Sap2000 Celik Yapi Boyutlama Kilavuzu 2002

Yaplar Sonlu Elemanlarla zmleme ve Boyutlandrma iin Yazlmlar Serisi
ELK YAPI BOYUTLAMA KILAVUZU
COMPUTERS & ENGINEERING

Srm 7.4, Mays 2000 Trke 2.2.2002 Basks (kinci Taslak)
TELF HAKKI
Copyright Computer & Structures, Computers & Engineering. Her hakk sakldr. SAP2000 program ve ilgili tm yazl belgeler sahiplik ve oaltma haklar sakl rnlerdir. Evrensel sahiplik haklar Computers & Structures Inc.'a aittir. Trke yazl belgelerin sahiplik haklar Computers & Engineering kuruluuna aittir. Computers & Structures Inc. ve Computers & Engineering kurulularndan yazl izin alnmadan programn lisanssz kullanm veya yazl belgelerinin oaltlmas tamamen yasaktr. Daha ayrntl bilgi, yazlm lisans ve belgelerin kopyalar iin bavuru adresi: Trkiye, Almanya ve Rus Fed. Devletleri Ana Datm: COMPUTERS & ENGINEERING Holzmhlerweg 87-89 D-35457 Lollar, ALMANYA Tel: 0049 6406 73667 Fax: 0049 6406 4745 E-Mail: baser@comp-engineering.com http://www.comp-engineering.com http://www.csiberkeley.com ftp://ftp.csiberkeley.com/webdld
Copyright Computers and Structures Inc., 1978-2002 Copyright Computers & Engineering 1992-2002 CSI Logo'su Computers & Structures Inc. kuruluunun tescilli ticari markasdr. SAP2000 Computers & Structures Inc. kuruluunun ticari markasdr.
SAP2000 elik Yap Boyutlama Klavuzu Sayfa: 2 COMPUTERS & ENGINEERING Tel: 0049 6406 73667 www.comp-engineering.com
SORUMLULUK
SAP2000 programnn ve yazl belgelerinin hazrlanmasna byk zaman, aba harcanm ve maddi fedakarlk yaplmtr. Program tam olarak test edilmi ve kullanlmtr. Bununla birlikte program kullanrken, kullanc, programn gvenilirlii veya kesinlii konusunda program hazrlayan veya datanlarn herhangi bir sorumluluk almadn veya bunu ima etmediini kabul eder ve anlar. Program, elik erevelerin boyutlandrmas iin ok pratik bir aratr. Programn bundan nceki srmleri ok baarl olmu ve eitli tr yaplarda kullanlmtr. Bununla beraber kullanc, bu klavuzu tamamen ve dikkatlice okumal ve elik hesabnda program algoritmalarnn kapsamad durumlar iyice anlamaldr. Kullanc, programn temel varsaymlarn aka anlamal ve programn oluturduu sonular kendisi bamsz olarak kontrol etmelidir.
TEEKKR
Bu rnn bugnk durumuna gelmesinde yllar boyu sren deerli almalaryla katk salayan btn mhendis meslekdalarmza teekkr ederiz. zellikle orjinal SAP serisi programlarnn kavramsallatrlmas ve gelitirilmesinden sorumlu, California Berkeley niversitesi emekli profesrlerinden Dr. Edward L. Wilson zel olarak anyoruz. Kendisinin devam eden orijinal zmler retmesi, programn bu versiyonunda kullanlan esiz kavramlar oluturulmasnda rol oynamtr.
Ana Balk ubuu
Balk
st Men
Ana Ara ubuu
Simge Durumuna Kltme Dmesi
Ekran Kaplatma Dmesi
Kapatma Dmesi Yan Ara ubuu
Durum ubuu mle Yeri Koordinatlar
Gncel Birimler
SAP2000 MENLERNN TANIMLARI

SAP2000 komutlarna Uygulama Simgeli (konlu) Ana Ara ubuu, Yan Ara ubuu, ve st Men'den (Pull Down) eriilecektir. Bununla birlikte Uygulama Simgeli ara ubuklar st Mende bulunan ilemlerin ouna, daha abuk eriimi salar. Atama (Assign) ilemi srasnda hatrlamanz gereken iki nemli nokta vardr. Birincisi; bir deeri atayacanz nesneyi belirtmeden nce o deeri tanmlam (Define) olmalsnz. kincisi; nce elemanlar semeli (Select) sonra onlara yeni byklkler atamal (Assign) ya da eskilerini deitirmelisiniz .
NDEKLER:
Blm I Blm II Blm III Blm IV Blm V Giri Boyutlama Algoritmalar AISC-ASD89a gre Boyutlama AISC-LRFD93e gre Boyutlama AASHTO 1997ye gre Boyutlama Sayfa 9 13 23 53 87
Blm VI-VII evrilmedi Blm VIII Blm IX Kaynaka EUROCODE 3e gre Boyutlama Boyutlama ktlar 107 131 137
Blm I Giri
GENEL
SAP2000 hem elik hem de betonarme yaplarn boyutlamas iin gl ve tmyle btnletirilmi program modlleri sunmaktadr. Program kullancya tm ayn kullanc anabirimi iinde olmak zere yapsal modeller oluturma, deitirme, zmleme ve boyutlama seenekleri salar. Program ayn anabirim iinden balang elemanlarn boyutlama ve optimize etme kabiliyetine sahiptir. Program, kullancnn gerilme durumlarn inceleyebildii, rnein kesit byklklerinin yeniden dzenlenmesi gibi uygun deiiklikleri yapabildii ve yapy yeniden zmlemeksizin boyutlamay gelitirebildii etkileimli bir evre salar. Bir eleman zerine fare ile bir tklama ayrntl boyutlama bilgisini ekrana getirir. Boyutlama amac ile elemanlar gruplandrlabilir. Sonular hem grafik ve hem de tablo dzeninde grntlenebilir ve baslabilir. Program betonarme ve elik ereve elemanlarnn otomatik boyutlamas iin ok sayda en yeni ulusal ve uluslararas ynetmelii destekleyebilen bir yapya sahiptir. u anda programn destekledii elik Dizayn Ynetmelikleri unlardr: A.B.D. A.B.D. A.B.D. Kanada Ingiliz Avrupa AISC / ASD (1989) AISC / LRFD (1994) AASHTO LRFD (1997) CAN / CSA - S16.1 - 94 (1994) BS 5950 (1990), ve EC3 (ENV 1993-1-1)
Boyutlama, kullancnn belirledii bir grup ykleme kombinezonlarna gre uygulanr. Bununla birlikte program, SAP2000 nin destekledii her bir ynetmelie uygun nceden hazrlanm bir yk kombinezonu veri takm salar. Bu varsaymdaki yk kombinezonlar kabul edilebiliyorsa hibir ek yk kombinezonu tanmlamaya gerek kalmaz. Program tasarm srecinde kullancnn belirledii kesit grubu iinden boyutlama yapabilmek iin her elemann dayanm iin en hafif kesitleri seer. Salanm farkl kesit gruplar, farkl eleman gruplar iin belirtilebilir. Ayn zamanda farkl elemanlar ayn kesit olarak dizayn edilmek iin gruplanabilirler. Program kontrol srecinde eksenel yk ve ift eksenli moment etkileimleri ve kesme iin istenen/salanan kapasite oranlarn retir. stenen/salanan kapasite oranlar, limit durum dizayn iin arpanlarla arttrlm yklere ve kapasitelere, msaade edilebilir gerilme dizayn iin eleman gerilmesine ve msaade edilebilir gerilmeye dayanr. Kontroller her kullancnn belirledii (veya nceden belirlenen) yk kombinezonlar iin ve eleman uzunluu boyunca eitli kullanc kontrol noktalarnda yaplr. Daha sonra maksimum istenen/salanan kapasite oranlar boyutlama optimizasyonu iin kaydedilir ve/veya kullanlr. Eksenel, eilme ve kesme tesirleri iin msaade edilebilir btn gerilme deerleri veya dizayn kapasite deerleri program tarafndan hesaplanr. Moment aktaran ereve tipi yaplarda kolonlar iin etkili boy arpanlarnn hesabyla ilgili skc hesaplar programn algoritmasnda otomatik olarak yaplr. Sonularn sunuluu ak ve zeldir. k bilgileri mhendise elemann gerilme snrlarn amas durumunda uygun nlemler alma olana verecek formdadr. Programn rettii boyutlama bilgileri de sonular kolayca gereklemek iin hazrlayp saklanr. Sismik dizayn iin zel gereksinmeler SAP2000 nin u anki versiyonunda henz tamamlanmamtr. Model geometrisini tanmlama ve boyutlama parametrelerini belirtmede ngiliz birimleri kullanlabildii gibi SI ve MKS metrik birimleride kullanlabilir.
KTAP DZEN
Bu el kitab aada akland gibi dzenlenmitir: kinci Blm SAP2000 programnn elik Boyutlama ilemlerinin deiik yanlarn zetlemektedir. Bu blm SAP2000 elik Boyutlamasnda en ok geen terminolojiyi aklamaktadr. Bundan sonraki alt blmn her biri SAP2000 de bulunan belirli bir ynetmeliin SAP2000 de yorumland ve uyguland biimde ayrntl aklamasn verir. Her blm ynetmeliin gerei olan boyutlama yk kombinezonlarn; ekme, basn, eilme ve kesme iin msaade edilebilir gerilme veya kapasite hesaplarn; istenen/salanan kapasite oranlarnn hesaplarn; ve dier zel hususlar aklar. nc Blm SAP2000 de uygulanan ekli ile AISC ASD (AISC 1989) ynetmeliinin ayrntl bir aklamasn vermektedir. Drdnc Blm SAP2000 de uygulanan ekli ile AISC LRFD (AISC 1994) artnamesinin ayrntl bir aklamasn vermektedir. Beinci Blm SAP2000 de uygulanan ekli ile AASHTO LRFD artnamesinin (AASHTO 1997) ayrntl bir aklamasn vermektedir. Altnc Blm SAP2000 de uygulanan ekli ile Kanada artnamesinin (CISC 1994) ayrntl bir aklamasn vermektedir. (Trkeye evrilmemitir). Yedinci Blm SAP2000 de uygulanan ekli ile ngiliz artnamesinin BS5950 (BSI 1990) ayrntl bir aklamasn vermektedir. (Trkeye evrilmemitir). Sekizinci Blm SAP2000 de uygulanan ekli ile Eurocode3 artnamesinin (CEN 1992) ayrntl bir aklamasn vermektedir. Dokuzuncu Blm SAP2000 nin elik boyutlama ile ilgili tablo ve grafik klarn ieren deiik konular zetlemektedir.
NERLEN OKUMA EKL

Kullancnn kinci Blm deki Boyutlama Algoritmalar ve izleyen alt blmden ilgi duyduu ynetmelik blmn okumas nerilir. Son olarak, kullanc SAP2000 nin elik boyutlama klarn anlayp yorumlayabilmesi iin Dokuzuncu Blmdeki Boyutlama ktlar n okumaldr. SAP2000 Hzl Altrmalar Klavuzu el kitabnda Blm IVde elik ereve Boyutlama rnei bulunmaktadr. lk kullancnn bu el kitabn okumadan nce bu klavuzdaki eitim admlarn uygulamalar nerilir.
Blm II Boyutlama Algoritmalar

Bu blm SAP2000 programnn kulland elik kesit hesab ve kesit kontrol yntemleri ile ilgili eitli hususlarn ana izgilerini verir. elik kesit hesab ve kesit kontrol SAP2000 de aadaki ynetmeliklerden birine gre yaplabilir. Amerikan elik Yaplar Enstitsnn "Yapsal elik binalar iin msaade edilebilir gerilme dizayn ve Plastik dizayn artnamesi", AISC-ASD (AISC 1989) Amerikan elik Yaplar Enstitsnn "Yapsal elik binalar iin yk ve mukavemet faktr katsaysnn dizayn artnamesi", AISC-LRFD (AISC 1994) Amerikan Devlet Karayollar ve Ulatrma Yetkilileri Birliinin "AASHTO-LRFD Kpr Dizayn Ynetmelikleri", AASHTO-LRFD (AASHTO 1997) Kanada elik Yaplar Enstitsnn "elik Yaplarn limit duruma gre analizi", CAN/CSA-S16.1-94 (CISC 1995) ngiliz Standartlar Enstitsnn "Yaplarda eliin yapsal kullanm" BS5950 (BSI 1990) Avrupa Birlii komitesinin "Eurocode3 : elik yaplarn Dizayn - Ksm 1.1: Genel kurallar ve yaplar iin kurallar", ENV 1993-1-1 (CEN 1992)
Bu ynetmeliklerin her birinin algoritma ayrntlar, SAP2000 de kullanld ekli ile sonraki blmlerde verilmitir. Bununla birlikte bu blm btn boyutlama ynetmelikleri iin ortak olan bir taban salamaktadr. Kullancnn yukarda bahsedilen dizayn ynetmeliklerinin en azndan biriyle ainalnn olduu ve yapsal elik dizayn alannda yeterli mhendislik birikimine sahip olduu kabul edilir. Ynetmeliklerin uygun ksmlarna referans verirken her bir ynetmelie ksaltlm bir ad verilmitir. rnein AASHTO artnamesine verilen btn atflarn nnde "AASHTO" kelimesi gelir. Benzer ekilde: tar. AISC-ASD89 artnamesine yaplan btn atflar "ASD" ksaltmasn, AISC-LRFD93 artnamesine yaplan btn atflar "LRFD" ksaltmasn, Kanada artnamesine yaplan btn atflar "CISC" ksaltmasn, ngiliz artnamesine yaplan btn atflar "BS" ksaltmasn, Avrupa artnamesine yaplan btn atflar "EC3" ksaltmasn,
BOYUTLAMA YK KOMBNEZONLARI
Boyutlama yk kombinezonlar yapnn boyutlama hesab ya da kesit kontrolnde gerekli ykleme durumlarnn eitli kombinezonlarnn belirlenmesi iin kullanlr. Kullanlacak yk kombinezonu katsaylar seilen boyutlama ynetmeliine gre deiir. Bu yk kombinezonu katsaylar ilgili ykleme durumlarndan elde edilen kuvvet ve momentlere uygulanarak toplanr ve yk kombinezonu iin arpanlarla arttrlm kuvvet ve momentler bulunur. Davran spektrumu, zaman tanm alannda hesap yntemi, hareket eden ykler ve ok-deerli yk kombinezonlarnda, etkileen byklkler arasndaki karlkln kaybolduu (zarf alma tipi, karelerin toplamnn karekk veya mutlak deer) ok deerli yk kombinezonlarnda, ilgili byklklerin maksimum/minimum permutasyonlarn kullanarak program otomatik olarak oklu alt kombinezonlar oluturur. Davran spektrumlar iin negatif arpanl ayr kombinezon gerekli deildir, nk program otomatik olarak minimumu maksimumun ters iaretlisi olarak alr ve yukarda aklanan permutasyonlara gerekli alt kombinezonlar oluturur. Bir boyutlama kombinezonu zaman tanm alannda hesap veya hareket eden ykn sadece bir tane ok deerli durumu ile ilikili ise, daha baka seeneklerde sunulmutur. Program zaman tanm alannda hesap ynteminin her admnda alt kombinezonlar oluturmasn isteme seeneine sahiptir. Hareket eden ykler kombinezonunda, etkileimli olan byklklerin birbirine kar gelen deerleri iin her bir boyutlama byklnn maksimum ve minimumunu kullanarak alt kombinezonlar oluturma seenei vardr. Statik sabit yk, hareketli yk, rzgar yk ve deprem yk ve/veya dinamik davran spektrumu deprem yk ile ilikili normal ykleme koullarnda, programda her bir ynetmelik iin hazr (default) yk kombinezonlar vardr. Bunlar ynetmelik nerilerine dayanmaktadr ve her ynetmelik iin ilgili blmde aklanmtr. Hareket eden ykler, zaman tanm alannda hesap, dzenlenmi hareketli yk, at hareketli yk, kar yknn ayr dnlmesi, vb. Yklemeleri ieren durumlarda kullanc, varolanlar yerine veya onlara ek olarak boyutlama yk kombinezonu tanmlamaldr. Programda nceden hazr olan (default) yk kombinezonlar, sabit yk olarak tanmlanm btn statik yk durumlarnn toplanacan varsayar. Benzer ekilde hareketli yk olarak tanmlanan durumlarnda toplanaca varsaylr. Fakat statik yk durumu olarak tanmlanm rzgar, deprem ya da davran spektrumunun birbiri ile toplanmayaca ve oklu yanal yk kombinezonlar oluturacaklar varsaylr. Ayrca deprem ve rzgar yk durumlar ynleri ters alnarak (pozitif veya negatif) ayr yk kombinezonlar olutururlar. Bu durumlar doru deilse kullanc doru olan boyutlama kombinezonunu salamaldr.
Bu hazr olan (default) yk kombinezonlar, kullanc istedii takdirde ya da elik hesab iin kullanc tarafndan tanmlanm baka yk kombinezonlar yoksa, boyutlama devreye girer. Hazr olan (default) bu yk kombinezonlarndan herhangi biri hesaba girmise, boyutlama ynetmelii deitirildiinde veya statik ya da davran spektrumu yklerinde deiiklik yapldnda program btn nceden hazr olan (default) yk kombinezonlarnda gerekli deiiklikleri otomatik olarak yapar. arpanlarla arttrlm yklerde hareketli ykn payn azaltmak iin hareketli yk azaltma arpan eleman hareketli yk kuvvetlerine eleman-eleman uygulanr. Kullanc, hareket eden yk ya da zaman tanm alannda hesap yntemi sonularnn zmlemede ereve elemanlarnn bazlar veya hepsi iin hesaba katlmasn istemedike bu yklerin etkisinin bunlar ieren herhangi bir yk kombinezonunda sfr alnacan bilmelidir.
BOYUTLAMA VE KEST KONTROL NOKTALARI

Her elemanda her yk kombinezonu iin eleman boyunca belli saydaki yerde elik kesit hesab veya kesit kontrolu yaplr. Bu yerler elemann serbest aklnn eit aralkl paralar ile oluur. Elemandaki para says zmlemeden nce kullanc tarafndan belirtilir. Kullanc eleman boyunca boyutlama hesaplarn daha incelikli klmak zere daha ok sayda para tanm isteyebilir. Eksenel eilme etkileim oranlar da kayma gerilme oranlar gibi her bir ykleme kombinezonu iin eleman uzunluu boyunca her bir noktada hesaplanr. Gerek eleman gerilme bileenleri ve bunlara uyumlu msaade edilebilir gerilmeler hesaplanr. Daha sonra gerilme oranlar ynetmeliklere gre belirlenir. Kontroller iin, ynetmelik eitliklerine, ykleme kombinezonlarna ve noktann tanmna uygun olarak basn ve/veya ekme gerilme oranlar elde edilir. Gerilme orannn 1'den byk olmas, bir limit durumun aldn veya bir ar gerilmeyi gsterir.
P- ETKLER
SAP2000 boyutlama algoritmalar, zmleme sonularnn P- etkilerini iermesini gerektirir. P- etkileri yanal teleme yapamayan (aprazl ereveler) ve yanal teleme yapan (aprazsz ereveler) iin farkl biimde dikkate alnr. aprazl ereveler iin P- etkisi "mnferit eleman stabilitesi" ile snrldr. aprazsz ereveler iin "yanal telenme etkileri" de eleman stabilitesi etkisine ek olarak gznne alnmaldr. SAP2000 de aprazl erevelerdeki momentlerin sabit veya hareketli yklerden olutuu varsaylmtr. aprazsz erevelerdeki momentlerin de dier tip yklerden olutuu varsaylmtr. Mnferit eleman stabilite etkileri iin momentler AISC-LRFD ve AASHTO-LRFD ynetmeliklerinde olduu gibi moment bytme katsaylar ile bytlr ya da Kanada, ngiliz ve Avrupa ynetmeliklerinde olduu gibi ek momentlerle bytlr. Moment bytme AISC-ASD ynetmeliinde kullanlmaz. Yanal teleme yapan aprazsz erevelerde yanal telenme etkisi iin P- etkileri AISC-ASD ynetmelii hari gznne alndndan, SAP2000, bytmenin sonulara katlm olduunu varsayar. SAP2000 kullanclar nceden hazr olan (default) zmlemede SAP2000'nin P- etkileri iin kapal durumda olduunu bilmeleri gerekir. P- zmlemesi iin iterasyon says nceden hazr (default) olarak 1'dir. Kullanc P- zmlemesini ak durumuna getirmeli ve zmleme iin maksimum iterasyon saysn girmelidir. AISC-ASD ynetmelii iin P- zmlemesine gerek yoktur. Daha fazla bilgi iin kullanc "SAP2000 Analysis Reference Manual (CSI 1997)" kaynana bavurabilir. Kullanc SAP2000 nin mevcut durumda sadece ereve elemanlarnda eksenel yk nedeniyle P- etkilerini gznne aldna dikkat etmelidir. Dier tip elemanlardaki kuvvetler bu etkiye katkda bulunmazlar. Eer dier tip elemanlarda nemli kuvvetler mevcutsa, rnein kabuk elemanlar olarak modellenmi perdelerde ok byk eksenel kuvvetler varsa, P- zmlemesi ile bulunan ek kuvvetler gereken dorulukta hesaplanm olmayacaktr.
ELEMANLARIN MESNETLENMEM BOYLARI

Kolon narinlik etkilerinin hesaba katlmas iin mesnetlenmemi kolon boylarna gerek vardr. ki mesnetlenmemi boy vardr; l33 ve l22. Baknz ekil II-1. Bunlar kar gelen dorultularda elemann mesnet noktalar arasndaki boyudur. l33 boyu 3-3 ekseni (kuvvetli eksen) dorultusunda kararszla, l22 boyu 2-2 ekseni (zayf eksen) dorultusunda kararszla kar gelir. Ayrca l22 boyu kuvvetli eksen dorultusundaki eilmeden (yani 3-3 ekseni etrafnda) dolay yanal-burulmal burkulma iinde kullanlr. SAP2000 eksenleri ile dizayn ynetmeliklerindeki eksenler arasndaki uyumluluk iin ekil II-2 ye baknz. Normal olarak elemann mesnetlenmemi boyu, eleman boyuna yani END-I (I-ucu) ve END-J (J-ucu) arasndaki uzakla eittir. ekil II-1 e baknz. Bununla beraber program, ok sayda elemandan meydana gelen bir eleman, dizayn yaparken tek eleman olarak dikkate almak zere kullancya olanak yaratr. Bu, kuvvetli eksen ve zayf eksen etrafnda eilmeli durumlarda farkl uygulanabilir. Bylece ekil II-3 de gsterilen ara noktalar, elemann mesnetlenmemi boyu hesabnda otomatik olarak dikkate alnr.
2-Ekseni
1-Ekseni
J-Ucu
I-Ucu 3-Ekseni
ekil II-1 Eilmede Kuvvetli ve Zayf Eksenler
l22 ve l33 deerlerinin tretilmesinde program bu boya etkiyecek eitli parametreleri dikkate alr. Bunlar rnein; eleman u balant ekli, kat diyafram bamll ve mesnet noktalar snr artlar olabilir. Program otomatik olarak mesnet noktalarn bulur ve mesnetlenmemi eleman uzunluunu tretir. Bu nedenle, bir kolonun burkulma boyu gerek boyundan daha byk olabilir. Eer kiri, kolonu sadece bir ynde ereve olarak tutuyorsa, kiriin sadece o ynde kolonu mesnetledii kabul edilir. Kullanc isterse element mesnetlenmemi boylarn tek tek de tanmlayabilir.
ekil II-2 SAP2000 ve Ynetmeliklerdeki Kuvvetli ve Zayf Eksen Tanmnn Karlatrlmas
ETKL BOY ARPANLARI (BURKULMA BOYU FAKTRLER)-(K)

Kolon K-arpan algoritmas esas olarak kolonlarn dikey ve kirilerin yatay olduu ve K-arpan hesaplanmasnn olduka karmak olduu moment aktaran davran gsteren bina tipi yaplar iin gelitirilmitir. K-arpanlarnn hesaplanmas amacyla elemanlar kolonlar, kiriler ve aprazlar olarak snflandrlrlar. Z eksenine paralel tm elemanlar kolon olarak snflandrlr. X-Y dzlemine paralel tm elemanlar kiri olarak snflandrlr. Geri kalanlar ise apraz olarak snflandrlr.
ekil II-3 Mesnetsiz boylar aralardaki dm noktalar tarafndan etkilenir Kiriler ve aprazlar iin program elemann her iki ynnede K arpan olarak 1 verir. Bir kolon eleman iin K arpanlarnn hesaplanmasnda program ncelikle yap modelindeki her dm noktas iin aadaki drt rijitlik toplamn bulur:
Burada x ve y indisleri, global X ve Y ynlerini; c ve b indisleri ise kolon ve kirii ifade eder. Lokal 2-2 ve 3-3 terimleri EI22/l22 ve EI33/l33, (EI/l)x ve (EI/l)y deerlerini oluturmak zere global X ve Y ynlerindeki bilekeleri vermek iin dndrlr. Daha sonra her kolon iin, elemann I-ucu ve J-ucu dm noktas toplamlar, kolon lokal 12-3 koordinat sistemine evrilir ve elemann I-ucu ve J-ucu iin G-deerleri 2-2 ve 3-3 ynlerinde aadaki gibi hesaplanr;
Eer bir elemann herhangi bir ucunda (ve ynnde), bir dnel serbestlik varsa, kar gelen deer 10.0 alnr. Eer herhangi bir dm noktasndaki tm serbestlik dereceleri kaldrlrsa, o dm noktasna balanan tm elemanlarn balanan ularndaki G-deerleri 1.0 alnr. Son olarak eer herhangi bir ynde GI ve GJ biliniyorsa, o yne kar gelen K-arpan aadaki denklemi iin zerek hesaplanr:
buradan K =
erevelerin (K-arpanlarnn hesaplanmas) iin matematiksel bir formlasyondur. aprazl ereve yaplar, kafesler, uzay ereveler, enerji nakil hatt kuleleri gibi dier yaplarda btn elemanlar iin K-arpanlar genellikle 1.0 dr ve kullanc tarafndan 1.0 olarak verilmelidir. Aadakiler kolon K-arpan algoritmasyla ilgili baz nemli hususlardr: Dikkate alnan dm noktasnda mafsall olan bir eleman yukarda hesaplanan rijitlik toplamlarna katlmaz. Dikkate alnan dm noktasndan uzaktaki dier ucunda mafsall olan bir eleman hesaplanan EI deerinin sadece %50' sine katkda bulunur. Ayrca konsol kiriler gibi dikkate alnan dm noktasndan uzaktaki dier ucunda kolon eleman olmayan kiri elemanlarda rijitlik toplamna katlmazlar. Eer bir kolon elemann herhangi bir ynne balanan hibir kiri mevcut deilse, ilgili G-deeri sonsuz olur. Eer herhangi bir yn iin, kolonun bir ucundaki G-deeri sonsuzsa o yne kar gelen K-arpan 1.0 alnr. Eer herhangi bir yn iin elemann her iki ucundada dnmesel serbestlikler varsa kar gelen K-arpan 1.0 alnr. Otomatikletirilmi K-arpan hesap ilemleri zellikle eik kirilerde, ankastre mesnet koullarnda ve programn elemanlarn yanal destekli olduu ve Karpan oalrak 1.0 alnmas gerektiini anlamada zorland durumlarda zaman zaman ok yksek K- arpanlar retebilir.
dr. Bu denklem yanal telemenin engellenmedii moment aktaran
Program tm elemanlar iin hesaplanan K-arpanlar kullanc tarafndan deitirilebilir. Bu deerler kullanc tarafndan incelenmeli, hatal grlen deerler aratrlmal ve dzeltilmelidir.
GR BRMLERNN SEM
Giri bilgilerinde ngiliz birimleri kullanlabildii gibi, SI ve MKS metrik birimleri de kullanlabilir. Fakat ynetmelikler belirli bir birim sistemine dayanrlar. Bundan sonraki blmlerde sunulan btn eitlikler ve tanmlamalar aksi belirtilmedike bu zel birim sistemine kar gelir. rnein AISC-ASD ynetmelii kip-inch-saniye birimlerinde yaynlanmtr. Programda nceden hazr olan (default) AISC-ASD e Gre Boyutlama blmndeki btn eitlik ve tanmlar kip-inch-saniye birimlerine dntrlerek verilmitir. Bununla birlikte SAP2000 ile bir yapy tanmlama ve boyutlamada herhangi bir birim sistemi kullanlabilir.
Blm III AISC-ASD89'a Gre Boyutlama

Bu blm kullanc AISC-ASD89 Boyutlama Ynetmeliini (AISC 1989) setiinde SAP2000 nin kulland yapsal elik boyutlama ve gerilme kontrol algoritmalarnn ayrntlarn aklamaktadr. Bu blmde kullanlan semboller Tablo III-1 de listelenmitir. Orijinal ASD Ynetmeliinin ilgili blm ve denklemlerine baktmzda n ek olarak "ASD" atandn grrz. Ancak "Tek kebent elemanlarn emniyet gerilmesi yntemine gre boyutlanmas artnamesi" ne atfta bulunulduunda n ek "ASD SAM" dr. Boyutlama kullanc tarafndan belirlenen yk kombinezonlarna dayanr. Fakat program birok bina tipi yapnn boyutlama gereklerini karlayan nceden hazr olan (default) bir yk kombinezonu grubu salar. Eleman boyuncaki bir noktada (eksenel kuvvet)/(ift eksenli moment) kapasite oranlarnn hesabnda ilk olarak her yk kombinezonunda gerek eleman kuvvet/moment bilekeleri ve kar gelen kapasiteler hesaplanr. Daha sonra dizayn yk kombinezonlarnn etkisi altnda bu blmde tanmlanan ilgili denklemleri kullanarak, her blmdeki kapasite oranlar bulunur. Kontrol eden kapasite oranda elde edilir. 1.0 den byk bir kapasite oran gerilme fazlasn ifade eder. Benzer ekilde bir kayma kapasite oran da hesaplanr.
A Ae Af Ag Av22, Av33 Aw Cb Cm Cw D E Fa Fb Fb33, Fb22 Fcr

Fe 33 =
= = = = = = = = = = = = = = =
Kesit alan, in2 Narin kesitler iin etkili kesit alan, in2 Balk alan, in2 Brt kesit alan, in2 Kuvvetli ve zayf ynlerdeki kayma alanlar, in2 Gvde kayma alan, dtw, in2 Eilme katsays Moment katsays arplma sabiti, in6 Borularn D ap, in Elastisite modl, ksi Msaade edilebilir eksenel gerilme, ksi Msaade edilebilir eilme gerilmesi, ksi Kuvvetli ve zayf ynde msaade edilebilir eilme gerilmeleri, ksi Kritik basn gerilmesi, ksi
2
12 2 E K l 23 33 33 r33 12 2 E K l 23 22 22 r22
2
Fe 22 =
Fv = Msaade edilebilir kayma gerilmesi, ksi = Malzemenin akma gerilmesi, ksi Fy K = Etkili boy arpan Kuvvetli ve zayf ynlerdeki etkili boy K arpanlar K33, K22 = Elemandaki kuvvetli ve zayf ynlerdeki eilme momentleri, M33, M22 = = Kebent kesitler iin yatay torsiyon momenti, kip-in Mob P = Elemandaki eksenel kuvvet, kips Pe = Euler burkulma yk, kips Q = Narin kesit iin azaltma arpan = Berkitilmi narin elemanlar iin azaltma arpan Qa Qs = Berkitilmemi narin elemanlar iin azaltma arpan S = Kesit modl, in3 S33, S22 = Kuvvetli ve zayf ynlerdeki kesit modlleri, in3 Seff,33, Seff,22 = Narin kesitler iin kuvvetli ve zayf ynlerdeki etkili kesit modl, in3 Sc = Kebent bir kesitte basn iin kesit modl, in3 V2, V3 = Kuvvetli ve zayf ynlerdeki kayma kuvvetleri, kips b = Kebentlerin uzun ayann nominal boyutu, in hadde kutu kesitler iin (bf -3tf) ve kaynakllar iin (bf -2tw), in Tablo III-1 AISC-ASD Sembolleri
be bf d fa fb fb33, fb22 fv fv2, fv3 h he k kc
= = = = = = = = = = = =
Etkili flan genilii, in Balk genilii, in Elemann tm ykseklii,in, Hem basnta hem de ekmedeki eksenel gerilme, ksi Eilmedeki normal gerilme, ksi Kuvvetli ve zayf ynlerdeki eilmede normal gerilme, ksi Kayma gerilmesi,ksi Kuvvetli ve zayf ynlerdeki eilmede kayma gerilmesi, ksi I-Kesitler iin balklar arasndaki net mesafe (d-2tf), in, Balklar arasndaki net mesafe eksi yuvarlak dolgu ksmlar, in, Baln d yznden baln gvde ucuna olan mesafe, in Kesitleri snflandrmak iin kullanlan parametre
h > 70 tw
h 70 tw
4.05
ise ise
ht w
0.46
I33, I22 lc r r33, r22 rz t tf tw w
= = = = = = = = =
Kuvvetli ve zayf ynlerdeki mesnetlenmemi eleman boylar, in Kritik uzunluk, in Atalet yarap, in, Kuvvetli ve zayf ynlerdeki atalet yaraplar, in2 Kebentler iin minimum atalet yarap, in Kalnlk, in Balk kalnl, in Gvde kalnl, in Kebent iin zel kesit deeri, in Tablo III-1 AISC-ASD Sembolleri (devam)
Giri bilgileri iin ngiliz birimleri olduu kadar SI ve MKS metrik birimleri de kullanlabilir. Fakat ynetmelik kip-inch-saniye sistemine dayanmaktadr. Aksi belirtilmedike basitlii salamak zere bu blmdeki btn eitlikler ve aklamalar kip-inch-saniye birim sisteminde verilmitir.
Boyutlama yk kombinezonlar, belirtilen ykleme durumlarnn, yapnn kesit hesaplarnda kullanlacak eitli birletirme ekilleridir. AISC-ASD89 Ynetmeliine gre eer yap sadece sabit yk (DL) ve hareketli yk (LL) tayorsa boyutlama sadece bir yk kombinezonunu gerektirir, buda DL +LL (AISC A.4). Bununla birlikte, eer yapda sabit ve hareketli yklere ek olarak rzgar (WL) ve deprem (EL) ykleride varsa, rzgar ve deprem yklerinin yn deitiren kuvvetler olduuda gznnde tutularak, aadaki yk kombinezonlarnn elik erevelerin boyutlandrlmas iin gznne alnmas gerekir. (ASD A.4): DL DL + LL DL WL DL + LL WL DL EL DL + LL EL (ASD A4.1) (ASD A4.1) (ASD A4.1) (ASD A4.1) (ASD A4.1) (ASD A4.1)
Bunlar ayn zamanda, AISC-ASD89 ynetmelii kullanldnda SAP2000 nin nceden hazr olan (default) boyutlama yk kombinezonlardr. Kullanc, gerektiinde dier uygun yk kombinezonlarn da dikkate almaldr. rnein; at hareketli yk farkl olarak dnlecekse, farkl hareket ykleri varsa v.b. Boyutlandrma deprem ve rzgar yklerini ieren kombinezonlarla yaplrken msaade edilen gerilmeler msaade edilen deerin %33 kadar arttrlr. (ASD A5.2). arpanlarla arttrlm yklerde hareketli ykn payn azaltmak iin hareketli yk azaltma arpan, eleman hareketli yk kuvvetlerine eleman-eleman uygulanr.
KESTLERN SINIFLANDIRILMASI
Eksenel basn ve eilme iin msaade edilebilir gerilmeler, kesitin kompakt, kompakt olmayan, narin veya ar narin eklindeki snflandrmna baldr. SAP2000 program, her eleman Tablo III-2 (ASD B5.1, F3.1, F5, G1, A-B5-2) de verilen genilik/kalnlk snrlamas oranlarna gre snflandrr. Bu tablodaki kesit deerlerinin tanm ekil III-1 ve Tablo III-1 de verilmitir.
AISC-ASD89: Profil eksenleri tanmlama kurallar 2-2: Gvdeye paralel kesit ekseni, Borularda daha uzun olan boyut, Tek kebentlerin uzun olan kenar veya ift kebentlerin kar karya gelen kenarlar. Bu, y-y ekseniyle ayndr. 3-3: 2-2 eksenine dik olan eksendir. Bu, x-x eksenidir.
ekil III-1 Geometrik Kesit Deerlerinin AISC-ASD Ynetmeliine gre tanm
Kesitin Tanm
Kontrol Edilen Oran (Hadde) (Kaynakl)
Kompakt Kesit
Kompakt Olmayan Kesit
Narin Kesit
bf / 2tf bf / 2tf
65 / Fy 65 / Fy
fa 0.16 iin Fy
95 / Fy 95 / Fy / k c
Snr Yok Snr Yok
I-kesitler
d / tw
640 1 3.74 f a Fy Fy
Snr Yok
Snr Yok
fa 0.16 iin Fy
257 / Fy
Sadece basn ise
h / tw
Snr Yok
253 / Fy
Aksi durumda
14000 Fy (Fy + 16.5)
760 / Fb
Kutu kesitler
260
Snr Yok Snr Yok I kesitler gibi Snr Yok Snr Yok I kesitler gibi Kaynakl:
b / tf d / tw h / tw
Dier
190 / Fy
I kesitler gibi Snr Yok
238 / Fy
Snr Yok I kesitler gibi I kesitler gibi Snr Yok I kesitler gibi
b / tf d / tw h / tw
U kesitler Dier
tw tf /2, dw 6bf
I kesitler gibi I kesitler gibi Snr Yok
Snr Yok
Snr Yok
bf / dw 0.25, tf / tw 3.0 bf / dw 0.5, tf / tw 2.0

Hadde:
Tablo III-2 AISC-ASD Ynetmeliine gre kesitlerin snflandrlmasnda Basn elemanlar iin genilik-kalnlk oranlar snrlar
Kesitin Tanm
Kontrol Edilen Oran
Kompakt Kesit
Narin Kesit
bf / 2tf d / tw
65 / Fy
Uygulanamaz
95 / Fy 127 / Fy
Snr Yok Snr Yok
T kesitler
Dier
Snr Yok
Snr Yok
bf / dw 0.5, tf / tw 1.25 bf / dw 0.5, tf / tw 1.10

Hadde:
Kaynakl:
ift kebent Tek kebent Borular
b/ t b/ t D/ t
Uygulanamaz Uygulanamaz
76 / Fy 76 / Fy
Snr Yok Snr Yok 13000 / Fy (Sadece basnta) Eilme iin snr yok.
3300 / Fy
3300 / Fy
Drtke Drtgen veya Dairesel Genel
Kompakt Varsaylmtr. Kompakt olmayan Varsaylmtr. Kompakt olmayan varsaylmtr.
Tablo III-2 AISC-ASD Ynetmeliine gre kesitlerin snflandrlmasnda Basn elemanlar iin genilik-kalnlk oranlar snrlar (devam) Eer kesit boyutlar tabloda gsterilen snrlar amyorsa kesit kompakt, kompakt olmayan ve narin olarak snflandrlr. Eer kesit kompakt olan kesitler iin gereken artlar salyorsa, kesit kompakt olarak snflandrlr. Eer kesit kompakt olan kesitler iin gereken artlar salamyorsa, fakat (kompakt olmayan) kesitlerin artlarn salyorsa, kesit (kompakt olmayan) olarak snflandrlr. Eer kesit her ikisinin de artlarn salamyor fakat narin kesitler iin gerekli artlar salyorsa, kesit narin olarak snflandrlr. Narin kesit snrlarn da aarsa (ar narin) olarak snflanr. Ar narin kesitlerin gerilme kontrolu SAP2000 programnn kapsamnn dndadr. I-kesit, kutu ve U-kesitlerin gvde narinlii snflamasnda, hi bir berkitme levhasnn kullanlmad varsaylmtr (ASD F5, G1). ift kebentler emniyetli tarafta olmak zere ayrlm farzedilmitir.
GERLMELERN HESABI
Gerilmeler, daha nceden tanmlanm kontrol noktalarnn her birinde hesaplanr. Narin olmayan kesitlerin her bir yk kombinezonu iin hesaplanan eleman gerilmeleri genelde tm kesit alan zelliklerine baldr: fa fb33 fb22 fv2 fv3 = P/A = M33 /S33 = M33 /S22 = V2 /Av2 = V3 /Av3
Eer kesit; narin elemanlarla berkitilmi bir elemana ait narin bir kesit ise, rnein I kesitindeki narin bir gvde gibi, U ve kutu kesitler veya kutu kesitlerde narin flanlar gibi bu durumda gerilmelerin hesaplanmasnda kullanlacak etkin kesit modl azaltlm gvde llerine ve azaltlm flan llerine bal olarak hesaplanr. fa fb33 fb22 fv2 fv3 = P/A = M33 /Seff,33 = M33 /Seff,22 = V2 /Av2 = V3 /Av3 (ASD A-B5.2d) (ASD A-B5.2d) (ASD A-B5.2d) (ASD A-B5.2d) (ASD A-B5.2d)
Eilme gerilmeleri ise; asal eksen zelliklerine bal olarak hesaplanr. I, kutu, U, ift kebent, boru, yuvarlak veya kare kesitlerde asal eksen geometrik eksenle akr. Tek kebentte de boyutlandrma ilemi gerek asal eksenleri hesaba katar. Genel kesitlerde, tm kesit zelliklerinin asal ynlere gre verildii kabul edilir. Tek kebent iin kesme gerilmeleri geometrik eksen boyunca hesaplanr. Dier tm kesitlerde ise kesme gerilmeleri hem asal hem de geometrik eksen boyunca hesaplanr.
MSAADE EDLEN GERLMELERN HESAPLANMASI

Basn, ekme, eilme ve kayma hallerindeki msaade edilebilir gerilmeler, kompakt, kompakt-olmayan ve narin kesitler iin aadaki alt blmlere gre hesaplanr. Tm kesit ekillerinde msaade edilebilir eilme gerilmeleri asal eilme eksenleri esas alnarak hesaplanr. I, kutu, U, ift kebent, boru, yuvarlak veya kare kesitlerde asal eksen geometrik eksenle akr. Tek kebent kesitlerde ise nce asal eksen belirlenir ardndan tm eilme gerilmeleri hesab buna gre yaplr. Eer kullanc bir veya daha fazla eleman iin SAP 2000in Eleman dizayn bilgilerini yeniden tanmla (Redefine Element Design Data) formu zerinde msaade edilebilir gerilmeler iin sfrdan farkl bir deer girdiyse, bu deerler yukarda bahsedilen hesaplanm deerlerin yerine aadaki alt balklarda anlatld ekilde program tarafndan yazlr. Tanmlanan msaade edilebilir gerilme, eilme asal eksenine bal olarak elde edilmi olmaldr.
Msaade Edilebilir ekme Gerilmesi

Msaade edilebilir eksenel ekme gerilmesi deeri Fa, 0.6 Fy olarak kabul edilir. Fa = 0.6 Fy (ASD D1, ASD SAM2)
Net kesit kontrollerinin yaplmadna dikkat edilmelidir. Gerilme altnda alan elemanlarda l/r nin 300 den byk olmas durumunda bu etkiye ait uyarlar ktda grlr (ASD B7, ASD SAM2). Tek kebentlerde l/r deeri hesaplanrken r22 ve r33 yerine en kk atalet yarap rz kullanlr.
Basnta Msaade Edilebilir Gerilme

Msaade edilebilir eksenel basn gerilmesi eilmeli burkulma ve eilmeli-burulmal burkulma deerlerinden en kdr. Msaade edilebilir basn gerilmesi aadaki altblmlerde anlatld gibi belirlenir. Basn altnda alan bir elemanda K l / r nin 200 den byk olmas durumunda bu etkiye ait uyarlar ktda grlr (ASD B7, ASD SAM4). Tek kebentlerde K l / r deeri hesaplanrken r22 ve r33 yerine en kk atalet yarap deeri rz kullanlr. Eilmeli Burkulma Msaade edilebilir eksenel basn gerilmesi deeri Fa, tm kesit zellikleri ve buna ilikin Cc deerine bal olarak bulunan narinlik oran K l / r ye baldr. Burada;
K l K l Kl deeri 33 33 ve 22 22 nin bydr, ve; r r33 r22
C c = (2 2 E) / Fy dir.
(ASD E2, ASD SAM 4)
Tek kebentlerde K l / r deeri hesaplanrken r22 ve r33 yerine en kk atalet yarap deeri rz kullanlr. Kompakt ve kompakt-olmayan elemanlarda Fa deeri aadaki gibi hesaplanr:
(Kl / r )2 F 1.0 y 2 2C c , Fa = 3 5 3(Kl / r ) (Kl / r ) + 3 8C c 8C 3 c
Kl C c ise r Kl C c ise r
(ASD E2-1, SAM 4-1)
Fa =
23(Kl / r )
12 2 E
(ASD E2-2, SAM 4-2)
Kompakt ve kompakt-olmayan kesitlerde (ASD E-1, B7) Kl/r deerinin 200den byk olmas durumunda, hesaplanan Fa deeri ASD E2-2 denklemi kullanlarak hesaplanan Fa deerinden byk olmayacak ekilde ayarlanr. Narin boru kesitler hari tm narin kesitlerde Fa deeri aadaki gibi hesaplanr:
(Kl / r )2 F 1.0 2 y 2C'c Fa = 3 5 3(Kl / r ) (Kl / r ) + 3 8C'c 8C'c3
Kl / r C 'c ise,
(ASD A-B5-11, SAM 4-1)
Kl / r > C 'c ise, Burada,

C'c = ( 22 E) / QF y
Fa =
23(Kl / r )
12 2 E
(ASD A-B5-11, SAM 4-2)
(ASD A-B5.2c, ASD SAM-4)
Narin kesitlerde Kl/r deerinin 200den byk olmas durumunda, hesaplanan Fa deeri ASD A-B5-12 (ASD B7, E1) denklemi kullanlarak hesaplanan Fa deerinden byk olmayacak ekilde ayarlanr.
Narin boru kesitlerde Fa deeri aadaki gibi hesaplanr: Fa = [662 / (D/t)] + 0.40 Fy (ASD A-B5-9)
Tm kompakt ve kompakt-olmayan kesitlerde azaltma arpan Q, 1 alnr. Q, narin kesitlerde aadaki gibi hesaplanr: Q = Q s Qa Burada; Qs = Berkitilmemi narin elemanlar iin azaltma arpann (ASD A-B5.2.a) (ASD A-B5.2.c, SAM4)
Qa = Berkitilmi narin elemanlar iin azaltma arpann temsil eder.(ASD A-B5.2.c) Narin kesitler iin kullanlan Qs arpanlar tablo III3 te (ASD A-B5.2a, ASD SAM4) anlatld gibi hesaplanr. Narin kesitler iin kullanlan Qa arpanlar da etkin kesit alannn tm kesit alanna oran olarak hesaplanr. Qa = Ae /Ag (ASD A-B5-10)
Etkin kesit alan etkin genilie bal olarak aadaki gibi hesaplanr: Ae = Ag
(b - be) t
Berkitilmemi elemanlarda be deeri bye eit alnr. Berkitilmi elemanlarda ise; bu deer tablo III-4 te (ASD A-B5.2b) verilen b deerine eit veya bundan kk olarak alnr. Yukardaki denklemdeki he ve h deeri I gvdelerinde, kutu kesitlerde ve U kesitlerde srasyla be ve b olarak kullanlr. Eilmeli ve Burulmal Burkulma Msaade edilebilir eksenel basn gerilmesi deeri Fa, eilmeli-burulma burkulmas ve burulma burkulmas deerlerinin snr deerlerinden aadaki ekilde elde edilir (ASD E3, C-E3): (Kl / r)e C 'c ise,
2 (Kl / r )eF 1.0 2 y 2C'c Fa = 3 5 3(Kl / r )e (Kl / r ) e + 3 8C'c 8C'c3
(E2-1, A-B5-11) (E2-2, A-B5-12)
(Kl / r)e > C 'c ise,

Kesit
Fa =
23(Kl / r )
12 2 E
Berkitilmemi Narin Elemanlar iin Azaltma arpan

Tipi
(Qs )
lgili Eitlik
I- Kesit Kutu Qs = 1
ASD A-B5-3, ASD A-B5-4 ASD A-B5-2c ASD A-B5-3, ASD A-B5-4, ASD A-B5-3, ASD A-B5-4, ASD A-B5-5, ASD A-B5-6,
U- Kesit
I-Kesitlerdeki bf /2tf yerine bf /tf Flanlar, I- Kesitlerde olduu gibi. Gvde iin:
T- Kesit
ift Kebent
ASD A-B5-1, ASD A-B5-2, SAM4-3
Tek Kebent
ASD A-B5-1, ASD A-B5-2, SAM4-3 Qs = 1 Qs = 1 Qs = 1 Qs = 1 ASD A-B5-2c ASD A-B5-2c ASD A-B5-2c ASD A-B5-2c
Boru Yuvarlak ubuk Drtke Genel
Tablo III-3 Berkitilmemi Narin Elemanlar iin Azaltma arpan, Qs
Kesit Tipi
Berkitilmi Kesitler iin Etkin Genilik
lgili Eitlik
I- Kesit
Sadece basn, f = P / Ag
ASD A-B5-8
Sadece basn, f = P / Ag Kutu Basn veya eilme, f = Fy
ASD A-B5-8
ASD A-B5-7
U- Kesit
ASD A-B5-8
T- Kesit ift Kebent

(Ayrlm)
be = b be = b be = b
Qs = 1, (Bununla beraber msaade edilen eksenel gerilme iin zel ifadeler verilmitir) Uygulanamaz
ASD A-B5.2c ASD A-B5.2c ASD A-B5.2c ASD A-B5-9
Tek Kebent Boru Yuvarlak ubuk Drtke Genel
ASD A-B5.3b
be = b
Uygulanamaz
Not: Yk kombinezonunun bir rzgar yk veya bir deprem ykn ierdii durumlarda f deerine azaltma arpan uygulanr. (ASD A-B5.2b) Tablo III-4 Berkitilmi Kesitler iin Etkin Genilik
Burada,
C'c = ( 22 E) / QF y , ve
(ASD A-B5.2c, ASD SAM-4) (ASD C-E2-2, SAM 4-4)
(Kl /r)e = ( 2 E) / Fe
dir.
ASD aklamalar Fenin hesaplanmasnda (ASD C-E3) AISC-LRFD ynetmeliinin 1986 ylndaki versiyonuna atfta bulunur. AISC-LRFD ynetmeliinin 1993 yl versiyonu bu adan 1986 yl versiyonu ile ayndr. Fe SAP2000de aadaki ekilde hesaplanr: Dikdrtgen, I, kutu ve boru kesitler iin:
2 EC w 1 , Fe = + GJ 2 (K z l z ) I 22 + I 33
(LRFD A-E3-5)
T-kesitler ve ift kebentler iin:

4Fe 22 Fez H F + Fez Fe = e 22 1 1 (Fe 22 + Fez )2 2H
(LRFD A-E3-6)
U-kesitler iin:
(LRFD A-E3-6)
Eit kollu tek kebentler iin:

(ASD SAM C-C4-1)
Farkl kollu tek kebentler iin, Fe aadaki kbik denkleminin (ASD SAM CC4-2, LRFD A-E3-7) minimum gerel kk olarak hesaplanr:
(Fe Fe33 )(Fe Fe 22 )(Fe Fez ) Fe (Fe Fe 22 ) x 0 r 0
2
y Fe 2 (Fe Fe 33 ) 0 r 0
= 0,
Burada,
x0, y0 arlk merkezine gre kayma merkezinin koordinatlardr, ift kebent ve T kesitli elemanlar (y-eksenine gre simetrik) iin x0 = 0 dr.
r0 = x 0 + y 0 +
2 2
I 22 + I 33 : kayma merkezine gre polar atalet yarap, Ag
x 02 + y02 H = 1 2 r0
(LRFD A-E3-9)
Fe33 =
(K 33 l 33 / r33 )2 (K 22 l 22 / r22 )2
2E
2E
(LRFD A-E3-10)
Fe 22 =
(LRFD A-E3-11)
Fez
2 EC w 1 , = + GJ 2 (K z l z )2 Ar0
(LRFD A-E3-12)
K22, K33 zayf ve kuvvetli yndeki etkili boy arpanlardr, Kz burulmal burkulma iin etkili boy arpandr ve SAP2000 programnda K22'ye eit alnr. l22 ve l33 zayf ve kuvvetli ynlerdeki etkili boylardr, lz burulmal burkulma iin etkili boylardr ve l22'ye eit alnr. Kebentlerde, asal atalet momenti ve atalet yarap Fenin hesaplanmasnda kullanlr (ASD SAM 4). Ayn zamanda burada Fe22 ve F e33 n hesaplanmasnda K22 L22 veya K33 L33 yerine Klnin en byk deeri yani (K22 L22, K33 L33) deerlerinden en by kullanlr.
Eilmede Msaade Edilebilir Gerilme

Msaade edilebilir eilme gerilmesi aadaki kriterlere baldr; kesitin geometrik ekline, eilme eksenine, kesitin kompakt olup olmadna ve boy parametresine.
I-Kesitler Tm I-kesitleri iin boy parametresi, yanal berkitilmemi boy l22 olarak alnr ve bu deer kritik boy lc ile karlatrlr. Kritik boy,
76b 20000A f f , l c = min dFy Fy
(ASD F1-2)
olarak tanmlanr. Kuvvetli eksende eilme Eer l22 deeri lc den kkse msaade edilebilir kuvvetli yndeki eilme gerilmesi kompakt ve kompakt olmayan kesitlerde kesitlerin kaynakl imalatl m yoksa ekme maml m olduuna bal olarak ve fy nin 65 ksidan byk olup olmadna bal olarak belirlenir. Kompakt kesitler iin: f y 65 ksi f y > 65 ksi ise ise Fb33 = 0.66Fy Fb33 = 0.60Fy (ASD F1-1) (ASD F1-5)
Kompakt-olmayan kesitler iin: Eer profil hadde mamul ve f y 65 ksi ise ; Fb33 =
{0.79 0.002 {0.79 0.002
bf 2tf
Fy
}F
(ASD F1-3)
Eer profil kaynakl mamul ve f y 65 ksi ise ; Fb33 =

bf Fy 2tf kc
}F
(ASD F1-4) (ASD F1-5)
Eer f y > 65 ksi ise
Fb33 = 0.60Fy
olarak alnr, ve eer berkitilmemi boy l22, lc den bykse o zaman hem kompakt hem de kompakt-olmayan I-kesitler iin msaade edilebilir eilme gerilmesi l22 /rT oranna baldr.
l 22 rT
102 10 3 C b Fy
iin
Fb33 = 0.60 Fy
(ASD F1-6)
102 10 3 C b l 22 510 10 3 C b Fy rT Fy l 22 510 10 3 C b rT Fy
iin, Fb33
2 Fy (l 22 / rT )2 = Fy 0.60Fy (ASD F1-6) 3 3 1530 10 C b
iin, Fb33
170 10 3 C b 0.60Fy = 2 (l 22 / rT )
(ASD F1-7)
ve Fb33 aadaki formlden elde edilecek deerden daha kk olmayacak ekilde alnr.
Fb 33 = 12 10 3 C b 0.60Fy l 22 (d / A f )
(ASD F1-8)
rT , (Basn baln ve gvde basn alannn 1/3nn toplam olan) bir kesitin gvde dzlemindeki bir eksen etrafnda alnan atalet yarapdr,
M M C b = 1.75 + 1.05 a + 0.3 a M Mb b 2.3
2
(ASD F1.3)
burada, Ma ve Mb berkitilmemi parann u momentleridir ve Ma saysal olarak Mbden daha kktr;

Ma ift erili eilme iin pozitif ve tek erilikli eilme iin negatiftir. Mb
Ayrca para zerindeki momentlerden herhangi biri Mb den bykse Cb 1.0 olarak alnr. Ayrca dm noktas yer deitirmesine kar aprazlanan ereveler iin (ASD F1.3) ve konsollar iin de Cb 1.0 alnr. Eer elemann berkitilmemi boyu l22, kullanc tarafndan yeniden tanmlanmsa (yani eleman boyuna eit deilse), SAP2000 Cb ye nceden tanml bir deer olarak 1.0 atar. Kullanc herhangi bir eleman iin Cb deerini kendi girerek bu deeri deitirebilir. Kuvvetli eksenleri etrafnda bklen narin elemanlarda msaade edilebilir eilme gerilmesi, kompakt-olmayan kesitlerde de ayn ekilde belirlenir ve sonra aadaki ilave koullar dikkate alnr.
Eer gvde narin ise; nceden hesaplanm bulunan msaade edilebilir eilme gerilmesi deeri aadaki gibi azaltlr: F 'b33 = RPG Re Fb33, burada RPG = 1.0 0.0005
Aw Af
h 760 Fb33 t
(ASD G2-1) 1.0, (ASD G2)
12 + (3 - 3) Re = 12 + 2
Aw Af Aw Af
(Bileik kirilerde)
(ASD G2)
Re = 1.0, Aw = gvde kesit alan in2,
(Bileik olmayan kirilerde)
(ASD G2)
Af = basnca maruz flan kesit alan in2,
= (0.6 Fy / Fb33 ) 1.0
(ASD G2)
Fb33 = kesitin kompakt olmadnn kabul edildii durumda msaade edilebilir eilme gerilmesi Fb33 = Gvde narinliinin hesaba katlmasndan sonra msaade edilebilir eilme gerilmesi Yukardaki ifadelerde, Re deeri 1 olarak alnr, nk SAP2000 u anda sadece bileik olmayan kirilerle ilgilenmektedir. Eer flanlar narin ise; nceden hesaplanm olan msaade edilebilir eilme gerilmesi deeri aadaki gibi snrlanr: Fb33 Qs (0.6 Fy ) , burada Qs daha nce tanmlanmt. (ASD A-B5.2a, A-B5.2d)
Zayf eksende eilme Zayf yndeki msaade edilebilir eilme gerilmesi Fb22 aadaki gibi bulunur: Kompakt kesitler iin: fy 65 ksi ise fy > 65 ksi ise Fb22 = 0.75 Fy Fb22 = 0.60 Fy (ASD F2-1) (ASD F2-2)
Kompakt olmayan ve narin elemanlar iin: fy 65 ksi ise f y > 65 ksi ise U Kesitler Tm U-kesitleri iin narinlik parametresi, yanal berkitilmemi l22 boyu olarak alnr ve bu deer kritik boy lc ile karlatrlr. Kritik boy,
76b 20000A f f , l c = min dFy Fy
Fb22 =
{1.075 0.005
bf 2tf
Fy
}F
(ASD F2-3) (ASD F2-2)
Fb22 = 0.60 Fy
(ASD F1-2)
olarak tanmlanr. Burada Af basnca alan flan kesit alandr. Kuvvetli Eksende Eilme Eer l22 deeri lc den kkse kuvvetli yndeki msaade edilebilir eilme gerilmesi kompakt ve kompakt olmayan kesitlerde kesitlerin kaynakl imalatl m yoksa hadde maml m olduuna bal olarak ve f y nin 65 ksi dan byk olup olmadna bal olarak belirlenir. Kompakt kesitler iin: fy 65 ksi ise fy > 65 ksi ise Fb33 = 0.66 Fy Fb33 = 0.60 Fy (ASD F1-1) (ASD F1-5)
Kompakt-olmayan kesitler iin;
fy 65 ksi, ve hadde mamul ise fy 65 ksi, ve kaynakl ise f y > 65 ksi ise
Fb33 = 0.79 0.002 bf
{ {
2tf 2tf
Fy Fy kc
}F
(ASD F1-3) (ASD F1-4) (ASD F1-5)
Fb33 = 0.79 0.002 bf Fb22 = 0.60 Fy
}F
olarak alnr, ve eer berkitilmemi boy l22 lc den bykse o zaman hem kompakt hem de kompakt-olamayan tm U-kesitlerinde msaade edilebilir eilme gerilmesi aadaki gibi hesaplanr.
Fb 33 = 12 10 3 C b 0.60Fy l 22 (d / A f )
(ASD F1-8)
Kuvvetli eksenleri etrafnda eilen narin elemanlarda msaade edilebilir eilme gerilmesi, kompakt-olmayan kesitlerde de ayn ekilde belirlenir ve sonra aadaki ilave koullar dikkate alnr. Eer gvde zayf ise nceden hesaplanm bulunan msaade edilebilir eilme gerilmesi deeri aadaki gibi azaltlr: Fb33 = Re RPG Fb33 (ASD G2-1)
Eer flanlar narin ise; nceden hesaplanm bulunan msaade edilebilir eilme gerilmesi deeri aadaki gibi snrlanr: Fb33 Qs (0.6 Fy ) (ASD A-B5.2a, A-B5.2d)
Burada; rT, Cb, Af, Aw, Re,RPG, Qs, Fb33 ve Fb33 Parametrelerini daha nce tanmlamtk. Zayf eksende eilme Zayf yndeki msaade edilebilir eilme gerilmesi Fb22 aadaki gibi bulunur: Fb22 = 0.60 Fy T- Kesitler ve ift Kebentler T- kesitlerde ve ift kebentlerde hem zayf hem de kuvvetli eksende msaade edilebilir eilme gerilmesi deeri aadaki gibi alnr, Fb22 = 0.60 Fy (ASD F2-2)
Kutu kesitler ve Dikdrtgensel Tpler Tm kutu kesitler ve dikdrtgensel tpler iin yanal berkitilmemi boy olarak alnan narinlik parametresi,l22, kritik boy lc ile karlatrlr. Kritik boy,
b 1200b l c = max (1950 + 1200M a / M b ) , Fy Fy
(ASD F3-2)
olarak tanmlanr. Burada Ma ve Mb nin tanmlar daha nceCb iin verilen formldekinin ayndr. Eer l22 kullanc tarafndan verilirse, lc SAP2000 programnda
1200 b Fy
olarak alnr.
Kuvvetli eksende eilme Eer l22 deeri lc den kkse msaade edilebilir kuvvetli yndeki eilme gerilmesi: Fb33 = 0.66 Fy (Kompakt kesitler iin) Fb33 = 0.60 Fy (Kompakt-olmayan kesitler iin) (ASD F3-1) (ASD F3-3)
olarak alnr. Eer berkitilmemi boy deeri l22, lc yi aarsa kuvvetli yndeki msaade edilebilir eilme gerilmesi, kesitin kompakt olup olmad dikkate alnmadan, Fb33 = 0.60 Fy (ASD F3-3)
olarak alnr. Narin kesitlerdeki kuvvetli eksene gre msaade edilebilir eilme gerilmesi kompakt olmayan kesitlerdekiyle ayn ekilde hesaplanr. Daha sonra aadaki hususlar dikkate alnr. eer gvde narinse daha nceden hesaplanm msaade edilebilir eilme gerilmesi aadaki ekilde azaltlr. Fb33 = Re RPG Fb33 Fb33, RPG, Re ve Fb33e ait tanmlar daha nce de verildi. Eer flanlar narin ise msaade edilebilir eilme gerilmesinin hesaplanmasnda ilave hususlar ilave almaya gerek yoktur. Ancak etkin kesit lleri hesaplanr ve kesit modl bu narinlie gre deitirilir. Zayf eksende eilme l22 deerinin lc deerinden kk olmas durumunda zayf eilme eksenine gre msaade edilebilir eilme gerilmesi aadaki gibi bulunur;
Fb22 = 0.66 Fy (Kompakt kesitler iin) Fb22 = 0.60 Fy (Kompakt-olmayan narin kesitler iin)
(ASD F3-1) (ASD F3-3)
olarak alnr. Eer berkitilmemi boy deeri l22, lc yi aarsa kuvvetli yndeki msaade edilebilir eilme gerilmesi, kesitin kompakt olup olmad dikkate alnmadan, Fb22 = 0.60 Fy eklinde hesaplanr. Boru kesitler Boru kesitlerde msaade edilebilir eilme gerilmesi zayf ve kuvvetli eksenlerin her ikisinde de aadaki gibi hesaplanr. Fb = 0.66 Fy (Kompakt kesitler iin) Fb = 0.60 Fy (Kompakt-olmayan narin kesitler iin) Yuvarlak ubuk kesitler Msaade edilebilir gerilme, yuvarlak ubuklarda zayf ve kuvvetli eilme eksenlerinin her ikisinde de aadaki gibi hesaplanr. Fb = 0.75 Fy Dikdrtgen ve kare ubuklar Msaade edilebilir gerilme, dolu kare ubuklarda zayf ve kuvvetli eilme eksenlerinin her ikisinde de aadaki gibi hesaplanr. Fb = 0.75 Fy (ASD F2-1) (ASD F2-1) (ASD F3-1) (ASD F3-3) (ASD F3-3)
kuvvetli eksenlerine gre bklen dolu dikdrtgen ubuklarda; msaade edilebilir gerilme aadaki gibi hesaplanr. Fb = 0.60 Fy, ve Dolu dikdrtgen ubuun zayf eksenine gre eilmesi durumunda msaade edilebilir gerilme aadaki gibi hesaplanr. Fb = 0.75 Fy Tek Kebent Kesitler Tek kebent kesitlerdeki msaade edilebilir eilme gerilmesi asal eilme eksenlerine gre hesaplanr. (ASD SAM 5.3)
(ASD F2-1)
Kuvvetli Eksende Eilme Kuvvetli eilme ekseni ynndeki msaade edilebilir gerilme; yanal-burulma burkulmas ve ksmi burkulma limit durumlar esas alndnda, en kktr. (ASD SAM 5.1). Tek kebent kesitlerde; yanal-burulma burkulmas limit durumlar dikkate alndnda, kuvvetli eilme eksenine gre msaade edilebilir eilme gerilmesi yle hesaplanr: (ASD SAM 5.1.3) Fob Fy ise Fob > Fy ise Fb, kuvvetli = [ 0.55 0.10 Fob
Fy
] Fob ] Fy
0.66 Fy
(ASD SAM 5-3a) (ASD SAM 5-3b)
Fb, kuvvetli = [ 0.95 0.50 Fy
Fob
Burada Fob elastik yanal-burulma burkulma gerilmesidir ve aada gsterildii gibi hesaplanr. Yanal-burulma burkulma gerilmesi Fob , eit kollu tek kebentlerde u formlle hesaplanr: Fob = Cb 28250 l /t Kollar eit olmayan tek kebentlerde ise Fob deeri ;
Fob = 143100 Cb I zayf w 2 + 0.052(lt / rzayf) 2 + w , 2 Skuv.l
(ASD SAM 5-5).
(ASD SAM5-6)
olarak hesaplanr, burada, t = min (tw,tr ), l = max (l22,l33) Izayf = Zayf asal eksen etrafndaki atalet momenti, = Zayf asal eksen etrafndaki atalet yarap, rzayf Ikuvvetli = Kuvvetli asal eksene gre atalet momenti, Skuvvetli = Bir bacan ucundaki basn iin hesaplanm kuvvetli ynde kesit modl. = Zayf asal eksene gre hesaplanm atalet yarap r zayf
1 w = z( w 2 + z 2 )dA 2z 0 I kuv. A
(ASD SAM 5.3.2)
z w
= Kuvvetli asal eksen boyunca koordinat, = Zayf asal eksen boyunca koordinat, ve
z0 = Arlk merkezine gre kuvvetli asal eksen boyunca kayma merkezinin koordinat, w, Eit kollu olmayan kebentler iin zel bir kesit zellii olup, basnta ksa kol iin pozitif, basnta uzun kol iin negatif ve eit kollu kebentler iin sfrdr. (ASD SAM 5.3.2). Ancak SAP2000 programnda konservatif boyutlandrma iin bu katsay eit kollu olmayan kebentler iin daima negatif alnr. Yukardaki ifadede Cb deerinin hesab, Cb ye ait st snr deerinin 2.3 yerine 1.5 alnmasnn dnda, I kesitlerde olduu gibi yaplr.
M M C b = 1.75 + 1.05 a + 0.3 a M Mb b 1.5
2
(ASD F1.3, SAM 5.2.2)
Tek kebentlerde ksmi burkulma limit durumu iin, kuvvetli eksen ynndeki msaade edilebilir eilme gerilmesi (ASD SAM 5.1.1) :
b 65 , iin t Fy 65 b 76 , iin < t Fy Fy b 65 , iin > t Fy
Fb, kuvvetli = 0.66 Fy Fb, kuvvetli = 0.60 Fy Fb, kuvvetli = Q 0.60 Fy
(ASD SAM 5-1a) (ASD SAM 5-1b) (ASD SAM 5-1c)
burada, t = Szkonusu bacan et kalnl b = Szkonusu bacan uzunluu Q = Ksmi burkulma narinlik azaltma arpan.
(ASD A-B5-2, SAM 4)
Tek kebentlerde ksmi burkulma limit durumlar esas alnarak msaade edilebilir eilme gerilmesi hesaplanrken her iki uunda basn altnda olabilecei dikkate alnarak hesaplamalar yaplr ve bulunan gerilmelerden en k alnr.
Zayf Eksende Eilme Tek kebentlerde ksmi burkulma limit durumu iin, zayf eksen ynndeki msaade edilebilir eilme gerilmesi (ASD SAM 5.1.1, 5.3.1b, 5.3.2b) :
b 65 , iin t Fy 65 b 76 , iin < t Fy Fy b 65 , iin > t Fy
Fb, zayf = 0.66 Fy F b, zayf = 0.60 Fy F b, zayf = Q 0.60 Fy
(ASD SAM 5-1a) (ASD SAM 5-1b) (ASD SAM 5-1c)
Tek kebentlerde msaade edilebilir eilme gerilmesi hesaplanrken her iki uunda basn altnda kalaca moment deerleri olduu kabul edilerek hesaplamalar yaplr ve bulunan gerilmelerden en k alnr. Genel Kesitler Genel kesitler iin hem kuvvetli hem de zayf yndeki msaade edilebilir eilme gerilmesi, F b = 0.60 Fy dir.
Kaymada Msaade Edilebilir Gerilme

Kayma gerilmesi tm kesitlerde geometrik eksen boyunca hesaplanr. I, Kutu, U, T, ift kebent, boru, dolu yuvarlak ve dikdrtgen kesitlerde asal eksenler geometrik eksenlerinde akrlar. Tek kebentlerde asal eksenler geometrik eksenlerle akmazlar. Kuvvetli Eksende Eilme SAP 2000de msaade edilebilir kayma gerilmesi deeri I, Kutu ve U kesitleri hari tm kesitlerde aadaki gibi hesaplanr: Fv = 0.40 Fy I, Kutu ve U kesitlerinde msaade edilebilir kayma gerilmesi kuvvetli eksenlere gre aadaki gibi hesaplanr:
h 380 tw Fy
iin
380 h < 260 iin Fy t w
Fv = 0.40 Fy Fv = Cv Fy / 2.89 0.40 Fy
(ASD F4-1) (ASD F4-2)
Burada, h/tw 56250 kv / Fy h/tw < 56250 kv / Fy
2 iin Cv = 45000 kv / Fy (h/tw)
(ASD F4) (ASD F4)
iin
Cv = 190 k v
h/tw Fy
a/h 1 a/h > 1
iin iin
kv = 4 + [5.34 / (a/h)2] kv = 5.34 + [4.00 / (a/h)2]
(ASD F4) (ASD F4)
tw = Gvde et kalnl a = Karlkl berkimeler arasnaki net aklk. Bu deer emniyet gayesiyle SAP2000 de elemann l22 boyu olarak alnr. h = Kesitin flanlar arasndaki net aklk, in.
Zayf Eksende Eilme Zayf eksen ynndeki msaade edilebilir kayma gerilmesi deeri aadaki gibi hesaplanr: Fv = 0.40 Fy (ASD F 4-1,SAM 3-1)
GERLME ORANLARININ HESAPLANMASI Eksenel ve eilme gerilmelerine ait kapasite oranlar hesaplanrken nce her yk kombinezonu iin her kontrol noktasnda mevcut eksenel ve eilme gerilmeleri hesaplanr. Ardndan bu noktalara ait msaade edilebilir gerilmeler hesaplanr. Daha sonra da her bir eleman iin her kontrol noktasnda boyutlandrma yk kombinezonlarnn her biri iin gerilme kapasite oranlar hesaplanr. Her kontrol noktas boyunca ilgili yk kombinezonuna bal kontrol kapasite oranlar hesaplanr. 1.0 den byk deerler gerilme snrnn aldn gterir. Boyutlandrma aamasnda, mevcut cvata ve kaynak etkileri hesaba katlmaz ve dm noktalar (balant elemanlar) dizayn edilmez.
Eksenel Gerilme ve Eilme Gerilmeleri

Her kontrol noktasnda hesaplanan arpanlarla bytlm eleman eilme ve eksenel gerilmeleri ve hesaplanm msaade edilebilir eilme ve eksenel gerilmeleri yardm ile her bir yk kombinezonu iin karlkl etkileim oran hesaplanr. Bu ilem aadaki gibi yaplr. (ASD H1, H2, SAM 6): Eer fa basn ve fa / Fa > 0.15 ise kombine gerilme oran (ASD H1-1) ve (ASD H1-2) nin byyle verilir,
fa C m 33 f b 33 C m 22 f b 22 , + + Fa f f 1 a Fb 33 1 a Fb 22 Fe 33 Fe 22
(ASD H1-1, SAM 6.1)
ve
f f fa + b 33 + b 22 , Q(0. 60F) Fb 33 Fb 22 y
(ASD H1-2, SAM 6.1)
Burada fa, fb33, fb22, Fa, Fb33 ve Fb22 bu blmde nceden tanmlandlar. Cm33 ve Cm22 eleman boyuncaki moment dalmn temsil eden katsaylardr. Eer eleman uzunluu yeniden yazldysa ekme eleman ise Yatay hareket serbest olduunda Yatay hareket engellendiinde ve enlemesine yk yoksa Yatay hareket engellenmi, enlemesine yk var ve ular ankastre ise Yatay hareket engellenmi, enlemesine yk var ve ular ankastre deilse Cm Cm Cm Cm = 1.0 = 1.0 = 0.85 = 0.6 0.4 (Ma /Mb)
(ASD H1)
Cm = 0.85 Cm = 1.0
Yatay hareket serbest braklm erevelerde Cm = 0.85, yatay hareketi engellenmi ve yatayda yk yoksa Cm = 0.6-0.4 (Ma /Mb), yatay hareket engellenmi yatayda yk varken ve basn eleman utan mesnetlenmise Cm = 0.85, yatay hareket engellenmi yatayda yk varken ve basn eleman utan mesnetlenmemise Cm = 1.00 (ASD H1), burada (Ma /Mb) deeri elemann ularndaki momentlerin en knn en byne orandr. (Ma /Mb) deeri ift erili eilme erisinde pozitif, tek erili eilme erisinde ise negatiftir. Mb deeri sfrken Cm deeri 1.0 alnr. Eer elemann mesnetlenmemi boyu deeri, l, programn kendisi veya kullanc tarafndan yeniden tanmlanm ise yani elmann boyu mesnetlenmemi boyuna eit deilse o zaman Cm deeri 1.0 alnr. Kullanc istedii her elemann Cm deerini deitirebilir. Cm kuvvetli ve zayf ynlere ait iki ayr Cm deeri kabul eder Cm 22 ve Cm33. Fe deeri,
12 2 E Fe = 23(Kl / r ) 2
(ASD H1)
Eer yk kombinezonu rzgar veya sismik bir yk ierirse Fe , ve 0.6 Fy deerleri 4/3 lk bir arpanla arttrlr. (ASD H1, ASD A5.2). Eer fa basn ve fa / Fa 0.15 ise, kombine gerilme oran iin nispeten basitletirilmi bir forml kullanlr.
f a f b 33 f b 22 + + Fa Fb 33 Fb 22
formlyle bulunur.
(ASD H1-3, SAM 6.1)
Eer fa ekme veya sfr ise, kombine gerilme oran

f a f b 33 f b 22 + + Fa Fb 33 Fb 22
(ASD H2-1, SAM 6.2)
ve
f b 33 f b 22 + Fb 33 Fb 22
ile verilir. Buradaki fa, fb33, fb22, Fa, Fb33 ve Fb22 bu blmde nceden tanmlandlar. Ancak Fb33 veya Fb22 nin ilk denklemdeki (ASD H2-1) deerleri en az 0.60 Fy olmaldr. kinci denklemle eksenel yklerin etkili olmad eilme burkulmas hesaplanr. Dairesel ve boru kesitlerde yukardaki formllerdeki basit cebirsel toplam yerine, eksenel yk bilekelerini toplamadan nce ilk olarak iki eilme bilekesinin bir SRSS (kareler toplamnn karekk) kombinezonu yaplr.
Tek kebentlerde ise; kombine gerilme oranlar asal eksen zellikleri dikate alnarak hesaplanr (ASD SAM 5.3,6.1.5). I, Kutu, U, T, ift kebent, boru, dolu yuvarlak ve dikdrtgen kesitlerde asal eksenler geometrik eksenleriyle akrlar. Tek kebentlerde ise asal eksenler SAP 2000 tarafndan ayrca hesaplanrlar. Genel kesitler iin asal eksenleri belirleme konusunda hibir abaya gerek yoktur. Eer rzgar veya sismik ykleri ieren yk kombinezonlarna gre boyutlandrma yaplyorsa msaade edilebilir gerilmeler, normal dzenli kombinezonlara gre hesaplanan msaade edilebilir gerilmelere gre 4/3 orannda bytlrler. (ASD A5.2.).
Kayma gerilmeleri
Her yk kombinezonu iin her blmdeki msaade edilebilir kayma gerilmesi deerleri ve arpanlarla arttrlm kayma gerilmesi deerlerinden kuvvetli ve zayf ynler iin kayma gerilmesi oranlar aadaki ekilde hesaplanr.
f v2 ve Fv f v3 Fv
Tek kebent kesitlerde, kayma gerilme oran geometrik eksen dorultusunda hesaplanr. Dier btn kesitler iin kayma gerilmesi geometrik eksenle akan asal eksen dorultusunda hesaplanr. Eer rzgar veya sismik ykleri ieren yk kombinezonlarna gre boyutlandrma yaplyorsa msaade edilebilir gerilmeler, normal dzenli kombinezonlara gre hesaplanm msaade edilebilir gerilmelere gre 4/3 orannda bytlrler. (ASD A5.2.).
Blm IV
AISC-LRFD93'e Gre Boyutlama/Kontrol
Bu blm kullanc AISC-LRFD93 Boyutlama Ynetmeliini (AISC 1994) setiinde SAP2000 nin kulland yapsal elik boyutlama ve gerilme kontrol algoritmalarnn ayrntlarn aklamaktadr. Bu blmde kullanlan semboller Tablo VI-1 de listelenmitir. Orijinal LRFD Ynetmeliinin ilgili blm ve denklemlerine baktmzda n ek olarak "LRFD" atandn grrz. Ancak "Tek kebent elemanlarn yk ve dayanmlar arpanlarla arttrlm boyutlandrma artnamesi" ne atfta bulunulduunda n ek "LRFD SAM" dr. Boyutlama kullanc tarafndan belirlenen yk kombinezonlarna dayanr. Fakat program birok bina tipi yapnn boyutlama gereklerini karlayan nceden hazr olan bir (default) yk kombinezonu grubu salar. Eleman boyuncaki bir noktada eksenel kuvvet/ift eksenli moment kapasite oranlarnn hesabnda ilk olarak her yk kombinezonunda gerek eleman kuvvet/moment bilekeleri ve kar gelen kapasiteler hesaplanr. Daha sonra dizayn yk kombinezonlarnn etkisi altnda bu blmde tanmlanan ilgili denklemleri kullanarak, her blmdeki kapasite oranlar bulunur. Kontrol eden kapasite oranda elde edilir. 1.0 den byk bir kapasite oran bir limit durumunun aldn ifade eder. Benzer ekilde bir kayma kapasite oran da hesaplanr. Giri bilgileri iin ngiliz birimleri olduu kadar SI ve MKS metrik birimleride kullanlabilir. Fakat ynetmelik kip-inch-saniye sistemine dayanmaktadr. Aksi belirtilmedike basitlii salamak zere bu blmdeki btn eitlikler ve aklamalar kip-inch-saniye birim sisteminde verilmitir.
A Ae Ag Av22, Av33 Aw B1 arpan B2 Cb Cm Cw D E Fcr Fr Fy G I22 I33 J K K33, K22 Lb Lp Lr
= = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = =
Kesit alan, in2 Narin kesitler iin etkili kesit alan, in2 Brt kesit alan, in2 Kuvvetli ve zayf ynlerdeki kayma alanlar, in2 dtw /Gvde ye eit olan kayma alan in2 Yanal telemeye yol amayan momentler iin moment arttrma Yanal telemeye yol aan momentler iin moment arttrma arpan Eilme katsays Moment katsays arplma sabiti, in6 Borularn D ap, in Elastisite modl, ksi Kritik basn gerilmesi, ksi Balktaki basn gerilme fazlas, ksi, hadde kesitler iin 10.0 ksi ve kaynakl kesitler iin 16.5 ksi kabul edilir. Malzemenin akma gerilmesi, ksi Kayma modl, ksi Zayf yndeki atalet momenti, in4 Kuvvetli yndeki atalet momenti, in4 Kesit iin burulma sabiti, in4 Etkili boy arpan Kuvvetli ve zayf ynlerdeki etkili boy K arpanlar Elemann yanal mesnetlenmemi boyu, in Tm plastik kapasite iin snrlayc yanal mesnetlenmemi boy, in Elastik olmayan yanal burulmal burkulma iin snrlayc yanal mesnetlenmemi boy, in Elastik burkulma momenti, kip-in Yanal telemeye yol aan arpanlarla arttrlm momentler, kip-in Yanal telemeye yol amayan arpanlarla arttrlm momentler, kipKuvvetli ve zayf ynlerdeki nominal eilme dayanm, kip-in Kebent kesitler iin Yanal-burulma momenti, kip-in Kuvvetli ve zayf ynlerdeki snrlayc burkulma momentleri, kip-in Elemandaki arpanlarla arttrlm moment, kip-in Elemandaki arpanlarla arttrlm kuvvetli ve zayf ynlerdeki momentler, kip-in Euler burkulma yk, kip Nominal eksenel yk dayanm, kip Elemandaki arpanlarla arttrlm eksenel kuvvet, kip A g F y, kip Narin kesitler iin azaltma arpan, = Qa Qs Pekletirilmi narin kesitler iin azaltma arpan Pekletirilmemi narin kesitler iin azaltma arpan Tablo IV-1
= Mcr = Mlt = Mnt in Mn33, Mn22 = = Mob Mr33, Mr22 = = Mu Mu33, Mu22 = Pe Pn Pu Py Q Qa Qs = = = = = = =
AISC-LRFD Sembolleri
S = Kesit modl, in3 S33, S22 = Kuvvetli ve zayf ynlerdeki kesit modlleri, in3 Seff,33, Seff,22 =Narin kesitler iin kuvvetli ve zayf ynlerdeki etkili kesit modlleri, in3 Sc = Kebent kesitlerde basn iin kesit modlleri, in3 Vn22, Vn33 = Nominal kuvvetli ve zayf ynlerdeki kayma dayanmlar, kip arpanlarla arttrlm kuvvetli ve zayf ynlerdeki kayma ykleri, kip Vu22, Vu33 = Z = Plastik modl, in3 Z33, Z22 = Kuvvetli ve zayf ynlerdeki plastik modller, in3 b = Kesitteki levhalarn nominal boyutu, in Kebentlerin byk ayann boyutu hadde kutu kesitler iin bf -3tw ; kaynakl kutu kesitler iin bf -2tw be = Etkili flan genilii, in = Flan genilii, in bf d = Elemann derinlii, in = Etkili gvde derinlii, in de = Balklar arasndaki net mesafe eksi yuvarlak dolgu ksmlar, in hc hadde kesitler iin d-2k, ve kaynakl kesitler iin d-2tf kabul edilir. k = Baln d yznden baln gvde ucuna olan mesafe, in = Kesitleri snflandrmak iin kullanlan parametre kc
4 / h / t w , 0.35 k c 0.763
l33, l22 r r33, r22 t tf tw w c, e p r s narin b c t v
= = = = = = = = = = = = = = = = =
Kuvvetli ve zayf ynlerdeki mesnetlenmemi eleman boylar, in Atalet yarap, in, Kuvvetli ve zayf ynlerdeki atalet yaraplar, in Kalnlk, in Balk kalnl, in Gvde kalnl, in Kebentler iin zel kesit zellii, in Narinlik parametresi, Kolon narinlik parametresi, Kompakt elemanlar iin snrlayc narinlik parametresi, Kompakt-olmayan elemanlar iin snrlayc narinlik parametresi, Sismik elemanlar iin snrlayc narinlik parametresi, Narin elemanlar iin snrlayc narinlik parametresi, Eilme iin kar koyma arpan, 0.9 Basn iin kar koyma arpan, 0.85 ekme iin kar koyma arpan, 0.9 Kayma iin kar koyma arpan, 0.9 Tablo IV-1 AISC-LRFD Sembolleri(devam)
Boyutlama yk kombinezonlar, belirtilen ykleme durumlarnn, yapnn kesit hesaplarnda kullanlacak eitli birletirme ekilleridir. AISC-LRFD93 Ynetmeliine gre eer yap l yk (DL), hareketli yk (LL), rzgar yk (WL) ve deprem yk (EL) tayorsa ve rzgar ve deprem yklerinin yn deitiren kuvvetler olduuda gznnde tutularak, aadaki yk kombinezonlar tanmlanabilir. (LRFD A4.1): 1.4DL 1.2DL + 1.6LL 0.9DL 1.3WL 1.2DL 1.3WL 1.2DL + 0.5LL 1.3WL 0.9DL 1.0EL 1.2DL 1.0EL 1.2DL + 0.5LL 1.0EL (LRFD A4-1) (LRFD A4-2) (LRFD A4-6) (LRFD A4-4) (LRFD A4-4) (LRFD A4-6) (LRFD A4-4) (LRFD A4-4)
Bunlar ayn zamanda, AISC-LRFD93 ynetmelii kullanldnda SAP2000'nin nceden hazr olan (default) boyutlama yk kombinezonlardr. Kullanc, eer ayrca at hareketli yk tanmlanacaksa, dier tip ykler mevcutsa veya rnek hareketli ykler dnlyorsa, dier uygun ykleme kombinezonlarn kullanmaldr. arpanlarla arttrlm yklerde hareketli ykn payn azaltmak iin hareketli yk azaltma arpan, eleman hareketli yk kuvvetlerine eleman-eleman uygulanr. AISC-LRFD93 Ynetmelii kullanldnda SAP2000 boyutlama, P- analizinin yanal telemeye yol aan momentler iin moment arttrma arpanlarnn 1.0 alnarak yapldn kabul eder. P- analizinin 1.2 sabit yk (DL) + 0.5 hareketli yk (LL) eklinde arpanlarla arttrlm yk seviyesinde yaplmas tavsiye edilir. (White ve Hajjar 1991).
Eksenel basn ve eilme iin nominal dayanmlar, kesitin kompakt, kompaktolmayan, narin veya ar narin olarak snflandrmna baldr.
AISC-LRFD: Profil eksenleri tanmlama kurallar 2-2: Gvdeye paralel kesit ekseni, Borularda daha uzun olan boyut, Tek kebentlerin uzun olan kenar veya ift kebentlerin kar karya gelen kenarlar. Bu, y-y ekseniyle ayndr. 3-3: 2-2 eksenine dik olan eksendir. Bu, x-x eksenidir.
ekil IV-1 Geometrik Kesit Deerlerinin AISC-LRFD Ynetmeliine gre tanm
Kesitin Tanm
Kontrol Edilen Oran
Kompakt Kesit
p
65 / Fy 65 / Fy
Narin Kesit
narin
Snr Yok Snr Yok
(Hadde) I-kesitler (Kaynakl)
bf / 2tf bf / 2tf
hc / tw
Kutu kesitler U kesitler T kesitler
b / tf hc / tw b / tf hc / tw b f / 2t f
d / tw
b/t b/t D/t
190 / Fy
I kesitler gibi I kesitler gibi I kesitler gibi Uygulanamaz Uygulanamaz Uygulanamaz Uygulanamaz
238 / Fy
I kesitler gibi I kesitler gibi I kesitler gibi
Snr Yok
970 / Fy
Snr Yok I kesitler gibi Snr Yok Snr Yok Snr Yok Snr Yok
95 / Fy 127 / Fy 76 / Fy 76 / Fy
8970 / Fy
Tek kebent ift kebent (ayrlm) Borular
2070 / Fy
13000/ Fy
(Sadece basn) Eilme iin snr yok.
Dairesel dolu ubuk Drtke Genel
Kompakt Varsaylmtr Kompakt-olmayan Varsaylmtr Kompakt-olmayan Varsaylmtr
Tablo IV-2 AISC - LRFD Ynetmeliine gre eilmeye maruz kesitlerin snflandrlmas Basn elemanlar iin genilik-kalnlk oranlar snrlar
Kesitin Tanm
Genilik / Kalnlk Oran
Kompakt (Sismik Blge)
s
52 / Fy 52 / Fy
Kompakt Olmayan (Dzgn Yayl Basn) (M22 M33 0)
(Hadde) (Kaynakl)
bf / 2tf bf / 2tf
95 / Fy 95 / Fy
I-kesitler
hc / tw
253 / Fy
Kutu kesitler U kesitler T kesitler
b / tf hc / tw b / 2tf hc / tw b f / 2t f d / tw
b/t b/t D/t
-
Uygulanamaz Uygulanamaz I kesitler gibi I kesitler gibi Uygulanamaz Uygulanamaz Uygulanamaz I kesitler gibi I kesitler gibi
238 / Fy
253 / Fy
I kesitler gibi I kesitler gibi I kesitler gibi
127 / Fy 76 / Fy 76 / Fy
3300 / Fy
Tek kebent ift kebent (ayrlm) Borular Dairesel dolu ubuk Drtke Genel
Kompakt Varsaylmtr Kompakt-olmayan Varsaylmtr Kompakt-olmayan Varsaylmtr
Tablo IV-3 AISC - LRFD Ynetmeliine gre (zel durumlardaki) kesitlerin snflandrlmas Basn elemanlar iin genilik-kalnlk oranlar snrlar
SAP2000 her eleman, Tablo IV-2 ve Tablo IV-3 (LRFD B5.1, A-G1, Tablo A-F1.1) e gre ve genilik/kalnlk snrlama oranlarn dikkate alarak snflandrr. Bu tablolardaki gerekli kesit deerlerinin tanm ekil IV-1 ve Tablo IV-1 de verilmitir. Ayrca, Tablo IV-3 da verildii gibi, sismik blgelerdeki kompakt kesitlerin ve basn alan kompakt-olmayan kesitlerin genilik/kalnlk oranlarnn snrlar iin zel artlar vardr. Narin kesit artlar salanmazsa kesit (ar narin) olarak snflanr. Ar narin kesitlerin gerilme kontrolu SAP2000 programnn kapsamnn dndadr. I-kesit, kutu ve U-kesitlerin gvde narinlii snflamasnda, hi bir ara berkitme levhasnn kullanlmad varsaylmtr (ASD F5, G1). ift kebentler emniyetli tarafta olmak zere birbirinden ayrlm farzedilmitir.
ARPANLARLA ARTTIRILMI KUVVETLERN HESAPLANMASI

Her yk kombinezonu iin hesaplanan, arpanlarla arttrlm eleman ykleri Pu, Mu33, Mu22, Vu3 ve Vu2 srasyla arpanlarla arttrlm eksenel yk, kuvvetli yndeki moment, zayf yndeki moment, kuvvetli yndeki kayma kuvveti ve zayf yndeki kayma kuvvetine kar gelirler. Elemanda basnca yolaan yk kombinezonlar iin arpanlarla arttrlm moment Mu (kar gelen ynlerdeki Mu33 ve Mu22) ikinci derece etkileri hesaba katmak zere bytlr. Herhangi bir yndeki bytlm moment u eitlikle verilir:
M u = B1 M nt + B 2 M lt
(LRFD C1-1, SAM6)
Burada B1 B2 Mnt Mlt = Yanal telemesiz momentler iin moment arttrma arpan = Yanal telemeli momentler iin moment arttrma arpan = Yanal telemeye yolamayan arpanlarla arttrlm momentler, ve = Yanal telemeye yolaan arpanlarla arttrlm momentler.
Moment arttrma arpanlar kar gelen ynlerle ilgilidirler. Yanal telemeye yol amayan momentler iin moment arttrma arpan B1 u eitlikle verilir:
B1 = Cm 1 .0 (1 Pu / Pe )
(LRFD C1-2, SAM6-2)
A y Fy Kl Fy Burada Pe Euler burkulma yk = ile, Pe = 2 r E
ve Cm33 ve Cm22 eleman boyuncaki moment dalmn temsil eden katsaylardr. Eer eleman uzunluu yeniden yazldysa ekme eleman ise Ucu tutulmadysa Enlemesine yk yoksa Enlemesine yk var ve ucu ankastre ise Enlemesine yk var ve ucu ankastre deilse Cm Cm Cm Cm Cm Cm = 1.0 = 1.0 = 1.0 = 0.6 0.4 (Ma /Mb) = 0.85 = 1.0
(LRFD C1-3)
Burada Ma / Mb oran eleman u momentlerinin, knn byne olan orandr, ift erilik iin pozitif ve tek erilik iinse negatiftir. Enine yke maruz basn elemanlar iin Cm 1.0 kabul edilir. ekme elemanlarnda Cm 1.0 alnr. Enlemesine yk alan basn elemanlar iin eer ularndan biri ankastre deilse Cm deeri 1.0 alnr; eer her iki ucu da ankastre deilse Cm deeri 0.85 alnr. Mb deeri sfrken Cm deeri 1.0 alnr. Eer elemann mesnetlenmemi boyu deeri, l, programn kendisi veya kullanc tarafndan yeniden tanmlanm ise yani elmann boyu mesnetlenmemi boyuna eit deilse o zaman Cm deeri 1.0 alnr. Kullanc istedii her elemann Cm deerini deitirebilir. Cm kuvvetli ve zayf ynlere ait iki ayr Cm deeri kabul eder Cm 22 ve Cm33. Moment arttrma arpan B1, pozitif bir say olmaldr. Bu nedenle Pu, Pe'den kk olmaldr. Eer Pu, Pe'ye eit veya Pe'den byk bulunursa, bir gme durumunun olutuu ifade edilir. SAP2000 boyutlama program P- etkilerini ieren analizin yapldn kabul eder, bu yzden B2 heriki yndeki eilme iin 1.0 alnr. P- analizinin 1.2 l yk (DL) art 0.5 hareketli yk (LL) eklindeki arpanlarla arttrlm yk seviyesinde yapld farzedilir. (LRFD C2.2). White ve Hajjara baknz. (1991). Eilme asal eksenleri ile geometrik eksenlerinin (2-2 ve 3-3) akmad tek kebentler iin, program heriki eilme asal eksen ynleri iin B1'in tek bir deerini kullanr. Bu deer 2-2 ve 3-3 ynleri iin hesaplanan iki deerin bydr. Programn kabulleri zel bir yap modeli veya eleman iin salamazsa kullanc her eleman iin B1 ve B2' nin deerlerini belirlemede aka bir tercih hakkna sahiptir.
NOMNAL DAYANIMLARIN HESAPLANMASI

Kompakt, kompakt-olmayan ve narin kesitler iin basn, ekme, eilme ve kayma nominal dayanmlar aadaki alt blmlere gre hesaplanr. Enkesitler ile ilgili btn ekiller iin nominal dayanmlar onlarn eilme asal eksenleri baz alnarak hesaplanr. Dikdrtgen, I, kutu, U, daire, boru, T ve ift kebentli kesitler iin asal eksenler geometrik eksenlerle akr. Kebent kesitler iin asal eksenler hesaplanr ve btn hesaplamalar ona gre yaplr. Tek kebent kesitler iin kayma gerilmesi, geometrik eksenler dorultusunda hesaplanr. Dier tm kesitler iin kayma gerilmesi, kesitlerin geometrik ve asal eksenleri dorultusunda hesaplanr. Dayanm azaltma arpan, , aadakiler gibi alnr. (LRFD A5.3)
t = ekme iin kar koyma arpan, 0.9 (LRFD D1, H1, SAM2,6) c = Basn iin kar koyma arpan, 0.85 (LRFD E2, E3, H1) c = Kebentlerde basn iin kar koyma arpan, 0.90 (LRFD SAM4,6) b = Eilme iin kar koyma arpan, 0.9 (LRFD F1, H1, A-F1, A-G2, SAM5) v = Kayma iin kar koyma arpan, 0.9 (LRFD F2, A-F3, A-G3, SAM3) Kullanc, "Eleman Boyutlama Giri Bilgilerini Yeniden Tanmlama" da bir veya daha fazla eleman iin nominal dayanmlar belirlerse, bu deerler aadaki alt blmlerde tanmland gibi, bu elemanlar iin yukarda belirtilen hesaplanm deerler yerine yazlacaktr. Belirlenen nominal dayanmlar eilme asal eksenlerine gre hesaplanmaldr.
Basn Kapasitesi
Nominal basn dayanm eilmeli burkulma, burulmal burkulma ve eilmeliburulmal burkulmadan elde edilen minimum deerdir. Bu dayanmlar aadaki alt blmlere gre belirlenir. Basnca maruz elemanlar iin, eer Kl/r deeri 200'den bykse, bu etkiye ait bir mesaj verilir. (LRFD B7, SAM4). Tek kebentler iin, minimum atalet yarap, rz, Kl /r nin hesabnda r22 ve r33 n yerine kullanlr. Eilmeli Burkulma
Nominal eksenel basn dayanm Pn, narinlik oran Kl/r ve onun kritik deeri c ye baldr. Burada
K l K l Kl = max 33 33 , 22 22 , ve r r22 r33
c =
Kl Fy dir. r E
(LRFD E2-4, SAM4)

Kl nin hesaplanmasnda minimum atalet yarap, rz, r22 ve r33'n r
Tek kebentler iin yerine kullanlr.
Kompakt ve kompakt-olmayan kesitler iin nominal eksenel basn dayanm deeri, Pn, eilmeli burkulma iin u ekilde bulunur;
Pn = A g Fcr ,
(LRFD E2-1)
Burada
Fcr = 0.658 c F y
1.5 iin,
, ve
0.877 Fcr = 2 Fy c
(LRFD E2-2) (LRFD E2-3)
1.5 iin,
Narin kesitler iin Pn, eilmeli burkulma iin u ekilde bulunur;

Pn = A g Fcr ,
(LRFD A-B3d, SAM4)
burada,
c Q 1.5 iin c Q 1.5 iin
Fcr = Q 0.658 Q c Fy , ve
0.877 Fcr = 2 Fy dir. c
(LRFD A-B5-16,SAM4-1) (LRFD A-B5-16,SAM4-2)
Btn kompakt ve kompakt-olmayan kesitler iin azaltma arpan Q, 1.0 alnr. Narin kesitler iin Q aadaki gibi hesaplanr:
Q = QsQa ,
(LRFD A-B5-7, SAM4)

burada Qs = Takviyesiz narin elemanlar iin azaltma arpan Qa = Takviyeli narin elemanlar iin azaltma arpan (LRFD A-B5-3a) (LRFD A-B5-3c)
Narin kesitler iin Qs arpan Tablo IV-4 (LRFD A-B5.3c) de tanmland gibi hesaplanr. Narin kesitler iin Qa arpan etkili kesit alan ve tm kesit alannn oran olarak hesaplanr. (LRFD A-B5-3c)
Ae Ag
Qa =
(LRFD A-B5-14)
Etkili enkesit alan aadaki etkili kalnla dayanarak hesaplanr:

A e = A g (b b e ) t
Berkitilmemi elemanlar iin be deeri b ye eit alnr. Berkitilmi elemanlar iin Tablo IV-5 (LRFD A-B5.3b) de verildii gibi b ye eit veya daha kk olarak alnr. I, kutu kesit ve U kesitlerdeki gvdelerde, yukardaki denklemde he, be olarak ve h ise b olarak kullanlmtr.
Kesit Tipi
Berkitilmemi Narin Elemanlar iin Azaltma arpan (Qs )
lgili Eitlik
LRFD A-B5-5, LRFD A-B5-6 I- Kesit
(Hadde)
LRFD A-B5-7, LRFD A-B5-8
(Kaynakl)
Kutu U- Kesit Qs = 1 LRFD A-B5-3d LRFD A-B5-5, LRFD A-B5-6, LRFD A-B5-7, LRFD A-B5-8 LRFD A-B5-5, LRFD A-B5-6, LRFD A-B5-7, LRFD A-B5-8, LRFD A-B5-9, LRFD A-B5-10 LRFD A-B5-3, LRFD A-B5-4
I-Kesitlerdeki bf /2tf yerine bf /tf
T- Kesit
Flanlar, I- Kesitlerde olduu gibi. Gvde iin:
ift Kebent (Ayrlm)
Tek Kebent
LRFD SAM4-3
Boru Yuvarlak ubuk Drtke Genel
Qs = 1 Qs = 1 Qs = 1 Qs = 1
LRFD A-B5-3d LRFD A-B5-3d LRFD A-B5-3d LRFD A-B5-3d
Tablo IV-4 Berkitilmemi Narin Elemanlar iin Azaltma arpan, Qs
Kesit Tipi
Berkitilmi Kesitler iin Etkin Genilik
lgili Eitlik
I- Kesit
LRFD A-B5-12
Sadece basn, f = P / Ag Kutu Basn veya eilme, f = Fy
LRFD A-B5-12
LRFD A-B5-11
U- Kesit
LRFD A-B5-12
T- Kesit ift Kebent

(Ayrlm)
be = b be = b be = b
LRFD A-B5.3b LRFD A-B5.3b
Tek Kebent Boru
LRFD A-B5.3b Sadece basn LRFD A-B5-13
Yuvarlak ubuk Drtke Genel
Uygulanamaz
LRFD A-B5.3b
be = b
Uygulanamaz
Tablo IV-5 Berkitilmi Kesitler iin Etkin Genilik
Eilmeli-Burulmal Burkulma Genilik-kalnlk oran r den daha az olan elemanlar ift kebent ve T ekilli basn elemanlarnn eilmeli-burulmal burkulmalar iin Pn u ifadeyle verilir;
Pn = A g Fcrft ,
(LRFD E3-1)
Burada,
F + Fcrz Fcrft = cr 2 2H
4Fcr 2 Fcrz H 1 1 , burada (Fcr 2 + Fcrz )2
Fcrz =
GJ , Ar02
x 2 + y2 H = 1 0 2 0 , r0
r0 :
Kayma merkezindeki polar atalet yarap,
x0, y0 : Arlk merkezine gre kayma merkezinin koordinatlardr, ift kebentli ve T ekilli elemanlar (y-eksenine gre simetrik) iin x0 = 0 dr. Fcr2 :
c = Kl Fy iin zayf simetri ekseni etrafndaki eilmeli burkulma r22 E
iin LRFD E2-1 denklemine gre hesaplanr. Burulmal ve Eilmeli-Burulmal Burkulma Burulmal ve eilmeli-burulmal burkulmann limit durumlar ile belirlenen bir basn elemannn dayanm, Pn aadaki gibi belirlenir.
Pn = A g Fcr ,
(LRFD A-E3-1)
burada
e Q 1.5 iin
Fcr = Q 0.658 Q e Fy
0.877 Fcr = 2 Fy e
(LRFD A-E3-2) (LRFD A-E3-3)
e 1.5 iin
Yukardaki eitlikte, narinlik parametresi e

e = Fy Fe
(LRFD A-E3-4)
olarak hesaplanr. Burada Fe aadaki gibi hesaplanr: Dikdrtgen, I, kutu ve boru kesitler iin:
2 EC w 1 , Fe = + GJ 2 I 22 + I 33 (K z l z )
(LRFD A-E3-5)
T-kesitler ve ift kebentler iin:

4Fe 22 Fez H F + Fez Fe = e 22 2 1 1 ( Fe 22 + Fez ) 2H

(LRFD A-E3-6)
U-kesitler iin:
(LRFD A-E3-6)
Eit kollu tek kebent kesitler iin:

(LRFD A-E3-6)
Farkl kollu tek kebent kesitler iin, Fe aadaki kbik denkleminin (LRFD AE3-7) minimum gerel kk olarak hesaplanr:
(Fe Fe33 )(Fe Fe 22 )(Fe Fez ) Fe (Fe Fe 22 ) x 0 r 0
2
y Fe 2 (Fe Fe 33 ) 0 r 0
= 0,
Burada, x0, y0 arlk merkezine gre kayma merkezinin koordinatlardr, ift kebent ve T kesitli elemanlar (y-eksenine gre simetrik) iin x0 = 0 dr.
r0 = x 0 + y 0 +
2 2
I 22 + I 33 : kayma merkezindeki polar atalet yarap, Ag
x 02 + y02 H = 1 2 r0
(LRFD A-E3-9)
Fe33 =
(K 33 l 33 / r33 )2 (K 22 l 22 / r22 )2
2E
2E
(LRFD A-E3-10)
Fe 22 =
(LRFD A-E3-11)
Fez
2 EC w 1 , = + GJ 2 2 (K z l z ) Ar0
(LRFD A-E3-12)
K22, K33 zayf ve kuvvetli yndeki etkili boy arpanlardr, Kz burulmal burkulma iin etkili boy arpandr ve SAP2000 programnda K22'ye eit alnr. l22 ve l33 zayf ve kuvvetli ynlerdeki etkili boylardr, lz burulmal burkulma iin etkili boylardr ve l22'ye eit alnr. Kebentlerde, asal atalet momenti ve atalet yarap Fenin hesaplanmasnda kullanlr. Ayn zamanda burada Fe22 ve F e33 n hesaplanmasnda K22 L22 veya K33 L33 yerine Klnin en byk deeri yani (K22 L22, K33 L33) deerlerinden en by kullanlr.
ekme Kapasitesi
Nominal eksenel ekme dayanm deeri Pn brt kesit alanna ve akma gerilmesine dayanr.
Pn = A g Fy
(LRFD D1-1)
Herhangi bir net kesit kontrol yaplmad belirtilmelidir. ekmeye maruz elemanlar iin, eer l/r deeri 300'den bykse bu etkiye ait bir mesaj verilir. (LRFD B7, SAM2). Tek kebentler iin r22 ve r33 yerine Kl/r hesabnda atalet yarap rz kullanlr.
Eilmede Nominal Dayanm

Nominal eilme dayanm aadaki kriterlere baldr: Kesitin geometrik ekli, eilme eksenleri, kesitin kompaktl ve yanal-burulmal burkulma iin nerinlik parametresi. Enkesitler ile ilgili btn ekiller iin nominal dayanmlar onlarn eilme asal eksenleri baz alnarak hesaplanr. Dikdrtgen, I, kutu, U, daire, boru, T ve ift kebentli kesitler iin asal eksenler geometrik eksenlerle akr. Tek kebent kesitler iin asal eksenler hesaplanr ve btn hesaplamalar ona gre yaplr. Nominal eilme dayanm, aadakiler gibi akmann, enine-burulmal burkulmann, balk yanal burkulmasnn ve gvde burumasnn snr durumlarna gre elde edilen deerlerin minimumudur. Akma Akma snr durumu ile belirlenen, kirilerin eilmeye gre boyutlandrma dayanm,
M p = ZFy 1.5SFy
(LRFD F1-1)
Enine-Burulmal Burkulma ift Simetri Eksenli Kesitler ve U-kesitler Kuvvetli eksen etrafnda eilen I, U, kutu ve dikdrtgen kesitli elemanlar iin moment kapasitesi aadaki eitlikle (LRFD F1) verilir:
L b L p ise L p < L b L r ise L b > L r ise
Mn33 = Mp33 Mn33 = C b M p 33 (M p 33 M r 33 ) Mn33 = M cr 33 M p 33

L b L p M p 33 , L r Lp
(LRFD F1,F1-2,F1-12)
Burada, Mn33 = Kuvvetli eksen etrafndaki nominal eilme dayanm, Mp33 = Kuvvetli eksen etrafndaki plastik moment,
Z 33 Fy 1.5S33 Fy ,
(LRFD F1)
Mr33 = Kuvvetli eksen etrafndaki snr burkulma momenti, I-kesitler ve U-kesitler iin (Fy Fr )S33 , ve dikdrtgen ubuklar ve kutu kesitler iin Fy S eff ,33 Mcr33 = Kritik elastik moment,
(LRFD F1-7) (LRFD F1-11)
E C I-kesitler ve U-kesitler iin b EI 22 GJ + I 22 C w L Lb b
(LRFD F1-13)
Kutular ve dikdrtgen ubuklar iin Lb = Enine tutulu olmayan boy, l22,
57000C b JA L b / r22
(LRFD F1-14)
Lp = Tm plastik kapasite iin snrlayc enine tutulu olmayan boy, I-kesitler ve U-kesitler iin
300r22 Fy 3750r22 M p 33 JA
Kutular ve dikdrtgen ubuklar iin
Lr = Elastik olmayan yanal-burulmal burkulma iin snrlayc yanal tutulu olmayan boy, I-kesitler ve U-kesitler iin,
r22 X 1 1+ 1 + X 2 (Fy Fr ) 2 Fy Fr
(LRFD F1-6)
{[
] }
1/2 1/2
Kutular ve dikdrtgen ubuklar iin

S33 EGJA 2
S33 GJ
2
57000r22 JA M r 33
(LRFD F1-10)
X1 =
(LRFD F1-8)
C X2 = 4 w I 22 Cb =
(LRFD F1-9)
2.5M max
12.5M max , + 3M A + 4M B + 3M C
(LRFD F1-3)
Mmax, MA, MB ve MC elemanda srasyla maksimum momentin, akln 1/4'ndeki, akln ortasndaki ve akln 3/4'ndeki kuvvetli eksen etrafndaki momentlerin mutlak deerleridir. Cb konsollar iin 1.0 olarak alnr. Ancak program elemann konsol olup olmadn anlayamayabilir. Kullanc konsollar iin Cb'yi yeniden dzeltmelidir. Eer elemann tutulu olmayan boyu, l22, kullanc tarafndan
dzeltilmise (yani eleman boyuna eit deilse), Cb deeri program tarafndan 1.0 alnr. Kullanc herhangi bir eleman iin Cb'yi tanmlayarak dzeltebilir. Zayf eksen etrafnda eilen I, U, kutu ve dikdrtgen kesitli elemanlar iin moment kapasitesi aadaki eitlikle verilir:
M n 22 = M p 22 = Z 22 Fy 1.5S 22 Fy
(LRFD F1)
Herhangi bir eksen etrafnda eilen borular ve dairesel ubuklar iin,

M n = M p = ZFy 1.5SFy
(LRFD F1)
T-kesitler ve ift Kebentler T-kesitler ve ift kebentler iin kuvvetli eksen etrafnda nominal eilme dayanm aadaki gibi verilir;
M n 33 =
EI 22 GJ
Lb
[B + 1 + B ]
2
(LRFD F1-15)
Burada, ekme balnda pozitif moment iin, Basn balnda negatif moment iin,
B = m2.3 d Lb I 22 J M n 33 1.5Fy S33 iin (LRFD F1-2c) M n 33 Fy S33 iin
(LRFD F1-2c) (LRFD F1-16)
B iin pozitif iareti T-kesitinin balnda veya ift kebentin da alan kollarnda ekme olduu zaman (pozitif momentler) kullanlr ve negatif iaret balkta basn iin (negatif momentler) kullanlr. T-kesitler ve ift kebentler iin zayf eksen etrafndaki nominal eilme dayanmnn,
M n 22 = S 22 Fy
olduu kabul edilir.
Tek Kebentler Tek kebentler iin nominal dayanmlar onlarn eilme asal eksenleri baz alnarak hesaplanr. Tek kebentler iin kuvvetli eksen etrafndaki nominal eilme dayanm yanal burulmal burkulmann snr durumu iin aadakiler (LRFD SAM 5.1.3) gibi verilir:
M ob 0.92 0.17 M ob 1.25M y ,kuvvetli M y , Kuvvet.
M ob M y ,kuvvetli ise,
Mn, kuvvetli =
M ob > M y, kuvvetli ise,
M y ,Kuvvet 1.58 0.83 M y ,Kuvvet. 1.25M y ,kuvvetli M ob Mn, kuvvetli =
Burada, My,
kuvvetli
= Kuvvetli asal eksen etrafndaki eilmede kebentin heriki kolunun ucundaki ve kesindeki akmann olurluunu gsteren akma momenti,
Mob = Aada hesapland gibi elastik yanal burulma momenti, Eit-kollu kebentler iin elastik yanal burulma momenti, Mob,
M ob = C b 0.46Eb 2 t 2 , l
(LRFD SAM5-5)
olarak alnr ve eit-kollu olmayan kebentler iin Mob,

M ob = 4.9EC b I zayf 2 2+ + w , 2 w 0.052(lt / rmin ) l
(LRFD SAM5-6)
olarak hesaplanr, burada,

t = min(t w , t f ), l = max(l 22 , l 33 ),
I zayf rmin
= Zayf asal eksen etrafndaki atalet momenti, = Zayf asal eksen etrafndaki atalet yarap, (LRFD SAM 5.3.2)
1 w = z( w 2 + z 2 )dA 2z 0 I 33 A
z = Kuvvetli asal eksen boyunca koordinat,

w = Zayf asal eksen boyunca koordinat, ve z0 = Arlk merkezine gre kuvvetli asal eksen boyunca kayma merkezinin koordinat, w, Eit kollu olmayan kebentler iin zel bir kesit zellii olup, basnta ksa kol iin pozitif, basnta uzun kol iin negatif ve eit kollu kebentler iin sfrdr. (LRFD SAM 5.3.2). Ancak SAP2000 programnda konservatif boyutlandrma iin bu katsay eit kollu olmayan kebentler iin daima negatif alnr. Genel Kesitler Genel kesitler iin kuvvetli ve zayf eksenler etrafndaki nominal eilme dayanmlarnn Mn = S F y olduu kabul edilir. Balklarn Yanal Burkulmas Balklarn yanal burkulma snr durumu iin kompakt-olmayan ve narin kirilerin eilmeli boyutlandrma dayanm, Mn,aadakiler gibi (LRFD A-F1-3) hesaplanr: Kuvvetli eksen etrafndaki eilme iin; p p < r > p, ise ise ise Mn33 = Mp33 Mn33 = M p 33 (M p 33 M r 33 ) Mn33 = M cr 33 M p 33 ,
p , r p
(A-F1-3)
ve zayf eksen etrafndaki eilme iin,

p , ise p < r , ise
> r , ise
Mn22 = Mp22 Mn22 = M p 22 (M p 22 M r 22 ) Mn22 = M cr 22 M p 22 ,

p , r p
(A-F1-3)
Burada,
Mn33 Mn22 Mp33 Mp22 Mr33 Mr22 Mcr33 Mcr22 p r
= = = = = = = = = = =
Kuvvetli eksen etrafndaki hesaplanan eilme dayanm, Zayf eksen etrafndaki hesaplanan eilme dayanm, Kuvvetli eksen etrafndaki plastik moment, Z 33 Fy 1.5S33 Fy , Zayf eksen etrafndaki plastik moment, Z 22 Fy 1.5S 22 Fy , Kuvvetli eksen etrafnda snrlayc burkulma momenti Zayf eksen etrafnda snrlayc burkulma momenti Kuvvetli eksen etrafndaki burkulma momenti, Zayf eksen etrafndaki burkulma momenti, Kontrol eden narinlik parametresi, Mn = Mp olan en byk deeri, Burkulmann elastik olmad en byk deeridir.
Balk yanal burkulmas iin , p, r, Mr33, Mr22, Mcr33 ve Mcr22 parametreleri farkl tip kesitler iin aada verilir: I-Kesitler, U-Kesitler
bf , (I-kesitler iin) 2t f b = f , (U-kesitler iin) tf 65 , p = Fy
(LRFD Tablo A-F1.1) (LRFD Tablo A-F1.1) (LRFD Tablo A-F1.1)
r =
141 Fy Fr
hadde kesitler iin,
r =
162 (Fy Fr ) / k c
, kaynakl kesitler iin,
(LRFD Tablo A-F1.1) (LRFD Tablo A-F1.1) (LRFD Tablo A-F1.1)
M r 33 = (Fy Fr )S33 M r 22 = Fy S 22
Mcr33 = Mcr33 = Mcr22 =
20000 hadde kesitler iin, S33 2 kaynakl kesitler iin, 26000 k c S33 2 20000 hadde kesitler iin, S 22 2
(LRFD Tablo A-F1.1)
(LRFD Tablo A-F1.1)
Mcr22 = Fr = 10 ksi Fr =16.5 ksi Kutu Kesitler
kaynakl kesitler iin, 26000 k c S 22 2 hadde kesitler iin, kaynakl kesitler iin
(LRFD Tablo A-F1.1)
b f 3t w , tf b 2t w = f , tf
hadde kesitler iin, kaynakl kesitler iin,
(LRFD Tablo A-F1.1)
p =
190 Fy 238 Fy
(LRFD B5.1, Tablo A-F1.1)
r =
hadde kesitler iin,
(LRFD B5.1, Tablo A-F1.1) (LRFD Tablo A-F1.1) (LRFD Tablo A-F1.1) (LRFD Tablo A-F1.1) (LRFD Tablo A-F1.1)
M r 33 = (Fy Fr )S eff ,33
Mr22 = (Fy Fr) Seff,22 Mcr33 = Fy Seff,33 (Seff,33 / S33 )

M cr 22 = Fy S eff , 22
Fr = 10 ksi, Fr = 16.5 ksi,
(LRFD Tablo A-F1)
Seff,33 = Narinlie gre kuvvetli eksen etrafndaki etkili kesit modlleri, Seff,22 = Narinlie gre zayf eksen etrafndaki etkili kesit modlleri, T-Kesitler ve ift Kebentler SAP2000 programnda bu kesitler iin yerel burkulma dnlmemitir. Eer zel dizayna gerek olursa kullancnn bunu ayrca analiz edecei farzedilir.
Tek Kebentler Tek kebentler iin hesaplanan dayanmlar onlarn eilme asal eksenleri esas alnarak hesaplanr. Tek kebentler iin kuvvetli ve zayf eksenler etrafndaki hesaplanan eilme dayanmlar balk yanal burkulma snr durumu iin aadakiler (LRFD SAM 5.1.1) gibi verilir.
b E , ise 0.382 t Fy 0.382 E b E < 0.446 , ise Fy t Fy
Mn = 1.25Fy Sc ,
b/t 1 Mn = Fy Sc 1.25 1.49 0.382 E Fy Mn = QFy Sc ,
b E > 0.446 , ise t Fy
Burada, Sc = Bir kolun ucunda basn olmas halinde kesit modlleri, t l = Tahkik edilen kolun kalnl, = Tahkik edilen kolun uzunluu, ve
Q = Yerel burkulma iin narinlik azaltma arpan, Tek kebentler iin balk yanal burkulma snr durumunda eilme dayanmlarnn hesabnda, kapasiteler heriki ucunda basnta olabilecei gznnde tutularak heriki asal eksen iinde hesaplanr. Minimum kapasiteler hesaplanr. Boru Kesitler
D , t 2 070 , p = Fy 8 970 r = , Fy =
600 M r 33 = M r 22 = + Fy S, D/t 9 570 M cr 33 = M cr 22 = S, D/t
(LRFD Tablo A-F1.1) (LRFD Tablo A-F1.1) (LRFD Tablo A-F1.1) (LRFD Tablo A-F1.1) (LRFD Tablo A-F1.1)
Dairesel, Dikdrtgen ve Genel Kesitler Dairesel kat kesitler, dikdrtgen plaklar iin yerel burkulma analizi gerekli deildir. (LRFD Tablo A-F1.1). SAP2000 programnda dairesel, dikdrtgen ve genel kesitler iin yerel burkulma analizi dnlmemitir. Eer zel dizayna gerek olursa kullancnn bunu ayrca analiz edecei farzedilir. Gvde Blgesel Burumas SAP2000 programnda eilmeye gre boyutlandrma dayanmlar yalnzca kuvvetli eksen etrafndaki eilme iin dikkate alnr. (LRFD Tablo A-F1.1). I-Kesitler, U-Kesitler ve Kutular Gvde burumasnn snr durumu iin kompakt-olmayan ve narin kirilerin kuvvetli eksen etrafndaki eilmelerinde, eilmeye gre boyutlandrma dayanm, Mn, aadaki gibi (LRFD A-F1-1, A-F1-3, A-G2-2) hesaplanr:
p , ise p < r , ise > r , ise
Mn33 = Mp33 ,
p Mp33 (Mp33 Mr33 ) Mn33 = r p Mn33 = S33RPGReFcr ,
(A-F1, A-G1)
Burada, Mn33 = Mp33 = Mr33 = = p = r = RPG = Re = Fcr = Kuvvetli eksen etrafndaki hesaplanan eilme dayanm, Kuvvetli eksen etrafndaki plastik moment, Z 33 Fy 1.5S33 Fy , Kuvvetli eksen etrafndaki snrlayc burkulma momenti, R e S33 Fy , (LRFD Tablo A-F1.1) Gvde narinlik parametresi, Mn = Mp olan en byk deeri, Burkulmann elastik olmad en byk deeri, Yapma kirilerin eilme dayanm azaltma arpan, Bileik kiri arpan, ve Kritik basn balk gerilmesi, ksi,
Gvde narinlik parametreleri aadaki gibi hesaplanr, burada Pu'nun deeri ekme iin sfr ve basn iin pozitif alnr:
= hc , tw
Pu 0.125 , iin b Py Pu > 0.125, iin b Py
p = p =
P 640 1 2.75 u , b Py Fy Pu 253 191 , 2.33 b Py Fy Fy
ve
r = Pu 970 1 0.74 . b Py Fy
Narin gvdeli kesitler iin RPG, Re ve Fcr parametreleri SAP2000 programnda aadaki gibi hesaplanr.
R PG = 1 ar 1,200 + 300a r
h c 970 , Fcr tw
(LRFD A-G2-3) (LRFD A-G2)
12 + a r (2m m 3 ) Re = 1.0 , 12 + 2a r
burada, ar = Gvde alan / Basn balk alan, ve

m= Fy min(Fcr , Fy )
(LRFD A-G2) (LRFD A-G2)
, 1.0 olarak alnr.
Yukardaki ifadelerde Re deeri 1 olarak alnr nk u andaki SAP2000 sadece bileik olmayan kirilerle ilgilenmektedir. SAP2000 programnda, narin gvdeli kesitler iin kritik basn balk gerilmesi, Fcr, yanal burulmal burkulmann ve kar gelen narinlik parametresi iin balk yanal burkulmasnn snr durumlar iin aadaki gibi hesaplanr.
p ise, p < r ise, > r ise,
Fcr = Fy Fcr Fcr

1 p C b Fy 1 Fy , = 2 r p C PG = 2 ,
(LRFD A-G2-4, 5, 6)
Narin gvdeli I, U ve kutu kesitlerinin yanal-burulmal burkulmas iin , p, r ve CPG parametreleri aada verilir:
= Lb , (I-kesitler iin) rT 300 Fy 756 Fy
(LRFD A-G2-7)
p =
(LRFD A-G2-8)
r =
(LRFD A-G2-9) (LRFD A-G2-10)
C PG = 286000 C b , ve
rT = Basn bal art gvdenin basn ksmnn te birinin atalet yarap, ve bu
SAP2000 programnda b f / 12 olarak alnr.
(LRFD A-G2).
Narin gvdeli I, U ve kutu kesitlerinin balk yanal burkulmas iin , p, r ve CPG parametreleri aada verilir:
= b , t
65 Fy
(LRFD A-G2-11) , (LRFD A-G2-12)
p =
r =
230 Fy / k c
(LRFD A-G2-13) (LRFD A-G2-14) (LRFD A-G2-15)
C PG = 26200 k c , ve C b = 1.0
T-kesitler ve ift Kebentler SAP2000 programnda bu kesitler iin yerel burkulma dnlmemitir. Eer zel dizayna gerek olursa kullancnn bunu ayrca analiz edecei farzedilir. Tek Kebentler Tek kebentlerin gvde buruma snr durumu iin kuvvetli ve zayf eksenler etrafndaki hesaplanan eilme dayanmlar balk yanal burkulmas iin verilenlerle (LRFD SAM 5.1.1) ayndr. SAP2000 programnda bunlara ek olarak bir kontrol dnlmemitir. Kutu kesitler Kutu kesitlerin gvde buruma snr durumu iin kuvvetli ve zayf eksenler etrafndaki hesaplanan eilme dayanmlar balk yanal burkulmas iin verilenlerle (LRFD Tablo A-F1.1) ayndr. SAP2000 programnda bunlara ilave bir kontrol dnlmemitir. Dairesel, Dikdrtgen ve Genel Kesitler Dairesel kat kesitler, dikdrtgen plaklar iin gvde buruma analizi gerekli deildir. (LRFD Tablo A-F1.1). SAP2000 programnda dairesel, dikdrtgen ve genel kesitler iin gvde buruma analizi dnlmemitir. Eer zel dizayna gerek olursa kullancnn bunu ayrca analiz edecei farzedilir.
Kayma Kapasiteleri
Nominal kayma dayanm, btn kesitler iin geometrik eksenler etrafnda hesaplanr. I, kutu, U, T, iftkebent, boru, dairesel ve dikdrtgensel kesitlerde asal eksenler geometrik eksenlerle akrlar. Tek kebent kesitlerde asal eksen, geometrik eksen ile akmaz. Kuvvetli eksen etrafndaki Eilme I-kesitler, kutular ve U-kesitlerde kuvvetli eksen dorultusundaki kaymalar iin hesaplanan kayma dayanm, Vn2, aadaki gibi belirlenir.
h 418 , iin tw Fy
Vn 2 = 0.6Fy A w ,
(LRFD F2-1)
418 Fy 523 Fy
<
h 523 , iin tw Fy h 260 , iin tw
Vn 2 = 0.6Fy A w
418 Fy
h , tw
(LRFD F2-2)
<
Vn 2 = 132000
Aw , (h / t w ) 2
(LRFD F2-3 ve A-F2-3)
Dier btn kesitler iin hesaplanan kayma dayanm,

Vn 2 = 0.6Fy A v 2
olarak alnr. Zayf eksen etrafndaki Eilme Zayf eksen dorultusundaki kaymalar iin hesaplanan kayma dayanm,
Vn 3 = 0.6Fy A v 3
olarak alnr.
KAPASTE ORANLARININ HESAPLANMASI

Eksenel kuvvet / ift eksenli moment kapasite oranlarnn hesabnda ilk olarak her yk kombinezonunda eleman boyuncaki her blm iin gerek kuvvet / moment bilekeleri hesaplanr. Sonra onlara kar gelen kapasiteler hesaplanr. Daha sonra, her bir boyutlama yk kombinezonlarnn etkisi altnda her elemann her blmndeki kapasite oranlar hesaplanr. Kontrol eden basn ve/veya ekme kapasite oranda ilgili blm ve yk kombinezonunda elde edilir. 1.0'den byk bir kapasite oran bir snr durumun aldn gsterir. Boyutlama esnasnda bulonlarn veya kaynaklarn dnlmemitir, ve de birleimler boyutlandrlmamtr. varlklarnn etkisi
Eksenel ve Eilme Gerilmeleri

Pu oranna dayanlarak hesaplanr. Eer Pu ekme ise, Pn hesaplanan Pu eksenel ekme dayanm ve = t = 0.9 'dur; ve eer Pu basn ise, Pn hesaplanan
Etkileim oran,
eksenel basn dayanmdr ve = c = 0.85 'dir, sadece kebent kesitlerde = c = 0.90 'dr. (LRFD SAM6). Ayrca eilme iin kar koyma arpan, b = 0.9 'dr.
Pu 0.2 iin kapasite oran Pu Pu M u 22 8 M + u 33 + Pu 9 M n 33 M n 22
(LRFD H1-1a, SAM6-1a)
olarak verilmitir.
Pu < 0.2 iin kapasite oran Pu Pu M u 22 8 M + u 33 + 2Pu 9 M n 33 M n 22
(LRFD H1-1b, SAM6-1a)
olarak verilmitir. Dairesel kesitler iin yukardaki formllerle verilen basit cebirsel toplam yerine eksenel yk bilekelerini toplamadan nce ilk olarak iki eilme bilekesinin bir SRSS (kareler toplamnn karekk) kombinezonu yaplr.
Tek kebent kesitler iin bileik gerilme oran, asal eksen etrafndaki kesit deerlerine gre hesaplanr (LRFD SAM 5.3, 6). I, kutu, U, T, iftkebent, boru, dairesel ve dikdrtgensel kesitlerde asal eksenler geometrik eksenlerle akrlar. Tek kebent kesitlerde asal eksen SAP2000 de tayin edilir. Genel kesitler iin kesit deerlerinin asal dorultularda verildii varsaylmtr.
Kayma Gerilmeleri
Normal gerilmelere benzer ekilde her yk kombinezonu iin her blmdeki arpanlarla arttrlm kayma kuvveti deerleri ve hesaplanan kayma dayanm deerlerinden kuvvetli ve zayf eksen ynleri iin kayma kapasitesi oranlar u ekilde bulunur:
Vu 2 Vu 3 , ve , v Vn 2 v Vn 3
burada v = 0.9 'dur. Tek kebent kesitlerde, kayma gerilme oran geometrik eksen dorultusunda hesaplanr. Dier btn kesitler iin kayma gerilmesi geometrik eksenle akan asal eksen dorultusunda hesaplanr.
Blm V AASHTO 1997'e Gre Boyutlama

Bu blm kullanc AASHTO Boyutlama Ynetmeliini (AASHTO 1997) setiinde SAP2000'nin kulland yapsal elik boyutlama ve gerilme kontrol algoritmalarnn ayrntlarn aklamaktadr. Bu blmde kullanlan semboller TabloV-1'de listelenmitir. Boyutlama kullanc tarafndan belirlenen yk kombinezonlarna dayanr. Fakat program birok yapnn boyutlama gereklerini karlayan nceden hazr olan (default) bir yk kombinezonu takm salar. Eleman boyuncaki bir noktada eksenel kuvvet/ift eksenli moment kapasite oranlarnn hesabnda ilk olarak her yk kombinezonunda gerek eleman kuvvet/moment bilekeleri ve onlara kar gelen kapasiteler hesaplanr. Daha sonra dizayn yk kombinezonlarnn etkisi altnda bu blmde tanmlanan ilgili denklemleri kullanarak, her blmdeki kapasite oranlar bulunur. Kontrol eden kapasite oranda elde edilir. 1.0 den byk bir kapasite oran bir limit durumunun aldn ifade eder. Benzer ekilde kayma kapasite oranda ayrca hesaplanr. Boyutlama ve kontrol kompozit olmayan, bileik olmayan ve takviyesiz kesitlerle snrlandrlmtr. Kompozit, bileik ve takviyeli kesitler SAP2000 programndan bamsz olarak kullanc tarafndan aratrlabilir.
A = Kesit alan, in2 Ag = Brt kesit alan, in2 Av2, Av3 = Kuvvetli ve zayf ynlerdeki kayma alanlar, in2 Aw = dtw /Gvde'ye eit olan kayma alan in2 Cb = Eilme katsays Moment katsays Cm = arplma sabiti, in6 Cw = D = Borularn d ap, in Basntaki gvde derinlii, in De = Plastik moment altnda basntaki gvde derinlii, in Dcp = E = Elastisite modl, ksi Kritik basn gerilmesi, ksi Fcr = Balktaki basn gerilme fazlas, ksi, hadde kesitler iin 10.0 ksi ve Fr = kaynakl kesitler iin 16.5 ksi kabul edilir. Malzemenin akma gerilmesi, ksi Fy = G = Kayma modl, ksi Zayf yndeki atalet momenti, in4 I22 = I33 = Kuvvetli yndeki atalet momenti, in4 J = Kesit iin burulma sabiti, in4 K = Etkili boy arpan K33, K22 = Kuvvetli ve zayf ynlerdeki etkili boy K arpanlar Elemann yanal mesnetlenmemi boyu, in Lb = Tm plastik kapasite iin snrlayc yanal mesnetlenmemi boy, in Lp = Elastik olmayan yanal burulmal burkulma iin snrlayc yanal Lr = mesnetlenmemi boy, in Elastik burkulma momenti, kip-in Mcr = Yanal telemeye yol amayan arpanlarla arttrlm momentler, kip-in Mb = Yanal telemeye yol aan arpanlarla arttrlm momentler, kip-in Ms = Mn33, Mn22 = Kuvvetli ve zayf ynlerdeki hesaplanan eilme dayanm, kip-in Mp33, Mp22 = Kuvvetli ve zayf ynlerdeki plastik momentler, kip-in Mr33, Mr22 = Kuvvetli ve zayf ynlerdeki snrlayc burkulma momentleri, kip-in = Elemandaki arpanlarla arttrlm moment, kip-in Mu Mu33, Mu22 = Elemandaki arpanlarla arttrlm kuvvetli ve zayf ynlerdeki momentler, kip-in = Euler burkulma yk, kip Pe = Hesaplanan eksenel yk dayanm, kip Pn = Elemandaki arpanlarla arttrlm eksenel kuvvet, kip Pu S = Kesit modl, in3 S33, S22 = Kuvvetli ve zayf ynlerdeki kesit modlleri, in3 Tablo V-1 AASHTO-LRFD Sembolleri
Vn2, Vn3 Vu2, Vu3 Z Z33, Z22 b = bf d hc k kc = = = = =
= Hesaplanan kuvvetli ve zayf ynlerdeki kayma dayanmlar, kip = arpanlarla arttrlm kuvvetli ve zayf ynlerdeki kayma ykleri, kip = Plastik modl, in3 = Kuvvetli ve zayf ynlerdeki plastik modller, in3 Kebentlerin byk ayann hesap boyutu, in hadde kutu kesitler iin bf -3tw kaynakl kutu kesitler iin bf -2tw Flan genilii, in Elemann derinlii, in Balklar arasndaki net mesafe eksi yuvarlak dolgu ksmlar, in hadde kesitler iin d-2k, ve kaynakl kesitler iin d-2tf kabul edilir. Baln d yznden baln gvde ucuna olan mesafe, in Kesitleri snflandrmak iin kullanlan parametre
4/ h / tw , 0.35 k c 0.763
l33, l22 = r = r33, r22= = rz t = = tf tw = b = s = = c = p = r = = f = c = y = v =
Kuvvetli ve zayf ynlerdeki mesnetlenmemi eleman boylar, in Atalet yarap, in, Kuvvetli ve zayf ynlerdeki atalet yaraplar, in Kebentler iin minimum atalet yarap, in Kalnlk, in Balk kalnl, in Gvde kalnl, in Yanal telemeye yol amayan momentler iin moment arttrma arpan, Yanal telemeye yol aan momentler iin moment arttrma arpan, Narinlik parametresi, Kolon narinlik parametre, Kompakt elemanlar iin snrlayc narinlik parametresi, Kompakt-olmayan elemanlar iin snrlayc narinlik parametresi, Kar koyma arpan, Eilme iin kar koyma arpan, 0.9 Basn iin kar koyma arpan, 0.85 ekme iin kar koyma arpan, 0.9 Kayma iin kar koyma arpan, 0.9 Tablo V-1 AASHTO-LRFD Sembolleri (devam)
Giri bilgileri iin ngiliz birimleri olduu kadar SI ve MKS metrik birimleride kullanlabilir. Fakat ynetmelik kip-inch-saniye sistemine dayanmaktadr. Aksi belirtilmedike basitlii salamak zere bu blmdeki btn eitlikler ve aklamalar kip-inch-saniye birim sisteminde verilmitir.
Boyutlama yk kombinezonlar, belirtilen ykleme durumlarnn, yapnn kesit hesaplarnda kullanlacak eitli birletirme ekilleridir. Alt tr l yk vardr: tayc elemanlarn ve tayc olmayan eklemelerin l yk (DC), aaya doru ekme yk (DD), kaplama ve donanm yk (DW), yatay zemin basn yk (EH), dey zemin basn yk (EV), zemin st yk (ES). l yklerden her biri farkl yk arpan ile hesaba katlr. (AASHTO3.4.1). Alt tr hareketli yk vardr: ara hareketli yk (LL), ara dinamik etkisi (IM), ara merkezka kuvveti (CE), ara fren yk (BR), yaya hareketli yk (PL) ve zemin st hareketli yk (LS). Btn bu ykler ayn yk arpann gerektirir ve ayr olarak gznne alnmalarna ihtiya yoktur. (AASHTO 3.4.1). Eer yap l yk (DL), hareketli yk (LL), rzgar yk (WL) ve deprem yk (EL) etkisi altnda ise, rzgar ve deprem yklerinin yn deitirebilir zellii gznne alnarak, Dayanm ve Snr Durum limit durumlar iin aadaki nceden hazr olan yk kombinezonlar tanmlanr. (AASHTO 3.4.1): 1.50DL 1.25DL + 1.75LL 0.90DL 1.40WL 1.25DL 1.40WL 1.25DL 1.35LL 0.40WL 0.90DL 1.0EL 1.25DL + 0.50LL 1.0EL (Dayanm-V) (Dayanm-I) (Dayanm-III) (Dayanm-III) (Dayanm-V) (Snr Durum-I) (Snr Durum-I)
Bunlar ayn zamanda, AASHTO LRFD 1997 Ynetmelii kullanldnda SAP2000'nin nceden hazr olan boyutlama yk kombinezonlardr. Ynetmelikte programn mevcut durumunda verilen nceden hazr olan ykleme durumlarndan farkl baka ykleme durumlarda vardr. Ancak kullanc yklerin ve yk kombinezonlarnn tanmnda tam bir kontrola sahiptir. Kullanc gerektiinde dier yk kombinezonlarn tanmlayabilir. arpanlarla arttrlm yklerde hareketli ykn payn azaltmak iin hareketli yk azaltma arpan, eleman hareketli yk kuvvetlerine eleman-eleman uygulanr. AASHTO Ynetmelii kullanldnda SAP2000 boyutlama, P- analizinin yanal telemeye yol aan momentler iin moment arttrma arpanlarnn 1.0 alnarak yapldn kabul eder. P- analizinin 1.25 l yk (DL) + 1.35 hareketli yk (LL) eklinde arpanlarla arttrlm yk seviyesinde (AASHTO C.4.5.3) yaplmas tavsiye edilir. (Baknz White ve Hajjar 1991).
Eksenel basn ve eilme iin hesaplanan dayanmlar, kesitin kompakt, kompaktolmayan, veya narin olarak snflandrmna baldr. SAP2000 program Tablo V-2 (AASHTO 6)'de verilen genilik/kalnlk oran miktarlarna gre farkl elemanlar snflandrr. Bu tablolarda geen kesit zelliklerinin tarifleri ekil V-1 de verilmitir. Eer kompakt-olmayan kesitler iin olan snrlar salanmyorsa, kesit narin olarak snflandrlr. Halihazrda SAP2000 program narin kesitler iin bir gerilme kontrol yapmaz.

Her yk kombinezonu iin hesaplanan, arpanlarla arttrlm eleman ykleri Pu, Mu33, Mu22, Vu3 ve Vu2 srasyla arpanlarla arttrlm eksenel yk, kuvvetli yndeki moment, zayf yndeki moment, kuvvetli yndeki kayma kuvveti ve zayf yndeki kayma kuvvetine kar gelirler. Elemanda basnca yolaan yk kombinezonlar iin arpanlarla arttrlm moment Mu (kar gelen ynlerdeki Mu33 ve Mu22) ikinci mertebe etkileri hesaba katmak zere bytlr. Herhangi bir yndeki bytlm moment u eitlikle verilir:
M u = b M b + s M s ,
(AASHTO 4.5.3.2.2b)
Burada b s Mb Ms = = = = Yanal telemesiz momentler iin moment arttrma arpan Yanal telemeli momentler iin moment arttrma arpan Yanal telemeye yolamayan arpanlarla arttrlm momentler, ve Yanal telemeye yolaan arpanlarla arttrlm momentler.
Kesitin Tanm
Kontrol Edilen Oran
Kompakt Kesit
Kompakt Olmayan Kesit r
bf / 2tf
0.382
E Fy E Fy E Fy E Fy
I-kesitler
2D / tw Lb
3.76
6.77 1.76rt
Kutu kesitler
Kompakt-olmayan varsaylmtr -
b / tf
65 / Fy
U- kesitler
hc / tw
970 / Fy
T kesitler
b f / 2t f d / tw b/t b/t D/t

-
U- Kesitlerde olduu gibi Uygulanamaz Uygulanamaz Uygulanamaz
U- Kesitlerde olduu gibi
127 / Fy 76 / Fy 76 / Fy 8.80
E Fy
Tek kebent ift kebent (ayrlm) Borular Dairesel dolu ubuk Drtke Genel
2.0
E Fy
Kompakt varsaylmtr Kompakt varsaylmtr Kompakt-olmayan varsaylmtr
Tablo V-2 AASHTO Ynetmeliine gre kesitlerin snflandrlmas Eilme elemanlar iin genilik-kalnlk oranlar snrlar
AASHTO-LRFD97: Profil eksenleri tanmlama kurallar 2-2: Gvdeye paralel kesit ekseni, Borularda daha uzun olan boyut, Tek kebentlerin uzun olan kenar veya ift kebentlerin kar karya gelen kenarlar. Bu, y-y ekseniyle ayndr. 3-3: 2-2 eksenine dik olan eksendir. Bu, x-x eksenidir.
ekil V-1 Geometrik Kesit Deerlerinin AASHTO Ynetmeliine gre Tanm
Moment arttrma arpanlar, onlara kar gelen ynlerle ilgilidirler. Yanal telemeye yolamayan momentler iin moment arttrma arpan b u eitlikle verilir:
b =
Cm 1.0 (1 ( Pu / c Pe ) )
(AASHTO 4.5.3.2.2b)
Burada Pe Euler burkulma ykdr,

2 EI Pe = , (Kl u ) 2
C m = 0.6 + 0.4 Ma , Mb
(AASHTO 4.5.3.2.2b)
(AASHTO 4.5.3.2.2b)
Burada Ma / Mb oran (yatay hareketsiz) eleman u momentlerinin, knn byne olan orandr; ift erilik iin pozitif ve tek erilik iinse negatiftir. Enlemesine yke maruz basn elemanlar iin Cm 1.0 kabul edilir. ekme elemanlarnda Cm 1.0 alnr. Enlemesine yk alan basn elemanlar iin eer ularndan biri ankastre deilse Cm deeri 1.0 alnr; eer her iki ucu da ankastre deilse Cm deeri 0.85 alnr. Mb deeri sfrken Cm deeri 1.0 alnr. Eer elemann mesnetlenmemi boyu deeri, l, programn kendisi veya kullanc tarafndan yeniden tanmlanm ise yani elmann boyu mesnetlenmemi boyuna eit deilse o zaman Cm deeri 1.0 alnr. Kullanc istedii her elemann Cm deerini deitirebilir. Cm kuvvetli ve zayf ynlere ait iki ayr Cm deeri kabul eder Cm 22 ve Cm33. Moment arttrma arpan b, pozitif bir say olmaldr. Bu nedenle Pu, cPe'den kk olmaldr. Eer Pu, cPe'ye eit veya daha byk bulunursa, bir gme durumunun olutuu ifade edilir. SAP2000 boyutlama program P- etkilerini ieren analizin yapldn kabul eder, bu yzden s heriki yndeki eilme iin 1.0 alnr. P- analizinin 1.25 l yk (DL) art 1.35 hareketli yk (LL) eklindeki arpanlarla arttrlm yk seviyesinde yapld farzedilir. (AASHTO C4.5.3.2.1). White ve Hajjor a baknz. (1991). Programn kabulleri zel bir yap modeli veya eleman iin salamazsa kullanc her eleman iin b ve s'nin deerlerini belirlemede aka bir tercih hakkna sahiptir.
NOMNAL DAYANIMLARIN HESAPLANMASI

Kompakt ve kompakt-olmayan kesitler iin basn, ekme, eilme ve kayma hallerindeki nominal dayanmlar aadaki alt blmlere gre hesaplanr. Dayanm azaltma arpan, , aadakiler gibi alnr. (AASHTO 6.5.4.2): f v y c = = = = Eilme iin kar koyma arpan, 1.0 Kayma iin kar koyma arpan, 1.0 ekme iin kar koyma arpan, 0.95 Basn iin kar koyma arpan, 0.90 (AASHTO 6.5.4.2, 6.10.2) (AASHTO 6.5.4.2, 6.10.2) (AASHTO 6.5.4.2, 6.8.2) (AASHTO 6.5.4.2, 6.9.2)
Yerel burkulmann, eilmeli-burulma ve burulmal burkulmann veya gvde burkulmasnn gznne alnd tek simetri eksenli ve simetri ekseni olmayan kesitler ve narin kesitler iin azaltlm nominal dayanmlar kullanlabilir. Kullanc hangi eleman kullanacaksa bu azaltmay ayrca aratrmaldr. SAP2000 programnda AASHTO'ya gre boyutlandrma kompozit-olmayan, bileikolmayan ve takviyesiz kesitlerle snrlandrlmtr. Kullanc hangi kesitleri kullanacaksa bu azaltmay ayrca aratrmaldr. Kullanc, "Eleman Boyutlama Giri Bilgilerini Yeniden Tanmlama"'da bir veya daha fazla eleman iin nominal dayanmlar belirlerse, bu deerler aadaki alt blmlerde tanmland gibi, bu elemanlar iin yukarda belirtilen hesaplanm deerler yerine yazlacaktr.
Basn Kapasitesi
Nominal eksenel basn dayanm Pn, narinlik oran Kl/r ve onun kritik deeri c'ye baldr.
K l K l Kl deeri, 33 33 ve 22 22 'nin byk olandr, ve r r33 r22
2 Kl Fy c = r E
(AASHTO 6.9.4.1)
Pn, eilmeli burkulma iin u ekilde bulunur:

c 2.25 iin, c > 2.25 iin,
Pn = (0.66 c )Fy A g , ve
0.88 Pn = Fy A g , c
(AASHTO 6.9.4.1) (AASHTO 6.9.4.1)
Tek kebentler iin rz, r22 ve r33'n yerine kullanlr. Basnca maruz elemanlar iin, eer Kl/r deeri 120 den bykse, bu etkiye ait bir mesaj verilir. (AASHTO 6.9.3). Kolonun basn kapasitesinin hesabnda kesitlerin aada verilen narinlik kriterlerini salad kabul edilir:
b E , k t Fy
(AASHTO 6.9.4.2)
Burada k sabiti kesitlerin da doru duran elemanlarnn mesnetlenme durumlarna bal olarak 0.56 ve 1.86 arasnda deiir. (AASHTO Tablo 6.9.4.2-1). Eer bu narinlik kriteri salanmazsa, AISC-LRFD (1986) Ynetmeliinin kullanlmas tavsiye edilir. (AASHTO C6.9.4.1). Kullanc bu durum iin zellikle AISC-LRFD Ynetmeliine bavurabilir, nk SAP2000 programnn u anki versiyonu bu narinlik kriterini hesaba katmyor.
ekme Kapasitesi
Nominal eksenel ekme dayanm deeri Pn brt kesit alanna ve akma gerilmesine baldr.
Pn = A g Fy
(AASHTO 6.8.2-1)
Herhangi bir net kesit kontrol yaplmad not dlmelidir. ekmeye maruz elemanlar iin, eer l/r deeri 140'dan bykse bu etkiye ait bir mesaj verilir. (AASHTO 6.8.4).
Eilme Kapasitesi
Nominal eilme dayanm aadaki kriterlere baldr: kesitin geometrik ekli, eilme eksenleri, kesitin kompaktl ve yanal-burulmal burkulma iin narinlik parametresi. Nominal eilme dayanm akmadan, yanal-burulmal burkulmadan, balk yanal burkulmasndan ve gvde burumasndan elde edilen deerlerin minimumudur. Zayf eksen etrafndaki nominal moment kapasitesi daima aada olduu gibi belirtilmesede, zayf eksen etrafndaki plastik moment kapasitesi olarak alnr. Mn22 = Mp22 = Z22 Fy Ancak kuvvetli eksen etrafndaki moment kapasitesi aadaki gibi ekillere bal olarak belirlenir.
Genel Kesit Genel kesitlerin kompakt olmad dnlr ve onlarn kuvvetli eksen etrafndaki nominal moment kapasitesi,
M n = SFy ,
olarak verilir. I-Kesitler Kompakt I kesitler iin, kuvvetli eksen etrafndaki moment kapasitesi aadaki gibi verilir:
M n = ZFy
(AASHTO 6.10.6.2, 6.10.5.2.3a, 6.10.5.1.3)
Kompakt-olmayan I-kesitler iin kuvvetli eksen etrafndaki moment kapasitesi aadaki gibi verilir:
M n = R h R b SFy ,
(AASHTO 6.10.6.3.1, 6.10.5.3.2a, 6.10.5.3.1)
Burada Rh bileik kesit arpandr, ve bileik-olmayan kesitler iin Rh = 1.0, ve Rb yk etki arpandr ve bileik olmayan kesitler iin, Rb = 1.0, Rb = 1
ar 1200 + 300a r
2 Dc b tw E , fc
(AASHTO 6.10.5.4.1a)
2D c E b ise, tw Fy 2D c E > b ise, tw Fy
Burada,
ar = 2D c t w , ve bf t f
(AASHTO 6.10.5.4.2a) (AASHTO 6.10.5.4.2a)
b = 5.76 'dr.
Narin takviyesiz I-kesitler iin basn balnn tutulu olmayan uzunluu Lb, kompakt olmamaklk kriterini atnda L b > 1.76rt E / Fy (AASHTO 6.10.5.3.3d), ve
kompakt-olmayan kesitler iin gvde narinlii ve basn bal narinlii kriterleri salandnda, (AASHTO 6.10.5.3.2b, 6.10.5.3.3c), kuvvetli eksen etrafndaki moment kapasitesi aadaki gibi verilir. (AASHTO 6.10.6.4.1):
2D c E b ise, tw Fy
Iy J M n = 3.14EC b R h 0.772 I Lp y + 9.87 d L b RhMy ,
2
(AASHTO 6.10.6.4.1)
2D c E > b ve L p < L b L r ise, tw Fy

Lb Lp M n = C b R b R h M y 1.0 0.5 L L p r R b R h M y ,
(AASHTO 6.10.6.4.1)
ve
2D c E > b ve L b > L r ise, tw Fy

R bR hMy ,
2
M y Lr Mn = CbR bR h 2 Lb
(AASHTO 6.10.6.4.1)
Burada,
J= dt 3 b t3 w + f f , 3 3 E , Fy
Iyd E , S33 Fy
(AASHTO 6.10.6.4.1)
L p = 1.76rt
(AASHTO 6.10.6.4.1)
L r = 19.71
(AASHTO 6.10.6.4.1) (AASHTO 6.10.6.4.1) (AASHTO 6.10.5.5.2)
b = 5.76 , ve C b = 1.75 1.05(M a / M b ) + 0.3(M a / M b ) 2 2.3
Cb moment deiim dzeltme arpandr, Ma / Mb oran eleman u momentlerinin, knn byne olan orandr ve ift erilik iin negatif ve tek erilik iinse pozitiftir. Mb sfr olduunda Cb deeri 1.0 alnr. Eer elemann tutulu olmayan boyu l, kullanc tarafndan dzeltilirse (yani eleman boyuna eit deilse) Cb deeri 1.0 alnr. Kullanc herhangi bir eleman iin Cb deerini tanmlayarak deitirebilir. rT basn halinde, basn bal art gvdenin te birinin dey ekseni etrafnda alnan minimum atalet yarapdr. (AASHTO 6.10.5.3.3d). Narin takviyesiz I-kesitler iin basn bal kompakt olmama kriterini atnda yani
b f / 2 t f > 1.38 E /(f c 2D c / t w ) olduunda (AASHTO 6.10.5.3.3c), fakat kompakt-
olmayan kesitler iin b f / 2t f 2.52 E /(f c 2D cp / t w ) ve basn bal tutulu ve gvde narinlik artlar salandnda (AASHTO 6.10.5.3.3d, 6.10.5.3.2d), kuvvetli eksen etrafndaki moment kapasitesi aadaki gibi verilir. (AASHTO 6.10.5.6.2):
0.7 Q p Q fl M n = 1.0 1.0 M p M p , M p / M y Q p 0.7
(AASHTO 6.10.5.6.2)
Burada,
Q p = 3.0 , ve
(AASHTO 6.10.5.6.2)
bf E 0.382 ise, 2t f Fy bf E > 0.382 ise, 2t f Fy
Qfl =
30.5 , 2 Dcp tw 4.45 bf 2t f

2
Qfl =
2 Dcp tw
E , Fy
(AASHTO 6.10.5.6.2)
Kutu Kesitler Bileik olmayan kutu kesitlerin kompakt olmadklar dnlr ve kuvvetli eksen etrafndaki nominal moment kapasitesi aadaki gibi verilir:
Fy Sl 22 M n = 1 0.064 AE
2(d w / t w + b f / t f ) SFy M p , I 22
(AASHTO 6.12.2.2.2)
Boru Kesit Kompakt boru kesitler iin (D / t < 2 E / Fy ) kuvvetli eksen etrafndaki moment kapasitesi,
M n = ZFy
(AASHTO 6.12.2.2.3)
olarak verilir. Kompakt olmayan boru kesitler iin (2 E / Fy < D / t 8.8 E / Fy ) kuvvetli eksen etrafndaki moment kapasitesi,
M n = SFy
(AASHTO 6.12.2.2.3)
olarak verilir. Dairesel Dolu ubuklar Kat dairesel ubuklar yanal-burulmal burkulmaya maruz kalmazlar. Bu kesitlerin kompakt olduklar dnlr ve kuvvetli eksen etrafndaki nominal moment kapasitesi,
M n = ZFy
olarak verilir. Dikdrtgen ve U-Kesitler Dikdrtgen ve U-kesitlerin kuvvetli eksen etrafndaki nominal moment kapasitesi aadaki gibi akma ve yanal-burulmal burkulma snr durumlarna dayanlarak AISCLRFD 1986 ynetmeliine gre hesaplanr. (AASHTO 6.12.2.2.4a): Kuvvetli eksen etrafnda eilen U-kesitli ve dikdrtgen ubuklar iin, eer L b L p ise
M n 33 = M p 33 ,
Eer L p < L b L r ise

Lb Lp M n 33 = C b M p 33 (M p 33 M r 33 ) L L p r M p 33 ,
(LRFD F1-3)
ve Eer L b > L r ise,

M n 33 = M cr 33 C b M r 33 M p 33 ,
(LRFD F1-12)
Burada, Mn33 Mp33 Mr33 = = = Kuvvetli eksen etrafndaki nominal eilme dayanm, Kuvvetli eksen etrafndaki plastik moment, Z 33 Fy 1.5S33 Fy , Kuvvetli eksen etrafndaki,snrlayc burkulma momenti, U-kesitler iin (Fy -Fr)S33, ve Dikdrtgen ubuklar iin Fy S33 Mcr33 = Kritik elastik moment,
E C U-kesitler iin, b EI 22 GJ + I 22 C w L Lb b
2
(LRFD F1-13)
Dikdrtgen ubuklar iin,
57000C b JA L b / r22
(LRFD F1)
Lb = Yanal tutulu olmayan boy, l22, Lp = Tm plastik kapasite iin snrlayc yanal tutulu olmayan boy, U-kesitler iin,
300r22 Fy
ve
(LRFD F1-4)
3750r22 M p 33
JA
(LRFD F1-5)
Lr = Elastik olmayan yanal-burulmal burkulma iin snrlayc yanal tutulu olmayan boy, U-kesitler iin,
r22 X 1 1 + 1 + X 2 (Fy Fr ) 2 Fy Fr 57000r22 JA M r 33
1/ 2
(LRFD F1-6)
(LRFD F1-10)
X1 =
S33
EGJA , 2
2
(LRFD F1-8)
C S X 2 = 4 w 33 , I 22 GJ
(LRFD F1-9) (AASHTO 6.10.5.5.2)
C b = 1.75 1.05(M a / M b ) + 0.3(M a / M b ) 2 2.3 ,
Kompakt-olmayan U-kesitler iin nominal eilme dayanmlar, bu kesitler iin mmkn olan deiik yerel burkulma modlarnn aada formllerle verilen dayanmlarndan daha byk alnmazlar. Baln vegvdenin yerel burkulmasnn snr durumlar iin nominal eilme dayanmlar Mn, Kuvvetli eksen etrafndaki eilme iin,
p M n 33 = M p 33 (M p 33 M r 33 ) p r
(LRFD A-F1-3)
ve Zayf eksen etrafndaki eilme iin,

p M n 22 = M p 22 (M p 22 M r 22 ) p r dir
(LRFD A-F1-3)
Burada, Mr33 = Kuvvetli eksen etrafndaki snrlayc burkulma momenti, (LRFD Tablo A-F1.1) U-kesitlerin balk burkulmas iin (Fy -Fr)S33, ve U-kesitlerin gvde burkulmas iin Fy S33, Zayf eksen etrafndaki snrlayc burkulma momenti,(LRFD Tablo AU-kesitlerin balk burkulmas iin Fy S22, Kontrol eden narinlik parametresi, Mn = Mp olan en byk deeri, ve Burkulmann elastik olmad en byk deeridir.
Mr22 = F1.1) p r = = =
T-Kesitler ve ift Kebentler T-kesitler ve ift kebentler iin kuvvetli eksen etrafndaki nominal eilme dayanm,
M n 33 = C b
EI 22 GJ
Lb
[B +
1 + B 2 Fy S33 ,
(LRFD F1-15)
olarak verilir. Burada,

B = m2.3 d Lb I 22 . J
(LRFD F1-16)
B iin pozitif iaret T-kesitinin balnda veya ift kebentin da alan kollarnda ekme olduunda (pozitif momentler) kullanlr ve negatif iaret balkta basn olduunda (negatif momentler) kullanlr. Tek Kebentler Tek kebentler iin kuvvetli ve zayf eksenler etrafndaki nominal eilme dayanmlarnn,
M n = SFy
olduu kabul edilir.
Kayma Kapasiteleri
Kuvvetli Eksen Etrafndaki Eilme I-kesitler, kutular ve U-kesitlerde kuvvetli eksen ynndeki kaymalar iin nominal kayma dayanm, Vn22, aadaki gibi, kirilerin takviyesiz olduu kabul edilerek hesaplanmtr. (AASHTO 6.10.7):
d E iin, 2.46 tw Fy
Vn 2 = 0.58Fy A w ,
(AASHTO 6.10.7.2)
2.46
E d E iin, < 3.07 Fy t w Fy
Vn 2 = 1.48t 2 EFy , ve w
(AASHTO 6.10.7.2)
d E iin, > 3.07 tw Fy Vn 2 = 4.55 t3 E w dir. d
(AASHTO 6.10.7.2)
Dier btn kesitler iin nominal kayma dayanm,

Vn 2 = 0.58Fy A v 2
olarak verilir. Zayf Eksen Etrafndaki Eilme Zayf eksen ynndeki kaymalar iin nominal kayma dayanmnn,
Vn 3 = 0.58Fy A v 3
olduu kabul edilir.
KAPASTE ORANLARININ HESABI

Eksenel kuvvet / ift eksenli moment kapasite oranlarnn hesabnda ilk olarak her yk kombinezonunda eleman boyuncaki her blm iin gerek kuvvet / moment bilekeleri hesaplanr. Sonra onlara kar gelen kapasiteler hesaplanr. Daha sonra, her bir boyutlama yk kombinezonlarnn etkisi altnda her elemann her blmndeki kapasite oranlar hesaplanr. Kontrol eden basn ve/veya ekme kapasite oranda ilgili blm ve yk kombinezonunda elde edilir. 1.0'den byk bir kapasite oran bir snr durumun aldn gsterir. Boyutlama esnasnda bulonlarn veya kaynaklarn dnlmemitir, ve de birleimler boyutlandrlmamtr. varlklarnn etkisi
Eksenel ve Eilme Gerilmeleri

Etkileim oran,
Pu Pu
oranna dayanlarak hesaplanr. Eer Pu ekme ise, Pn
hesaplanan eksenel ekme dayanmdr ve = t = 0.95 'dir; ve eer Pu basn ise, Pn hesaplanan eksenel basn dayanmdr ve = c = 0.90 'dr. Ayrca eilme iin kar koyma arpan, b = 1.0 'dr.
Pu < 0.2 iin kapasite oran Pu
M u 33 Pu M u 22 + + 2Pu f M n 33 f M n 22
(AASHTO 6.8.2.3, 6.9.2.2)
olarak verilmitir.
Pu 0.2 iin kapasite oran Pu Pu M u 22 8 M u 33 + + Pu 9 f M n 33 f M n 22
(AASHTO 6.8.2.3, 6.9.2.2)
olarak verilmitir. Dairesel kesitler iin yukardaki formllerle verilen basit cebirsel toplam yerine eksenel yk bilekelerini toplamadan nce ilk olarak iki eilme bilekesinin bir SRSS (kareler toplamnn karekk) kombinezonu yaplr.
Kayma Gerilmeleri
Normal gerilmelere benzer ekilde her yk kombinezonu iin her blmdeki arpanlarla arttrlm kayma kuvveti deerleri ve hesaplanan kayma dayanm deerlerinden kuvvetli ve zayf eksen ynleri iin kayma kapasitesi oranlar u ekilde bulunur:
Vu 2 , ve v Vn 2 Vu 3 v Vn 3
Blm VIII
EUROCODE3'e Gre Boyutlama/Kontrol
Bu blm kullanc Eurocode3 Boyutlama Ynetmeliini (CEN 1992) setiinde SAP2000'nin kulland yapsal elik boyutlama ve gerilme kontrol algoritmalarnn ayrntlarn aklamaktadr. Program dayanm ve stabilite snr durumlarn aratrr fakat kullanlabilirlik snr durumlarn iermez. Bu blmde kullanlan semboller TabloVIII-1'de listelenmitir. Boyutlama kullanc tarafndan belirlenen yk kombinezonlarna dayanr. Fakat program birok yapnn boyutlama gereklerini karlayan nceden hazr olan (default) bir yk kombinezonu takm salar. Eleman boyuncaki bir noktada eksenel kuvvet/ift eksenli moment kapasite oranlarnn hesabnda ilk olarak her yk kombinezonunda gerek eleman kuvvet/moment bilekeleri ve onlara kar gelen kapasiteler hesaplanr. Daha sonra dizayn yk kombinezonlarnn etkisi altnda bu blmde tanmlanan ilgili denklemleri kullanarak, her blmdeki kapasite oranlar bulunur. Kontrol eden kapasite oranda elde edilir. 1.0'den byk bir kapasite oran bir limit durumunun aldn ifade eder. Benzer ekilde kayma kapasite oranda ayrca hesaplanr. Giri bilgileri iin ngiliz birimleri olduu kadar SI ve MKS metrik birimleride kullanlabilir. Fakat ynetmelik kip-inch-saniye sistemine dayanmaktadr. Aksi belirtilmedike basitlii salamak zere bu blmdeki btn eitlikler ve aklamalar Newton-Milimetre-Saniye birim sisteminde verilmitir.
A Av2, Av3 C1 E G It Iw I33 I22 K L K33, K22 Mb,Rd Mcr Mg,Sd Ms,Sd Mv,Sd M33,Sd M22,Sd M33,Rd M22,Rd Nb,Rd Nb33,Rd
Brt kesit alan, mm2 2- ve 3- ynlerindeki kayma alanlar, mm2 Eilme katsays Elastisite modl, Mpa Kayma modl, Mpa Burulma sabiti, mm4 arplma sabiti, mm6 Kuvvetli eksen etrafndaki atalet momenti, mm4 Zayf eksen etrafndaki atalet momenti, mm4 Etkili boy arpan Boy, aklk, mm Kuvvetli ve zayf ynlerdeki etkili boy arpanlar Burkulmaya kar gelen boyutlama momenti, N-mm Yanal-burulmal burkulma iin kritik elastik moment, N-mm Yanal telemeye yol amayan boyutlama momentleri, N-mm Yanal telemeye yol aan boyutlama momentleri, N-mm Kesme kuvveti etkisi altnda boyutlandrma moment kapasitesi, N-mm Kuvvetli eksen etrafndaki boyutlandrma moment deeri, N-mm Zayf eksen etrafndaki boyutlandrma moment deeri, N-mm Kuvvetli eksen etrafndaki boyutlandrma moment kapasitesi, N-mm Zayf eksen etrafndaki boyutlandrma moment kapasitesi, N-mm Basn elemannn boyutlandrma burkulma kapasitesi, N Basn elemannn kuvvetli eksen etrafndaki boyutlandrma burkulma kapasitesi, N = Basn elemannn zayf eksen etrafndaki boyutlandrma burkulma Nb22,Rd kapasitesi, N = Basn kuvvetinin boyutlandrma deeri, N Nc,Sd = Boyutlandrma basn kapasitesi, N Nc,Rd = ekme kuvvetinin boyutlandrma deeri, N Nt,Sd = Boyutlandrma ekme kapasitesi, N Nt,Rd Npl,Rd = Boyutlandrma plastik kayma kapasitesi, N = Kuvvetli eksen ynndeki kayma kuvvetinin boyutlandrma deeri, N V2,Sd = Zayf eksen ynndeki kayma kuvvetinin boyutlandrma deeri, N V3,Sd V2,Rd = Kuvvetli eksen ynndeki boyutlandrma kayma kapasitesi, N = Zayf eksen ynndeki boyutlandrma kayma kapasitesi, N V3,Rd Wel,33, Wel,22 = Kuvvetli ve zayf eksenlerdeki elastik kesit modlleri, mm3 Wpl,33, Wpl,22 = Kuvvetli ve zayf eksenlerdeki plastik kesit modlleri, mm3 b = Genilik, mm c = Balk geniliinin 1/2 uzunluu, mm d = Gvdenin derinlii, mm = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = Tablo VIII-1 Eurocode3 Sembolleri
fy h l33, l22 = i33, i22 iz k33, k22 kLT t tf tw M0, M1
= elik malzemenin hesap akma dayanm, Npa = Elemann derinlii, mm Kuvvetli ve zayf eksen ynlerindeki mesnetlenmemi eleman boylar, mm = Kuvvetli ve zayf eksenlerdeki atalet yaraplar, mm = Kebentler iin minimum atalet yarap, mm = Etkileim denklemlerinde kuvvetli ve zayf eksenlerdeki boyutlandrma momentlerine uygulanan katsaylar,mm = Yanal-burulmal burkulmann sebep olduu gmeyi kontrol eden etkileim denkleminde kuvvetli eksendeki boyutlandrma momentlerine uygulanan katsay, = Kalnlk, mm = Balk kalnl, mm = Gvde kalnl, mm = Kesitlerin snflandrlmasnda kullanlan oran, = Malzeme ksmi gvenlik arpanlar
235 = fy
1/ 2
, (fy 'nin birimi, Mpa'dr)
ba = 33 , 22 =
LT = = s =
Azaltma katsays Kritik-tesi kayma dayanm 3-3 ve 2-2 eksenleri etrafndaki burkulma iin azaltma katsaylar Yanal-burulmal burkulma iin azaltma katsays Tutulmam parann u momentlerinin knn byne orandr II. mertebe etkilerinden oluan momentler iin bytme katsays Tablo VIII-1 Eurocode3 Sembolleri (devam)
Boyutlama yk kombinezonlar, yapnn kesit hesaplarnda kullanlacak ykleme durumlarnn eitli arpanlarla arttrlm birletirme ekillerini tanmlar. Boyutlama yk kombinezonlar, uygun ksmi gvenlik katsaylar ile karakteristik yklerin arpmyla elde edilir. Eer bir yapda yalnzca l yk (DL) ve hareketli yk (LL) mevcut ise, boyutlama yalnzca bir yk kombinezonu ile yani (1.35DL + 1.50LL) ile yaplr. Ancak l yk ve hareketli yke ek olarak eer yap rzgar (WL) ve deprem kuvvetlerine (EL) maruz ise, ve rzgar ve deprem kuvvetlerinin yn deitirebilir kuvvetler olduuda gznnde tutularak, aadaki yk kombinezonlar tanmlanabilir. (EC3 2.3.3): 1.35DL 1.35DL + 1.50LL 1.35DL 1.50WL 1.00DL 1.50WL 1.35DL + 1.35LL 1.35WL 1.00DL 1.00EL 1.00DL + 1.5 0.3LL 1.00EL (EC3 2.3.3)
(EC3 2.3.3) (EC3 2.3.3)
Gerekte dier kritik boyutlandrma durumlarn oluturmak iin kullanc tarafndan yeniden yazlabilen veya kullanlabilen nceden hazr olan yk kombinezonlar vardr. Bu nceden hazr olan yk kombinezonlar son snr durumlar iin l, hareketli, rzgar ve deprem yklerinden oluan kombine kuvvetler ile kalc ve geici boyutlandrma durumlar iin retilirler. (EC3 2.3.2.2). Eurocode1 (CEN 1994)'un 9.4 blmne ve Tablo1, 3 ve 4'e ve ngiltere-Uygulama Dkman (NAD)'n 4.blmne baknz. nceden hazr olan yk kombinezonlar genelde birok yapnn boyutlandrlmas iin yeterli olacaktr. Kullanc, eer ayrca at hareketli yk tanmlanacaksa, dier tip ykler mevcutsa veya rnek hareketli ykler dnlyorsa dier uygun ykleme kombinezonlar kullanmaldr. arpanlarla arttrlm yklerde hareketli ykn payn azaltmak iin hareketli yk azaltma arpan, eleman hareketli yk kuvvetlerine eleman-eleman uygulanr. nceden tanmlanan yklere ilaveten, geometrik kusurlar iin uygun ilave yk durumlar kullanc tarafndan dnlmelidir. Bu uygun yk, ngiliz Ynetmeliinin ynetmelik ykyle benzerdir ve kat saysna ve her kattaki kolon saysna baldr. (EC3 5.2.4.3). Bu yk durumlar iinde ilave yk kombinezonlarna gerek yoktur.
Eurocode3 Ynetmelii kullanldnda SAP2000 boyutlama, P- analizinin yanal telemeye yol aan momentler iin moment arttrma arpanlarnn 1.0 alnarak yapldn kabul eder. P- analizinin 1.35 l yk (DL) + 1.35 hareketli yk (LL) eklinde arpanlarla arttrlm yk seviyesinde yaplmas tavsiye edilir. White ve Hajjar (1991) baknz.
Moment veya eksenel ykten dolay basnca maruz bir kesitin boyutlandrma dayanm, Snf 1 (Plastik), Snf 2 (Kompakt), Snf 3 (Yar-Kompakt) veya Snf 4 (Narin) gibi kesitin snflandrmasna baldr. Eurocode3 Ynetmeliine gre kesitlerin snflandrmas balk ve gvde elemanlarnn snflandrmasna baldr. Snflandrma basn elemanlarnn sadece basn, sadece eilme veya eksenel kuvvet ve eilmenin birleik etkisi altnda olup olmamasna da baldr. (EC3 5.3.2). SAP2000 program basn elemanlarn basn elemanlarn Tablo VIII-2 ve Tablo VIII-3 e gre emniyetli tarafta olmak zere snflandrr. Tablo VIII-2, kesit sadece basn kuvvetinin etkisi altnda olduunda veya basn kuvveti ile birlikte eilme momentinin etkisinde olduu zaman kullanlr. Tablo VIII-3 ise kesit sadece eilme etkisi altnda olduunda veya eksenel ekme ile birlikte eilme momentinin etkisinde olduu zaman kullanlr. Tablolarda kullanlan kesit boyutlar ekil VIII-1'de verilmitir. Eer kesit boyutlar tablolarda verilen snrlar salyorsa, kesit uygun olan Snf 1, Snf 2 veya Snf 3 olarak snflandrlr. Kesit basn elemanlarnn verilen en yksek snf (en az uygun olan) ile snflandrlr. Eer kesit, Snf 3 kesitler iin snrlar salamada yetersiz ise, kesit Snf 4 olarak snflandrlr. u anki SAP2000 program Snf 4 kesitler iin gerilme kontrolu yapmaz. Snrlayc genilik-kalnlk orannn hesabnda belirleyici arpanlardan biri 'dur. Bu parametre kesit snflandrmasnda akma gerilmesinin etkisini gznne almak iin kullanlr.
=
235 fy
(EC3 5.3.2)
I, kutu, U, iftkebent ve T kesitlerin snflandrlmasnda iki dier arpan (, ) aada tanmlanmtr: I, U ve T kesitler iin Kuru ve ift U-Kesit iin Bu ifadelerde, Nc,Sd ekme iin art ve basn iin eksi olarak alnr. Tam ekme iin = 0, Tam eilme iin = 0.5 ve tam basn iin = 1.00 dr. Tam ekme iin = -3, Tam eilme iin = -1 ve tam basn iin = 1.00 dr.
Kesitin Tanm
Eleman
Kontrol edilen oran
Snf 1
> 0.5 ise, 396 , (13 1) bunun dnda 0.5, 36
Snf 2
> 0.5 ise, 456 , (13 1) bunun dnda 0,5, 41.5
Snf 3
> 1 ise, 42 , 0.67+0.33 bunun dnda 1, 62 (1)
Gvde
d/tw
I-Kesitler
c/tf (rolled) c/tf (kaynakl) d/tw (b3tf)/tf (hadde) b/tf (kaynakl) Gvde Flan d/tw b/tf d/tw b/2tf (hadde) b/2tf (kaynakl)
15 14 I-Kesitteki gibi 42 42 I-Kesitteki gibi 15 42 15 14 15 11.5 15 11.5 902
flan Gvde flan
10 9 I-Kesitteki gibi 42 42 I-Kesitteki gibi 10 33 10 9 Uygulanamaz Uygulanamaz 502
11 10 I-Kesitteki gibi 42 42 I-Kesitteki gibi 11 38 11 10 Uygulanamaz Uygulanamaz 702 Snf 1 varsaylmtr Snf 2 varsaylmtr
Kutu kesitler U- kesitler
T kesitler
Gvde flan -
ift kebent (ayrlm) Tek kebent Borular Dairesel dolu ubuk Drtke
h/t (b+h/ [2max(t,b] h/t (b+h/ [2max(t,b]
d/t yok Yok
Tablo VIII-2 EUROCODE Ynetmeliine gre kesitlerin snflandrlmas Basn ve eilme elemanlar iin genilik-kalnlk oranlar snrlar
Kesitin Tanm
Eleman
Gvde
Kontrol edilen oran

d/tw c/tf (hadde)
Snf 1
72 10 9
Snf 2
83 11 10
Snf 3
124 15 14
I-kesitler
flan c/tf (kaynakl)
Gvde
d/tw (b3tf)/tf (hadde)
72 33 33 72
83 38 38 83
124 42 42 124
Kutu kesitler
flan
b/tf (kaynakl) d/tw (Kuvvetli Eksen) d/tw (Zayf eksen)
Gvde
U- kesitler
Flan
33 10 33 10 9 Uygulanamaz Uygulanamaz 502
38 11 38 11 10 Uygulanamaz Uygulanamaz 702 Snf 1 varsaylmtr Snf 2 varsaylmtr Snf 3 varsaylmtr
42 15 42 15 14 15,0 11,5 15,0 11,5 902
b/tf Gvde d/tw b/2tf (hadde) b/2tf (kaynakl) h/t (b+h/[2 max(t,b)] h/t (b+h/[2 max(t,b)] d/t yok Yok Yok
T kesitler
flan
ift kebent (ayrlm) Tek kebent Borular Dairesel dolu ubuk Drtke Genel
Tablo VIII-3 EUROCODE Ynetmeliine gre kesitlerin snflandrlmas Sadece Basn elemanlar iin genilik-kalnlk oranlar snrlar
2, z
Eurocode3: Profil eksenleri tanmlama kurallar 2-2: Gvdeye paralel kesit ekseni, Borularda daha uzun olan boyut, Tek kebentlerin uzun olan kenar veya ift kebentlerin kar karya gelen kenarlar. Bu, z-z ekseniyle ayndr. 3-3: 2-2 eksenine dik olan eksendir. Bu, y-y eksenidir.
3, y
3, y
2, z
ekil VIII-1 Geometrik Kesit Deerlerinin Eurocode3 Ynetmeliine gre Tanm

Her yk kombinezonu iin hesaplanan, boyutlandrma i kuvvetleri Nt,Sd veya Nc,Sd, M33,Sd, M22,Sd, V2,Sd ve V3,Sd srasyla ekme veya basn eksenel yk, kuvvetli eksen etrafndaki moment, zayf eksen etrafndaki moment, kuvvetli eksen ynndeki kayma kuvveti ve zayf eksen ynndeki kayma kuvvetinin boyutlandrma deerlerine kar gelirler. Bu boyutlandrma ykleri her ereve elemann nceden belirlenen her noktasnda hesaplanr. Boyutlandrma momentleri ve kuvvetleri ikinci mertebe etkileri iin dzeltilirler. Bu dzeltme momentlerin II. mertebe ve I. mertebe bilekeleri iin farkldr. Ynetmelik bir katn st seviyesinin alt seviyesine gre yapt yatay yerdeitirme ile verilen ilave II. mertebe momentlerin aadaki yntemlerden birinde erevenin elastik analizinde hesaba katlmas gerektiini ifade eder. (EC3 5.2.6.2): Direkt olarak - P- analizini kullanan global ereve analizi yaplarak. Eleman boyutlama I. mertebe modu iin dzlem iinde burkulma boylar kullanlarak yaplabilir. ndirekt olarak - kinci mertebe etkilere msaade eden bir yaklam metodu kullanan lineer elastik bir analiz sonular dzeltilerek. Bunu yapmak iin iki alternatif ynte vardr. - "arttrlm II. mertebe moment metodu" veya "II. mertebe dzlem iinde burkulma metodu". SAP2000 boyutlandrma program P- etkilerinin analizde yeraldn kabul eder. Bu yzden ikinci mertebe etkilerden dolay II. mertebe momentlerin her artm zaten hesaba katlyor, yani aadaki denklemde s deeri 1.0 alnr. P- analizinin 1.35DL art 1.35LL eklinde arpanlarla arttrlm yk seviyesinde yaplmas tavsiye edilir. White ve Hajjor'a baknz. (1991). Ancak kullanc kuvvetli ve zayf eksenler etrafndaki eilmeler iin s nin deerini yeniden belirleyebilir, ki herhangi bir yndeki MSd aadaki gibi alnr:
M Sd = M g ,Sd + s M s ,Sd ,
(EC3 5.2.6.2)
Burada, Mg,Sd = telemeye neden olmayan boyutlandrma momentleri, Ms,Sd = Yanal-telemeye neden olan boyutlandrma momentleri, Yanal telemeye neden olmayan momentler iin moment bytmne btn burkulma etkileim denklemlerinde yer verilir. II. mertebe momentler, bir erevede II. mertebe yerdeitirmeler sonucunda herhangi bir ykn uygulanmas ile oluurlar. Yatay yklerin daima II. mertebe momentler oluturduu kabul edilebilir. Ancak eer yk veya ereve simetrik deilse II. mertebe momentler dey ykler tarafndan oluturulur. Simetrik dey ykl simetrik bir ereve durumunda, II. mertebe momentleri sadece erevedeki yatay yklerden dolay oluan i momentlerdir. (EC3 5.2.6.2).
KEST KARI KOYMASININ (KAPASTENN) HESAPLANMASI

Basnta, ekmede, eilmede ve kaymada nominal dayanmlar Snf 1, 2 ve 3 kesitleri iin aadaki alt blmlere gre hesaplanr. Program tarafndan kullanlan malzeme ksmi gvenlik arpanlar: M0 = M1 = 1.1, ve 1.1 dir. (EC3 5.1.1) (EC3 5.1.1)
Yerel burkulmann, eilmeli-burulmal ve burulmal burkulmann veya gvde burkulmasnn gznne alnd, Snf 4 (narin) kesitler ve tek simetri eksenli ve simetri ekseni olmayan kesitler iin azaltlm kesit kapasiteleri kullanlabilir. Kullanc hangi eleman kullanacaksa bu azaltmay ayrca aratrmaldr. Eer kullanc, "Eleman Boyutlama Giri Bilgilerini Yeniden Tanmlama"'da bir veya daha fazla eleman iin nominal kapasiteler belirlerse, bu deerler aadaki alt blmlerde tanmland gibi, bu elemanlar iin yukarda belirtilen hesaplanm deerler yerine yazlacaktr.
ekme Kapasitesi
SAP2000 programnda btn snf kesitler iin boyutlandrma ekme kapasitesi aadaki gib belirlenir:
N t ,Rd = Af y / M 0
(EC3 5.4.3)
Birleim elemanlar iin deliklerde net kesitin boyutlandrma nihai kapasitesinin hesaplanmad ve kontrol edilmedii not edilmelidir. Kullancnn bunu bamsz bir ekilde aratraca kabul edilir.
Basnta Kar Koyma (Kapasite)

Kesit boyutlandrma basn kapasitesi, brt kesit boyutlandrma plastik kapasitesinin (Npl,Rd) ve brt kesit boyutlandrma yerel burkulma kapasitesinin (Nb,Rd) k olarak alnr.
N c ,Rd = min( N pl,Rd , N b ,Rd )
(EC3 5.4.4)
Snf 1, Snf 2 ve Snf 3 n plastik kapasitesi,
N pl,Rd = Af y / M 0
(EC3 5.4.4)
ile verilir. Bir basn elemannn boyutlandrma burkulma kapasitesi,

N b ,Rd = min A Af y / M1 ,
(EC3 5.4.4)
olarak alnr. Burada, Snf 1, 2 veya 3 kesitleri iin A = 1.0 ,

uygun burkulma modu iin azaltma arpandr. Bu arpan btn elemanlarn
niform kesitli olduu kabulne dayanlarak aadaki gibi hesaplanr:

=
+
2
1
2
1/ 2
1,
(EC3 5.5.1.2)
Burada,
= 0.5 1 + ( 0.2) + ,
0.5 = [ A ] , 1
=
K 33 l 33 K l veya 22 22 dir. i 33 i 22
nn iki deeri 3 ve 2 yi verir. min bu iki deerin kdr. K =
l 1, L
K, SAP2000 boyutlandrma programnda konservatif ekilde 1.0 olarak alnr. (EC3 5.5.1.5). Ancak kullanc eer gerekli grrse bu nceden hazr olan seenei yeniden yazabilir. K nn geerli bir tahmini deeri ynetmeliin Annex E' sinden elde edilebilir. EC3 5.2.6.2(2) ye de baknz. l: L: i: Burkulma boyudur, Kolonun boyudur, Tarafsz eksen etrafndaki atalet yarapdr, ve brt kesitin zellikleri kullanlarak hesaplanr.
1/ 2
E 1 = fy
, ve
imalat hatas katsaysdr, ve Tablo VIII-4'den elde edilir. Farkl tip kesitler, burkulma eksenleri ve malzeme kalnlklar iin bu arpann deerleri Ynetmeliin Tablo 5.5.1 ve Tablo 5.5.3'den elde edilirler. Basntaki tek kebentler, U-kesitler ve T-kesitler, etkili kesitin tarafsz eksenlerinin yerdeitirmesinden dolay ilave momentlere maruz kalrlar. (EC3 5.4.4). SAP2000 program bu eksantriklii gznne almaz. Kullancnn bu konuyu ayrca aratraca kabul edilir.
Kesitin Tanm I-Kesitler (Hadde) h/b > 1.2
Snrlar tf 40 mm tf 40 mm
(Kuvvetli eksen) 0.21 0.34 0.34 0.76 0.34 0.49 0.21 0.34 0.49 0.49 0.49 0.49 0.21 0.49 0.49 0.49
(Zayf eksen) 0.34 0.49 0.49 0.76 0.49 0.76 0.21 0.34 0.49 0.49 0.49 0.49 0.21 0.49 0.49 0.49
I-Kesitler (Hadde) h/b 1.2 I-Kesitler (Kaynakl) h/b 1.2 Kutu kesitler
tf 100 mm tf 100 mm tf 40 mm tf 40 mm Hadde Kaynakl
U-Kesitler T kesitler ift kebent Tek kebent Borular Dairesel dolu ubuk Drtke Genel
Herhangi Herhangi Herhangi Herhangi Herhangi Herhangi Herhangi Herhangi
Tablo VIII-4 ( ) Farkl kesitler iin farkl eksenlerde burkulma arpanlar
Kayma Kapasitesi
Kesitin boyutlandrma kayma kapasitesi, plastik kayma kapasitesi ve burkulma kayma kapasitesinin minimumudur. Btn kesit tipleri iin plastik kayma kapasitesi,
VRd = Vpl,Rd = A vf y 3 / M0 ,
(EC3 5.4.6)
olarak hesaplanr. Burada Av, kesit ve uygun eilme eksenleri iin etkili kayma alandr. Eer genilik-kalnlk oran byk ise ( d / t w > 69 ), I, kutu ve U-kesitler iin yalnzca burkulma kayma kapasiteleri hesaplanr. Kapasiteler,
VRd = Vba ,Rd = dt w ba / M1 ,
d > 69 iin) tw
(EC3 5.6.3)
olarak hesaplanr. Burada, ba, aadaki gibi hesaplanan basit kritik-tesi kayma dayanmdr.
w 0.8 iin,
ba =
f yw 3
(EC3 5.6.3)
0.8 < w < 1.2 iin,
ba = 1 0.625( w 0.8)
]f
yw
(EC3 5.6.3)
w 1.2 iin,
ba = 0.9 / w
]f
yw
(EC3 5.6.3)
Burada w gvde narinlik orandr.

w = d / tw 37.4 k
, ve
(EC3 5.6.3)
ve k kayma iin burkulma katsaysdr. Mesnetlerde aradaki enine takviyeler deilde, enine takviyeli gvdeler iin, k = 5.34' tr. (EC3 5.6.3)
Momente Kar Koyma (Kapasite)

Kuvvetli ve zayf eksenler etrafndaki moment kapasitesi kesit snflandrmasna baldr. Moment kapasitesi kesitteki kesme kuvveti ve eksenel kuvvetin bulunmasylada zorlanr. Eer kesme kuvveti kayma kapasitesinin yarsndan daha dk ise moment kapasitesi zaten kesme kuvvetinin bulunmasndan etkilenmez. Eer kesme kuvveti kayma kapasitesinin yarsndan bykse ilave arpanlarn dnlmesine ihtiya vardr.
VSd 0.5Vpl,Rd ise,
Snf 1 ve Snf 2 kesitler iin

M c,Rd = M pl,Rd = Wpl f y / M 0 ,
(EC3 5.4.5.2)
Snf 3 kesitleri iin

M c,Rd = M el,Rd = Wel f y / M 0 , VSd > 0.5Vpl,Rd ise
(EC3 5.4.5.2)
3-3 ekseni etrafnda eilen I-, kutu- ve U-kesitler iin kayma kuvvetlerinin etkileride gznne alnm moment kapasiteleri,
M v ,Rd
A 2 f y v = Wpl M c,Rd , 4t w M 0
(EC3 5.4.7)
olarak hesaplanr. Burada,

2V = Sd 1 . Vpl,Rd
2
Btn dier durumlar iin, kayma kuvvetinin oluundan dolay moment kapasitesinin azaltm dnlmemitir. Kullanc ayrca azaltlm moment kapasitesini aratrmaldr.
Yanal Burulmal-Burkulma
Yanal-burulmal burkulma kapasitesinin belirlenmesi iin, kesitin niform, ift simetri eksenli, ularda standart snr artlar altnda ve kayma merkezinden ykl olduu kabul edilir. Bir kiriin yanal-burulmal burkulma kapasitesi,
M b ,Rd = LT w Wpl,33 f y / M1 ,
(EC3 5.5.2)
olarak hesaplanr, Burada Snf 1 ve Snf 2 kesitler iin, Snf 3 kesitler iin,
1
2
w =1,
w = Wel,33 Wpl,33
LT =
LT + 2 LT LT
1/ 2
1 , burada
LT = 0.5 1 + LT ( LT 0.2) + LT , burada,

0.5
LT =0.21, LT =0.49, ve
LT
w Wpl,33 f y = , burada M cr
0.5
L2 GI 2 EI 22 I w M cr = C1 + 2 t L2 I 22 EI 22
(EC3 F1.1)
It Iw L
= = =
Burulma sabiti, arplma sabiti, Zayf eksen etrafndaki burkulma iin yanal olarak tutulmam boy,
C1 = 1.88 1.40 + 0.52 2 2.7 , ve = Mesnetlenmemi parann u momentlerinin knn byne oran, Ma / Mb dir. deeri -1 ile 1 arasnda deiir. ( 1 1 ). Ma ve Mb, mesnetlenmemi
parann u momentleridir ve Ma deeri Mb deerinden daha kktr, a oran M b ift erilik iin negatif ve tek erilik iinse pozitiftir. Eleman paras iindeki bir moment deeri Mb den daha bykse C1 deeri 1.0 olarak alnr. Eer elemann mesnetlenmemi boyu, l, kullanc tarafndan dzeltilirse (yani eleman boyuna eit
deilse), program C1 deerini 1.0 olarak alr. C1 deeri konsollar iin 1.0 olarak alnmaldr. Ancak program elemann konsol olup olmadn belirleyemeyebilir. Kullanc herhangi bir eleman iin C1 deerini tanmlayarak deitirebilir. Eer LT 0.4 ise ynetmelik tarafndan yanal burulmal burkulma kontroluna gerek duyulmaz ve boyutlandrmada gznne alnmaz. U, T, kebent, ift kebent ve genel ekillerin yanal burulmal burkulmaya (kar koyma) kapasitesi yle deerlendirilir: Mb,Rd = Wel,33 fy / M1 Dikdrtgen, daire ve boru kesitlerin yanal burulmal burkulmaya (kar koyma) kapasitesi ise yle deerlendirilir: Mb,Rd = Wpl,33 fy / M1 SAP2000 in u andaki srm, dikdrtgen, daire, boru, U, T, kebent, iftkebent ve genel kesitlerin burkulma direnci hesabndaki dier zel konular dikkate almaz.
KAPASTE ORANLARININ HESABI

(Eksenel kuvvet)/(ift eksenli moment) kapasite oranlarnn hesabnda ilk olarak her yk kombinezonunda eleman boyunca her nokta iin gerek eleman kuvvet/moment bilekeleri hesaplanr. Sonra onlara kar gelen kapasiteler hesaplanr. Daha sonra her bir boyutlama yk kombinezonlarnn etkisi altnda her elemann her noktasndaki kapasite oranlar hesaplanr. Kontrol eden basn ve/veya ekme kapasite oranda ilgili nokta ve yk kombinezonunda elde edilir. 1.0'den byk bir kapasite oran bir snr durumunun aldn gsterir. Boyutlama esnasnda bulonlarn veya kaynaklarn varlklarnn etkisi dnlmemitir, ve de birleimler boyutlandrlmamtr.
Eilme, Eksenel Basn ve Dk Kesme Kuvveti

Mevcut kaymann boyutlama deeri, VSd, plastik kapasite, Vpl,Rd ve burkulma kapasitesi Vba,Rd 'den uygun olannn yarsndan daha az olduu zaman,
VSd 0.5Vpl,Rd , ve VSd 0.5Vba ,Rd ,
(EC3 5.4.9) (EC3 5.4.9)
kapasite oranlar farkl tip kesitler iin aadaki gibi hesaplanr: Snf 1 ve Snf 2 kesitler iin kapasite oran konservatif olarak,
N c ,Sd N pl,Rd + M 33,Sd M pl,33,Rd + M 22,Sd M pl, 22,Rd
(EC3 5.4.8.1)
alnr. Snf 3 kesitler iin kapasite oran konservatif olarak,

N c ,Sd Af yd + M 33,Sd Wel,33 f yd + M 22,Sd Wel, 22 f yd fy M0
(EC3 5.4.8.1)
alnr. Burada, f yd =
Eilme, Eksenel Basn ve Yksek Kesme Kuvveti

Mevcut kaymann boyutlama deeri, VSd, plastik kapasite, Vpl,Rd ve burkulma kapasitesi Vba,Rd 'den uygun olannn yarsndan daha fazla olduu zaman, kaymann yksek olduu dnlr.
VSd > 0.5Vpl,Rd , veya VSd > 0.5Vba ,Rd ,
(EC3 5.4.9) (EC3 5.4.9)
ise kayma kuvveti yksektir. Bu artlar altnda kapasite oranlar farkl tip kesitler iin aadaki gibi hesaplanr (EC3 5.4.9): Snf 1, 2 ve 3 kesitler iin kapasite oran konservatif olarak,
N c ,Sd N pl,Rd + M 33,Sd M v ,33,Rd + M 22,Sd M v , 22,Rd
(EC3 5.4.8.1)
alnr. Burada Mv,33,Rd ve Mv,22,Rd srasyla kuvvetli ve zayf eksenler etrafndaki, yksek kayma etkiside gznne alnm boyutlama moment kapasiteleridir. (Baknz Sayfa 142)
Eilme, Basn ve Eilmeli Burkulma

Eksenel basn NSd, kuvvetli eksen etrafndaki eilme M33,Sd ve zayf eksen etrafndaki eilme M22,Sd ye maruz kalan Snf 1, 2 ve 3 kesitli btn elemanlar iin, kapasite oran,
N c ,Sd N b ,min,Rd + k 33 M 33,Sd M c ,33,Rd + k 22 M 22,Sd M c , 22,Rd
(EC3 5.5.4)
olarak verilir. Burada,

N b ,min,Rd = min{N b ,33,Rd , N b , 22,Rd },
= M0 , M1
k 33 = 1
33 N c ,Sd 33 Af y
1.5 ,
k 22 = 1
22 N c,Sd 22 Af y
1.5 ,
Wpl,33 Wel,33 33 = 33 (2 M ,33 4) + 0.9 , Wel,33 Wpl, 22 Wel, 22 22 = 22 (2 M , 22 4) + 0.9 , Wel, 22

33 = 33 (2 M ,33 4) 0.9 , 22 = 22 (2 M , 22 4) 0.9 ,
(Snf 1 ve Snf 2)
(Snf 1 ve Snf 2) (Snf 3 kesitler iin) (Snf 3 kesitler iin)
M ,33 = 2-2 ynnde tutulu noktalar arasnda 3-3 ekseni etrafnda eilmeli burkulma
iin edeer uniform moment arpan, ve

M , 22 = 3-3 ynnde tutulu noktalar arasnda 2-2 ekseni etrafnda eilmeli burkulma
iin edeer uniform moment arpan, Edeer uniform moment arpanlar M ,33 ve M , 22
M = (1.8 0.7 ) + MQ M (0.7 0.5) 'den hesaplanr, ve
MQ = U noktalarn sadece basit mesnetli olmas durumunda yanal ykten dolay oluan mutlak deerce maksimum moment,
= Kk u momentinin daha byk u momentine orannn mutlak deeri, deeri -1 ve 1 deerleri arasnda deiir. ( 1 1 ). Negatif deer ift erilii
gsterir. M = M = aret deiimi olmayan moment diyagramnda momentin mutlak deerce maksimumu, aret deiimi olan moment diyagramnda momentin mutlak deerce maksimum ve mutlak deerce minimumunun toplamdr.
Eilme, Basn ve Yanal-Burulmal Burkulma

Eksenel basn NSd, kuvvetli eksen etrafndaki eilme M33,Sd ve zayf eksen etrafndaki eilme M22,Sd ye maruz kalan Snf 1, 2 ve 3 kesitli btn elemanlar iin, kapasite oran,
N c ,Sd N b , 22,Rd + k LT M 33,Sd M b ,Rd + k 22 M 22,Sd M c , 22,Rd
(EC3 5.5.4)
olarak verilir. Burada, k22 ve nceki altblmde "Eilme, Basn ve Eilmeli Burkulma" tanmland gibidir,
k LT = 1 LT N c ,Sd 22 Af y 1 , Burada
LT = 0.15 22 M ,LT 0.15 0.9 , ve
M ,LT = Yanal-burulmal burkulma iin edeer uniform moment arpandr. y-y
ynnde tutulu iki nokta arasnda ve y-y ekseni etrafndaki eilme iin hesaplanr.
Eilme, Eksenel ekme ve Dk Kesme Kuvveti

Dier kesit tesirleriyle birlikte etkiyen kesme kuvvetinin boyutlama deeri, VSd, plastik dayanm, Vpl,Rd veya burkulma dayanm Vba,Rd iin kar gelen kapasitelerin yarsndan daha az olduu zaman,
VSd 0.5Vpl,Rd , ve VSd 0.5Vba ,Rd ,
(EC3 5.4.9) (EC3 5.4.9)
kapasite oranlar farkl tip kesitler iin aadaki gibi hesaplanr: Snf 1 ve Snf 2 kesitler iin kapasite oran konservatif olarak,
N t ,Sd N t ,Rd + M 33,Sd M pl,33,Rd + M 22,Sd M pl, 22,Rd
(EC3 5.4.8.1)
alnr. Snf 3 kesitler iin kapasite oran konservatif olarak,
N t ,Sd Af yd
M 33,Sd Wel,33 f yd
M 22,Sd Wel, 22 f yd
(EC3 5.4.8.1)
Eilme, Eksenel ekme ve Yksek Kesme Kuvveti

Dier kesit tesirleriyle birlikte etkiyen kesme kuvvetinin boyutlama deeri, VSd, plastik dayanm, Vpl,Rd veya burkulma dayanm Vba,Rd iin kar gelen kapasitelerin yarsndan daha fazla olduu zaman, kayma kuvveti deerinin yksek olduu dnlr.
VSd > 0.5Vpl,Rd , veya VSd > 0.5Vba ,Rd ,
(EC3 5.4.9) (EC3 5.4.9)
ise kayma kuvveti yksektir. Bu artlar altnda kapasite oranlar farkl tip kesitler iin aadaki gibi hesaplanr (EC3 5.4.9): Snf 1, 2 ve 3 kesitler iin kapasite oran konservatif olarak,
N t ,Sd N t ,Rd + M 33,Sd M v ,33,Rd + M 22,Sd M v , 22,Rd
(EC3 5.4.8.1)
Eilme, Eksenel ekme ve Yanal-Burulmal Burkulma

Eksenel ekme kuvveti yanal-burulmal burkulma iin yararl bir etkiye sahiptir. Elemann yanal-burulmal burkulma altnda gp gmediini kontrol etmek iin, 33 ekseni etrafndaki efektif i moment aadaki gibi hesaplanr:
M eff ,33,Sd = M 33,Sd vec N t ,Sd Wcom ,33 A
(EC3 5.5.3)
Burada,
vec = 0.8 , (EC3 kutu deerine gre), ve
Wcom,33 basn u lifindeki mukavemet momenti. Eksenel ekme Nt,Sd, kuvvetli eksen etrafndaki eilme M33,Sd ve zayf eksen etrafndaki eilme M22,Sd ye maruz kalan Snf 1, 2 ve 3 kesitli btn elemanlar iin, kapasite oran,
N t ,Sd N t ,Rd
k LT M 33,Sd M b ,Rd
k 22 M 22,Sd M c , 22,Rd
vec k LT
N t ,Sd Wcom,33 AM b ,Rd
(EC3 5.5.4)
olarak verilir. Burada, kLT, k22 ve nceki alt blmde tanmland gibidir.
Kesme Kuvveti
Yk kombinezonlarnn her biri iin her noktadaki kesme kuvvetinin boyutlama deerleri ve kesme kuvveti dayanm deerlerinden, kuvvetli ve zayf ynlerdeki kesme kuvveti kapasite oranlar aadaki gibi elde edilir:
V2,Sd V2,Rd
ve
V3,Sd V3,Rd
Blm IX Boyutlama ktlar

GENEL
SAP2000 boyutlama ktlarn farkl ana formatta oluturur - grafik grntleme, tablo k ve ayrntl eleman zel boyutlama bilgileri. elik boyutlama ktlarnn grafik grntlemesi giri ve k boyutlama bilgilerini ierir. Giri boyutlama bilgileri, boyutlama blm adn, K arpanlarn, hareketli yk azaltma arpanlarn ve dier boyutlama parametrelerini ierir. k boyutlama bilgileri Eksenel kuvvet-Eilme momenti etkileim oranlarn ve kayma gerilmesi oranlarn ierir. Btn grafik ktlar bastrlabilir. Tablo ktlar bir dosyada saklanabilir ya da bastrlabilir. Tablo ktlar grntlenebilir bilgilerin pek ounu kapsar. Bunlar proje mhendisine ek bir kolaylk olarak dzenlenmilerdir. Ayrntl eleman zel boyutlama bilgileri kesit hesaplarnn mhendis asndan ayrntlarn gsterir. Belirli bir elemann her kesit hesab noktasnda ve btn yk kombinezonlar iin kesit boyutlarn, malzeme zelliklerini, boyutlama ve msaade edilebilir gerilmeleri veya arpanlarla arttrlm ve nominal dayanmlar ve baz ara sonular gsterir.
Aadaki blmlerde baz tipik grafik grntleme, tablo k ve ayrntl eleman zel boyutlama bilgileri aklanacaktr. Baz boyutlama bilgileri programda bulunan ve mhendisin semi olduu elik boyutlama ynetmeliine zgdr, ve gerektii yerde aklanacaktr. Bu blmn bundan sonraki ksmnda AISC-ASD89 boyutlama ynetmelii aklanmtr. Dier artnamelerde boyutlama ktlar benzerdir.
BOYUTLAMA IKTILARININ GRAFK GRNTLENMES

Grafik ktlar ya renkli ekran grnts olarak ya da gri leklenmi bask olarak retilebilir. Ayrca, elde edilen ekran grnts dorudan doruya yazcya gnderilebilir. Boyutlama ktlarnn grafik grntlemesi giri ve k boyutlama bilgilerini ierir. AISC-ASD89 ynetmelii iin giri boyutlama bilgileri unlardr: Boyutlama blm adlar, Kuvvetli ve zayf eksen dorultularnda burkulma K arpanlar, Tutulu olmayan uzunluk oranlar, Cm arpanlar, Cb arpanlar, Hareketli yk azaltma arpanlar, s -arpanlar, b -arpanlar, Boyutlama tipi, Eksenel, eilme ve kayma durumlarnda msaade edilebilir gerilmeler,
Grntlenebilen boyutlama k bilgileri unlardr: P-M etkileim oranlarnn deerleriyle veya olmakszn renkli grntlenmesi, ve Kayma gerilmesi oranlarnn renkli grntlenmesi, Grafik grntlemeye Design men (Boyutlama mens)'den eriilebilir. rnein, renkli ve deerli P-M etkileim oranlar Design menden Display Design Info (Boyutlama Bilgilerini Grntle) seilerek grntlenebilir. Bu Display Design Results (Boyutlama Sonularn Grntle) mensn karr. Bu durumda kullanc Design Output (Boyutlama kts) dmesini (nceden hazr olan) ak durumuna getirmeli ve aa inen men kutusundan P-M Ratios Color & Values (Renkli ve Deerli P-M Etkileim Oranlar) seilmelidir. Bundan sonra OK dmesine tklaynca aktif olan ekranda etkileim oranlar grntlenir. Grafikler ya iki boyutlu (2D) ya da boyutlu (3D) durumda grntlenebilir. SAP2000 nin standart grnm dnmleri btn elik boyutlama giri ve kt grntlemeleri iin kullanlabilir durumdadr. Ana ara ubuunda grafik grntlemenin 3D veya 2D bak arasnda birbirine gei iin birka dme vardr.
Grnm, View (Grnm) mensnden Set 3D View (Grnm Boyutlu Yap) seilerek dnml olarak deitirilebilir. Aktif penceredeki grnt SAP2000 programnda gri leklenmi siyah-beyaz olarak bastrlabilir. Grafik kty dorudan yazcya gndermek iin, File (Dosya) mensnden Print Graphics (Grafii Yazdr) dmesini tklayn. Aktif penceredeki ekrann windows iletim sisteminde salanan yollada alnmas mmkndr.
BOYUTLAMA IKTILARININ TABLO GSTERM

Boyutlama kt tablolar dorudan bir dosyaya ya da yazcya gnderilebilir. Tablo ktlarnn yazcda baslm ekli dosya ktsnn aynsdr, sadece baslm ktda font byklkleri ayarlanmtr. Boyutlama kt tablolar, seilmi olan artnameye bal olan biri ve k bilgilerini ierir. AISC-ASD89 ynetmelii iin kt tablolar aadaki bilgileri ierir. Her tablonun bir bal olduu ve kendisini aklar durumda olduundan bu tablolarn daha ayrntl aklamas verilmemitir. Giri boyutlama bilgileri aadakileri ierir: Yk Kombinezonu arpanlar Kombinezon ad, Yk tipleri, ve Yk arpanlar. Eleman elik Boyutlama Bilgileri (artnameye Bal Olarak) ubuk ad, Boyutlama kesit ad, Kuvvetli ve zayf eksen dorultularnda burkulma K-arpanlar, Cm -arpanlar, Cb -arpanlar, ve Hareketli yk azaltma arpanlar, elik Moment Byltme arpanlar (artnameye Bal Olarak) ubuk ad, Kesit ad, erevelenme tipi, b -arpanlar, ve s -arpanlar. Boyutlama kt bilgileri aadakileri ierir: elik Boyutlama ktlar (artnameye Bal Olarak)
ubuk ad, Kesit yerleimi, P-M etkileimini kontrol eden yk kombinezonunun ad, ekme veya Basn gsterimi, Eksenel kuvvet-Eilme momenti etkileim oran, Kuvvetli ve zayf eksenlerdeki kesme kuvvetlerini kombinezonunun ad, ve Kayma gerilmesi oranlar.
kontrol
eden
yk
kt tablolarna File (Dosya) mensnden Print Design Tables (Boyutlama Tablolarn Bas) seilerek eriilebilir. Bu bir diyalog kutusunu getirir. Bu durumda kullanc, sonularn tablolatrlaca boyutlama deerlerini belirtebilir. Hazr durumdaki kt yazcya gnderilir. Eer kullanc, sonularn bir dosyaya ynelmesini istiyorsa Print to File (Dosyaya yaz) kutusunu iaretleyebilir. Baka bir seenekte File Name'i tklayarak bir dosya listesi elde edilir. Bu durumda OK (Tamam) dmesini tklayarak kt tablolar istenen dorultuya yneltilmi olur.dosyaya ya da yazcya.
ELEMANLARA ZEL BLGLER

Eleman zel boyutlama bilgileri, mhendis bak asndan hesabn ayrntlarn gsterir. Elemann geometrisine, malzeme bilgilerine, dier giri bilgilerine, hesap kesiti boyutlarna, hesap ve msaade edilebilir gerilmelere, donat detaylarna ve baz ara sonulara eriim olana salar. Boyutlama ayrnt bilgileri, bir ereve elemannn belirli bir hesap kesiti ve belirli bir yk kombinezonu iin grntlenebilir. Ayrntl boyutlama bilgilerine, istenen ereve eleman zerine sa tklama ile eriilir. Bu belirli bir eleman iin aadaki tablolatrlm bilgileri ieren Steel Stress Check Information (elik Boyutlama Bilgisi) adl dialog kutusunu getirir. ubuk ad, Kesit ad, Yk kombinezonunun numaras, Hesap kesitinin yeri, Eksenel kuvvet-Eilme momenti etkileim oran, ve ki eksen boyunca kayma gerilmesi oran.
Ek bilgilere, dialog kutusunda Redesign (Yeniden Boyutlama) ve Details (Ayrntlar) dmelerine tklayarak eriilebilir. Redesign (Yeniden Boyutlama) dmesini tklayarak elde edilebilecek ek bilgiler aadaki gibidir: Boyutlama arpanlar (artnameye Bal Olarak) Kuvvetli ve zayf eksenler dorultularnda burkulma iin K-etkin boy arpanlar, Mesnetlenmemi boy oranlar,
Cm - arpanlar, Cb - arpanlar, Hareketli yk azaltma arpanlar, s - arpanlar, ve b - arpanlar. Eleman kesit ad, Eleman erevelenme tipi, Yeniden belirlenen msaade edilebilir gerilmeler. Details (Ayrntlar) dmesini tklayarak elde edilebilecek ek bilgiler aada verilmitir. ereve, kesit, hesap noktas ve yk kombinezonu adlar, Kesit geometrik bilgileri ve grafik gsterimi, eliin malzeme zellikleri, Moment arpanlar, Eksenel kuvvet ve iki eksenli momentler iin boyutlama ve msaade edilebilir gerilmeler, ve Kayma iin boyutlama ve msaade edilebilir gerilmeler.
KAYNAKA:

Sap2000 Celik Yapi Boyutlama Kilavuzu 2002

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Sap2000 Celik Yapi Boyutlama Kilavuzu 2002

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Yaplar Sonlu Elemanlarla zmleme ve Boyutlandrma iin Yazlmlar Serisi

ELK YAPI BOYUTLAMA KILAVUZU

COMPUTERS & ENGINEERING

Ana Balk ubuu

Ana Ara ubuu

Simge Durumuna Kltme Dmesi

Ekran Kaplatma Dmesi

Kapatma Dmesi Yan Ara ubuu

Durum ubuu mle Yeri Koordinatlar

SAP2000 MENLERNN TANIMLARI

NERLEN OKUMA EKL

Blm II Boyutlama Algoritmalar

BOYUTLAMA VE KEST KONTROL NOKTALARI

ELEMANLARIN MESNETLENMEM BOYLARI

ekil II-1 Eilmede Kuvvetli ve Zayf Eksenler

ekil II-2 SAP2000 ve Ynetmeliklerdeki Kuvvetli ve Zayf Eksen Tanmnn Karlatrlmas

ETKL BOY ARPANLARI (BURKULMA BOYU FAKTRLER)-(K)

dr. Bu denklem yanal telemenin engellenmedii moment aktaran

Blm III AISC-ASD89'a Gre Boyutlama

A Ae Af Ag Av22, Av33 Aw Cb Cm Cw D E Fa Fb Fb33, Fb22 Fcr

be bf d fa fb fb33, fb22 fv fv2, fv3 h he k kc

I33, I22 lc r r33, r22 rz t tf tw w

ekil III-1 Geometrik Kesit Deerlerinin AISC-ASD Ynetmeliine gre tanm

Kontrol Edilen Oran (Hadde) (Kaynakl)

Kompakt Olmayan Kesit

Snr Yok Snr Yok

14000 Fy (Fy + 16.5)

bf / dw 0.25, tf / tw 3.0 bf / dw 0.5, tf / tw 2.0

Kontrol Edilen Oran

Kompakt Olmayan Kesit

Snr Yok Snr Yok

bf / dw 0.5, tf / tw 1.25 bf / dw 0.5, tf / tw 1.10

ift kebent Tek kebent Borular

Drtke Drtgen veya Dairesel Genel

Kompakt Varsaylmtr. Kompakt olmayan Varsaylmtr. Kompakt olmayan varsaylmtr.

MSAADE EDLEN GERLMELERN HESAPLANMASI

Msaade Edilebilir ekme Gerilmesi

Basnta Msaade Edilebilir Gerilme

K l K l Kl deeri 33 33 ve 22 22 nin bydr, ve; r r33 r22

(ASD E2, ASD SAM 4)

(ASD E2-1, SAM 4-1)

(ASD E2-2, SAM 4-2)

(ASD A-B5-11, SAM 4-1)

Kl / r > C 'c ise, Burada,

(ASD A-B5-11, SAM 4-2)

(ASD A-B5.2c, ASD SAM-4)

(E2-1, A-B5-11) (E2-2, A-B5-12)

(Kl / r)e > C 'c ise,

Berkitilmemi Narin Elemanlar iin Azaltma arpan

ASD A-B5-1, ASD A-B5-2, SAM4-3

Boru Yuvarlak ubuk Drtke Genel

Tablo III-3 Berkitilmemi Narin Elemanlar iin Azaltma arpan, Qs

Berkitilmi Kesitler iin Etkin Genilik

Sadece basn, f = P / Ag Kutu Basn veya eilme, f = Fy

T- Kesit ift Kebent

ASD A-B5.2c ASD A-B5.2c ASD A-B5.2c ASD A-B5-9

Tek Kebent Boru Yuvarlak ubuk Drtke Genel

(ASD A-B5.2c, ASD SAM-4) (ASD C-E2-2, SAM 4-4)

T-kesitler ve ift kebentler iin:

Eit kollu tek kebentler iin:

(ASD SAM C-C4-1)

I 22 + I 33 : kayma merkezine gre polar atalet yarap, Ag

Eilmede Msaade Edilebilir Gerilme

{0.79 0.002 {0.79 0.002