IPTV, televizija iz kompjuterskih mrea Zapakovana televizija Televizija je star medij stariji od nje su samo radio i novine.

. Prve komercijaln e primjene datiraju iz kasnih 1930-tih godina, pa moemo reci da je sa nama nekih 70 godina. To iz perspektive 21. vijeka izgleda kao kameno doba, ali je i dalje jedan od najpopularnijih medija koji uveliko upravlja naim ivotima. Tek se u par p osljednjih godina pojavio konkurent koji bi mogao pomrsiti racune staroj dobroj televiziji. Sigurno vec znate da mislimo na svemocni i sveprisutni Internet, ali moda ce vas iznenaditi cinjenica da pravog rata izmedu ova dva medija nece biti umjesto njega, vjerovatno nas ocekuje integracija. Da stvari budu zanimljivije, jedan od nacina fuzije ce biti raspoloiv i u naoj zemlji IPTV je stigao i do ovog dijela Balkana. Za pojam IPTV ste sigurno culi, ali niste ba sasvim sigurni ta on zapravo znaci. V jerovatno vam je na pamet odmah pao YouTube, megapopularni Internet servis za gl edanje videa na Internetu. E, pa, YouTube nije IPTV. Prije svega, ne radi se o L ive TV streamu, dakle ne moete gledati pravi TV program onako kako ga TV kuce emitu ju. Pored toga, YouTube spada u kategoriju Internet televizije, koja se razlikuj e od IPTV-a u tome da Internet televizija podrazumijeva prenos videa preko javne mree, kakav je Internet, pa takvom materijalu moe pristupiti svako ko ima pristup Internetu. S druge strane, IPTV podrazumijeva prenos videa preko zatvorene mree , kakva je ona izmedu vas i vaeg ISP-a (Internet Service Provider). Dakle, IPTV n e koristi Internet za prenos videa, vec samo IP tehnologiju na kojoj je sagraden i sm Internet. Skracenica IPTV dolazi od Internet Protocol TV, a ovo Internet Protocol je isto on o iz TCP/IP-a, kombinacije protokola koja pokrece Internet, to smo vec naglasili. U najkracim crtama, recimo to ovako: IPTV znaci da se video signal prenosi u m renim paketima koji kompjuterskim mreama putuju po pravilima IP protokola. Zvanicn a definicija IPTV-a, odobrena od strane ITU grupe (International Telecommunicati on Union) bi glasila ovako: IPTV je multimedijalni servis koji se sastoji od tel evizije, videa, zvuka, teksta, grafike i podataka, koji se prenose preko IP-bazi ranih mrea i kojim se upravlja kako bi se pruio zahtjevani nivo kvaliteta usluge, sigurnosti, interaktivnosti i pouzdanosti. Iz ove prilicno iroke definicije mogu se izvuci razliciti zakljucci, pa cemo probati da stvari jo malo pojasnimo. Bacimo prvo pogled na istoriju. Prvi televizijski prenos preko Interneta desio se 1994. godine. Radilo se o emisiji World News Now, americke televizijske kuce ABC . Termin IPTV se prvi put spomenuo godinu dana kasnije, kada je kompanija Precep t Software na trite izbacila Windows i UNIX (?!) aplikaciju koja je bila u stanju prenositi audio i video sadraje putem IP protokola. Aplikacija se zapravo zvala IP/TV, a sa kompanijom se desilo neto vrlo poznato ku pila ih je veca kompanija, u ovom slucaju Cisco, koji i dalje vlasnik IP/TV trad emarka. Prvi pravi IPTV desio se u Engleskoj, kada je regionalni telekom Kingsto n Communications svojim ADSL korisnicima ponudio uslugu Kingston Interactive Tel evision za gledanje televizijskog programa, te VoD (Video on Demand) gledanje vi dea na zahtjev gledalaca. Americki AT&T trenutno prua jednu od najvecih IPTV usluga, koja se moe koristiti u 11 americkih gradova i svojim gledaocima nudi oko 300 TV kanala. AT&T je izgrad io privatnu mreu kako bi podrao svoj U-Verse IPTV servis, koji slui iskljucivo za p renos slike. Pretpostavlja se da bi se do 2010. godine IPTV usluga trebala nalaziti u preko 4 00 miliona kucanstava irom svijeta. Trenutno je jedno od najvecih IPTV trita Francu ska, sa 4 miliona pretplatnika. Iza Francuske slijedi Juna Koreja (1,8 miliona pr etplatnika), zatim Hong Kong, Japan, Italija, panija, Belgija, Kina i tako dalje. IPTV biljei snaan rast i u susjednoj Hrvatskoj, ali i u Sloveniji, Srbiji, Crnoj

Gori i Rumuniji. Kada se sve receno uzme u obzir, dakle razvoj IPTV-a na svjetskom nivou, te post avi u odgovarajucu perspektivu s obzirom na razvoj IP mrea u naoj zemlji, moe se za kljuciti da ne kasnimo mnogo, te da je pojava IPTV servisa u naoj zemlji prilicno dobro tajmirana. Usudili bismo se reci da je moda cak i neto ispred svog vremena, ali to je dobro u svakom pogledu.

Zato IPTV? Pravo je vrijeme za odgovor na najvanije pitanje zato je IPTV bolji od standardne te levizije? Odgovor nije jednostavan, poto se sastoji od nekoliko stvari. Prvo i na jvanije je da uz pomoc IPTV-a televizija dobija interaktivnost, ono to joj je do s ada bolno nedostajalo i ono zbog cega je Internet tako popularan. Interaktivnost znaci da gledalac vie nije samo gledalac, vec moe da utice na ono to gleda. Pored promjene kanala, to moe i obicna televizija, gledalac je sada u stanju da zaustavi pr gram i nastavi gledanje kasnije (Time Shift), da snimi program, mijenja jezicke postavke i titl, te izabere i placa samo ono to eli da gleda. Pored ovoga, otvaraj u se mogucnosti dodatnih usluga koje prate gledanje TV-a. Ovdje prvenstveno misl imo na cesto spominjani triple play, omiljeni buzzword telekoma i ISP-ova, koji oznacava pruanje tri glavne usluge odjednom: prenos podataka (Internet), prenos t elefonskog saobracaja (IP telefonija) i prenos videa (IPTV). Interaktivnost ne prestaje na do sada nabrojanom. Ponudaci IPTV usluge mogu svoj im korisnicima ponuditi i igranje, savren primjer su socijalne igre poput Travian a. IPTV korisnici mogu ostavljati svoje slike na serverima IPTV provajdera, pa i h onda lagano dijeliti sa komijama i prijateljima, ko u tome nalazi zabavu. Radio takoder moe biti sastavni dio IPTV usluge, a nije teko zamisliti ni scenario kada vam se u toku gledanja nekog filma na ekranu ispie ime i prezime osobe koja vas upravo zove telefonom. Video on Demand (VoD) odnosno Pay per View smo vec spominjali, a ako nekome nije jasno, radi se zapravo o videoteci u koju ne morate ici fizicki vec jednostavno , iz omiljene fotelje (ili kreveta) daljinskim upravljacem iznajmite film. I sni manje programa smo vec spomenuli, ali PVR (Personal Video Recorder) usluga posta je mnogo dinamicnija koritenjem EPG (Electronic Program Guide) sistema koji donos i tacan i detaljan pregled programa TV kanala (sa svim potrebnim detaljima traja nje / anr / opis i sl.). Jo jedna stvar, koju nikako ne treba zaboraviti, jeste personaliziranost IPTV usl uge. S obzirom na koritenje IP protokola, IPTV provajder moe putati svakom svom koris niku jedinstven program. To se moe odnositi na tacno odredene pakete TV kanala, ali i na reklame (dodatna zarada za provajdere), usluge poput horoskopa, e-maila, c hata i jo dosta toga. Radi se o tome da IPTV omogucava slanje tacno odredenog sao bracaja tacno odredenom korisniku uz pomoc multicasting i unicasting saobracaja, koji je zapravo sr IPTV-a i omogucava sve ovo o cemu pricamo. Unicast mreni saobr acaj ima jedan izvor i jedno odredite, dok multicast ima vie odredita, ali su sva o d njih poznata i kontrolisana. Klasicna televizija koristi broadcast emitovanje / slanje signala svuda, pa ga moe hvatati svako. Naravno, klasicna televizija ne koristi kompjuterske mree, ali je princip slican. IPTV slobodno moemo nazvati televizijom na steroidima, jer zapravo postavlja gled anje TV-a na jedan sasvim novi nivo. Moglo bi se reci da je to zapravo najvia raz vojna evolucijska tacka TV-a, i da je teko zamisliti sljedeci korak TV-a. Na samom kraju, kvalitet slike je takoder maksimalan, a IPTV je jedna od tehnolo gija koja moe obezbijediti gledanje HD (High Definition) televizije video na mnog o vecim rezolucijama od standardne. SD (Standard Definition) televizija koju dan as gledamo ima rezoluciju od 768 x 576 piksela (PAL TV standard u Evropi), dok H D standardi donose 1280 x 720 u slucaju 720p, te 1920 x 1080 piksela u slucaju 1 080p HD standarda. Mogucnost gledanja HD televizije zavisi samo od infrastruktur

e, o cemu cemo govoriti u nastavku ovog teksta. ta je potrebno za IPTV? Kada znamo ta sve IPTV podrazumijeva i moe, i kada su apetiti za novom tehnologijo m poceli da rastu, pogledajmo ta nam je sve potrebno za uivanje u Televiziji 2.0. Prije svega, podijelimo pogled na korisnicku i provajderovu stranu, te pogledajm o svaku od njih posebno. Na strani korisnika su potrebne dvije stvari: Set Top Box i Internet konekcija. Zapravo, treba vam i treca stvar to veci i to ravniji TV aparat, ali on se valjda podrazumijeva u prici o televiziji. ta je to Set Top Box ili STB, kako cemo ga i mi zvati? Radi se o kutijici dimenzija kablovskog ili ADSL modema, koja komunici ra sa IPTV provajderom i zapravo omogucava sve divne stvari koji IPTV nudi. STB na sebi ima Ethernet port kojim se vee na xDSL modem, a koji se, opet, povezuje sa IPTV/ISP provajderom. STB obicno ima nekoliko video i audio izlaza za lake spa janje na TV, obicno se radi o chinch i SCART konektorima, a noviji STB-ovi imaju i HDMI video izlaz za sliku HD rezolucije. STB-ovi obavezno imaju i daljinski u pravljac, pa se upotreba IPTV usluge vrlo malo razlikuje od upotrebe klasicnog T V aparata. STB cete obicno dobiti od svog IPTV provajdera, uz naknadu ili bez nje, pa u nek im slucajevima postoji finansijska opravdanost nabavke licnog STB-a. To zapravo nije lak zadatak, jer kupljeni STB mora biti kompatibilan sa IPTV sistemom vaeg p rovajdera, to u vecini slucajeva nije lako postici, jer IPTV provajderi obicno ko riste sopstvena rjeenja, pa tako i sopstveni softver u STB-ovima. STB-ove obicno pokrece neka verzija Linux operativnog sistema, pa ako vam bude z atrebao primjer pobjede OpenSource softvera, IPTV i STB-ovi su savreno dovoljan p rimjer. Ovaj uredaj moe imati i USB port, cija upotreba zavisi od volje provajder a. I na kraju, IPTV provajderi mogu (i hoce) vriti upgrade softvera na STB-u, to c e teci bez vae intervencije, putem daljinske kontrole, najcece zbog dodavanja novi h mogucnosti ili otklanjanja uocenih bugova. Dakle, ako vidite poruku tipa Softv are Upgrade In Progress..., sacekajte par minuta i sve ce biti u redu. Ako ste pomislili da bi STB mogao biti kucni kompjuter u pravu ste. STB je, zapr avo, samo kompjuter ogranicenih sposobnosti, pa bi bilo logicno zapitati se mogu li ja svoj kucni kompjuter iskoristiti za IPTV?. Iako je teoretski ovo sasvim mog uce, u praksi je teko izvodivo kako zbog vec spomenutog softvera IPTV provajdera, tako i zbog udobnosti rada. Znate i sami da kompjutere stalno treba podeavati, i nstalirati antiviruse i resetovati, to u slucaju da elite pogledati finale Lige pr vaka sigurno nije poeljna opcija. Isto tako, koritenje kompjutera otvara vece mogu cnosti zloupotrebe. Kako sigurno znate, TV program je podloan strogim kontrolama autorskih prava, pa je samo to dovoljno da se onemoguci koritenje kompjutera kao STB-a. Dakle, na kompjutere u ulozi STB-a za sada zaboravite. Internet konekcija, odnosno konekcija sa IPTV/ISP provajderom je kljucni predusl ov. Najcece se radi o ADSL, ADSL 2+ ili VDSL konekciji, jer kablovske konekcije n emaju dovoljnu propusnost. Naime, za video SD rezolucije, dakle za onu televizij u kakvu danas gledamo, potrebna je mrena propusnost (bandwidth) od 5 do 7 Mbit/s . Ovako visoku propusnost do krajnjeg korisnika moe ponuditi samo ADSL, i to u ve rziji 2 ili 2+. Ovako visoka propusnost je potrebna zbog koritenja MPEG2 video kodeka poznatog iz DVD standarda. On se koristi i u DVB standardu digitalnog prenosa video signala , to je bitno jer se isti koristi za satelitsku distribuciju TV slike. IPTV prova jderi mogu koristiti i MPEG4 ili H.264 kodek, pa ce zahtjevi za propusnocu biti m anji od 2 do 3 Mbit/s. Naravno, MPEG4 i H.264 su lossy kodeci, to znaci da dolazi do naruavanja kvalitete slike. Ako elite HD IPTV, morat cete obezbijediti skoro 25 Mbit/s, to je na granici ADSL

2+ propusnosti, pa se preporucuje VDSL, koji, sigurno pogadate, nije nimalo jeft in. Koritenjem MPEG4 ili H.264 umjesto MPEG2 kodeka, zahtjevi za HD propusnocu se mogu smanjiti na nekih 8-9 Mbit/s, ali opet uz naruavanje kvalitete slike. Dakle, IPTV itekako zavisi od infrastrukture. Recimo, poznato je da brzina ADSL konekcije opada sa porastom udaljenosti ADSL modema od opreme IPTV provajdera. I sto tako, vrlo je vaan kvalitet tzv. last mile konekcije, ili prostije receno, kv alitet bakarnih ica koje dolaze do krajnjeg korisnika. Naravno, i infrastruktura ISP-a, odnosno IPTV provajdera je vrlo bitan preduslov , jer sve do last mile konekcije jednostavno mora biti povezano optickim vodovim a, poto stari dobri bakar jednostavno ne moe podnijeti tolike kolicine podataka. I nfrastruktura je najveca prepreka masovnijem koritenju IPTV-a, poto ice i oprema mo raju biti u izvrsnom stanju kako bi ponudili specificirani bandwidth, a time i T V sliku bez zapinjanja kljucnu karakteristiku svakog uivanja u TV-u. Upravo zbog ovoga je u susjednim zemljama bilo dosta problema u pocetku uvodanja IPTV usluga . Pored sposobnosti IPTV/ISP provajdera da vam na kucna vrata isporuci dovoljnu mr enu propusnost, svakom provajderu potrebne su jo dvije komponente: streameri i mid dleware. Streameri su serveri koji TV signal pretvaraju u IP pakete. Najcece se s atelitski DVB-S signal u MPEG2 formatu pretvara u IP saobracaj, ali se mogu kori stiti i drugi izvori, recimo lokalni broadcast kakav je moguce uhvatiti sobnim T V antenama. Naravno, poeljno je da izvor bude to kvalitetniji, pa se iz tog razloga i koristi digitalni DVB-S signal, koji prua najveci kvalitet TV slike. Streameri su, dakle, specijalizovani uredaji ciji je zadatak pretvaranje DVB video siganala u IP pak ete koji mogu putovati klasicnom Ethernet mreom. Kada uzmete u obzir da prosjecan IPTV provajder nudi od 30 do 50 TV kanala, od kojih svaki u sekundi stvara 6 Mb ita (0,7 MBajta) podataka, te da svaki kanal radi 24 sata na dan, moete zamisliti koliku kolicinu podataka streamer serveri u svom ivotnom vijeku obrade! Middleware je softver koji komunicira sa IPTV korisnikom, omogucavajuci sve one divne stvari koje cine IPTV: od promjene kanala, preko snimanje programa, do EPG -a. S obzirom da upravo od ove komponente zavisi zadovoljstvo korisnika, IPTV pr ovajderi nikako ne smiju tedjeti na njoj. Sa teoretske strane, opisali smo sve to je potrebno za IPTV, te zato je IPTV bolji od standardne televizije, koja se nije znacajnije promijenila dugi niz godina. Pravo je vrijeme da vam predstavimo IPTV na konkretnom primjeru Logosoft SuperTV usluzi koja ce od 1. marta ove godine biti dostupna i domacim korisnicima. Logosoft SuperTV - SuperTV je super! S obzirom na generalno stanje informaticke industrije u naoj zemlji, poziv na tes tiranje funkcionalnog IPTV sistema u naem glavnom gradu bio je iznenadenje. Ipak, nakon nekoliko dana testiranja i obaranja redakcijskog rekorda u neprekidnom gl edanju TV programa u 24 sata, moemo reci samo jedno IPTV je stigao u BiH. SuperTV je usluga sarajevskog Logosofta, koja ce zvanicno poceti da se nudi 1. m arta, dakle u trenutku kada ovo budete citali televizijski program ce vec poceti da tece kompjuterskim mreama Bosne i Hercegovine. Tehnicke i sve ostale detalje vezane za IPTV uslugu SuperTV moete saznati iz intervjua kojeg donosimo na strani cama koje slijede, a u ovom tekstu cemo se pozabaviti konkretnim iskustvima uivan ja u IPTV-u. Ako ste korisnik Logosoft xDSL usluge, za SuperTV vam nece trebati puno toga por ed to veceg TV-a, trebat ce vam samo STB, kojeg cete dobiti od Logosofta u okviru korisnickog ugovora. Nakon spajanja svih potrebnih kablova, to nece biti problem ako ste bar jednom zavirili sa zadnje strane racunara, potrebno je samo da TV p rebacite na odgovarajuci kanal, obicno oznake Video Input, TV/AV ili neto slicno.

Na ekranu ce se pojaviti lijepi logo SuperTV-a (slika 1), a nakon par trenutaka cete ugledati i TV program. Kako je ovo IPTV, nema potrebe za pretragom kanala, sve je vec podeeno, pa se odmah moete baciti na gledanje TV programa (slika 2). Na ravno, kanale moete poredati kako vama odgovara, ali o tome neto kasnije. Postoji mogucnost da cete po prvom ukljucivanju ili tokom rada vidjeti neto slicn o slici 3. Ne bojte se, radi se o sasvim normalnoj pojavi Logosoft je napravio p oboljanja u svojoj usluzi, pa se softver na STB-u obogacuje novim funkcijama (nek i ovu operaciju poznaju i pod imenom update). Operacija traje svega par minuta i sasvim je uobicajena u svijetu IPTV-a. Update firmwarea necete vidati tako cest o, pa vas nece ometati u redovnom gledanju TV-a. Ono to je na ovaj nacin omogucen o je da se svim korisnicima vrlo brzo distribuiraju nove mogucnosti sistema. Ono to nas je najvie interesovalo je odziv SuperTV-a, pri tome mislimo na brzinu i zmjene kanala, brzinu prikazivanja menija i sl. Srecom, mogli smo odahnuti, brzi na rada je taman kakva treba da bude. Moda nije na nivou brzine promjene kanala n a klasicnom TV-u (to je nemoguce ocekivati kod rjeenja kakvo je IPTV, jer se u pr ocesu promjene kanala razmjenjuje dosta informacija, to i cini sutinu IPTV-a), ali je, recimo, sve daleko bre od Windows Media Center aplikacije i TV tuner kartice u kombinaciji. Ocigledno je dosta panje posveceno optimizaciji, pa nema osjecaja tromosti koji zna biti prilican problem IPTV-u. Prva i prilicno velika razlika izmedu SuperTV-a i klasicnog TV programa je potpu no funkcionalan EPG Electronic Program Guide. EPG prua kompletan uvid u raspored emitovanja odredenog kanala, a osim pocetka i kraja emisija, filmova i serija, u vecini slucajeva moete procitati i saetak onoga to vas interesuje tako recimo za f ilmove imate ispisane uloge, reiju, trajanje, anr i sl. Ono to nas je iznenadilo je da vecina domacih kanala ima EPG, to na analognoj televiziji do sada nismo vidje li. EPG moete vidjeti na donjoj trecini TV slike (slika 2), ili ulaskom u poseban meni sa puno detaljnijim pregledom trenutno emitovanog programa (slika 4). Zele na linija oznacava trenutno vrijeme, pa videofili mogu detaljno isplanirati svoj e TV sesije. Uz EPG je usko vezano snimanje programa, jedna od najboljih karakteristika Super TV-a. Naime, kada vidite neto zanimljivo na EPG-u, a niste u mogucnosti da u vrij eme emitovanja budete ispred TV-a (posao, ucenje, spavanje i sl.), jednostavno p ritisnite crvenu tipku na daljinskom upravljacu dok je eljeni sadraj oznacen i Sup erTV ce se pobrinuti da sadraj bude snimljen i vama raspoloiv za gledanje kada god poelite. Sadraji se snimaju na Logosoft serverima, te ostaju dostupni odredeno vr ijeme. Sadraj odabran za snimanje ce biti oznacen na EPG-u (slika 5), a moete u menijima izabrati i Video Rekorder, u kojem su posloeni svi sadraji koje ste podesili za sn imanje (slika 6). Ako ste paljivije pogledali sliku 6, vidjeli ste da su u Video Rekorderu prikazani i snimljeni sadraji koje moete odmah gledati, niste ograniceni brojem sadraja koje moete snimati, a problem ne predstavlja ni istovremeno sniman je vie sadraja. Dakle, Video Rekorder je video recorder za 21. vijek. Ovu alu su sh vatili stariji citaoci koji se sjecaju video recordera (VCR) iz 80-tih godina pr olog vijeka i revolucije koju su donijeli omogucavajuci snimanje TV programa na V HS kasete. IPTV tu sjajnu mogucnost podie na mnogo vii nivo, a SuperTV je savreno i mplementirao. Nita bez menija U dosadanjem opisu SuperTV usluge, vie puta smo spominjali meni, to vam je moglo zv ucati cudno s obzirom da govorimo o televiziji (kakav sada meni, pustite me da g ledam utakmicu!!!). E, pa, s obzirom na brojne mogucnosti koje SuperTV ima, mora cete povremeno zaviriti u SuperTV meni, kojeg jednostavno pozivate pritiskom na tipku menu daljinskog upravljaca. Nemojte se bojati, u meniju nema nita komplikov

ano, a sve je korisno. Osnovne opcije moete vidjeti na slici 7 (pored fenomenalnog Rodnija iz Mucki). Pr va stavka je Pomoc, iza koje se krije sistem pomoci za koritenje SuperTV-a. Iako je koritenje usluge krajnje jednostavno, ako kojim slucajem negdje zapnete, ovde moete pogledati uputstva. Opcija Poruke krije sistemske poruke za gledaoca, pa ce te tu pronaci obavijesti o novim kanalima, novim filmovima, novim uslugama i sl. Svakako povremeno navratite ovde, moda se ugodno iznenadite sadrajem neke poruke i nekom novom uslugom za koju preko nje saznate. Opcija glavnog menija pod imenom Radio trebala bi biti jasna svima moete sluati ra dio stanice, ovaj put bez statickih umova i buke koju uzrokuju komije razgovarajuc i mobitelima u stanu do vaeg. Sljedeca stavka na meniju SuperTV-a je jedna od oni h osobina IPTV-a zbog kojih ce klasicna televizija propasti iz udobnosti vlastit og doma (preciznije: iz udobnosti vlastite fotelje ili kreveta) moete naruciti fi lm ako vam se trenutni TV program ne dopada (nakon to ste ga detaljno proucili na EPG-u, naravno). Ovo naruciti shvatite samo okvirno, jer eljeni film odmah postaje raspoloiv (slika 8 ). Svaki film u ovoj virtualnoj videoteci ima detaljan opis (slika 9), a moete v idjeti i do kada traje iznajmljivanje. Filmovi su sortirani po kategorijama, pa je velika vjerovatnoca da vas lokalna videoteka nece vidjeti prilicno dugo vreme na, jer za izbor vecernje zabave uz TV vie nije potrebno naputati omiljenu fotelju . O opciji Video Rekorder glavnog menija smo vec govorili, pa nam preostaje da pre demo na Uredenje kanala. Njega smo spomenuli na pocetku teksta, a slui za raspore divanje kanala po sopstvenom ukusu. Moete ih poredati po jezicima, sadraju, ukucan ima ili bilo kojem drugom sistemu koji vam padne na pamet. Pri tome je stvar kra jnje jednostavna: izaberete kanal, pritisnete zelenu tipku na daljinskom upravlj acu, pomjerite kursor tamo gdje elite da se kanal pomjeri i opet pritisnete zelen u tipku na upravljacu. Ovo detaljno opisujemo poto znamo vie TV uredaja kod kojih je ova procedura (bespotrebno) komplikovana, pa nam kanali stoje nesortirani. Kod SuperTV-a stvari su maksimalno pojednostavljene, a pored rasporedivanja kana la postoji i mogucnost koritenja posebne grupe kanala pod nazivom Omiljeni (koleg e sa BBC-ja bi rekle Favorites) u koje smjetate kanale koje najcece gledate. U red ovnom gledanju TV-a moete izabrati da vam se prikazuju samo kanali iz grupe Omilj eni, pa uobicajeno popodnevno altanje kanala moe biti potedeno onoga to ne elite da ite ni u trajanju od 0,5 sekundi, to je prosjecni interval potreban prosjecnom TV gledaocu da prede sa jednog na drugi kanal u vec spomenutom popodnevnom altanju k anala. Uredenje kanala krije jo dvije korisne opcije. Svakom TV kanalu moete namjestiti m aksimalnu glasnocu, to je poeljna mogucnost kod jako glasnih kanala i iritantnih r eklama tipa moj stajling to moe izdrati. Druga mogucnost je zakljucavanje kanala koj i se mogu gledati samo uz prethodno ukucavanje pina. Pored ocigledne namjene ove opcije (ba vam necemo reci koje, pogledajte sliku 12), moete je koristiti za kanja vanje neposlune djece zabranom gledanja MTV-a (mada bi neki to ubrojili i u prije ko potrebne vaspitne mjere), zbijanje neslanih ala sa ukucanima (zakljucavanje sp ortskog kanala tokom trajanja Svjetskog prvenstva). Mata je limit! Glavne postavke su sljedeca stavka menija (slika 13), i one slue za podeavanje nek ih parametara rada sistema. Moete podesiti daljinski upravljac, a svakako je najz animljivije podeavanje daljinskog upravljaca SuperTV-a da upravlja i TV-om, kako biste eliminisali naporno koritenje dva ili vie daljinskih upravljaca. Sitnica, al i znacajno podie udobnost koritenja usluge. U glavnom meniju je ostao jo Restart, to i nije tako cudna opcija kada se sjetite da je STB zapravo samo jedan kompjuter, a kojem to kompjuteru povremeno ne treba

restart? Tokom naeg testiranja nismo imali potrebe za koritenjem ove opcije, ali dobro je znati da je na raspolaganju. Ostalo je jo da spomenemo opciju Mozaic, koja ce vam na ekranu prikazati ukupno o sam kanala, pa je lako odabrati ono to nam se gleda. Kretanjem kursora po kanalim a aktiviramo zvuk odabranog kanala, pa je izbor jo laki. Na raspolaganju je nekoli ko predefinisanih mozaika koji se mijenjaju plavom i crvenom tipkom na daljinsko m upravljacu. I slika je super SuperTV, osim u slucaju par lokalnih TV stanica, kao izvor TV programa koristi s atelitske DVB streamove, a do krajnjih korisnika dolazi neizmijenjeni MPEG2 sign al kojeg koriste i satelitske TV stanice. To znaci da nema nikakve degradacije v ideo i audio signala, i da on do krajnjeg korisnika dolazi u onom obliku u kojem ga TV stanice emituju. Pored odlicne kvalitete slike, to takoder znaci da su ko risnicima na raspolaganju dodatne pogodnosti koje dolaze direktno od kreatora TV programa. To ukljucuje teletekst, izbor audio streama, ako postoji viejezicni au dio stream, te izbor titlova (slika 15), to je na nekim kanalima sasvim uobicajen a mogucnost. Ponovimo ono najvanije jo jednom do korisnika dolazi slika u onom obliku u kojem j e TV stanice emituju, pa je kvalitet najbolji moguci. Ova osobina SuperTV-a ce p osebno doci do izraaja u jednoj od narednih faza razvoja ove usluge, kada se plan ira ukljucivanje i HD (High Definition) kanala u ponudu. Obzirom na sve do sada receno, mislimo da neki poseban zakljucak nije potreban. Logosoft SuperTV je kolski primjer korektno izvedene IPTV usluge. Cijena? Poto je ovaj tekst, kao i citav test, raden prije zvanicnog lansiranja SuperTV us luge, tacan podatak o cijeni cete morati potraiti na web sajtu Logosofta nakon pr edstavljanja usluge. Okvirna cijena, kako nam je receno, bi se trebala kretati o ko 39,00 KM, ali u vrijeme pisanja teksta nije bio poznat tacan spisak kanala, k ao ni ukljucenih usluga, pa stoga nismo mogli dati neki konkretniji sud osim pre noenja iskustva koritenja usluge.