Gio trnh: Cng ngh ch to my

Lu c bnh

Chng 1

cc khi nim c bn
1.1- M u Ngnh Ch to my ng vai tr quan trng trong vic sn xut ra cc thit b, cng c cho mi ngnh trong nn kinh t quc dn, to tin cn thit cc ngnh ny pht trin mnh hn. V vy, vic pht trin KH - KT trong lnh vc Cng ngh ch to my c ngha hng u nhm thit k, hon thin v vn dng cc phng php ch to, t chc v iu khin qu trnh sn xut t hiu qu kinh t cao nht. Cng ngh ch to my l mt lnh vc khoa hc k thut c nhim v nghin cu, thit k v t chc thc hin qu trnh ch to sn phm c kh t cc ch tiu kinh t k thut nht nh trong iu kin quy m sn xut c th. Mt mt Cng ngh ch to my l l thuyt phc v cho cng vic chun b sn xut v t chc sn xut c hiu qu nht. Mt khc, n l mn hc nghin cu cc qu trnh hnh thnh cc b mt chi tit v lp rp chng thnh sn phm. Cng ngh ch to my l mt mn hc lin h cht ch gia l thuyt v thc tin sn xut. N c tng kt t thc t sn xut tri qua nhiu ln kim nghim khng ngng nng cao trnh k thut, ri c em ng dng vo sn xut gii quyt nhng vn thc t phc tp hn, kh khn hn. V th, phng php nghin cu Cng ngh ch to my phi lun lin h cht ch vi iu kin sn xut thc t. Ngy nay, khuynh hng tt yu ca Ch to my l t ng ha v iu khin qu trnh thng qua vic in t ha v s dng my tnh t khu chun b sn xut ti khi sn phm ra xng. i tng nghin cu ca Cng ngh ch to my l chi tit gia cng khi nhn theo kha cnh hnh thnh cc b mt ca chng v quan h lp ghp chng li thnh sn phm hon chnh. lm cng ngh c tt cn c s hiu bit su rng v cc mn khoa hc c s nh: Sc bn vt liu, Nguyn l my, Chi tit my, My cng c, Nguyn l ct, Dng c ct v.v... Cc mn hc Tnh ton v thit k g, Thit k nh my c kh, T ng ha qu trnh cng ngh s h tr tt cho mn hc Cng ngh ch to my v l nhng vn c quan h khng kht vi mn hc ny. Mn hc Cng ngh ch to my khng nhng gip cho ngi hc nm vng cc phng php gia cng cc chi tit c hnh dng, chnh xc, vt liu khc nhau v cng ngh lp rp chng thnh sn phm, m cn gip cho ngi hc kh nng phn tch so snh u, khuyt im ca tng phng php chn ra phng php gia cng thch hp nht, bit chn qu trnh cng ngh hon thin nht, vn dng c k thut mi v nhng bin php t chc sn xut ti u nng cao nng sut lao ng. Mc ch cui cng ca Cng ngh ch to my l nhm t c: cht lng sn phm, nng sut lao ng v hiu qu kinh t cao.
Khoa C kh - Trng i hc Bch khoa

Gio trnh: Cng ngh ch to my

Lu c bnh

1.2- qu trnh sn xut v qu trnh cng ngh

1.2.1- Qu trnh sn xut

Ni mt cch tng qut, qu trnh sn xut l qu trnh con ngi tc ng vo ti nguyn thin nhin bin n thnh sn phm phc v cho li ch ca con ngi. nh ngha ny rt rng, c th bao gm nhiu giai on. V d, c mt sn phm c kh th phi qua cc giai on: Khai thc qung, luyn kim, gia cng c kh, gia cng nhit, lp rp v.v... Nu ni hp hn trong mt nh my c kh, qu trnh sn xut l qu trnh tng hp cc hot ng c ch bin nguyn liu v bn thnh phm thnh sn phm c gi tr s dng nht nh, bao gm cc qu trnh chnh nh: Ch to phi, gia cng ct gt, gia cng nhit, kim tra, lp rp v cc qu trnh ph nh: vn chuyn, ch to dng c, sa cha my, bo qun trong kho, chy th, iu chnh, sn lt, bao b, ng gi v.v... Tt c cc qu trnh trn c t chc thc hin mt cch ng b nhp nhng cho qu trnh sn xut c lin tc. S nh hng ca cc qu trnh nu trn n nng sut, cht lng ca qu trnh sn xut c mc khc nhau. nh hng nhiu nht n cht lng, nng sut ca qu trnh sn xut l nhng qu trnh c tc ng lm thay i v trng thi, tnh cht ca i tng sn xut, chnh l cc qu trnh cng ngh.
1.2.2- Qu trnh cng ngh

Qu trnh cng ngh l mt phn ca qu trnh sn xut, trc tip lm thay i trng thi v tnh cht ca i tng sn xut. i vi sn xut c kh, s thay i trng thi v tnh cht bao gm: - Thay i trng thi hnh hc (kch thc, hnh dng, v tr tng quan gia cc b phn ca chi tit...) - Thay i tnh cht (tnh cht c l nh cng, bn, ng sut d...) * Qu trnh cng ngh bao gm: - Qu trnh cng ngh to phi: hnh thnh kch thc ca phi t vt liu bng cc phng php nh c, hn, gia cng p lc ... - Qu trnh cng ngh gia cng c: lm thay i trng thi hnh hc v c l tnh lp b mt. - Qu trnh cng ngh nhit luyn: lm thay i tnh cht c l ca vt liu chi tit c th tng cng, bn. - Qu trnh cng ngh lp rp: to ra mt v tr tng quan xc nh gia cc chi tit thng qua cc mi lp ghp gia chng to thnh sn phm hon thin. Qu trnh cng ngh cho mt i tng sn xut (chi tit) phi c xc nh ph hp vi cc yu cu v cht lng v nng sut ca i tng. Xc nh qu trnh cng ngh hp l ri ghi thnh vn kin cng ngh th cc vn kin cng ngh gi l quy trnh cng ngh.
Khoa C kh - Trng i hc Bch khoa

Gio trnh: Cng ngh ch to my

Lu c bnh

1.3- cc thnh phn ca quy trnh cng ngh

1.3.1- Nguyn cng

Nguyn cng l mt phn ca qu trnh cng ngh, c hon thnh mt cch lin tc ti mt ch lm vic do mt hay mt nhm cng nhn thc hin. y, nguyn cng c c trng bi 3 iu kin c bn, l hon thnh v tnh lin tc trn i tng sn xut v v tr lm vic. Trong qu trnh thc hin quy trnh cng ngh nu chng ta thay i 1 trong 3 iu kin trn th ta chuyn sang mt nguyn cng khc. V d: Tin trc c hnh nh sau: Nu ta tin u A ri A B tr u tin u B (hoc ngc li) th vn thuc mt nguyn cng v vn m bo tnh cht lin tc v v tr lm vic. Nhng nu tin u A cho c lot xong ri mi tr li tin u B cng cho c lot th thnh hai nguyn cng v khng m bo c tnh lin tc, c s gin on khi tin cc b mt khc nhau trn chi tit. Hoc tin u A my ny, u B tin my khc th r rng hai nguyn cng v v tr lm vic thay i. Nguyn cng l n v c bn ca qu trnh cng ngh. Vic chn s lng nguyn cng s nh hng ln n cht lng v gi thnh sn phm, vic phn chia qu trnh cng ngh ra thnh cc nguyn cng c ngha k thut v kinh t. * ngha k thut: Mi mt phng php ct gt c mt kh nng cng ngh nht nh (kh nng v to hnh b mt cng nh cht lng t c). V vy, xut pht t yu cu k thut v dng b mt cn to hnh m ta phi chn phng php gia cng tng ng hay ni cch khc chn nguyn cng ph hp. V d: Ta khng th thc hin c vic tin cc c trc v phay rnh then cng mt ch lm vic. Tin cc c trc c thc hin trn my tin, phay rnh then thc hin trn my phay. * ngha kinh t: Khi thc hin cng vic, ty thuc mc phc tp ca hnh dng b mt, ty thuc s lng chi tit cn gia cng, chnh xc, cht lng b mt yu cu m ta phn tn hoc tp trung nguyn cng nhm mc ch m bo s cn bng cho nhp sn xut, t hiu qa kinh t nht. V d: Trn mt my, khng nn gia cng c th v tinh m nn chia gia cng th v tinh trn hai my. V khi gia cng th cn my c cng sut ln, nng sut cao, khng cn chnh xc cao t hiu qu kinh t (ly phn ln lng d); khi gia cng tinh th cn my c chnh xc cao m bo cc yu cu k thut ca chi tit.
Khoa C kh - Trng i hc Bch khoa

Gio trnh: Cng ngh ch to my

Lu c bnh

1.3.2- G

Trc khi gia cng, ta phi xc nh v tr tng quan gia chi tit so vi my, dng c ct v tc dng ln chi tit mt lc chng li s x dch do lc ct v cc yu t khc gy ra khi gia cng nhm m bo chnh xc v tr tng quan . Qu trnh ny ta gi l qu trnh g t chi tit. G l mt phn ca nguyn cng, c hon thnh trong mt ln g t chi tit. Trong mt nguyn cng c th c mt hoc nhiu ln g. V d: tin cc mt tr bc A, B, C ta thc hin 2 ln g: C A B - Ln g 1: G ln 2 mi chng tm v truyn mmen quay bng tc gia cng cc b mt C v B. - Ln g 2: i u gia cng b mt B (v mt ny cha c gia cng ln g trc do phi lp vi tc).
1.3.3- V tr

V tr l mt phn ca nguyn cng, c xc nh bi mt v tr tng quan gia chi tit vi my hoc gia chi tit vi dng c ct. Mt ln g c th c mt hoc nhiu v tr. V d: Khi phay bnh rng bng dao phay nh hnh, mi ln phay mt rng, hoc khoan mt l trn chi tit c nhiu l c gi l mt v tr (mt ln g c nhiu v tr). Cn khi phay bnh rng bng dao phay ln rng, mi ln phay l mt v tr (nhng do tt c cc rng u c gia cng nn ln g ny c mt v tr).
1.3.4- Bc

Bc cng l mt phn ca nguyn cng khi thc hin gia cng mt b mt (hoc mt tp hp b mt) s dng mt dng c ct (hoc mt b dng c) vi ch cng ngh (v, s, t) khng i. Mt nguyn cng c th c mt hoc nhiu bc.

V d: Cng l gia cng hai on trc nhng nu gia cng ng thi bng hai dao l mt bc; cn gia cng bng mt dao trn tng on trc l hai bc. * Khi c s trng bc (nh tin bng 3 dao cho 3 b mt cng mt lc), thi gian gia cng ch cn tnh cho mt b mt gia cng c chiu di ln nht.
Khoa C kh - Trng i hc Bch khoa

Gio trnh: Cng ngh ch to my

Lu c bnh

1.3.5- ng chuyn dao

ng chuyn dao l mt phn ca bc ht i mt lp vt liu c cng ch ct v bng cng mt dao. Mi bc c th c mt hoc nhiu ng chuyn dao. V d: tin ngoi mt mt tr c th dng cng mt ch ct, cng mt dao ht lm nhiu ln; mi ln l mt ng chuyn dao.
1.3.6- ng tc

ng tc l mt hnh ng ca cng nhn iu khin my thc hin vic gia cng hoc lp rp. V d: Bm nt, quay dao, y ng ... ng tc l n v nh nht ca qu trnh cng ngh. Vic phn chia thnh ng tc rt cn thit nh mc thi gian, nghin cu nng sut lao ng v t ng ha nguyn cng. 1.4- cc dng sn xut v cc hnh thc t chc sn xut Dng sn xut l mt khi nim cho ta hnh dung v quy m sn xut mt sn phm no . N gip cho vic nh hng hp l cch t chc k thut - cng ngh cng nh t chc ton b qu trnh sn xut. Cc yu t c trng ca dng sn xut: - Sn lng. - Tnh n nh ca sn phm. - Tnh lp li ca qu trnh sn xut. - Mc chuyn mn ha trong sn xut. Ty theo cc yu t trn m ngi ta chia ra 3 dng sn xut: - n chic - Hng lot - Hng khi.
1.4.1- Dng sn xut n chic

Dng sn xut n chic c c im l: - Sn lng hng nm t, thng t mt n vi chc chic. - Sn phm khng n nh do chng loi nhiu. - Chu k ch to khng c xc nh. i vi dng sn xut ny ta phi t chc k thut v cng ngh nh sau: - S dng cc trang thit b, dng c cng ngh vn nng p ng tnh a dng ca sn phm. - Yu cu trnh th cao, thc hin c nhiu cng vic khc nhau. - Ti liu hng dn cng ngh ch l nhng nt c bn, thng l di dng phiu tin trnh cng ngh.

Khoa C kh - Trng i hc Bch khoa

Gio trnh: Cng ngh ch to my

Lu c bnh

1.4.2- Dng sn xut hng lot

Dng sn xut hng lot c c im l: - Sn lng hng nm khng qu t. - Sn phm tng i n nh. - Chu k ch to c xc nh. Ty theo sn lng v mc n nh sn phm m ta chia ra dng sn xut lot nh, lot va, lot ln. Sn xut lot nh rt gn v ging vi sn xut n chic, cn sn xut lot ln rt gn v ging sn xut hng khi.
1.4.3- Dng sn xut hng khi

Dng sn xut hng khi c c im l: - Sn lng hng nm rt ln. - Sn phm rt n nh. - Trnh chuyn mn ha sn xut cao. i vi dng sn xut ny ta phi t chc k thut v cng ngh nh sau: - Trang thit b, dng c cng ngh thng l chuyn dng. - Qu trnh cng ngh c thit k v tnh ton chnh xc, ghi thnh cc ti liu cng ngh c ni dung c th v t m. - Trnh th ng my khng cn cao nhng i hi phi c th iu chnh my gii. - T chc sn xut theo dy chuyn. Dng sn xut hng khi cho php p dng cc phng php cng ngh tin tin, c iu kin c kh ha v t ng ha sn xut, to iu kin t chc cc ng dy gia cng chuyn mn ha. Cc my dng sn xut ny thng c b tr theo theo th t nguyn cng ca qu trnh cng ngh. Ch l vic phn chia thnh ba dng sn xut nh trn ch mang tnh tng i. Trong thc t, ngi ta cn chia cc dng sn xut nh sau: - Sn xut n chic v lot nh. - Sn xut hng lot. - Sn xut lot ln v hng khi. Ngoi ra, cn phi nm vng cc hnh thc t chc sn xut s dng thch hp cho cc dng sn xut khc nhau. Trong qu trnh ch to sn phm c kh thng c thc hin theo hai hnh thc t chc sn xut l: sn xut theo dy chuyn v khng theo dy chuyn. 1-4-4. Hnh thc t chc sn xut 1 Hnh thc sn xut theo dy chuyn thng c p dng quy m sn xut hng lot ln v hng khi. c im: - My c b tr theo th t cc nguyn cng ca qu trnh cng ngh, ngha
Khoa C kh - Trng i hc Bch khoa

Gio trnh: Cng ngh ch to my

Lu c bnh

l mi nguyn cng c hon thnh ti mt v tr nht nh. - S lng ch lm vic v nng sut lao ng ti mt ch lm vic phi c xc nh hp l m bo tnh ng b v thi gian gia cc nguyn cng trn c s nhp sn xut ca dy chuyn. Nhp sn xut l khong thi gian lp li chu k gia cng hoc lp rp, ngha l trong khong thi gian ny tng nguyn cng ca qu trnh cng ngh c thc hin ng b v sau khong thi gian y mt i tng sn xut c hon thin v c chuyn ra khi dy chuyn sn xut. 2 Hnh thc sn xut khng theo dy chuyn thng c p dng quy m sn xut lot nh. c im: - Cc nguyn cng ca qa trnh cng ngh c thc hin khng c s rng buc ln nhau v thi gian v a im. My c b tr theo kiu, loi v khng ph thuc vo th t cc nguyn cng. - Nng sut v hiu qu kinh t thp hn hnh thc sn xut theo dy chuyn. Ngy nay, nh ng dng cc thnh tu v in t, tin hc, x l in ton v k thut iu khin t ng, cng ngh ca qu trnh sn xut c thc hin bi cc my c iu khin t ng nh my tnh in t, c kh nng lp trnh a dng thch nghi vi sn phm mi. Dng sn xut nh vy c gi l sn xut linh hot v cng l dng sn xut c trng v ngy cng ph bin trong x hi.

Khoa C kh - Trng i hc Bch khoa