POM AL

19A. Origjina dhe Prhapja Aktuale e Rrushit t Tavolins

Hardhia e egr dhe hardhia e kultivuar
forma e domestikuar e hardhis dallohen nga ajo e egr nga tipare t shumta, ndr t cilat seksualiteti dhe prmasa e organeve. Hardhia e but sht hermafrodite, ndrsa ajo e egr me sekse t ndara (dioike); po kshtu, hardhia e kultivuar ka gjethe e veshul m t mdhenj, ndrsa farrat jan m t zgjatura dhe m me maj

Lashtsia e kultivimit

informacioni pr prodhimin dhe konsumin e rrushit t tavolins sht shum m i fragmentuar se sa historia e prodhimit dhe konsumit t vers, ndoshta sepse fillimisht prodhimi nuk ishte me destinacion t prcaktuar por zgjidheshin veshult m t mir t vreshtit. nga disa citime n literatur, krijohet perceptimi se n lashtsi, n disa rajone vitikole t Lindjes s Afrt (Egjipt, Izrael, Persi, etj.), prdorimi i varieteteve pr ver ishte i ndar nga varietetet pr rrushin e tavolins; ky konstatim bhet m i besueshm po t mendojm se proceset e domestikimit n rajonet e Lindjes s Afrt kan ndodhur m hert se n rajonet perndimore dhe se t paturit n dispozicion t nj materiali gjenetik t egr m t madh, q i prkiste Proles orientalis, ka mundsuar izolimin dhe zhvillim t mtejshm t orientuar drejt varieteteve me veshul t prshtatshm pr konsum t freskt citimet e para n literatur i atribuohen rajonit kulturor hebraik dhe mund t ken burim Testamentin e Vjetr, ku n luginn Herbon (lugina e rrushit)...

19A.1 Origjina e hardhis s kultivuar Gjinia Vitis, prmban 60 specie, t cilat gjenden kryesisht n zonat e buta t Hemisfers Veriore dhe jan t shprndara thuajse barabar ndrmjet Ameriks dhe Azis. Vetm nj specie, Vitis vinifera L., hardhia e kultivuar, e ka origjinn nga Eurazia, dhe sht prhapur n mbar bot nga njeriu. Varietetet e kultivuara klasifikohen n nnspecien sativa. Format e egra, nga t cilat e kan prejardhjen ato t domestikuara klasifikohen n nnspecien silvestris. Specie t tjera t gjinis Vitis, me rndsi pr vreshtarin, jan ato me origjin amerikano-veriore, q drejtprdrejt ose akoma m shpesh nprmjet hibridizimit, i kan dhn origjin varieteteve pr nnshartesa ose pr prodhimin e rrushit. N kt rast, dallojm ndrmjet t ashtuquajturave hibride amerikane nga hibridet franceze. Ndr speciet e prdorura n pr prodhimin e nnshartesave prmendim Vitis rupestris, V. riparia dhe V. berlandieri; ndr ato t prdorura pr prodhimin e hibrideve prodhuese sht Vitis labrusca dhe V. aestivalis. Vitis vinifera n gjendje t egr bn pjes n bimsin e rajoneve mesdhetare, nnmesdhetare dhe kaukaziane, me nj zgjerim edhe n rajonin euroaziatik dhe kaspik.

Konsumi i rrushit t freskt daton q nga lashtsia. Aftsia e bimve pr tiu prshtatur kushteve pedoklimatike shum t ndryshme, i ka mundsuar t pushtoj areale shum t gjera kultivimit. N fakt, rndsin e prhapjes s kultivimit t rrushit

19A.2 Rrushi i tavolins n bot

Figura 19A.1 Areali i prhapjes s Vitis vinifera n gjendje t egr[??].

Areali i prhapjes ndahet n tre areale gjeografike: lindor, Sipas ampelografit rus A.M. Negrul, nga popullatat vendore t hardhis s egr jan przgjedhur asortimenti varietor q i prket tre grupeve nn-specie q ai i emrtoi proles ose grupe ekogjeografike. Mendohet se kultivart e rrushit pr tavolin e kan prejardhjen nga proles orientalis.

ORIGJINA DHE PRHAPJA E RRUSHIT T TAVOLINS Lashtsia e kultivimit (vijon) t tavolins n bot e dshmon prodhimi botror, i cili ka arri kultivimi i hardhis, s bashku tur n mbi 17 milion ton, duke tejkaluar pragun e 50.000 ton me fikun, ullirin dhe somman 43 vende. Italia, me 1,3 milion ton sht vendi udhheqs n co, mori karakteristikat e nj Evrop, si pr prodhimin ashtu edhe eksportin, ndrsa n nivel peme frutore dhe jo t vreshtit botror, z vendin e 14 dhe t 12 prkatsisht. M posht parapr ver qiten tabelat me t dhna t prpunuara nga statistikat baz t n Gjeorgjikat e Virgjilit mund sektorit pr vendet prodhuese kryesore, ato eksportuese dhe t nnkuptohet nga prshkrimet e lists s varieteteve importuese, s bashku me t dhnat e konsumit pr rrushin e se cilat ishin pr tavolin, freskt.
ndrsa Kolumela, n 42 M.K., n librin e tret t De Re Rustica, ofron dshmin e par t sigurt t ekzistencs s kultivimi t rrushit t tavolins; madje, pr shkak t njohjeve t aspekteve ekonomike t ferms, shkruan se nuk sht me leverdi vreshti me rrush pr tavolin nse nuk ndodhet pran nj qyteti Edhe Plini, n librin XIV t Naturalis Historia, bashkkohs i Columella, dallon midis rrushit t tavolins (ad mensam, ad edendum, cibariae, escariae, suburbanae) dhe atij pr ver kontribut t rndsishm n fuqizimin e platforms varietore evropiane pr rrushin e tavolins kan dhn me kthimin e Kryqtarve nga Toka e Shenjt n Evrop; shum varietete t ardhura nga Qipro e Korinti, nga Siria, Greqia lindore dhe Jeruzalemi, u mbolln n Savoia dhe n Midi t Francs, veanrisht n vreshtat e komandantve t kryqzatave vreshtaria spanjolle nga shek. XII n XV, dispononte disa varietete tavoline q nuk i kishin zonat e tjera t Evrops.

Jan przgjedhur ato vende q i tejkalojn 70.000 ton rrush tavoline. Situata sht shum e ndryshme: n disa raste prodhimi sht n rritje t fort, e destinuar kryesisht pr konsum t brendshm apo edhe eksportin, ndrsa n raste t tjera situata sht e stabilizuar, qoft si prodhim ashtu edhe si konsum, e n raste t tjera vihen re rnie t forta t prodhimtaris, nj ilustrim i situatave t krizs s sektorit. N vijim, pr pjesn drrmuese t vendeve me pesh m t madhe, sht br nj analiz m e thelluar.

Kina sht vendi me rritjen m t madhe t prodhimit t rrushit t tavolins; pr periudhn e marr n konsiderat, pr do pesvjear, prodhimi mesatar vjetor ka nj mbidyfishim (n pesvjearin e fundit, prodhimi sht thuajse i trefishuar n raport me periudhn referenc) (Tab. 19A.1). Nj ecuri e till duket se sht e lidhur edhe me nj prmirsim t kushteve t jets dhe t t ushqyerit n prgjithsi, me nj ndikim pozitiv mbi konsumin e rrushit t tavolins. Hyrja e Kins n tregtin ndrkombtare t rrushit t tavolins evidentohet fort nga rritja e eksporteve, fillimisht t paprfillshme por m pas n nivelin e 100.000 ton. Edhe India manifeston nj ecuri n rritje t fort t prodhimit t rrushit t tavolins, e katrfshiuar n njzet vjet t marra n analiz, por q thuajse i tri shkon pr tregun e brendshm (Tab. 19.A1). Megjithat, ka nisur nj linj eksporti, fillimisht me sasi modeste e m pas n nivele domethnse, mbi 30.000 ton n vit. Koreja ka realizuar nj rritje domethnse t prodhimit, vea-

POM AL
Tabela 19A.1 Rrushi i tavolins n Azi (000 ton) 1986-90 1991-95 1996-2000 2001-05
KINA (prfshi Makao, Hong-Kongu dhe Taivani) Prodhimi gjithsej i rrushit 894 1621 2.551 Prodhimi i rrushit pr tavolin 324 569 1.147 Eksporti i rrushit pr tavolin 2,5 8,5 45,4 Konsumi i rrushit pr tavolin 433 742 1.235 INDIA Prodhimi gjithsej i rrushit 342 633 959 Prodhimi i rrushit pr tavolin 310 570 863 Eksporti i rrushit pr tavolin 4,6 15,4 18,1 Konsumi i rrushit pr tavolin 305 555 845 KOREJA Prodhimi gjithsej i rrushit 154 197 404 Prodhimi i rrushit pr tavolin 138 177 363 Eksporti i rrushit pr tavolin Konsumi i rrushit pr tavolin 138 177 369 JAPONIA Prodhimi gjithsej i rrushit 292 261 242 Prodhimi i rrushit pr tavolin 163 137 122 Eksporti i rrushit pr tavolin Konsumi i rrushit pr tavolin 107 145 130 5.047 3.241 122 3.319 1.292 1.163 31,3 1.132 400 359 369 221 109 121

Burimi: prpunim i t dhnave t OIV

nrisht n dekadn e fundit, duke dyfishuar sasit e mparshme (Tab. 19A.1). Prodhimi i rrushit t tavolins sht prdorur trsisht pr konsumin e brendshm; n fakt, nuk jan sinjalizuar eksporte gjat gjith periudhs s analizuar.

Edhe Japonia i prket grupeve me ecuri n fazn e tkurrjes dhe q paraqesin vlera t sasis s rrushit t tavolins t prodhuar thuajse t ngjashme me ato t konsumuara (Tab. 19A.1). N njzetvjearin nga 1986 deri 2005, vlera mesatare luhaten nga 370.000 n 230.000 ton. Prodhimi sht konsumuar i gjithi n vend, i integruar nga importet n rritje. Eksporti nuk ekziston.
Tabela 19A.2 Rrushi i tavolins n Australi (000 ton) 1986-90 1991-95 1996-2000 2001-05
Prodhimi gjithsej i rrushit Prodhimi i rrushit pr tavolin Eksporti i rrushit pr tavolin Konsumi i rrushit pr tavolin 835 43,8 13,2 30,6 864 43,0 12,8 30,1 1.144 61,2 29,0 32,2 1.762 72,1 44,8 28,8

Rafte n supermarkete n Japoni, vini re vmendjen pr cilsin dhe paketimin

Burimi: prpunim i t dhnave t OIV

Vresht me rrush pr tavolin n Australi

Tabela 19A.3 Rrushi i tavolins n Turqi (000 ton) 1986-90 1991-95 1996-2000 2001-05
Prodhimi gjithsej i rrushit Prodhimi i rrushit pr tavolin Eksporti i rrushit pr tavolin Konsumi i rrushit pr tavolin 3.316 1.314 16,9 1.297 3.500 1.382 20,5 1.362 3.600 1.369 45,7 1.324 3.250 1.495 114 1.381

Burimi: prpunim i t dhnave t OIV

ORIGJINA DHE PRHAPJA E RRUSHIT T TAVOLINS

Tabela 19A.4 Rrushi i tavolins n Lindjen e Mesme (000 ton) 1986-90 1991-95 1996-2000 2001-05
Prodhimi gjithsej i rrushit Prodhimi i rrushit pr tavolin Eksporti i rrushit pr tavolin Konsumi i rrushit pr tavolin Prodhimi gjithsej i rrushit Prodhimi i rrushit pr tavolin Eksporti i rrushit pr tavolin Konsumi i rrushit pr tavolin Prodhimi gjithsej i rrushit Prodhimi i rrushit pr tavolin Eksporti i rrushit pr tavolin Konsumi i rrushit pr tavolin Prodhimi gjithsej i rrushit Prodhimi i rrushit pr tavolin Eksporti i rrushit pr tavolin Konsumi i rrushit pr tavolin Prodhimi gjithsej i rrushit Prodhimi i rrushit pr tavolin Eksporti i rrushit pr tavolin Konsumi i rrushit pr tavolin Prodhimi gjithsej i rrushit Prodhimi i rrushit pr tavolin Eksporti i rrushit pr tavolin Konsumi i rrushit pr tavolin Prodhimi gjithsej i rrushit Prodhimi i rrushit pr tavolin Eksporti i rrushit pr tavolin Konsumi i rrushit pr tavolin IRAKU 448 375 375 AFGANISTANI 364 126 15,6 111 UZBEKISTANI 0 0 TURKMENISTANI 0 0 JEMENI 129 120 2,1 118 SIRIA 467 330 1,4 329 LIBANI 219 97,8 20,8 77,0 136 67,4 0 67,4 145 135 1,8 133 410 252 13,7 238 349 76,1 17,7 58,4 133 66,5 0,4 66 143 133 18,2 115 476 298 22,5 276 146 69,8 23,9 46,0 170 120 2,3 118 142 131 1,8 129 329 191 14,8 177 114 71,4 25,4 46,1 356 321 321 337 208 11 197 446 174 0 174 293 264 264 330 201 27,4 174 460 219 27,3 192 259 232 232 359 226 40 187 544 239 56,4 183

Vresht me rrush pr tavolin n Armeni

N sistemin e kultivimit tradicional, hardhit rriten duke zvarritur n tok

Burimi: prpunim i t dhnave t OIV

Figura 19A.2 Sistemi i kultivimit tradicional t rrushit t tavolins n Iran

Australia paraqet nj prodhim me nj rritje domethnse, e shtuar me 70% n krahasim me vlern fillestare (Tab. 19A.2). Prodhimi i rrushit t tavolins, n pjes m t madhe, sht i destinuar pr eksport, me t njjtin hap me prodhimin. Konsumi i brendshm mbetet n thelb i qndrueshm.

POM AL

Turqia paraqet nj prodhim me t gjitha shkallzimet, me nj prirje t leht drejt rritjes, thuajse 15% n njzet vjet, q gjithsesi ka sjell nj shtim domethns n vler absolute, i barabart me afro 200.000 ton (Tab. 19A.3). Prodhimi i rrushit t tavolins, i destinuar tradicionalisht pr tregun e brendshm, n masn 13 15% sht orientuar drejt eksportit, n dekadn e fundit, ka treguar vlera mesatare pesvjeare t eksportit t rrushit t tavolins m shum se dyfishi krahasuar me datn e mparshme, duket arritur vlera t ndjeshme, q i tejkalojn 110.000 ton. N Irak, ecuria e prodhimtaris ka qen e tkurrur, me vlera identike me ato t konsumuara. N njzetvjearin nga 1986 n 2005, vlerat mesatare kan ndryshuar nga 370.000 n 230.000 ton. Nuk ka eksport. Edhe pr Afganistanin, ashtu si pr Kinn dhe Indin, prirja produktive sht n rritje; n fakt, vrojtohet nj shtim i prodhimtaris n harkun kohor 1986 2005. Prodhimi sht thuajse i dyfishuar dhe eksportet jan m se t dyfishuara. Edhe konsumi i brendshm sht shtuar, por n nj mas m pak t ndjeshme. Pr Uzbekistanin, prodhimi i rrushit t tavolins sht n rritje, duke u rritur me thuajse 40% n njzetvjearin e analizuar,

Format e tharjes s rrushit n vendet e Lindjes s Mesme

Figura 19A.3 Kultivar t ndryshm t rrushit pr tharje n Iran

Tharja e rrushit n diell

ORIGJINA DHE PRHAPJA E RRUSHIT T TAVOLINS t destinuara n nj mas t gjer n tregun e brendshm, por me shtim t prodhimit t destinuar thellsisht pr eksport, q nuk ka ekzistuar prpara njzet viteve dhe sht i barabart me 56.400 ton n vitet e fundit.

Vresht n form pjergulle n Petrolina, Brazil ku dallojm heqjen me dor t gjetheve pas prdorimit t etefonit

Turkmenistani ka realizuar nj shtim t prodhimit; n fakt, nga 1991 deri 2005, sasia e rrushit t tavolins thuajse sht dyfishuar. Prodhimi sht prdorur thuajse trsisht pr konsum t brendshm.

Jemeni ka realizuar nj prirje n rritje t prodhimit, veanrisht n pesvjearin e dyt t periudhs s analizuar, duke u orientuar rreth 130.000 ton. Prodhimi i rrushit t tavolins sht prdorur thuajse trsisht pr konsum t brendshm; n fakt, duke prjashtuar periudhn pesvjeare 1996 2000, n periudhat e tjera eksportet kan qen vetm 2 mij ton/vit. Pr rrushin e tavolins, Greqia paraqet nj ecuri prodhimi thuajse t qndrueshme por me nj rnie n pesvjearin e fundit t analizuar pr sasit e eksportuara. N fakt, prodhimi i konsumuar n vend sht n nj rritje t leht, duke kompensuar rnien e sasive t eksportuara.
Tabela 19A.5 Rrushi i tavolins n Greqi (000 ton) 1986-90 1991-95 1996-2000 2001-05

Vresht n SHBA ku pr t lejuar ndriimin e duhur t kurors duhen hequr gjethet e pjess qendrore t rreshtit

Burimi: prpunim i t dhnave t OIV

Prodhimi gjithsej i rrushit Prodhimi i rrushit pr tavolin Eksporti i rrushit pr tavolin Konsumi i rrushit pr tavolin

1.369 251 101 150

1.253 256 110 147

1.228 230 101 131

1.089 244 80,1 165

Edhe Siria paraqet nj tkurrje t prodhimit, t destinuara m s shumti pr tregun e brendshm. Megjithat, vihet re nj aktivizim i eksporteve, por q ndikohen nga ecuria e prodhimit.
Vresht Y transversal i cv.Princess n SHBA

Libani paraqet nj ecuri t ndryshme, pr faktin se gjat periudhs t analizuar, prodhimi i rrushit t tavolins ka prirje t zvoglohet; jan zvogluar edhe konsumet e brendshme, por ka nj prirje drejt rritjes s eksporteve. Edhe Egjipti paraqet nj ecuri prodhimi n rritje t rrushit t tavolins, e cila sht m se dyfishuar n periudhn njzetvjeare t analizuar, e cila n trsin e saj sht e destinuar n tregun e brendshm. Ndrkoh ka nisur nj linj eksporti me sasi modeste por q jan rritur n nivele t konsiderueshme, afro 12.000 ton/vit. Kjo ecuri ka vazhduar edhe n vitet e mvonshme.

Shitja e rrushit t tavolins n souk n Asuan t Egjiptit

Algjeria i prket grupit t vendeve me ecuri prodhimi n fazn e tkurrjes dhe q paraqesin vlera t prodhuara t ngjashme me ato t konsumuara. N periudhn 1986 - 2005, vlerat mesatar luhaten nga 220.000 deri n 160.000 ton (Tab. 19A.6). Prodhimi konsumohet n vend. Nuk ka eksport.

POM AL

Vresht n form Y n Itali

Tunizia paraqet n periudhn afatgjat nj ecuri n rritje t prodhimit t rrushit t tavolins, me nj kulm n pesvjearin e dyt (Tab. 19A.6). I gjith prodhimi i rrushit t tavolins, prfshir sasia e shtuar, ka shkuar pr konsum t brendshm; n fakt, jan sinjalizuar eksporte.
Figura 19A.3 Kultivar t ndryshm t rrushit pr tharje n Iran

Vresht i mbuluar me rrjet kundra breshrit

Pr Marokun, prodhimi i rrushit t tavolins sht n rritje t moderuar, duke u rritet me afro 1/3 n periudhn njzetvjeare t analizuar, i destinuar kryesisht n tregun e brendshm; megjithat, n kt pesvjear t fundit, ka nj aktivizim modest t linjave t eksportit (Tab. 19A.6).
Tabela 19A.6 Rrushi i tavolins n Afrik (000 ton)
EGJIPTI 545 487 0,1 487 ALGJERIA 279 22,2 22,2 TUNIZIA 95,8 51,1 51,1 MAROKU 221 173 0,1 173

Vresht i ri

1986-90 1991-95 1996-2000 2001-05

Prodhimi gjithsej i rrushit Prodhimi i rrushit pr tavolin Eksporti i rrushit pr tavolin Konsumi i rrushit pr tavolin Prodhimi gjithsej i rrushit Prodhimi i rrushit pr tavolin Eksporti i rrushit pr tavolin Konsumi i rrushit pr tavolin Prodhimi gjithsej i rrushit Prodhimi i rrushit pr tavolin Eksporti i rrushit pr tavolin Konsumi i rrushit pr tavolin Prodhimi gjithsej i rrushit Prodhimi i rrushit pr tavolin Eksporti i rrushit pr tavolin Konsumi i rrushit pr tavolin 672 601 1,2 600 214 132 132 102 26,4 264 239 204 0 204 971 870 1,7 870 183 136 129 122 64,6 64,6 261 223 0,7 212 1.204 1.082 11,9 1.075 265 160 160 119 75,6 72,5 273 231 3,8 230
Sistemi i mbajtjes i prdorur rndom n Lindjen e Mesme

Burimi: prpunim i t dhnave t OIV

Sistemi i mbajtjes s vreshtit q prdoret m s shumti n Afrikn e Jugut pr kultivimin e rrushit t tavolins sht Gable trellis system

ORIGJINA DHE PRHAPJA E RRUSHIT T TAVOLINS Serbia dhe Mali i Zi i prkasin grupit t vendeve me ecuri prodhimi me rritje t madhe t rrushit t tavolins. Nga 1991 deri 2005, vlerat mesatare vjetore kan kaluar nga 35.500 n 170.000 ton/vit (Tab. 19A.7). Prodhimi nuk sht i mjaftueshm pr t plotsuar konsumin e brendshm. Eksporti ka nj karakter episodik.
Tabela 19A.7 Rrushi i tavolins n Serbi dhe Malin e Zi (000 ton)
Prodhimi gjithsej i rrushit Prodhimi i rrushit pr tavolin Eksporti i rrushit pr tavolin Konsumi i rrushit pr tavolin 465 35,5 0 35,6 431 36,3 0,2 42,7

1986-90 1991-95 1996-2000 2001-05

0 0 415 172 0,9 181

Rrush puliez i kultivarit Victoria i paketuar n ambalazh tradicional

Moldavia ka realizuar nj rritje t prodhimit t saj; n fakt, nga 1991 deri 2005, sasia e rrushit t tavolins sht dyfishuar me shpejtsi, duke kaluar nga 67.100 n 134.000 ton/vit (Tab. 19A.8). Prodhimi i rrushit t tavolins sht prdorur trsisht pr konsumin e brendshm, me nj avvio t eksporteve. Rumania paraqet nj ecuri prodhimi me tkurrje t leht pr nj periudh t gjat, ia destinojn tr prodhimin e konsumit t brendshm, pasi kan humbur traditn e eksportit. N fakt, eksporti sht tkurrur shum, duke kaluar nga 31.400 ton n pesvjearin e par n vlera t paprfillshme n periudhn 1991 2005 (Tab. 19A.8).
Tabela 19A.8 Rrushi i tavolins n Evropn Lindore (000 ton)
MOLDAVIA

Burimi: prpunim i t dhnave t OIV

1986-90 1991-95 1996-2000 2001-05

814 67,1 14,6 52,5 1.088 115 0,5 116 522 92,3 6,8 85,6 1.179 125 0,1 128

Black Magic prfaqson nj kultivar me fara, me hershmri t mir, n gjendje t zgjeroj kalendarin e tregtimit

Prodhimi gjithsej i rrushit Prodhimi i rrushit pr tavolin Eksporti i rrushit pr tavolin Konsumi i rrushit pr tavolin Prodhimi gjithsej i rrushit Prodhimi i rrushit pr tavolin Eksporti i rrushit pr tavolin Konsumi i rrushit pr tavolin

0 0 RUMANIA 1.136 144 31,4 112

606 134 8,6 126 958 129 0,2 127

Burimi: prpunim i t dhnave t OIV

Izraeli paraqet nj prodhim t rrushit t tavolins pak a shum i qndrueshm ne 1986 2000 dhe n rritje t fort n periudhn e fundit t analizuar (Tab. 19.A9). N njzet vitet e fundit, prodhimi sht rritur me 79%. N thuajse gjith sasin e saj, rrushi sht i destinuar pr tregun e brendshm; eksporti ka mbetur konstant n koh, rreth 6.000 ton.
Rrushi i tavolins n treg n Moldavi gjat muajit Nntor

Italia, pr shkak t ndryshueshmris s mjedisit pedoklimatik, t kultivarve t ndryshm dhe agroteknikave t veanta (veanrisht tipologjit e ndryshme t kultivimit n mjedise t

mbrojtura), ofron rrush tavoline n treg pr nj periudh shum t gjat: nga Maji deri n Dhjetor fillim Janari. Kjo karakteristik ka br q t jet nj vend lider n eksportin botror. Italia e Jugut (n veanti Pulia dhe Siilia) prfaqsojn zonn e kultivimit t rrushit t tavolins n Itali, me 96,5% t prodhimit kombtar.
Tabela 19A.9 Rrushi i tavolins n Izrael (000 ton) 1986-90 1991-95 1996-2000 2001-05
Prodhimi gjithsej i rrushit Prodhimi i rrushit pr tavolin Eksporti i rrushit pr tavolin Konsumi i rrushit pr tavolin 90,3 63,8 4,5 59,3 81,3 57,3 7,5 49,9 90,9 74,0 7,4 66,7 128 115 5,8 110

POM AL

Burimi: prpunim i t dhnave t OIV

Spanja manifeston nj ecuri prodhimi n rnie; n njzet vitet e fundit, prodhimi kombtar ka rn me 34,9% (Tab. 19A.10). S bashku me rnien e prodhimit, vihet re nj konsum m i vogl i produktit t freskt, i kompensuar pjesrisht nga nj rritje e eksporteve me 18,4%. Ka nisur edhe nj far importi, afro 30.000 ton. Franca paraqet nj prodhim n rnie me 55,4% nga vitit 1986
Tabela 19A.10 Rrushi i tavolins n Evrop (000 ton)
SPANJA 5.489 4.403 486 362 94,0 90,4 393 278 FRANCA 8.168 5.445 130 83 24,2 13,5 241 216 ITALIA???? 5.445 593 1.060 437 514 241 216 PORTUGALIA 1.300 1.153 47,9 53,8 0,1 0,4 43,0 59,5

Vjelja e rrushit t tavolins n Itali

1986-90 1991-95 1996-2000 2001-05

Prodhimi gjithsej i rrushit Prodhimi i rrushit pr tavolin Eksporti i rrushit pr tavolin Konsumi i rrushit pr tavolin Prodhimi gjithsej i rrushit Prodhimi i rrushit pr tavolin Eksporti i rrushit pr tavolin Konsumi i rrushit pr tavolin Prodhimi gjithsej i rrushit Prodhimi i rrushit pr tavolin Eksporti i rrushit pr tavolin Konsumi i rrushit pr tavolin Prodhimi gjithsej i rrushit Prodhimi i rrushit pr tavolin Eksporti i rrushit pr tavolin Konsumi i rrushit pr tavolin 5.558 313 95,4 214 7.525 92 18.9 207 7.525 1.280 590 207 907 53,3 0,2 64,3 6.354 316 111 233 6.911 57,9 17,2 187 6.911 1.3?? 6?? 187 1.034 53,5 0,8 59,3

Tipologji t ndryshme paketimi

Burimi: prpunim i t dhnave t OIV

deri 2005 (Tab. 19A.10); edhe konsumi dhe eksporti jan zvogluar, megjithse ngadal, prkatsisht 22,3% dhe 28,9%. Vazhdon t jet nj vend importues i rndsishm. Pr Portugalin, prodhimi i rrushit t tavolins ka mbetur n thelb konstant (Tab. 19A.10); n periudhn njzetvjeare t ana-

Rrush pa fara i kategoris s par i konfeksionuar n qese pr tregun e Evrops veriore

ORIGJINA DHE PRHAPJA E RRUSHIT T TAVOLINS

Tabela 19A.11 Importi i rrushit t tavolins (000 ton) 1986-90 1991-95 1996-2000 2001-05
Arabia Saudite Austria Belgjika Kina (prfshi Hong-Kongun e Taivanin) Franca Gjermania Vendet e ulta Pakistani Polonia Portugalia Britania ekia Rusia Spanja Zvicra 22,9 41,9 35,6 135 315 66,2 15,9 3,6 1,9 112 0 0 0,9 38,0 30,2 44,8 52,3 146 363 96,1 11,4 30,0 13,0 120 16,0 16,1 6,2 38,2 28,3 39,7 135 150 355 114 26,1 74,0 22,7 144 29,0 58,8 17,6 38,2 31,5 34,0 96,1 259 153 327 151 39,8 80,9 26,1 207 44,4 180 27,8 35,3

Rrushi sht nj produkt q konsumohet edhe jasht sezonit dhe sht i pranishm gjith vitin n raftet e supermarketeve (Gjermani, Shkurt)

Burimi: prpunim i t dhnave t OIV

Rrush bio n nj supermarket t specializuar anglez: bio prfaqson nj segment tregu t ri dhe premtues por q prmban rreziqe pr prodhimin n vite t pafavorshme

Promovimi i rrushit nprmjet mimit n nj supermarket t Dubait

lizuar, regjistrohet nj rritje prej 27,5% e konsumit. Prodhimi i rrushit t tavolins, thuajse trsisht, destinohet pr konsum vendas; vetm nj pjes e minimale shkon pr eksport. *** Pr sa i takon t dhnave n lidhje me importin e rrushit t tavolins, n Tabeln 19A.11 jan dhn vendet q i tejkalojn mesatarisht 25.000 ton rrush n vit n pesvjearin e fundit t periudhs s analizuar, 2001 05. Importet e rrushit t tavolins paraqesin nj ecuri t ndryshme midis vendeve; n fakt, disa paraqesin vlera t qndrueshme, t tjer n rritje t fort ndrsa t tjer t luhatshme. Duhet t marrim n konsiderat faktin se, pr nj pjes t mir, konsumi i rrushit t tavolins kushtzohet nga niveli i jetess s popullatave t vendeve t ndryshme; n fakt, rrushi konsiderohet nj mall luksi nga i cili mund t hiqet dor n situat krize, ose vshtirsish ekonomike. Ksisoj, n vendet konsumatore joprodhuese t rrushit, sht legjitime t presim vlera importesh t ndikuara nga ekonomia e vendit. N fakt, t dhnat evidentojn nj rritje t fort t importit nga Kina, e cila dyfishon do 5 vjet sasin e importuar, duke kaluar nga mesatarisht 35.600 ton/vit n 1986 90, deri n 258.700 ton/vit n pesvjearin 2001 05, duke u br vendi i dyt importues n bot. Kjo ndodh n nj koh q prodhimi i brendshm sht n rritje t fort, si e analizuam m lart. N rritje t fort jan edhe importet nga Britania, Rusia, Vendet e Ulta, Polonia dhe Republika eke. Midis vendeve importuese t rrushit t tavolins, pozicioni drejtues i prket Gjermanis, me sasi t stabilizuara mbi 300.000 ton/vit gjat njzet viteve t fundit. Ecuri t ngjashme paraqet Franca, por me nj kuot sa gjysma e asaj t Gjermanis.

10