlendirilebilme lleri farkldr. Ayn sahaya ve ayn Yer rnek Mesafesi (GSD)ne sahip olan 4 grntden; stteki iki resim, pankoromatik (siyah / beyaz) band da, alttaki iki resim ise ok bandl (Multispectral) olarak alglanmlardr. Soldaki pankromatik ve ok bantl grntler iyi kontrastlk derecesine ve dk sinyal grlt oranna sahip iken, sa tarafdaki grntler ise dk kontrastlk derecesine ve yksek sinyal grlt oranna sahiptir Bu zellikleri nedeniyle sadaki grntlerin soldaki grntlere gre kymetlendirme seviyeleri dktr.

ekil-104 Mekansal zmleri ayn, kymetlendirme seviyeleri farkl olan grntler ok bandl grntlerin kymetlendirilmesine ynelik snflandrma seviyeleri (MS IIRS), NIIRS standartlarna gre hazrlanmasna karn baz farkllklar iermektedir. Bunun nedeni; NIIRSin elektromanyetik tayfn 0.4-0.7 mlik grnen bandna, MS IIRSin ise 0.4-2.5 mlik blgesine dayandrlmasdr.

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

104

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA

NIIRS; askeri amal ve muharebe dzeni kapsamndaki hava, elektronik, gdml mermi ve denizdeki hedeflere gre dzenlenmitir. Bu askeri hedefleri iermeyen MS IIRSe; askeri, iskan / endstriyel / muhabere hatlar, bitkiler / ziraat, arazi ve su kaynaklar konularn kapsayan 5 kategori eklenmitir. Elektromanyetik tayfn muhtelif blgelerinin kombinasyonunu ieren ok bandl grntlerde, zelliklerin veya cisimlerin en iyi ayrm bandlarn seimi ile salanmaktadr. Bu seimde bir ka temel kural bulunmaktadr. Bandlarn seimi materyalin ayrt edilebilecei zellie ve bulunduu evreye baldr. Bu seim cismin zelliine, mevkiine, mevsimlere, alglama zamanna ve greve gre deimektedir. Geriye ise grnt analizcisinin bilgi ve mahareti kalmaktadr. Azami mekansal kontrastk iin seilen bandlarn renkleri, kymetlendirmeyi nemli derecede etkilemezler. Bu hususa ilikin rnek 6 grnt aadaki ekilde gsterilmitir. Krmz, yeil ve mavi 3 bandn farkl kombinasyonlarndan elde edilen 6 grntnn renkleri birbirinden farkldr. Bu grntlerdeki byk binalar, mekansal olarak aalardan , su reservinden veya betondan ayrt edilebilmektedir. Beton ise, kurumu imenden ok farkl bir grn vermemektedir.

RGB: Ksa IR, Yakn IR, Krmz

RGB: Yakn IR, Ksa IR, Krmz

RGB: Yakn IR, Krmz, Ksa IR

RGB: , Krmz, Yakn IR, Ksa IR,

RGB: , Krmz, Ksa IR, Yakn IR

RGB: Ksa IR, Krmz ,Yakn IR

ekil-105 3 tayfsal bandn farkl kombinasyonundan oluan 6 seenek Grnt kymetlendirmesine ilikin 5 tip snflandrma seviyesinden, ok bandl grntlerin kymetlendirilmesine ynelik snflandrma seviyelerine (MS IIRS) ait detaylar ve rnek grntler aadaki tabloda ve ekillerde gsterilmitir. Dier 4 tipe ilikin detaylar ise EK-Bdeki tablolarda sunulmutur.

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

105

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA
OK BANDLI GRNT KIYMETLENDRMESNE YNELK SINIF SEVYELER
( Multispectral Imagery Interpretability Rating Scale (MS IIRS) SINIFLANDIRMA SEVYES 1 skan sahalar ve krsal alanlar ayrt etmek 404700 metre kareden daha byk sulak alanlar tehis Menderesleri tesbit Sahilleri tasvir etmek Sular zerindeki byk karayolu ve demiryolu kprlerini tesbit Kar veya buzla kapl sahalar tasvir etmek SINIFLANDIRMA SEVYES 2 ok hatl otoyollar tesbit eritler halinde denmi maynlar tesbit Su ak istikametini tesbit Kesilen aa kerestelerini tesbit Ekili araziyi tasvir etmek SINIFLANDIRMA SEVYES 3 Bitki / toprak arasndaki nem farkn tesbit skan sahalarndaki byk cadde paternlerini tehis Golf sahalarn tehis Sahillerdeki su ceryanlarn tehis skan sahalarndaki ikamet, ticari ve endstriyel sahalar ayrt etmek Su reservlerindeki azalmay tesbit SINIFLANDIRMA SEVYES 4 Tank, sahra topusu ve kunda motorlu toplarn mevzii durumunu tesbit 2 eritli kaplanm veya kaplanmam yollar ayrt etmek Yol pistlerin bakm veya gelitirilebilme olanaklarn tesbit Toprak veya kaya kaymalarnn tek eritli yollar kapatma durumunu tesbit Ak sulardaki 15-20 fit uzunluundaki kk deniz vastalarn tesbit Cesna, piper Cub, Beechcraf tgibi hafif uaklarn kullanabilelecei yol eritlerini tehis SINIFLANDIRMA SEVYES 5 Park sahasndaki otomobilleri tesbit Amfibik karma harekat iin uygun plajlar tehis Pancar tarlarndaki sulama arklarn tesbit Askeri tesislerde aldatc boya ile kaplanm bina ve yaplar tesbit Askeri birlikleri, kereste kum ve akl gibi kulland inaat materyalini tesbit SINIFLANDIRMA SEVYES 6 Tanklarda kullanlan kamuflaj netlerini tesbit Uzun imenler arasndaki ayak izlerini tesbit Seyrsefer yaplan kanallardaki iaret ve dubalar tesbit Son zamanlarda yerletirilmi mayn tarlalarn tesbit Mlteci kamplar veya iskan sahalarndaki mnferit binalar saymak SINIFLANDIRMA SEVYES 7 Tanklar ve sahte olarak yaplm 3 boyutlu tanklar ayrt etmek 55 galonluk varilleri mnferit olarak tehis plajlardaki kumlar veya akllar zerindeki fok gibi kk memeli hayvanlar tesbit Su altndaki iskele ayayaklarn tesbit Tarladaki ekili mahsul saralarn ayrt etmek

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

106

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA

ekil-106 MS IIRS seviye 1 San Francisco, Amerika (10 Mays 1973), Landsat Multispectral Scanner (MSS) False color infrared kombinasyonu

ekil-107 MS IIRS seviye 2 Bimini adas, Bahama (30 Ocak 1983), Landsat Tematic Mapper (TM)
Sol grnt: tabii renk kombinasyonu, Sa grnt: ksa dalga nfrared kombinasyonu

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

107

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA

ekil-108 MS IIRS seviye 3 Phoenix, Amerika (3 Nisan 1986), SPOT False color infrared kombinasyonu

ekil-109 MS IIRS seviye 4 Detroit, Amerika (21 Agustos1991), M7

Sol grnt: tabii renk kombinasyonu, Sa grnt: ksa dalga nfrared kombinasyonu

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

108

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA

ekil-110 MS IIRS seviye 5 FT. Bragg, Amerika (23 Kasm1991), M7

Sol grnt: tabii renk kombinasyonu, Sa grnt: ksa dalga nfrared kombinasyonu

ekil-111 MS IIRS seviye 6 NAS Mirimar, Amerika (17 ubat1992), M7

Sol grnt: tabii renk kombinasyonu, Sa grnt: ksa dalga nfrared kombinasyonu

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

109

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA

ekil-112 Seviye 7 Saysallatrlm hava fotoraflar (Nisan 1986, Eyll 1992)

Sol grnt: Red River Arsenal ABD Sa grnt: Massachusetts ABD False color infrared kombinasyonu

b. GRNT KIYMETLENDRMENN UNSURLARI:

Grnt kymetlendirme unsurlar; hedeflerin tanmasna ve onlara ilikin bilgilerin karlmasna yardm eden anahtarlardr. Hedefler ve onlarn bulundukdaki zemin ile meydana getirdikleri farklln belirlenmesine dayanan, klasik yani grerek yaplan kymetlendirme; Ton (Tone), ekil (Shape), Ebat (Size), Patern (Pattern), Doku (Texture), Glge (Shadow) ve Etraf ile mnasebet (Association) olarak adlandrlan 7 unsurdan istifade edilerek yaplmaktadr. Gnlk yaantmzn bir paras olan bu unsurlarn zellikleri ve her birine ilikin rnek grntler aada belirtilmitir.
(1) TON:

Ton, grntdeki cismin parlaklk veya renini ifade etmektedir. Genel olarak hedefler veya zelliklerin ayrt edilmesinde kullanlan temel bir unsurdur. Tondaki deiiklikler, cisimlerin ayrt edilmesinde kullanlan ekil, doku ve patern unsurlar ile de ilikilidir. rnein grnt zerindeki gller koyu tonda, yerleim sahalar ise daha ak tonda grnt verirler.
(2) EKL:

ekil, cisimlerin kendine zg yapsn veya d hatlarnn grnn ifade etmektedir. Kymetlendirmenin ayrt edici ip ularn veren bir unsurdur. skan sahalar kapsamndaki hedeflerin d hatlar dzgn, ormanlk sahalarnki gayri muntazam ve yar yaplan sahalarn ki ise ovaldir.

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

110

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA

ekil-113 Farkl tonlar (sol) ve ekilleri (sa) ieren grntler

(3) EBAT:

Ebat veya l, grntdeki bir cismin lee bal bir fonksiyonudur. Hedefin belirlenen ebadlar, grntdeki dier hedeflerden ayrt edilmesini salayan nemli bir unsurdur. Bir iskan sahasnda tesbit edilen byk ebatlardaki yaplar, bir fabrika veya depolama tesisidir. Kk binalar ise insanlarn barnd evlerdir.

ekil-114 skan sahasndaki byk ve kk ebatl yaplar (sol) ve bina, caddelerin paternini (sa) ieren grntler
(4) PATERN:

Patern, cisimlerin grnebilen ayrt edilebilme dzenini belirtir. Tekrarlanm benzer tonlar ve doku, cismin ayrtedilebilen paternine yardmcdr. Muntazam aralklarla ekilmi meyve aalar, iskan sahalarndaki caddeler ve muntazam aralkl binalar paterne ilkin rneklerdir. Dier tarafdan bir gdml mermi mevziinin arazideki yerleim paterni, onun tipinin belirlenmesini salayan bir ip uudur.

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

111

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA (5) DOKU:

Doku, zel bir grnt sahasndaki ton deiikliklerini ve tanzimi ifade eder. Kaba doku benekli tondadr ve kk sahalarda gri tonlarn derecesi zt tarzda deiir. Dzgn dokudaki ton deiiklii ok azdr. Tarlalar, asfalt ve imenlik sahalar gibi zelliklerin dokusu, dzgn olup yeknesak bir grnt salar. Ormanlk sahalar gibi kaba sathl hedefler veya gayri muntazam yaplar, kaba dokuda bir grnt verirler. Radar grntlerinin kymetlendirilmesinde doku, zelliklerin ayrt edilmesinde nemli rol oynayan bir unsurdur

ekil-115 Dzgn ve kaba dokudaki hedefleri (sol) ve cisimlerin glgelerini (sa) ieren grntler
(6) GLGE:

zellikle dikey grntler zerindeki cisimlerin glgesi, onlarn nisbi yksekliini ve profil grntsn saladklar iin kymetlendirmeye yardm eden bir unsurdur. rnein dikey bir grntdeki bir kprnn tipi, glge yardmyle kolayca tesbit edilebilmektedir. Bununla beraber glge, baz durumlarda cisimlerin grnn kapatt iin kymetlendirme olanan azaltmakta veya yok etmektedir. zellikle radar grntlerinde toporafik yapnn veya yeryz ekillerinin kymetlendirilmesinde fayda salayan bir unsurdur.
(7) ETRAFI LE MNASEBET:

Etraf ile mnasebet, ilgi sahasndaki hedefe yakn zellikleri veya tannabilen dier cisimler arasndaki ilikinin gz nne alnmasn ifade eden bir unsurdur. Okullar, oyun ve spor sahalar bir ulam ebekesi (karayolu, demiryolu vb.) ile mnasebetlidir. Keza gller; sandallar, marina ve bitiiindeki dinlenme yerleri ile ilikilidir.

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

112

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA

ekil-116 Gl ve ilikili olduu cisim ve mahalleri ieren grnt

2. SAYISAL GRNTLER LEME:

Gnmzn gelien teknolojisi, uzaktan alglanan verilerin pek ounun saysal formatta kayt edilmesini salam, kymetlendirme analizlerine ve saysal ilemlerin baz unsurlarna baml hale getirmitir. Klasik kymetlendirmenin veya hedeflerin otomatik olarak snflandrlmasnn daha iyi bir tarzda yaplmas iin; formatlama, verinin dzeltilmesi ve gelitirilmesini ieren saysal grntnn ilenmesi hususu tamamiyle bilgisayarlar vastasyla yaplabilmektedir. Uzaktan alglanan saysal grntleri ilemek iin veri; kayt edilmeli ve bilgisayarda kullanlabilecek bir formatta diskte veya CDlerde depolanmaldr. Grnt verisinin ilenmesini salayan uygun donanm ve yazlmlar ieren bilgisayarlar Grnt Analiz Sistemleri olarak anlmaktadr. Halihazrdaki grnt ileme yazlmlarndan ERDAS Imagine yazlm bunlarn belli ballarndandr.

ekil-117 Grnt analiz sistemi

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

113

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA

Grnt analiz sisteminde kullanlan saysal grntnn ilenmesi Grnt ilemenin n hazrlklar, Grnty gelitirme (Enhancement), Grnty dntrme (Transformation) ve Grnty snflandrma ve analiz olarak ifade edilen 4 safhada yaplmaktadr. Grnt ilemenin n hazrlklar safhas, ana verinin analizi ve bilgi karlmas iin balangta yaplacak ilemleri iermektedir. Bu safha genel olarak Radiometric dzeltme veya Geometric dzeltme yi kapsamaktadr. Radiometric dzeltme; sensrn dzensiz alglad ve istenmiyenleri ayklama veya atmosferik parazitleri azaltma ilemleridir. Bylece sensr tarafndan llen yansyan veya yaylan enerjinin doru olarak temsil edilmesi salanr. Geometric dzeltme ise, meydana gelen geometric bozulmalar giderme, verinin gerek dnya koordinat sistemine (meridyen ve paralel) dntrme ilemlerini kapsar. Grnty gelitirme safhas, klasik kymetlendirme ve analize yardm etmek iin grntnn grnn daha iyi hale getirmeye ynelik ilemleri kapsar. Bu safhada; deiik zelliklerin ayrt edilmesi iin mevcut tonlarn arttrlmas salayan Contrast streching ve zel mekansal paternleri gelitiren veya maskeleyen Spatial filtering ilemleri yaplr.

ekil-118 Orijinal (sol) ve gelitirme ilemi uygulanm (sa) grntler Grntnn dntrlmesi safhasndaki ilemler, grnty gelitirme safhasndaki ilemlere benzemektedir. Bununla beraber, grnt gelitirme sadece bir kanall (bandl) veriye uygulanrken, grntnn dntrlmesi ilemleri ok banl grntlere tatbik edilmektedir. karma, ekleme, arpma ve blme gibi aritmetik ilemlerin icra edilmesi sonuunda, orijinal bandlar ok daha iyi grn veren veya baz zelliklerin n plana kt yeni bir grntye dnr. Grnty snflandrma ve analiz safhasnda; saysal tanma ve verideki her bir pixeli snflandrma ilemleri yaplr. Snflandrma ok bandl veri setlerine (A) tatbik edilir ve bu ilemle grntdeki herbir pixel parlaklk deerlerinin istatistiki zelliklerine bal olarak zel bir snfa veya bir konuya (B) atanr. Saysal snflandrma iin deiik metodlar mevcut olup Supervised ve Unsupervised olarak adlandrlan snflandrmalar yaygn olarak kullanlmaktadr.

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

114

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA

ekil-119 Veriyi snflandrma Yukarda zet olarak ifade edilen 4 safhaya ilikin detayl bilgiler aadaki paralarda aklanmtr.
a. GRNT LEMENN N HAZIRLIKLARI:

Grnt ilemenin n hazrlklar, bazen grntnn restorasyonuna ve rektifiyesine iaret etmektedir. Genellikle verinin sensr ve platformdan kaynaklanan radiometric ve geometric bozukluklarnn dzeltilmesine gereksinim bulunmaktadr. Radiometric dzeltme ihtiyalar; grnt alanndaki aydnlatma farkll, grn geometrisi, atmosferik artlar ve sensrn yaratt parazitten (grlt) kaynaklanmaktadr. Bu sorunlarn herbiri veriyi alglayan sensr ve platformun zelliklerine, alglama esnasndaki artlara baldr. Veriler arasndaki karlatrmay kolayca yapabilmek iin mutlak yaym veya yansma birimleri olarak bilinen verinin deitirilmesine ve/veya kalibre edilmesine gereksinim duyulmaktadr. Optik sensrler tarafndan salanan grntler arasnda aydnlatma ve geometrik farkllklar; geometrik model ilikileri, grntlenen dnya sath, gne ve sensr arasndaki mesafelere dayanlarak dzeltilmektedir. Bu dzeltme iin; farkl tarih ve zamanlarda farkl sensrler tarafndan alglanan grntlerin karlatrlmasna veya tek dze aydnlatma artlarn ieren bir sensrn salad mozaik tarzndaki oklu grntlere ihtiya duyulmaktadr.

ekil-120 Bir sensr tarafndan alglanm mozaik tipi grnt

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

115

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA

Daha nceki ksmlarda akland gibi dalan enerji, atmosferin engellemesi ile karlamaktadr. Bu dalmann engellenmesi sonuunda sathn aydnlanmas azalr veya engellenir. Atmosfer ayrca, hedefden yaylan sinyallerin sensre ulamasn da engellemektedir. Deiik metodlar kullanlarak atmosferin engellemesinden kaynaklanan yetersizlikleri ve bozuklukluklar dzeltmek olanak dahilindedir. Gzlenen parlaklk deerlerinin (saysal numara) incelenmesini ieren metod vastasyla, rnein glgeli sahalar veya byk gller (A) gibi ok koyu tondaki hedefler kullanlarak bunlara ilikin asari deerler (B) karlatrlabilir.

ekil-121 Gzlenen parlaklk deerleri Dzeltme ilemi, herbir banddaki tm pixel deerlerinden, belirlenen herbir bandn gzlenen asari deerinin karlmas ile yaplmaktadr. Bu metod, zelliklerin yapaca yansma faraziyesine dayanmaktadr. ayet atmosfer ak ise dalma sfr olmayacak bir deerde ok kktr. ayet gzlenen deerler sfrdan ok bykse, sorun atmosferik dalmadan kaynaklanmtr. Grntler zerindeki parazitler (grltler), sensrn gayrimuntazam alglama veya cevap verme kabiliyeti ve/veya veri kayd ve aktarmndaki hatalar nedeniyle meydana gelmektedir. Grntler zerindeki bu parazitler, eritler (bandlar) ve den hatlar eklindedir. Bu parazitler, grntnn gelitirilmesi veya snflandrma safhalarna ilikin ilemlere gemeden nce giderilmelidir.

ekil-122 eritler ve den hatlar eklindeki parazitleri ieren grntler Landsat MSSin ilk grntleri zerinde erit halindeki parazitlere rastlamak olaan idi. Bu sorun, yrngedeki deiiklikler ve MSS sensrnn 6 dedektrnn cevap verme sresinin uygun olmayndan kaynaklanmaktayd.

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

116

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA

Dedektrler arasnda yaplan nisbi dzeltme ilemleri sonucunda, bu sorun giderilmitir. Den hatlar eklindeki parazitler, tarama hatlar boyunca kaybolan veya eksilen veri nedeniyle meydana gelmektedir. Bu hatlar yerine pixel deerlerini ieren hatlarn girilmesi ile sorun zmlenmektedir. Uzaktan alglama grntlerinin nicel uygulamalar iin veri; sathdan yansyan ve yaylan gerek enerjiyi temsil eden ve birimsel lmlerin yaplmasna olanak veren saysal numaralara dntrlr. Bu dnm, sensrn cevap verme kabiliyeti ve analog sinyal tarzna ilikin detay bilgileri kullanlarak salanmaktadr. Geometrik bozukluklara; sensr optiklerinin perspektifi, tarama sisteminin hareketi, platformun hareketi, platformun ykseklii, hz, arazinin reliefi, dnyann kavsi ve dn, sebep olmaktadr. Bu varyasyonlarn pek ou Sistematik veya tahmin edilebilen bozulmalar, sensrn ve platformun hareketini ve platform ile dnyann geometrik ilikini kapsayan doru bir modelleme ile dzeltilebilmektedir. Sistematik olmayan veya Rastgele meydana gelen bozulmalar ise, modellenemez ve bu yntem ile dzeltilemez. Bu yzden grntler, Geometric Registration diye tanmlanan ilemlerle, bilinen yer koordinat sistemleri ile techiz edilir. Geometric Registration ilemleri; grntnn sra ve sutnlarna ilikin koordinatlarn, meridyen ve paralel tarzndaki yer koordinat sistemine adaptasyonunu ierir. Bu ilemler iin, grnt (A) zerinde kolayca ayrt edilebilecek zelliklere sahip (Yol kavaklar gibi) Yer kontrol noktalar (GCP) (A1, A2, A3, A4) tesbit edilir. Bir harita (B) zerinde, bu noktalarn (B1, B2, B3, B4) karlklar belirlenir. Harita zerindeki bu noktalarn koordinatlar tesbit edilerek, grntdeki karlklarna ithal edilir. Grnt-Harita rektifikasyonu (Image-toMap Registration) olarak adlandrlan bu ilemler sonuunda grnt, doru lm yaplabilen gerek dnya koordinat sistemine sahip olur. Bu ilemler grnt ileme yazlmna sahip bilgisayarlar vastasyle sratle yaplabilmektedir. Geometric registration ilemleri; corafik koordinatlar kullanmakszn veya kullanarak, Grntgrnt rektifikasyonu (Image-to- Image Registration) olarak adlandrlan, iki grnt arasnda da yaplabilmektedir.

ekil-123 Geometric registration ilemleri

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

117

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA

Yer koordinat sistemini iermeyen orijinal grntler rnekleme (Resampling) olarak adlandrlan geometrik dzeltme ilemleri ile dzeltilmektedir. rnekleme ilemi, bir raster matrisden alnan pixellerin dier bir matrise uydurulmasdr. Bu ilemlerle, orjinal grntdeki saysal pixel deerleri, corafik koordinat cinsinden hesaplanarak yeni pixel deerleri belirlenir. rneklemede; Nearest neighbour, Bilinear interpolation ve Cubic convolution olarak tanmlanm rnekleme metodlar kullanlmaktadr. Nearest neighbour metodu rneklemesinde, orijinal grntden alnan pixeller saysal olarak dzeltilmi grntdeki en yakn pixel mevkiilerine apadte edilir. Basit bir metod olup orijinal deerler deimemektedir. Bununla birlikte sonuda, baz pixellerin deerleri ift olarak ortaya kmakta bazlar ise kaybolmaktadr. Bu metod genelde, arazi rts tipleri vb. hususlar ieren tematik veride uygulanmaktadr. Bu metodun dejavantaj ise, grntlerin paral veya eit dalmam ve glgeleri kapsamasdr.

Dzeltilmi grnt

Orijinal grnt

ekil-124 Nearest neighbour metodu rneklemesi Bilinear nterpolation metodu rneklemesinde, orijinal grntden alnan 4 pixelin arlkl ortalamas alnr ve yeni pixel mevkiilerine apadte edilir. Ortalama ilemleri sonuunda orijinal pixeller deiir ve grnt ktsnn tamamiyle yeni olan saysal deerleri retilir. Bu husus arzu edilmemekle beraber, tayfsal tabana dayal snflandrma gibi uygulama ve analizlerde en iyi sonuu salar.

Dzeltilmi grnt

Orijinal grnt

ekil-125 Bilinear Interpolation metodu rneklemesi

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

118

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA

Cubic convolution metodu rneklemesinde ise, orijinal grntden alnan 16 pixel blokununun arlkl ortalama mesafesi hesaplanr ve yeni kt pixel mevkiine apadte edilir. Bilinear nterpolation ve Cubic convolution metodlar tamamiyle yeni pixel deerlerini retmektedir. Bu iki metodun kullanm ile elde edilen grntler, daha keskin bir grn verirler ve nearest neighbour metodunda meydana gelen paral ve eit olarak dalmam k ve glgeleri iermezler.

Dzeltilmi grnt

Orijinal grnt

ekil-126 Cubic convulation metodu rneklemesi

b. GRNTY GELTRME:

Gelitirme ilemleri, grntnn daha anlalmasn ve klasik kymetlendirmesini kolaylatrmak iin yaplmaktadr. Saysal grntlerin avantaj, grntdeki saysal pixel deerlerinin ustalkla ynetilmesine olanak salamasdr. Her nekadar aydnlatma ve atmosferin etkileri ve sensrn zellikleri radiometric dzeltme ile giderilse de, grnt grerek yaplacak kymetlendirmeye tam olarak hazr deildir. Uydu platformlarndaki uzaktan alglama sensrleri, hedef/zeminin yayd enerjiyi birletirecek tarzda dizayn edilmilerdir. Orman, l, kar ve su gibi muhtelif aralklardaki hedeflere, elektromanyetik tayfn verdii cevaplar ok deiiktir. Bu sebepden tm hedeflerin optimum parlakln ve kontrastln salayan generik radiometric dzeltme yoktur. Bylece, herbir grnt iin parlaklk deerleri aralnn ve dalmnn ayr ayr ayarlanmas gerekmektedir. Ham grntlerde, saysal deerlere (umumiyetle 8 bit veya 256 renk seviyeli) ilikin uygun aralklarn kk bir ksmn ieren faydal bilgiler bulunmaktadr. Kontrastl gelitirmek , orijinal deerlerin deitirilmesini kapsamaktadr. Daha uygun aralklarn kullanlmas ile hedef ve onun bulunduu zemin arasndaki kontrastlk fark arttrlmaktadr. Kontrasln gelitirilmesi konusunun daha iyi anlalmasna iliki anahtar, grntlere ait histogram konseptinin bilinmesidir.

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

119

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA

ekil-127 Grnt ve histogram Histogram, grnt kapsamndaki parlaklk deerlerini belirten bir grafiktir. Parlaklk deerleri (0-255) grafiin x ekseni, bu deerlerin herbiri iin oluan frekanslar ise grafiin y ekseni zerinde gsterilmitir. Histogram zerinde grafiksel olarak gsterilmi grntye ait saysal deerlerin aralklar, arzu edilen ekilde dzenlenerek, grntnn kontraslk durumu gelitirilmektedir. Grntnn kontrastln ve detaylarn gelitirmek iin bir ok farkl teknik ve metod mevcuttur. Bunlardan en basiti Linear contrast stretch olarak bilinmektedir. Linear contrast stretch metodu, grntnn asgari ve azami parlaklk deerlerine ait alt ve st snrlarn bir histogram zerinde gsterilmesini salamaktadr. Yaplan uygulama sonuunda grnt tm mesafeyi dolduracak tarzda esner. Aadaki rnek histogramda asgari deer 84 azami deer ise 153dr. kisi arasndaki 69 seviyelik fark, 256 seviyelik tm araln 1/3nden daha azdr. Linear stretch uygulamas ile, bu kk seviye fark dorusal olarak 0-255 deerleri arasn tam dolduracak tarzda yaylr.
Orijinal

Stretched

ekil-128 Linear contrast stretch

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

120

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA

Bu kontraslk gelitirilmesi ile grntdeki ak tondaki sahalar daha ak tonda, koyu sahalar ise daha koyu tonda grnecek duruma gelir. Bylece meydana kan detaylar nedeniyle grntnn kymetlendirmesi de kolaylar.

ekil-129 Ar kontrastlktaki orijinal grnt (sol) ve Linear contrast stretch uygulanarak kontraslk seviyesi gelitirilmi grnt (sa) ayet girdi aralklar muntazam dalmam ise, Linear contrast stretch metodu uygun bir gelime salamayabilir. Bu durumda Histogram-equalized stretch metodunun tatbiki ile daha iyi neticelere eriilir. Bu uygulama ile, detaylar daha iyi gelimekte ve histogramn sadece zel ksmndaki bir sahann kontraslda gelitirilebilmektedir. rnein; ayet grnt bir nehir azn ieriyor ve bu sulardaki birikinti veya tortularn incelenmesi isteniyorsa, Histogram-equalized stretch metodu bu istei karlamaktadr. Suyun histogramdaki deerleri 40-76 dr. Bu deer 0-255 araln tam dolduracak ekilde grnt esnetilir. Sonuda tm sahaya ilikin detaylar kaybolurken, suyu ieren sahann detaylar, birikinti veya tortular belirtecek tarzda geliir.
Orijinal

Stretched

ekil-130 Histogram-equalized stretch Spatial filtering, grntnn gelitirilmesi iin kullanlan dier bir metoddur. Grntdeki zelliklerin kendilerine zg mekansal frekanslara dayal olarak, gze batacak veya gizlenecek tarzdaki grnmlerini salamak iin mekansal filitreler (Spatial filtering) kullanlmaktadr. Mekansal frekans , grntnn dokusu konsepti ile ilikilidir.

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

121

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA

Kk alanlar zerinde birbirini tutmayan ton deiikliklerini ieren kaba dokulu sahalar, yksek mekansal frekansa sahiptir. Kk ton deiikliklerini ieren dzgn dokudaki sahalar ise, dk mekansal frekansa iaret etmektedir. Filitreleme ilemi, grntnn gelitirilmesine ynelik olarak; grn keskinletirme veya yumuatma ve zelliklerin kenarlarn keskin hale getirmek iin yaplmaktadr. Matriks tarzndaki pixellerin merkezindeki pixele bir arlk deeri verilir ve otomatik hesaplamalar sonucunda bu deer azalarak veya artarak grntnnn gelimesi salanr. rnein zelliklerin kenarlarn belirginletirmek iin kullanlan Convulation kernel tekniinde kullanlan 5x5lik matrisin merkezindeki deer 3 ise, uygulama sonucunda 2ye der. Keza grntnn grnn keskinletirmede bu deer 3den 4e ykselmektedir. Bylece grntdeki farkl zelliklerin gelitirilmesi veya gizlenmesi salanmaktadr.

ekil-131 Filitreleme ilemi Low-pass filter teknii, radar grntleri gibi benzer tondaki tek dze grnt sahalarn gelitirmek ve grnt zerindeki parazit vb. kk detaylar azaltmak iin kullanlmaktadr.

ekil-132 Low-pass filter uygulanm grnt High-pass filter teknii ise, Low-pass filter tekniinin zttna, grntnn keskinletirilmesini ve detaylarn daha iyi bir ekilde ortaya kmasn salamaktadr.

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

122

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA

Directional veya Edge detection filters teknii, yollar veya tarla snrlar gibi dorusal zelliklerin daha belirgin olarak grnmesini salamak iin kullanlmaktadr. Bir istikamete ynelmi zelliklerin gelitirilmesi amacyla dzenlenmi bu filitreler, dorusal jeolojik yapnn tesbitinde faydal olmaktadr.

ekil-133 Directional veya Edge detection filter uygulanm grnt

c. GRNTY DNTRME:

Grnty dntrme (Image transformation); ok bandl bir grntnn veya farkl zamanlarda ayn blgeyi ierecek ekilde alglanan 2 veya daha fazla grnt bandlarnn ynetimini kapsamaktadr. Her iki tarzda da, iki veya daha fazla kaynaktan alnan verilerden yeni bir grnt retilir. Bylece, muhtelif zelliklerin veya ilgi alanlarn kapsayan yeni grntnn, orijinal grntlerden daha iyi olarak grnmesi salanr. Temelde grntnn dntrlmesi, aritmetik ilemlere dayanmakta olup, Image subtraction olarak adlandrlm bir teknikle yaplmaktadr. Bu teknik, farkl tarihlerde alglanan grntler arasndaki meydana gelmi deiiklerin ortaya karlmasn salar. Geometrik olarak rektifiye edilmi iki grntden birincisindeki pixelin parlaklk deeri, ikincisindeki ayn pixelin parlaklk deerinden karlr. Takiben 0-255 renk seviyesinin ortalamas olan orta gri tondaki 127 sabit deeri eklenerek uygun farklklktaki yeni grnt retilir. Bu tip grnt dnm, yerleim sahalarndaki deiikliklerin ve yok olan orman alanlarnn belirlenmesinde kullanlmaktadr.

ekil-134 Image subtraction

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

123

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA

Grntlere ok yaygn olarak uygulanan dntrme tekniklerinden biriside Grntnn blnmesi veya tayfsal oranlama (Image division or spectral raioning) olarak anlandr. Tayfsal oranlama uygulamas ile, deiik sath rtlerinin tayfsal deerlerine dayanlarak, gizli kalm zellikler, gze batacak tarzda ortaya karlabilmektedir. ki farkl tayf bandndan alnan verinin tayfsal oranlama ile grntnn gelitirilmesine ynelik konsept aadaki rnekde aklanmtr. Salkl bitkiler; elektromanyetik tayfn yakn nfrared blgesinde gl bir yansma yaparken, gnen krmz band da ise gl bir emme yapmaktadr. Toprak ve su gibi dier sath rts zellikleri ; yakn infrared ve grnen krmz bandlarda hemen hemen birbirine yakn deerlerde yansma yaparlar. 7 bandl Landsat MSS grntsnde; yakn-infrared 0.8-1.1 m, Band 5 deki krmz ksm ise 0.6-0.7 m dalga uzunluklarna sahiptir. Yakn infrared band deerlerinin krmz band deerlerine blnmesinden ortaya kan oran; bitkiler iin 1.0 deerinden daha byk, toprak ve su iin ise takriben 1.0dr. Bitkilerin dier sath rtsnden olan bu oransal farkll, onlarn tannmasnda nem tayan bir zelliktir. Dier tarafdan salksz bitkilerin yakn infrared blgedeki yansmas yeil bitkilere gre daha dktr. Bu hususa dayanarak canl (yeil) bitkiler ile salksz veya kamuflaj iin kesilmi bitkileri birbirinden ayrt etmek olanak dahilindedir. Bitkilerin durumlarna ilikin analizlere ynelik olarak; muhtelif sensrlerin tayf bandlar arasndaki farklar ve bunlarn tmn gz nne alarak daha kompleks tayfsal oran uygulamalar yaplmaktadr. Bunlardan yaygn olarak kullanlan ve gelimi olan, Normalized Difference Vegatation Index (NDVI) isimli yntemidir. AVHRR (Advanced Very High Resolution Radiometer) ve benzeri sensr grntlerinin ierdii, ktalar ve kresel seviyedeki bitkilerin durumu, NDVI ynteminin uygulanmas ile tesbit edilebilmektedir.

ekil-135 Kanada (sol) ve Cebelitark blgesindeki (sa) bitki rts grntleri (Cebelitark grntsndeki parlak sahalar, salkl bitkileri gstermektedir)

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

124

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA

NDVI deerlerini hesaplamada, farkl bandlarn saysal numara (Digital Number: DN) deerleri kullanlr. Bir DN deeri, veri bandndaki bir pixelin saysal deeridir. Bu deer, atmosferin ve yer sathnn ne kadar enerji emdiini ve sensre ne miktar yansmay gnderdiine bal olarak deimektedir. Hesaplama, NDVI = (IR - R) / (IR + R) formlne gre yaplmaktadr. Burada IR infrared band R ise grnen krmz band belirtmektedir. Hesaplamalar sonuunda bitkiler iin 0.1-0.6 pixel deerleri elde edilmektedir. Yksek deer, youn bitki rtsne iaret etmektedir. Bulutlar, kar ve su grnen tayfn krmz bandnda ok kuvvetli yansma yaparlar ve negatif (-) index deeri verirler. Kayalar, plak arazi ve insan yaps nesnelerin index deeri takriben sfrdr. ok bandl verinin farkl bandlar, birbiri ile olduka ilikili ve benzer bilgileri ierirler. rnein Landsat MSSin 4 ve 5 nci bandlarnda (yeil ve krmz), ayn tipdeki sath rts tiplerine ilikin yansmalar, hemen hemen birbirine eit ve benzer grntdedir. ok bandl veri setlerinin istatistiki zelliklerine dayal grnt dnm; veri bandlarnn azaltlmasn veya bandlar arasndaki ilikiyi kullanan metodlarla salanr. Bu dnm metodlarndan biriside Temel elemenlarn analizi (Principal component analysis) dr. Bu tarz dnmn ama veri setindeki bandlar azaltmak ve bylece daha fazla bilgi salamaktr. rnein 7 bandl Tematik Mapper (TM) veri setindeki ilk 3 band, tm bilginin %90nn iermektedir. Bu 3 bandn bilgileri kullanlarak dntrlen grnt, daha kolay ve etkin kymetlendirmeye olanak salar.

ekil-136 Temel elemanlarn analizi (bandlar indirgeme)

d. GRNTY SINIFLANDIRMA VE ANALZ:

Grnty snflandrma, bir grnt veri setinden anlaml saysal konu haritalarn retme ilemidir. Klasik anlamda grnty snflandrmak ve analiz etmek iin, kymetlendirme unsurlar kullanlmaktadr. Saysal grntnn snflandrlmasnda ise, bir veya daha fazla tayf bandndaki saysal numaralarla temsil edilen tayfsal bilgiler kullanlr. Bu tipdeki snflandrma Spectral pattern recognition olarak bilinmektedir. Su, ine veya yayvan yaprakl aalar, msr ve buday gibi zel snflar veya konular, grntdeki pixel deerlerine atandrlarak istenen snflandrma yaplr. Snflandrma sonuunda elde edilen grnt, pixellerin oluturduu bir mozaiki (B) iermekte ve Thematic map olarak anlmaktadr.

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

125

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA

ekil-137 Saysal grnty snflandrma ve thematic map (B) Snflandrma ve analiz iin, bilgi snflar ve tayfsal snflar arasndaki farkn bilinmesi gerekmektedir. Bilgi snflar; farkl rn eitleri, orman tipleri ve kaya tipleri gibi jeolojik yap bilgilerini kapsamaktadr. Tayfsal snflar ise, verinin farkl tayfsal bandlardaki parlaklk deerlerini temsil eden pixel gruplarn iermektedir. Snflandrma, verideki tayfsal snflar ile ilgi duyulan zellie ait bilgi snfnn karlatrlmas ile yaplmaktadr. Grnty snflandrmada; tek bir grnt veri seti, muhtelif zamanlarda alglanm birok grnt veya ykseklik deerleri gibi ilave bilgilerden istifade edilir. Snflandrma iin yaygn olarak kullanlan Supervised classification ve Unsupervised classification olarak adlandrlm 2 metod bulunmaktadr. Supervised snflandrma, analizcinin kontrolunda uygulanan bir metoddur. Bu metodda, analizci tarafndan tannan veya hava fotoraflar, yer bilgileri veya haritalar gibi dier kaynaklardan salanan bilgilerin yardm ile tesbit edilen paternleri veya arazi rts zelliklerini temsil eden pixeller seilir. Tesbit edilen paterne gre bilgisayar benzer zellikleri ortaya kararak snflandrmay yapar. Birka zelliin snflandrmas istendiinde bu metod kullanlmaldr.
A= Su B= Ziraat C= Kaya

ekil-138 Supervised snflandrma

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

126

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA

Unsupervised snflandrma, grntdeki veriye aina olunmad zamanlarda kullanlan bir metoddur. Balangta arazi rts tipinin bilinmesi gerekmemektedir. Yaplacak ilk i, snf saysnn belirlenmesidir. Dnlenden daha fazla snf adedi verilmesi daha iyi bir snflandrma iin uygun bir usuldur. Bu snflandrma, veri bandlarndaki yansma deerlerine bal olarak ve benzer pixellerin otomatik olarak tesbit edilmesi sonuunda ortaya kmaktadr. Takiben bu pixeller sembollere, deerlere veya etiketlere atanr ve istendii takdirde, ayn tip snflar birletiirilerek ilem tamamlanr.
Saysal Numaralar (DN)

Tanma snflar A= Su B= Ziraat C= Kaya

Algoritma

Tayfsal Snflar

ekil-139 Unsupervised snflandrma Supervised snflandrma, unsupervised snflandrma sonucunda retilen veri setlerini de kullanabilmektedir. zellikle ok byk veri setlerinin snflandrlmasnda her iki snflandrma metodunun beraberce kullanlmas en iyi neticeyi vermektedir. Mterek kullanmda unsupervised snflandrma ile temel snflar ortaya karlrken, takiben yaplacak supervised snflandrma ile unsupervised snflandrma ile tesbit edilmi snflarn alt ksmlar da belirlenmektedir.
3. VERY BTNLEME VE ANALZ:

Hava fotoraflarnn uzaktan alglamann analo veri kayna olduu dnemlerde, bunlarn muhtelif kaynaklardan salanan veriler ile btnletirilmesi snrlyd. Gnmzde, birok sensrden alglanan saysal formattaki veriyi btnleme, kymetlendirme ve analiz iin kullanlmakta ve fayda salamaktadr. Veriyi btnleme temelde, daha iyi ve/veya daha fazla bilgi temin etmektedir. Veri btnlemede; multitemporal (farkl zamanlarda alglanan grntler), multiresolution (farkl zmlemedeki grntler), multisensr (farkl sensr grntleri) ve multi-data (farkl veriler) bir araya getirilmektedir.

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

127

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA

ekil-140 Veri entegrasyonu Farkl zamanlarda alglanan grntlerin btnletirilmesi ile, dnem iersinde meydana gelen deiiklikler tesbit edilmektedir. Muhtelif zmlemelere sahip grntlerin biraraya getirilmesi ile, eitli uygulamalara imkan salanmaktadr. Yksek mekansal zmlemeli bir veri ile, dk mekansal zmlemeli bir verinin bir araya getirilmesi sonuunda; grntdeki mekansal detaylar keskinlemekte ve zelliklerin ayrm kolaylamaktadr. rnein SPOT grntlerinden 10 metre zmlemeli pankromatik bir grnt ile 20 metre zmlemeli okbandl bir grnt btnletirildiinde, elde edilen yeni grntnn mekansal zmlemesi 10 metre olmakta ve detaylar gelimektedir.

ekil-141 Btnletirilmi 10 ve 20 metre zmlemeli SPOT grnts Btnletirilmi ok bandl optik veri ve radar grnts

Farkl sensr verilerinin birletirilmesi ile; ilave bilgiler, arazi rts tiplerini daha kolay ayrt etme ve zelliklerin bnyesel detaylarnn n plana kmas salanmaktadr. ok bandl optik veri ile radar sensr grntlerinin btnletirilmesi bu olana gsteren iyi bir rnektir. Birok sensr verisinin birletirilmesinde, herbir verinin ayn corafik koordinat sistemine gre rektifiye edilmesi gerekmektedir. Rektifikasyon ayn zamanda dier yardmc veri kaynaklarnn, uzaktan alglama verisine entegre edilmesine de imkan vermektedir.

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

128

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA

Saysal Ykseklik Modeli (DEM) veya Saysal Arazi Modeli (DTM); mnhanilere ilikin saysal ykseklik verisi ile uzaktan alglanan grntntnn btnletirilmesinden olumakta ve arazinin model tarzndaki gerek durumunu ve eim deiikliklerini yanstmas asndan byk nem tamaktadrlar. Bu modeller, bir tarafdan snflandrmann doruluk seviyesini arttrrken, bundan istifade ile oluturulan 3 boyutlu perspektif grn, arazinin muhtelif ynlerden analiz edilmesini salamakta ve sivil / askeri amal muhtelif uygulamalara temel tekil etmektedir.

ekil-142 3 boyutlu perspektif grn Yukarda aklanan farkl tiplerden ve farkl kaynaklardan salanan verilerin birletirilmesi hususu, btnleme ve analizin can al noktasdr. Bu veriler saysal ortamda rektifiye edilerek; haritalar gncelletirme, saysal toprak tipleri haritas, arazi rts snflar, orman trleri, yol ebekesi gibi uygulamalar iin Corafik Bilgi Sistemleri olarak adlandrlan veri tabanlarnda depolanrlar.

ekil-143 Corafik Bilgi Sistemi (GIS)

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

129

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA

BLM 4 UZAKTAN ALGILAMA UYGULAMALARI

Uzaktan alglama sensrleri, zel amalar iin dizayn edilmitir. Optik sensrler, tayf bandlarndaki verileri alglarken, radar sensrleri microwave band kapsamndaki verileri alglarlar. Herbir uygulamann kendine zg; tayfsal, mekansal ve zamansal zmleme gereksinimi bulunmaktadr. Tayfsal zmleme, elektromanyetik tayf zerinde kaydedilen verinin band aralna veya mesafesine iaret eder. Bandlarn hassasiyeti hedeflere gre deimektedir. rnein bitkilere kar, grnen dalga uzunluundaki pankromatik band hassas deilken, Infrared band hassastr. Mekansal zmleme, grntdeki detaylarn grnebilirliini ifade etmektedir. Sulak alan haritalar, fiziki corafyay ieren blgesel haritalardan daha hassas mekansal zmlemeye ihtiya gsterirler. Zamansal zmleme ise, grntler arasndaki alglama faslasn belirtmektedir. Tekrarlanan ve sk sk meydana gelen petrol sznts, orman yangn ve denizdeki buz ktlelerinin hareketi, zamansal veriye dayal uygulamalarla belirlenmektedir. rnleri tanma ve sulak alanlarn ynetimi gibi konularn uygulanmas iin mevsimsel grntlere, jeolojik yapy haritalama uygulamalar iin ise sadece bir kere alglanan grntlere ihtiya duyulmaktadr. Dier tarafdan, grntnn ilenmesi ve sratle kullancya ulatrlmasnda zaman nemli bir kriterdir. Sensrlerin dnya zerindeki ayn noktay tekrar algladklar zaman periyodu (revisit time) da uygulamalar etkileyen dier bir faktrdr. Optik sensrler, hedeflerin grnn etkileyen bulutluluk artlar ile snrldr. Dnya zerindeki tropik blgeler iin bulutluluk hemen hemen daimi bir etkendir. Dier tarafdan kutup blgeleri iin solar aydnlatmann zaman, gz nne alnacak bir faktrdr. Radar sensr ise, buluta ve sise nfuz ettinden her hava artnda, gndz ve gece grnt salayan gvenilebilir bir veri salamaktadr. Uzaktan alglama verilerine dayal muhtelif uygulamalar iin genelde birden fazla sensrn alglad grntye ihtiya duyulmaktadr. Muhtelif veri kaynaklarnn kombinasyonundan oluturulan yeni veri, uygulamann daha baarl olmasn salamaktadr. Sivil ve askeri kesimin gereksinimlerine ynelik uzaktan alglama uygulamalar birbirinden farkldr. Bununla beraber askeri ihtiyalara ilikin uygulamalar baz sivil uygulama konularn da iermektedir.
1. SVL AMALI UZAKTAN ALGILAMA UYGULAMALARI:

Sivil disiplinlerin ihtiyalarna ynelik olarak aada belitilen uygulamalar yaplmaktadr.

a. ZRAATE YNELK UYGULAMALAR

(1) rn tiplerini haritalama (2) rn ynetimi ve hasar deerlendirmesi

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

130

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA b. ORMANLARA YNELK UYGULAMALAR

(3) Kesilen ve tekrar ormanlatrlan sahalar haritalama (4) Orman tiplerini belirleme (5) Orman yangnlarn haritalama
c. JEOLOJK UYGULAMALAR

(1) Jeolojik yapy haritalama ve arazi analizi (2) Jeolojik birimleri haritalama
d. HDROLOJK UYGULAMALAR

(1) Sel basknlarn haritalama (2) Topran nemini belirleme

e. DENZLERDEK BUZ KTLELERNE YNELK UYGULAMALAR

(1) Buz tipi ve younluu (2) Buz ktlelerinin hareketi

f. ARAZ RTS VE KULLANIMINA YNELK UYGULAMALAR

(1) Arazi kullanmndaki deiiklikler (2) Arazi rts ve canl bitkileri haritalama
g. HARTACILIK UYGULAMALARI

(1) Planimetry (2) Saysal ykseklik modelleri (3) Toporafik ve tematik haritalama
h. OKYANUS VE SAHL YNETMNE YNELK UYGULAMALAR

(1) Okyanus zellikleri (2) Okyanusun rengi ve birikintilerin younluu (3) Petrol szntlarnn tesbiti
ZRAATE YNELK UYGULAMA RNEKLER

ekil-144 rn tipleri haritalar (sol 2 ekil) frtna nedeniyle hasara uram rn blgesi (Sa)

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

131

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA
ORMANLARA YNELK UYGULAMA RNEKLER

ekil-145 Yol boyunca kesilen aalar gsteren radar ve optik sensr grntleri

ekil-146 Orman rtsn ieren radar grnts ve orman tipleri haritas

ne yaprakl aalar allk akl Yayvan yaprakl aalar

Kuru yer rts Islak yer rts Su Derin veya temiz su

ekil-147 Hyperspectral grnt ve arazi rts haritas

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

132

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA

ekil-148 Devam eden yangn ve yanm ormanlar

JEOLOJK UYGULAMA RNEKLER

ekil-149 Radar grnts zerindeki ta tabakalar ve jeolojik yap haritas

HDROLOJK UYGULAMA RNEKLER

Hava Fotoraf

NOAA Grnts

Radar Grnts

ekil-150 Sel basknna ilikin muhtelif sensr grntleri

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

133

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA
DENZLERDEK BUZ KTLELERNE YNELK UYGULAMA RNEKLER

ekil-151 Buz ktlelerini ieren grntler

ARAZ RTS VE KULLANIMINA YNELK UYGULAMA RNEKLER

Snflandrlm arazi kullanm grnts

Arazi kullanmndaki deiiklikler

ekil-152 Arazi kullanmna ilikin grntler

TM ve radar grntlerinden oluturulmu arazi rts (rn dalm)

Radar grnts zerindeki Tropik arazi rts

ekil-153 Arazi rtsne ilikin grntler

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

134

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA

ekil-154 Kanadann snflandrlm arazi rts haritas

HARTACILIK UYGULAMA RNEKLER

Radar grnts ve planimetrik veri (yol ebekesi)

3 boyutlu saysal ykseklik modeli

Radar grntlerinden oluturulmu stereo ift

ekil-155 Muhtelif haritaclk uygulamalar

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

135

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA

Radar grntsnden oluturulmu Topografik harita

Topografik yapnn perspektif grn

skan sahas orthofoto haritas

ekil-156 Muhtelif haritaclk uygulamalar

OKYANUS VE SAHL YNETMNE YNELK UYGULAMA RNEKLER

Deniz yzeyindeki dalgalar

Akdenize ilikin rekli veri

Radar grnts zerindeki sahile yaylm petrol sznts

ekil-157 Muhtelif okyanus ve sahil ynetimi uygulamalar

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

136

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA 2. ASKER AMALI UZAKTAN ALGILAMA UYGULAMALARI:

Uzaktan alglanan grntlerin askeri amalara ynelik olarak uygulanmas konusu zerinde, ABD Savunma stihbarat Kurumu (DIA) yllarca aratrma yapmtr. Kullanclarn gzlemleri, harekata ynelik olarak yaplan testler ve deerlendirmeler sonuunda anlan kurum, 1992 ylnda harekat ve istihbarat ihtiyalarna cevap verecek ugulamalar 13 ana kategoriye ayrmtr. Takiben bunlar detaylandrarak, EK-Cde sunulan Genel bilgi tiplerine tatbik edilebilen uzaktan alglama uygulamalar ve Bilgi gereksinimlerine tatbik edilebilen genel bilgi tipleri olarak isimlendirilen tablolar hazrlam ve kullanclarn istifadesine sunmutur.
a. HAREKAT VE STHBARATA KATEGORLER: YNELK GENEL UYGULAMA

Geni saha aratrmas htimaliyet planlamas Uyuturucuya kar koyma Terrizme kar koyma Cari harekat Felakete yardm evresel izleme Hidroloji Haritaclk, deniz haritacl ve geodesy Grev planlama ve tatbikat Stratejik endstri ve tabii kaynaklar izleme Hedefler Antlamalar izleme

b. ASKER UYGULAMA RNEKLER:

Uzaktan alglanan ok bandl grntler, 1980 yl ortalarndan beri harekat ve istihbarata ynelik olarak muharebe artlarnda, tatbikatlarda ve ve eitimlerde kullanlmaktadr. Gereksinimlerin artmas nedeniyle uygulama tipleri ve miktarlar gnden gne artmtr. Siyah/beyaz ve renkli grntlerden elde edilemeyen bilgiler, ok bandl grntlerin tayfsal olanaklarnn kullanm ile salanmtr. Askeri olarak birok uygulama rnei mevcut olup bunlardan balcalar aada listelenmi ve takip eden pararaflarda aklanmtr.

Bathymetry Kamuflaj, gizleme ve aldatmay tesbit Deiiklikleri tesbit Grnt haritalar Grev planlama Perspektif grn Arazi snflandrmas Afet deerlendirmesi ve kurtarma harekat

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

137

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA (1) BATHMETRY UYGULAMASI:

Halihazrdaki bathmetry (deniz derinlikleri) verisi geni alanlarda sk sk kullanlmamaktadr. Buna ramen ok banl grntlerden elde edilen bathymetry verisi, harp planlamalar iin ilave destei salamaktadr. Sahillerdeki nisbi derinlikleri, kayalk blgeleri, su alt engellerini ve berrak sularda 40 metreye kadar olan derinlikleri ieren bathymetry haritalar hazrlanabilmektedir. Bulank sular ve su altndaki bitkiler, su derinliinin doru olarak belirlenmesini engelleyen unsurlardr. Bathymetry haritalar, su derinliklerini farkl tonlarda ve birim deerleri ile gsteren kitabeleri ierecek tarzda dzenlenmektedir. Genelde grnen bandlardan (rnein Landsat 3, 2, 1) istifade edilerek oluturulurlar. Bunun nedeni mavi ve yeil bandlarn ve azami bilgi ieren band kombinasyonlarnn suya nfuz etmesidir. Suyun bulank olmas nedeniyle su derinlikleri belirlenemiyorsa, tabii renkli band (true color) kombinasyonlarnn kullanlmas faydal olmaktadr. Su ve karann birletii sahillerin tam olarak ortaya karlmas iin yakn nfrared (NIR) band tercih edilmelidir. Dier tarafdan gnmzde gelien ve olduka mesafe kateden radar grntleri de bathmetry amalar iin kullanlmaktadr. Aadaki rnek uygulamann kitabesindeki renk kodlarna karlk olarak gsterilen derinlik deerleri, gerei kesin olarak yanstmamakla beraber, deniz harekatn planlayanlar bu haritalar balang ve destek amalar iin kullanmaktadrlar.

TAHMN DERNLKLER
0-1 m 1-2 m 2-4 m 4-6 m 6-9 m 9-12 m >12 m

ekil-158 rann Bander Abbas blgesine ilikin olarak hazrlanm bathmetry haritas

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

138

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA (2) KAMUFLAJ, GZLEME VE ALDATMAYI TESBT UYGULAMASI:

Bu uygulama iin; elektromanyetik tayfn yakn nfrared (NIR), Ksa dalga nfrared (SWIR) bandlar ve ou kez de grnen blge bandlarnn kombinasyonu kullanlr. nemli askeri hedeflere; kamuflaj alar, canl ve kesilmi bitkiler ve aldatc boya tatbik edilerek, grnt kymetlendirmecisi yanltlmaya allr. Kamuflaj alar, NIR ve SWIR band kombinasyonlar kullanarak ortaya karlr. Bunun nedeni kamuflaj alarnn bu bandlarda farkl yansma yapmalardr. Aadaki ekil; alar ile kamufle edilmi 5 cismin, 5 metre yer zmlemesine sahip pankromatik, tabii renkli, NIR ve SWIR band kombinasyonlarndaki grnlerini iermektedir. Bu cisimler; pankromatik ve tabii renkli grntlerde ayrt edilemezken, NIR ve SWIR bandl grntlerde ise kolayca tesbit edilebilmektedir.

Pankromatik

Tabii renkli kombinasyon

NIR kombinasyonu

SWIR kombinasyonu

ekil-159 Alarla kamufle edilmi cisimlerin muhtelif bandlar ve kombinasyonlar zerindeki grnleri

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

139

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA

Gizlemede kullanlan bitkilerin stres durumu, gizlenen cismin tesbit edilmesine olanak salamaktadr. Toprak ile rtlm beton snaklar veya gml cisimlerin zerinde yetien bitkilerin ierdii nem, evredeki bitkilere gre daha farkldr. Kesilen veya krlan al ve aa dallar ile cisimler gizlenmektedir. Bu bitkilerin ierdii nem, canl bitkilerden farkl olup SWIR kombinasyonu grntlerde, bu fark ortaya karlabilmekte ve gizlenen cisim belirlenmektedir. Kymetlendirmeciyi yanltmak iin askeri vastalar, ekseriya aldatc grn veren ve NIR banddaki bitkilerin yayd sinyalleri taklit eden nfrared yanstc boyalarla boyanr. Aralarn motor kaputlar gibi dz sathlarn yapt yansmalar, bulunduu zemine gre farkl bir grn meydana getirirler. Bu zellikteki boya tatbik edilmi cisimleri; NIR kombinasyonu grntler zerinde belirlemek ok zordur. SWIR band kombinasyonunu ieren grntlerde ise, cisim ve zemini arasndaki kontraslk fark nedeniyle tesbitleri kolaydr. Aadaki ekil, pankromatik, tabii renkli, NIR, SWIR ve termal grntler zerindeki nfrared yanstc boya tatbik edilmi bir tank iermektedir. Tabii renkli grntde, gnein meydana getirlii parlt nedeniyle tank ayrt edilse bile tehis kesin deildir. Bu tank, NIR grntde ayrt edilemezken, SWIR grntde ise kolayca tesbit edilebilmektedir. Termal grntler zerinde, alan bir tankn tesbiti, meydana getirdii s nedeniyle olduka kolaydr.

Pankromatik

Tabii renkli kombinasyon

NIR kombinasyonu

SWIR kombinasyonu

Termal kombinasyonu

ekil-160 Infrared yanstc boya kullanlarak gizlenmi bir tank ieren muhtelif bandlardaki grntler

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

140

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA (3) DEKLKLER TESBT UYGULAMASI:

Farkl zamanlarda alglanan iki veya daha fazla grntnn kullanm ile, arazi rtsnde meydana gelen deiiklikler ortaya karlabilir. ok geni sahalardaki en son faaliyetin aratrlmas veya iki tarih arasnda meydana gelen deiikliklerin belirlenmesi iin kullanlan yararl bir uygulamadr. Deiikliklerin tesbiti, yansyan veriye dayanmakta ve farkllklar otomatik olarak ortaya karlmaktadr. Geni sahalarn aratrlmasna yardm iin kullanlan bu uygulama; tesisleri, kara yollarn, demir yollarn, kpr inaatlarn ve arazi rtsndeki deiiklikleri kapsamaktadr. Deiikliklerin tesbit edildii grntde genel olarak gze batan iki ayr renk ve dk tonlardaki renkler bulunur. Farkl zamanlarda alglanan iki grntnn birletirilmesinden meydana gelen ve deiiklikleri ieren grntde; krmz renk ile temsil edilen cisimler veya sahalar; 1 nolu grntde mevcut iken, 2 nolu grntde yoktur. Cyan renk ile temsil edilenler ise; 1 nolu grntde mevcut deilken, 2 nolu grntde mevcuttur. Dk seviyeli renk tonlar ise herhangibir deiikliin olmadna iaret etmektedir. Deiiklikleri tesbit uygulamasna ilikin olarak hazrlanm ve aadaki ekilde gsterilen rnek, ulam ebekesi zerinde meydana gelen deiiklikleri ve hedeflerin izlenmesini iermektedir. Grntlerin sa st kesindeki kk daire iindeki yol kava; 1 nolu grntde inaa halinde iken, 2 nolu grntde tamamlanmtr. Bu deiiklik grnt ileme yazlm (ERDAS magine) kapsamndaki bir aletin kullanm ile otomatik olarak tesbit edilmektedir. Byk daire ierisine alnm olan hava meydannda (a) ile iaretlenmi ve krmz renkte temsil edilmi nesne bir binann inaa edildiini, (b) ile iaretlenmis ve cyan renk ile temsil edilen husus ise, pist sathnn yeniden kaplandn ifade etmektedir.
1 nolu grnt 2 nolu grnt

Deiiklikleri ieren grnt

ekil-161 Yol kava ve Hava meydandaki deiiklikler

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

141

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA (4) GRNT HARTALARI UYGULAMASI:

Askeri amal uzaktan alglama uygulamalarndan ok yaygn olanlarndan biriside, grnt haritalardr. Topografik haritalarn olmad veya ok eski bigileri ierdii durumlarda hazrlanr. Bu haritalar toporafik haritann gncellemesini salad gibi, ilgi sahasna ilikin muhtelif sembol ve iaretleri, koordinat sistemlerini, lek, kitabe ve kuzey oku vb. grafiksel zellikleri de iermektedir. Grnt haritalarnn kenar bilgileri genelde topografik haritalarla ayn olmakla beraber ilaveten sensr, platform, grntnn algland tarih, band kombinasyonu, ikaz edici notlar, ykseklik diagram ve arazi rtsn belirten renk kodlar ile de techiz edilirler. Grnt haritalarnn lei, grntnn sahip olduu zmlemenin kart olan lee gre belirlenmektedir. rnein 30 metre zmlemeli ok bandl Landsat grntsnden oluturulan grnt haritas 1: 100.000 leklidir. Bu grnt ile 10 metre zmlemeli pankromatik SPOT grntsnn birletirilmesinden meydana getirilen grnt haritas 1: 50.000 veya 1: 25.000 lekli olmaktadr.

ekil-162 Grnt haritas Grnt haritalarnn hazrlanmasnda ilk aamada; ham grnt rektifiye edilerek dnyadaki gerek konumuna getirilir ve vurgulanacak zelliklere bal olarak tabii renkli, NIR veya SWIR band kombinasyonlar dzenlenir. Takiben tm kullanclarn ihtiyan karlamas iin UTM grid ve corafik koordinatlarla tehiz edilirler.

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

142

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA

stenmesi halinde grnt haritasna; muhtelif kenar bilgileri, saysal arazi ykseklik verisinden (DTED) istifade ile mnhaniler ve mukayeseli bir kullanm iin raster hale getirilmi topografik haritalar eklenebilir.
(5) GREV PLANLAMA UYGULAMASI:

Uzaktan alglanan ok bandl grntler, kara ve hava harekat grevlerini planlamak ve desteklemek amacyla yllardan beri kullanlmaktadr. Balangta grnt ktlarnn zerine el ile yaplan iaretlemelerle oluturulan grev planlama materyalleri, gnmzde otomatik grev planlama sistemleri vastasyla yaplmaktadr. Sahradaki birliklerin bu tarz uygulamay ieren basl materyale olan gereksinimleri halen devam etmektedir. Gemiten gnmze kadar Target Illustration Sheet (TIS), Air Target Mosaic (ATM) ve Automated Target Graphic material (ATGM) olarak adlandrlm grev planlama uygulamalar yaplmtr. Bunlar; hedef blgesinin gerek durumunu yanstan Siyah beyaz veya tabii renkli bir grnty ve zerine iaretlenmi dn, kontrol, nian noktalar, hedefin tali ksmlarn ve kymetlendirme bilgilerini ierecek ekilde dzenlenmitir. Grev planlama uygulamas, tanmlanan bir yerden yaplacak hava taarruzunun irtifasn, azimuthunu ve taarruz istikametini ierecek tarzda dzenlenmi bir perspektif grn de kapsamaktadr. Keza bunlar kara harekat iin kara silahlarnn direk at yapaca sahalar ve zel harekat amalarna gre de dzenlenmektedir. Perspektif grn uygulamas, uan taktik ve kabiyetlerini yanstacak bir kullanm iin hazrlanr. Helikopterlere ynelik olarak hazrlananlar ise jet uaklarna nazaran daha farkldr. Kara kuvvetleri piyade ve zrhl birlikleri iin bu uygulama yer seviyesinden itibaren 1-3 metrelik gre olanak salayacak tarzdadr. Bu uygulamaya ilikin olarak hazrlanm rnek grnt aadaki ekilde gsterilmi olup bir nklear takat kayna blgesini ve bir bak noktasndan bu tesisin ve evresinin perspektif grnn kapsamaktadr.

Bak noktas

ekil-163 Perspektif grn de ieren Grev planlama uygulamas

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

143

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA (6) PERSPEKTF GRN UYGULAMASI:

Perspektif grn, ok bandl saysal grnt, saysal arazi ykseklik verisi (DTED) ve saysal ykseklik modeli (DEM) kullanlarak hazrlanmaktadr. Grnt, arzu edilen bir ykseklik ve mesafeden saysal arazi verisi ile aktrlr. Bu uygulama, muhtelif kullanm amalar iin oluturulmaktadr. Taktik uaklarn ve helikopterlerin hava grev planlamas ve hedef gereksinimlerini destekleyen belirgin bir formata sahip hedef grafikleri tarznda retilirler. Perspektir grn, keza kara kuvvetleri silahlarnn yerletirilmesi, at alanlarnn tanmlanmas, zrhl ve tekerlekli askeri aralarn harekat ve pusu kurma amalarna da destek salamaktadr. Birok perspektif gr materyali, kullancnn grmek istedii gerei yanstacak tarzda tabii renkli olarak hazrlanmaktadr. Arazi rts zelliklerinin ortaya karlmas arzu ediliyorsa, uygulama iin SWIR band kombinasyonu kullanlr. Arazinin gerek grnm ve arazi rts amalar iin ise, nadiren NIR bandlardan istifade edilir. Perspektif grte istikamet ve mevkiye dayal arazinin zellikleri vurgulanmak isteniyorsa, grntnn dikey abartsnda gerekli dzenlemeler yaplr. Standart yer isimleri ve hedef tanma bilgileri, kullancnn istifadesine, tm koordinat bilgileri veya oluturulan sahnenin merkez noktas koordinat olarak sunulur. Sahnenin orijin noktasnn koordinatlar, gzlemcinin yerletirildii mevkii olup; ayrca hedefe olan mesafe, azimuth, araziden olan ykseklik (AGL) ve uygulanan dikey abart bilgilerinide kapsar. Taarruz edilecek dman fze mevkileri vb. muharebe dzeni kapsamndaki hedefler iin, perspektif grn uygulamasna, askeri semboller ve dier uygun bilgiler eklenir. Perspektif gr uygulanmasna ilikin olarak hazrlanm hava meydan rnei aada sunulmu olup, arazi zelliklerinin ortaya kmas arzu edildiinden, tabii renkli bir grnt kullanlm ve gerekli bilgilerle donatlmtr.

ekil-164 Saysal arazi ykseklik verisi (DTED)

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

144

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA

ekil-165 ok bandl grnt ve DTEDden oluturulan Perspektif grn

Gzlemci irtifa : AGL: 3600 fit Hedef mesafesi : 13.4 nm Dikey abart : 2.0 x

Tolicha Meydan
370 21 762 N 116049 852 W

GRNT BLGLER
M7 ok bandl Mays 1993, GSD: 5m Krmz : 0.91-1.02 micron Mavi : 0.59-0.63 micron Yeili : 0.49-0.53 micron

YKSEKLK BLGLER
DTED, Seviye 1

ekil-166 Bir meydana ilikin olarak hazrlanm perspektif grn

(7) ARAZ SINIFLANDIRMASI UYGULAMASI:

Bu uygulama; grnt verisindeki farkl arazi tiplerinin ve arazi rtsnn gruplar halinde ve atanan renklerde snflandrlmasn iermektedir. Snflandrma sonuunda meydana getirilen oluum, tematik grnt olarak adlandrlmaktadr. Muharebe sahas istihbarat hazrlklar kapsamndaki bu uygulamadan istifade edilerek; harekat alanndaki gerek arazi rts, hidrolojik yap, ulam ebekesi, yollar d hareket ve en uygun yaklama (taarruz) istikametine ynelik ilave katmanlar oluturulabilir ve faydal bilgiler ortaya karlabir.

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

145

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA

ok saydaki arazi rts snfnn ortaya karlmas, grntye ve kullanlan dier kaynaklara baldr. Genelde arazi rts 5-7 snfa ayrlr ve bitki snflar, toprak tipleri, hidroloji, topran nemi ve bunlardan iki veya daha fazlasndan oluturulan kombinasyonlar kapsar. SWIR kombinasyonu grntlerden meydana getirilen bu uygulamada, kenar bilgileri esas olarak grnt haritalar ile ayndr. Her bir snf iin kullanlacak renk kodu, snflandrma ilemi esnasnda uygulayc tarafndan belirlenir.

LEJAND
Bulut Bulut Glgesi Orman-dz arazi Orman-yksek arazi plak arazi ayr / ak arazi

SEYRSEFER AMALARI N KULLANILAMAZ LEK : 1:25.00

Su

ekil-167 Arazi snflandrmas yaplm grnt

(8) AFET DEERLENDRMES VE KURTARMA HAREKATI UYGULAMASI:

ok bandl grntler, tabii afetlerin deerlendirilmesine ve kurtarma / tahliye harekatna olanak salamaktadr. Askeri tekiller asndan bu uygulamann ama; orman yangnlar, tayfunlar, petrol szntlar, depremler, sel basknlar ve yanarda patlamalar gibi tabii afetlerde, olayn boyutlarn deerlendirmek ve mahalli ynetimlere kurtarma ve rahliye konusunda destek salamaktr.

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

146

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA

Konuya ilikin 3 rnek uygulama, aklanm ve ekillerde gsterilmitir.

aadaki

pararaflarda

Aadaki ekildeki 2 grnt, 1993 ylnda California blgesinde kan yangn blgesini gstermektedir. Landsatn 3-2-1 bandlarndan oluan, stteki tabii renkli grnt zerinden, yangn sahasn ve snrlarn belirlemek zordur. Landsatn 7-4-2 bandlarndan meydana getirilen, alttaki SWIR kombinasyonu grntde ise, yangn sahas krmz renkte, canl bitkiler ise yeil renkte bariz olarak grlmektedir. Yangnn kapsam ve yerleim sahalarna ynelen tehdit, grntnn analizi sonuunda ortaya karlabilmektedir.

Yangn Sahas

Pasifik

Yangn Sahas

Pasifik

ekil-168 Yangn blgesi hasar deerlendirmesi Aadaki ekildeki 3 grnt, Krfez harbi esnasndaki petrol kuyularndaki yangn gstermektedir. a ve b ile belirtilmi pankromatik ve tabii renkli band kombinasyonundaki grntlerde, yangndan meydana gelen duman bir ok petrol kuyusunun zerini kapatm olup bunlarn adedi tesbit edilememektedir. Landsat band 6 (LWIR), band 5 (SWIR) ve band 4 (NIR) kombinasyonundan oluan c iaretli grntde ise, yanan kuyular net bir ekilde grnmektedir.

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

147

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA

ekil-169 Petrol kuyular yangnn ieren grntler Aadaki ekildeki 3 grnt ise, sel nedeniyle meydana gelen hasar kapsamaktadr. Landsat pasif, ERS-1 aktif sensrleri ve her ikisinin birletirilmesinden olumu yeni grnt zerinden selin yayld alan ve meydana getirdii hasar tesbit edilebilmektedir. a ile iaretli grnt, sel basknndan nce alglanm, Landsat TM grntsdr. b ile iaretli olan grnt ise, sel basknn takiben ekilen ERS-1 radar grntsdr. Bu grnt zerinde sel kontrol blgesi ak olarak grlmektedir. TM ve radar grntlerinin birletirilmesinden meydana gelen ve c ile belirtilmi grnt ise arazi kullanm verisi ve sel baskn sonularn mtereken kapsamaktadr.

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

148

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA

Vaca Dalar

Sacramento Nehri

Landsat TM grnts 16 Ekim 1992

Sel kontrol Blgesi

ERS radar grnts 16 Ocak 1995

TM / ERS grntleri kombinasyonu

ekil-170 Sel baskn deerlendirmesine ilikin grntler

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

149

K ASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA
EK-A TAB NESNELERN MUHTELF DALGA UZUNLUKLARINA GRE TAYFSAL YANSIMA DEERLER YANSIMA YZDES Da tepeleri Kuru kum Ya Kil, Kuru verimli Toprak Siyah Toprak Kumlu tn
NE YAPRAKLI ORMAN YAYVAN YAPRAKLI ORMAN

Taze Kar

Sular

Dalga Uzunluu (m)

0.40 0.45 0.50 0.55 0.60 0.65 0.70 0.75 0.80 0.84

Kalker, Kil

KI
1.7 1.8 1.6 3.1 2.8 2.2 5.9 14.4 17.2 18.9

YAZ
(1)

KI
(2)

YAZ
(3)

15.0 9.1 7.0 5.4 6.0 2.7 1.7 1.1 0.9 0.8

83.0 82.0 79.8 77.5 75.6 73.5 71.0 68.5 68.5 63.0

35.7 47.5 55.8 62.2 66.7 69.7 71.8 73.2 74.4 75.3

11.8 15.0 18.6 23.2 27.3 28.1 29.0 30.6 31.8 34.1

6.4 6.8 7.7 9.0 9.8 10.7 16.5 20.4 24.4 27.0

2.2 2.3 2.6 2.9 3.0 3.6 4.1 4.6 5.9 7.1

3.3 4.1 5.0 8.8 7.8 7.7 14.0 23.9 28.4 30.5

3.9 4.8 6.0 13.4 10.1 8.4 17.6 39.7 51.6 54.2

5.1 6.2 8.3 16.8 19.6 19.3 31.5 46.0 54.0 56.4

(1) Kuru imenli ayr da ierir

(2) Islak imeni de ierir (3) Olgunlam tarla mahsllerini de ierir

TOPRAK, YERLEM SAHASI VE SUYUN MUHTELF DALGA UZUNLUKLARINA GRE TAYFSAL YANSIMA DEERLER

DALGA UZUNLUU

(Micron)
0.485 0.56 0.66 0.83 1.65 2.215 11.45

YANSIMA DEERLER YERLEM TOPRAK SAHASI 71 30 33 64 104 39 144 103 45 51 42 58 35 146

SU 67 22 17 10 4 3 128

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

KASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA
EK-A MNERALLERN MUHTELF DALGA UZUNLUKLARINA GRE TAYFSAL YANSIMA DEERLER VE PROFLLER
ANHYRITE SO-1A
DALGA UZUNLUU (mm) 125-500 (mm) 45-125 (mm) >45 (mm)

APETITE P-1A
125-500 (mm) 45-125 (mm) >45 (mm)

AZURITE C-12A
125-500 (mm) 45-125 (mm) >45 (mm)

0.40 0.45 0.50 1 1.5 2 2.5

44.63 48.63 50.57 66.58 64.69 55.46 45.99

61.1 64.68 66.48 80.08 78.87 71.68 63.09

79.59 81.91 83.24 88.86 87.78 83.78 78.22

28.36 48.16 54.4 64.31 75.91 67.76 62.36

46.6 62.38 67.3 76.82 83.51 78.58 73.54

64.96 73.22 76.09 82.72 84.71 82.72 80.6

7.73 14.45 18.47 5.94 17.13 18.75 8.76

10.6 20.4 25.51 11.91 29.83 34.95 20.65

23.33 35.97 40.29 35.69 55.92 57.73 44.9

BARITE SO-3A
DALGA UZUNLUU (mm) 125-500 (mm) 45-125 (mm) >45 (mm)

BORAX B-6A
125-500 (mm) 45-125 (mm) >45 (mm)

CALCITE C-3A
125-500 (mm) 45-125 (mm) >45 (mm)

0.40 0.45 0.50 1 1.5 2 2.5

82.65 86.36 87.65 90.78 89.28 85.49 84.66

85.94 88.74 89.8 92.27 91.81 90.18 90.55

88.9 90.78 91.4 93.8 93.62 93.15 94.14

90.67 91.44 91.99 80.41 27.46 9.7 4.37

89.26 89.71 90.18 87.11 51.55 27.11 15.05

86.19 87.42 88.67 88.66 63.02 37.13 23.78

46.5 56 62.92 84.95 81.59 70.8 37.05

56.05 63.66 69.16 82.39 81.36 75.15 50.99

67.95 73.32 76.38 84.68 84.4 81.99 68.74

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

KASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA
EK-A MNERALLERN MUHTELF DALGA UZUNLUKLARINA GRE TAYFSAL YANSIMA DEERLER VE PROFLLER
CHALCOCITE S-8A
DALGA UZUNLUU (mm) 125-500 (mm) 45-125 (mm) >45 (mm)

CHLORITE PS-12C
125-500 (mm) 45-125 (mm) >45 (mm)

CRYOLITE H-1A
125-500 (mm) 45-125 (mm) >45 (mm)

0.40 0.45 0.50 1 1.5 2 2.5

7.01 6.98 6.66 6.41 5.97 6.17 7

7.4 7.55 7.15 6.34 5.67 5.57 5.94

3.42 3.02 2.78 2.31 2.43 3.68 5.17

15.52 17.84 20.77 17.97 32.84 42.15 26.38

17.31 21.57 26.62 24.43 45.72 55.79 36.05

32.28 38.28 44 44.08 62.63 69.52 54.99

85.49 86.28 86.86 87.58 86.76 85.68 83.84

89.24 89.93 90.7 91.43 90.94 90.86 89.87

88.11 89.57 90.86 93.19 92.9 92.39 91.08

DIOPSIDE IN-9B
DALGA UZUNLUU (mm) 125-500 (mm) 45-125 (mm) >45 (mm)

DOLOMITE C-5A
125-500 (mm) 45-125 (mm) >45 (mm)

EPIDOTE SS-1A
125-500 (mm) 45-125 (mm) >45 (mm)

0.40 0.45 0.50 1 1.5 2 2.5

7.57 10.55 13.32 13.72 33.83 34.48 28.26

14.97 21.12 25.71 29.73 50.04 51.18 46.69

22.98 28.85 32.22 37.26 43.79 44.29 43.78

8.58 9.66 10.81 50.61 52.05 51.82 31.68

12.23 13.89 16.31 61.26 64.28 63.96 44.96

25.39 28.08 31.54 72.83 74.51 74.93 65.19

3.24 4.53 7.78 21.12 37.51 50.42 39.59

6.18 13.03 21.17 39.97 52.47 59.02 54.04

19.79 31.37 38.78 49.75 53.08 54.27 53.86

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

KASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA
EK-A MNERALLERN MUHTELF DALGA UZUNLUKLARINA GRE TAYFSAL YANSIMA DEERLER VE PROFLLER
FLUORITE H-2B
DALGA UZUNLUU (mm) 125-500 (mm) 45-125 (mm) >45 (mm)

GALENA S-7A
125-500 (mm) 45-125 (mm) >45 (mm)

GRAPHITE E-1A
125-500 (mm) 45-125 (mm) >45 (mm)

0.40 0.45 0.50 1 1.5 2 2.5

56.72 58.71 59.07 66.38 65.34 61.43 60.19

64.47 66.17 66.89 71.12 70.54 69.33 69.84

56.09 57.28 57.57 57.43 56.28 55.54 56.04

17.91 15.71 14.4 12.57 11.92 11.93 12.36

17.05 15.05 13.75 12.02 11.46 11.29 11.7

16.05 14 12.78 10.7 9.81 9.74 10.25

4.58 3.91 3.74 4.11 4.76 5.24 5.78

3.7 3.37 3.23 3.54 4.07 4.43 4.9

4.71 4.32 4.2 4.65 5.21 5.68 6.22

GYPSUM SO-2B
DALGA UZUNLUU (mm) 125-500 (mm) 45-125 (mm) >45 (mm)

HALITE HALITE
125-500 (mm) 45-125 (mm) >45 (mm)

HEMATITE O-1A
125-500 (mm) 45-125 (mm) >45 (mm)

0.40 0.45 0.50 1 1.5 2 2.5

91.09 92.16 92.87 85.03 42.78 24.25 8.5

89.96 90.95 91.47 86.9 55.6 36.85 16.29

92.08 93.04 93.98 93.57 75.12 59.62 37.37

83.78 85.45 86.62 89.35 88.74 86.38 86.94

85.7 87.3 88.58 91.73 91.57 90.71 92.03

85.52 87.14 88.25 90.85 90.19 86.81 87.51

6.85 6.91 6.66 10.3 8.04 7.75 8.16

6.38 6.56 6.35 11.65 9.54 9.46 10.1

4.59 4.57 4.51 29.5 25.95 26.55 28.8

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

KASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA
EK-A MNERALLERN MUHTELF DALGA UZUNLUKLARINA GRE TAYFSAL YANSIMA DEERLER VE PROFLLER
ILLITE PS-11A
DALGA UZUNLUU (mm) 125-500 (mm) 45-125 (mm) >45 (mm)

KAOLINITE, WELL
125-500 (mm) 45-125 (mm) >45 (mm)

KERNITE B-2A
125-500 (mm) 45-125 (mm) >45 (mm)

0.40 0.45 0.50 1 1.5 2 2.5

22.26 27.58 31.79 59.35 71.97 73.06 62.43

74.24 81.68 85.33 94.29 92.94 86.02 49.22

87.44 89.74 91.02 88.57 52.71 28.77 27.66

88.65 90.71 92.35 91.84 61.29 37.14 36.4

88.76 91.34 92.52 92.86 73.3 52.92 51.5

LABRADORITE TS-2A
DALGA UZUNLUU (mm) 125-500 (mm) 45-125 (mm) >45 (mm)

LEPIDOLITE, YELLOW
125-500 (mm) 45-125 (mm) >45 (mm)

MAGNESITE C-6A
125-500 (mm) 45-125 (mm) >45 (mm)

0.40 0.45 0.50 1 1.5 2 2.5

59.75 64.24 70.39 66.52 59.58 66.52 68.92

70.56 73.75 77.24 75.78 71.72 75.88 77.62

76.85 78.88 80.22 80.81 79.55 80.22 80.68

19.33 42.77 60.12 65.82 77.94 72.52 26.25

28.23 52.3 67.42 72.5 81.82 78.15 37.1

45.63 62.34 69.53 74.33 78.06 76.97 55.31

63.95 70.29 76.44 86.28 70.51 50.96 33.46

68.52 74.81 80.67 87.71 77.14 60.17 43.62

78.99 82.36 84.45 87.94 85.25 78.49 68.52

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

KASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA
EK-A MNERALLERN MUHTELF DALGA UZUNLUKLARINA GRE TAYFSAL YANSIMA DEERLER VE PROFLLER
MAGNETITE O-4A
DALGA UZUNLUU (mm) 125-500 (mm) 45-125 (mm) >45 (mm)

NEPHELINE TS-16A
125-500 (mm) 45-125 (mm) >45 (mm)

ORTHOCLASE TS-12A
125-500 (mm) 45-125 (mm) >45 (mm)

0.40 0.45 0.50 1 1.5 2 2.5

6.26 5.99 5.8 4.7 6.6 8.89 10.26

5.88 5.58 5.51 4.45 6.26 8.42 9.68

4.59 4.33 4.22 3.7 4.61 5.66 6.48

61.49 65.54 68.05 72.18 72.49 60.65 46.99

70.63 73.93 76.01 79.36 79.98 72.21 62.65

73.6 76.29 77.84 82.31 83.21 80.26 75.61

63.63 69.08 72.32 76.32 77.78 78.96 77.99

74.62 78.97 81.72 85.53 86.38 86.87 86.44

77.48 79.54 80.72 82.39 82.52 82.47 82.77

PYRITE S-2A
DALGA UZUNLUU (mm) 125-500 (mm) 45-125 (mm) >45 (mm)

QUARTZ, ROCK
125-500 (mm) 45-125 (mm) >45 (mm)

SANIDINE TS-14A
125-500 (mm) 45-125 (mm) >45 (mm)

0.40 0.45 0.50 1 1.5 2 2.5

9.26 11.25 14.26 14.41 13.25 12.72 12.93

9.07 10.95 13.9 13.42 13.02 12.25 12.47

5.29 6.24 7.51 7.37 12.25 9.83 10.53

79.53 79.91 80.54 83.59 83.97 84.4 84.41

82 82.55 83.06 84.02 84.25 84.88 85.88

78.7 79.55 80.07 80.28 80.04 80.31 81.41

48.25 54.02 57.81 72.53 74.49 74.36 70.22

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

KASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA
EK-A MNERALLERN MUHTELF DALGA UZUNLUKLARINA GRE TAYFSAL YANSIMA DEERLER VE PROFLLER
SERPENTINE PS-20A
DALGA UZUNLUU (mm) 125-500 (mm) 45-125 (mm) >45 (mm)

SIDERITE C-9A
125-500 (mm) 45-125 (mm) >45 (mm)

SODALITE TS-10A
125-500 (mm) 45-125 (mm) >45 (mm)

0.40 0.45 0.50 1 1.5 2 2.5

34.51 33.37 47.27 54.44 58.52 33.29 8.1

50.17 50.81 61.48 67.96 70.88 53.56 24.12

63.09 63.72 67.36 70.7 74.28 68.01 47.74

10.35 14.76 19.63 8.76 21.54 54.42 30.69

11.32 16.93 22.49 9.61 33.31 61.14 43.24

16.46 23.73 30.4 32.34 49.19 53.79 49.87

38.17 37.79 31.8 58.69 63.71 67.1 56.39

48.66 49.64 45.08 67.47 71.52 75.02 67.14

59.65 63.68 63.34 76.03 78.06 79.5 75.95

SULFUR E-2A
DALGA UZUNLUU (mm) 125-500 (mm) 45-125 (mm) >45 (mm)

TALC PS-14A
125-500 (mm) 45-125 (mm) >45 (mm)

TITANITE NS-7A
125-500 (mm) 45-125 (mm) >45 (mm)

0.40 0.45 0.50 1 1.5 2 2.5

6.91 25.04 82.69 92.84 92.68 93.03 94.79

4.21 43.27 88.5 93.08 93.15 93.71 95.45

3.77 51.57 86.17 88.71 88.93 89.34 90.76

82.13 86.06 87.63 74.85 90.88 85.13 57.4

83.32 86.58 88.09 79.58 89.74 86.38 64.84

81.56 84.07 85.52 81.64 87.68 85.53 70.41

12.2 33.76 51.89 71.82 57.34 64.63 46.76

26.19 52.11 67.34 82.2 72.2 77.72 64.32

56.6 71.43 77.96 86 83.45 83.98 79.62

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

KASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA
EK-A MNERALLERN MUHTELF DALGA UZUNLUKLARINA GRE TAYFSAL YANSIMA DEERLER VE PROFLLER
TOPAZ NS-6A
DALGA UZUNLUU (mm) 125-500 (mm) 45-125 (mm) >45 (mm)

VERMICULITE PS-18A
125-500 (mm) 45-125 (mm) >45 (mm)

ZIRCON NS-9A
125-500 (mm) 45-125 (mm) >45 (mm)

0.40 0.45 0.50 1 1.5 2 2.5

49.52 49.8 49.99 50.88 51.19 50.54 20.46

55.92 56.31 56.33 57.47 58.1 58.56 39.19

50.9 50.92 50.71 49.9 48.95 48.36 45.11

49.16 56.46 62.12 72.39 65.01 48.12 25.85

43.74 51.67 57.31 71.42 70.3 57.63 42.73

54.86 60.56 65.26 76.85 76.46 68.8 53.81

12.9 17.16 19.4 45.08 38.2 59.15 56.29

21.1 28.16 31.66 60.86 58.23 72.26 70.04

26.13 33.57 38.12 66.37 69.54 73.73 72.82

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

KASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA
EK-B ASKER AMALI GRNEN BANDDAK MLL GRNT KIYMETLENDRMESNE YNELK SEVYELER ( Visible National Imagery Interpretability Rating Scale (NIIRS) SINIFLANDIRMA SEVYES 1 Orta byklkteki liman tesisini tesbit ve/veya byk bir hava meydanndaki pist ve taksirutlar belirlemek SINIFLANDIRMA SEVYES 2 Hava meydanndaki byk bir hangar tesbit Byk sabit radarlar tesbit (AN/FPS 85, CUBRA, DANE, PECHORA, HENHOSE) Askeri talim sahalarn tesbit Yol paternine dayal SA-5 gdml mermi mevziini tehi ve tm mevziin konfigurasyonunu belirlemek Deniz tesislerindeki byk binalar tesbit (Atelyeler, malat binalar) Byk binalar tesbit (Hastahane Fabrika) SINIFLANDIRMA SEVYES 3 Tm byk uaklarn kanat yapsn tehis (Dz, Ok, Delta) (707, CONCORD, BEAR) Radarlar ve SAM mevzilerindeki gdm sahalarn tehis Helikopter ini sahalarn tesbit Mobil gdml mermi slerindeki destek vastalarn varln/yokluunu tesbit Limandaki byk harp gmilerinin tipini tehis (Kruvazr, yardmc ve ticari gemiler) Trenleri veya demiryolu zerindeki katarlar tesbit SINIFLANDIRMA SEVYES 4 Tm byk avc uak tiplerini tehis (FENCER, FOXBAT, F-15, F-14)) Byk mnferit radarlar antenlerini tesbit (TALL KING) Paletli vastalar, sahra topcusu byk nehir geme techitat grup halindeki tekerlekli vastalarn genel tiplerini tehis Ak gdml mermi silo kapsn tesbit Orta byklkteki deniz altlarn ba eklini tesbit (ROMEO, HAN, Type 209, ECHOII) Demiryolu raylar, mnferit vastalar, kontrol kulesi, makas kontrol noktalarn tehis SINIFLANDIRMA SEVYES 5 Vastaya veya treylere monteli radarlar tehis radarlar antenlerini tesbit (TALL KING) Taktik SSM sistemlerini tipini tehis (FROG, SS-21, SCUD) Kamufle edilmemi SS-25 gdm sistemlerindeki TEL ve ve gdm destek venlerini ayrmak KIROV, SOVREMENNY, KIEV, SLAVA, MOSKVA, KARA VEYA KRESTA snf harp gemilerindeki hava arama radarlarn (TOP STEER veyaTOP SAIL) tehis Mnferit demiryolu vastalarnn tipini (Gondol, dz kutu) ve/veya lokomotif tiplerini (buharl, dizel) tehis SINIFLANDIRMA SEVYES 6 Kk ve orta helikopter modellerini ayrmak (HELIX A/B/C, HIND D/E, HAZE A/B/C) EW/GCA/ACQ Radarlarnn anten ekillerini tehis (parabolik, dikdrtgen, keli) Orta ebatlardaki paletli vastalar tehis SA-6, SA-11ve SA-17 gdml mermileri birbirinden ayrmak SA-N-6 ve SLAVA snf harp gemilerindeki dikey lanerleri tehis Otomobillerin sedan veya station wagon tiplerini tehis

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

KASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA
EK-B ASKER AMALI GRNEN BANDDAK MLL GRNT KIYMETLENDRMESNE YNELK SEVYELER ( Visible National Imagery Interpretability Rating Scale (NIIRS) SINIFLANDIRMA SEVYES 7 Av uaklaarn tehis (FULCRUM, FOXHOUND) Limanlar gemilerdeki bordo iskelesini, elektronik venlerdeki havalandrma bacalarn tehis Vastalara monte edilmi antitank gdml mermilerini tesbit ( BMP-1 zerindeki SAGGER) Gdml mermi depo kaplarndaki mentee mekanizmasn ve kontrol silolarnn detaylarn tesbit KIROV, KARA, KRIOV tipi harp gemileri zerindeki mnferit torpito tplerini tehis Demiryolu balantlarn tehis SINIFLANDIRMA SEVYES 8 Bombarduman uaklar zerindeki perinleri tehis Horn ve W tipi antenleri tesbit (BACKTRAP ve BACKNET) Elde tanan SAMlar tehis ( SA-7/14, REDEYE, STINGER) Gverteye monteli vinlerin kablolarn tesbit Vastalarn n amndaki silecekleri tehis SINIFLANDIRMA SEVYES 9 Uak gvdesine balanm slotlar ayrtetmek Anten kanopileri hat balantsn salayan kk seramik izalator fincanlarn tehis Vastalarn plakalarn tehis Gdml mermi ksmlar zerindeki vida ve civatalar tehis 1-3 in apndaki halatlarn rgsn tehis Demiryolu balant materyalini tesbit SVL AMALI GRNEN BANDDAK MLL GRNT KIYMETLENDRMESNE YNELK SEVYELER (Civil National Imagery Interpretability Rating Scale (NIIRS) SINIFLANDIRMA SEVYES 0 Engeller veya ok zayf zmleme nedeniyle grnt kymetlendirilememektedir SINIFLANDIRMA SEVYES 1 Arazi kullanm snflarn birbirinden ayrt etmek (skan, ziraii, orman, su ve plak arazi) Orta ebatlarladaki liman tesislerini tesbit Byk meydanlardaki taksirut ve pisti ayrt etmek Byk sahalardaki drenaj paternlerini tehis SINIFLANDIRMA SEVYES 2 160 acreden daha byk sulama yaplan tarlalar tehis Byk binalar tesbit (Hastahane Fabrika) Byk otoyol sistemleri zerindeki yonca yapra gibi yol paternlerini tehis Buz krc deniz vastalarn tesbit 300 fitden daha byk gemilerin dmen suyunu tesbit

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

KASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA
EK-B SVL AMALI GRNEN BANDDAK MLL GRNT KIYMETLENDRMESNE YNELK SEVYELER (Civil National Imagery Interpretability Rating Scale (NIIRS) SINIFLANDIRMA SEVYES 3 160 acreden daha byk tarlalarda srlme izlerini tesbit skan blgelerindeki mnferit binalar tesbit Demiryolu hatlar zerindeki tren katar halindeki demiryolu aralarn tesbit Seyrsefer yaplabilen dahili su yollar zerindeki mavunalar tehis Tabii ormanlar ve meyva bahcelerini birbirinden ayrt etmek SINIFLANDIRMA SEVYES 4 Ambarlar, silolar ve evleri gibi iftlik binalarn tehis Demiryolu tasnif sahalarndaki demiryolu hatlarn saymak Yerleim sahalarndaki basketbol, tenis ve voleybol sahalarn tesbit Demiryolu raylar, mnferit vastalar, kontrol kulesi, makas kontrol noktalarn tehis imenlik arazideki jip izlerini tesbit SINIFLANDIRMA SEVYES 5 Mnferit demiryolu vastalarnn tipini (Gondol, dz kutu) ve/veya lokomotif tiplerini (buharl, dizel) tehis Vasta depolama binalarn tesbit Kamp ve elence mahallerindeki adrlar tehis ne yaprakl ve yayvan yaprakl aalar birbirinden ayrt etmek Otlaklardaki fil, gergedan ve zrafa gibi byk hayvanlar tesbit SINIFLANDIRMA SEVYES 6 Narkotik madde ieren bitki rtsn tesbit Msr, soya fasulyas rnleri ve buday, yulaf gibi kk taneli tahllar ayrt etmek Otomobillerin sedan veya station wagon tiplerini tehis Yerleim sahalarndaki mnferit telefon / elektrik direklerini tehis plak arazi zerindeki ayak izlerini tesbit SINIFLANDIRMA SEVYES 7 Pamuk tarlalarndaki yetimi pamuu tehis Mnferit demiryolu balantlarn tehis Merdivenlerdeki basamaklar tesbit Orman kesimi sonuundaki ortaya kan ktk ve kayalar tesbit SINIFLANDIRMA SEVYES 8 Domuz yavrularn saymak Asfalt kapl sathlar zerine izilmi iaretleri tehis Otobs/kamyonlarn plakalarn tehis Mnferit am fidanlarn tehis Su reservelerindeki mnferit zambaklar tehis Vastalarn n amndaki silecekleri tehis SINIFLANDIRMA SEVYES 9 Buday, yulaf ve arpa gibi kk rnlerin baaklarn tehis Tel rg itlerindeki mnferit tel rlerini tehis Demiryolu balant materyalini tesbit am aalarndaki ine yaprakl dallar mnferiden tehis

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

KASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA
EK-B RADAR GRNT KIYMETLENDRMESNE YNELK SINIF SEVYELER (Radar National Imagery Interpretability Rating Scale (IIRS) SINIFLANDIRMA SEVYES 0 Engeller veya ok zayf zmleme nedeniyle grnt kymetlendirilememektedir SINIFLANDIRMA SEVYES 1 Park sahalarndaki uaklar tesbit Sk aalk sahalarda byk seyreltmeyi tesbit Liman tesisindeki iskele ve atelyeleri tesbit Birbirinden ayrt edimeksizin karayolu veya demiryolu gibi ulam ebekesini tesbit SINIFLANDIRMA SEVYES 2 Byk bombarduman ve nakliye uaklarn tesbit (BLACKJACK, CAMBER, COCK, 707, 747) Byk array tipi antenlere sahip radarlar tehis (HEN, HOUSE, DOG HOUSE) Askeri tesislerdeki bina paternlerini ve mevzii konfigurasyonunu tesbit SSM laner mevzilerini tesbit (ICBM) ilep veya tanker gibi byk ticari gemileri tesbit Atletizm stadyumlarn tehis SINIFLANDIRMA SEVYES 3 Orta byklkteki uaklar tesbit (FENCER, FLANKER, CURL, COKE, F-15) Yuvarlak binaya monte edilmi 12 metre capndaki anak anteni ieren ORBITA mevziini tehis Askeri tesislerdeki ara koruma duvarlarn tesbit SAM, SSM veya ABM sabit gdml mermi mevzilerindeki ara ve techizat tesbit Orta ebaddaki ileplerin gverte st yapsn tesbit Orta ebaddaki (6 hatl) demiryolu tasnif sahasn tehis SINIFLANDIRMA SEVYES 4 Byk ebatl helikopter ve orta ebaddaki sabit kanatl uaklar ayrt etmek HALO, CRUSTY) Tesisler ve komuta postalar arasndaki kablo hatlarn tesbit Motor bakm tesislerindeki mnferit vastalar tesbit Gdml mermi stlerindeki yaplardaki kayar atlarn ak veya kapal olduunu ayrt etmek Kare tarznda ba bulunan ROPUCHA snf karma vastasn (LST) tehis Demiryolu / karayolu ilikin tm kprleri tesbit SINIFLANDIRMA SEVYES 5 Tm orta snf helikopterleri ayrt etmek (HIND, HIP, HAZE, HOUND, PUMA, WASP) Gelimi TWIN EAR antenini tesbit Nehir gecme techizatn ve orta/ar zrhl aralar ayrt etmek (MTU-20, T-62 MBT) SS-25 RTP gdml mermi sistemindeki gdm destek techizatn tesbit SSN tipi harp gemilerinin ba ekli, uzunluk / genilik farkn ayrt etmek Demiryolu vagonlar arasndaki mesafeyi tesbit ve vagon adedini belirlemek

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

KASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA
EK-B RADAR GRNT KIYMETLENDRMESNE YNELK SINIF SEVYELER (Radar National Imagery Interpretability Rating Scale (IIRS) SINIFLANDIRMA SEVYES 6 Sabit kanatl av uaklarn ayrt etmek (FENCER, FLANKER) BAR LOCK / SIDE NET radar mevziilerindeki antenleri ayrt etmek Kck askeri destek vastalarn ayrt etmek (UAZ-69, UAZ-469 aralar ve T-72, T-80 tanklar) KRESTA II (CG), KRESTA I (CG), YANKEE I, DELTA I, KIRAV II (FFG) snf harp gemilerinden havalanan helikopterleri ayrt etmek Dz veya gondol tipi vagonlar zerindeki yk tesbit SINIFLANDIRMA SEVYES 7 Kk avc uak tiplerini tehis (FISHBED, FITTER, FLOGGER) Taretli, paletli Zrhl personel tayc ve orta tanklar ayrt etmek (BMP-1/2, T-64) SA-2 mevzilerindeki lancer zerindeki gdml mermiyi tesbit KRIVAK I/II tipi harp gemilerinin ba tarafna monteli gdm sistemini ve KRIVAK III tipi harp gemilerini ba tarafna monte edilmi silah taretlerini ayrt etmek Yerleim sahalar veya askeri tesislerdeki sokak lambalarn tesbit SINIFLANDIRMA SEVYES 8 HIND ve HIP tipi helikopterleri ayrt etmek FAN SONG E gdml mermi kontrol radar ve FAN SONG F radarndaki parabolik anak antenleri ayrt etmek SA-6 gdml mermi mevziindeki techizat tehis Demiryolu tank tipi vagonlar zerindeki havalandrma kapaklarn tehis SINIFLANDIRMA SEVYES 9 Byk uaklara uygulanm ana modifikasyonlar tesbit ( At, pod) EW, GCA ve ACQ radarlarndaki anten ekillerini tehis Tekerlekli veya paletli zrhl personel tayclar zerindeki taret ve silahlar tehis (BTR-80, BMP-1/2, MT-LB, M-113 SA-3 gdml mermisi zerindeki ileri kanatklar tehis

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

KASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA
EK-B INFRARED GRNT KIYMETLENDRMESNE YNELK SEVYELER (Infrared National Imagery Interpretability Rating Scale (NIIRS) SINIFLANDIRMA SEVYES 1 Byk meydanlardaki pist ve taksirutlar ayrt etmek Sk aalk sahalarda 1 kilometre kareden daha byk seyreltmeyi tesbit Ak denizlerdeki uak gemisi, super tanker ve KIROV tipi gemileri tesbit 1 kilometre kareden daha byk bataklklar tesbit SINIFLANDIRMA SEVYES 2 Byk uaklar tesbit (C-141, 707, BEAR, CANDID, CLASSIC) Yerleim sahalarndaki hastahane ve fabrika gibi byk binalar tesbit Sk, seyrek aalar ve ak alanlar ayrt etmek SS-25 slerindeki bina ve yollar tehis Askeri ve ticari limanlar ayrt etmek SINIFLANDIRMA SEVYES 3 Byk ve kk tip uaklar ayrt etmek (C-141, 707, BEAR, A300, AIRBUS / A-4, FISHBED, L-39) Termik takat kaynaklarndaki kazan dairesi, baca faaliyetlerini tehis Byk hava erken ihbar radarlarn tesbit Byk askeri garnizonlardaki eitim sahalarnda kullanlan vastalarn izlerini tesbit SA-5 lgdml mermi kompleksindeki tesisleri tehis 200 metreden daha byk ilep ve tankerleri ayrt etmek SINIFLANDIRMA SEVYES 4 Kk av uaklarnn kanat konfigurasyonunu tehis (FROGFOOT, F-16, FISHBED) skan sahalarndaki 50 metre apndan daha kk transformotorleri tesbit Elektronik tesislerdeki 10 metre apndan daha byk domelar tesbit Askeri garnizonlardaki vastalarn termik faaliyetini tesbit Askeri garnizonlardaki SS-25 MSVnin termik faaliyetini tesbit Byk ticari gemilerdeki kapal ambar kapaklarn tehis SINIFLANDIRMA SEVYES 5 Tek ve ikiz kuyruklu av uaklarn ayrt etmek ( FLOGGER, F-16, TORNADO / F-15, FLANKER, FOXBAT) Tenis kortlarn tehis Byk Radyo role metal kafes direklerini tehis Koruma duvarlar iindeki zrhl vastalar tesbit SA-10 mevziindeki elektronik kuleyi tesbit 200 metreden daha byk ticari gemilerin baca tipini tehis (kare, yuvarlak, oval) SINIFLANDIRMA SEVYES 6 Dizel lokomotiflerinin termik faaliyetini tehis FIX FOUR ve FIX SIX mevzilerindeki anten ekillerini ayrt etmek Tank ve zrhl personel tayclardaki termik faaliyeti ayrt etmek 2 rayl ve 4 rayl SA-3 lanerlerini ayrt etmek Denizaltlardaki gdml mermi tp kapaklarn tehis

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

KASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA

EK-B INFRARED GRNT KIYMETLENDRMESNE YNELK SEVYELER (Infrared National Imagery Interpretability Rating Scale (NIIRS) SINIFLANDIRMA SEVYES 7 MIG-23 FLOGGER uaklarnn yer taarruz ve nleme tiplerini ayrt etmek Otomobillerin sedan veya station wagon tiplerini tehis Radyo role kulelerindeki 3 metre apndan daha kk anak antenleri tehis SA-6 mevzilerindeki gdml mermi aktarma vinlerini tehis 2 rayl ve 4 rayl SA-3 lanerlerini ayrt etmek skelelerdeki balama techizatn (baba) tesbit SINIFLANDIRMA SEVYES 8 Radar antenlerinin dikey ve yatay desteklerini tehis Tank taretleri kapal kaplarn tesbit SINIFLANDIRMA SEVYES 9 Av uaklar zerindeki giri panellerini tehis BIRDS EYE ve BELL LACE antenlerini ayrt etmek Zrhl vastalar zerindeki taret kapaklarnn menteelerini tehis SA-2/CSA-1 gdml mermileri sistemindeki komuta gdm antenlerini tehis

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

KASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA EK-C

GENEL BLG TPLERNE TATBK EDLEBLEN UZAKTAN ALGILAMA UYGULAMALARI UYGULAMA 1. ANTLAMALARI ZLEME 2. SLAHLARIN KONTROLU 3. SLAH ETKNLKLER GENEL BLG TPLER Kimyasl ve biolojik silah retimi, depolanmas ve testi Klasik silah retimi Klasik kuvvetler Gdml fzeler kolaylklar Orta menzilli nklear gdml mermiler Gdml mermi tayclar ve lanerler Nklear denizaltlar Bombardman sleri nklear balk depolar Nklear silah retimi, depolama ve test Stratejik gdml mermi retimi Kimyasal ve biolojik silahlarn retimi, depolanmas ve testi Klasik silahlarn retimi Gdml fzeler Orta menzilli nklear fzeler Gdml fze tayclar ve lanerleri Nklear enerji retim merkezleri Nklear balk depolama sahalar Nklear silahlarn retimi, depolanmas ve testi Stratejik fze retimi Silah sevkiyat ve depolama Endstriyel tesisler Askeri techizat Askeri tesisler Oinografik faktrler

4. BELRT VE KAZLAR

Askeri techizat Askeri tatbikatlar ve intikaller Askeri tesisler ni pistleri ve yol eritleri Meydanlar Helikopter ini ve atma blgeleri Endstriyel tesisler Ulam hatlar Askeri tesisler Oinografik faktrler Denizalt ve sath gemileri dalma yerleri Toporafik faktrler Meydanlar Endstriyel tesisler Ulam hatlar Askeri techizat Askeri tesisler Oinografik faktrler Toporafik faktrler

5. HTMALYET PLANLAMASI

6. HEDEF TESBT VE STHBARAT

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

KASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA EK-C

GENEL BLG TPLERNE TATBK EDLEBLEN UZAKTAN ALGILAMA UYGULAMALARI UYGULAMA 7. MUHAREBE SAHASI STHBARAT HAZIRLIKLARI GENEL BLG TPLER ni pistleri ve yol eritleri Helikopter ini ve atma blgeleri Ulam hatlar Askeri techizat Askeri tesisler Oinografik faktrler Demiryolu techizat ve kolaylklar Toporafik faktrler Helikopter ini ve atma blgeleri Ulam hatlar Oinografik faktrler Toporafik faktrler Ulam hatlar Oinografik faktrler Toporafik faktrler Ulam hatlar Oinografik faktrler Toporafik faktrler Ulam hatlar Oinografik faktrler Toporafik faktrler Helikopter ini ve atma blgeleri Ulam hatlar Oinografik faktrler Toporafik faktrler Meydanlar Endstriyel tesisler Ulam hatlar Askeri techizat Askeri tesisler Demiryolu techizat ve depolama ni pistleri ve yol eritleri Meydanlar Helikopter ini ve atma blgeleri Helikopter ini ve atma blgeleri Ulam hatlar Helikopter ini ve atma blgeleri Topografik faktrler Askeri tesisler Oinografik faktrler Oinografik faktrler Toporafik faktrler

8. TATBKAT DESTE

9.

HARTALARI GNELLETRME

10. HARTA DESTE

11. GRNT HARTALARI RETM 12. AMPBK TAARRUZ PLANLAMASI

13. TAARRUZ VE DARBE GREV PLANLAMASI

14. HAVA ULATIRMA GREV PLANLAMASI 15. UU ETM YARDIMCILARI

16. ELEKTRONK VE MUHABERE PLANLAMASI 17. DENZALTI VE SATIH MUHAREBE PLANLAMASI 18. DENZ SLAH ATI DESTE

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

KASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA EK-C

GENEL BLG TPLERNE TATBK EDLEBLEN UZAKTAN ALGILAMA UYGULAMALARI UYGULAMA 19. DENZ GDML FZE DESTE 20. ONOGRAFK ARATIRMALAR 21. BARINAK, LMAN VE DEMRLEME KAPASTES ANALZ 22. LOJSTK STHBARATI 24. MOBL GDML MERM SAHASI LMTLER 25. ZEL HAREKATLAR VE ZEL HARP DESTE GENEL BLG TPLER Ulam hatlar Oinografik faktrler Toporafik faktrler Oinografik faktrler Ulam hatlar Oinografik faktrler Ulam hatlar Oinografik faktrler Toporafik faktrler Maden karma sahalar Kimyasl ve biolojik silah retimi, depolanmas ve testi Nklear silah retimi, depolanmas ve testi Stratejik fze retimi Gdml mermi retimi ve test kolaylklar Test kolaylklar ve at sahalar Ulam hatlar Toporafik faktrler Bitki analizi Uak pistleri ve yol eritleri Meydanlar Helikopter ini ve atma blgeleri Ulam hatlar Askeri techizat Askeri tesisler Oinografik faktrler Toporafik faktrler Topografik faktrler Helikopter ini ve atma sahalar ni pistleri ve yol eritleri Helikopter ini ve atma blgeleri Ulam hatlar Oinografik faktrler Koruyucu kamuflaj faaliyeti Toporafik faktrler Uak pistleri ve yol eritleri Meydanlar Helikopter ini ve atma blgeleri Ulam hatlar Oinografik faktrler Toporafik faktrler

23. NKLEAR, BOLOJK VE KMYASAL SLAH ANALZLER

26. ARATIRMA VE TAHLYE GREV PLANLAMASI 27. BYKELLK TESSLERN KORUMA VE GZLLK PLANLAMASI

28. MUHARP OLMAYAN UNSURLARI TAHLYE HAREKATI

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

KASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA

EK-C
GENEL BLG TPLERNE TATBK EDLEBLEN UZAKTAN ALGILAMA UYGULAMALARI UYGULAMA 29. EMNYETL SAHA ANALZ GENEL BLG TPLER Uak pistleri ve yol eritleri Ulam hatlar Nfus dalm Toporafik faktrler Bitki analizi Endstriyel tesisler Ulam hatlar Askeri tesisler Bitki sulama Bitkisel retim rn depolama Bitki stresi Hastalk ve zarar ynetimi Kenevir retimi Yangn analizi Orman envanteri Bitki haritacl Hastalk ve zarar ynetimi Tekrar ormanlatrma Toprak ynetimi Ulam hatlar Yamur glleri Toporafik faktrler Su ynetimi Asit yamuru Hava kirlilii Yamur ormanlar Yamur glleri Topraklar koruma Toprak harfiyatl madencilik Termal kirlenme Toksit atklar Su kirlenmesi Uyuturucu hava koridorlar Uyuturucu rn analizi Uyuturucu ekim zellikleri Uyuturucu retim tesisleri Uyuturucu nakli ve depolama tesisleri Tabii felaket hasar deerlendirmesi Ulam hatlar

30. ZEL FAALYET BROLARI DESTE 31. ZRAAT ANALZ

32. ORMANCILIK

33. EVRESEL PLANLAMA

34. EVRESEL TAHRP

35. UYUTURUCUYA KARI KOYMA DESTE

36. FELAKETE YARDIM

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

KASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA EK-C

GENEL BLG TPLERNE TATBK EDLEBLEN UZAKTAN ALGILAMA UYGULAMALARI UYGULAMA 37. EKONOMK ANALZ GENEL BLG TPLER Meydanlar Su basknlarn kontrol projeleri Endstriyel tesisler Maden karma sahalar Stratejik kaynaklar Ulam Su kaynaklar Endstriyel tesisler Ulam hatlar Maden sahalar Toporafik faktrler Bitki analizi Stratejik kaynaklar Test kolaylklar ve menziller Sel basknlarn kontrol projeleri

38. BLGESEL ETDLER

39. LASER, MICROWAVE VE IIN HZMES ANAZ 40. MHENDSLK ALIMALARI

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

KASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA EK-C

BLG GEREKSNMLERNE TATBK EDLEBLEN GENEL BLG TPLER
GENEL BLG TP LGL UYGULAMALAR BLG GEREKSNMLER KLASK KUVVETLER Antlamalar izleme GENEL BLG TP LGL UYGULAMALAR BLG GEREKSNMLER Silahlarn kontrolu ve antlamalar izleme ile ilgili zel askeri tesisleri tehis Stok seviyeleri ve seviyelerdeki deiiklikleri belrlemek iin materyel ve techizat stoklarn analiz Depolanan silahlar ve hasarlar ile ilgili faaliyeti analiz Birlik hareketleri ve tesislere yerleim faaliyetini analiz Taktik birliklerin toplanma sahalarn tesbit

NKLEAR DENZALTILAR Antlamalar izleme Denizalt slerinde ve inaa tesislerindeki nklear denizaltlarn adedini ve tipini tehis Denizalt inaa ve tamir tesislerindeki termal sinyalleri analiz NKLEAR RETM Silahlarn kontrolu nc Dnya lkelerindeki Takat kaynaklar dahil nklear reaktrleri ve ilgili tesisleri tehis Nklear tesisler ile ilgili yeni inaatlar tesbit Mevcut nklear tesislerdeki gze batan faaliyeti tesbit SLAH SEVKYATI VE DEPOLAMA Silahlarn kontrolu Klasik silah retim tesislerini tehis Silah retim tesisleri ile ilikili depolama sahalar ve ulam ebekesini tehis Depolama sahalarnn depolama seviyesini analiz Depolama sahalar ile ilikili demiryolu, gemi ve kara nakil vastalarn tehis

GENEL BLG TP LGL UYGULAMALAR BLG GEREKSNMLER

GENEL BLG TP LGL UYGULAMALAR BLG GEREKSNMLER

GENEL BLG TP LGL UYGULAMALAR BLG GEREKSNMLER

KMYASAL VE BOLOJK SLAH RETM, DEPOLANMASI VE TEST Silahlarn kontrolu, Antlamalar izleme Kimyasal ve biolojik dkntleri birimsel tayf sinyallerden tesbit Kimyasal ve biolojik tesislerin hacimli depolama kolaylklarn tehis Kimyasal ve biolojik harp materyani tehis KLASK SLAH RETM Silahlarn kontrolu, Antlamalar izleme Tank, uaksavar, zrhl ara , cephane ve patlayc madde reten tesisleri tehis Askeri silah depolama kolaylklarn tehis Depolama seviyesini belirlemek iin depolama kolaylklarn analiz

GENEL BLG TP LGL UYGULAMALAR BLG GEREKSNMLER

GENEL BLG TP LGL UYGULAMALAR BLG GEREKSNMLER

GDML FZELER Silahlarn kontrolu, Antlamalar izleme Fze retim tesislerini tehis retim tesisleri ile ilgili depolama kolaylklarn tehis Depolama kolaylklarndaki depolama seviyesi analizi Depolama sahas ile ilgili nakliye kolaylklarn tehis (Demiryolu, gemi, vasta) ntikal sahalar ve bombarduman slerindeki gdml fze faaliyetini tesbit

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

KASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA

EK-C
BLG GEREKSNMLERNE TATBK EDLEBLEN GENEL BLG TPLER GENEL BLG TP LGL UYGULAMALAR ORTA MENZLL NKLEAR FZELER Silahlarn kontrolu, Antlamalar izleme Gizlenmi silah depolarnn mevkiini tesbit Kamuflaj, gizleme ve aldatma nlemlerini tesbit Nklear balk depolarn tesbit Gdml mermi retim tesislerini tehis GDML MERM TAIYICILARI VE LANERLER Silahlarn kontrolu, Antlamalar izleme Gdml mermi tayclar ve lanerlerin mevkii ve retim tesislerini tehis NKLEAR BALIK DEPOLAMA (BOMBARDUMAN SLER) Silahlarn kontrolu, Antlamalar izleme Ar bombarduman slerini tehis Ar bombarduman slerindeki nklear balk depolama sahalarn tehis Depolama sahalarndaki faaliyetin seviyesini analiz NKLEAR SLAH RETM, DEPOLAMA VE TEST Silahlarn kontrolu, Antlamalar izleme GENEL BLG TP LGL UYGULAMALAR BLG GEREKSNMLER Nklear silah retim ve ilikili depolama tesislerini tehis Askeri garnizonlar, sler ve intikal birlikleri ile ilikili nklear silah depolarn tehis Nklear ve nklear ile ilikili gze batan ve gizli faaliyetleri tehis Test sahalarndaki yeni kraterleri tehis Test hazrlklarn tesbit Test alanlarndaki nklear radyasyon kirliliini tesbit

BLG GEREKSNMLER
GENEL BLG TP LGL UYGULAMALAR BLG GEREKSNMLER GENEL BLG TP LGL UYGULAMALAR BLG GEREKSNMLER

GENEL BLG TP LGL UYGULAMALAR BLG GEREKSNMLER

STRATEJK GDML MERM RETM Silahlarn kontrolu, Antlamalar izleme zel sahalardaki roket motorlar ve harp bal retim tesislerini tehis retim tesisleri ile ilikili depolama sahalarn tehis zel sahalar dndaki dier retim faaliyetlerini tesbit

GENEL BLG TP LGL UYGULAMALAR BLG GEREKSNMLER

ASKER TATBKATLAR VE NTKAL Belirti ve ikazlar, Antlamalar izleme Askeri tesislerde, demiryolu sahalarnda ve meydanlarda artan kta topluluklar ve faaliyeti tesbit Garnizonlardaki techizat hareketlerini tesbit Eitim ve manevra sahalarnda artan faaliyetin seviyesini tesbit

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

KASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA

EK-C
BLG GEREKSNMLERNE TATBK EDLEBLEN GENEL BLG TPLER GENEL BLG TP LGL UYGULAMALAR ULAIM HATLARI Amfibik taarruz planlamas, Taarruz ve darbe grev planlamas, htimaliyet planlamas, Felakete yardm, Bykelilik tesislerini koruma ve gizlilik planlamas, Tatbikat destei, evresel planlama, Grnt haritalar retimi, Muharebe sahas istihbarat hazrlklar, Lojistik istihbarat destei, Haritalar gnelletirme, Harita destei, Mobil gdml mermi sahas limitleri, Muharip olmayan unsurlar tahliye harekat, Barnak/liman/ ve demirleme kapasitesi analizi, Emniyetli saha analizi, zel faaliyet brolar destei, Deniz gdml fze destei, zel harekatlar ve zel harp destei, Hedef tesbit istihbarat Kamuflaj faaliyetleri analizi naat faaliyetleri analizi Otoyol kprlerini tehis Demiryolu kprlerini tehis Sular zerindeki gei yerlerini tehis Asli ve tali karayollarn tehis Yol sath malzemesinin analizi Demiryollarn tehis Dahili su yollar ve kanallar tehis

BLG GEREKSNMLER

GENEL BLG TP LGL UYGULAMALAR

UAK PSTLER VE YOL ERTLER Hava ulatrma grev planlamas, htimaliyet planlamas, Bykelilik tesislerini koruma ve gizlilik planlamas, Ulam sahas istihbarat hazrl, Uu eitim yardmclar, Muharip olmayan unsurlar tahliye harekat, Emniyetli saha analizi, zel harekatlar ve zel harp destei Snrlar ve ebatlar tehis Deiimi analiz Buz ve kar analizi Topran ierdii nem analizi Yzeydeki gayri muntazamlklar tanma Sath materyalini analiz Bitki analizi Giri ve k rotalarn tanma MEYDANLAR Hava ulatrma grev planlamas, Taarruz ve darbe grev planlamas, htimaliyet planlamas, Ekonomik analiz, Uu eitim yardmclar, Muharip olmayan unsurlar tahliye harekat, Emniyetli saha analizi, zel harekatlar ve zel harp destei, Hedef tesbit ve istihbarat Pistlerin, taksirutlarn ve park sahalarnn adet, istikamet ve sath materyalini tanmak naat faaliyetlerini tanma Uaksavar (AAA) ve sathtan havaya atlan gdml mermi (SAM) savunmasn tesbit Hangarlar, tamir kolaylklar ve dier ana binalar tehis POL tanklarn ve yakt kolaylklarn tehis G kaynaklarn tehis Uak dalma sahalar ve snaklar tehis Hava trafik kontrol harekat binalar / bunkerleri, radar ve muhabere elektroniini de ieren komuta kontrol kolaylklarn tehis

BLG GEREKSNMLER

GENEL BLG TP LGL UYGULAMALAR

BLG GEREKSNMLER

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

KASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA EK-C

BLG GEREKSNMLERNE TATBK EDLEBLEN GENEL BLG TPLER GENEL BLG TP LGL UYGULAMALAR
HELKOPTER N VE ATMA SAHALARI Hava ulatrma grev planlamas, Ampibik taarruz planlamas, htimaliyet planlamas, Bykelilik tesislerini koruma ve gizlilik planlamas, Uu eitim yardmclar, Ulam sahas istihbarat hazrl, Muharip olmayan unsurlar tahliye harekat, Aratrma ve kurtarma grev planlamas, zel harekatlar ve zel harp destei Snrlar ve ebatlar tehis Deiimi tehis Engelleri tesbit Sath younluu analizi Yzeydeki gayri muntazamlklar tanma Sath materyalini analiz Bitki analizi Giri ve k rotalarn tanma ASKER TESSLER Denizalt ve sath muharebe planlamas, Taarruz ve darbe grev planlamas, htimaliyet planlamas, Belirtiler ve ikazlar, Muharebe sahas istihbarat hazrlklar, zet faaliyet brolar destei, zel harekatlar ve zel harp destei, Hedef tesbit ve istihbarat, Silah etkinlikleri Muharebe sahas analizi (patlama) Muharebe sahas analizi (termal n) Kamuflaj perdesini tehis naat faaliyeti analizi Aldatmay tehis Yanltc boyay tehis Materyal tiplerini analiz Tabii bitki kamuflajn analiz Denizalt inaat tamir alanlarna ilikin termal sinyalleri tehis Termal sinyalleri analiz Bitki analizi

BLG GEREKSNMLER

GENEL BLG TP LGL UYGULAMALAR

BLG GEREKSNMLER

GENEL BLG TP LGL UYGULAMALAR

ASKER TECHZAT Taarruz ve darbe grev planlamas, Belirti ve ikazlar, Muharebe sahas istihbarat hazrlklar, zel harekatlar ve zel harp destei, Hedef tesbit istihbarat, Silah etkinlikleri Hava muharebe konu ve kuruluu tesbit Muharebe sahas analizi (patlama) Kamuflaj perdesini tehis Sahte tesisleri tehis Yanltc boyay tehis Elektronik konu ve kuruluu tesbit Harekli techizat tehis Kara muharebe konu ve kuruluu tesbit Gdml mermi konu ve kuruluu tesbit Tabii bitki kamuflajn analiz Deniz muharebe konu ve kuruluu tesbit Sathdan havaya gdml mermi (SAM) konu ve kuruluu tesbit Uzay sistemlerini tehis

BLG GEREKSNMLER

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

KASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA EK-C

BLG GEREKSNMLERNE TATBK EDLEBLEN GENEL BLG TPLER GENEL BLG TP LGL UYGULAMALAR BLG GEREKSNMLER
ENDSTRYEL TESSLER Taarruz ve darbe grev planlamas, Ekonomik analiz, Blgesel etdler, zel faaliyet buro destei, Hedef tesbit ve istihbarat, Silahlarn etkinlikleri Muharebe sahas analizi (patlama) Muharebe sahas analizi (termal n) Kamuflaj faaliyeti analizi Kamuflaj perdesini tehis naat faaliyeti analizi Aldatmay tehis Yanltc boyay tehis Materyal tiplerini analiz Maden karma ve retim tesislerini tehis

GENEL BLG TP LGL UYGULAMALAR BLG GEREKSNMLER

GDML MERM RETM VE TEST TESSLER Nklear, Biolojik ve kimyasal silah analizi Atmosferik hareketi tesbit naat faaliyetini analiz Yakt lekelerini analiz Saha kraterlerini analiz Materyal tiplerini analiz Termal sinyalleri analiz Bitki stresini analiz

GENEL BLG TP LGL UYGULAMALAR BLG GEREKSNMLER GENEL BLG TP LGL UYGULAMALAR

DEMRYOLU TECHZATI VE KOLAYLIKLARI Taarruz ve darbe grev planlamas, Muharebe sahas istihbarat hazrl Tasnif sahalar, tamir kolaylklar ve aktarma noktalarn tehis Sahte ve kamufle edilmi demiryolu vastalarn tehis

OSNOGRAFK FAKTRLER Amfibik taarruz planlamas, Denizalt ve sath muharebe planlamas, htimaliyet planlamas, Bykelilik tesislerini koruma ve gizlilik planlamas, Tatbikat destei, Grnt haritalar retimi, Muharebe sahas istihbarat hazrlklar, Lojistik istihbarat destei, Haritalar gnelletirme, Harita destei, Deniz top at destei, Muharip olmayan unsurlar tahliye harekat, Oinografik aratrma, Barnak/liman ve ak deniz kapasitesi analizi, , Deniz gdml fze destei, zel harekatlar ve zel harp destei, Hedef tesbit istihbarat, Silah etkinlikleri Bathymetry analizi Plaj snrlar ve ebatlar analizi Plaj kompozisyonunun analizi Plaj uyumluluk analizi Plajlardaki dalm ve depolama sahalarn tesbit Plaja k rotalarn tehis Denizlerde n saan canllar analiz Aknt ve girdap analizi Tabii ve insan yaps engelleri tehis Sahillerdeki maynlar tesbit Petrol szntlarn analiz Buz ktlelerinin mevkii, yaps, kalnl ve scakln tehis Su berrakln tesbit Deniz suyu tuzluluunu analiz

BLG GEREKSNMLER

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

10

KASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA EK-C

BLG GEREKSNMLERNE TATBK EDLEBLEN GENEL BLG TPLER GENEL BLG TP LGL UYGULAMALAR
TOPOGRAFK FAKTRLER Amfibik taarruz planlamas, htimaliyet planlamas, Elektronik ve muhabere planlamas, Bykelilik tesislerini koruma ve gizlilik planlamas, Tatbikat destei, evresel planlama, Grnt haritalar retimi, Muharebe sahas istihbarat hazrlklar, Lojistik istihbarat destei, Haritalar gnelletirme, Harita destei, Mobil gdml mermi sahas limitleri, Deniz top at destei, Muharip olmayan unsurlar tahliye harekat, Blgesel etdler, Emniyetli saha analizi, Deniz gdml fze destei, Aratrma ve kurtarma grevi planlamas, zel harekatlar ve zel harp destei, Hedef tesbit istihbarat Muharebe sahas analizi Bitki tiplerini tehis Drenaj paternini tehis nsan yaps toprak zelliklerini tehis Yaprak tipi ve younluu analizi Yryerek geilebilen yerleri tesbit imenleri tehis Seviye ve Meyili tehis Sathdaki yer sularn tehis Buz ve kar tehis Giri ve k rotalarn tehis Arazi ekillerini tehis NBC kirliliini tesbit Direk yangnlar tehis Meyvelik serbest aralkl aalar tehis Toprak kaymalarn tesbit Topran nemini analiz Toprak tiplerini analiz Stresli bitkileri analiz Aa tiplerini ve younluunu tehis Su akn ve gvdesini tehis Sulak alanlar tehis Bitki analizi

BLG GEREKSNMLER

GENEL BLG TP LGL UYGULAMALAR BLG GEREKSNMLER

KORUYUCU KAMUFLAJ FAALYET Bykelilik tesislerini koruma ve gizlilik planlamas Kamuflaj perdesinin etki analizi Bozucu boyann etki analizi Kesilen tabii bitkilerin etki analizi

GENEL BLG TP LGL UYGULAMALAR BLG GEREKSNMLER

TEST KOLAYLIKLARI, ATI SAHALARI Laser, microwave ve n analizi, NBC silah analizi Tesisin snrlarn tehis Test hedeflerinin gr hattn tehis Test binalar ve bunkerlerini tehis Elektriki takat hatlar ve kapasitesini tesbit Yank ve patlama izlerini analiz Test hazrlklarn tehis Test sahasndaki yeni kraterleri tehis Test sahasndaki nklear radyasyon kirliliini tesbit Yeni inaatlar tesbit

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

11

KASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA EK-C

BLG GEREKSNMLERNE TATBK EDLEBLEN GENEL BLG TPLER GENEL BLG TP LGL UYGULAMALAR BLG GEREKSNMLER BTK ANALZ Mobil gdml mermi sahas limitleri, Blgesel etdler, Emniyetli saha analizi Aalarn tipi ve younluunu tehis Yapraklarn tipi ve younluunu tehis imen, allk ve makileri tehis rn tiplerini tehis Meyvelik ve serbest aralkl aalar tehis

GENEL BLG TP LGL UYGULAMALAR BLG GEREKSNMLER

RN SULAMA Ziraat analizi Sulama metodlarn tehis (sral veya merkezi gibi) Sulanan arazileri tehis Su nakil sistemlerini tehis (borular ve kanallar gibi) Sulama suyunun kaynan tehis

GENEL BLG TP LGL UYGULAMALAR BLG GEREKSNMLER

RN STHSAL Ziraat analizi rn tipi ve sahay tehis Toprak tipini tehis Topran ierdii nemi tehis Meyvelikleri veya serbest aralklarla dikilmi bitkileri tehis stihsal analizi ve tahmini rekolte

GENEL BLG TP LGL UYGULAMALAR BLG GEREKSNMLER

RN DEPOLAMA Ziraat analizi rn tipi ve sahay tehis rn tipi ile ilgili depolama kolaylklarn tehis (silo, ambar, ak saha)

GENEL BLG TP LGL UYGULAMALAR BLG GEREKSNMLER

RN STRES Ziraat analizi rn tipini tehis Toprak tipini tehis Nemli topra tehis Haere istilasn tehis Bitki stresi analizi

GENEL BLG TP LGL UYGULAMALAR BLG GEREKSNMLER GENEL BLG TP LGL UYGULAMALAR BLG GEREKSNMLER

BTK ZARARLILARI ANALZ Ziraat analizi, Ormanclk Aa tipleri ve younluunu tehis Bitki stresi ve stres paternlerini analiz

HAHAS RETM Ormanclk Yeni dzeltilmi sahalar tesbit Milli ormanlar iindekdeki kk rn sahalarn tehis Tabii bitki kamuflajn ve kamuflaj perdelerini tesbit Bitki analizi

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

12

KASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA EK-C

BLG GEREKSNMLERNE TATBK EDLEBLEN GENEL BLG TPLER GENEL BLG TP LGL UYGULAMALAR BLG GEREKSNMLER GENEL BLG TP LGL UYGULAMALAR BLG GEREKSNMLER GENEL BLG TP LGL UYGULAMALAR BLG GEREKSNMLER YANGIN ANALZ Ormanclk Aa tiplerini, younluunu ve sahay tehis Yangnn sebep olduu hasar sahasn tehis ORMAN ENVANTER Ormanclk Aa tiplerini, younluu ve sahay tehis Stresli bitkileri tehis TOPRAK YNETM evresel planlama Geni alanlardaki arazi kullanmn tehis Su ceryanlarn ve gvdesini tehis Arazi formlarn tehis Sulak alanlar tehis Aa tiplerini ve younluunu tehis Yaprak tiplerini ve younluunu tehis SU YNETM evresel planlama Buzul, buz kitleri ve su havzalarn tehis AST YAMURU evresel Tahrip Arazi rts kapsamndaki bitki stresini tesbit ve tanma Suyun ak ynn ve suda yaayan bitkilerin stresini ve lmn analiz

GENEL BLG TP LGL UYGULAMALAR BLG GEREKSNMLER GENEL BLG TP LGL UYGULAMALAR BLG GEREKSNMLER

GENEL BLG TP LGL UYGULAMALAR BLG GEREKSNMLER

HAVA KRLL evresel Tahrip Atmosfere gnderilen endstriyel atklar tesbit, tehis ve tipini analiz Orman yangn ve volkanik pskrtmeler gibi tabii ve insanlardan kaynaklanan duman ve kirlenmeyi tesbit, tehis ve tipini analiz SU KRLL evresel tahrip Kirlenmi su ak ve havzasn tehis Endstriyel atk, toksit madde vb su kirlilii kaynaklarn tehis Su tasfiye kolaylklarn tehis

GENEL BLG TP LGL UYGULAMALAR BLG GEREKSNMLER

GENEL BLG TP LGL UYGULAMALAR BLG GEREKSNMLER

YAMUR ORMANLARI evresel tahrip Su ceryann ve su gvdelerini tehis Suyun temizlik analizi Bitki analizi Kaynan mevkii ve kirlenme tipini tehis

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

13

KASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA EK-C

BLG GEREKSNMLERNE TATBK EDLEBLEN GENEL BLG TPLER GENEL BLG TP LGL UYGULAMALAR BLG GEREKSNMLER YAMUR ORMANLARININ TAHRBATI evresel tahrip Aalarn tipi, younluu ve tropikal yamur ormanlarn tehis Arazi zerindeki orman rtsn uzaklatrmay tehis Arazi zerindeki orman rtsn uzaklatran nedenleri analiz

GENEL BLG TP LGL UYGULAMALAR BLG GEREKSNMLER

TOPRAKLARI KORUMA evresel tahrip Toprak tiplerini ve ierdii nemi tehis Arazi ekillerini tehis Drenaj paternlerini tehis Sulama metodlarn tehis rnleri ve rn ziraati metodlarn tehis TERMAL KRLLK evresel tahrip Su ak ve gvdesini tehis Suyun termal seviyesini tehis Bitki streslerini analiz Termal kirliliin kaynaklarn tehis

GENEL BLG TP LGL UYGULAMALAR BLG GEREKSNMLER

GENEL BLG TP LGL UYGULAMALAR BLG GEREKSNMLER

TOKST ATIKLAR evresel tahrip Toksit madde atk sahalarn tehis Su ak ve gvdesini tehis Toprak tipleri ve ierdii nemi tehis Bitki streslerini tehis Toksit atklarla ilikili tayfsal sinyalleri analiz

GENEL BLG TP LGL UYGULAMALAR BLG GEREKSNMLER GENEL BLG TP LGL UYGULAMALAR BLG GEREKSNMLER

UYUTURUCU DURUMU Uyuturucuya kar koyma destei Kokainli bitki ekim sahalarnn mevki ve retim tesislerini tehis Askeri ve askaeri olmayan faaliyet ve techizat tehis

UYUTURUCU HAVA KORDORU Uyuturucuya kar koyma destei Sk ormanlk blgelerdeki izole edilmi hava koridorlar ve ini sahalarn tesbit Hava koridorlar ve ini sahalarndaki faaliyeti tehis

GENEL BLG TP LGL UYGULAMALAR

UYUTURUCU RETM TESSLER Uyuturucuya kar koyma destei Uyuturucu bitki retimi yaplan nehir ve dere kenarlarndaki kimyasal kirlenmeyi tesbit Bitki stres sahalarn tehis Su ve hava kirliliine maruz kalan kaynaklar ve mevkiileri tehis

BLG GEREKSNMLER

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

14

KASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA EK-C

BLG GEREKSNMLERNE TATBK EDLEBLEN GENEL BLG TPLER GENEL BLG TP LGL UYGULAMALAR BLG GEREKSNMLER UYUTURUCU BTK ANALZ Uyuturucuya kar koyma destei Hahas, Marijuana ve kokain ekim sahalarn tehis Uyuturucu bitkilerin retim seviyesini analiz Yokedilen uyuturucu rn sahasn tehis

GENEL BLG TP LGL UYGULAMALAR BLG GEREKSNMLER

UYUTURUCU MADDE NAKL VE DEPOLAMA SAHALARI Uyuturucuya kar koyma destei Uyuturucu bitki ziraatinin yapld sahalardaki hava koridoru ve ini yerlerini tehis Uyuturucu bitki ziraatinin yapld sahalardaki, nehir ykleme kolaylklarn tehis Hava koridorlar ve nehir kolaylklar civarndaki bina, sundurma ve ak depolama sahalarn tehis Hava koridorlar ve nehir kolaylklar ile ilikili faaliyet seviyesini tehis

GENEL BLG TP LGL UYGULAMALAR BLG GEREKSNMLER

TAB AFET HASAR DEERLENDRMES Felakete yardm Depremlerden kaynaklanan arazi atlaklarn tehis Sel sahalarn tehis Yerleim sahalarndaki hasar tehis Ulam ebekesindeki hasar tehis Su ve g kaynaklarndaki hasar tehis

GENEL BLG TP LGL UYGULAMALAR BLG GEREKSNMLER

ULAIM Ekonomik analiz Yolcu ve yk istasyonlar, tasnif sahalar ve tamir kolaylklarn ieren demiryolu tesislerini tehis Su yollar teminalleri, inaa sahalar, kuru doklar, nehir ve okyanus feribotlar ve dahili su yollarn tehis Yk ve yolcu otobs terminalleri, ulam kolylklar ve tamir tesislerini tehis

GENEL BLG TP LGL UYGULAMALAR BLG GEREKSNMLER

SU KAYNAKLARI Ekonomik analiz Kuyu, pnar, nehir, dere, gl ve tuzlu su girilerini ieren su ikmal kaynaklarn tehis Endstriyel atk, toksit madde vb su kirlilii kaynaklarn tehis

GENEL BLG TP LGL UYGULAMALAR BLG GEREKSNMLER

YERLEM PLANLAMASI Ekonomik analiz, evresel planlama Drenaj paternlerini tehis Yabani hayat tehis Su ak ve gvdesini tehis Artma kolaylklarn tehis Arazi ekillerini tehis Yaprak tiplerini ve younluunu tehis Toprak tiplerini ve ierdii nemi tehis

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

15

KASIM 2001

UZAKTAN ALGILAMA EK-C

BLG GEREKSNMLERNE TATBK EDLEBLEN GENEL BLG TPLER GENEL BLG TP LGL UYGULAMALAR BLG GEREKSNMLER MADENCLK Ekonomik analiz, lojistik istihbarat GENEL BLG TP LGL UYGULAMALAR BLG GEREKSNMLER Demirli ve demirli olmayan cevheri karma faaliyetlerini tehis Kmr, linyit ve turba madencilik faaliyetlerini tehis Metalik olmayan mineral cevheri, ve madencilik faaliyetini tehis Ta, kum ve akl karma galerini tehis

STRATEJK KAYNAKLAR Ekonomik analiz, Blgesel etdler Metalik ve metaelik olmayan minarellerin reservlerini ve gelimeleri tehis Demirli olmayan metal retim tesislerini tehis Petrol reservlerini ve gelimeleri tehis Petrol rafinerilerini ve depolama sahalarn tehis Kmr reservlerini ve gelimeleri tehis

GENEL BLG TP LGL UYGULAMALAR BLG GEREKSNMLER

SEL BASKINLARINI KONTROL PROJELER Mhendislik almalar Drenaj paternini tehis nsan yaps toprak zelliklerini tehis Yaprak tipleri ve younluunu tehis Deiimi ve meyili tehis Arazi ekilleri ve yerleim sahalarn tehis Aa tipleri ve younluu tehis Topografik ve toprak tipi analizi Su cereyann ve gvdeleri tehis

GENEL BLG TP LGL UYGULAMALAR BLG GEREKSNMLER

NFUS DAILIMI Emniyetli saha analizi Geni sahalardaki arazi kullanm analizi Yerleim, banliyo ve krsal alanlarn tehis Yerleim birimlerinin younluk analizi

LEM RKETLER GRUBU

UZALG

16

KASIM 2001