Begzad BALIU

ABEJ 1
(Bibliografi e studimit t veprs s abejt n Kosov)

SERIA E VEPRAVE ME EMRIN E PROFESOR ABEJT (Vepra t botuara, t prgatitura dhe n proces) ABEJ 1: Bibliografi e studimit t veprs s abejt n Kosov, (e dorzuar pr botim n planin botues t Institutit Albanologjik, 2002), Prishtin, 2006. ABEJ 2: Profesor Eqrem abej jeta dhe vepra; Prmasa e studimit t veprs s Profesor abejt n Kosov; shtje t studimit t onomastiks n veprn e Eqrem abejt. Tez e magjistraturs, e mbrojtur n Institutin Albanologjik t Prishtins, m 5 maj 2000; Profesor abejt dhe miti nacional; Profesor abej dhe Kosova. ABEJ 3: Profesor abej dhe ballkanistika; Profesor abej dhe shkolla austro-gjermane (Majeri, Jokli, Lamberci); Profesor abej dhe konferencat shkencore; Kastrati abej. Studim monogafik mbi konceptet gjuhsore t tyre prmes letrkmbimit, si dhe letrkmbimi i zgjedhur. JETA E RE. Revist letrare. Numr i veant kushtuar 90vjetorit t lindjes s Eqrem abejt (1908-1998), nr. 4, Prishtin, 1998. (Bashkautor) SHENJZAT. Revist pr shkenc kultur, art , nr. 1, 1998 (Numr i veant, me rastin e 90-vjetorit t lindjes s Eqrem abejt. Kryeredaktor. JUP KASTRATI, Bibliografa e Prof. dr. Eqrem abejt, (Prkujdesja dhe parathnia e mr. Begzad Baliut), Gjimnazi i filologjis Eqrem abej, Prishtin, 2003.

BEGZAD BALIU

ABEJ 1
Bibliografi e studimit t veprs s abejt n Kosov 1952-2002

FOCUS

Prishtin 2006

BEGZAD BALIU

ABEJ

1
Bibliography of abejs work study in Kosova 1952-2002

FOCUS

Prishtina 2006

Prindrve

- Javn q shkoi kam gjetur nj letr t hedhur nn tavolin, -m pat thn nna, duke ma lshuar at ngadal mbi tavolin. - E pata hedhur, se nuk m duhej, -iu pata prgjigjur me nj buzqeshje q i dhurohet nns. - Shikoje edhe njher mos t duhet - ma pat prsritur ajo. - Jo, jo, sht nj mendim q e kam gjetur n nj libr dhe tash e kam prdorur njher. Nse m duhet e gjej prsri. - Pse ta gjesh prsri, kur e ke gjetur njher dhe mund ta ruash prgjithmon. ... Letrn e hekurosur nga duart plot rrudha t nns, e pata vn n sirtar. Ktu pat zn fill arkivi im i bibliografis, prandaj vepra e par, n kt fush, i kushtohet asaj.

INSTITUTI ALBANOLOGJIK I PRISHTINS Dega e Gjuhsis Begzad BALIU

ABEJ 1
(Bibliografi e studimit t veprs s abejt n Kosov)

Recensent Prof. dr. Petrit Kotrri Universiteti Luigj Gurakuqi, Shkodr Dr. Lubor Kralik Akademia e Shkencave e Sllovakis, Bratislav

Prof. dr. Petrit Kotrri: Kjo bibliografi e prgatitur nga Begzad Baliu sht e para e ktij lloji e botuar ndr ne dhe duke mos pasur nj version t till ndr ne, besoj se fjala sht pr nj model t tij origjinal. (...) Ajo mund t bhet nj model me interes pr studimet albanologjike. Dr. ubor Krlik: Libri i Prof. Baliut sht nj kontribut i rndsishm jo vetm pr njohjen e jehons s veprs shkencore t Prof. abejt n Kosov, por edhe pr vet historin e albanologjis; Botimin e veprs do ta mirpresin edhe albanologt, ballkanologt dhe indoevropianistt q jetojn dhe veprojn jasht trojeve shqiptare. Bibliografia abej 1 mund t cilsohet gjithashtu si nj dokument i muar q dshmon pr jetn shkencore dhe kulturore n Kosov n gjysmn e dyt t shekullit t kaluar, pr forcat intelektuale t popullit shqiptar n Kosov, prfaqsuesit e t cilit nuk e harruan kt personalitet t shquar t shkencs kombtare as n periudhat m t vshtira n historin e vendit t tyre.

Prkujdesja teknike Blendi Kraja

PRMBAJTJA

Pesdhjet vjet t studimit t veprs s Profesor abejt n Kosov 1952-2002, 9 Fifty years of studing the work of Prof. abej in Kosova 19522002, 15 Kriteret e botimit, 20 Shkurtesat, 23 BIBLIOGRAFIA, 25 Tubimet shkencore, 193 Seminari Ndrkombtar pr Gjuhn Letrsin dhe Kulturn Shqiptare, 194 Figur madhore e kulturs shqiptare, 196 Kontributi i Eqrem abejt n studimet albanologjike, 197 Rndsia e veprs s Eqrem abejt pr studimet albanologjike, 199 Botime t veanta, 203 Seminari Ndrkombtar pr Gjuhn Letrsin dhe Kulturn Shqiptare, 204 Jeta e re, 205 Shenjzat, 207 Vepra, 208

Botime n proces, 209

Projekte shkencore, 213 Arkivi, 214 Institucionet, 215

Qerthulli i Onomastiks Eqrem abej, 216 Qendra e Studimeve Shqiptare Eqrem abej, 218 Projektstatuti i Qerthullit t studimeve shqiptare Eqrem abej, 219 Pasqyr e projekteve shkencore n qerthullin e studimeve shqiptare Eqrem abej n Prishtin, 226 Biblioteka: Origjina e popullit shqiptar dhe e gjuhs shqipe, 227 INDEKSI, 229 Treguesi i autorve, 229 Treguesi i emrave brenda tekstit, 234 Treguesi i veprave dhe botimeve t veanta, 239 Treguesi i gazetave dhe revistave shkencore, 243 Treguesi i diskutimeve, 245 Treguesi i kumtesave, 245 Treguesi i kartolinave, 245 Treguesi i letrave, 245 Treguesi i rezymeve, 245

PESDHJET VJET T STUDIMIT T VEPRS S PROFESOR ABEJT N KOSOV 1952-2002

Pesdhjet vjet m par studiuesi i pasionuar Dr. Hasan Kaleshi ka botuar nj recension pr Fjalorin serbokroatisht-shqip, bashkautor i t cilit ishte edhe Profesor Eqrem abej. Ky sht viti i par q nj studiues nga Kosova kishte trhequr vmendjen e lexuesve pr emrin e Profesor abejt, i cili m pas, sidomos gjat tridhjet vjetve t fundit do t bhet sinonim i t mbrriturave m t larta t shkencs s albanologjis dhe jo vetm t saj. Pr veprn e Profesor abejt do t shkruhet edhe m tej, por do t shkruhet veanrisht pas vitit 1970, kur do t botohet vepra e tij e par n Kosov. Prej ather e deri n fund t ktij shekulli q e lam, n Prishtin jan botuar disa prej veprave t plota t tij, dhe n kt kontekst ato kan dhn shum arsye q t shkruhen dhjetra e dhjetra artikuj nga aspekti pasqyrues i veprave t tij, nga aspekti studimor i tyre dhe nga aspekti i vlersimit t kontributit t veant e t prgjithshm t Profesor abejt n fush t albanologjis n veanti, e n fush t kulturs shqiptare n prgjithsi. Prej vitit 1970, kur u botua vepra Pr gjenezn e literaturs shqipe, do t shpeshtohet botimi dhe

10

ribotimi i artikujve studimor t tij. Gjat viteve 19751979, Rilindja e botoi veprn e tij n gjasht vllime, duke shnuar njrn prej ngjarjeve m t mdha kulturore n fush t botimit, mbase q nga themelimi i saj e deri m sot. Gjat viteve 1984-1989 Rilindja do ti ribotoj, jo vetm gjasht vllimet e para, por do t botoj edhe dy vllimet e botimit kritik t Mesharit t Gjon Buzukut, si dhe vllimet VIII dhe IX. Le t kujtojm se botimin e veprave t tij e patn filluar edhe studentt e Degs s Gjuhs Shqipe t shkalls s tret n Universitetin e Prishtins. Ligjratat e studimeve pasuniversitare, Hyrje n gramatikn krahasimtare t gjuhve indoevropiane, studentt e Universitetit t Prishtins i patn incizuar, radhitur me makin dhe lidhur n nj dispens, e cila do t botohet n kuadr t veprave t plota vetm m 1988. Studimet e Profesor abejt nuk do t botohen vetm n vepra dhe n revista t veanta. Pr shkak se Profesor abej ishte shum aktiv n shum sesione shkencore me karakter kombtar dhe ndrkombtar, si n Shqipri ashtu edhe n qendra t tjera shkencore t Ballkanit e t Evrops, kontributet e tij do t botohen edhe n prmbledhjet: Kongresi i drejtshkrimit t gjuhs shqipe (1974), Studime ilire, I, II (1978) etj. Studimet e tij, q botoheshin n botimet ditore dhe shkencore t Tirans, pothuajse menjher ribotoheshin, m shum se nj her edhe n revistat letrare dhe shkencore t Prishtins e t Shkupit, n: Gjurmime albanologjike, Jehona, Prparimi, Fjala etj. Nuk do t shkoj shum koh dhe Profesor abej si personalitet shkencor dhe si njri prej studiuesve m t mdhenj jo vetm t albanologjis, por edhe t ballkanologjis n prgjithsi, do t bhet objekt studimi: Sesioni (IAP, 1998), Seminari (UP-FF, 1987) Tribuna (QRO,1993), Mbrmje prkujtimore (UPFF, 1990) etj. Do t themelohet Qerthulli i t rinjve i

11

onomastiks Eqrem abej n kuadr t Rinis demokratike Pjetr Bogdani n Prishtin (1993) dhe do t bhen t gjitha prgatitjet pr themelimin e Institutit t studimeve shqiptare Eqrem abej n Prishtin (1998). Si rezultat i botimit t studimeve t tij, t veprs s plot t tij dhe t tubimeve shkencore kushtuar veprs s tij, her pas her do t botohen edhe vllime t veanta kushtuar jets dhe veprs s tij: Seminari Ndrkombtar pr Gjuhn, Kulturn dhe Letrsin Shqiptare (1987), Jeta e re (1998), Shenjzat (1998), Eqrem abej jeta dhe vepra (2002) etj. N artikujt e prgjithshm, n paraqitjet e veprave me rastin e botimit, n recensionet pr librat ve e ve dhe n studimet me karakter monografik, studiuesit nga Kosova do t merren me shum fusha t dijes, t cilat Profesor abej i ka lvruar gjat gjith jets s tij shkencore. Kshtu, n studime t veanta, jetn dhe veprn e tij e kan br objekt studimi autort: Idriz Ajeti, Rexhep Ismajli, Murat Blaku, Remzi Nesimi, Begzad Baliu; recensione pr veprn e tij kan shkruar studiuesit: Hasan Kaleshi, Idriz Ajeti, Rexhep Ismajli, Anton Nik Berisha etj; personalitetin e tij mendor, intelektual dhe shkencor, do ta studiojn autort: Rexhep Qosja, Shefki Sejdiu etj.; pr kontributin e tij n fush t historis s gjuhs do t shkruajn studiuesit: Idriz Ajeti, Rexhep Ismajli, etj.; pr problemet teorike dhe pr rezultatet shkencore t Profesor abejt n fush t etimologjis kan shkruar studiuesit: Idriz Ajeti, Qemal Murati, etj.; pr vlerat shkencore t studimeve t tij n fush t onomastiks kan shkruar dhe i kan br objekt shqyrtimi studiuesit: Idriz Ajeti, Ruzhdi Ushaku, Rexhep Doi, Sknder Gashi, Begzad Baliu etj.; rezultatet e tij n fush t gramatiks historike i ka vn re sidomos Profesor Idriz Ajeti, ndrsa ato n fush t fonetiks historike i ka vlersuar disa her Profesor Rexhep

12

Ismajli, dhe sado pak edhe ato n fush t sintakss historike jan br shtje studimi nga Agim Spahiu. N kt vazhdimsi studimesh, vshtrimesh e paraqitjesh t prgjithshme shkencore, vepra e Profesor abejt u b objekt studimi edhe i nj varg trajtimesh n fusha t ndryshme shkencore. Pr kontributin e tij n fush t studimeve dialektologjike kan shkruar studiuesit Latif Mulaku, Imri Badallaj etj.; pr kontributin e tij n fush t kulturs s gjuhs kan shkruar studiuesit Rexhep Ismajli, Fadil Raka, Isa Bajinca, Bahtijar Kryeziu etj. M shum se pr t gjitha interesimet e tij, besoj prkushtimi i tij sht primtuar dhe riprimtuar n fush t letrsis nga studiuesit: Sabri Hamiti, Ibrahim Rugova, Emin Kabashi, Gani Lubeteni, Zejnullah Rrahmani, Arben Hoxha etj., dhe n fush t letrsis popullore nga studiuesit: Fazli Syla, Zymer Neziri, Rrustem Berisha, Anton Berisha etj., por nuk ka mbetur e paprekuar as fusha e etnologjis nga studiuesit: Drita Statofci, Uk Xhema etj. Profesor abej ka qen studiues me dije multidisiplinare, prandaj ata n krkimet e tyre, pavarsisht prej interesimit q kan pasur, kan qen t detyruar q problemet ti vlersojn nga aspekti krahasues. sht e kuptueshme prandaj pse vepra e tij nuk ka qen leht t bhet objekt studimi n trsin e saj dhe n nivel t rezultateve t dshiruara. Megjithat, studiues t shumt nga Kosova kan pasur guximin q dijen e tij ta vlersojn edhe nga ky aspekt. N kt aspekt studiuesi Mehmet Halimi ka shkruar pr kontributin e Profesor abejt n fush t ballkanistiks, Rexhep Ismajli pr abejn dhe shkollat gjuhsore, Gjyltekin Shehu pr Profesor abejn dhe shkolln franceze Fjalt dhe sendet, Ruzhdi Ushaku pr Profesor abejn dhe sulmet e studiuesve sllav n studimet albanologjike, Engjll Sedaj pr Profesor abejn dhe Fishtn, Hatixhe Hoxha pr konceptet e Henrik Bariqit dhe Profesor abejt, Begzad Baliu pr

13

Gustav Majerin, Eqrem abejn dhe shkolln gjermane t filologjis, Myrvete Dreshaj-Baliu pr Profesor abejn dhe Naim Frashrin, Faik Shkodra pr Profesor abejn dhe De Radn e Naimin etj. Interesimin e studiuesve pr veprn e abejt m n fund e shprehin edhe numri i madh i letrave e kartolinave q studiuesit i drgojn Profesor abejt nga Kosova dhe nga qytete t ndryshme t bots, n nj koh q letrkmbimi me studiues nga Shqipria, si pr studiuesit e Kosovs ashtu edhe pr ata t Shqipris ishte me pasoja: Hasan Mekuli, Anton etta, Rexhep Ismajli, Ismajl Doda, Haxhi Krasniqi etj. Ndryshe prej nj numri t madh studimesh t veanta e t prgjithshme, vepra e Profesor abejt n Kosov ashtu sikur edhe n Shqipri ende nuk sht trajtuar n trsin e saj. Deri m tash vepra e tij shkencore vetm nj her sht br objekt studimi n shkall monografike, edhe pse studimet me karakter shterues nuk mungojn. N vitin 2001, B. Baliu, n Institutin Albanologjik t Prishtins ka mbrojtur tezn e magjistraturs me titull shtje t studimit t onomastiks n veprn e Eqrem abejt1. Prej studimeve t deritashme dhe prej rezultateve t mbrritura, nuk sht vshtir t konstatohet se pr veprn e Profesor abejt do t vazhdohet t shkruhet pr shum arsye edhe m tutje.

Le t shnojm se n vitin 1995 autori i ktij libri, n Fakultetin Filologjik t Universitetit t Prishtins ka paraqitur tezn e magjistraturs Kontributi i E. abejt n fonetikn historike t shqipes, ndrsa n vitin 2001, as. Nexhmije Kastrati po n kt fakultet ka paraqitur tezn e magjistraturs me titull Studimet e abejt n fush t letrsis gojore.

14

Vepra e tij dorshkrim vazhdon t botohet n Tiran dhe n Prishtin, ndrsa ajo e botuar m par, me t njjtin intensitet vazhdon t ribotohet. Horizonti i pritjes s rezultateve nga vepra e tij nuk ka rn. Prkundrazi, edhe m tej vepra e tij, madje jo vetm gjuhsore, vazhdon t identifikohet me rezultatet m t larta t studimeve albanologjike. Pr disa prej t mbrriturave m t theksuara, sidomos n fush t historis s gjuhs e t etimologjis, pavarsisht prej shkrimeve t veanta dhe t shumta, ende nuk sht shkruar nj monografi gjithprfshirse e ktyre rezultateve, ndrsa rezultatet e tij n studimin e veprave t shkrimtarve t vjetr sigurisht edhe nj koh t gjat do t jen modele t pakaprcyeshme n studimet albanologjike2.

Hyrja e botuar n kt libr sht rezyme e nj libri q do ti pasvjen ksaj bibliografie me titull pune Prmasa e studimit t veprs s abejt n Kosov.

15

FIFTY YEARS OF STUDING THE WORK OF PROF. ABEJ IN KOSOVA, 1952-2002

Fifty years before, the passionated researcher Hasan Kaleshi, has published a review for Serbo - Croatian Albanian Dictionary, co-author of which was Eqrem abej. This is the first year a reseacher from Kosova focused the attention of the readers on the name of Professor abej, who later, especially during the last thirty years turned to be a synonym of the highest achievements of the science of albanology, and not only of it. For the work of Prof. abej will be writen even later and his studies will be constantly published, especially after 1970, when his first work will be published in Kosova. From then on, until the end of the XX century, his complete works have been published, giving the reason for tens of articles to be written for the reflective aspect, the research aspect and the aspect of evaluating the special and the general contribution of Prof. abej in albanology and in the Albanian culture. Since 1970, when Pr gjenezn e literaturs shqipe (For the genesis of the Albanian literature) was first published, his research articles will never cease to be published and re-published. so, on 1977, Rilindja published his entire work in six volumes, marking one of the greater cultural event in its publications, maybe from the beginning of its activity until today. Only after ten years, it will re-publish them, not only tho-

16

se six volumes, but also the two volumes of the critical edition of Meshari i Gjon Buzukut, while on 1988-1989 will publish the VIII and IX volumes. Let we bear in mind that the publication of his works was initiated also by the post-graduated students of the Albanian language. The post-graduated discourses Presentation of the comparative gramatics of IndoEuropean languages were recorded, typed and gathered in the form of a brochure, which would be published in the framework of the complete works only on 1986. The publications of the studies of Prof. abej do not appear only in separated books and magazines. Because Prof. abej was very active in all scientific sessions of national and international character, in Albania and other research centres of Balkans and Europe, his contribution will be seen also in the joint scientific works published in Prishtina, such as Fjalori i drejtshkrimit t gjuhs shqipe (1983), Kongresi i drejtshkrimit t gjuhs shqipe (1974), Drejtshkrimi i gjuhs shqipe (1978), Studime ilire I, II (1978), etc. Besides his writings in the daily Rilindja and writings on him, the research published in the scientific editions of Tirana, almost imediately, were re-published more than once published in the Prishtina and Shkup literary and scientific reviews: Gjurmime albanologjike, Jehona, Prparimi, Fjala, etc. Prof. abej, as a scientific personality and one of the greater scholars of Albanology and Balkanology, will turn to be an object of study: The Session (IAP, 1998), The Seminar (1987), The Forum (1993), The Commemorative Evening of the Filology Faculty, Prishtina University (1990); and even scientific institutions will be established on his name: The Onomastics Youth Circle Eqrem abej, within the Democratic Youth Pjetr Bogdani in Prishtina (1993); and all preparations will be done to found the Albanian Research Institute Eqrem abej in Prishtina (1998). As a result of the publication of his studies, his full work and of the scientific gatherings dedicated to his work, time after time will be published also special editions dedicated to the life and his work: Seminari Ndrkombtar pr Gjuhn, Kulturn dhe

17

Letrsin Shqiptare (1987), Jeta re (1998), Shenjzat (1998), Eqrem abej Jeta dhe vepra (2002), etc. In their studies, the general articles, presentations of works on the event of publication, in reviews for books and in the monographical studies, the researchers of Kosova will deal with many domains of knowledge where Prof. abej worked during his scientific life. So, with special studies on his life and work, we distinguish: Akad. prof. dr. Idriz Ajeti, Akad. prof. dr. Rexhep Ismajli, Prof. dr. Murat Blaku, Prof. dr. Remzi Nesimi, Mr. Begzad Baliu; reviews for his work: Dr. Hasan Kaleshi, Akad. prof. dr. Idriz Ajeti, Akad. prof. dr. Rexhep Ismajli, Dr. Aanton Berisha, etc; for his mental, intellecual, and scientific personality will write: Akad. prof. dr. Rexhep Qosja, Prof. dr. Shefki Sejdiu etj.; for his contribution in the history of the language: Akad. prof. dr. Idriz Ajeti, Akad. prof. dr. Rexhep Ismajli, etc.; for the theorical problems and the scientific results in etimology: Akad. prof. dr. Idriz Ajeti, Prof. dr. Qemal Murati, etc.; for the scientific values of his studies in onomastics: Akad. prof. dr. Idriz Ajeti, Prof. dr. Ruzhdi Ushaku, Dr. Rexhep Doi, Dr. Sknder Gashi, Mr. Begzad Baliu etc.; for his results in the historical gramatics I. Ajeti, while for those in the historical phonetics Akad. prof. dr. Rexhep Ismajli, while those of the historical syntax were studied by Mr. Agim Spahiu. In this continuity of studies, approaches and general scientific presentations, the work of Prof. abej turned to be an object of study in different scientific fields. For his contribution in dialectology wrote Prof. dr Latif Mulaku, Prof. dr. Imri Badallaj, etc.; for his contribution in the culture of language Akad. prof. dr. Rexhep Ismajli, Prof. dr. Fadil Raka, Prof. dr. Imri Bajinca, Prof. dr. Bahtijar Kryeziu, etc. More than in any field, his interests and dedication in literature was analyzed by: Prof. dr. Sabri Hamiti, Dr. Ibrahim Rugova, Dr. Emin Kabashi, Prof. dr. Gani Lubeteni, Prof. dr. Zejnullah Rrahmani, Mr. Arben Hoxha etc., and in the field of the popular literature: Dr. Fazli Syla, Dr. Zymer Neziri, Dr. Rrustem Berisha, Dr. Anton Berisha, etc., but also in the field of ethnology: Prof. dr. Drita Statofci, Prof. dr. Uk Xhema, etc. Prof. abej was a multi-disiplinary skilled scholar, so the researchers, apart the interest they had, above all have been obliged to operate through a comparative evaluations of problems. So, it is understandable why his work was not an easy one to be studied in

18

its whole and to be achieved the desired results. All the same, many researchers from Kosova dared to evaluate his knowledge also from this angle. In this direction, M. Halimi wrote for the contribute of Professor abej in Balkanistic studies, R. Ismajli (for abej and the linguistic schools), Gj. Shehu (for Professor abej and the French school Words and things), R. Ushaku (for Professor abej and the attacks of the Slavic researcher in the Albanological studies); Prof. dr. Engjll Sedaj (for Professor abej and Fishta); Mr. H. Hoxha (for Barics concepts and Professor abej); Mr. Begzad Baliu (for Gustav Mayer, Eqrem abej and the German school of filology); Mr. Myrvete Dreshaj-Baliu (for Professor abej and Naim Frashri); Prof. dr. Faik Shkodra (for Professor abej and De Rada and Naim) etc. The high interest the researchers from Kosova had on abejs work is shown also in the large number of postcards sent to him from Kosova or from other countries of the world, in a time when the correspondence with the researchers of Albania could have severe consequences by the regime: Prof. Hasan Mekuli, Prof. Anton etta, Akad. Prof. dr. Rexhep Ismajli, Dr. Ismajl Doda, Haxhi Krasniqi etc. In contrast with a large number of specific and general studies, the work of Professor abej in Kosova still has not been treated in its whole. Until now, his scientific work is dealt with in a monographic level only one time. On 2001, Begzad Baliu finished his postgraduate studies on the topic Issues of Onomastics Studies in Eqrem abejs work3. It is not difficult to deduct that, seeing the actual researches done and the results achieved, more on the work of Prof. abej will be written, for many reasons. His manuscripts continue to be published in Tirana and Prishtina, while the works previously published continue to be republished. The horizont of expectations in his work has not declined. In contrary, his work is continually being identified with the highest results achieved in the Albanological studies. For some
On 1995, the author of this book presented in the Filology Faculty of the Prishtina University the postgraduate topic Eqrem abejs contribution in the historical phonetics of the Albanian language.
3

19

of the more distinguished achievements, especially in the field of language history and etymology, regardless of many special writtings, still there is no comprehensive monography of these results, while his achievements in studing the works of the old writers, of course, will be unsurpassed models in the Albanological studies. When, someday in the future, his interests in special fields will compose respective monographies, the pretending of a researcher to include all of them in a unique monography can not be called premature.4

The presentation published in this book is the resume of a book which will follow this one, entitled Dimensions of abejs Work Study in Kosova.

20

KRITERET E BOTIMIT

Pa dashur q t merrem gjersisht me krkesat q i kam shtruar vetes n prgatitjen e ksaj vepre, ktu dua t paraqes vetm disa elemente baz. Qllimi yn nuk ka qen q ti japim lexuesit nj bibliografi t zakonshme bibliotekari pr Profesor abejn. Shkenctari i madh dhe bardi i studimeve albanologjike t shekullit XX Profesor abej, q nga fillimi sht ndjekur nga nj fat i till. Studimi i par me karakter monografik i Profesor Jup Kastratit sht prcjell nga nj bibliografi shteruese, saq edhe studimi, m par se sa sintez shkencore mund t quhet studim kronologjik bibliografik5. Po kshtu mund t thuhet edhe pr bibliografin e plot t tij t prgatitur nga Profesor Jup Kastratit m 19806. Ndonse ishte botuar vetm me aparaturn prcjellse, si bibliografi e plotsuar, ajo n dorshkrimin e Profesor Jup Kastrati del e plotsuar edhe me elemente informative dhe prmbajtsore, t cilat n botimin e par ishin mnjanuar nga redaksia e revists Studime filologjike. N kt rrjedh, do t mund t hynte edhe Bibliografi e shkrimeve pr

Jup Kastrati Veprat albanologjike t Prof. Eqrem abejt, Buletin shkencor, Shkodr, 1965, II, 97 - 167. 6 Jup Kastrati, Bibliografia e Prof. Eqrem abejt (1929 - 1981), Studime filologjike, Tiran, 1981, nr. 3, f. 219 - 254.

21

Prof. abejn7, nj vepr e cila deri m tash ka munguar jo vetm pr Profesor abejn, por edhe pr shum studiues dhe krijues shqiptar t ktij niveli. Pra, vepra e Profesor abejt ka hapur dyert e krkimeve t reja jo vetm me kt vepr, por edhe me veprat e botuara m par. Insistimi yn q ksaj bibliografie tia shtojm edhe disa elemente plotsuese: prmbajtjen e autorit, rezymen n gjuhn shqipe, prfundimet vetjake, pasueset qendrore etj., lidhet pikrisht me vazhdimin e hulumtimit t mtejm n fush t plotsimit t veprs s tij. Prpjekjet tona kan qen q t mos paraqesim vetm nj bibliografi informative, t mos paraqesim vetm nj bibliografi t komentuar, t cilat sht e vrteta na kan munguar dhe na mungojn edhe m tej, por t paraqesim nj bibliografi dhe prtej saj nj antologji mendimesh, vlersimesh dhe pasqyrimesh t studiuesve nga Kosova pr Profesor abejn. Sigurisht q, as nuk na ka shkuar ndrmend dhe as nuk na shkon m tej, q studiuesit nga cilado pjes e atdheut ti ndaj n paraqitje t ktilla. Arsyeja pse studiuesit shqiptar nga Shqipria nuk jan paraqitur n kt vllim (prve n rastet kur kumtesat e tyre i kan paraqitur n Kosov) nuk kan t bjn me nj prerje arbitrare t ktij projekti. Fjala sht vetm pr t vn n dukje edhe njher nj respekt t veant, q pr 50 vjet, n Kosov kishte vepra dhe personaliteti i tij. Pra, pr do njsi t paraqitur kam pasur kto kritere: Pr ne, do botim, ribotim, botim i prkthyer, botim n gazet t prditshme, dorshkrim, mbrojtje publike, prurim, revist shkencore apo lexim n ndonj tubim shkencor, paraqet njsi m vete. Pr nj paraqitje t till, besoj kam pasur edhe arsye t mjaftueshme. Gjat verifikimit, leximit dhe rileximit t shkrimeve t rastit, dorshkrimeve, mbrojtjeve publike, letrave, kartolinave, kumtesave shkencore, prkujtimeve etj., kam vn re
Mina Gero-Petrit Kotrri, Bibliografi e shkrimeve kushtuar Eqrem abejt, Camaj-Pipa, Shkodr, 2000, f. 132.
7

22

ndryshime nga njri tekst n tjetrin. Po e sjell nj shembull t prgjithshm: Nj studim i paraqitur n nj sesion shkencor, jo vetm nuk lexohet i tri, por mund t thuhet se fjala sht pr nj rezyme t zgjeruar ose sikur thuhet pr nj version t ngushtuar. Botimi i dyt i saj n ndonj gazet ditore n njrn an sht i prmirsuar nga leximi i par (fal vrejtjeve q ka marr nga diskutuesit e sesionit) ndrsa n ann tjetr zakonisht sht i plotsuar me mbititull, nntitull, nntituj etj., t cilat kryesisht i bn redaktori i gazets, me mundsi q ti ket zgjedhur madje edhe vetm pjest kryesore t studimit. Natyrisht ktu nuk botohen fusnotat. N nj botim tjetr mund t jet botuar edhe versioni i plot bashk me fusnotat por a mund t krahasohet ky botim me botimin e prmbledhjes s kumtesave t sesionit, n t cilin sht shtuar edhe rezymeja n nj gjuh t huaj. N fund po shtojm edhe nj botim tjetr po kaq t ndryshm. Pas gjith ktyre botimeve, domosdo t ndryshme nga njra-tjetra, vjen botimi nj revist shkencore, sikur sht Gjurmime albanologjike, ku ve botimit t plot dhe me rezyme n nj gjuh t huaj botohet, q n krye, edhe nj prmbajtje e shkurtr e autorit apo e redaksis. Pra, a nuk mjafton kjo pr t dshmuar arsyet e paraqitjes s t gjitha botimeve t nj artikulli n njsi t veanta. Le t besojm se ky botim do ta paraqes nj pasqyr t plot t interesimit t studiuesve dhe botuesve n Kosov pr jetn dhe veprn e Profesor Eqrem abejt.

23

SHKURTESAT

ASHAK. Akademia e Shkencave dhe Arteve e Kosovs GJA-sshf. Gurmime albanologjike seria e shkencave filologjike IAP. Instituti Albanologjik i Prishtins, Prishtin Jeta e re, 1998. Jeta e re, Revist letrare. Numr i veant kushtuar 90-vjetorit t lindjes s Eqrem abejt (1908-1998). Nr. 4, Prishtin, 1998. Ky numr sht prgatitur nga Ahmet Kelmendi e Begzad Baliu. Mbrmje prkujtimore, 1990. N 10-vjetorin e vdekjes s Prof. Eqrem abejt. Fakulteti Filologjik Universiteti i Prishtins, Prishtin, m 9 maj 1990. Seminari, 1988. Seminari Ndrkombtar pr Gjuhn Letrsin dhe Kulturn Shqiptare, Universiteti i Prishtins Fakulteti Filozofik. (Prmbledhje e ligjratave dhe e kumtesave t lexuara n Seminarin e trembdhjet 1987). Sesioni shkencor me temn bosht: Veprimtaria shkencore e Eqrem abejt . Prishtin, 1987. Sesioni shkencor, 1998. Sesioni shkencor Rndsia e veprs s Profesor Eqrem abejt pr studimet albanologjike Me rastin e 90-vjetorit t lindjes. Instituti Albanologjik i Prishtins Dega e Gjuhsis, Prishtin, m 25-26 dhjetor 1998.

24

Shenjzat, 1998. Shenjzat. E prkohshmja pr shkenc kultur dhe art. Shtojc speciale me rastin e 90-vjetorit t lindjes, nr. 1, viti I, Prishtin, 1998. Kryeredaktor, Begzad Baliu. Seminari 1987. Sesioni Shkencor i Seminarit Ndrkombtar pr Gjuhn, Letrsin dhe Kulturn Shqiptare, 1987 Tribuna shkencore, 1993. Tribuna Shkencore: Kontributi i Eqrem abejt n fush t albanologjis. Organizator: Qerthulli i Onomastiks Eqrem abej i Shoqats s Rinis Demokratike Pjetr Bogdani t Prishtins dhe Dega e Gjuhsis Sektori i Onomastiks i Institutit Albanologjik t Prishtins, Prishtin, m 10 qershor 1993. UP-FF. Universiteti i Prishtins Fakulteti i Filologjis

25

BIBLIOGRAFIA

1. A(bazi), A(dem): U zbulua busti i kolosit t gjuhsis shqiptare E. abej, Zri, e prditshme, 23 maj 2002, f. 16. Mbititull: N gjimnazin filologjik Eqrem abej. Hyrje:Eqrem abej sht figura m madhore e albanologjis dhe njhersh nj nga figurat m t shquara t kulturs dhe dijes shqiptare. N shekullin e tij t gjat t puns ai ka br hulumtime t thelluara n nj gjersi t jashtzakonshme n fushat q merren me botn shqiptare. abej bri nj sintez t shklqyer t dijeve albanologjike, duke prkthyer n prizimin e tij shkencor e shpirtror, teorit gjuhsore historike-krahasimtare, idet kulturore e letrare, hipotezat historike, vrojtimet etnologjike, pr ti kaprcyer kshtu kufijt e kulturs shqiptare, tha me kt rast akademik Rexhep Ismajli. 2. Ahmetaj, Ibrahim, Disa emra gjeografik n Alpet Shqiptare, Kumes e lexuar n Sesioni shkencor, 1998. 3. Ahmetaj, Mehmet, Kontributi i abejt n formimin e toponimeve me prapashtesat deminutive -th dhe z, Kumes e lexuar n Sesioni shkencor, 1998. 4. Ahmetaj, Mehmet, The contribution of Eqrem abej in the study of toponyms created by the diminutive
26

-th and -z suffixes. (N gjuhn shqipe ka dal me titull: Kontributi i abejt n formimin e toponimeve me prapashtesat deminutive -th dhe z, -vr. B.B.). Gjurmime albanologjike seria e shkencave filologjike, nr. 28-29, 19981999, Prishtin, 2002, f. 121-124.
Resume: The contribution of Eqrem abej's in the study of toponyms created by the diminutive -th and -z suffixes. The ancient suffixes of the Albanian language, the -th and the -z, in the diacritic aspect, can be seen in a wide area, but through the years many of them were lost, as were lost many of the Albanian sub dialects. These suffixes have been used extensively in some areas and in a low level in some others, depending on the Albanian province using them, leaving their trace in toponymy, patronymics, anthroponomy and lexicography.

5. Ahmetaj, Mehmet, Toponimia e Malsis s Madhe dhe kontributi i abejt n studimin e saj, Tribuna shkencore, 1993. 6. Ajeti, Idriz: E. abej, Uber einige mit zanlautende worter des Albanischen. Zeitschrift fur Phonetik und allgemeine Sprachwissenschaft, 9/3, Berlin, 1956, p. 203-229, Gjurmime albanologjike, Fakulteti Filozofik, Prishtin, 1962, nr. 1, f. 283-286. 7. Ajeti, Idriz: E. abej, Uber einige mit zanlautende worter des Albanischen, n Vepra 5, Akademia e Shkencave dhe e Arteve e Kosovs, Botime t veanta, Seksioni i Gjuhsis dhe i Letrsis, Libri 18, Prishtin, 2002, f. 190. 8. Ajeti, Idriz, Arritjet kryesore t studimeve etimologjike t shqipes, Shqiptart dhe gjuha e tyre, ASHAK, Prishtin, 1994, f. 116-132. 9. Ajeti, Idriz, Arritjet kryesore t studimeve etimologjike t shqipes, -Seminari pr Gjuhn Letrsin dhe Kulturn Shqiptare, nr. 3, Prishtin, 1971.

27

10. Ajeti, Idriz, shtje t studimeve etimologjike t shqipes, Vepra, 3, ASHAK, Prishtin, 1998, f. 239-255. Mestituj: 1. Fillimet e studimeve etimologjike n fush t shqipes ndr gjuhtar shqiptar, 2. Vshtrim i shkurtr i puns n studimet etimologjike t gjuhs shqipe. 11. Ajeti, Idriz, Kolos me kompetenca t gjithanshme shkencore, Rilindja, 23. 8. 1980, Prishtin, f. 12-13.
Mbititull: Me rastin e vdekjes s Eqrem abejt. Hyrje: Me 13 gusht u nda prej nesh albanologu m i madh i ditve tona Profesor Eqrem abej. Kumti i zi mbi vdekjen e Prof. abejt jehoi thekshm duke piklluar flakshm inteligjencin shqiptare t mbar Kosovs, sidomos punonjsit e shkencs albanologjike. Profesor Eqrem abej kishte lindur n Gjirokastr m 1908. Msimet e para i mori n vendlindje, shkolln e mbaroi n Cellovec (Klagenfurt t Austris), e studimet e larta n Vjen. Shnim: Pjes nga fjala e Kryetarit t ASHA t Kosovs Prof. dr. Idriz Ajeti, mbajtur n mbledhjen komemorative organizuar nga ASHA, Rilindja, Instituti Albanologjik dhe Fakulteti Filozofik.

12. Ajeti, Idriz, Poreklo albanskog jezika i mjesto njegova nastavka, - Studije iz istorije albanskog jezika, Akademija Nauka i Umjetnosti Kosova Odelenje jezikih knjievnih nauka i umjetnosti. Posebna izdanja, knjiga 4, Pritina, 1982.
Citojm: Kada se razmatra pitanje odnosa ilirskog i arbanaskog tj. Pitanje provenijencije arbanaskog iz ilirskog, smatramo da je ve dolo vreme da odsada nauka, koristei se dostignuima albanistike i uporedne indoevropeistike treba da posveti mnogo veu pazhnju metodolokim prilazima odnosnih studija koji su u prouavanju meusobnih odnosa pomenutih dvaju jezika prevazieni. Profesor Erem abej (preminua avgusta 1980 godine) je prvi ukazao na neophodnost usavravanja metoda u ispitivanju genetskih veza i odnosa ilirskog i arbanaskog jezika. U stidiji o tim vezama, u izdanju Iliri i poreklo Arbanasa8, izriito je rekao: Metodoloki ja sasvim pogreno govoriti o ilirskim supstratu u tom jeziku (radi se o arbanaskom); kako smo to u vishe
E. abej, LIllyrien et lAlbanais Questions de principe, in Studia Albanica, I, Tirana, 1970, str. 157-170.
8

28

navrata isticali, supstrat treba vatiti kao zamenu jednog jezika drugim jezikom. Jedna takva zamena nije potverena u Albaniji, kako je to konstatovano, npr. U Rumaniji kako posledica romanizacije te zemle (navedeni izvor studija). (21-22) Eqrem abej je veoma lepo istakao ovu injenicu postavljajui na taj nain dobru metodoloku osnovu svakoj raspravi o poreklu arbanaskog jezika zbog geografskog poloaja i dokle god nema suprotnih dokaza, ilirsko poreklo (arb. jezika) ostaje najubedljivije. (46)

13. Ajeti, Idriz, Shumsi i singularizuar n gjuhn shqipe. Studime gjuhsore n fush t shqipes, III, Rilindja Prishtin, 1985.
Duke prfunduar: Duke prfunduar kt vshtrim mbi veprn e abejt dhe duke prmbledhur u tha deri ktu, do t themi q kjo vepr ka peshn e vet t madhe, qoft n fushn e morfologjis s shqipes, qoft edhe n lmin e studimeve etimologjike t gjuhsis shqiptare.(321)

14. Ajeti, Idriz, Shumsi i singularizuar n gjuhn shqipe. - Vepra 5, Akademia e Shkencave dhe e Arteve e Kosovs, Botime t veanta, Seksioni i Gjuhsis dhe i Letrsis, Libri 18, Prishtin, 2002, f. 201. 15. Ajeti, Idriz, E. abej, Uber einige mit zanlautende worter des Albanischen. Zeitschrift fur Phonetik und allgemeine Sprachwissenschaft, 9/3, Berlin, 1956, p. 203-229. - Krkime gjuhsore, Rilindja, Prishtin, 1978, f. 386-390. 16. Ajeti, Idriz, Vshtrim i shkurtr i puns n studimet etimologjike t gjuhs shqipe Vepra, 3, ASHAK-SGJL, Libri i 16, Prishtin, 1998.
Pasues: N veprn e vet Studime etimologjike n fush t shqipes, abej, pasi kishte br n mnyr t thukt e kritike analizn e puns s kryer n fushn e studimeve etimologjike t studimeve t mparshme, me argumente dhe bindshm kontestoi nj varg zgjidhjesh t etimologve t mhershm, qoft pr shkaqe t mungess s objektivitetit, qoft pr shkaqe t mosnjohjes s mjaftueshme t gjuhs shqipe, qoft, m n fund pr shkak t

29

mangsive n punn metodologjike, a n parimet mbi t cilat mbshteste teorin e tij gjuhsore duke i prforcuar me t madhe t dhnat e reja shpjegimet e veta.(253)

17. Ajeti, Idriz, Shqiptart dhe gjuha e tyre, ASHAK, Prishtin, 1994. 18. Ajeti, Idriz, Studime gjuhsore n fush t shqipes, I, Rilindja, Prishtin, 1984. 19. Ajeti, Idriz, Albanologut m t madh t ditve tona. (Me rastin e vdekjes s profesor Eqrem abejt). Rilindja, Prishtin, 23 gusht 1980, f. 12-13. 20. Ajeti, Idriz, Albanologut m t madh t ditve tona. Shkndija, Prishtin, nr. 13, 1 shtator 1980, f. 14.
Mbititull: Me rastin e vdekjes s profesor Eqrem abejt. Shnim hyrs: N Tiran vdiq kto dit albanologu m i madh i ditve tona, profesor dr. Eqrem abej, figura shkencore e t cilit kalon caqet kombtare dhe hyn n radhn e studiuesve m t mdhenj t kohs son n studimet albanologjike dhe ballkanologjike n prgjithsi.(14)

21. Ajeti, Idriz, Arritjet kryesore t studimeve etimologjike t shqipes. -Shqiptart dhe gjuha e tyre, ASHAK-SGJL, Botime t veanta, Libri 10, Prishtin, 1994.
Citojm: Fjalori etimologjik i hartuar prej abejt qndron m lart se t gjitha projektet q deri sot jan br n kt truall studimesh q nga Gustav Majeri. Fjalori shquhet nga nj pasuri e madhe lnde leksikore me zbatimin e kritereve t drejta n hartimin e zbrthimin e visarit leksikor t gjuhs son; sht punuar me nj frym objektive, si i ka hije nj shkenctari t vrtet. (117)

22. Ajeti, Idriz, abej dhe linguistika. Kumtes e paraqitur pr lexim n Tribuna shkencore, 1993 23. Ajeti, Idriz, E. abej, Uber einige mit zanlautende worter des Albanischen. Zeitschrift fur Phonetik und allgemeine Sprachwissenschaft, 9/3, Berlin,

30

1956, p. 203-229. - Studime gjuhsore n fush t shqipes, III, Rilindja, Prishtin, 1985.
Citojm: N kt studim abej i sillet prap shtjes s rndsishme q ka t bj me pasqyrimin e palataleve indoevropiane n shqipen. (308)

24. Ajeti, Idriz, Dy fjal kujtimi me rastin e prvjetorit t vdekjes s Eqrem abejt. Televizioni i Prishtins, 1983. 25. Ajeti, Idriz, Dy fjal kujtimi me prvjetorit t vdekjes s Eqrem abejt, Akademia e Shkencave dhe e Arteve e Kosovs, veanta, Seksioni i Gjuhsis dhe i Letrsis, Prishtin, 2002, f. 127. rastin e Vepra 5, Botime t Libri 18,

26. Ajeti, Idriz, Dy fjal kujtimi pr Eqrem abejn me rastin e prvjetorit t vdekjes s tij, - Studime gjuhsore n fush t shqipes, III, Rilindja Prishtin, 1985.
Pasuesi i fundit: Vepra e trsishme e abejt shnon nj kontribut t pazvendsueshm n studimet e historis s gjuhs dhe kulturs shqiptare. Ai i la popullit shqiptar dhe kulturs s tij nj vepr e cila do t mbetet e gjall si sot si n motet q do t vijn. (366)

27. Ajeti, Idriz, Dy fjal pr opusin e E. abejt. Dr. Eqrem abej, Studime gjuhsore. I. (Studime etimologjike n fush t shqipes. A-O). Rilindja Prishtin, 1976, f. VIIXXIII. 28. Ajeti, Idriz, Dy fjal pr veprn (Parathnie). Eqrem abej, Pr gjenezn e literaturs shqipe (ribotim). Rilindja Prishtin, 1970, f. 5-10.
Kapitujt e nnvizuar: 1. Fuqia centrifugale n historin dhe n karakterin e popullit shqiptar, 2. Karakteri konservativ i zonave malsore t anve. 3. Njsia e kombit dhe shpirti i tij. 4. Poezia popullore.

31

29. Ajeti, Idriz, Dy fjal kujtimi pr Eqrem abejn me rastin e prvjetorit t vdekjes s tij, Studime gjuhsore n fush t shqipes, III, Rilindja Prishtin, 1985, f. 366. 30. Ajeti, Idriz, Eqrem abej (1908-1980), In memoriam, - Studime gjuhsore n fush t shqipes, III, Rilindja Prishtin, 1985.
Pasuesi prmbylls: Te Eqrem abej kemi bjerr patriarkun e gjuhs son, t lidhur ngusht pr truallin, popullin shqiptar dhe gjuhn e tij, vepra e t cilit do t mbetet e gjall ndr ne si sot si n ditt q do t vijn. Lavdi i qoft Prof. abejt! (264)

31. Ajeti, Idriz, Eqrem abej (1908-1980), In memoriam - Vepra 5, Akademia e Shkencave dhe e Arteve e Kosovs, Botime t veanta, Seksioni i Gjuhsis dhe i Letrsis, Libri 18, Prishtin, 2002, f. 117. 32. Ajeti, Idriz, Eqrem abej dhe studimet e gjuhsis shqiptare, - Studime gjuhsore n fush t shqipes, IV, Rilindja, Prishtin, 1989, f. 75-85. 33. Ajeti, Idriz, Eqrem abej (1908-1980), In memoriam, Vepra 5, Akademia e Shkencave dhe e Arteve e Kosovs, Botime t veanta, Seksioni i Gjuhsis dhe i Letrsis, Libri 18, Prishtin, 2002, f. 129. 34. Ajeti, Idriz, Eqrem abej dhe studimet e gjuhsis shqiptare. Gja-sshf, nr. 17, Prishtin, 1987. Instituti Albanologjik i Prishtins, Prishtin, 1988, f. 19-32.
Prmbajtja e shkurtr e redaksis: N kt punim autori shquan punn e madhe t Eqrem abejt n historin e gjuhs shqipe dhe t leksikut t saj. Rezymeja: Eqrem abej et les etudes dela linguistique albanaise. Comme on le sait, la linguistique albanaise commence avec les oeuvres de Kristoforidhi, celles de Sami Frashri, Jeronim de Rada, Dhimitr Kamarda, etc. Elle est ensuite poursuivie par A. Xhuvani, Ndr Mjeda, Justin Rrota, Mark La Piana, Nikola Gazuli, etc., parmis lesquels se distinguent Dhimitr Kamarda et Alexandre

32

Xhuvani par des explications justes dans le domaine des tudes tymologiques. Vers la fin du XIXe et le dbut du XXe sicle, les albanalogues trangers Gustav Meyer, Holger Pedersen et Norbet Jokli sont parvenus des rsultats remarquables dans le domaine de la langue albanaise. Avec son Dictionnaire tymologique de la langue albanaise, G. Meyer marqua un tournant dans les tudes albanalogiques. Cependant, son oeuvre possde des lacunes mthodologiques, car la matire lexicale a t collcte hors des contres autochtones albanaises, parmis les Albanais dItalie et de Grce, dont la langue tait pleine ditalianismes et de grcismes. Les tudes tymologiques de lalbanais ont t approfondies par Pedersen et Jokl qui ont suivi une nouvelle voie dtude, en tudiant les problmes de lalbanais de lintrieur. Gustav Meyer constrait le systme des sons et la structure morphologique qui dtermine la caractre particulier de lalbanais, ainsi quoi sa place parmis les autres langues indo-europennes. Pedersen et Jokl fournirent plus tard des explications complmentaires sur des valuations incertaines et sans appui, mais, encore, beaucoup de questions restrent non rsolues. Ils navaient pu truver de solutions satisfaisantes de nombreux points du domaine de la fontique historique. Ainsi, par exemple, dans lanalyse des guturales indo-europennes en albanais, nous avons remarqu des lacunes qui ne permenttent pas de trouver lorigine de toute une srie de mots. La question des vlaires simples, savoir sil en existe deux variantes en albanais, comme le pensaient Mayer et Pedersen, ou une seule tait encore non rsolue. Pedersen expliqua la question des palatales indo-europennes en constatant quelles sont refltes, en albanais, par les spirantes inter-dentale, th, dh (d) k = th, dh, g, gh = dh (d) i atht lat. acidus, sllav. ostro, lidh, lat. ligare, et non pas par les siffeantes, s, z comme le pensait G. Meyer; cependant, lui non plus na pas pu rsoudre certains s et z, comme dans vise, nesr, zet, etc. Le linguiste albanais E. abej considra juste lavis de Pedersen quil mena encore plus loin en constatant qu il ny a, en albanais, aucun z venant de g, gh. abej, dans le mot vise vit une cration interne de lalbanais relativement tardive; il sagit dun pluriel du mot vend. De mme, abej trouva la solution de la reprsentation des vlaires simples. Pourles vlaires simples, Pedersen avait accept la flexion k, g devant les voylles fermes, comme kopsht, grec.

33

Kepos, mais devant les voyelles ouvertes elles paraissent q, gj: qesh, gjej; devant les mmes voyelles, les labio-vlaires indoeuropennes avaient adopt, en albanais, les flexions s, z (ku+i, e=s, gu+i, e=z, sjell zjarr). Le linguiste allemand Eduard Herman fut le premier sopposer cette thorie de Pedersenen voyant dans q, gj, dans ces exemples, des transformations tardives en albanais, abej galemant examina cette question dans une srie de mots comme dash dashun, dashur, erdh ardhun, ardhur, shkel shkal et constata que, dans ces cas, il sagit dune mtaphonie et quil fallait prendre pour base la forme avec a dans les exemples en question. La plus grande partie des tudes albanologiques de E. abej consiste dans le domaine de lhistoire de lalbanais et de ltymologi de son lexique. laide dune mthode scientifique stricte et tout fait objective, il est parvenu rsoudre nombre dtymologies, dont il en rendit quelques unes lalbanais qui, auparavant taient considres comme des emprunts; il les ajouta donc au fond autochtone de notre langue. Dautre part, il constata quun certains nombre de mots consirs jusqualors comme appartenant lhritage albanais, sont en ralit (par)venus de lextrieur. A propos de tymologie des mots, abej ne fut jamais immuable quand les argument, ne permtaient pas de dterminer exactement si le mot tait autochtone ou emprunt; il restait alors sans explication, ce qui est un juste principe. Pour ce qui est du lexique albanais dorigine slave, laide dune mthode scientifique rigoureuse, abej est russi leur donners une explication exacte et prouver leur origine slave. Ceapendant, son oeuvre nest pas sans (quelques) lacunes dans ce domaine: par exemple, lhydronyme Omble, le mot kraun, puis gand et gendoj quil a tirs de lalbanais (slav. ganuti, gancue) le toponyme Raska venant soit disant de lalbanais rrafsh au bien (quelque) autre, chose. abej a le mrite davoir mis en vidence, que dans diffrentes priodes de son histoie, lalbanais a donn assez de mots et dexpressions aux langues avec lesquelles il tait en contact(3132).

35. Ajeti, Idriz, Eqrem abej dhe studimet e gjuhsis shqiptare. Seminari 1988, Prishtin, 1988, f. 157-167.

34

36. Ajeti, Idriz, Eqrem abej dhe studimet e gjuhsis shqiptare. SNGJLKSH, 1987 37. Ajeti, Idriz, Eqrem abej dhe studimet e gjuhsis shqiptare. Zri i shqiptarit, nr. 2, shtator-tetor, 1993, f. 13. 38. Ajeti, Idriz, Eqrem abejt: Shumsi i singularizuar n gjuhn shqipe, Studime gjuhsore n fush t shqipes, III, Rilindja, Prishtin, 1985, f. 317-321. 39. Ajeti, Idriz, Eqrem abejt: Shumsi i singularizuar n gjuhn shqipe. Universiteti shtetror i Tirans, Instituti i Historis dhe i Gjuhsis, Tiran, 1976, 216 f. Gjurmime albanologjike. Nr. 2, f. 259-262, Prishtin, 1968.
Duke prfunduar: Duke prfunduar kt vshtrim mbi veprn e abejt dhe duke e prmbledhur u tha deri ktu, do t themi q kjo vepr ka peshn e vet t madhe, qoft n fushn e morfologjis s shqipes, qoft edhe n lmin e studimeve etimologjike t gjuhsis shqiptare. (262)

40. Ajeti, Idriz, Eqrem abejt: Shumsi i singularizuar n gjuhn shqipe. Universiteti shtetror i Tirans, Instituti i Historis dhe i Gjuhsis, Tiran, 1976, 216 f. Krkime gjuhsore, Rilindja Prishtin, 1978, f. 400-406. 41. Ajeti, Idriz, Fjala e hapjes. Seminari, 1987. 42. Ajeti, Idriz, Fjala e hapjes. - Vepra 5, Akademia e Shkencave dhe e Arteve e Kosovs, Botime t veanta, Seksioni i Gjuhsis dhe i Letrsis, Libri 18, Prishtin, 2002, f. 214. 43. Ajeti, Idriz, Fjala e hapjes e Akademik Idriz Ajetit, drejtor i Seminarit Ndrkombtar pr Gjuhn

35

Letrsin dhe Kulturn Shqiptare, Prishtin Seminari, 1988, nr. 13, f. 10 44. Ajeti, Idriz, Fjala e hapjes e Akademik Idriz Ajetit, drejtor i Seminarit Ndrkombtar pr Gjuhn Letrsin dhe Kulturn Shqiptare, Prishtin. - Studime gjuhsore n fush t shqipes, III, Rilindja Prishtin, 1985, f.148-150. 45. Ajeti, Idriz, Fjala e mbylljes e Akademik Idriz Ajetit, drejtor i Seminarit ndrkombtar pr gjuhen letrsin dhe kulturn shqiptare, Prishtin, 1985, - Studime gjuhsore n fush t shqipes, III, Rilindja Prishtin, 1985, f.148-150. 46. Ajeti, Idriz, Fjala e mbylljes e Akademik Idriz Ajetit, drejtor i Seminarit n Seminari Ndrkombtar pr Gjuhen Letrsin dhe Kulturn Shqiptare, Prishtin, 1987, nr. 13, Universiteti i Prishtins Fakulteti Filozofik, Rilindja Prishtin, 1988, f. 279-281. 47. Ajeti, Idriz, Fjala e mbylljes e Akademik Idriz Ajetit. - Vepra 5, Akademia e Shkencave dhe e Arteve e Kosovs, Botime t veanta, Seksioni i Gjuhsis dhe i Letrsis, Libri 18, Prishtin, 2002, f. 218. 48. Ajeti, Idriz, In memoriam- Eqrem abej (19081980), Studime gjuhsore n fush t shqipes, III, Rilindja Prishtin, 1985, f. 255-264. 49. Ajeti, Idriz, Kolos me kompetenca t gjithanshme shkencore. (Me rastin e vdekjes s profesor Eqrem abejt). Shkndija, Prishtin, 1980, nr. 13, f. 14. 50. Ajeti, Idriz, Ndihmesa e Eqrem abejt n studimet etimologjike t shqipes. Fjala, revist pr kultur, art, letrsi, nr. 10, Prishtin, 1990, Prishtin, f. 3. 51. Ajeti, Idriz, Ndihmesa e Eqrem abejt n studimet etimologjike t shqipes. Fjal e mbajtur n

36

mbrmjen prkujtimore t 10-vjetorit t vdekjes s Prof. Eqrem abejt. Sipas, Sh(yqri) Galica, Figur madhore e kulturs shqiptare (Mbrmje e madhe prkujtimore n 10vjetorin e vdekjes s Akademik Eqrem abejt). - Rilindja, Prishtin, 10. 5. 1990, f. 10.
Mestituj: 1. Gjuha sht treguesi m i dallueshm i do njeriu dhe i do populli, 2. Njsia kombtare e njsia letrare.

52. Ajeti, Idriz, Vepra, 2, ASH e Kosovs, Prishtin, 1998. 53. Ajeti, Idriz, Veprimtaria shkencore e Prof. Eqrem abejt, - Studime gjuhsore n fush t shqipes, III, Rilindja Prishtin, 1985.
N vend t hyrjes: Do t prpiqem q formimin e abejt si shkenctar dhe veprimtarin e tij shkencore ti projektojm n vartsin e dy perspektivave. a) S pari, n vartsin e perspektivs kohsore n t ciln ai veproi, q me fjal t tjera do t thot n vartsin e gjendjes q zotronte ktu e mse shtatdhjet vjet m par n fushn linguistike n Evrop dhe, s dyti, puna e tij do par n vartsin e situats, kushteve dhe rrethanave q sundonin n frontin ton t brendshm gjuhsor, q nga ditt e para t kariers s tij shkencore.(232)

54. Ajeti, Idriz, Veprimtaria shkencore e Prof. Eqrem abejt. - Vepra 5, Akademia e Shkencave dhe e Arteve e Kosovs, Botime t veanta, Seksioni i Gjuhsis dhe i Letrsis, Libri 18, Prishtin, 2002, f. 95. 55. Ajeti, Idriz, Veprimtaria shkencore e Prof. Eqrem abejt, 1981, shih Bibliografia, 1997. 56. Ajeti, Idriz, Veprimtaria shkencore e prof. Eqrem abejt, -Studime gjuhsore n fush t shqipes, III, Rilindja Prishtin, 1985, f. 232-252. 57. Ajeti, Idriz, Veprimtaria shkencore e prof. Eqrem abejt. Krkime gjuhsore, Rilindja, Prishtin, 1978, f. 304-337.

37

Rsum: Loeuvre du linguiste albanais E. abej. Ds le dbut de ce travail, lduteur mentionne leffort quil a fait pour voir et pour faire ressortir lactivit scientifique du prof. E. abej, en rapport avec deux perspectives: a. premirment, en rapport avec la perspective temporelle, o abej exera son activit, et aussi en rapport avec le niveau du dveloppement de la Linguistique qui domina en Europe les sept dernires dcennies; et b. deuximement, son travail doit tre considr dans notre plan linguistique interne en raport avec la situation, les conditions et les circonstances qui existrent, ds les premiers jours de sa carrire scientifique. Il est bien naturel quun jeune savant, ferm dans un centre scientifique si rput qutait Vienne, cette poque, se distinguait particulirement par rapport des confrres dans sa patrire. Lauteur divise lactivit scientifique de abej en deux priodes: a) La priode davant-guerre 1934-1945 et b) La priode daprs la guerre 1945-1975. Lactivit scientifique de abej dans la priode davant guerre consiste, non seulement dans le domaine des recherches linguistiques; elle apparait plus large et plus complexe, en embrassant des tudes scientifique, du folklore, du commentaire des textes linguistiques et littraires dune part, et dautre part, des observations et tudes ethnographiques: les moeurs et les coutumes des Albanais. Aprs la guerre, abej recourt a ltude de la langue albanaise o on distingue, particulirment, les problmes de la phontique historique de lalbanais, les tudes des textes et ainsi que les tudes de lhistoire de la langue albanaise. Lobjet des tudes en question est lorigine et de la place de lalbanais dans la classification des langues. Dans le domaine de la toponomastique son champ de recheches scientifiques frquentes, abej parvient des rsultats considrables qui ont clair, non seulement la manque de connaissance de la langue mais aussi certains aspect es de lhistoire du peuple albanais. Dans ltude de lhistoire de la langue albanaise, les efforts de abej pour un nouvel examen de certaines conclusions dans le domaine du systme phonologique, tel qu il se prsente aujourd hui depuis lpoque indoeuropenne, occupent une place considrable.

38

Le mrite de abej repose sur le fait quil examina le phnomne du pluriel singularis dans de larges dimensions et dans la majorit de cas explique les pluriels singulariss de notre langue. En collaboration avec Aleksandr Xhuvani-le savant rput de la culture albanaise, abej publia deux tudes particulires de grande valeur, concernant les formant, de notre langue: Les prfixes de lalbanais. Les suffixes de lalbanais. Bien que les tudes du savant albanais E. abej, embrassent presque toutes les disciplines des recherches albanalogiques, le domaine de ses tudes est et reste lhistoire de la langue albanaise et particulirment ltymologie du lexique albanais. (336-337)

58. Ajeti, Idriz, Veprimtaria shkencore e prof. Eqrem abejt. Gja-sshf, V-1975, IAP, Prishtin, 1976, f. 7-25. 59. Ajeti, Idriz, Vshtrim i puns n studimet etimologjike t gjuhs shqipe, - Shqiptart dhe gjuha e tyre, ASHAK-SGJL, Botime t veanta, Libri 10, Prishtin, 1994.
Citat: Pas vdekjes tragjike t Norbert Joklit njohsit t rrall t problemeve gjuhsore t shqipes, puna n hartimin e fjalorit t tij etimologjike pothuajse ra prgjithmon n uj, dhe vetm Eqrem abej, nxns i Joklit, ka mundur ta marr mbi vete kt detyr t vshtir dhe ta kryej me sukses. (141)

60. Ajeti, Idriz, Veprimtaria shkencore e Prof. Eqrem abejt, - Krkime gjuhsore, Rilindja, Redaksia e botimeve, Prishtin, 1978, f. 304-338. 61. Altimari, Franqesco, Veprimtaria shkencore e Eqrem abejt n fushn e dialektologjis arbreshe, SNGJLKSH, 1987. 62. Altimari, Franqesco, Veprimtaria shkencore e Eqrem abej n fushn e dialektologjis arbreshe, Seminari, 1988.
Pasues: Pas prshkrimeve t t folmeve arbreshe t Molizs, q kishte br disa vjet m par Maks Lambertz, dhe pas botimit t materialit t mbledhur n katundin e Firmozs, n Kalabri, nga Gerhard Rohlfs pr Atlasin gjuhsor dhe etnografik t Italis dhe

39

Zvicrrs s Jugut, n vitet 20 t ktij shekulli, sht kjo monografi e abejt prpjekja e par serioze pr t dhn nj pasqyr t prgjithshme t gjendjes s ktyre t folmeve, t shkputura nga trungu kombtar q prej 4-5 shekujsh, dhe q, bashk me dialektet arvanite t Greqis, trhoqn menjher vmendjen e linguistit ton t shquar gjithmon i interesuar pr krkime etimologjike si dokumente gjuhsore, deri diku arkaike, t domosdoshme pr nj analiz diakronike e krahasimtare brenda sistemit t gjuhs, t leksikut n veanti. (175)

63. Anonim, Sot i fillon punimet sesioni shkencor. Rilindja, Prishtin, 28.8.1987, f. 10.
Nntitull: Rreth dy temave bosht t sesionit Veprimtaria e Eqrem abejt dhe shtje t romanit ton t sotm, pritet t lexohen 25 kumtesa shkencore.

64. Anonim, Meshari i Gjon Buzukut (1555) I. Rilindja, Prishtin, 24 tetor 1987, f. 11.
Mestitull: Vitrina e librit.

65. Anonim, Meshari i Gjon Buzukut (1555) II. Rilindja, Prishtin, 31 tetor 1987, f. 12.
Mestitull: Vitrina e librit.

66. Anonim, Meshari i Gjon Buzukut (1555) n dy vllime. Rilindja, Prishtin, 22. 8. 1987, f. 15.
Mbititull: S shpejti del nga shtypi pr her t par te ne.

67. Anonim, Meshari i Gjon Buzukut (1555). Prgatitur nga Eqrem abej. Rilindja, Prishtin, 26 shtator 1987, f. 15.
Mestitull: S shpejti del nga shtypi pr her t par te ne.

68. Anonim, Eqrem abej, Meshari i Gjon Buzukut (1555), I. II. - Fjala, revist pr kultur, art, letrsi, 1-15 shkurt 1988, Prishtin, f. 32.

40

69. Anonim, Profesor Shaban Demiraj mbajti ciklin e par, Prof. Eqrem abej filloi t dytin. - Bota e re, Prishtin, nr. 58-59, qershor 1972, f. 9. 70. Anonim, Veprat e Eqrem abejt.
Mbititull: Sonte n TV. Nntitull: Spektri. Autor i emisionit: Xhafer Krasniqi.

71. Anonim, Dr. Eqrem abej, Elementet e gjuhsis e t literaturs shqipe. -Bujku, e prditshme, 25 shtator 1996, Prishtin, f. 9. 72. Anonim, Vdiq profesor Eqrem abej. -Rilindja, 16 gusht 1980, f. 1. 73. Anonim, T krkojm t vrtetn, por jo me indiferentizm. - Fjala, revist pr kultur, art, letrsi, 1-15 shkurt 1988, f. 9.
Nntitull: Prof. abej. N fund: Deklarat e abejt dhn ekipit t TVP-s, pak dit para vdekjes. Tiran, 9. 7. 1980.

74. Anonim, Dr. Eqrem abej, Studime gjuhsore I. Rilindja. Prishtin, 21. 1. 1978, f. 15.
Mbititull: Botime.

75. Anonim, Dr. Eqrem abej, Studime gjuhsore II. Rilindja, Prishtin, 28.1. 1978, f. 15.
Mbititull: Botime.

76. Anonim, Dr. Eqrem abej, Studime gjuhsore III. Rilindja, Prishtin, 4.2. 1978, f. 15.
Mbititull: Botime.

77. Anonim, Dr. Eqrem abej, Studime gjuhsore IV. Rilindja, Prishtin, 11.2. 1978, f. 17.
Mbititull: Botime.

78. Anonim, Dr. Eqrem abej, Studime gjuhsore V. Rilindja, Prishtin, 18.2. 1978, f. 15.
Mbititull: Botime.

41

79. Anonim, Dr. Eqrem abej, Studime gjuhsore VI. Rilindja, Prishtin, 25. 2. 1978, f. 15.
Mbititull: Botime.

80. Anonim, Kontributi i Eqrem abejt dhn dialektologjis historike. Rilindja, Prishtin, 14 mars 1981. 81. Asllani, Ramadan, Disa forma prapashtesore n onomastik, sipas abejt. Kumes e lexuar n Sesioni shkencor, 1998.
Prfundimi n dorshkrim: Sipas mendimit tim, prapashtesat: aj, -aj dhe isht n onomastik, prve funksionit prapashtesore, ato njherit paraqesin edhe mbaresat e nj shumsi kolektiv, qoft formime prej emrash vetjak, qoft prej atyre prgjithshm , (ku zakonisht formimet emrvendeve me prapashtesat aj dhe isht kan pr baz nj emr t prgjithshm). Pr kto prapashtesa, bashkautort Xhovani- abeji nuk thon se kan nj shums kolektiv, sikur thon pr prapashtesn as. N onomastik, prapashtesa aj ka nj shtrirje t prgjithshme gjeografike-gjuhsore n trojet shqiptare, s cils, gjat historis, m s shumti iu bn dhunime gjuhsore prapashtesore sllave dhe turke. Me kt prapashtes fomohen m s shumti emra topik, por sidomos patronime e natroponime shqipe. Prania e saj sht e hershme n hapsirat shqiptare, e cila u dhunua nga pushtues t ndyshm, duke u prshtatur sipas tekeve t tyre. Variantja e ksaj prapashtese, -aj sht m pak e prhapur n hapsiat shqiptare. Nj prhapje t gjer ka edhe prapashtesa sht, por vrehen anime t saj. M e pranishme gjendet n Kosov, dhe amri n formn e sotme t mirfillt isht, kurse n Sanxhakun e Nishit, ajo na del n formn iste, po gjendet aty-ktu edhe n formn isht. N vshtrimin ton, prapashtesat th dhe z, n onomastik, na jan dukur q kan karakter regjional. Ato, sipas nesh, fomojn emra topik e mikrotopik kryesisht n Shqiprin Jugore dhe n amri, pa e mohuar pranin e saj sporadike edhe n vende t tjera. Kto prapashtesa, t cilat n fjalformim dhe n studimet e A. Xhuvanit dhe t E. abejt pr to, njihen si prapashtesa zvogluese e pejorative, n onomastik, kujtojm se ato m shum kan vetm

42

rol fjalformues e m pak zvoglues, pr arsye se shumica e tyre emrtojn vende t vogla q nuk kan lidhje me madhsin e primitivit, sepse nuk kan dal prej tyre, megjithat, ka edhe prjashtime.

82. B(eqiri), Sh(aip), Vepra komplete e dr. Eqrem abejt, Bota e re, Prishtin, 15. 2. 1978, f. 16.
Mbititull: Botime t reja. Nntitull: Nga fundi i vitit t kaluar redaksia e botimeve t NGBG Rilindja n bibliotekn Linguistika nxori botiomin komplet t veprave t Prof. dr. Eqrem abejt, njrit ndr gjuhtart m t shquar bashkkohs me renome botrore. (16)

83. B(Beqiri), Sh(aip), Vepra komplete e dr. Eqrem abejt. Shkndija, Prishtin, 1977, nr. 3-4, f. 16.
Mbititull: Botime t reja.

84. Badallaj, Imri, Shum t fala nga Prizreni. Kartolin nga Prizreni. 30. 8. 1976. 85. Badallaj, Imri, Disa pikpamjet t Eqrem abejt rreth kuantitetit t vokaleve t shqipes (Somme viewpoints of Eqrem abej on the quantity of vocals in albanian), Filologji, nr. 8, Universiteti i Prishtins Fakulteti i Filologjis, Prishtin, 2000, f. 99-106.
Summary: During the whole work of his Eqrem abej devoted paid attention to the matters having to do with historical phonetics. Therefore, he did so to the matters having to do with historical phonetics. Therefore, he did so to the vocal quantity in Albanian and assertions and precise evaluations that have a special scientific value. He treated this phonetic phoneme as one of the phenomena that is of the primary importance in the sphere of historic phonetics. This is phoneme that appeared in Albanian very early and as such it has covered almost all the Albanian language. His research work on this phenomenon started pointing out the most characteristic examples taken from the writings of northern authors and analyzing some old toponyms of the Albanian original heritage. The speeches in diasporas offered this linguist great contribution, so that he achieved his good results on this point. The data of some linguists, such as: Bopp, Dozon, Pekmezi, Weigand,

43

Jokle and Shepper were disputable to abej. Accordingly, with his linguistic competences he pointed to many assertions dealing with them, and he put many of them into the right place. abej with his very convincing explanation informed the interested people in historic phonetics of Albanian that the quantity of Albanian vocals is quite an old phenomenon and melted into both dialects; it has phonological value and is realized with different length levels. Accordingly, seeing that the phenomenon has a broad expansion and is present in both Albanian dialects, he is right to conclude that the phenomenon is old, and the Albanian language does not seem to have broken its link with the old state, and as a result he added: "in comparison with other Indo-European languages it results that Albanian, with all its strong smoothing affects of analogy, it has preserved its old length quite well, or that obtained through contraction". However, for a right precision of this phonetic phenomenon, wherever it was caused, abej prefers the application of up-to-date experimental methods, as only in this way, precise results and definitions of phonetic parameters of every vowel in all positions in Albanian speeches could be separately given. Otherwise, Eqrem abej proved this phonetic phenomenon by recognizing three vocal lengths in accented positions.(105106).

86. Badallaj, Imri, Pikpamjet e abejt rreth kuantitetit t vokaleve n gjuhn shqipe. Kumtes e lexuar n Sesioni shkencor, 1998:
Rezyme: Eqrem abej gjat tr puns s tij i ka kushtuar vmendje t veant shtjeve q kishin t bnin me fonetikn historike. Prandaj, edhe pr kuantitetin e vokaleve t gjuhs shqipe kemi konstatime dhe saktsime, q kan nj vler t veant shkencore. Ai kt fenomen fonetik e trajtonte si ndr dukurit, q kan nj rndsi t veant n sfern e fonetiks historike, fenomen ky pra, q sht dukuri n shqipen shum hert dhe si i till ka kapur pothuajse mbar shqipen. Gjurmimet e tij rreth ksaj dukurie i kishte nisur, duke i vn n spikam shembujt e nxjerr nga shkrimet e autorve t Veriut si dhe, duke i zbrthyer disa nga toponimet m t vjetra t trashgimis burimore t shqipes. Edhe t folmet e diasporave, gjuhtarit ton i kan dhn krah e dor, q n kt pik t arrij rezultate sa m t mira. T dhnat e disa gjuhtarve, si: t Boppit, t Dozonit, t Pekmezit, t Weigandit, t Joklit dhe t Sheperit, pr

44

abejn jan t diskutueshme, prandaj, ky me kompetencat shkencore q kishte, vuri gisht n shum konstatime t tyre, ndrsa shumicn nga ato i vuri n binaret e qndrueshme. abej me shpjegimet e tij mjaft bindse, i njofon t interesuarit e fonetiks historike t shqipes, se kuantiteti i vokaleve n shqipen sht dukuri mjaft e vjetr, e shtrir n t dy kryedialektet, ka vler fonologjike, q realizohet me shkall t ndryshme dhe q ka prfshir mbar gegrishten dhe disa t folme toske, si labrishten dhe amrishten. Pra, duke pare se dukuria ka nj shtrirje t gjer dhe sht prezente n t dy dialektet e shqipes, me t drejt ky konstaton se kjo dukuri sht e mome, q si duket, n kt pik shqipja nuk i ka kputur fijet e saja t stadit t vjetr, prandaj edhe shton: Nj krahasim me t tjera gjuh indoeuropiane rezulton q shqipja, n gjith efektet e forta rrafshuese t analogjis, i ka ruajtur mjaft mir gjatsit e lashta, ose ato, q jan prftuar nga kontraksioni. Mirpo, pr nj saktsim sa m t drejt t ktij fenomeni fonetik, kudo q ky sht shkaktuar, abej preferon aplikimin e metodave bashkkohore eksperimentale, se vetm n kt mnyr, pr dukurin n fjal mund t jepen saktsime dhe prcaktime t parametrave fonetik pr do zanore n t gjitha pozicionet pr t folmet e shqipes ve e ve. Prndryshe, E. abej kt fenomen e argumenton n shrbim t njohjes s tri gjatsive t zanoreve n pozicione t theksuara.

87. Bajinca Isa, Rregullat e drejtshkrimit t shqipes(Projekt) hap i rndsishm drejt kristalizimit t norms letrare. Universiteti Shtetror i Tirans, Instituti i Historis dhe i Gjuhsis. Komisioni hartues: Androkli Kostollari, Eqrem abej, Mahir Domi. Asistent: Emil Lafe. Tiran 1967, 214 faqe. - Gjurmime albanologjike, Prishtin, 1970, nr. 1-2, f. 245-259; -Probleme t gjuhs letrare shqipe dhe t drejtshkrimit t saj (Studime dhe artikuj), Tiran, 1972, vll. II, 1, f. 224-248. 88. Bajinca Isa, Eqrem abej dhe shqipja e njsuar letrare. Rilindja, Prishtin, 13 gusht 1988, f. 12. 89. Bajinca, Isa, Shum t fala nga Prizreni. Kartolin nga Prizreni. 30. 8. 1976.

45

90. Bajinca, Isa, Eqrem abej dhe shqipja e njsuar letrare. Gjuha shqipe, nr. 3, 1987, IAP, Prishtin, f. 1-3. 91. Bajinca, Isa, Eqrem abej dhe shqipja e njsuar letrare, SNGJLKSH, 1987
Tri aksioma t abejt prkitazi me rrugn q kishte ndjekur shqipja letrare: E para, kjo form, pra forma e shkruar e gjuhs shqipe, gjat prdorimit t saj ka ardhur duke i thjeshtsuar gjithmon e m shum n trajtat e sistemit fonetik e gramatikor dhe sht pasuruar n visar t fjalve. Ky proces, pr mendimin e tij, vazhdon edhe n ditt tona; Aksima e dyt sht konvergjenca, pra nj zhvillim afrues q sht ndjekur prej kohsh n format e shqipes s shkruar. Dhe, po t vshtrojm gjendjen e shqipes s sotme letrare, kur kjo sht e njsuar plotsisht, mund t pohojm q prpjekjet konvergjente, t intensifikuara sidomos pas lirimit, bn t mundshme, prpos t tjerash, q n norm letrare t ngrihen njkohsisht edhe elemente dalluese nga m t mdhat n sistemet e dialekteve dhe t ishvarianteve t shqipes letrare, si jan, po e zm, rotacizmi e jorotacizmi, grupet e zanoreve ue e ua e t tjera. Mbshtetjen e fuqishme t gjuhs letrare mbi gjuhn e folur e mbi gjuhn popullore, abej e konsideronte aksiom t tret n zhvillimin e shqipes letrare: Gjuha popullore prbn rrnjn q ushqen n mnyr t pareshtur gjuhn e shkrimit. Kur kjo largoher nga ligjrimi popullor, largohet njkohsisht edhe nga masat popullore dhe rrezikon t bhet nj gjuh letrare, nj gjuh artificiale. (182)

92. Bajinca, Isa, Fjala e hapjes, n mbrmjen prkujtimore t 10-vjetorit t vdekjes s Eqrem abejt. Shih, Sh(yqri) Galica, Figur madhore e kulturs shqiptare (Mbrmje e madhe prkujtimore n 10-vjetorin e vdekjes s Akademik Eqrem abejt). Rilindja, Prishtin, 10. 5. 1990, f. 10.
Mestituj: 1. Gjuha sht treguesi m i dallueshm i do njeriu dhe i do populli. 2. Njsia kombtare e njsia letrare.

93. Bajinca, Isa, Gjuha dhe konceptet gjuhsore t E. abejt n studimet shkencore, Tribuna shkencore, 1993.

46

94. Bajinca, Isa, Idet e abejt pr shqipen letrare n konferenca shkencore. Kumtes e lexuar n Sesioni shkencor, 1998 95. Baliu, Begzad, Rreth kritiks s Selman Rizs pr veprn e Eqrem abejt dhe tezat e tij pr Gjon Buzukun dhe Mesharin, (Selman Riza, Relacion i zgjeruar mbi ribotimin kritik t Gjon Buzukut nga Eqrem abej(1958), Selman Riza, Vepra, I, ASHA e Kosovs, Prishtin, 1997), Fjala, revist pr kultur, art, letrsi, Prishtin, viti XXXII, nntor, 1999, nr. 6, f. 10.
Mbititull: N tetdhjetvjetorin e lindjes. Nntitujt: Hyrje, Konceptet shkencore si mosmarrveshtje, Nj fillim i ri apo vazhdim i mparshm i polemikave t panjohura. Hyrja: N botn shkencore shqiptare personaliteti i Selman Rizs dhe vepra e tij m pak kan qen objekt trajtimi dhe madje referimi, n krahasim me shtigjet q ka hapur n fush t albanologjis dhe me konceptet q ka prdorur n veprn e tij. N kt drejtim m shum sht folur gojarisht si pr njeriun me prirje t skajshme kulturore dhe shkencore, pr kapriciozitetin e tij shkencor dhe mendor, pr kryeneqsin e tij gjat diskutimeve shkencore pr kokngjeshurin kok kosove, pr kmbngultsin e tij n metodat dhe konceptet shkencore prball koncepteve me prirje ideologjike, prmes t cilave pretendohej t prvijoheshin t gjitha vlerat shkencore, madje pa prjashtim etj. Do thn q n fillim se konceptet e tij kritike-shkencore lidhur me metodat shkencore t abejt nuk kan t bjn me konfrontimin e koncepteve m t avansuara shkencrisht t Prof. Selamn Rizs, prball koncepteve t kohs (p.sh. marksizmit gjuhsor), por me koncepte thjesht t natyrs gjuhsore q insistonin ti diktonin dy burrat m t mdhenj t shkencs shqiptare n shekullin XX: Prof. Eqrem abej dhe Prof. Selman Riza. Relacioni i zgjeruar mbi ribotimin kritik t Gjon Buzukut lind pikrisht n kt rrjedh dhe sado nuk dim nse ekziston ndonj dorshkrim kritik tjetr i Selman Rizs, pr studimet gjuhsore t prof. abejt, ne dim nga bashkkohsit e tyre, punonjs shkencor n Institutin e Gjuhsis se edhe m von prof. abej dhe prof. Riza dy korifenjt m t mdhenj t gjuhsis shqiptare kan pasur moskuptime q kishin t bnin me konceptet gjuhsore dhe sidomos me metodn e studimit. (10)

47

96. Baliu, Begzad, Bibliografia abej, (Mina GeroPetrit Kotrri, Bibliografi e shkrimeve kushtuar Eqrem abejt, Camaj-Pipa Shkodr, 2000, f. 132), Pasqyra, v.II. nr. 29, 16 qershor 2000, Prishtin, f. 17 97. Baliu, Begzad, shtje t studimit t onomastiks n veprn e Eqrem abejt. Tez e magjistraturs, f. 144. Mbrojtur publikisht m 5 maj 2000, para Komisionit dr. Rexhep Doi (mentor), Institutin Albanologjik t Prishtins, Dr. Ruzhdi Ushaku (kryetar), Fakulteti FilologjisDega e Gjuhs Frnge dhe Dr. Abdullah Zymberi, antar, Fakulteti i Msuesis, n Institutin Albanologjik t Prishtins.
Prmbajtja PARATHNIE Shkurtesat KREU I Kontributi i Profesor Eqrem abejt n fush t studimeve albanologjike I. Jeta dhe vepra II. Kontributi n fush t studimeve albanologjike 1. Kontributi i Eqrem abejt n studimin e onomastiks prmes historis s gjuhs shqipe 2. Kontributi i E. abejt n studimet etimologjike 3. Kontributi i E. abejt pr studimin e onomastiks m an t fonetiks dhe t gramatiks historike KREU II shtje t metods s studimit t onomastiks 1. abej - ndrmjet filologjis dhe linguistiks 2. Studiues me akribi t thell shkencore n fush t onomastiks 3. Rndsia e mbledhjes sistematike t toponimeve 4. Studime t rndsishme n fush t onomastiks 5. Studjuesit pr studimet onomastike t abejt KREU III

48

Shtresat e onomastiks historike t shqipes dhe autoktonia e shqiptarve 1. Hipotezat 2. Autoktonia e shqiptarve dhe onomastika sipas abejt 3. Origjina ilire e shum toponimeve e antroponimeve KREU IV Etnonimi arbr 1. Interesimi i abejt 2. Horizonti historik dhe hapsira gjeografike 3. Shtrirja gjeografike 4. Aspekti biblik i shpjegimit t etnonimit arbr 5. Baza antroponimike e etnonimit arbr-shqiptar 6. Aspekte gjuhsore (onomastike) t rrnjs alb- arb7. Etnonimi arbr n gjuhn serbe 8. Etnonimi arbr-shqiptar dhe strkeqja e tij 9. Nga strkeqja n eufemizm KREU V Emri i Dardanis 1. Historia 2. Aspekti gjuhsor 3. Emri i Dardanis dhe fisi i Pirustve KREU VI Arbresht e Italis dhe prejardhja e tyre sipas onomastiks 1. Prkushtimi i prhershm 2. Historia 3. Veorit gjuhsore dhe historike t emrave t arbreshve n Greqi dhe Itali PRFUNDIME Literatura Pasqyra e lnds Rezyme: Eqrem abej sht njri nga prsonalitetet e shquara t gjuhsis shqiptare t shekullit XX. I lindur n fillim t ktij shekulli, abej shnon kulmet e t arriturave shkencore n fush t historis s gjuhs (fonetik, etimologji, onomastik), sidomos nga gjysma e dyt e shek. XX kur ai bhet edhe bart jo vetm i studimeve t brendshme shqiptare por edhe prezentimit t tyre n

49

shkencn e prbotshme. Pra, t merresh me studimet e Eqrem abej d.m.th. t merresh me historin e zhvillimit t saj n teori dhe praktik. T merresh me studimet gjuhsore t Eqrem abejt dmth t merresh me zhvillimin e saj t brendshm dhe n kontekst t rezultateve t saj n gjuhsin ballkanike dhe evropiane. Nga jeta e Eqrem abejt do t mund t t veonim dy momente: studimet n Austri dhe prgatitjen shkencore nga albanologu m i madh i ktij shekulli Norbert Jokli dhe angazhimin e tij t par shkencor n gjirin e rrethit kulturor t Shkodrs. Nse formimi i tij shkencor n filologji klasike, i pajisur edhe me dijen m t re t kohs i detyrohet shkolls gjermane, vijimi dhe mosavansimi i tij me drejtime dhe rryma bashkkohore, madje shpesh laboratorike i detyrohen rrethit t Shkodrs ku punohej me ngulm mbi nj tradit klasike t filologjis, prandaj n kt tem un abejn e radhis n grupin e gjuhtarve gjerman q mbulohen me termin Sprachwisenschaft dhe pr t cilt shpesh her kufiri ndrmjet studimit linguistik dhe filologjik shpesh sht i pakuptueshm. Rrjedhimisht kam konstatuar se emri filolog abejt i shkon vetm kur ky term nnkupton t gjitha llojet e hulumtimit gjuhsor. (Malmberg) N korpusin e madh t Studimeve etimologjike n fush t shqipes dhe n studimet nga historia e gjuhs shqipe e sidomos n studimet nga fusha e ngusht e onomastiks, abej sht marr me nj numr t madh toponimesh e antroponimesh q kapin nj koh nga prehistoria e deri te koha m e re, por mbylljen e ktij kapitulli e shoh t mundshm pas botimit t plot t Studimeve etimologjike n fush t shqipes me rast do t mund t bhej edhe sinteza prfundimtare sipas shtresave historike dhe gjuhsore, prndryshe nuk e shoh t arsyeshme shqyrtimin e do njrit ve e ve. N kt studim jam ndalur n shqyrtimin e etnonimit Arbr dhe kam prkrahur zgjedhjen gjuhsore t abejt, krahas t gjitha zgjedhjeve t dala deri m tash dhe i kam shtuar ksaj zgjidhjeje besoj element t veant kur i kam emrtuar bartsit e etnonimit Arbr, duke i quajtur ata nomad (shtegtar) t lir t kohs s prhapjes s krishterizmit n mos edhe m hert. Sido q t jet, misioni i tyre ka prfunduar para ardhjes s sllavve n Ballkan. Sa i prket emrit shqiptar, abej nuk sht prcaktuar dhe sht luhatur gjat shqyrtimit t hipotezave t t tjerve, ndrsa un ato gjurm i gjej n frkimet arbrore me botn italike, duke iu bashkuar kshtu Gustav Majerit e Rexhep Ismajlit dhe jo me ndryshimet vetm t pushtimeve osmane.

50

N nj kapitull t veant jam ndalur n emrin e Dardanis dhe pasi kam shqyrtuar zgjedhjet e deritashme duke prfshir ktu edhe abejn, besoj se e kam vrtetuar m gjersisht nj tradit t gjat t veprimit paralel t emrave popullor (nacional) dhe atyre libror, gjurmt e t cils vin deri n kohn ton. N nj kapitull t veant trajtohet toponimia e arbreshve t Italis, me t ciln abej insistonte t vrtetonte se onomastika e arbreshve t Italis bn pjes n onomastikn e prgjithshme shqiptare. Besoj se edhe un kam arritur t vrtetoj dhe t plotsoj gjuhsisht nga aspekti diakronik dhe nga aspekti gjeografik prhapjen e shqiptarve n koh dhe n hapsir.

98. Baliu, Begzad, Prgatitet vepra e Profesor abejt, Zri, e prditshme, Prishtin, 23 dhjetor 2000, f. 18. (Ka dal pa emrin e autorit) 99. Baliu, Begzad, Autoktonia e shqiptarve. E prditshmja Bujku, 6 shtator 1996, Prishtin, f. 13.
Mbititull: Kontributi i prof. abejt n fush t onomastiks. Nntitulli: Hulumtuesit e studimeve abejane kan vn re nj interesim t hershm dhe t veant t prof. abejt pr historin, kulturn, folklorin, gjuhn, letrsin etj., t arbreshve t Italis. Mestitutj: Origjina ilire e shum toponimeve. Parashtesat dhe prapashtesat n onomastikn shqiptare. Arbresht e Italis n dritn e onomastiks.

100. Baliu, Begzad, Bota shkencore e prof. Eqrem abejt. Gjuha shqipe, Instituti Albanologjik i Prishtins, Prishtin, 1998, f. 60-63.
Citojm: Gjuhsia shqiptare ka njohur nj numr t madh studiuesish, t cilt nga aspekte t ndryshme, t prgjithshme dhe t veanta kan dhn kontribute t shumta. N mesin e tyre kryet e vendit e zn tri personalitete shkencore: Aleksandr Xhuvani, Eqrem abej dhe Selman Riza. (60)

101. Baliu, Begzad, Bota shkencore e profesor Eqrem abejt, -Shenjzat, Prishtin, 1998, f. 13-14.

51

102. Baliu, Begzad, Ekzili n fusnot, (E. abej- n 90-vjetorin e lindjes), Sheshi, nr. 20-21, shtator-tetor 1998, Prishtin, f. 11.

103. Baliu, Begzad, Emri i shqiptarve. Kumtes e lexuar n Sesioni shkencor, 1998. 104. Baliu, Begzad, Norbert Jokli dhe abej: ndrlidhje personale dhe shkencore. Kumtes e lexuar n Konferencen shkencore albanologjike, n nderim t albanologut t shquar Norbert Jokli (1877-1942). Universiteti i Shkodrs Luigj Gurakuqi, Fakulteti i Shkencave Shoqrore, Shkodr, 28-29 qershor 2002.
N vend t prfundimit: T kthehem edhe njher n fillim: Duke lexuar dhe rilexuar veprn e abejt dhe duke par rezultatet e tij shkencore, kam msuar se rezultatet e mdha shkencore nuk arrihen nga nj njeri dhe nga nj brez studiuesish, ato bhen historike kur vlerat e tyre i provojn njri pas tjetrit msuesi dhe nxnsi, aq m tepr kur ato i provojn msuesi dhe nxnsi q u takojn dy brezave n vazhdim. Ata jan shembulli m i mir se si duhet krijuar nxnsi dhe si duhet plotsuar msuesi. Fjaln e kem pr nj tradit t shklqyeshme dhe pr shembullin se si duhet br ajo. Tradita e msuesit dhe e nxnsit: KremerJokli-abej etj., le t jet nj shembull jo vetm shkencor, por edhe kolegial se si duhet t organizojm studimet albanologjike edhe sot. Le t jet kjo nj prej arsyeve pse n kt prvjetor kujtimi, veprs s Joklit dhe t abejt u jam asur paralelisht: marrdhnieve personale, t cilat u prfolen ktu, dhe ndrlidhjeve, respektivisht koncepteve e rezultateve shkencore, t cilat duhet asur paralelisht jo vetm me temat e kapura por edhe me bazn shkencore t tyre. Kur nj dit t kemi nj pasqyr t plot t studimeve dhe rezultateve t shkolls austro-gjermane dhe kur brenda saj t veojm shum rezultate t paprsrishme t Norbert Joklit, ather mendimi yn pr studimet abejane do t jet m i sakt dhe m i plot. Hapat e par tashm jan br. Sintezat e Profesor Shaban Demirajt pr historin e gjuhs e t prejardhjes s popullit shqiptar; Traktati i historis s albanologjis nga Profesor Jup Kastrati; sintezat dhe studimet e thelluara t Profesor Kolec Topallit e Rexhep Ismajlit n fush t fonetiks historike;

52

krahasimet dhe vlersimet primtuese t Profesor Idriz Ajetit, Profesor Petrit Kotrrit, t David Luks e t Bardhyl Demirajt n fush t etimologjis etj., paraqesin rezultatet e para t ktij vlersimi.

105. Baliu, Begzad, Eqrem abej dhe albanologjia. Tribuna shkencore 1993.
Shnim: Fjala e mbylljes n Tribunn shkencore t organizuar nga Qerthulli i t rinjve t onomastiks Eqrem abej n Prishtin, m 11 qershor 1993 n bashkpunim me Institutin Albanologjik t Prishtins. Teksti i plot: T nderuar pjesmarrs t tribuns shkencore Prof. Eqrem abej dhe albanologjia. Besoj se n fund t ksaj tribune do t mund t ndahemi t knaqur pasi ktu u ngritn dhe u theksuan disa prej kontributeve q ka dhn prof. abej n fush t albanologjis. Besoj se nga kjo tribun kemi msuar shum ne shkenctart, publicistt, biograft, jan frymzuar poett etj. Kam shum besim se kjo tryez e ka arritur qllimin e vet. Nse sht kshtu, skam pse t mos jem i lumtur.

106. Baliu, Begzad, Eqrem abej dhe studimet letrare. Jeta e re, 1998.
Fjala hyrse: me botimin e ktij numri t veant t Jets s re, i cili do t trajtoj ekskluzivisht tematikn letrare, synohet q kontributi i Prof. abejt n fush t letrsis ti afrohet lexuesit n mnyr mundsisht sa m t plot n dy pikpamje: a) krijimtaria prafrsisht e trsishme, letrare e Prof. abejt dhe b) t tjert pr krijimtarin letrare t Prof. Eqrem abejt dhe disa poezi kushtuar ktij kolosi t gjuhsis e t letrsis shqiptare. (513)

107. Baliu, Begzad, Gjurmve t profesor abejt n Kosov (Letra, kujtime, fotografi). Shih Bujku, 23 tetor 1997, Prishtin.
Mbititull: Faqja e letrave. Nntitull: N shenj t prvjetorit t 90 t lindjes s Eqrem abejt (1908-1998) jam duke prgatitur librin me titull Eqrem abej n Kosov (Letra, kujtime, fotografi). Teksti i plot: Ftojm t gjith ata q kan t dhna t tilla, q letrat, kujtimet dhe fotografit ti drgojn n adres t Institutit

53

Albanologjik (pr Begzad Baliun) dhe Gazetn Bujku (pr Berat Luzhn). Ju falmderit pr ndihmn tuaj. Autor: Begzad Baliu.

108. Baliu, Begzad, N themele t gjuhsis e t letrsis. - Jeta e re, 1998 f. 704-710. E. abej, Elementet e gjuhsis e t literaturs shqipe, Libr leximi pr shkollat e mesme, (ribotim fototip), Prishtin, 1996.
Mestituj: I. N vend t hyrjes; II. Libri, III. Struktura e librit, a) Gjuhsia; b) Literatura, c) Antologjia-pjes t zgjedhura; IV. Prjashtimi i letrsis s bejtexhinjve; N vend t prfundimit: Ribotimi i librit t E. abejt, Elementet e gjuhsis e t literaturs shqipe pas m shum se gjashtdhjet vjetve, n kaprcyell t orientimeve t reja n nivel gjithkombtar, n sistemin arsimor, me qllim t nxjerrjes s vlerave t mirfillta letrare dhe shkencore, sht nj rast i mir pr t pasqyruar traditn n bashkkohsi. Prania e saj n shkollat tona ndihmon njohjen integrale t vlerave mbizotruese t gjuhs, t letrsis dhe t kulturs shqiptare. N kushte t sotme, t riardhjes s vlerave m t qndrueshme artistike; t lufts kundr anarkis dhe qasjes shpesh diletante n paraqitjet kulturore, letrare dhe shkencore; t lufts pr t mbrojtur cilsin e vlerave n shkollat shqipe, t pushtuara vite me radh nga Beogradi etj., libri i Prof. abejt na del n ndihm t krkimit t normave t domosdoshme shkencore, sidomos gjat prgatitjes s teksteve shkollore. Natyrisht, ktu nuk prjashtohet eprsia e metodave t sotme m t avansuara shkencore pr prgatitjen e teksteve shkollore dhe mundsit e studiuesve (pedagogve) t sotm pr krijimin e teksteve bashkkohore, mirpo shikuar prej vlerave t sotme, vepra e Eqrem abejt edhe m tutje mbetet pik referimi. M n fund, dalja e librit m t ri t letrsis shqipe pr shkollat e mesme, e cila pr shumka n strukturn e saj, pik mbshtetse ka pikrisht kt vepr t Prof. abejt, dhe prfshirja e saj n programin gjithkombtar t shkolls shqipe, a nuk flet mjaftueshm pr nivelin e lart shkencor q kishte libri para m shum se gjashtdhjet vjetve dhe pr shkalln e qndrueshmris s saj edhe n fund t ktij shekulli. f. 709-710.

54

109. Baliu, Begzad, Nj vepr e rndsishme n fush t albanologjis Gazet shqiptare, e prdyjavshme v. I. Nr. 10, 22. 07. 1997, Prishtin, f. 19.
Mbititull: N themele t gjuhsis e t letrsis shqiptare. Prof. Eqrem abej, Elemente t gjuhsis e t literaturs shqipe, Etruria, Prishtin, 1996, f. 201. Nntitujt: N vend t hyrjes; Struktura e veprs; Letrart e ndryshm t shkrimtaris; N vend t prfundimit. N vend t prfundimit: Ribotimi i librit t Prof. Eqrem abejt Elemente t gjuhsis e t literaturs shqipe, pas m shum se gjashtdhjet vjetve, n kaprcyell t orientimeve t reja n nivelin gjithkombtar, n sistemin arsimor, me qllim t nxjerrjes s vlerave t mirfillta letrare dhe shkencore, sht nj rast i mir pr t pasqyruar traditn n bashkkohsin. Prania e saj n shkollat tona ndihmon njohjen integrale t vlerave mbizotruese t gjuhs, letrsis dhe kulturs shqiptare. (19)

110. Baliu, Begzad, Onomastika - fush e dijes abejane. -E prditshmja Bujku, Prishtin, 3 shtator 1996, f. 13.
Mbititull: Kontributi i Profesor Eqrem abejt n fush t onomastiks (1). Nntitulli: N gjuhsin shqiptare, prof. Eqrem abej paraqitet si shkenctar shumdimensional dhe kontributi i tij n fush t onomastiks sht prijs edhe n ditt tona.(13) Nntitujt: Studiues me akribi t thell shkencore, Rndsia e mbledhjes sistematike t toponimeve. Boks: Kan shkruar pr abejn.

111. Baliu, Begzad, Origjina e emrit t shqiptarve. -Bujku, Prishtin, 4 shtator 1996, f.13.
Mbititull: Kontributi i Profesor Eqrem abejt n fush t onomastiks(2). Nntitull: Toponomastika burim i vlefshm pr historin. Materialet onomastike pjes e pasuris leksikore t zhdukur. Cila sht gurra e prapashtess esh i emrit etnik Arbnesh, Arbresh.(13) Nntitujt: Prej njsive t vogla e deri te vllimet shkencore. Emri i shqiptarve.

55

112. Baliu, Begzad, Pikpamjet e Prof. abejt pr veprn gjuhsore t Gustav Majerit, studimi i lexuar n sesionin shkencor, Rndsia e veprs s Gustav Majerit pr studimet albanologjike, - Sesion shkencor kushtuar 100vjetorit t botimit t kngs kreshnike shqiptare, IAP, Prishtin, m 15. XII. 1997.
Nntitujt: Prejardhja e popullit shqiptar dhe e gjuhs shqipe; Marrdhniet e shqipes me gjuht e tjera; Historia e dialekteve t shqipes; Themeluesi i fonetiks historike t shqipes; Autori i fjalorit t par etimologjik t shqips; Parashtesat dhe prapashtesat; Prfundime.

113. Baliu, Begzad, Pikpamjet e Prof. abejt pr veprn gjuhsore t Gustav Majerit. (fragment). Shenjzat, 1998, f. 22-23.
Nntituj: Pr personalitetin e tij; Shqipja, gjuh indoevropiane; Prejardhja e popullit shqiptar dhe e gjuhes shqipe; Fusnotat.

114. Baliu, Begzad, Pikpamjet e Prof. abejt pr veprn gjuhsore t Gustav Majerit, -Gustav Meyer Jeta dhe vepra, Kumtesa t Sesionit shkencor Rndsia e veprs s Gustav Majerit pr studimet albanologjike -sesion shkencor kushtuar 100-vjetorit t botimit t kngs kreshnike shqiptare, Prishtin, m 15. XII. 1997, Institutit albanologjik t Prishtins, Prishtin, 1998. 115. Baliu, Begzad, Prejardhja ilire e gjuhs shqipe. -Bujku, e prditshme, Prishtin, 5 shtator 1996, f. 13.
Mbititull: Kontributi i Profesor Eqrem abejt n fush t onomastiks, (3), Nntitull: Cilat ishin hipotezat me t cilat disa studiues dshmonin prejardhjen trake apo dako-mize t gjuhs shqipe? (13) Nntitujt: Autoktonia e shqiptarve dhe autoktonia. Argumentet trake e dako-meze. Boks: Intelektual me akribi shkencore.

116. Baliu, Begzad, Shaban Demiraj, Eqrem abej Nj jet kushtuar shkencs, SHB 8 Nntori, Tiran, 1990,

56

f. 272. - Gjurmime albanologjike - seria e shkencave filologjike, 24-1994, Prishtin, 1995, f. 198-202.
Duke e mbyllur: Duke e mbyllur kt vshtrim pr veprn Eqrem abej -Nj jet kushtuar shkencs, pr t ciln autori i saj Shaban Demiraj thot se ka br prpjekje, sado pak pr t hedhur drit n veprn madhore t Prof. abejt, m duhet t them se njmend me nj asje t till t rastit (n kt rast e prgatitur n shenj t prvjetorit t vdekjes) nuk mund t hidhet drit n veprn jetsore dhe shkencore t E. abejt, mirpo niveli i lart i prkushtimit, akribia e thell shkencore, me qllim t prezentimit t vlerave dhe kulmeve m t arrira t puns s tij shkencore, kt monografi e bjn shum t mueshme dhe pa u mbshtetur n rezultatet e saj, n t ardhmen nuk mund t paramendohen studimet mbi jetn dhe veprn e Prof. Eqrem abejt.(202)

117. Baliu, Begzad, Biblioteka: Eqrem abej: Origjina e popullit shqiptar dhe e gjuhs shqipe. Temat. Shih arkivin e autorit. 118. Baliu, Begzad, Bota shkencore e profesor Eqrem abejt. Rilindja, 17 prill 1999, f. 14; 18 prill 1999, f. 14.
Nntitutull: Nntdhjet vjetori i lindjes s gjuhtarit Eqrem abej: Ylli q do t shndris gjithmon n studimet shqiptare. Nntituj: Kalimi n Vjen vendimtar pr rrugn e tij shkencore. Studiues i shkolls evropiane.

119. Baliu, Begzad, Dhns dhe prcjells serioz i mendimit shkencor, n emisionin Pr shqiptart jasht atdheut, Radio Tirana, Tiran, 28 maj 1993, n orn 16. 120. Baliu, Begzad, Dhns dhe prcjells serioz i mendimit shkencor. Rilindja, 28 maj 1993, Tiran, f. 9.
Nntitull: Shtrohet nevoja e formimit t Institutit t Studimeve t profesor Eqrem abejt: Gjysm shekulli pun e abejt n gjuhsin shqiptare. Citojm: N kt shkrim, ndrkaq, dshirojm t vm n dukje edhe nj kontribut interesant pr personalitetin e profesor abejt. Pra, do t vm n dukje disa punime t hershme, po edhe t mvonshme dhe kontributin e tij n nj fush t veant, n

57

fushn e shkrimit t njsive enciklopedike, skicave etj., t ktij lloji.

121. Baliu, Begzad, Emri i Dardanis. - Dardania Sacra, nr. 2, Prishtin, 2000, f. 333-344.
Prkushtim: N shenj nderimi ilirologve, Prof. Eqrem abejt dhe profesor Aleksandr Stipeviqit), Nntitujt: 1. Historia; 2. Aspekti gjuhsor; 3. Emri i Dardanis dhe fisi i pirustve. Summary: The name of Dardania. In this paper the author raises once again his hypothesis on a historical Illyrian parallel the name Dardania and the Latin Pirustae. The fact that the Celts stretched on an area wider than Dardania, i.e. that the cultural heritage (both material and spiritual) is original in the entire Balkan area. The question of preservation of the name of the Dardanians and Pirusteans should be linked through an appealing, metaphoric way of the language of the Latins not for country but for its people, therefore their name too comes it in chronicles more present than the name of the country. After all, our hypothesis does not throw doubt on the ethic Illyrian Albanian presence here because both the toponym Dardania (dardh) and the Qafa e Prushit had a phonetic development according to the laws of the Albanian language. A Slavic strata of toponyms, mainly names of settlements in Kosova as well, should not be exaggerated or redone, much less be translated, as it is being done with the toponomy of Kosova, and it should not be linked to the pre-historic Dardania or Pirustae, either.(344)

122. Baliu, Begzad, Emri kombtar i shqiptarve n studimet e abejt. Kumtes e lexuar n Sesioni shkencor, 1998.
Nntitujt: Etnonimi Arbr; 1. Interesimi i abejt; 2. Horizonti historik dhe hapsira gjeografike; 3. Shtrirja gjeografike; 4. Aspekti biblik i shpjegimit t etnonimit arbr; 5. Baza antroponimike e etnonimit arbr-shqiptar; 6. Aspekte gjuhsore (onomastike) t rrnjs alb- arb-; 7. Etnonimi arbr n gjuhn serbe; 8. Etnonimi arbr-shqiptar dhe strkeqja e tij; 9. Nga strkeqja n eufemizm. Prmbajtja: Fakti q etnonimi arbr nuk kishte karakter krahinor por gjithkombtar dhe duke ju kthyer edhe njher prfundimeve t Skiroit dhe Shaban Sinanit, t cilat i nxora me

58

baz biblike, ne dalim me hipotezn se barts t emrit arbr nga Shqipria e Mesme, s paku deri tek dyndja sllave n Ballkan, ishin nomadt e lir q n gjuhn e sotme do t mund t quheshin shtegtar t lir arbror, t cilt vepronin si brenda ashtu edhe n skajet e trojeve etnike t arbrit, apo sikur shprehej Skiroi, aty ku ndizej nj zjarr, aty ishte Arbri. Kjo hipotez e jona i prgjigjet edhe mendimit t abejt se s pari u formua emri i vendit e pastaj doli emri i populit.

123. Baliu, Begzad, Eqrem abej, Elemente t gjuhs dhe t letrsis shqipe (1943). -Gjurmime albanologjike. Seria e shkencave filologjike, nr. 26, Prishtin, 1997.
Nntitujt: I. N vend t hyrjes; II. Libri, III. Struktura e librit, a) Gjuhsia; b) Literatura, c) Antologjia-pjes t zgjedhura; IV. Prjashtimi i letrsis s bejtexhinjve (kt nnkapitull e hoqi redaksia pa lejen time me arsyetim se e kam kritikuar abejn!); V. N vend t prfundimit.

124. Baliu, Begzad, Eqrem abej dhe grupi i gjuhtarve gjerman Sprachwisenschaft, Fjala, kultur, art, letsi, nr. 2-3, viti XXXIII, Prishtin, shkurt-mars 2000, f. 10.
N vend t rezymes: A ka qen dhe a sht Eqrem abej shkoll e gjuhsis shqiptare? A ishte abej linguist apo filolog? Cilat ishin metodat q prdori Eqrem abej n studimet shqiptare etj. Duke u nisur nga sa u tha m lart, mund t konstatojm: Studiuesit e veprs s abejt deri m tash nuk kan dhn ndonj prgjigje t prer pr at se a ka qen Eqrem abej filolog apo linguist n kuptimin e par t fjals, duke i dhn rndsi kryesisht filologjis si shkoll e studimeve t tij dhe drejtimit sociologjik t saj me n krye neolinguistt si dije baz dhe sendistt si rrym e mvonshme. Natyrisht jo rrall kur sht zn n goj ky problem, sht prsritur si mbules thnia e tij Un jam filolog!. N shum studime t tij, si do t thoshte Bertil Malmberg kufiri ndrmjet studimit filologjik dhe studimit linguistik shpesh sht i pakuptueshm. Emri filolog abejt i shkon vetm kur ky term nnkupton t gjitha llojet e hulumtimit gjuhsor. Rrjedhimisht, mund t thuhet se abej, si nxns i shkolls gjermane, me nj shtes t studimeve n Rom dhe njohje t mir t shkolls franceze (sendistve), n gjuhsi i takon grupit t gjuhtarve, q mbulohen me termin Sprachwisenschaft, term ky i cili prfshin

59

edhe filologjin edhe linguistikn. Hermann M. lberg thot: sht pr t ardhur keq q abej nuk arriti t formoj shkolln gjuhsore indoevropiane. Megjithat, vepra e tij studiohet n mnyr intensive. N kt pikpamje artikujt e autorve shqiptar flasin pr kontekstin moral m shum sesa pr orientimin a rrymn shkencore. Mund t thuhet se Eqrem abej nuk paraqet shkoll gjuhsore n kuptimin shkencor t nocionit. Rezultatet e shnuara n fush t gjuhsis duke shtuar ndonj element t metods, respektivisht duke ia prshtatur a saktsuar gjuhsis shqiptare, nuk paraqesin shkoll t re, por arritje t reja brenda ktij konteksti: filologu klasik q mbulon filologjin dhe linguistikn njkohsisht -n njrn an, dhe zbatuesin e rregullt t rryms s gjuhsis krahasimtare e sendistin, n ann tjetr. Prandaj do prpjekje pr ta shpjeguar abejn me metoda t reja, si do t thoshte Sosyr ai bhet i kritikuar.

125. Baliu, Begzad, Konceptet shkencore si mosmarrveshje. Rilindja, viti LV. 17 janar 2000, Prishrtin, f. 13.
Nntitull: Selman Riza, Relacion i zgjeruar mbi ribotimin kritik t Gjon Buzukut nga Eqrem abej (1958), - Selman Riza, Vepra, I, ASHA e Kosovs, Prishtin, 1997.

126. Baliu, Begzad, Pasqyr e projekteve shkencore n qerthullin e studimeve shqiptare Eqrem abej n Prishtin. Shih arkivin e autorit. 127. Baliu, Begzad, Pikpamjet e Prof. abejt pr veprn gjuhsore t Gustav Mejrit. Begzad Baliu, Gustav Majer dhe albanologjia, (n 100-vjetorin e vdekjes), shtpia botuese Shpresa, Prishtin, 2000, f. 53-82.
Nntitujt: Pr personalitetin e tij; Shqipja, gjuh indoevropiane; Prejardhja e popullit shqiptar dhe e gjuhs shqipe; Marrdhniet e shqipes me gjuht e tjera; Historia e dialekteve t shqipes; Themeluesi i fonetiks historike t shqipes; Autori i fjalorit t par etimologjik t shqips; Parashtesat dhe prapashtesat; Prfundime. Prfundimi: Pr personalitetin e Gustav Majerit ose pr veprn e trsishme intelektuale dhe gjuhsore t tij, Eqrem abej nuk ka shkruar ndonj artikull t veant shkencor, enciklopedik ose prkujtimor, sikur ka shkruar pr disa nga gjuhtart m t

60

rndsishm shqiptar dhe t huaj, si jan artikujt pr Hanin, Joklin, Lambercin, Xhuvanin etj. Mirpo, q n fillim mund t thuhet se vepra gjuhsore e Gustav Majerit gjat gjith jets s tij shkencore ka qen rruga m e mir prmes s cils Eqrem abej ka hapur shum shtigje t reja dhe t sigurta dhe po kshtu ka mbyllur shtigje t tjera, t cilat pr m shum se nj shekull kan sinjalizuar orientime t gabuara pr hulumtimin dhe studimin e historis s gjuhs shqipe e t vendit t formimit t saj. Pr Eqrem abejn, themeluesi i albanologjis, Gustav Majeri, ka qen m i madhi albanist i kohs s tij, mjeshtr i gjuhs shqipe, njri prej trinomeve Majer-Pedersen-Jokli, q kan shnuar majat e studimeve shqiptare etj. Po t duam t vlersojm n trsi, punn q kan br tri breza dijetarsh n lmin e gjuhs shqipe, shkruan abej -, duhet t njohim se jan shnuar kudo rezultate t rndsishme, po t pranojm njkohsisht se askund nuk sht arritur te ndonj prfundim qoft edhe relativ. Edhe pas punimeve sistematike t Gustav Majerit, t cilat prbjn themelin pr gjith krkimet e mpastajme, pas traktateve t Holger Pedersenit, q si kudo edhe ktu hapin rrug t reja, e pas studimeve t Norbert Joklit, t cilat rrokin thuaja mbar fushn e albanistiks, detyra t rndsishme presin zgjidhjen e tyre.9 Po t hiqet nj vij e prgjithshme q lidh veprn gjuhsore t Gustav Majerit me veprn gjuhsore t Eqrem abejt, sado prfundimin e njrs e ndan nj gjysm shekulli nga fillimi i tjetrs, mund t shihen mjaft mir nyjet q i bashkojn ato dhe rrezatimin e prbashkt n gjuhsin shqiptare, ballkanike dhe indoevropiane. N fush t fonetiks, vllimi i tret Albanesische Studien II (SWAW), Wien 1892 i Gustav Majerit n fakt sht baza e Fonetiks historike t shqipes (1959), q Eqrem abej e prgatiti si pjes t dyt t librit Hyrje n historin e gjuhs shqipe. Brenda ksaj fushe t fonetiks historike peshon edhe sot problemi i guturaleve i trajtuar m von n nj vllim t veant edhe nga Holger Pederseni, pr t vazhduar me kmbngulje n trajtimin e tyre edhe nga Norbert Jokli, Henrik Bariqi, Eqrem abej, Vacllav Cimohovski e t tjer.
Eqrem abej, Rreth disa shtjeve t historis s gjuhs shqipe, botuar s pari gjermanisht n t prkohshmen Studii si Cercetari lingvistice X 4 (1959, f. 527-560; botura shqip s pari n Buletini i Universitetit Shtetror t Tirans - seria e shkencave shoqrore, nr. 3, Tiran, 1963, f. 69-101; rimarr n Studime gjuhsore, IV, Rilindja, Prishtin, 1977, f.103.
9

61

M shum se n t gjitha veprat e tjera, veprn e Majerit dhe kritikn shkencore n shkall t njsive t saj, abej i prvijoi n veprn kapitale t gjuhsis shqiptare Studime etimologjike n fush t shqipes I-VII, (Tiran, 1974 -). Ktu po e theksojm vetm faktin se jan t pakta ato njsi leksikore t shqipes n Studime... t Eqrem abejt n t cilat nuk shihet dora mjeshtrore e Gustav Majerit, e Holger Pedersenit dhe e Norbert Joklit nga aspekti i fonetiks dhe gramatiks historike. Kshtu, mund t thuhet sidomos pr pasqyrn q Gustav Majeri, e m von Holger Pederseni dhe Norbert Jokli, kan krijuar sa i prket trashgimis s shqipes n lidhje me gjuht e tjera indoevropiane. Mund t thuhet, madje, se rezultatet e Eqrem abejt jan t rndsishme, para s gjithash, n studimet e brendshme t shqipes, sepse n studimin e jashtm t saj ato ishin trajtuar dhe zgjidhur nga shum an q m par, sidomos nga Gustav Majeri, Holger Pederseni e Norbert Jokli. N gjuhsin shqiptare vepra Etymologische Worterbuh der albanesischen Sprache, Strassburg, Trubner 1891, pr abejn peshonte n shum aspekte: s pari, ai ishte edhe nj fjalor i prgjithshm i shqipes; s dyti, ai ishte fjalori i par etimologjik i gjuhs shqipe; s treti, por jo s fundi, Fjalori i Gustav Majerit me gjith dobsit q kishte duke i paraqitur shum fjal t shqipes si t huaja, prsri, ky dijetar ia caktoi shqipes me dor t sigurt nj vend, i cili n vija t prgjithshme mbetet i vlefshm edhe sot e gjith ditn. Profesor Eqrem abej n veprn e Gustav Majerit mbshtetej edhe kur fliste pr prejardhjen e shqipes dhe vendin e formimit t saj. Djepi ballkanik i shqipes - shkruan abej,- s paku q nga epoka greko-romake e ktej sht Ballkani Perndimor, e jo Lindor. N mnyr prmbledhse do t themi, pra, se nj gjykim objektiv i situats historiko-gjuhsore pas mendimit ton na on t shohim n shqipen e sotme vazhdimin e ilirishtes, ose thn me fjalt e Gustav Majerit, fazn m t re t njrit prej dialekteve t vjetra ilire. Duke studiuar veprat madhore t ktyre dy kolosve, q shnojn dy shekujt e fundit t studimeve albanologjike, mund t thuhet se vepra e Gustav Majerit dhe ajo e Eqrem abejt komunikojn fuqimisht si dy majat m t larta t studimeve gjuhsore n fush t shqipes. (80-82)

62

Rezymeja n gjuhn gjermane: Standpunkte ber Gustav Meyers Sprachwisse-Nschaftlches Werk Von Professor abej, F. 146-149. Resmee: Professor Eqrem abej hat ber die Personalitt Gustav Meyer oder sein intellektuelles und sprachwissenschaftliches Werk keinen besonderen wissenschaftlichen Artikel, keine Enzyklospdie oder Denkschrift geschrieben, wie es einige andere bedeutende albanische und fremde Sprachwissen-schaftler wie von Hahn, Norbert Jokl, Maximilian Lamberts, Alexander Xhuvani usw. getan haben. Von Anfang an kann man behaupten, dass das sprachliche Werk von Gustav Meyer whrend seines ganzen wissenschaftlichen Lebens, der beste Weg war auf dem E. abej viele neue sichere Wege geffnet wurden und wiederandere die Jahrhunderte lang falsche Orientierungen fr Forschung und Studien der Geschichte der albanischen Sprache und ihrer Bildung signalisiert haben. Fr Prof. Eurem abej, war Gustav Meyer der Grnder der Albanologie, der grsste Albanolog seiner Zeit, Meister der albanischen Sprache, einer der Trinome MeyerPetersen- Jokl, die den Gipfel der albanischen Studien beschrieben haben. Wenn man die beiden sprachlichen Werke von Gustav Meyer und Eqrem abej vergleicht, obwohl sie ein halbes Jahrhundert voneinander getrennt sind, sieht man trotzdem die Verbindungsknoten und ihre gemeinsame Reflexion auf die albanische, balkanische und indoeuropische Sprachwissenschaft. Im dritten Band der Albanesischen Studien von Gustav Meyers ist der phonetische Bereich die Grundlage der Historischen Phonetik des Albanischen (1959) den Prof. Eqrem abej in seinem Buch Grundlagen der albanischen Sprachgeschichte, als zweiten Teil vorbereitete. In diesem Bereich der historischen Phonetik wiegt heute noch schwer das Problem der Gutturalen, die spter in einem besonderen Band von Holger Petersen und beharrlich auch von Norbert Jokl, Henrik Bariq, Eqrem abej, Vacllav Cimohovski u.a. behandelt wurden. Vielmehr als in allen anderen Werken, zeichnete Prof. abej, das Werk Meyers und die wissenschaftlichen Kritiken in seinem kapitalen Werk der albanischen Sprachwissenschaft Etymolo-gische Studien im Bereich des Albanischen I-VII, Tirana, 1974 aus. Hier betonen wir nur die Tatsache, das es sehr wenige albanische lexikalische Einheiten in den Etymologischen Studien...von Eqrem abej existieren, an denen man nicht die Meisterhnde Gustav Meyer, Holger Pedersen und Norbert Jokl in den phonetischen und grammatisch historischen Aspekten erkennt.

63

Vorallem der berblick den Gustav Meyer und spter Holger Pedersen und Norbert Jokl ber die Vererbung des Albanischen in Verbindung mit anderen indoeuropischen Sprachen kreiert hatten. Es muss vorallem auch betont werden, dass die Ergebnisse von Eqrem abej in den inneren Studien des Albanischen von grosser Bedeutung sind, weil die usserlichen Studien von vielen wie Gustav Meyer, Holger Pedersen und Norbert Jokl schon frher behandelt und gelst wurden. In der albanischen Sprachwissenschaft war fr Prof. abej das Etymologische Wrterbuch der albanesischen Sprache Straburg Trubner 1891, in vielen Aspekten von grosser Bedeutung: erstens war es ein allgemeines Wrterbuch des Albanischen, zweitens war es das erste etymologische Wrterbuch der albanischen Sprache und drittens war das Wrterbuch von Gustav Meyer trotz all seinen Schwchen, dieses das der albanischen Sprache mit sicherer Hand einen Platz, der heute noch von Bedeutung ist, bestimmt hat. Dieser Platz sagte abej, bestimmt zwei Richtungen: das Albanische ist einer der stlichen und gleichzeitig auch eine der westlichen indoeuropischen Spachen. Prof. Eqrem abej sttzte sich wenn er von der Herkunft der albanischen Sprache und seiner Formung sprach auf das Werk Gustav Meyers. Die balkanische Wiege des Albanischen - so schrieb abej - von der griechisch rmischen Epoche aus, ist der westliche und nicht der stliche Balkan. Zusammen-fassend als ein objektives Urteil der historischsprachlichen Situation nach unserer Meinung ist das heutige Albanische eine Fortsetzung des Illyrischen oder mit den Worten von Gustav Meyer eine neue Phase von einen der alten Dialekten des Illyrischen. Whrend der Erforschung dieser grossen Werke, der beiden Kolosse, die die letzten zwei Jahrhunderte der albanischen Studien bestimmen, knnen wir sagen, dass das Werk Gustav Meyers und Prof. Eqrem abej als zwei der hchsten Gipfel der albanischen Sprachstudien im Bereich des Albanischen bezeichneten. (146-149)

128. Baliu, Begzad, Gustav Majer dhe albanologjia, (n 100-vjetorin e vdekjes), Shtpia botuese Argeta LMG, Tiran, 2000, f. 53-82. 129. Baliu, Begzad, Prof. Eqrem abej -n themele t shkencs shqiptare.

64

Nntitull: Fjala e hapjes n Tribunn e Qerthullit t t rinjve t onomastiks Eqrem abej, mbajtur m 12 qershor 1993 n Institutin Albanologjik t Prishtins, me temn bosht: Kontributi i Prof. Eqrem abejt n fush t albanologjis, Prishtin, 12 maj 1993. Teksti i plot i fjals s hapjes. Botohet pr her t par: T nderuar zonja dhe zotrinj! T nderuar student, punonjs shkencor e qytetar! As kur e kemi vn n plan e as kur e kemi vendosur ta mbajm kt tribun nuk kemi menduar se rreth saj do t mund t mblidhen kaq shum punonjs t shkencs, kaq shum student e qytetar t tjer, aq m tepr, n kohn kur po prjetojm trauma t mdha, rrnime t mdha n jetn ton kulturore, sociale, politike, studimore etj. Jemi mbledhur pr t biseduar pr rndsin e prsonalitetit e Profesor abejt dhe posaqrisht pr veprn e tij shkencore, me t cilin lidhen t arriturat m fundamentale t shkencs shqiptare. Eqrem abej sht shkenctar shqiptar n kuptimin m t pastr dhe m t thell t fjals, i cli mbulon m shum se nj gjysm shekulli q po e jetojm. Zakonisht kur prmendet emri i tij, mendohet pr shkenctarin i cili n shkencn gjuhsore shqiptare solli dhe investoi mendimet dhe teorit m ndikuese dhe m moderne gjuhsore t shkollave evropiane, ndrsa n shkencn gjuhsore dhe ballkanike dhe evropiane prcolli t arriturat m t larta dhe m t sigurta t shkencs shqiptare. Me studimet e tij n fush t letrsis dhe t folklorit prof. abej, me koh i ka dhn kahet shkolls s studimeve shqiptare, ndrsa me studimet n fush t gjuhsis jo vetm ka vn themele t sigurta, por n shum vende ia ka vn edhe atin ksaj ndrtese. Me prgatitjen shkollore e studimore, me mesin intelektual ku rrumbullaksoi disa nga projektet m t rndsishme shkencore dhe me modelet shkencore q ka ofruar, profesor Eqrem abej ua mohon t drejtn shkenctarve dhe intelektualve t tjer mediokr, q npr tubime e simpoziume shkencore t deklarojn se nuk vlen asgj nga ajo q kemi krijuar gjat kti gjysmshekulli t fundit. Shkenctart shqiptar t gjuhsis, m s paku n Ballkan, kan t drejt t deklarojn nj gj t till. Prof. Eqrem abej, n shkolln ton, n mesin ton, ishte vet Evropa pranues dhe zdhns i saj.

65

Pa harruar kontributin q ua dha shum fushave t gjuhsis: fonetiks historike, gramatiks historike, studimeve pr shkrimtart e vjetr, studimeve komparative, studimeve etimologjike etj., Profesor Eqrem abej, prgjithmon do t kujtohet si autor i vllimeve enciklopedike Studime etimologjike n fush t shqipes, n fillim t rrumbullaksuara n dy vllime e pastaj t planifikuar n dhjet vllime, pr ti mbaruar gjithsej shtat. T nderuar miq! Pr arsye se organizata jon, pra Qerthulli i t rinjve t onomastiks Eqrem abej, sht specifike dhe n dukje t par, mjaft e ngusht, kjo tribun krkon q t bjm prpjekje pr t vlersuar kontributin e prof. abejt n kt fush, pra n fush t onomastiks, mirpo nga prvoja q kemi msuar deri m tash, te ne, as n tribuna, as n simpoziume e as n kongrese, nuk i respektojm kufijt e planifikuar, prandaj edhe ktu jam i vetdijshm se meq t gjith studiuesit e paraqitur onomastikn nuk e kan specialitet t fushs s studimit, prandaj ata nuk mund t marrin fjaln, e kjo do t shkonte n dm t tribuns son. Pra do t ju japim fjaln t gjithve pa prjashtim, duke i lutur q megjithat t mos largohen shum nga tema e caktuar pasi q edhe n t ardhmen, n kuadr t temave t tjera, studiuesit, e veanrisht t rinjt, do t mund ti paraqesin mendimet e tyre pr prof. abejn dhe veprn e tij shkencore. Ju uroj pun t mbar!

130. Baliu, Begzad, Prof. Eqrem abej-enciklopedi e kohs son. Kumtes e lexuar n tryezn shkencore Kontributi i Eqrem abejt n fush t Albanologjis, n Institutin Albanologjik t Prishtins, organizuar nga Qerthulli i t rinjve t Onomastiks E. abej, dhe Instituti Albanologjik i Prishtins Sektori i Onomastiks, Prishtin, 12 maj 1993.
Nntitull: N prvjetorin e 50-t t puns shkencore t prof. abejt.

131. Baliu, Begzad, Projektide pr nj institucion shkencor me emrin e Profesor abejt. Shih arkivin e autorit.

66

132. Baliu, Begzad, Qendra e Studimeve Shqiptare Eqrem abej, Prishtin, 1998. Programi. Shih arkivin e autorit. 133. Baliu, Begzad, Qerthulli i Onomastiks Eqrem abej. Prbrja dhe Organizmi. Shih arkivin e autorit. 134. Baliu, Myrvete Dreshaj-, Poeti kombtar sipas abejt. Kumtes e lexuar n Sesioni shkencor, 1998. 135. Baliu, Myrvete, Dreshaj-, Sintez e veorive t letrsis evropiane. - Bujku, e prditshme, Prishtin, 15 gusht 1995.
Nntitull: Eqrem abej, Romantizmi n Evropn Lindore e Juglindore dhe n literaturn shqiptare. -Shqiptart midis Perndimit dhe Lindjes MM abej, Tiran, 1995.

136. Baliu, Myrvete, Dreshaj-, Sintez e veorive t letrsive evropiane. Jeta e re, Prishtin, 1998, f. 652-655.
Nntitull: Eqrem abej, Romantizmi n Evropn Lindore e Juglindore dhe n literaturn shqiptare), MM abej, Tiran, 1994. Mestituj: Lindja dhe zhvillimi i letrsis s romantizmit n Evropn Perndimore; Natyra e romantizmit n Evropn Lindore she Juglindore; Romantizmi shqiptar midis romantizmit t Evrops Perndimore dhe Evrops Lindore. Prfundimi: Duke e prfunduar kt vshtrim mbi veprn Romantizmi n Evropn Lindore e Juglindore dhe n literaturn shqiptare, bindemi se Eqrem abej nuk ishte vetm studiues i historis s letrsis. Mendimi i tij n kt fush, tash sa koh sht n nivelin e studimeve t mvonshme. (655)

137. Bardhi, Mehdi, Shum t fala nga Prizreni. Kartolin nga Prizreni. 30. 8. 1976. 138. Bardhi, Mehdi, Diskutim. - Tribuna shkencore, 1993

67

139. Bejta, Murat, Kontributi i Eqrem abejt pr etimologjin e huazimeve t shqipes, SNGJLKSH, 1987 140. Beqiri, Shaip, Kurora e albanologjis. Zri i rinis, Prishtin, nr. 36, 23 gusht 1980, f. 10.
Mbititull: In Memoriam. Nntitull: Para dhjet ditsh, m 13 gusht, vdiq n Tiran albanologu m i madh i t gjitha kohve, prof. dr. Eqrem abej, i cili me punn e vet t palodhshme gjysmshekullore i vuri kurorn e merituar dhe studimit t saj i eli t gjitha shtigjet e mundshme pr studim t mtejshm, n udh dha rezultatet e veta t jashtzakonshme duke u marr me studimin e gjithanshm t albanologjis. Vdekja e Prof. abejt, pedagogut t rrall, shkenctarit t pashoq dhe njeriut t madh, sht humbje e madhe jo vetm pr albanologjin dhe gjith kulturn ton kombtare, por edhe pr shkencn n prgjithsi sepse profili i tij prej shkenctari kishte edhe thellsin e madhe t dijes njerzore.

141. Berani, Shaqir: - Shkndija, nr. 3-4, Prishtin, 1977, f. 16, sipas Jup Kastratit, Bibliografia e prof. Eqrem abejt (1929 - 1981), Shkodr, 1981, f. 80 (dorshkrim). 142. Berisha, Anton Nik, Studiues dhe njohs i thell i letrsis son gojore. - Rilindja, Prishtin, 29 korrik 1978, f. 13.
Mbititull: Autor e vepra. Nntitull: Mbi studimin e prof. E. abejt, Pr gjenezn e literaturs shqipe, ku n mnyr tezash sintetizuese preku dhe shtroi disa nga problemet m t rndsishme t letrsis son gojore. N vend t prfundimit: Dhe si prfundim i ktij punimi t m lejohet t prdor nj mendim t vet prof. abejt rreth shtjes s procesit t huamarrjes t epiks gojore shqiptare me epikn sllave ku thuhet: Nj gjurmim objektiv, pa premisa, i lir nga paragjykimet mund t diktoj dika n kt drejtim. Ky ishte parimi dhe kishte rruga q ndoq dhe ndjek prof. abej dhe q e uan drejt rezultateve t mdha e t pamohueshme n disa lmenj t dijes e t shkencs. Shnim i autorit: (P.S. Ky punim me disa mendime teorikoletrare t Prof. Eqrem abejt rreth letrsis gojore, shfaqur n

68

studimin Per gjenezn e literaturs shqipe botohet me rastin e botimit t kompletit t veprave t tij nga Ndrmarrja Botuese Gazetare Rilindja dhe n kt mnyr u bashkohet disa intervistave, punimeve t botuara n t prditshmen Rilindja, n Oko (t Zagrebit) e n ndonji revist e gazet tjetr, mbi rndsin e prof. abejt n studimin e gjuhs, t letrsis e t kulturs son mbi kontributin e tij t madh q i dha mendimit shqiptar mbi disa shtje esenciale t historis dhe t kulturs s tij).

143. Berisha, Anton Nik, abej mbi letrsin gojore. Jeta e re, 1998, f. 719-731.
Mestituj: 1. Gjuhtari studiues i artit t fjals. 2. Lidhjet e trsis gojore me letrsin e shkruar. 3. Krijimi gojor n relacionin nacional dhe ballkanik. 4. Mbi poezin gojore t arbreshve t Italis. 5. Mbi poezin epike gojore. 6. Mbi prralln, proverbn dhe llojet e tjera. Nga fisnota e par sqaruese pr studimin: Me t drejt prof. abej konsiderohet gjuhtari yn m i madh deri n ditt tona; njri nga intelektualt m t shquar t kulturs shqiptare e prgjithsisht t Ballkanit n shekullin ton. Meritat e tij si gjuhtar, qoft n relacionin nacional, qoft n at ballkanik e m gjer, jan t padiskutueshme. Dshmia m e fort pr kt jan veprat dhe studimet e tij t shumta mbi problemet m t ndrliqshme dhe m t rndsishme t gjuhsis shqiptare dhe asaj ballkanike. Rndsin e pamohueshme t ktij studiuesi e kan theksuar t gjith ata q jan marr me veprat e tij. N to kan vrejtur, mes tjerash, gjersin e njohjes s problematiks dhe thellsin e studimit t problemeve. Mirpo, theksojm me plot goj se prof. abej sht edhe studiues dhe njohs cilsor i letrsis son n prgjithsi e sidomos kontribut t mueshm dha n shqyrtimin dhe studimin e shtjeve m t rndsishme t letrsis son gojore. Meqense ky aspekt i puns dhe i veprimtaris s tij deri m sot nuk sht shqyrtuar n at nivel dhe n masn q e meriton, me kt punim modest, synohet t vehen n pah dy shtje: a. se gjuhtari zulmmadh prof. abej sht edhe studiues dhe njohs i letrsis son gojore dhe i problemeve t saj dhe b. cili sht kontributi i tij n shqyrtimin e disa problemeve m t ndrliqshme t krjimtaris son gojore dhe n krijimin e bazs teorike pr studime t mtejshme n kt fush.(729)

69

144. Berisha, Anton Nik Prof. abej mbi letrsin gojore. shtje t letrsis gojore, Rilindja, Prishtin, 1982, f. 162-182.
Hyrje: Nj tekst i zgjeruar i profesor abejt pr letrsin gojore. Shnim i autorit: Ky punim u botua me rastin e shtatdhjetvjetorit t lindjes dhe pesdhjetvjetorit t veprimtaris s frytshme t profesor Eqrem abejt. Mestituj: 1. Gjuhtari studiues i artit t fjals. 2. Lidhjet e trsis gojore me letrsin e shkruar. 3. Krijimi gojor n relacionin nacional dhe ballkanik. 4. Mbi poezin gojore t arbreshve t Italis. 5. Mbi poezin epike gojore. 6. Mbi prralln, proverbn dhe llojet e tjera. Prmbyllje: Dhe - si prmbyllje t m lejohet t prdor nj mendim t vet prof. abejt q e thekson kur bn fjal pr procesin kompleks t huamarrjes s epiks gojore shqipe dhe asaj sllave: nj gjurmim objektiv, pa premisa, i lir nga paragjykime mund t diktoj dhe t jap rezultate n kt drejtim (nnvizim i autorit B.B.).

145. Berisha, Anton Nik Prof. abej, njohs dhe studiues i letrsis son gojore. Prparimi, Prishtin, 1978, nr. 6, f. 855-870. 146. Berisha, Anton Nik, Shum i nderuari Profesor. Letr nga Gottingeni (Gjermani), m 16. 2. 1979, f. 2. 147. Berisha, Anton Nik, Prkime poetike, Rilindja, Prishtin, 1980.
Hyrje n vepr: Tekst i zgjeruar i Profesor abejt. f. 5.

148. Berisha, Anton Nik, Poezia gojore arbreshe dhe Kng t Milosaos t De Rads. shtje t letrsis gojore, Rilindja, Prishtin, 1980.
Hyrje n studim: Tekst i zgjeruar i Prof. Eqrem abejt. f. 94.

149. Berisha, Milaim, Ciceroni yn. Rilindja, 23. 8. 1980, f. 16. Prkushtim: Profesorit dhe ligjruesit tim: Eqrem abejt (Poezi).

70

150. Berisha, Milaim, Trndafil i ndezur. Versioni i dyt i poezis s plotsuar. - Testamenti i Kosovs, NB Rilindja, Prishtin, 2000, f. 89. 151. Berisha, Milaim, Eqrem abej (Poezi), -Pran burimit, Rilindja, Prishtin, f. 19. 152. Berisha, Rrustem, Mendimet e abejt pr kulturn popullore- dshmi e autoktonis shqiptare. Kumtes e lexuar n Sesioni shkencor, 1998.
Rezymeja n dorshkrim: Eqrem abej me studime iu prkushtua gjuhs, njsis themelore dhe m t rndsishme t kombit. Pun t veant i kushtoi studimit t letrsis popullore shqiptare. Ai ndrioi shtje me rndsi t dors s par me t cilat m drejt e m bukur sht ngulitur tradita jon. Mendimet e abejt pr kulturn popullore shqiptare mbshteten n rezultatet e studiuesve t njohur, me t dhnat q prmban vet kultura jon dhe n historin e saj. Ato vlera jan t krahasuara dhe t peshuara me vlerat e arteve dhe t kulturave t popujve t tjer t lasht e t rinj, fqinj apo t largt. Studimin e letrsis popullore e nis me baladat (Konstandini i Voglth dhe Knga e Leonors n poezin popullore shqiptare) dhe n krahasimet q na bn me artin e popujve t tjer konstaton se letrsia jon sht frymsuar dhe sht krijuar mbi motive t njjta t rndsishme q e kan afirmuar artin si vler n bot. N dy motivet e shquan b e s n, institucion t rndsishm n jetn shqiptare me t ciln rregullojn normat e t jetuarit t tyre, por njihen e respektohen nga t huajt. abej ka vlersuar n studimet e tij se llojet dhe zhanret e letrsis popullore jan t prkatsis origjinale t talentve t popullit. Me shum t dhna e dshmon bazn origjinale letrare t epiks legjendare t ciln disa studiues e kumtuan si produkt t ndikimit t epit sllav (boshnjak). I hetoi shtresat artistike t kohs parashqiptare dhe parasllave, shtresat e artit epik legjendar sllav, ktu me shprputhjen e tradits s vjetr dhe pjesn q epi i tyre do ta ket huazuar nga ato krijime t hershme shqiptare. Nga burimet e gjuhs, t historis, t letrsis, t etnologjis, gjeografis, t

71

qeverisjes dhe drejtsis i bri t dhnat q e shfaqin t drejt dhe t pastr njsin kombtare t kulturs etnike shqiptare. Pr Eqrem abejn poezia popullore shqiptare sht baz e mir artistike me t dhnat e s cils mund t msohen shum fakte pr kulturat e popujve t vjetr e t rinj t Ballkanit. Kshtu, ai i bri t dshmuara vlerat dhe superioritetin, si dhe njjtsoi vlern e artit ton n raportet krahasimtare duke ua caktuar vendin dhe vlern me kulturat prreth. Eqrem abej studioi dhe hulumtoi trashgimin kulturore artistike shqiptare me tr dijn dhe prvojn e tij duke e muar si thesar t shqiptarve dhe t parve t tyre, duke u prirur kah lashtsia q ata i lidh me historin dhe gjeografin e tyre n Ballkan. Prandaj, studimet e abejt pr lndn letrare t popullit jan t themelta, t rndsishme si argumente, sugjeruese pr thellimin dhe zgjerimin e hulumtimeve t mtejme.

153. Berisha, Rrustem, Mendimet e abejt pr kulturn popullore. Knga art dhe histori, Instituti Albanologjik i Prishtins, Prishtin, 1998, f. 165-181. 154. Berisha, Rrustem, Mendimet e Eqrem abejt pr kulturn popullore dshmi e autoktonis shqiptare. Rilindja, 13 prill 1999, f. 14; 14 prill 1999, f. 14; 15 prill 1999, f. 14; 16 prill 1999, f. 14.
Mbititull: Nntdhjetvjetori i lindjes s gjuhtarit Eqrem abej: Ylli q do t shndris gjithmon n hapsirn shqiptare. Mestituj: Me dashuri pr kombin dhe me akribi abej studioi shum probleme t jets. Trajtues i temave q i kan letrsit e popujve t njohur. Studiues i matur i lashtsis s baladave. Letrsia popullore si baz mbi t ciln forcohen disa karakteristika kombtare. Studime me drejtim t qart. Edhe grekt si popull i lasht kan n letrsin e tyre motive shqiptare. Letrsia popullore arbreshe ishte lidhur me ritualin e dashuris pr atdheun e braktisur. Knga si dokument i zhvillimit mendor e shpirtror t popullit. Emri dhe vepra e abejt kan t natyrshme pavdeksin.

155. Berishaj, Anton, Eqrem abej, n Meshari i Gjon Buzukut (1555), Instituti i Historis dhe i Gjuhsis, Tiran, 1968. N faqe interneti.

72

Nntitull: Ky m i pari monument i literaturs shqiptare q dihet gjer m sot, pat rn n m se tre shekuj e gjysm t harress e q prshkuar npr peripeti t shumllojshme, gjersa u zbulua prfundimisht e u b prona e bots shkencore.Peshkopi i Arbreshvet t Siqelis Imzot Pal Skiri, gjurmues e studiues i teksteve t vjetra t shqipes (1866-1941), q n vitet e para t ktij shekulli iu vu gjurmimit t ksaj vepre n Bibliotekn Vatikane. Krkimevet q u bn atje u detyrohet q m 1909 u gjet kjo m n fund n'at qendr studimesh. Zgjedhje: Pasthnia e Mesharit. U Donih Gjoni, biri hi Bdek(1) Buzukut, tue u kujtuom(2) shum her se gluha jonh nuk kish gjaa t endigluom(3) ensh shkruomit shenjt(4), ensh dashunit(5) sh bots sanh(6) desha dhe u fdigunh(7) pr saa mujtah meh zdritun pak mendet e atyneh qi t'eh endiglonjinh(8). E u'maa duoth enbaronj veprn teme. Endh vjett MDLIV njhzet dit endh mara zuna enfiill e enbarova endeh vjett MDLV, endh kallnduor V dit(9). E seh pr fat nh kesh kun enbh endonj vend fjyem(10) u duoh tuk t jeth fajth, aih qi th jet maa hi ditshin seh u' atah fajh u lus tah tajtojnh(11) end e mir. Prseh nuk uditem seh n paa fjyem, kjo tueh klenh maa e para vepr e fort e fshtirh pr th vepruom mbh gluht tanh(12). Prseh ata qi shtamponjijnh, kishinh t madheh fdig e aq nuk mund e qllonjin(13), se fajh t mos banjin prseh prher ndajh tah nuk mundh jeshh u' tueh enbajtunh njh klishh enbh dyy ant mh duhee mer shrbyem(14). E tash enfalh gjithveh e lutni Zotn ende pr mua10.

Ky fragment sht marr nga pasthnia e veprs s Buzukut. N dallim nga tri dokumentt e para t shkruara n gjuhn shqipe, q ishin fjal, fjali e fragmente t shkputura, vepra e Buzukut sht libri i par i shkruar n gjuhn shqipe q njohim deri sot. Autori gjakovar, Gjon Kazazi, q e zbuloi i pari m 1740, kishte kopjuar nj cop rituali e ia drgoi n shenj nderimi themeluesit t Seminarit Arbresh t Palermos. M von, peshkopi arbresh i Sicilis, Pal Skiroi (18661941), e rizbuloi m 1909 dhe nxori nj fotokopje t t gjith tekstit, bri nj studim pr t, por nuk arriti ta botonte. Nj botim shkencor t plot t veprs, t shoqruar me nj studim pr gjuhn e Buzukut, e bri gjuhtari yn i njohur Eqrem abej (1968).

10

73

156. Bicaj, Riza, A ka dokument t shqipes m t vjetr se Meshari?. -Enciklopedia e vogl-777 pyetje, 777 prgjegje, Rilindja, Pishtin, 2000, f. 85-86.
Vrejtje: Mendimi i Eqrem abejt.

157. Bicaj, Riza, sht shkruar shqip n kohn e mesme? -Enciklopedia e vogl-777 pyetje, 777 prgjegje, Rilindja, Pishtin, 2000, f. 88-89.
Vrejtje: Mendimi i Eqrem abej.

158. Bicaj, Riza, shkruan dr. Eqrem abej pr prejardhjen e shqipes?. -Enciklopedia e vogl-777 pyetje, 777 prgjegje, Rilindja, Prishtin, 2000, f. 239.
Vrejtje: Mendimi i Eqrem abej.

159. Bislimi, Daut, Nacionalizma abejane. - Tribuna shkencore, 1993. 160. Blakaj, Sknder, Profesor abej: Kosovs i kemi shum borxh. -Eksluzive, Revist e ilustruar mujore pr aktualitet, kultur, shkenc, sport. Nr. 7 shtator 2000, ZrichTiran-Prishtin, f.18-19.
Nntitull: Portreti i Prof. abejt; Takim pr mote; Kufijt q i v gjuha; Borxhi q slahet. Teksti i par i nj Dosjeje, me rastin e 20 vjetorit t vdekjes s Prof. Eqrem abejt.

161. Blaku, Murat, Nestor i gjuhsis shqiptare. Fjala, revist pr kultur, art, letrsi, 1 shtator, Prishtin 1980, XIII, nr. 15, f. 1, 7-8.
Mbititull: In memoriam: Prof. Eqrem abej).

162. Blaku, Murat, abej shtje t teoris dhe t metods s krkimeve. Kumtes e lexuar n Sesioni shkencor, 1998. 163. Blaku, Murat, Shum i nderuari Profesor. Kartolin nga Tunizia, 3. 6. 1975.

74

164. Bobi, Gani, (Bashk me Rexhep Ismajlin dhe Zef Mirditn). Shum t fala ju dhe familjes. Kartolin nga Zagrebi, dt. 6. 10. 1972. 165. Bokshi, Besim, Rruga e formimit t fleksionit t sotm nominal t shqipes, Akademia e Shkencave dhe Arteve t Kosovs Seksioni i Gjuhsis, Letrsis dhe i Arteve, Botime t veanta, libri 2, Prishtin, 1980.
Nga parathnia: Citojm tezat sipas tri pjesve q e prbjn kt monografi: I.Nj shtje m vete paraqet shumsi i singularizuar. Dihet se rastet e shumsit n gjuhn shqipe jan diktuar mjaft hert nga disa studiues11, por punimin m t vlefshm e kompjet rreth prcaktimit t njjsit me origjin shumsi e ka br me dor t sigurt E. abej n veprn Shumsi i singularizuar n gjuhn shqipe. Duke ndjekur kt fenomen n kaptinn pr zhvillimin e mbaresave t numrit, n punimin ton kan dal edhe arsyet konkrete t singularizimit, si kur prmbledhet i tr tipi i tems, ashtu edhe kur kufizohet n nj profil emrash. Po kshtu ka dal e nevojshme q nga singularizimi t difernecohet si dukuri tjetr unifikimi i tems n njjs sipas asaj n shums, kur kishte psuar ndryshim fonetik. Unifikimi shkaktohet pr arsye t tjera, t cilat jan prcaktuar n realizimet konkrete, duke prmbledhur emra t ndryshm n faza kronologjike t ndryshme.(17-18). II. Pederseni shprehu mendimin e tij n form t nj konkluzioni jorezultativ. abej e vshtroi shtjen e vjetrsis s nyjs postpozitive e t nyjs s prparme nga aspekti i stabilitetit t njrs e t tjetrs dhe, n baz t ksaj, nxori prfundimin pr lashtsin e nyjs s aglutinuar ndaj nyjs s prparme.(21) III.E. abej: Lakimi i shqipes ka psuar ndryshime t mdha sidomos n sistemin e rasavet, kshtu ndr t tjera, si ka vn re Pederseni, humbjen e instrumentalitetit; m an tjetr ka pasur formime t reja me mbaresa t reja, ndr to t ashtuquajturn vendore (lokativ) m t njjs, e m n fund ka ndodhur nj sinkretizim i shpesht, nj przierje e rasavet, e mbaresave dhe e funksionevet sintaktike t tyre12. Edhe Desnickaja prfundon se deklinacioni i emrave t shqipes sht nj bashkim origjinal i
Shih E. abej, vep. e cit. f. 16-17. Shumsi i singularizuar n gjuhn shqipe, Tiran, 1967. 12 E. abej, Gjon Buzuku, BUSHT SSHSH, 3, 1955, f. 46.
11

75

mbeturinave t fleksionit t lasht t indoevropianishtes me forma t reja fleksive, duke menduar si elemente t reja format e krijuara nga nyja, pr t cilat sht shprehur edhe Pederseni si m lart.(23) Punimi i Eqrem abejt: Gjon Buzuku prmban shkurtimisht edhe pjesn pr sistemin e rasave vshtruar nga aspekti historik. Sa i prket fazs parabuzukiane, autori nuk pretendon t hulumtoj ecurit e zhvillimit t fleksionit, por prezenton mendimet e t tjerve, duke seleksionuar pa ndonj arsyetim prkats ato etimologji q i duken m t pranueshme. Kshtu etimologjit e paqndrueshme t mbaresave rasore u prkrahn nga autoriteti m i spikatur i studimeve etimologjike t shqipes dhe doln prandaj t fuqizuara edhe me emrin e tij. (27)

166. Bokshi, Besim, Teza e abejt, -Prapavendosja e nyjs n gjuht ballkanike, Rilindja Prishtin, 1984, f. 68-75.
Citojm hyrjen n tez: Teza e E. abejt q nyja postpozitive, e krijuar nga dftori enklitik, sht e lasht, ndrsa nyja e prparme e mbiemrit dhe e gjinores, q u krijua nga nyja e prparme n ngrthim t fjalis me an t nj prsritjeje, sht e re, e kohs paraletrare t shqipes, prmban poashtu pengesa t pakaprcyeshme q e bjn t paqndrueshme.(68)

167. Bregubova, Galja, Shum t fala nga Prizreni. Kartolin nga Prizreni. 30. 8. 1976. 168. Brozoviq, Dalibor, Shum t fala nga Prizreni. Kartolin nga Prizreni. 30. 8. 1976. 169. Buchholz, Oda, Shum t fala nga Prizreni. Kartolin nga Prizreni. 30. 8. 1976.

170. Buchholz, Oda, (RDGJ) Roli i Eqrem abejt n ballkanologji, Seminari 1988. UP-FF, f. 170. 171. Buchholz, Oda, (RDGJ) Roli i Eqrem abejt n ballkanologji, SNGJLKSH, 1987.

76

172. Buchholz, Oda, Pr rolin e Eqrem abejt n fushn e ballkanistiks. (Sur le rle dEqrem abej dans le domaine balkanistique). Gja-sshf. Nr. 17-1987, IAP, Prishtin, 1988, f. 33-39.
Prmbajtja e shkurtr e redaksis: Autori i ktij punimi v n pah meritat e mdha t gjuhtarit t shquar shqiptar dhe kontributin e tij n fushn e shkencs s albanologjis dhe t ballkanologjis. (33) Rsum: Sur le rle dEqrem abej dans le domaine de la balkanistique. Lactivit de ce scientifique fut particulirement fconde dans tous les domaines quil a cultiv, ainsi que dans la balkanistique. Il rau, pendant ses tudes Vienne, une formation trs tendue et ses connaissances dpassaient donc les frontires de la langue albanaise et de lalbanologie. On remarque particulirement, dans son activit, linfluence des linguistes Paul Kretschmer et Norbert Jokl. Les contacts avec Jokl, lalbanalogue le plus comptant de son temps, ont laiss de profondes empreintes dans loeuvre de E. abej qui est parti des points de vue de son matre et, avant tout, a appliqu sa mthode de recherches, se basant sur le principe des Mots et des choses. Il contribua non seulement dans les tudes albanologiques mais aussis dans le domaine de la balkanologie. On sait queq la balkanalogie a pour objet dtude les langues balkaniques qui, en tant en contact les unes avec les autres depuis lantiquit, ont cr des caractristiques communes que lon nomme balkanismes. On dcle les balkanismes ou les caracteristiques communes ces langues, dans leur structures phontique, morphologique, syntaxique, phrasologique et lexicologique. Ces caractristiques ou palllismes de ces langues prouvent un dveloppement corvengent. Lune des questions les plus importantes pour lhistoire linguistique est dexpliquer historiquement les balkanismes et particulirement de dterminer de quelle langue ils proviennent. tant donn que nous ne connaissons pas toutes le langues balkaniques depuis leur antiquit, pour cause dabsence de documents crits, nous ne pouvons donc point determiner avec exactitude lorigine des balkanismes. Sandfeld, en tirant les carastristique, communes des langues slaves et de la langue

77

grecque navait par dutout raison, car il ne se basait que sur les anciens crits du grec. Pour traiter les problmes de la balkanistique, il est ncssaire de possder des connaissance, sur la structure et lhistoire de ces langues. Ngliger lune de ces langues serait donner des conclusions partia elles et fausses dans ce domaine. Dans ce contexte, les rsultats des tudes albanologiques ont indispensables, car lalbanais tient une place cl parmis les linguist balkanologues. La ngligence de lalbanais au dbut de la linguistique balkanistique tait justifique dans une cartaine mesure puisque les lacunes que existaient dans son tude reprsentaient un obstacle, considrable. Mais ces lacunes nexistent plus de nos jour grce aux nombreux rsultats obtenus dans le domaine de lalbanologique, dont une grande partie du mrite en revient E. abej. Dans nombre de ses tudes, E. abej a mis en vidence le role demprunteur, mais aussi de donneur et actif de lalbanais, qui peut aider lexplication de nombreuses questions sur les balkanismes. Ainsi, par exemple, dans son tude Sur certains phnomnes de lhistoire de la langue albanaise, vus en relation avec les autres langues balkaniques, E. abej met en vidence que les donnes sur lalbanais sont en mesure de fournir des rponses la question sur la gense et lpoque des balkanismes. Par sa contribution la science, E. abej reste lun des reprsentants les plus minents dans le domaine de lalbanologie et la balkanistique.(38-39)

173. Buholz, Oda, Pr rolin e Eqrem abejt n fushn e Ballkanistiks, Fjala, revist pr kultur, art, letrsi, Prishtin, 1 shtator 1987, f. 7. 174. Bulo, Jorgo, Romantizmi shqiptar n vshtrimin krahasues t abejt. Kumtes e paraqitur pr lexim n Sesioni shkencor, 1998. 175. Buxhovi, J(usuf), Krimi n rrugn Nojshtift, Rilindja, 5 shkurt 1981, Prishtin, f. 4.
Mbititull: Panorama evropiane. Nntitull: N Vjen, para 39 vjetsh nazistt gjerman vran mizorisht albanologun e madh Norbert Jokl. Shum nga studimet e mueshme t ktij dijetari ruhen n bibliotekn e Universitetit t Vjens.

78

176. Buxhovi, J(usuf), Rilindja 230 libra. Rilindja, Prishtin, 19. 10. 1978, f. 10.
Mbititull: Sot n Frankfurt u hap Panairi Ndrkombtar i Librit.

177. Buxhovi, Jusuf, N Universitetin e Bonit studiohet edhe gjuha shqipe. - Rilindja, Prishtin, 15. 8. 1978, f. 10.
Mbititull: Letr nga Boni. Nntitull: Instituti i Gjuhsis s Universitetit t Bonit, t cilin e udhheq linguisti i njohur profesor Johan Knobloh, organizon ligjrata pr gjuhn shqipe. Sivjet studentve u mbajtn ligjrata Rexhep Ismajli, Herman Oelberg dhe Latif Mulaku. N vjesht pritet edhe ardhja e profesor Eqrem abejt n Bon.

178. apriqi, Basri, Rrnj e fort (Eqrem abejt), -Ylli me dymij unaza, Rilindja, Prishtin, 1983, f. 54-55. 179. etta, Anton, Gzuar vitin e ri 75. Kartolin nga Prishtina, 1974. 180. etta, Anton, I nderuari profesor. Kartolin nga Prishtina, 1977. 181. etta, Anton, Shndet dhe do t mir n Vitin e ri 1978. Kartolin nga Prishtina, 1974. 182. Dedaj, Rrahman, I nderuari shoku Profesor. Letr nga Prishtina, m 6. 10. 1975. 1.f. 183. Delleva, Greta, Shum t fala nga Prizreni. Kartolin nga Prizreni. 30. 8. 1976. 184. Demiraj Shaban, Studiues i krijimeve popullore dhe letrare, Jeta re, 1998, f.667-677. 185. Demiraj, Shaban, Drit dhe energji n shrbim t atdheut. (fragment nga libri pr Eqrem abejn) Eksluzive, revist e ilustruar mujore pr aktualitet, kultur,
79

shkenc, sport. nr. 7, shtator 2000, Zrich-Tiran-Prishtin, f. 22-23. 186. Demiraj, Shaban, Eqrem abej dhe shkolla albanologjike austriake, Bujku, Prishtin, 10 korrik, 1998, f. 11. 187. Demiraj, Shaban, Eqrem abej-themelvns i shkolls s gjuhsis shqiptare. Koha ditore, e prditshme, Prishtin, 12 dhjetor 1999, f. 15.
Mbititulli: Shqiptart n fund t mijvjeqarit. Mestituj: 1. Emr i madh n botn e albanologjis.

188. Demiraj, Shaban, Burimi i pjeszs duke, sipas Pedersenit dhe abejt dhe vrejtjet prfundimtare pr burimin e saj. Kreu i XXVII: Format e pashtjelluara t foljes. II. Format e pashtjelluara foljore t tipit me ba(m), pa br, duke br. Gramatik e historike e gjuhs shqipe, Rilindja, Prishtin, 1988, f. 971-973 (&55-973). 189. Demiraj, Shaban, Fundorja e tek emrat, mbiemrat etj. Shpjegimi i Meyerit, i Xhuvanit, i abejt dhe i Bokshit. Gramatik e historike e gjuhs shqipe, Rilindja, Prishtin, 1988, f. 165-169 (&26-29). 190. Demiraj, Shaban, Funksioni zanafills i nyjs s prparme t mbiemrit, sipas La Pians, Rizs dhe abejt, Likajt dhe Bokshit. Vrejtje rreth shpjegimeve t Bokshit dhe Likajt. Vrejtje rreth shpjegimit t abejt. Gramatik e historike e gjuhs shqipe, Rilindja, Prishtin, 1988, f. 425428 (&15-20). 191. Demiraj, Shaban, Gjuhtart q e kan mohuar gjinin asnjanse t shqipes dhe ata q e kan pranuar at. Teza e Pedersenit. Mendimi i Joklit, Meyer-Lubks, abejt, Domit, Ajetit, Brancus-it etj. Gramatik e historike e gjuhs shqipe, Rilindja, Prishtin, 1988, f. 184-188 (&912).

80

192. Demiraj, Shaban, Huazimet nga greqishtja e vjetr sipas Thumbit, Mihaescut dhe abejt (20). Gjuha shqipe dhe historia e saj, Rilindja, Prishtin, 1989, f. 108. 193. Demiraj, Shaban, Krijimi i formave analitike t s kryers te dftorja dhe mnyrat tjera. Kuptimi kompleks i kohs s kryer. Vshtirsit e sqarimit historik t saj. Shpjegimi i abejt dhe i disa gjuhtarve t tjer. Gramatik e historike e gjuhs shqipe, Rilindja, Prishtin, 1988, f. 796-800 (&1-3 dhe &5-6). 194. Demiraj, Shaban, Krijimi i lakimit binar dhe rruga e krijimit t formave rasore t lakimit t shquar. Shpjegimi i Skokut. Mendimi i abejt pr format e tipit t bir-t. Vrejtje rreth mendimeve t Skokut dhe t abejt. Gramatik e historike e gjuhs shqipe, Rilindja, Prishtin, 1988, f. 365-367 (&13-16). 195. Demiraj, Shaban, Kundrteza e abejt (Pr vjetrsin e nyjave t prparme n gjuhn shqipe). Morfologjia e gjuhs shqipe (Pjesa e I dhe II -botim fototip), Rilindja, Prishtin, 1980, f. 79-80. 196. Demiraj, Shaban, Mendimet e Joklit dhe t abejt mbi kohn e ndalimit t rotacizmit (15). Gjuha shqipe dhe historia e saj, Rilindja, Prishtin, 1989, f. 237. 197. Demiraj, Shaban, Mendimet e shprehura deri sot mbi burimin e fjalve t vjetra, t prbashkta t shqipes e t rumanishtes (10). Qndrimi i abejt pr kt shtje (11). Gjuha shqipe dhe historia e saj, Rilindja, Prishtin, 1989, f. 101-102. 198. Demiraj, Shaban, Mendimet e shprehura mbi burimin e formave nyjore pr rasn emrore njjs t gjinis femrore. Shpjegimi i abejt. Gramatik historike

81

e gjuhs shqipe, Rilindja, Prishtin, 1988, f. 344-345 (&7778). 199. Demiraj, Shaban, Metafonia n kohn e tashme t disa foljeve. Shpjegimi i Meillet-s, i Joklit dhe i abejt. Gramatik historike e gjuhs shqipe, Rilindja, Prishtin, 1988, f. 104-106 (&33-36). 200. Demiraj, Shaban, Mosha e habitores. Mendimi i Fiedler-it dhe i abejt. Gramatik historike e gjuhs shqipe, Rilindja, Prishtin, 1988, f. 916-917 (&18-19). 201. Demiraj, Shaban, Nyja e prapme n prdorimet e tipit i biri e bija. Shpjegimi i Bokshit. Shpjegimi sipas tezs s abejt. Gramatik historike e gjuhs shqipe, Rilindja, Prishtin, 1988, f. 324-326 (&42-43). 202. Demiraj, Shaban, Prfaqsuesit kryesor t tezs pr prejardhjen ilire t gjuhs shqipe (4). Qndrimi i Pedersenit, abejt, Cimochowski-t, Mihaesceu-t, Hubschmid-it dhe Olberg-ut (9). Gjuha shqipe dhe historia e saj, Rilindja, Prishtin, 1989, f. 149. 203. Demiraj, Shaban, Periodizimi i historis s gjuhs shqipe. Gramatik historike e gjuhs shqipe, Rilindja, Prishtin, 1988, f. 53 (&48). 204. Demiraj, Shaban, Prse dhe si sht prfituar paranyjzimi i mbiemrave. A jan paranyjzuar t gjith mbiemrat n krye t hers. Mendimi i abejt. Saktsia e mendimit t abejt dhe vrejtjet plotsuese. Gramatik historike e gjuhs shqipe, Rilindja, Prishtin, 1988, f. 429431, 431-432 (&24-25 dhe &28). 205. Demiraj, Shaban, Problemi i periodizimit t historis s gjuhs shqipe. Periodizimi i Pedersenit (1). Mendimi i abejt(2). Gjuha shqipe dhe historia e saj, Rilindja, Prishtin, 1989, f. 205-206.

82

206. Demiraj, Shaban, Qndrimi i Meyerit pr prpjestimin e elementit t huaj ndaj elementit anas n fjalorin e shqipes dhe kritikat e Taglavinit e t abejt (4). Gjuha shqipe dhe historia e saj, Rilindja, Prishtin, 1989, f. 133-134. 207. Demiraj, Shaban, Reflektimi i tektaleve i.e. n shqipe sipas Meyer-it dhe sipas Pedersenit(8). Qndrimi i Joklit, i abejt dhe i Olbergut(9). Gjuha shqipe dhe historia e saj, Rilindja, Prishtin, 1989, f.40-41. 208. Demiraj, Shaban, Rreth evolucionit historik t strukturs gramatikore t gjuhs shqipe Faktort q i kan dhn shkas ngulitjes s theksit. Shpjegimi i abejt. Gramatik e historike e gjuhs shqipe, Rilindja, Prishtin, 1988, f. 63 (&65). 209. Demiraj, Shaban, Rreth evolucionit: Vjetrsia e ngulitjes s theksit sipas abejt. Gramatik historike e gjuhs shqipe, Rilindja, Prishtin, 1988, f. 71 (&81). 210. Demiraj, Shaban, Shtresa m e vjetr e huazimeve latine sipas Meyer- Lubke-s, Meyer-it, abejt etj., dhe tiparet dalluese t ksaj shtrese (25). Gjuha shqipe dhe historia e saj, Rilindja, Prishtin, 1989, f. 112113. 211. Demiraj, Shaban, Singularizimi i shumsit n gjuhn shqipe. Faktort q i kan dhn shkas ksaj dukurie, sipas abejt, sipas Agalliut dhe sipas Bokshit. Gramatik historike e gjuhs shqipe, Rilindja, Prishtin, 1988, f. 215-217 (&12-15). 212. Demiraj, Shaban, Teza e abejt mbi vjetrsin m t madhe t nyjs s prapme dhe vrejtjet prkatse

83

Gramatik historike e gjuhs shqipe, Rilindja, Prishtin, 1988, f. 310-312 (&22-23). 213. Demiraj, Shaban, Vjetrsia e prapavendosjes s nyjes shquese n shqipe, sipas La Pianes, Joklit e abejt, sipas Pisanit, sipas Gjinarit dhe Sandfeldit. Shqyrtimi i ktyre hipotezave. Gramatik historike e gjuhs shqipe, Rilindja, Prishtin, 1988, f. 329-331 (&51-55). 214. Demolli, Arif, Ai ishte (poezi), Shtojca Rilindja pr fmij, Rilindja, Prishtin, 9.09. 1980, f. 4. 215. Dobruna, Exhlale Salihu, abej pr shtje t ndryshme t arkeologjis n Dardani. Kumtes e paraqitur pr lexim n Sesioni shkencor, 1998 216. Doi, Rexhep, Fjala e mbylljes. - Sesioni shkencor, 1998 217. Doi, Rexhep, Prputhje midis antroponimis mesjetare n Kosov dhe n veprat e rilindsve. Rilindja, Prishtin, 18.VII 28. VII 1978, f. 13.
Mbititull: Zgjodhm pr ju. Moto e prditshme e studimit: Prof. Eqrem abej: sht vn re se disa emra personash t ilirve, si Bardus, Bardyllis, Bato, Dasas, Dasius, Dida, Licaus, Licca, Marica ose jan t gjall edhe sot, ose gjejm prgjegjsit e tyre n gjuhn shqipe, ose shpjegohen me mjetet e saj.

218. Doi, Rexhep, Kontributi i E. abejt n punn ton shkencore n fush t albanologjis dhe kujtimi pr te. - Tribuna shkencore, 1993 219. Doi, Rexhep, Ndihmesa e abejt n fushn e onomastiks, Sesioni shkencor, 1998.
Rezymeja n dorshkrim: Prof. Eqrem abej me fjalt dhe trajtat e fjalve, q i ka ndriuar, na ka ndihmuar shum pr ti shpjeguar shum toponime, oronime, hidronime etj. jo vetm n

84

trojet shqiptare, ku jetojn edhe sot shqiptart, po edhe m gjer n trojet e Siujdhess Ilire (Ballkanke). Kshtu, me an t mendimit t prof. abejt n kt punim i kemi sqaruar etimologjikisht emrat e katundeve t sotme dhe mesjetare: Arbanash (1455) n Nahijen e athershme t Llapit te Kurshumlija n Serbi; toponimin Katun Arbanas (1330) te Tuzi n Mal t Zi; Arbneshi i Krajs s Ulqinit etj. T gjitha kto ojkonime lidhen me emrin etnik arben-arbr, e ky emr, sipas abejt, buron nga fjala shqipe ar. Po kshtu fjaln bal (i balm) abej e shpjegon t lasht dhe t burimit shqip, e, sipas ktij mendimi t tij edhe ne i kemi shpjeguar pr nga burimi shqip emrat e katundeve: Balinc (Llapush), BalajBaliq (Ferizaj), Balza (Mali i Zi) etj. Prof. abej i ka shpjeguar edhe disa toponime e mikrotoponime nga fjala ilire-shqipe balli pr i par. Nga kjo fjal i kemi nxjerr edhe ne sa e sa patronime dhe emrin e katundit t Llapit Ballofc-i me baz antroponimike. Nga trajtat e fjals berr-i, q e ka dhn abej me prejardhje shqipe, ne i kemi shpjeguar edhe emrat e katundeve t Drenics: Berish, Beiq dhe Berzhenik-Bezhenik (me kt emr Berzhenik ndodhet edhe nj katund i Pejs), si dhe emrin Beuk t Vushtrris. Nga fjala e shqipes bukur (i, e bukur), si e shpjegon abej, ne i shohim edhe katundet mesjetare dhe t sotme Bukurdol i Llapit dhe Bukuroca i Preshevs (Kosova Lindore).

220. Doda, Ismajl, I nderuari pr jet profesor i dashur Eqrem abej. Letr nga Arbneshi (Mali i Zi), m 11. 10. 1976. f. 3. 221. Doda, Ismajl, I nderuari Profesor abej. Kartolin nga Arbneshi (Mali i Zi), m 23. 12.1977. 222. Doda, Ismajl, I nderuari Profesor. Kartolin nga Pirani, m 21. 9. 1976. 223. Doda, Ismajl, I nderuari shoku Prof. Eqrem abej. Letr nga Arbneshi, Kraja (Mali i Zi), m 30. 6. 1975. 6. f.

85

224. Doda, Ismajl, I nderuari shoku Profesor abej. Kartolin nga Arbneshi, Kraja (Mali i Zi), m 21. 9. 1976. 225. Doda, Ismajl, I nderuari shoku profesor abej. Letr nga Arbneshi, Kraja (Mali i Zi), m 8. gusht 1979. 2. f. 226. Doda, Ismajl, Shoku Profesor abej. Kartolin nga Zhablaku, m 21. 9. 1976. 227. Doda, Ismajl, Shum i nderuari Profesor Eqrem abej!. Letr nga Arbneshi, Kraja (Mali i Zi), m 20. 1 1978. 2. f. 228. Doda, Ismajl, Tungjatjeta i nderuari shoku Prof. Eqrem abej. Letr nga Ostrosi (Mali i Zi), m 4.3.1977. 2. f. 229. Doda, Ismajl, Tungjatjeta i nderuar Begzad. Letr prcjellse letrkmbimit me Profesor Eqrem abejn. Arbnesh, m 30. 6. 2002, f. 2 230. Dodi, Anastas (n tekst ka dalur gabim: Bodi), Gjuha shqipe m e vjetra n Ballkan, (88-vjet nga lindja e abejt), Bujku, Prishtin, 17 gusht 1996, f. 13. 231. Dodi, Anastas, Prof. Eqrem abej, msuesi yn i madh i gjuhs shqipe. -MM Revist mikste teorike dhe letrare, nr. 6-7, Prishtin, 1997, f. 265.
Teksti problematizues: Dorshkrimet me t cilat do t mund t mbusheshin dhjet vllime, kan mbetur po dorshkrime, ndonse jan ndr m t vlefshmet studime t t deritanishme t gjuhs shqipe. Akademia e Shkencave dhe Instituti i Gjuhsis kan premtuar prej kohsh se do ta botojn veprn e profesorit, por q nga data e premtimit kan dal vetm botime t drejtuesve t ktyre institucioneve, ndrsa t abejt jan ende t pambledhura. Edhe m keq, disa pseudostudiues q e kopjojn sa munden, hedhin posht me guxim tezat e tij, bile pr kt marrin edhe tituj shkencor. Dhe

86

pr t gjitha kto askush nuk jep llogari, sepse abej ssht m gjall, edhe pse ka shkuar drejt legjends.

232. Dodi. Anastas, Ditt e abejt, deri te Kongresi. Koha ditore, e prditshme,13 gusht 2001, Prishtin, f. 15.
Mbititull: Aspekte nga historia e gjuhsis shqiptare pas lirimit: Probleme t tematiks dhe t metods s studimit (2). Nntitull: Kostallari thoshte pa t drejt se abej n punimet e tij prsriste mendimet e albanologut t shquar austriak Norbert Jokli (1887-1942).

233. Drini (pseudonim), Vdiq vigani i dijes shqiptare. Lajmtari i liris, viti i I, nr. 2, tetor-nntor 1980 Gjermani, f. 7-8.
Vrejtje: Nuk sht shnuar vendi, sepse gazeta sht botuar n vetm tre numra dhe me redaksi ilegale. Dihet se e ka nxjerr Jusuf Grvalla. Nntitull: Historia e gjuhve sht historia e popujve q i flasin a i kan folur. Rezyme hyrse: N gusht t ktij viti, shkencat albanologjike dhe kultura shqiptare n prgjithsi, psuan nj humbje t madhe. Lajmi i hidhur pr vdekjen e Eqrem abejt i tronditi thell jo vetm bashkpuntort dhe miqt e tij t shumt, po edhe punonjsit e tjer shkencor, pedagogt, studentt, nxnsit dhe mbar popullin shqiptar.(7) Prmbyllje:Vdekja e profesor Eqrem abejt na la pa njrat nga kokat m t ndritura dhe figurat m t mdha t shkencs son kombtare. Dhe ne mbesim t piklluar pr mungesn e tij. Por pr jet do t prulemi me nderime e dashuri para trashgimis kolosale kulturore q na la ky vigan i dijes dhe para kujtimit t personalitetit t tij t ndritur.(8)

234. Dumoshi, Ismail, Prof. Eqrem abej. Kartolin nga Prishtina. Pa dat dhe shnime t tjera postare. 235. Dushi, Arbnora, Kontributi i abejt n argumentimin e balads. Kumtes e lexuar n Sesioni shkencor, 1998.

87

Rezyme: Prmes nj metode analitike, arrin t zbrthej elementet e prbashkta t t dy baladave, me rast gjen afrsi t madhe. I v n nj renditje t ktill: - nisja e heroit n luft duke ln nusen n shtpi, - ofertat pr martes q ka nusja, - kthimi i heroit nga lufta dhe mosnjohja e tij prej t afrmve, - rinjohja e burrit me gruan prmes shenjs q kish ai n trup, - prpjekja e heroit t marr nusen nga duart e rivalve, dhe - elementi tjetr prmes t cilit abej, gjen lidhjen kaq t madhe t ktyre dy krijimeve, sht fakti gjeografik se Odiseu ka vepruar n Greqin Veriore, pra vendi i tij ka qen vazhdimisht n kontakt me fiset ilire-shqiptare. Nga kjo dshmi l vend pr nj origjin ilire t epit grek apo edhe vet heroit, Odiseut. Mirpo ashtu si nj shkenctar i madh, abej asnjher nuk insiston n vrtetim, pasi n dijen shkencore nuk ka nj kufi prtej t cilit smund t kalohet. Ai ofron dshmi, jep mendime dhe len t hapur shkencn. Gjithmon modest pr t arriturn q i bn asaj.

236. Dushi, Arbnora, Kontributi i abejt n argumentimin e balads. - Sfinga, revist kulturore pr femra, nr. 3 1999 Prishtin, f. 204-208. 237. Dushi, Arbnora, Roli i abejt n argumentimin e balads shqiptare. Shenjzat, 1998, f. 18-19. 238. E(mrllahu), M(ehmet). U ekspozua edhe kompleti i veprave t abejt, Rilindja, Prishtin, 30. 10. 1977, f. 10.
Mbititull: NGBG Rilindja n Panairin Ndrkombtar n Beograd. Nntitull: N gjasht vllime t ktij kompleti jan edhe punime q pr her t par botohen n gjuhn shqipe t prkthyera nga gjermanishtja, frngjishtja e gjuh t tjera.

239. Emrllahi, M(ehmet): Ligjrat pr studimet etimologjike t shqipes. Rilindja, Prishtin, 23. 8. 1979, f. 10.
Mbititull: Seminari i Gjasht mbi Gjuhn, Kulturn dhe Letrsin Shqiptare.

88

Hyrje: N kt rast ai theksoi sidomos kontributin e Prof. abejt, q n kt fush sht shum i madh, e i cili tash sa vjet po prgatit nj fjalor t madh t studimeve t gjuhs shqipe.

240. Emrllahi, Mehmet, Krijimtaria mes dy motesh, Rilindja, 30 e 31 dhjetor 1978, 1 e 2 janar 1979, f. 10. 241. Eqrem abej 1908-1998. Bota shkencore e profesor Eqrem abejt. (Shtojc e veant) -Shenjzat, 1998, f. 13-14. 242. Faensen, Johannes, Shum t Prizreni. Kartolin nga Prizreni. 30. 8. 1976. fala nga

243. Ferri, Rexhep (bashk me Rexhep Ismajlin), Shum t fala nga Adriatiku i Teuts. Kartolin nga Dudva, 26. 7. 1977. 244. Ferri, Rexhep, Eqrem abej (portret). Ekspozita e katrt tradicionale e Bienalit t vizatimit, n organizim t Shoqats s Artistve Figurativ t Kosovs, n Galerin e Arteve t Kosovs. Shih, F(aruk) Tasholli, Gjuha e qart e vijave dhe hijeve, Bota e re, prill 1981, Prishtin, f. 18. 245. Fetiu, Sadri, Fjala e hapjes. Sesioni shkencor, 1998 246. Fiedler, Wielfried, Shum t fala nga Prizreni. Kartolin nga Prizreni. 30. 8. 1976. 247. Fletpalosje. Rndsia e veprs s Prof. Eqrem abejt pr studimet albanologjike. IAP - Dega e Gjuhsis.
Ftes pr t marr pjes n Sesionin shkencor, 1998. Fletpalosje e formatit A5 n katr faqe. Faqja e par: Titulli i sesionit, dhe fotografia.

89

Faqja e dyt: Ftesa dhe afati i paraqitjes me nnshkrim t Dr. Rexhep Doit, Shef i Degs s Gjuhsis. Faqja e tret: Tezat themelore: 1. Kontributi n fush t gjuhsis: histori e gjuhs, marrdhniet gjuhsore t shqipes me rrethin e gjuhve indoevropiane dhe ballkanike, prejardhja e popullit shqiptar dhe e gjuhs s tij, fonetik historike e shqipes, gramatik historike, etimologji, tekstologji, onomastik, kultur e gjuhs etj. 2. Kontributi n fush t letrsis: histori e letrsis, kritik letrare, prkthime etj., 3. Kontributi n fush t folklorit dhe t etnologjis: dorshkrimet folklorike, materiali i botuar, studimet n fush t folklorit, studimet etnologjike etj., 4. Kontributi n fush t historis dhe n fusha t tjera albanologjike. Ideja: Dr. Zymer Neziri dhe Begzad Baliu. Kshilli Organizues: Akad. Rexhep Qosja, Dr. Rexhep Doi, kryetar, dr. Zymer Neziri, dr. Muhamet Pirraku, mr. Mehmet Halimi, Begzad Baliu, sekretar, dhe dr. Adem Dema, teknik. Faqja e katrt e zbrazt.

248. Ftes. Ftes pr pjesmarrje n Sesionin shkencor Rndsia e veprs s Prof. Eqrem abejt pr studimet albanologjike Dega e Gjuhsis, ftes pr t marr pjes n Sesionin shkencor me titull Rndsia e veprs s Prof. Eqrem abejt pr studimet albanologjike, Kushtuar 90-vjetorit t lindjes s Prof. Eqrem abejt, Prishtin, prill 1998. 249. Galica, Sh(yqri), Figur madhore e kulturs shqiptare. -Rilindja, Prishtin, 10. 5. 1990, f. 10.
Mestitull: Mbrmje e madhe prkujtimore n 10-vjetorin e vdekjes s Akademik Eqrem abejt. Mestituj: 1. Gjuha sht treguesi m i dallueshm i do njeriu dhe i do populli, 2. Njsia kombtare e njsia letrare.

250. Galica, Shyqri, Bota shqiptare si objekt studimi dhe si subjekt veprues. -Zri i rinis, 26. 9. 1990, Prishtin, f. 20-21.
Mbititull: Intervist me doc. Seit Mansakun. Nntitull: Vepra madhore e abejt:

90

Citat: Pr ndriimin dhe zgjidhjen e problemeve t mdha t etnogjenezs, nj rndsi t madhe kan pa dyshim krkimet etimologjike, prandaj nj nga detyrat themelore t sektorit ton sht prgatitja pr botimin e veprs madhore Studime etimologjike n fush t shqipes t Prof. Eqrem abejt. Si sht njohur lexuesi, deri tani jan botuar tri vllime t ksaj vepre, vllimi i katrt sht n shtyp, po prgatitet vllimi i pest dhe i gjasht i saj, mbetet pr tu prgatitur edhe vllimi i shtat me t cilin prfundon botimi i gjith veprs. Botimi i plot i veprs Studime etimologjike n fush t shqipes do t nxjerr m mir n pah pasurin vetjake leksikore t gjuhs shqipe dhe do t rris peshn specifike t fjalve t shqipes ndaj fjalve me burim t huaj. Ajo hap horizonte t gjera pr studimet albanologjike n prgjithsi edhe pr helenistikn, romanistikn, sllavistikn, turkologjin etj. Arritjet e krkimeve etimologjike jan me interes t veant edhe pr studimet ballkanologjike dhe indoevropiane. N kto krkime dalin m mir n drit marrrdhniet e shqipes me gjuh t tjera ballkanike dhe jo vetm huazimet e saj nga kto gjuh, por edhe roli dhns i shqipes ndaj tyre.(21)

251. Galica, Shyqri, Tribuna e kritiks i kushtohet abejt. Rilindja, 19. 8. 1980, f. 20.
Mbititull: N valt e radios.

252. Galica, Shyqri, Pjesmarrs nga shum vende t bots, Fjala, revist pr kultur, art, letrsi, 1 gusht 1987, f. 7.
Mbititull: Seminari Ndrkombtar i Gjuhs, Letrsis dhe Kulturs Shqiptare. Nntitull: N sesionin shkencor dy tema t rndsishme bosht. Veprimtaria shkencore e Eqrem abejt dhe shtje t romanit ton t sotm.

253. Galica, Shyqri., Figur madhore e kulturs shqiptare. Rilindja Prishtin, 10 maj 1990, f. 10.
Mbititull: Me rastin e 10-vjetorit t vdekjes s abejt.

91

254. Gashi, Muharrem, Diskutim. Lidhur me nj dorshkrim t abejt pr romantizmin evropian. - Tribuna shkencore, 1993. 255. Gashi, Sknder, Fonetik historike dhe etimologji nga fusha e shqipes. Prkthim nga gjermanishtja i referatit t Eqrem abejt mbajtur n Konferencn VI shkencore t Shoqats indogjermane, botuar n aktet e ksaj konference gjermanisht me titull Lautgeschichte und Etymologie im Bereich des Albanischen n Lautgeschichte und Etymologie, Akten der VI. Fachtagung der Indogermanishen Gesellschaft Wien, 24-29. September 1978. Prkthimi shqip i tij nuk sht botuar. Kopja, pa vitin e prkthimit, t cilin autorit i ra n dor m 1996, n konsultim edhe me autorin e prkthimit S. Gashi, besohet t jet prkthyer m 1982. Citatet nga italishtja i ka prkthyer dr. Gani Hoxha. Botimi i par shqip i studimit t Prof. Eqrem abejt u b n Tiran, m 1988 nga Ali Dhrimo n librin e Eqrem abejt Studime pr fonetikn historike t gjuhs shqipe, Akademia e Shkencave e RPS t Shqipris Instituti i Gjuhsis dhe i Letrsis, Tiran, 1988. 256. Gashi, Sknder, Botimi i veprave t abejt n gjermanisht, kumtes e paraqitur pr lexim n Sesioni shkencor, 1998. 257. Gashi, Sknder, Fort i dashur shoku profesor. Letr nga Prishtina, m 7 prill 1980. 1.f. 258. Gashi, Sknder, I nderuari profesor. Letr nga Vjena, m 28 nntor 1979. 1.f. 259. Gashi, Sknder, U botua kompleti i veprave t Prof. dr. Eqrem abejt, recension n sllovenisht n Nashi razgledi, 1979-1980, Lubjan. (Kumtim me goj dhe me post elektronike nga S. G.).
Teksti i drguar prmes posts elektronike: Edhe dika, sa po e shkruej kt letr po m bjen ndrmend se n vitin 1980 e kam

92

botue sllovenisht, m duket n Nai Razgledi t Lubjans, nji recension t gjat pr veprn e Prof. abejt, por shnime pr kt recension nuk paskem as n listn e punimeve t mia.

260. abej, Eqrem, Italoalbanischen studien Dissertation zur Erlangung des Doktorgrados an er Universitat Wien, Eingoroicht von Eqrem abej, Wien 1933. (Dorshkrim i prkthyer nga Dr. Sknder Gashi. Prkthimin e citateve nga italishtja e ka br dr. Gani Hoxha. Shih arkivin e autorit. (2000). 261. abej, Eqrem, I ndershmi e i dashuri mik!. Letr Prof. Ismail Dodes, Tiran, m 24 gusht 1975. 2 f. (Arkivi i autorit) 262. abej, Eqrem, Mik i dashur!. Letr Prof. Ismail Dods, Tiran, m 27 mars 1977. 1 f. (Arkivi i autorit) 263. abej, Eqrem, I dashur Rexhep!. Shih, Ismajli, Dr. Rexhep, Letra t abejt, Shih, Dija e abejt. Koha, revist e pavarur informativo-politike, Prishtin, nr. 19, dhjetor 1990, f. 41. 264. abej, Eqrem, I dashur Ismajli!. Shih, Ismajli, Dr. Rexhep, Letra t abejt, Shih, Dija e abejt. Koha, revist e pavarur informativo-politike, Prishtin, nr. 19, dhjetor 1990, f. 41-42. 265. abej, Eqrem, I dashur Rexhep!. Shih, Ismajli, Dr. Rexhep, Letra t abejt, Shih, Dija e abejt. Koha, revist e pavarur informativo-politike, Prishtin, nr. 19, dhjetor 1990, f. 42. 266. abej, Eqrem, I dashur Rexhep!. Shih, Ismajli, Dr. Rexhep, Letra t abejt, Shih, Dija e abejt. Koha, revist e pavarur informativo-politike, Prishtin, nr. 19, dhjetor 1990, f. 42-43.

93

267. abej, Eqrem, Ju falnderoj. Letr Prof. Ismail Dods, Tiran, m 15. 1. 1978. 1 f. (Arkivi i autorit) 268. abej, Eqrem, Me falnderimet e me urimet m t mira pr vitin 1979!. Kartolin Prof. Ismail Dods, Tiran. Data dhe vula postare e palexueshme. (Arkivi i autorit) 269. Gega, Leontina, Prkimet e kngs Konstantini i Voglith me kngn e Kthimit t Odiseut, sipas abej. Kumtes e lexuar n Sesioni shkencor, 1998. 270. Gjevori, Mehmet, I dashur profesor. Kartolin nga Prishtina. 1. VI. 1977. 271. Gjevori, Mehmet, I dashur profesor. Kartolin nga Prishtina. 8. 12. 1976. 272. Gjevori, Mehmet, I dashur shok Eqrem. Letr nga Prishtina, 26.10.1971. 1.f. 273. Gjevori, Mehmet, I dashur shok profesor. Letr nga Prishtina, 26. 3.1975. 1.f. 274. Gjevori, Mehmet, I dashur Z. profesor. Kartolin nga Prishtina. 5. VII. 1974. 275. Gjevori, Mehmet, Jua urojm familjarisht Vitin e Ri 1978 me shndet e pun t mbar. Kartolin nga Prishtina, 15. 12. 1977. 276. Gjevori, Mehmet, Jua urojm familjarisht Vitin e Ri me shndet e pun t mbara. Kartolin. (Pa dat e vend t nisjes. -Vr. B.B.). 277. Gjevori, Mehmet, Kujtimi im pr Profesor Eqrem abejn. Tekst i prgatitur pr librin Kosova pr

94

Profesor Eqrem abejn (Me rastin e 90-vjetorit t lindjes), Dosja e autorit, Prishtin, 1988. 278. Gjevori, Mehmet, T fala nga gjith shokt e redaksis. Kartolin nga Prishtina. Pa dat. sht drguar pas dore. Nuk ka shenja t posts. 279. Goi, Ibrahim, Kontributi i Prof. Eqrem abejt n hartimin e Atlasit gjuhsor t shqipes, SNGJLKSH, 1987. 280. Goi, Ibrahim, Kontributi i Prof. Eqrem abejt n hartimin e Atlasit gjuhsor t shqipes, GjAsshf, nr. 181988, IAP, Prishtin, 1989, f. 249.
Prmbajtja e autorit: Pyetsori i prof. Eqrem abejt ka rndsi t madhe, praktike e teorike pr kohn kur u hartua dhe pr prmbajtjen q ka. (249)

281. Goi, Ibrahim, Diskutim. Lidhur me udhzimet e abejt pr mbledhjen e materialit gjuhsor n terren. Tribuna shkencore, 1993 . 282. H(aliti), B(ehxhet), E. abej, Studime gjuhsore. I-IV. Prishtin, 1975-1977. Fjala, revist pr kultur, art, letrsi, Prishtin, 1978, nr. 5, f. 15. 283. H(aliti), B(ehxhet), Dr. Eqrem abej kuror e gjuhsis shqiptare. Fjala, revist pr kultur, art, letrsi, 1 mars 1978, f. 15.
Nntitull: Studime gjuhsore I; Studime gjuhsore II; Studime gjuhsore III; Studime gjuhsore IV; Studime gjuhsore V; Studime gjuhsore VI.

284. Halimi, Mehmet, Pikpamjet e Eqrem abejt n gjuhsin ballkanike. - Vshtrime gjuhsore, IAP, Prishtin, 1993, f. 125-133.

95

285. Halimi, Mehmet, Kontributi i abejt n gjuhsin ballkanike. Kumtes e lexuar n Sesioni shkencor, 1998.
Rezymeja n dorshkrim: N kt punim autori synon t vijzoj pikpamjet e Eqrem abejt pr gjuhsin ballkanike. Prandaj, v n spikam tiparet e prbashkta t gjuhve t popujve ballkanik. Disa gjuh t popujve ballkanik si gjuh indoevropiane kan piktakime dhe konkordanca t prbashkta, si jan shqipja dhe rumanishtja, pastaj greqishtja, bullgarishtja e serbishtja, ndrsa turqishtja, ndonse nuk bn pjes n grupin e gjuhve indoevropiane, ajo duke qen n kontakt me gjuht e tjera t popujve ballkanik pr nj koh t gjat, bn pjes n gjuhsin ballkanike me disa tipare folklorike e gjuhsore, veanrisht me shprehje frazeologjike. Kshtu, sipas Eqrem abejt, gjuhsia ballkanike, si nj shkenc e veant, lindi si rezultat i marrdhnieve shekullore t gjuhve t trevs s Ballkanit, t cilat duke qen n kontakt t prhershm, shquhen pr tipare t prbashkta, tipare kto q u bn pastaj edhe objekt studimi i nj shkence t vaant: i gjuhsis ballkanike ose i ballkanistiks, n prgjithsi. Afrin e gjuhve t popujve t Ballkanit e kushtzoi edhe momenti historik e gjeografik. Sepse n kt territor t ngusht ishin rrasur nj numr popujsh t ndryshm, me gjuh t ndryshme, me doke e zakone t ndryshme. Sundimi romak me prhapjen e latinishtes zyrtare bri rrafshim t prgjithshm n kto an, duke zhdukur, n nj mas pjesn drrmuese t dallimeve etnike ndrmjet ktyre popujve. Ndrsa, n mesjet, n njsimin e njsis ballkanike ndihmoi sundimi i gjat i Perandoris Bizantine me kulturn e saj gjysmorientale, me gjuhn dhe kishn greke, q u perhap n pjesn m t madhe t Gadishullit ballkanik, nga njra an, si dhe vendosja e sllavve dhe dyndja e osmanve, q me prhapjen e tyre, shtuan disa tipare t prbashkta t popujve ballkanik e t gjuhve t tyre, nga ana tjetr. Pra, then shkurt e qart, gjuhsia ballkanike sipas Eqrem abejt simbolizon tiparet e prbashkta gjuhsore, historikegjeografike, folklorike dhe etnografike midis popujve t Ballkanit.

286. Halimi, Mehmet, Kontributi i abejt n gjuhsin ballkanike. - Rilindja 8 prill 1999, f. 14; 9 prill 1999, f. 14.

96

Mbititull: Nntdhjetvjetori i lindjes s gjuhtarit Eqrem abej: Ylli q do t shndris gjithmon n hapsirn shqiptare.

287. Halimi, Mehmet, Pikpamjet e Eqrem abejt mbi gjuhsin ballkanike. Fjala, revist pr kultur, art, letrsi, Prishtin, 1988, nr. 8, f. 11. 288. Hamiti, Arta-Meta, Blerina, T ecim n hap me kohn Nntitull: Intervist me drejtorin e shkolls Z. Muharrem Kastrati. Filologu i ri, nr. 7, maj 2002, Revist e gjimnazit t filologjis Eqren abej, Prishtin, f. 2.
Mestitull: Presim t zbulohet busti i Eqrem abejt, Mbititull: Intervista.

289. Hamiti, Sabri, Konceptet themelore t abejt pr letrsin. Drita, Tiran, 13 mars 1988, f. 10-11. 290. Hamiti, Sabri, Konceptet themelore t abejt pr letrsin. Jeta e re, 1987, nr. 6, f. 914-922. 291. Hamiti, Sabri, Konceptet themelore t abejt pr letrsin. - Kritika letrare (Vepra letrare, 6), Faik Konica, Prishtin, 2002, f. 284-5. 292. Hamiti, Sabri, Konceptet themelore t abejt pr letrsin. Jeta e re, 1998, f. 687-693.
Mestituj: 1. Njsia kombtare. 2. Gjeneza e literatures. 3. Njsia letrare. 4. Letrsia moderne. 5. Kritika letrare. 6. Qarqet kulturore dhe letrare. 7. Literaturat e Ballkanit.

293. Hamiti, Sabri, Konceptet themelore t abejt. Vetdija letrare, (Sprova pr nj poetik 4), Rilindja, Prishtin, 1989, f. 43-55. 294. Hamiti, Sabri, Eqrem abej (poezi), Jeta e re, 1998, f. 665-666. 295. Hamiti, Sabri, Eqrem abej (poezi), Rilindja, 13. 8. 1980, f. 16.
97

296. Hamiti, Sabri, Eqrem abej (poezi), Leja e njoftimit 1985, Rilindja, Prishtin, 1985, f. 19-20. 297. Hamiti, Sabri, abej pr letrsin. Kumtes e mbajtur n mbrmjen prkujtimore t 10-vjetorit t vdekjes s E. abejt. Sipas Sh(yqri) Galics, Figur madhore e kulturs shqiptare (Mbrmje e madhe prkujtimore n 10-vjetorin e vdekjes s Akademik Eqrem abejt). Rilindja, Prishtin, 10. 5. 1990, f. 10.
Mestituj: 1. Gjuha sht treguesi m i dallueshm i do njeriu dhe i do populli. 2. Njsia kombtare e njsia letrare. Hyrje pr informim: Eqrem abej, albanologu m i madh i gjall dhe njri ndr intelektualt m t mdhenj t shqipes, thuaja nuk ka ln pa prekur ndonj fush t albanologjis; po nga kjo an rezultatet e studimeve t tij jan t mdha n seciln fush nga sht sjell: n gjuhsi, etnologji, histori, folklor, letrsi. Pa i pas hequr prej mendjes rezultatet e pamohueshme t studimeve t abejt, nga fusha t tjera, ksaj radhe na interesojn pikpamjet e tij pr letrsin, posarisht pr letrsin shqipe. Pos me shkrime t tjera, abej mendimet e veta pr letrsin i shpreh n veprn (librin shkollor) Elementet e gjuhsis e t literatures shqipe (me pjes t zgjedhura pr shkollat e mesme); n studimin Pr gjenezn e literatures shqipe, t botuar m 1937-1939; dhe n artikullin Poezia e Lasgush Poradecit, t botuar m 1929. N veprn e pare abej jep nj histori t shkurtr t letrsis shqipe, n shkrimin e dyt krkon t gjej rrnjt e lindjes, gjenezn e literaturs shqipe, ndrsa n t tretin shkrim merret m prafr me poezin e nj autori modern shqiptar. Si shihet nga vet prkufizimi i problemeve pr diskutim e studim, autori merret me disa nga problemet e para t letrsis shqipe: historia e letrsis, gjeneza e saj, studime konkrete letrare. Veprat q po prmendim jan shkruar n nj distanc kohe prej nj dhjetvjetshi. Autori u qndron konseguent mendimeve t veta dhe pikpamjeve mbi problemet q diskuton e trajton. Po kto mendime i prfill dhe n shkrime t mvonshme. (625)

298. Hamiti, Sabri, abej pr letrsin. - Letrsia moderne (Vepra letrare, 8), Faik Konica, Prishtin, 2002, f. 755-69.

98

299. Hamiti, Sabri, Eqrem abej pr letrsin shqipe. Fjala, revist pr kultur, art, letrsi, Prishtin, 1978, nr. 3-4, f. 5. 300. Hamiti, Sabri, Eqrem abej pr letrsin shqipe. Jeta e re revist letrare, 1998, nr. 4, f. 625-633.
Mestituj: 1. Hyrje pr informat. 2. Elementet. 3. Gjeneza. 4. Lasgushi. 5. Gjeneza pa struktur.

301. Hamiti, Sabri, Eqrem abej pr letrsin shqipe. - Teksti i dramatizuar, Rilindja, Prishtin, 1978, f. 225-238. 302. Hamiti, Sabri, Eqrem abej - Trungu ilir (Poezi t zgjedhura), Rilindja, Prishtin, 1983, f. 333-334. 303. Hamiti, Sabri, Les conceptions litteraires dEqrem abej. Les letters albanaises, Tirana, 1988, nr. 2, f. 213-219.
Mestituj: 1. Lunite nationale; 2. La genese de la literature; 3. Lunite litteraire; 4. La literature moderne; 5. La critique litteraire; 6. Les circles curturelles e litteraires.

304. Hamiti, Sabri, Melankolia. (Eqrem abej: Melankolis, vjersh e shkruar n fund t viteve 20). Jeta e re, 1998, f. 732-735. 305. Hamiti, Sabri, Melankolia. - Letrsia moderne (Vepra letrare, 8), Faik Konica, Prishtin, 2002, f. 770-5. 306. Hamiti, Sabri, Melankolia. (Eqrem abej, Melankolis, vjersh e shkruar n fund t viteve 20). Tema shqiptare, Rilindja Prishtin, 1993, f. 78-82.
Shkputje nga teksti: Nj zjarmi letrare q lindi te ai, q n kohn e studimeve, nuk pushoi kurr, poashtu si njohja dhe adhurmi i arteve, i letrsis, e veanrisht i muziks. abej si student kishte prkthyer Petrarkn, poett modern gjerman, kishte shkruar poezi edhe vet (734-735)

99

307. Hamiti, Sabri, Njsia kombtare dhe njsia letrare. Rilindja, Prishtin, 12 maj 1990, f. 12.
Nntitull: Me rastin e 10-vjetorit t vdekjes s Eqrem abejt.

308. Hamp, Eric (Bashk me Rexhep Ismajlin), Shum t fala nga Plava. Kartolin nga Plava, 2. 8. 1976. 309. Hermann, M. Elberg, Vdekja e abejt ka ln nj boshllk t pazvendsueshm. -Ekskluzive, Revist e ilustruar mujore pr aktualitet, kultur, shkenc, sport. Nr. 7, shtator 2000, Zrich-Tiran-Prishtin, f. 26. 310. Hoxha, Arben, Parimet metodologjike t hulumtimit t abejt n studimin Romantizmi n Evropn Lindore e Juglindore dhe n literaturn shqiptare, (Methodological principles of. Prof. Eqrem abej in the Work Romanticism in eastern and south-Eastern Europe and in albanian literature. - Filologji, nr. 7, Universityeti i Prishtins-Fakulteti i Filologjis, Prishtin 1999, f. 143-151.
Mestituj: 1. Hyrje, 2. Epistemologjia metodologjike, 3. Metoda krahasimtare 4. Prfundim.

311. Hoxha, Arben, Principet metodologjike t hulumtimit t abejt n punimin Romantizmi n Evropn Lindore e Juglindore dhe n literaturn shqiptare. - Sheshi, mujore pr kultur, prill 2000, f. 3-4.
Mestituj: 1. Hyrje, 2. Epistemologjia metodologjike, 3. Metoda krahasimtare 4. Prfundim.

312. Hoxha, Arben, Principet metodologjike t hulumtimit t abejt n punimin Romantizmi n Evropn Lindore e Juglindore dhe n literaturn shqiptare. Kumtes e lexuar n Sesioni shkencor, 1998
Nntitull: 1. Hyrje, 2. Epistemologjia metodologjike, 3. Metoda krahasimtare 4.. Prfundim. Prfundimi n dorshkrim: Vshtruar n trsi, n studimin Romantizmi n Evrop lindore e juglindore dhe n literaturn

100

shqiptare abej niset prej dy aspekteve t metods s sociologjis s letrsis: -aspektit historik, ku prfshihen aspektet jashtletrare t shfaqjes dhe prhapjes s romantizmit, dhe -aspektit estetik, si aspekt i qasjes s brendshme t romantizmit, i cili vshtrohet n dy nivele: t prmbajtjes dhe t forms Nj reduktim i till i qasjes s brendshme n kto dy aspekte sht karakteristik e metods pozitiviste, e cila letrsin e veneron brenda kontekstit historiko-shoqror dhe si epifenomen t proceseve t prgjithshme historiko-shoqrore. Prandaj, sht krejtsisht e natyrshme q abej romantizmin ta vshtroj m shum si epok letrare - si fenomen q prcaktohet nga koha - se sa si formacion stilistik, domethn nga aspekti i tipareve artistike q mund t jen karakteristike edhe pr epokat dhe drejtimet tjera letrare, t cilat, si t tilla, s'mund t prcaktohen nga koha, si kategori historike. Duke u mbshtetur n tre faktort kryesor t metods deterministe t Ypolit Tenit: rac, mjedis dhe moment; sht e natyrshme q konceptit t autonomis s letrsis t'ia z vendin koncepti i heteronimis s letrsis, ku strukturat letrare dalin n varshmri dhe t kushtzuara nga strukturat e shoqris. N kt kontekst, historia e letrsis shihet si pjes dhe produkt i historis s prgjithshme t shoqris. Mbi bazn e ksaj metode procesi i evolucionit t brendshme t letrsis nacionale, m shum se n raportin reciprok, shihet n raportin e varshmris me evolucionin e letrsis s prgjithshme, ku n mnyr implicite del n pah tendenca pr kultin e letrsive t mdha. Pr pasoj, me aplikimin e nj metodeje t till, m shum se analiz t autorve dhe t veprave t veanta, kemi grumbullim faktesh t shfaqjes dhe t prhapjes s romantizmit, grumbullim modelesh dhe ndikimesh t romantizmit nga letrsit e mdha n ato t voglat; m shum se analizim dhe eksperimentim t atyre fakteve, kemi prshkrim t tyre, veori kjo e metods pozitiviste, e cila, si e till, e ngushton shtegun pr arritjen e nj sintez t plot t objektit t hulumtuar: romantizmit.

313. Hoxha, Hatixhe, Qndrimi i abejt ndaj pikpamjeve t studiuesve sllav pr prejardhjen e gjuhs shqipe. Kumtes e lexuar n Sesioni shkencor, 1998.
Rezymeja n dorshkrim: Trajtimi i gjenezs s nj populli sht me interes dhe tejet i vshtir, sidomos gjeneza e popullit

101

shqiptar dhe gjuhs shqipe ka nj rndsi t dors s par, se me zgjidhjen dhe ndriimin e tij, ndriohen shum probleme t pazgjidhura t paleoballkanistiks. Kto shtje me interes jetik pr popullin ton, nuk kishin se si t mos trhiqnin vmendjen dhe cysnin krshrin prej shkenctari edhe t gjuhtarit ton t shquar, ndr m t mdhenjt, t Eqrem abejt, me t cilat ai gjat gjith jets s tij u mor dhe t cilave, gjat puns s tij shkencore u sht rikthyer vazhdimisht duke i korrigjuar dhe plotsuar njkohsisht, me fakte e argumente t shumta. Shumica e studiuesve sllav,ashtu si pararendsit e tyre G. Weigand, V. Georgiev etj., prkrahnin tezn trake dhe n lidhje me shqiptart shpreheshin se: Emrat ilir t vendeve si Scodra,Tomorus etj. nuk kan dhn prmes ligjeve t shqipes prfundimet e sotme Shkodr, Tomor etj.; pasi q n gjuhn shqipe mungon terminologjia detare, ather nga kjo del se shqiptart nuk kan jetuar afr detit;Shqiptart duhet t jen formuar n trekndshin Nish-Sofje-Shkup me qendr Dardanin etj. Eqrem abej sht munduar n mnyr interdisiplinare t argumentoj se kto formulime t autorve t lartprmendur nuk qndrojn,ai e mbrojti origjinn ilire t shqipes dhe prkrahu autoktonin e popullit shqiptar,n viset ku ai sot jeton,t paktn si shprehej ai vet, q nga koha greko-romake, se pr kt, thoshte ai, na bindin edhe huazimet e lashta greko latine e t cilat dshmojn se shqiptart i morn ato duke qen n fqinjsi t pandrprer me kta popuj.

314. Hoxha, Hysni, ka sht e gjall n studimet teorike letrare t abejt. Rilindja, Prishtin, 14. II. 1976, f. 14.
Mbititull: Tryeza e lexuesve dhe e bashkpuntorve t jashtm. Nntitulli: Prkitazi me nj bised t dr. Rexhep Qosjes n emisionin Spektri t TV Prishtins n lidhje me vllimin e pest t kompletit t abejt Studime gjuhsore, Rilindja, 1978. N vend t hyrjes: N emisionin Spektri t TV Prishtins (1.III. 1978), ku bhej fjal mbi veprat e abejt, t botuara nga Rilindja, Rexhep Qosja pothuajse n trsi shprehet negativisht pr studimet e prof. abejt, q trajtojn shtje t ndryshme teoriko-letrare. Qosja, gjat fjals s vet, u shpreh pozitivisht vetm pr mendimin e abejt prkitazi me poezin e Asdrenit dhe t Poradecit. Ja se thot Qosja pr kta dy poet (sipas fjalve t tij,

102

q i nxorm nga magnetofoni): E para mund t thuhet se sht treguar relevante, historikisht t vlefshme, mendimet dhe vlersimet e tij poezis s Lasgush Poradecit dhe Asdrenit, posarisht t asaj pjese t poezis s tyre t ciln abej e quan moderne.

315. Hoxha, Hysni, Karakteri ideologjik i romantizmit n rend t par. Jeta e re, 1998, f. 711-718. Nntitull: Eqrem abej, Romantizmi n Evropn Lindore e Juglindore dhe n literaturn shqiptare, botuar pr here t par n veprn Shqipria midis Perndimit dhe Lindjes, MM abje, Tiran, 1994.
Mestituj: Fillet dhe parimet themelore t romantizmit; Krijimi dhe kultivimi i gjuhs s shkrimit; Vetit themelore romantike n poezin e De Rads; Naimi sht para se gjithash edukator. Poeti qndron pas patriotit. Shkputje pr prfundim: Pas leximit t studimit Romantizmi n Evropn Lindore e Juglindore dhe n literaturn shqiptare, mund t theksojm lirisht se pikpamjet e Eqrem abejt jan edhe sot t bindshme dhe bashkkohore. I guximshm por edhe i qlluar sht, ndr t tjera, mendimi i abejt, sipas t cilit romantizmi, n kushte dhe rrethana politike dhe shoqrore q sht krijuar, -ka karakter ideologjik n vend t par. Me mendimin e thell, t matur dhe objektiv, abej l prshtypjen se lexojm konkluzione t sakta, si t ishin nxjerr nga rezymeja e ndonj studimi t gjer, dhe shkencor. Kjo rrall ndodh n krjimtarin letrare n prgjithsi. Me kt punim, si dhe me vshtrime t tjera, q duhet t shrbejn si baz dhe nxitje n studimet tona shkencore, Eqrem abej z nj vend t merituar edhe n historin e letrsis dhe t kritiks son letrare. (717-718)

316. Hoxha, Hysni, Nj studim i thelluar etnografik dhe letrar. Jeta e re, 1998, f. 635-641.
Nntitull: Eqrem abej, Pr gjenezen e literaturs shqipe, ribotuar n veprn Shqipria midis Perndimit dhe Lindjes, MM abje, Tiran, 1994. Mestituj: Gjeneza e emrit t popullit shqiptar; Fisi si form e zgjeruar e familjes s madhe; Psikologjia e shqiptarit; Shqipria ka qen m tepr e orientuar nga perndimi sesa fqinjt e saj; Njsia e kombit; Ndikimi i thell i folklorit oriental n at

103

ballkanik; Mendime jo t prera lidhur me origjinn e kngve kreshnike.

317. Hysa, Bedri, Edhe nj fjal e re pr Fjalorin e abejt, ose abej pr abejn. Diskutim n dosjen e Sesioni shkencor, 1998.
Teksti i plot n dorshkrim: N nntdhjetvjetorin e lindjes s Piramids s Keopsit t Gjuhsis shqiptare, si u quajt n mes tjerash, Prof. dr. Eqrem abej, propozoj q Fjalorit t Gjuhs Shqipi ti shtohet edhe kjo fjal: abej-i, gjuh. zenit i mendimit, punim i prkryer, pun e prsosur. Ai e ka doktoratn abej. Punimi i tij ishte nj abej. Ai sht shkenctar abej, etj S kndejmi edhe abejt (i, e). Mnyra e tij sht e abejt. Metodologji e abejt. Kredhje e abejt. Prof. abej sht shenjt, andaj le t jet edhe n Fjalorin e Gjuhs Shqipe si kulm i dijes son. Shenjti n gjuhn e shenjt.

318. Hysa, Bedri, Ilirishte, (Profesor Eqrem abejt). Maja, Redaksia e botimeve Rilindja, Prishtin, 2002, f. 17. 319. Hysa, Bedri, Mbishkrim ilir. (Prkushtim: Prof. Eqrem abejt), -Duke krkuar njerin, Rilindja, Prishtin, 1973, f. 23. 320. Hysa, Bedri, Ilirishte (Prkushtimi: Prof. Eqrem abejt). Poezi e lexuar n Sesioni shkencor, 1998. 321. Hysa, Enver, Bashkpunimi Xhuvani-abej n fushn e formimit t fjalve. Kumtes e paraqitur pr lexim n Sesioni shkencor, 1998. 322. Ibra, Hysen, Kontributi i abejt pr shtje t urbanistiks. Kumtes e lexuar n Sesioni shkencor, 1998.
Rezymeja n dorshkrim: Eqrem abej, sht nj nga personalitetet m t njohur dhe m t shquar t gjuhs dhe t kulturs ton shqiptare dhe njri ndr dijetart m t mdhenj t kombit ton npr shekuj. Ai ishte i paisur me nj kultur t gjer, me nj zotrim t disa gjuhve t huaja dhe i brymosur me ndjenjen

104

e lart patriotike q e kishte ndaj atdheut dhe kombit shqiptar. Duke qen i till ai dha nj kontribut t madh n shum sfera, prandaj me t drejt Ismajl Kadare pat thn: kur arrijm t kapim trsisht prmasat e Eqrem abejt, vlersimi yn pr t fiton nj ndrgjegjsim t ri. Duke folur pr gjeografin dhe karakterin e vendit n librin Shqiptart midis Perndimit dhe Lindjes, ndr t tjera ka thn: Prodhimi letrar i nj populli nuk mund t kuptohet pa njohjen e historis s tij, po historia shpeshher sht rezultat i t dhnave gjeografike, ndikimi i formimit toksor dhe i natyrs s vendit mbi jetn dhe veprimet e banorvet. ka do t thot se pa njohjen dhe prezentimin e drejt t historis dhe t shtrirjes hapsinore t shqiptarve, nuk do t kemi edhe stabilitet dhe zhvillim t shqiptarve dhe as t rajonit. Aq m tepr, si thot prof. Eqrem abej Shqiptaria sht trolli n t ciln grindja e gjat ndrmjet bots romane-perndimore dhe ballkanike-bizantine sht shprehur n mnyrn m t spikatur. Pr kto dhe aspiratat nacional-shoviniste dhe ekspansioniste t shteteve rusosllave helene dhe t popujve prorusosllavo-helen vendbanimet e sotme shqiptare nuk jan t nj treve ekspansioni, por restriksioni, prfundimi i nj ngushtimi t papar gjat historis shqiptare. N atdheun e popullit shqiptar kan br pjes viset bregdetare nga Raguza (Dubrovniku) e deri n Art, kurse n krahinat lindore shqiptare prfshiheshin qytete t tilla si: Nishi, Shkupi, Ohri etj. Shkenctari dhe patrioti i shquar Eqrem abej, me vendosmri prej shkenctari thot: se Toponomia historike, jo vetm q nuk flet kundr autoktonis dhe shtrirjes t iliro-shqiptarve, po prkundrazi dshmon n t mir t saj. Jo n mnyr deklarative e vetm me ndonj shembull, po me nj analiz t mpreht e konkrete t 16 emrave t lasht lumenjsh, malesh, qytetesh, tregoi bindshm se si evolucioni i tyre fonetik nga trajtat e lashta n trajtat e sotme sht kryer sipas ligjeve t gjuhs shqipe e jo t nj gjuh tjetr, si mendohej nga shumkush, se emrat si: Shkup (Skkupi), Sharr (Scardus-mons), Ulqin (Ulkinium), Nish (Naissus), Lezh (Lissus), Drin (Drinus), Shkodr (Scodra), Shkumbin (Scampinus), Durrs (Dyrrachium), am (Thyamis) etj., kan kaluar gjithnj npr goj shqipfolsish e jo t nj populli tjetr, ka dshmon q shqiptart jan autokton n trevat ku banojn. shtjet historike dhe t shtrirjes hapsinore autoktone t shqiptarve doemos duhet shikuar n prizmn e shkencs e t drejtsis dhe jo t tregtis dhe t fanatizmit ruso-sllavo-helen.

105

323. Ibrahimi, Ramadan, Kontributi i abejt n fush t etnografis. Kumtes e lexuar n Sesioni shkencor, 1998.
Rezyme n dorshkrim: Pr t nxjerr n pah meritat shkencore t ktij shkencatari t pasionuar n shkencat albanologjike, mendoj q n kt kumtes t ndalem n tri probleme: 1. Ndihmesa e prof. abejt n mbledhjen e t dhnave dhe studimin e tyre pr kulturn materiale dhe t shqiptarve n vshtrimin gjuhsor. 2. Kontributi i tij n njohjen dhe afirmimin ndrkombtar shkenor t kulturs shpirtrore dhe shoqrore t popullit ton; 3. Hedhja e bazave teorike n disa punime e konferenca shkencore me karakter ndrkombtar.

324. Imeri, Hasan abej dhe njsimi i terminologjis tekniko-shkencore, SNGJLKSH, 1987 325. Ismajli, Nuhi, Pikpamjet letrare t abejt, Sesioni shkencor, 1998. 326. Ismajli, Nuhi, Prirjet letrare t abejt, Kureshtje letrare, Ura, Gjilan 2001, f. 19-28. 327. Ismajli, Rexhep (Bashk me Eric Hamp-in), Shum t fala nga Plava. Kartolin. 2. 8. 1976. 328. Ismajli, Rexhep (bashk me Rexhep Ferrin), Shum t fala nga Adriatiku i Teuts. Kartolin nga Dudva, 26.7.1977. 329. Ismajli, Dr. Rexhep, Dija e abejt. Koha, revist e pavarur informativo-politike, Prishtin, nr. 19, dhjetor 1990, f. 40-43.
Mbititull:Recension. Nntitull: Shaban Demiraj, Eqrem abej -Nj jet kushtuar shkencs, SHB 8 Nntori, Tiran, 1990.

106

330. Ismajli, Dr. Rexhep, Letra t abejt. Shih, Dija e abejt. Koha, revist e pavarur informativo-politike, Prishtin, nr. 19, dhjetor 1990, f. 40-43.
Shnim: Pr t hedhur drit edhe n ndonj aspekt t personalitetit t abejt po botojm disa letra, ku pasqyrohet gatishmria e tij pr t ndihmuar t tjert.

331. Ismajli, Rexhep e Hakide, I dashur Z. Profesor. Kartolin nga Porei (Parenzo, -ndrhyrje e R.I.) e dt. 3 gusht e 22.7.1978. 332. Ismajli, Rexhep e Hakide, Ju prshndesim nga Roma. Kartolin nga Roma, Italia, 14. 8. 1978. 333. Ismajli, Rexhep, (Bashk me Gani Bobin dhe Zef Mirditn). Shum t fala ju dhe familjes. Kartolin nga Zagrebi, 6. 10. 1972. 334. Ismajli, Rexhep, (bashk me Ibrahim Rugovn), Shum t fala nga Parisi. Kartolin nga Parisi, 23. 7. 1976. 335. Ismajli, Rexhep, Shum t fala nga Prizreni. Kartolin nga Prizreni. 30. 8. 1976. 336. Ismajli, Rexhep, abej - historian i gjuhs shqipe. -Rilindja, Prishtin, 10. 5. 1990, f. 10. Kumtes mbajtur n mbrmjen prkujtimore t 10-vjetorit t vdekjes s E. abejt. Sipas Sh(yqri) Galics, Figur madhore e kulturs shqiptare. (Mbrmje e madhe prkujtimore n 10-vjetorin e vdekjes s Akademik Eqrem abejt): 1. Gjuha sht treguesi m i dallueshm i do njeriu dhe i do populli, 2. Njsia kombtare e njsia letrare. 337. Ismajli, Rexhep, abej - historian i gjuhs shqipe. Rilindja, Prishtin, 16 shtator 1990, f. 11.

107

338. Ismajli, Rexhep, abej, provon ta formsoj mendimin e vet. Grafia e Buzukut dhe disa shtje t sistemit fonetik t shqipes. Artikuj mbi gjuhn shqipe, Rilindja Prishtin, 1987, f. 127. 339. Ismajli, Rexhep, Eqrem abej pr gjuhn letrare. Studime, nr. 5, 6, 7. ASHAK, Prishtin, 2000, f. 193-222.
Summary: Eqrem abej on the standard Albanian". In this discussion, the author sets out from a fundamental judgment: Eqrem abej dealt with the whole ethnicity and ethos of the Albanians. He was also engaged in the discussions on the issue of standard Albanian language from his early public career. He was likewise one of the key authors of the orthographic rules (1948, 1951, 1956, 1967, 1973). In 1935, the then Albanian Ministry had designated him to work on orthography with Aleksandr Xhuvani, Namik Resuli, and others. In 1947, the Institute of Sciences appointed him to the Orthography Commission alongside Kostaq Cipo and Aleksandr Xhuvani. In 1953 he was sitting on the Orthography Commission. Eqrem abej was amongst the key people on the commission for the compilation of orthography in 1954. abej was a member of the group that compiled Ortografia e gjuhs shqipe Orthography of the Albanian Language in 1956, on the commission that drafted the 1967 Rregullat e Drejtshkrimit t Shqipes "Rules of Albanian Orthography", and on the decision-making and working bodies of the 1972 Congress on Albanian Orthography. abej had extended his activity on the standardization of the Albanian in the compilation of the 1954 Fjalori "Dictionary", many diverse dictionaries of terminology, etc. Eqrem abej committed himself to the field of standardization of Albanian with the utmost seriousness. In the stage of the selection of a unified standard Albanian norm - in all the stages of the decision-making and implementation of the decisions in this field from 1947 through his death in 1980 - Eqrem abej was in the top group of linguists taking decisions on these matters. Throughout this time, Eqrem abej was acknowledged by his contemporaries as one of the most competent and qualified personalities, but also amongst the most diligent, to make judgments and take decisions in the field of standard Albanian.

108

340. Ismajli, Rexhep, Eqrem abej / Grafia e Buzukut dhe disa shtje t sistemit fonetik t shqipes. Artikuj mbi gjuhn shqipe, Rilindja Prishtin, 1987, f. 137. 341. Ismajli, Rexhep, Gjuha. / Figura dhe vepra e Budit. - Gjuh dhe etni, Rilindja Prishtin, 1991, f. 154159. 342. Ismajli, Rexhep, Jokli e abej, simbas abejt. / Grafia e Buzukut dhe disa shtje t sistemit fonetik t shqipes. Artikuj mbi gjuhn shqipe, Rilindja Prishtin, 1987, f. 126. 343. Ismajli, Rexhep, Konstatimi i abejt. / Grafia e Buzukut dhe disa shtje t sistemit fonetik t shqipes. Artikuj mbi gjuhn shqipe, Rilindja Prishtin, f. 133. 344. Ismajli, Rexhep, Krijues i epoks n albanologji. (In memoriam: Prof. Eqrem abej). Rilindja, Prishtin, 16 gusht 1980, f. 11.
Nntitull: Kto dit n Tiran vdiq albanologu m i madh i t gjitha kohve, profesor dr. Eqrem abej, studiuesi q me rezultatet, me metodn, me gjersin e mendimeve dhe me thellsin e mendimeve z vendin e par ndr studiuesit shqiptar. Figura shkencore e Eqrem abejt i kalon caqet kombtare dhe hyn n radhn e studiuesve m t mdhenj t kohs son n Ballkan, jo vetm pr rezultatet e jashtzakonshme n studimet albanologjike, po edhe pr studimet ballkanologjike n prgjithsi. Me vdekjen e profesor abejt shkenca shqiptare humbi albanologun, msuesin e shkencs, njeriun me t cilin krenohej para bots.

345. Ismajli, Rexhep, Kulmet e shkencs. Rilindja, Prishtin, 13 gusht 1983, f. 14.
Nntitull: Para tri vitesh vdiq albanologu dhe ballkanologu m i madh shqiptar, prof. dr. E. abej, nj nga figurat m t shquara t shkencave t ligjrimit n Ballkan.

346. Ismajli, Rexhep, Kurora e gjuhsis shqiptare. Rilindja, 3 shkurt 1973, f. 13.

109

Nntitull: Me rastin e 65-vjetorit t lindjes s prof. Eqrem abejt.

347. Ismajli, Rexhep, Kurora e gjuhsis shqiptare. Shenj e ide, Prishtin, 1974, f. 84-94.
Nntitull: Me rastin e 65-vjetorit t lindjes s prof. Eqrem abejt.

348. Ismajli, Rexhep, Ngrehina abejane, bastion i vrtet i qytetrimit shqiptar. -Ekskluzive, Revist e ilustruar mujore pr aktualitet, kultur, shkenc, sport. Nr. 7 shtator 2000, Zrich-Tiran-Prishrtin, f. 24-25. Botohet pr her t par edhe nj fotografi e abejt, korrik 1980, Tiran. 349. Ismajli, Rexhep, Origine de la langue albanaise. Problemes Problmes et resultants. Recherches albanologiques, 4-1987, Prishtina, 1987, pp. 7-21.
Citat: Enfin abej accepta dans son essence la thorie sur les raports de lalbanais avec les langues du nord et mit en relief un certain nombre dlments importans montrant les parents de lalbanais avec le celte, larmnien et dautres langues orientales. Les tudes de abej modifirnet quelque peu les thories prcdantes: lalbanais est une langue du grupe satem ayant des affinits particulires avec les langues du nord et du sud, cest-dire le grec et larmnien selon la thorie dite thorie des ondes. La question de lemplacement gographique de lancien berceau du proto-albanais se compliqua encore davantage. En effet, celafaisai supposer quil aurait pu exister une proximit geographique ancienne de lalbanais avec les langues du nord, et une autre plus rcente avec les langues du sud. Toutefois, il resete mieux expliquer la question de la parent avec le celte, le latin et parfois mme avec lindo-iranien et le tokharien.

350. Ismajli, Rexhep, Sinteza e Eqrem abejt. Rilindja Prishtin, 15. 2.-16 2. 1978, f. 10.
Mbititull: Me rastin e 70-vjetorit t lindjes. Nntitull: Me rastin e 70-vjetorit t lindjes s lindjes s dr. Eqrem abejt, gjuhtarit m t njohur shqiptar dhe njrit nga intelektualt m t frytshm t Ballkanit, dhe me rastin e botimit t

110

veprave t tij t zgjedhura Studime gjuhsore, n gjasht vllime, n Rilindjen e Prishtins. Shnim: P.S. Marr nga e prkohshmja Oko e Zagrebit, 620 prill 1978, 10. N vend t rezymes: Sikur t provonim t bjm nj rezyme, gjithsesi duhet t prcaktojm se figura shkencore e Eqrem abejt sht me karakter ndrkombtar. Ajo sht e ktill pikrisht pse shtroi dhe zgjodhi nj varg problemesh me karakter kombtar, por n kontekst ndrkombtar. N qoft se shikohet n kuadrin e metods, e na duket se vetm kshtu sht e mundshme, abej qndron lart n mes t m t mirve, sepse diti ti shfrytzoj mjeshtrisht t gjitha prparsit e ksaj metode, e t mos mbyllet n t, gj q sht veanrisht pozitive. N esenc ai sht n gjendje dhe dshiron t nxjerr maksimalisht prej do gjje q sjellin t tjert, sepse i di kufijt e individit. N kt vshtrim do t mund t krahasohej me nivelin e mendimtarit t tipit t Roman Jakobsonit, veanrisht karakteristik n shekullin ton, zbulimeve themelore t t cilit u paraprin pikrisht ndonj zbulim n shkencat e natyrs (ta kujtojn paralelen n mes t strukturs s atomit dhe cilsive distinktive t fonemave). Kjo do t thot se sht njeri kreativ dhe dinamik. Pr albanologjin vepra e abejt sht e posame e zhvillimit intensiv dyshekullor, ku akti i tij kreativ shihet pikrisht n at q sjell si gj t re. Kjo sintez nuk ka qen e mundshme m prpara, n historin e kulturs son, sepse njerzit e kapacitetit t tij kan qen t orientuar ndryshe. Ajo si e ktill, me krijimtarin dhe ekzistencn gjysmshekullore, ngriti vazhdimisht nivelin e krkesave n shkencn dhe kulturn shqiptare dhe shrbeu edhe si nxitje pr zhvillimin e mtejshm. M duket se linguistika e abejt, e inkorpuruar rigorozisht n trsin e albanologjis dhe indoevropianistiks, s bashku me linguistikn rigoroze t Selman Rizs, e ngriti linguistikn shqiptare n nivel t denj ndrkombtar. Pr publikun jugosllav sht e domosdoshme ti njoh pak m afr pikpamjet e tij, sepse rndsia e tyre sht e madhe pr tr Ballkanin.

351. Ismajli, Rexhep, Pikpamjet e abejt pr prejardhjen e shqipes, SNGJLKSH, 1987. 352. Ismajli, Rexhep, Sinteza e Eqrem abejt. (Me rastin e 70-vjetorit t lindjes), e prkohshmja Oko, Zagrebi,

111

6- 20 prill 1978 f. 10. Sipas ribotimit n Rilindja, Prishtin, 15. 2.-16 2. 1978, f. 10. 353. Ismajli, Rexhep, abej pr gjuhn letrare. Kumtes e lexuar n Sesioni shkencor, 1998 354. Ismajli, Rexhep, abej. -Tekste t vjetra, Dukagjini, Pej, 2000, f. 11. 355. Ismajli, Rexhep, Eqrem abej: Studime gjuhsore I-IV, Prishtin, 1077/78, Prparimi, nr. 4, Prishtin, 1978. 356. Ismajli, Rexhep, Fjal rasti (e shkruar), Me rastin e zbulimit t bustit t Eqrem abejt, n oborrin e gjimanzit t filologjis Eqrem abej n Prishtin. Shih A(bazi), A(dem), U zbulua busti i kolosit t gjuhsis shqiptare E. abej, Zri, e prditshme, Prishtin, 23 maj 2002, f. 16. 357. Ismajli, Rexhep, Fjalori i termave t gjuhsis (shqip rusisht - frngjisht anglisht gjermanisht - italisht). Akademia e Shkencave e RPSH. Instituti i Gjuhsis dhe i Letrsis. Sektori i Terminologjis. Tiran, 1975, f. 586. Gjurmime albanologjike. Seria e shkencave filologjike, VI -1976, Instituti Albanologjik i Prishtins, Prishtin, 1978, f. 195-197.
Komisioni i terminologjis: Prof. A. Kostollari, Doc. A. Dodi, Prof. E. abej etj.

358. Ismajli, Rexhep, Grafia e Buzukut dhe disa shtje t sistemit fonetik t shqipes, Gjurmime albanologjike seria filologjike, nr. 7/1977, IAP, Prishtin, 1978, f. 229-256. 359. Ismajli, Rexhep, I dashur dhe i nderuari Z. Profesor. Letr nga Parisi, 7 tetor 1971. f. 1.

112

360. Ismajli, Rexhep, I dashur Profesor. Kartolin nga Bichum-i, Gjermania Demokratike, 1977. 361. Ismajli, Rexhep, I dashur Profesor. Kartolin nga Prizreni, 27. 6. 1973. 362. Ismajli, Rexhep, I dashur Profesor. Letr nga Bochum, (Gjermani), 22. 3. 1978. f. 2. 363. Ismajli, Rexhep, I dashur Profesor. Letr nga Bochum-i (Gjermani), 21. 1. 1978. f. 2. 364. Ismajli, Rexhep, I dashur Profesor. Letr nga Bochum-i, m 12. 5. 1978. 2.f. 365. Ismajli, Rexhep, I dashur Profesor. Letr nga Bochum-i, m 16. 3. 1978. 2.f. 366. Ismajli, Rexhep, I dashur Profesor. Letr nga Bochum-i, m 24. 5. 1978. 1.f. 367. Ismajli, Rexhep, I dashur Profesor. Letr nga Bochum-i, m 28. 5. 1978. 1.f. 368. Ismajli, Rexhep, I dashur Profesor. Letr nga Italia. Nuk ka dat. f. 2. 369. Ismajli, Rexhep, I dashur Profesor. Letr nga Jena (Gjermania Demokratike). Pa dat dhe vit. 2. f. 370. Ismajli, Rexhep, I dashur Profesor. Letrporosi nga Prishtina. Pa dat. 1. f. 371. Ismajli, Rexhep, I Kartolin nga Adriatiku, 1974. 372. Ismajli, Rexhep, I Kartolin nga Beogradi, 1976. dashur Z. Profesor.

dashur

Z.

Profesor.

113

373. Ismajli, Rexhep, I Kartolin nga Dibra, 12. 7. 1972.

dashur

Z.

Profesor.

374. Ismajli, Rexhep, I dashur Z. Kartolin nga Gjermania Demokratike, 1972.

Profesor.

375. Ismajli, Rexhep, I dashur Z. Profesor. Kartolin nga Jena, Gjermania Demokratike, 1979. 376. Ismajli, Rexhep, I Kartolin nga Londra, 8. 3. 1973. 377. Ismajli, Rexhep, I Kartolin nga Parisi, 22.3.1973. 378. Ismajli, Rexhep, I Kartolin nga Parisi, pa dat. dashur Z. Profesor.

dashur

Z.

Profesor.

dashur

Z.

Profesor.

379. Ismajli, Rexhep, I dashur Kartolin nga Petrovaci, dhjetor 1974.

Z.

Profesor.

380. Ismajli, Rexhep, I dashur Z. Profesor. Kartolin nga Presheva, 197 (numri i fundit i palexuar). 381. Ismajli, Rexhep, I dashur Kartolin nga Presheva, 22.4.1972. 382. Ismajli, Rexhep, I Kartolin nga Rumania, 1979. dashur Z. Profesor.

Z.

Profesor.

383. Ismajli, Rexhep, I dashur Z. Kartolin nga Sfeti Stefani-Budva. 16. 7. 1973. 384. Ismajli, Rexhep, Kartolin nga Zara, 1975. I dashur Z.

Profesor.

Profesor.

114

385. Ismajli, Rexhep, I dashur Z. Profesor. Letr nga Parisi, 20 nntor 1971. f. 2. 386. Ismajli, Rexhep, I dashur zoti Profesor. Letr nga Parisi, 1. 5. 1972. f. 2. 387. Ismajli, Rexhep, I dashur zoti Profesor. Letr nga Parisi, 21. 1. 1972. f. 2. 388. Ismajli, Rexhep, Ju drgojm prshndetjet m t przemrta. Kartolin nga Kryshevci, 1974. 389. Ismajli, Rexhep, Ju dshiroj jet t lumtur dhe pun t mbar n vitin 1972. (Vendi i palexuar) 390. Ismajli, Rexhep, Kulmet e shkencs, Rilindja, 13. 8. 1983, Prishtin, f. 14. 391. Ismajli, Rexhep, Libri i par shqip. Gjuha shqipe, 1-1988, IAP, Prishtin, f. 55-58.
Mbititull: Kritika dhe recensione. Shnim: Meshari i Gjon Buzukut (1555), botim kritik punuar nga Eqrem abej, Redaksia e botimeve, Rilindja, 1987. Nntitull: Historia e librit; Kush ishte Gjon Buzuku?

392. Ismajli, Rexhep, Libri i par shqip. Gjuh dhe etni, Rilindja, Prishtin, 1991, f. 96-102.
Nntitull: Meshari i Gjon Buzukut (1555), botim kritik punuar nga Eqrem abej, botoi Redaksia e botimeve, Rilindja, 1987. Citojm: Pas, lufte, kur albanologjia bri hapa t mdhenj prpara, libri i par shqip prjetoi dy botime t plota dhe fototipi dhe me tejshkrim. N. Resuli m 1958 n Vatikan i botoi faksimilet me transkriptim dhe me nj parathnie t shkurtr pr kt rast; po kt vit qe br gati edhe botimi dhe studimi i Eqrem abejt, albanologut m t madh t kohs son, porse ai u desh t pres dritn e botimit deri m 1968. Botimi i abejt prmban faksimilet e librit t plot, transliterimin dhe transkriptimin e tekstit, studimin introduktiv dhe shnimet rreth tekstit.(96-97)

115

393. Ismajli, Rexhep, Origjina dhe vendi i formimit t shqipes. Fjala, revist pr kultur, art, letrsi, 1-15 mars 1986, f. 8-9.
Mbititull: Trajtes.

394. Ismajli, Rexhep, Parathnie -Artikuj mbi gjuhn shqipe, Rilindja Prishtin, 1987, f. 5-8.
Citojm: Duke br sintez specifike t pikpamjeve t shprehura m par pr historin e gjuhs shqipe dhe duke i shpn ato ndjeshm prpara, E. abej sht strumbullari rreth t cilit duhet dhe mund t ndrtohet tani pr tani fardo teorie pr origjinn e gjuhs shqipe. Kt rrug ska pasur si t mos e ndjek autori i ktyre rreshtave, edhe kur mund ti jet dukur e nevojshme ti drejtohet nj pikvshtrimi t ndryshm.(7)

395. Ismajli, Rexhep, Prejardhja e gjuhs shqipe, probleme dhe rezultate, - Artikuj mbi gjuhn shqipe, Rilindja Prishtin, 1987, f. 9-42.
Prfundim: M n fund, abej, duke pranuar n thelb teorin pr lidhjet me gjuht veriore, shtoi edhe disa elemente jo pa pesh pr afrin e shqipes me keltishten, me armenishten, e ndonjher edhe me gjuht e tjera. abej ktu solli edhe nj modifikum t prgjithshm: shqipja sht gjuh satem me lidhje t veanta me gjuht veriore dhe jugore (ktu kishte parasysh greqishten e armenishten) m shum n frymn e teoris s valve13. Tani shtja e vendosjes gjeografike t djepit t hershm t protoshqipes u b edhe m e ndrliqshme. Kjo mbase do t supozonte nj afrsi gjeografike t hershme me gjuht veriore dhe nj tjetr pak m t von me jugoret. Mbetet megjithat t shpjegohet m mir shtja e afrsis me keltishten, me latinishten, e ndonjher madje edhe me indoiranishten e tokarishten.

396. Ismajli, Rexhep, Shum t fala Ju dhe familjes. Kartolin nga Londra, 9. 3. 1973.

abej idet e tij n kt drejtim i ka shprehur n disa vende q nga botimi i Albanologjis, 1947 e thu. Shumica prej tyre jan prmbledhur n botimin Studime gjuhsore, Rilindja, Prishtin, 1976, v. III, IV.

13

116

397. Ismajli, Rexhep, Shum t fala ju, familjes dhe miqve. Kartolin nga Munihu, 2. 3. 1973. 398. Ismajli, Rexhep, Shum t Bukureshti. Kartolin nga Bukureshti, 1974. fala nga

399. Ismajli, Rexhep, Shum t fala nga Parisi. Kartolin nga Parisi, 23. 7. 1976. 400. Ismajli, Rexhep, T fala dhe prqafime. Kartolin nga Deani, 14. 8. 1971. 401. Ismajli, Rexhep, T fala dhe prqafime. Kartolin nga Deani, 15. 8. 1972. 402. Ismajli, Rexhep, T falat m t przemrta. Kartolin nga Lenggries, Gjermani, 11.2. 1973. 403. Jaku, But, Hija ime akull. Fjala, revist pr kultur, art, letrsi, 1 shtator 1980, f. 4. Prkushtimi: Eqrem abej), poezi. 404. Jeta e re, revist letrare, (Numr i veant kushtuar 90-vjetorit t lindjes s Eqrem abejt (19081998), nr. 4, Prishtin, 1998. Ky numr sht prgatitur nga Ahmet Kelmendi e Begzad Baliu. 405. Jordani, Papas Emanuel, Shum t fala nga Prizreni. Kartolin nga Prizreni. 30. 8. 1976. 406. K(raja), M(ehmet): Doli n shitje kompleti i veprave t abejt. -Rilindja, Prishtin, 15. 1. 1978, f. 11.
Mbititull: Kto dit. Nntitull: Gjasht vllimet, me nj prgatitje t mir teknike e artistike, kushtojn gjithsej 400 dinar.

407. Kabashi, Emin, Shkrimet e abejt pr poezin. Rilindja, Prishtin, 20 shtator 1980, f. 12-13.

117

Mbititull: Retrospektiv. Rezymeja n dorshkrim: N shkrimet e Eqrem abejt pr poezin dhe letrsin n prgjithsi hetohet informacioni i bollshm, analiza e sakt dhe prkufizimi i drejt n pun t terminologjis letrare. Shkrimet e tij zgjojn edhe sot interes, ngase jan marr me shtje thelbore t aktit krijues, jo vetm me jashtsin e tyre. Studiues q ka shtruar drejt marrdhniet e brendis me formn artistike, ka hetuar, n mnyr t sakt karakterin kombtar dhe universal t poezis shqipe n prgjithsi, por edhe t poezis s krijuesve t veant. Disa prej shkrimeve t abejt pr poezin i dallon gjersia e trajtimit t shtjeve, por i veon edhe guximi i shtruarjes s problemeve t ndryshme, q pr mendimin kritik dhe eseistik shqiptar jan t vlefshme, interesante dhe t guximshme edhe sot.

408. Kadare, Ismail, Akt kulturor e moral i admirueshm. - Jeta re, 1998, f. 678-681.
Nntitull: Shaban Demiraj, Eqrem abej, Nj jet kushtuar shkencs, Tiran, 1990).

409. Kadriu, Lumnije, Kontributi etnolinguistik i abejt, - Shenjzat, 1998, f. 20-21.

Pasuesi i fundit: Mund t themi se kontributi i abejt si etnolinguist sht shum i madh, i rndsishm dhe i muar pr kulturn ton, e madje pr fat t keq, deri m tash i paprsritshm.

410. Kadriu, Lumnije, Kontributi etnolinguistik i abejt. Kumtes e lexuar n Sesioni shkencor, 1998. 411. Kajragdiu, Abdulla abej pr historin e letrsis shqipe. Kumtes e lexuar n SNGJLKSH, 1987. 412. Kajtazi, Halil, Dita sht pr pun e nata pr gjum. (Urti, sipas Prof. Eqrem abejt). Fondi i autorit. 413. Kaleshi, Hasan, Konferenca e Par e Studimeve Albanologjike. Redaksia: Androkli Kostollari (Redaktor prgjegjs), Aleks Buda, Eqrem abej etj. Tiran, 1965, 740 faqe. - Gjurmime albanologjike, 7/1 (1968), f. 273-275.
118

414. Kaleshi, Hasan, Nji reension i vonuem. - Jeta e re, revist letrare, Prishtin, 1952, nr. 3, f. 227-232.
Nntitull: Fjalor serbokratisht-shqip, Tiran, Instituti i Studimeve, 1947, 407 faqe. Danetoviq, Vojislav, S., Aleksandr Xhuvani, Kostaq Cipo, Eqrem abej. Fragment: Asht e udhes q n do reension t prmendet edhe ana e mir. Por, fakti se ky fjalor kaq i vogl asht punue prej njij redaksie t gjan -prej profesorve: Vijisllav S. Danetoviq, Aleksandr Xhuvani, Kostaq Cipo, Dr. Eqrem abej, me bashkpuntor profesort: Pashko Geci, Zagorka Filipovi, Mark Ndoja, Aleks Buda, Ivan Brabec prej t cilve pritesh shum - ka dal shum i dobt n do pikpamje, na shtngon q, kundra dshirs son, t mos kemi pr t than asnji fjal t mire. (227)

415. Kanga pr Eqrem abejn. Kng popullore. E shnoi, dr. Adem Zejnullaju m 1985 n Drenic. Teksti ruhet n dosjen e mbledhsit dhe n Arkivin e Insititutit Albanologjik t Prishtins. 416. Karadaku, A(strit). (N revist ka dal pa emrin e bashkbiseduesit): Njsia gjuhsore pasqyron nj njsi kulturore. Fjala, revist pr kultur, art, letrsi, Prishtin, 1979, nr. 19, f. 10.
Nntitull: Eqrem abej rreth studimeve etimologjike n fush t shqipes. (Bised me prof. Eqrem abejn).

417. Karadaku, A(strit). Ndikim gjuhsor do t thot ndikim kulturash. Rilindja, Prishtin, 5 gusht 1978, f. 11.
Mbititull: Takime. Nntitull: Nga biseda me Prof. Eqrem abej mbi veprn e tij Studime etimologjike n fush t shqipes. Hyrje: Vepra Studime etimologjike, vllimi i dyt i profesor Eqrem abejt, ka hasur n interesim t madh jo vetm n radht e puntorve shkencor q merren me problemet e gjuhs, por edhe te t interesuarit tjer. Lidhur me kt vepr bm bised me profesor Eqrem abejn.

418. Kastrati, Jup, Kolos i shkencs, i mendimit dhe i patriotizmit shqiptar. Bota sot, Prishtin, 15 gusht 2000, f. 18.
119

Mbititull: Krijues i epoks, kolos i shkencs, kurora e albanologjis Eqrem abej(4). Mestitull: Shkenctar i shquar n fush t tij. Nntitull i zgjeruar: Kontributi i Eqrem abejt ka qen vendimtar pr ta br Shqiprin qendr t studimeve albanologjike. Ai ka themeluar n Tiran nj shkoll t vrtet kombtare t gjuhsis shqiptare. Numri i madh i problemeve q ka studiuar, i bjn veprat e tij referime t detyrueshme n t gjitha krkimet e albanologve dhe ballkanologve t ditve tona.

419. Kastrati, Jup, Krijues i epoks, kolos i shkencs, kurora e albanologjis- Eqrem abej. -Bota sot, Prishtin, 13 gusht 2000, f. 18.
Nntitull: Vargzim i botimeve t shumta. Zgjedhje e redaksis: E gjith kjo tregon universalitetin e prof. abejt, autorin e tij t madh prej personaliteti shkencor t shquar, reputacionin e tij, prestigjin q gzonte n bot nj shqiptar i famshm si ky.

420. Kastrati, Jup, Prof. Eqrem abej-historian i gjuhs shqipe. (Prof. Eqrem abej-An historian of the Albanian language), Filologji, nr. 7, Universiteti i Prishtins,-Fakulteti i Filologjis, Prishtin 1999, f. 9-18. 421. Kastrati, Jup, Talenti i tij shkencor spikati q n mosh t re. -Bota sot, Prishtin, 14 gusht 2000, f. 18.
Mbititull: Krijues i epoks, kolos i shkencs, kurora e albanologjis Eqrem abej(2). Zgjedhje e redaksis: I pari q e prshndeti me simpati e admirim, por edhe me besim t patundur pr nj t ardhme t shklqyer n fushn e gjuhsis shqiptare, qe albanologi m i madh i asaj kohe Norbert Jokli, n Vjetarin indogjerman. Kemi t bjjm me nj t ri q ka baza e prgatititje shkencore t shndosha dhe sht i pajisur me nj zell studimi e krkimi sistematik pr t vn re.

422. Kastrati, Jup, Veprat albanologjike t Eqrem abejt. Jeta e re, 1998, f. 561-263.
Prfundimi: Tue prfundue kt studim mbi veprat albanologjike t Profesor Eqrem abejt, duhet t theksojm se ky dijetar i shquem i

120

shkencave shoqnore shqiptare ka merita t mdhaja e t ndryshme. N albanistik, prve se i oi prpara studimet e Meyerit, Pedersenit, Joklit etj., abej dha edhe mendime t reja dhe t vlefshme. N metodn e puns ai i shikon faktet gjuhsore lidh me etnografin, tue u frymzue nga metoda e Norbert Joklit. Ai i ka shikue faktet e shqipes n mnyr tansore, tue i krahasu dialektet e Shqipnis me ato t kolonive t Greqis, Italis, Dalmacis dhe me veprat e auktorve t vjetr. Nga kjo an, Eqrem abej asht i pari n Shqipni, q punoi me nj metod t till. Ai asht i pari nder shqiptart, q, me punimet e veta, shfrytzoi emnat e viseve dhe t njerzve d.m.th. u mbshtet edhe n t dhnat e toponimis dhe t onomastiks. Me Albanologjin(1947), pr her t par, bhet nj periodizim i gjuhs shqipe. Q m 1936, pr her t par ndr ne, shqyrtohet problemi i burimit t shqipes: nga ilirishtja apo nga trakishtja. abej ka ba dallimin parimor t huazimeve greke e latine, latine e italiane, serbokrate e bullgare. Ai dha pr t parn her n studimet shqiptare kronologjin e huazimeve turke t shqipes. Konstatimi i disa konkordancave tripalshe kelte-shqiptare-greke dhe prforcimi i tezs ilire me argumente t tjera jan mendime t reja n albanistik. Me randsi edhe pr historin e popullit shqiptar asht vrtetimi i autoktonis s shqiptarvet n Shqipni. Konstatimi sistematik i disa dorizmave n gjuhn shqipe si dhe i latinizmave mesjetare kishtare n gjuhn ton jan merita t abejt. N fonetikn historike jan pr tu prmend konstatimi i katr ligjeve fonetike: a) Ndryshimet kuantitative prej arsyesh historike (ruajtja e zanoreve t gjata, zgjatimi kompensator pr pun kontraksioni); asimilimi i togut bashktingllor nt nd nn n te fjalt an, pun etj.; c) indoevropianishtja j n fillim fjale, shqipe z si p.sh. te fjalt zet, zi, zog etj.; d) indoevropianishtja sk shqip sh fj., shrk, shale etj. Prve ktyne, n fonetikn historike duhen shnue edhe geminacioni ekspresiv i r-s dhe dokumentimi i shkalls ou para uo. N morfologjin historike abej tregoi se emnat e ditve t javs jan mbiemna t bam emna, se nyja e mbrapme asht ma e vjetr se e parmia dhe se kjo buron prej asaj, se n gjuhn ton ka emna femnor me tem konsonantike shqipe (end-ja, et-edia) dhe huazime latine (gjind, mort, short, qytet, etj.), se premnat pronor gjinin femnore e kan barazi me mashkulloren (vajzat e tu, djemt e tu), se emnat e pjesve ift t trupit dikur kan qen asnjans(gji-t, krah-t, sy-t, vesh-t, etj.), e mandej u ban mashkullor. Ai gjet ma se njqind shumse t singularizuem n shqipet dhe argumentoi se diateza psore krijoi veproren n folje.

121

N sintaks ai pau se edhe n shqipet, si kudo, fjalit kushtore pa mjet lidhz (ngordhi kau, u prish parmenda), n thelb jan fjali pyetse. N etimologji, profesor Eqrem abej, prmbysi gjendjen etimologjike t mparshme n shum rasa, rreth disa qindra fjalsh. Ai vrtetoi tezn q shum fjal jan thjesht shqipe, por kan dal m par prej disa fjalsh s vjetra ku edhe jan grupue. Nga ana tjetr, ai konstatoi karakterin autokton, por relativisht t ri, t fjalve onomatopeike, t krjimeve elementare, t fjalve t prejardhuna dhe t kompozitave. Ai vrejti se shum fjal t shqipes, burojn prej fjalsh ose prej gjymtyrsh t tyne (leksikalizime). N gjuhsin ballkanike abej theksoi ndr t part rolin dhns t shqiptarve ndaj popujve fqinj, n etnografi dhe n gjuh. Ai u hodhi nj shikim tansor albanizmave t gjuhve ballkanike dhe zbuloi disa shtresa m t vjetra t shqipes me an t fjalve e t emnave shqip q kan deprtue n gjuht fqinje. N tekstet e vjetra t shqipes abej konstatoi gjuhn e predkut t Buzuku. N fjalformim ai vuni n dukje prziemjen e mbrapashtesave t hueja me mbrapashtesa t vendit n gjuhn shqipe. N terminologji, spjegoi dhe shtjelloi do me than term ndrkombtar. N dialktologji thelloi tezn e mparshme e prfaqsueme nga G. Meyer, N. Jokli, J. Rrota, G. Petrotta, C. Tagliavini q dy dialektet kryesore t shqipes, gegnishtja dhe tosknishtja, kan qen m afr dikur se sa sot. Prfitimi i tipareve dalluese jo i njkohshm, por i njmbasnjshm, karakteri konservativ i toskrishtes gjat periudhs letrare, e gegnishtes gjat periudhs paraletrare, inovacionet e gegnishtes gjat periudhs letrare prej disa krahinash gege qendrore jan mendime t reja dhe me rendsi pr studimet e dialektologjis shqiptare. Ai vrejti se disa tipare t nndialekteve gege jan mjaft t vjetra, pjesrisht m t vjetra se dallimet gege-toske. N shkencen e letrsis abej shtjelloi dhe thelloi teorin e M. Lambercit rreth qarqeve letrare, q u derdhen madje n letrsin kombtare. Romantizmi shkoi e u b zhvillues n Evropn lindore e juglindore n nj koh, kur n perndim kishte dal naturalizmi. N etnografi dhe n folklor abej konstatoi se disa elemente t folklorit shqiptar, si valle, melodi etj., kan deprtue ndr popujt fqinj. Gjithashtu ai vuni n dukje disa elemente folklorike t sllavve t jugut kan karakter jo sllav (ilir), q si kan sllavt e tjer, si p.sh. Muji e Halili, vila=zana, emna tri pjessh, etj. Njkohsisht bani

122

shtresmin e figurave mitologjike, theksoi kudo njsin shqiptare, me gjith ndryshimet krahinore, e shikoi fjalorin ballkanik n mnyr tansore, tue vrejt edhe burimet e ndryshme t tij. Eqrem abej i asht afrue fushs s studimeve shqiptare tue ardh nga bota e poezis dhe e estetiks dhe tue vazhdue me punimet folklorike. Krkimet e tij tregojn nj prziemje t lumtun t gjuhtarit, t folkloristit dhe t letrarit. N kt mnyr ato na dalin prpara t shumanshme dhe t plota, si dshmi e nj njsie mendore t vaant. Pranadaj ato jan ba trheqse pr qarqe shkencore t gjana, dhe kan zgjue interesin e krkimtarve t fushave ma t ndryshme t albanistiks. Ajo q e dallon krijimtarin e ktij dijetari t shquem t kohnavet tona asht se informacionit t gjan e saktsis shkencore i shtohet edhe talenti i shkrimtarit. Punimet e tij shquhen gjithher pr thellsin e trajtimit t tems, pr gjansin e rrokjes s problemevet, pr fuqin e analizs dhe t sintezs s shtjevet, pr konkluzionet bindse, pr kriteret e rrepta shkencore q zbaton, pr skrupulozitetin dhe ftohtsin e kompetentit, dhe, n shum rasa, edhe pr cilsit e spikatuna letrare. abej asht ndrlidhs i albanologve t huej, t s djeshmes si Meyer, Pedersen, Jokl, Lambertz, etj., me gjuhtart e sotm shqiptar. Me veprimtarin e tij shkencore prej afro 40 vjetsh, ai i ka ue prpara studimet shqiptare n nj mnyr t shnueshme. Rezultatet e arrituna prej tij, n fusha t ndryshme t dijes, jan nga realizimet ma t rndsishme t gjuhsis son, qoft pr vlern e tyne t madhe, qoft pr nivelin shkencor, n t cilin jan trajtue. Ai ka rrok me nj vshtrim tansor shum shtje t albanistiks, dhe, me erudicionin q e karakterizon, me punn sistematike dhe t kujdesshme, me interpretimet e sakta gjuhsore, ai deprtoi n t fshehtat e dijes dhe nxori soje mjaft prfundime t vlefshme pr shkencn ton t re. Me rezultatet e arrituna, puna dhe krijimtaria e tij do t mbeten si modele pr punonjsit e rinj shkencor shqiptar. Eqrem abej ka meritn se me punimet e tij shterruese u ka el rrugn brezave t dijes s sotme shqiptare n mjaft fusha t shkencs s gjuhsis dhe t albanistiks. Te abej kemi nj etimolog t dors s pare, i cili punon me metod etimologjike n kuptimin e vrtet t fjals. Dihet mirfilli se krahasimi i nj fjale tjetr t s njajts gjuh a t nj tjetr gjuhe mund t quhet vetm ather nj etimologji, kur ai krahasim t jet arsyetue mir, t jet bazue mbi ligjet fonetike dhe t jet spjegue edhe nga ana morfologjike e kuptimore. abej asht nj gjuhtar i degs. N etimologji ai zbaton kontrollin e nj metode kritike tue ruejt kufijt gja q e karakterizon nj pun shkencore. Krahas me kt, at e ndihmon edhe njohja e mire edhe e thell e visarit t

123

fjalvet. Gjuhtar i formuem, abej ka qen i predispozuem pr kt deg t dijes me an t nj gatitjeje solide e t shumanshme. Me njohuni t gjana n fushat e disa gjuhve, dhe i pajisun me nj fuqi kombinacioni jo t zakonshme, ai ka dit t ushtroj, m an tjetr, nj gjykim t mpreht n gjith krkimet e tij, dhe t jap nj ndriim t gjithanshm t shtjevet q ka rrah. Shkrimet tij, t bazueme dhe n nj material t pasun, shquhen kshtu pr nj gjansi horizonti, nj qartsi e nj frym objektive t rrall. Ai asht nj nga klasikt e gjuhsis shqiptare, nj nga ata dijetar q kan formue nj sistem dhe q me punn e tyne, kan arrit n prfundime, q do t mbeten. Veprimtaria shkencore e Eqrem abejt, q prej vitesh, ka trheq vmendjen e dijetarve t huej, sidomos t albanologvet. Ma sipr un prmenda recensionet e favorshme ba nga Jokli, Kretschmer, Dlger, Lambertz, Tagliavini, Pisani, Cimochowski, Desnickaja etj. Punimet e tij kan fillue t citohen dhe t frytzohen me mjaft prfitim nga studiuesit e huej, albanolog dhe ballkanolog, si Bari14, Rosetti15, Rohlfs16, etj. Mendimet e tij, tashma, kan nis me hy edhe n tekstet tona akademike17. N referatin e tij, Gjendja e studimeve albanologjike n Shqipri, mbajtur n Konferencn e Studimeve Albanologjike me t drejt shnon Androkli Kostollari se nga pikpamja e prpunimit t problemeve teorike t shqipes, nj interes t vaant n shekullin ton prfaqsojn veprat gjuhsore t Eqrem abejt18.

423. Kastrati, Jup, Jehona e veprave t prof. E. abejt n bot. Bota sot, Prishtin, 12 gusht 2000, f. 18.
Mbititull: Krijues i epoks, kolos i shkencs, kurora e albanologjis Eqrem abej. Mestitull: Bibliografi e pasur e botimeve. Zgjedhje e redaksis: Bibliografia e gjithmbarshme e botimeve t prof. abejt arrin n 220 tituj. Nga kta, 95 zra jan botuar n gjuh t huaja, kryesisht gjermanisht, por edhe italisht, frngjisht,
H. Bariq, Fjalor i gjuhs serbishte ose kroatishte dhe i shqipes, Zagreb, 1950, f. XXIII. 15 Rosetti, Istoria limbii romine, II. 16 G. Rohles, Lexocon graecanicum Italiaeiferioris, 1964, f. XVIII. 17 Universiteti Shtetror i Tirans, Instituti i Historis dhe i Gjuhsis, Historia e Shqipris, maket pr diskutim, IV, 797, Tiran, 1958. Historia e Shqipris, vllimi I, fq. 29, Tiran, 1959, -Buletini pr Shkencat Shoqrore, nr. 4, fq. 226, Tiran, 1956. 18 A. Kostallari, loc. cit. fq. 19.
14

124

anglisht, rumanisht, spanjisht, portugalisht, greqisht, serbokroatisht, rusisht, arabisht, turqisht dhe n gjuhn kineze. Gjysma e krijimtaris shkencore t Dijetarit ton t famshm sht botuar n gjuh t huaja. Ajo q i bie n sy me t parn studiuesit t sotm, sht fakti q veprat albanologjike t prof. abejt jan botuar ndr 50 (pesdhjet) e sa revista t huaja e evropiane, t prmenduara pr autoritetin e tyre shkencor, disa prej t cilave kan nj jet t gjat botimi prej mse nj shekulli. Padyshim, kjo flet pr autoritetin shkencor t padiskutueshm t tij.

424. Kastrati, Jup, Miqsia ime me Prof. Eqrem abejn. Bibliografi albanistike I, ERA, Prishtin, 2002 (n shtyp). 425. Kastrati, Jup, Eqrem abej-krijues i epoks, kolos i shkencs, kurora e albanologjis. -Ekskluzive, Revist e ilustruar mujore pr aktualitet, kultur, shkenc, sport. nr. 7 shtator 2000, Zrich-Tiran-Prishrtin, f. 26. 426. Kastrati, Jup, Prof. dr. Eqrem abej albanisti m i shquar i kohve tona. Fjala jon, Prishtin, 1995, nr, 13, f. 21. 427. Kastrati, Jup, Eqrem abej, Letr Jup Kastratit, Tiran, 6.IX.1973, lidhur me Bota shqiptare, libr leximi pr kursin e nalt t shkollavet t mesme. Botim i Ministris s Arsimit. Tiran, 1943. Libra shteti pr shkolla t mesme. Nr. 3, 615 f. Shtypshkronja Gurakuqi. Mbledhur e punuar nga Aleksandr Xhuvani, Kol Kamsi dhe Eqrem abej. -Bibliografi albanistike I, (Nn prkujdesjen e mr. Begzad Baliut), ERA, Prishtin, 2002. 428. Kastrati, Jup, Eqrem abej, Letr Jup Kastratit, Tiran, 24.VII.1963, n lidhje me studimin Volkstum und Volksname der Albaner -Bibliografi albanistike I, (Nn prkujdesjen e mr. Begzad Baliut) ERA, Prishtin, 2002.

125

429. Kastrati, Jup, Eqrem abej, Letr Jup Kastratit, Tiran, 24.VII.1963, n lidhje me Programet dhe orart e msimevet pr shkollat e mesme klasike, shkencore e normale. Botim i Ministris s Arsimit, Tiran, 1940. 105 f. Shtypi Luarasi. -Bibliografi albanistike I, (Nn prkujdesjen e mr. Begzad Baliut) ERA, Prishtin, 2002. 430. Kastrati, Jup, Eqrem abej, Letr Jup Kastratit, Tiran, 24.VII.1963, n lidhje me Atlasi gjuhsor shqiptar. - Bibliografi albanistike I, (Nn prkujdesjen e mr. Begzad Baliut) ERA, Prishtin, 2002. 431. Kastrati, Jup, Eqrem abej, Letr Jup Kastratit, Tiran, 24.VII.1963, n lidhje me Atlasi gjuhsor shqiptar. - Bibliografi albanistike I, (Nn prkujdesjen e mr. Begzad Baliut) ERA, Prishtin, 2002. 432. Kastrati, Jup, Eqrem abej, Letr Jup Kastratit, Tiran, 24.VII.1963, n lidhje me nekrologjin e N. Borgias dhe recensionin e Tagliavinit, Le terre albanesi redente I. - Bibliografi albanistike I, (Nn prkujdesjen e mr. Begzad Baliut) ERA, Prishtin, 2002. 433. Kastrati, Jup, Eqrem abej, Kastratit, Tiran, 24.VII.1963, n lidhje me nga gjermanishtja t dy veprave rreth A. Bibliografi albanistike I, (Nn prkujdesjen e Baliut) ERA, Prishtin, 2002. Letr Jup prkthimin Moisiut. mr. Begzad

434. Kastrati, Jup, Eqrem abej, Letr Jup Kastratit, Tiran, 24.VII.1963, n lidhje me Kuestionarin dialektologjik, hartua s pari prej abejt e pastaj edhe Mahir Domit, i cili hoqi disa pyetje e shtoi disa t tjera. Ruhet n bibliotekn e Jup Kastratit, Shkodr. - Bibliografi albanistike, I, (Nn prkujdesjen e mr. Begzad Baliut) ERA, Prishtin, 2002.

126

435. Kastrati, Jup, Eqrem abej, Letr Jup Kastratit, Tiran, 24.VII.1963, n lidhje me prkthyer Studien zur albanesischen Etymologie und Wortbildung t N. Joklit (1911). - Bibliografi albanistike I, (Nn prkujdesjen e mr. Begzad Baliut) ERA, Prishtin, 2002. 436. Kastrati, Jup, Eqrem abej, Letr Jup Kastratit, Tiran, 24.VII.1963, n lidhje me prkthimin e Disa t dhna gjeografike... t M. Lambertzit. nj kapitull i veprs Epika popullore e Shqipris. Bibliografi albanistike I, (Nn prkujdesjen e mr. Begzad Baliut) ERA, Prishtin, 2002. 437. Kastrati, Jup, Eqrem abej, Letr Jup Kastratit, Tiran, 24.VII.1963, n lidhje me dy dorshkrime m t mdha prkthimesh: N. Jokl, Studime rreth etimologjis e fjalformimit t shqipes (Studien zur albanesischen etymologie und Wortbildung) dhe M. Lamertz, Epika popullore e shqiptarvet (Die Vollsepik der Albaner). Bibliografi albanistike I, (Nn prkujdesjen e mr. Begzad Baliut) ERA, Prishtin, 2002. 438. Kastrati, Jup, Eqrem abej, Letr Jup Kastratit, Tiran, 24.VII.1963, n lidhje me recensionet e dy punimeve n diplom, q u mbrojtn n qershor 1963. Bibliografi albanistike I, (Nn prkujdesjen e mr. Begzad Baliut) ERA, Prishtin, 2002. 439. Kastrati, Jup, Bibliografia e Prof. Eqrem abejt (1929 1981). -Bibliografi albanistike I, ERA, Prishtin, 2002. 440. Kelmendi, Adriatik, U shnua 90-t vjetori i lindjes s Eqrem abejt. -Koha ditore, e prditshme 26. 12. 1998, Prishtin, f. 11.
Mbititulli: N Institutin Albanologjik t Prishtins.

127

Nntitulli: N program ishte parapar edhe pjesmarrja e gjuhtarve Gjovalin Shkurtaj, Emil Lafe, Jorgo Bulo etj., nga Shipria, por ajo nuk ishte realizuar.

441. Kelmendi, Migjen, abej. - E prditshmja Koha ditore, 22 janar 2001, Prishtin, f. 11.
Mbititull: Tabuja dhe tabuti (1), Mestitull: Nga qyteti pa lum. Citojm: Gjuha e shkrimit nuk duhet t jet dialektofobe (abejt-BB). E hatashme! Zoti abej na e kishte drguar nj, message in the bottle. Duhej vetm nj gjenerat e re ta zinte. Ta dekodonte. Kur shkova prap n Shqipri, vizitova t ven dhe t bijn e zotit abej. Doja ti vrtetoja kto fjal t tij. T dyja, edhe zonja abej edhe Brikena, e bija, botuesja e librave t mi, ma vrtetuan dyshimin e tij. Ai kishte nj skepticizm, nuk ishte i sigurt. Natyrisht, sepse shkenctari i vrtet do dyshoj, do e lr nj mundsi t madhe se mund t ket qen edhe i gabuar. Sidomos nuk pajtohej me mnyrn se si luftohej gegnishtja. Gjuha e shkrimit nuk duhet t jet dialektofobe.

442. Kelmendi, Zenel, Pikpamjet e abejt pr t drejtn doksore shqiptare. Kumtes e lexuar n Sesioni shkencor, 1998. 443. Kelmendi, Zenel, Projektstatuti i Qerthullit t Studimeve Shqiptare Eqrem abej. (Shih dosjen e autorit) 444. Kelmendi, Hasan, Kontributi i Eqrem abejt dhn dialektologjis historike, Rilindja, 14. 3. 1981, f. 15. 445. Kelmendi, Ahmet, Si u prgatit vepra e prof. Eqrem abejt, n Jeta e re, Revist letrare, Numr i veant kushtuar 90-vjetorit t lindjes s Eqrem abejt (1908-1998. Nr. 4, Prishtin, 1998. Ky numr sht prgatitur nga Ahmet Kelmendi e Begzad Baliu. 446. Kelmendi, Ahmet, Eqrem abej, Studime etimologjike n fush t shqipes, Bleu II, A-B, Tiran, 1976, n Fjala, Prishtin, 1977, nr. 5, f. 7.

128

447. Kelmendi, Ahmet, E. abej, Studime gjuhsore, VI, Prishtin, 1977, Rilindja, 5 nntor 1977, f. 4. 448. Kelmendi, Ahmet, Veper me renome mbi teorin e gjuhs. (Me rastin e 30-vjetorit t botimit t Linguistiks s prof. dr. Eqrem abejt), n Rilindja, Prishtin, 7 janar 1978, f. 15. 449. Kelmendi, Ahmet, Enciklopedi e vrtet diturake, jo vetm albanologjike, (recension). Gjurmime albanologjike- seria e shkencave filologjike, IAP, nr. VIII1978, Prishtin, 1979, f. 256-262. 450. Kelmendi, Ahmet, Pasthnie. Dr. Eqrem abej, Studime gjuhesore, VII, Prishtin, 1986, f. 331-336. 451. Kelmendi, Ahmet, Eqrem abej kuror e studimeve albanologjike, n Fjala, Prishtin, 1990, nr. 15, f. 4, 12. 452. Koloqi, Ernest, Eqrem abej (1908-1980), Zjarri, nr. 27, ff. 5-7. 453. Koloqi, Ernest, Ilmessale di Gjon Buzuku (1955), edizione critica, a cura di Eqrem abej, Vol. 1,2, Tiran 1968. Shjzat, {XVI (1972), ff.284-85)}. 454. Konushevci Abdullah, Rilindja, 25 gusht 2001, f. 22. Ajeti apo abej,

Mbititulli: Onomastik. Fragment: N studimet tona etimologjike mbahet mend mospajtimi i thell n mes gjuhtarve tan t dgjuar, Eqrem abej dhe Idriz Ajeti, rreth kuptimit t fjals, e drejta e hidronimit, Ubl n Mal t Zi. Derisa abej mbron me ngulm mendimin se ky toponim duhet t jet krijuar nga apelativi i shqipes i ambl, I. Ajeti, duke sjell nj numr t madh shembujsh nga gjuht sllave,

129

provon se ky toponim hyn n vargun e madh t toponimeve sllave, krijuar nga rrnja obl burim.

455. Konushevci, Abdullah, Autoktonia e shqiptarve n dritn e toponimis. Bujku, Prishtin, 26 shtator 1998, f. 10.
Mbititulli: Prvjetor. Nntitulli: N nntdhjetvjetorin e lindjes s Eqrem abejt. Nntitujt: 1. Etnonimi ilir Dalmatae shpjegohet me fjal shqipe, 2. N frymn e ligjeve t fonetiks historike, 3. Emri i Arts, 4. Evoluimi i toponimeve. N vend t hyrjes: Me sa duket, t pakta jan studimet e abejt, q kan zgjuar nj interesim m t madh se ato lidhur me prejardhjen e shqiptarve n dritn e toponimeve a emrave t vendeve, q tregojn njkohsisht vazhdimsin e pashkputshme a t drejtprdrejt t shqiptarve nga strgjyshrit e tyre - ilirt. Nuk sht pr tu habitur, prandaj, pse objekt i sulmit m t ri t shkencs serbe jan pikrisht arritjet e pamohueshme t profesor Eqrem abejt, q me forcn e argumentve shkencore rrnoi q n themel ngrehinn e dijetarve, q mohonin dhe kundrshtonin autoktonin dhe vazhdimsin e shqiptarve n trojet e sotme t atyre q nga periudha antike e deri m sot. Aradhs s mohuesve t prejardhjes s drejtprdrejt t shqiptarve nga ilirt dhe t autoktonis dhe t vazhdimsis s tyre n trojet e sotme, si: Vajgand, Georgiev, Popoviq, po i shtohet edhe linguisti Aleksandr Lloma Slloveni i Albanci do XII veka u svetlu toponomastike mundohet me mish e me shpirt t hedh posht prfundimet e abejt pr autoktonin e shqiptarve n dritn e toponomastiks.(10)

456. Konushevci, Abdullah, Autoktonia e shqiptarve n dritn e toponimeve. Kumtes e lexuar n Sesioni shkencor, 1998.
Rezyme n dorshkrim: Mund t thuhet se n dekadn e fundit t ktij fundmijvjeari linguistt serb nisn prsri nj fushat t re kundr arritjeve t padiskutueshme, qoft t albanologve t huaj, qoft t atyre shqiptar, me t cilat dshmohet prfundimisht autoktonia dhe vazhdimsia shqiptare q nga periudhat m t lashta e deri m sot. Kjo u vrtetua sidomos, fal arritjeve t mdha t prof. Eqrem abejt, i cili me fakte pothuajse t pakundrshtueshme provoi vazhdimsin dhe autoktonin e shqiptarve edhe n dritn

130

e toponimeve, t cilat provojn se morn formn e sotme pikrisht nprmjet t rregullsive a ligjsive t fonetiks historike t shqipes. Prandaj, t dalsh sot e t mohosh se toponimet, hidronimet dhe oronimet e ndryshme t trojeve shqiptare, sikundr jan: Nishi (<Naissus), Lesh (<Lissus), Sharri (Scardus mons), Drisht (<Drivastum), Shkupi (Scupi), Shtipi (<Astibos), Shkodra (Scodra), Buna (Barbanna), Shkumbini (<Scampinus), amria (<Thyamos), Mati (Mathis), Ishmi (Isamnus fluvius), Vlona/Vlora (<Aulona), Ulqini (<Ulcinium), Durrsi (Durrakion / Durratio), Arta (Arakhtos), Rusha (<Ragusium), Vjosa (Aosa), Drini (<Drinum), pastaj Puk (<via publica), Pult (<Polatum), Valbona (<Vallis bona), Shutrri (<Subterraneum), Rrjolli (<Rivelus), Vermoshi (<Formosa), Groftat (<Crupta), Vila (<Villa), Qafa e Prushit (<Pirustae), e ne do t shtonim edhe Damastioni (<dam, singulari i shumsit t singularizuar dem dhe prapashtesa -sht<st), Epidamni, Bylazora, Korkora, Bajgora (>ora>ura bridge) e shum e shum t tjera, nuk rrjedhin drejtprdrejt sipas ligjeve t fonetiks historike t shqipes, sht nj non sens, t cilin besojm se e kemi provuar me argumente t shumta, t cilat tregojn hapur se n rrugn e zhvillimit t tyre n formn e sotme doln pa ndrmjetsimin as t gjuhs serbokroate, as t asaj greke dhe as rumune. Pr m tepr, si dftojn studimet m t reja, qoft t prof. Idriz Ajetit, qoft t Fjalorit etimimologjik... t Petar Skokut, gjuha shqipe qe nj gjuh zonj, e cila la gjurm t pashlyeshme edhe n toponimin e bregdetit malazez e dalmatin dhe n mbar Ballkanin. Po prmendim ktu vetm disa nga toponimet, q gjejn shpjegim vetm nprmjet shqipes, si: Beskidi, Karpatet, Garma, Derina, Der, Djerina (*darno/derno > djerr) dhe me nj numr t madh modifikimesh t tjera; pastaj Fundna, Brina, Grabanica, Rusha, Floka, etj.

457. Konushevci, Abdullah, abej pr etimologjin e fjals dem. / Rreth etimologjis s emrvendit Damastion. Fjala, revist pr kultur, art, letrsi, nr. 4-5, prill maj 2002, f. 17.
Nnvizim: pr kt vshtrim tonin sht me rndsi paragrafi i fundit, ku, ky dijetar i dgjuar shqiptar, midis tjerash, thot: Me kt *dam t shqipes pajton edhe ilir. Epidamnum (Durrs i sotm), ku Durante (IONA III 75) gjen ilir. damn kal, duke e krahasuar kt me shq. dem si dhe damnos kal, q jep Heziku pr tirenishten. Sh. edhe dem I. (SGJ IX, 192).

131

458. Konushevci, Avdullah, Vepra e Eqrem abejt do jo vdekjesuar por prjetsur, Fjala, revist pr kultur, art, letrsi, 7, shtator, Prishtin, 1998, f. l, 16. 459. Kotrri, Petrit, Vepra e Eqrem abejt n kndvshtrimin e studiuesve t huaj. E prditshmja Bujku, e shtun, 23 mars 1996, Prishtin, f. 10.
Mbititulli: Trajtes. Nntitulli: Pr veprn shkencore t abejt kemi vlersimet m t larta q kt shkenctar e ngritn n piedestalin e nj autoriteti t pakontestueshm t albanologjis s shekullit ton. Mestituj:1. Nj fjal e re shkencore n albanologji, 2. Zbatues i nj metodologjie moderne n gjuhsi, 3. Artikujt shkencor pr abejn, 4. Prmbyllje.

460. Kraja, M(ehmet), Prezentim i sasis dhe i cilsis. Rilindja, Prishtin, 27. 10. 1978, f. 11.
Mbititull: NGBG Rilindja n Panairin Ndrkombtar n Beograd. Nntitull: Vepra e Titos, kompleti i veprave t abejt dhe kompleti i Migjenit ndr librat m reprezentativ t panairit.

461. Krasniqi, Haxhi, Kujtimet dhe korespondenca ime me Akademik prof. dr. Eqrem abejn. Letrkmbimi drguar kshillit t Sesionit shkencor, 1998. 462. Krasniqi, Haxhi, Fort i dashur shoku Prof. Eqrem abej. Letr nga Prizreni, m, 22 mars 1980. Arkivi i autorit. 1. f. 463. Krasniqi, Haxhi, Fort i dashur Prof. Eqrem. Kartolin nga Prizreni, 17. 12. 1974. Arkivi i autorit. 464. Krasniqi, Haxhi, Fort i dashur Prof. Eqrem. Kartolin nga Prizreni, 26. 4. 1973. Arkivi i autorit.

132

465. Krasniqi, Haxhi, Fort i dashur shoku Prof. Eqrem abej. Letr nga Prizreni, 12. 9. 1975. Arkivi i autorit. 2. f. 466. Krasniqi, Haxhi, Fort i dashuri shoku Prof. abej. Letr nga Prizreni, 7. 2 1977. Arkivi i autorit. 467. Krasniqi, Haxhi, Juve dhe familjes suaj ju uroj przemrsisht Vitin e Ri 1975. Kartolin nga Prishtina, 17. 12. 1974. Arkivi i autorit. 468. Krasniqi, Haxhi, Po ju przhndes przemrsisht. Kartolin nga Prizreni, Pa dat. Arkivi i autorit. 469. Krasniqi, Haxhi, Fort i dashur mik. Kartolin nga Prizreni. Pa dat. 470. Krasniqi, Haxhi, Fort i dashur shoku Prof. dr. E. abej. Kartolin nga Prizreni, m 18. 6. 1978. 471. Krasniqi, Haxhi, Fort i dashur shoku Prof. E. abej. Letr nga Prizreni, m 20. 7. 1974. 472. Krasniqi, Haxhi, Fort i dashur shoku Prof. Eqrem. Kartolin nga Prizreni, 1977. 473. Krasniqi, Haxhi, Fort i dashuri dhe i paharruari Prof. dr. E. abej. Letr nga Prizreni, m 27. 6. 1974. 2. f. 474. Kryeziu, Bahtijar, Ndihmesa e abejt pr pastrtin e gjuhs shqipe. Kumtes e lexuar n Sesioni shkencor, 1998.
Rezyme n dorshkrim: Profesor Eqrem abej sht njri nga dijetart m t shquar shqiptar q dha ndihmes t pazvendsueshme n shum fusha t kulturs son. Ai prve studimeve n fush t letrsis, t folklorit, t etnografis, t

133

leksikografis e leksikologjis, t dialektologjis, t historis s gjuhs e sidomos n fushn e studimeve etimologjike, ka shprehur interesimin e vet edhe pr pasurimin dhe pastrimin e gjuhs son. Pasurimin dhe pastrimin e gjuhs abej e sheh prmes mnyrave e rrugve t ndryshme, si pr shembull, prmes shfrytzimit t visarit leksikor t gjuhs s popullit, duke i ngritur ato leksema m lart n pun t nivelit kuptimor, si: lnd n kuptimin e drurit, por edhe t materjes; rrym q ka kuptimin e rrjedhs s vrullshme t ujit, por edhe kuptimin e rryms elektrike, t rrymave letrare e t rrymave politike; prmes formimit t neologjizmave: e diel, e hn, pararoj, prapavij etj., ku gjedhja e formimit sht e huaj, por lnda sht e vendit; duke prdorur nj numr sa m t madh fjalsh nga veprat e shkrimtarve tan t vjetr, duke u nisur nga Gjon Buzuku dhe autort e tjer pas tij, si fjalt: dftues, gryksi, kshilltar, i prbrendshm, ose nj sr fjalsh t krijuara nga disa autor arbresh t Italis (N.Keta, E. Mashi, J.de Rada); t Greqis (P. Kupitari e A. Kullurioti) dhe autor t tjer t shekullit XVIII dhe t fundshekullit XIX e fillimit t atij XX, duke prfshir ndr kta t fundit edhe Kristoforidhin, Veqilharxhin, vllazrit Frashri, L. Gurakuqin, A. Xhuvanin, M. Logarecin etj., me fjalt: kams, hierore pr tempull, gjithsi, mesdits pr meridian etj. abej dallon edhe nj sr fjalsh, t cilat mund t zvendsojn fjalt e huaja, t formuara nga npuns, arsimtar, ushtarak ose edhe krahinarizmat, si: zbutoj pr zbutjen e nj peme me an shartimi, afri pr parente, rrnjzohet pr z rrnj bima, gjedhe pr mostr, model, hulli pr brazd, tjerrtore pr filatur, ose edhe nj dyzin fjalsh q ai i prdor n vend t fjalve t huaja: dyjare pr dublet, theks pr apostrof, e ngurt pr rigide, pastaj duke kshilluar q t flaken disa fjal t futura n shqipet tashti von, si: abuzim, aprovim, hezitim, presion etj., si dhe disa ndrtime italishte: gjuha greke dhe ajo latine; kategorit emrore dhe ato foljore, n vend t atyre shqipe: gjuha greke dhe gjuha latine; kategorit emrore dhe kategorit foljore etj. Prandaj, marr n trsi, profesor Eqrem abej ishte lufttar e ithtar i paepur pr nj gjuh t pasur dhe t pastrt, por edhe pa teprime n kt aspekt, q sht e kuptueshme dhe e afrt pr t gjith shqipfolsit.

475. Lafe Emil, Burimi i fjals m te ndrtimi im sipas E. abejt. Shenjzat, Viti I. Nr. 1. Prishtin, 1998. Shtojc speciale, Viti I, nr. 1, f. 17.

134

476. Lafe, Emil Fjal prkujtimi. Me rastin e zbulimit t bustit t Eqrem abejt, n oborrin e gjimnazit t filologjis Eqrem abej n Prishtin. Shih, A(dem) A(bazi): U zbulua busti i kolozit t gjuhsis shqiptare E. abej, -Zri, e prditshme, 23 maj 2002, f. 16. 477. Lafe, Emil, abej pr drejtshkrimin e shqipes. Tekst pr Sesioni shkencor, 1998. 478. Lika, Ethem, Ndihmesa e abejt n fushn e gramatiks historike. Kumtes e paraqitur pr lexim n Sesioni shkencor, 1998. 479. Llunji, Ali, Pikpamjet e abejt pr diasporn shqiptare n intervistat dhn TV Prishtins. Kumtes e lexuar n Sesioni shkencor, 1998. 480. Llunji, Ali, Prof. dr. Eqrem abej albanisti m i shquar i kohve tona. Fjala jon, e prdyjavshme, Prishtin, 1995, nr. 13, f. 21.
Mbititulli: Personalitete. Nntitull: Bised me Prof. Jup Kastratin pr Radio Televizionin e Prishtins. Pyetjet: 1. Prof. Jup Kastrati jeni ndr njohsit m t spikatur t veprimtaris shkencore t Profesor abejt. Kini mirsin t na e prkufizoni veprn madhshtore n fush t albanologjis, pikrisht n 50-vjetorin e puns s palodhshme t ktij kolosi t shkencs shqiptare. 2. rndsi i jepni ktij fjalori? 3. Si e vlersoni punn e dr. abejt n fushn e dialektologjis dhe t leksikologjis? 4. abej sht studiues i holl i tezs s ilirologjis. Ku e shihni rndsin e saj? 5.rndsi kan, n prgjithsi, veprat albanologjike t Profesorit? 6.Si e moni punn e prof. abejt n hartimin e teksteve shkollore? 7. Ku e gjejm tjetr prof. abejn si dijetar? (21)

481. Luboteni, Gani, Ndihmesa e abejt n prezentimin e romantizmit n Evropn Lindore e

135

Juglindore dhe n letrsin shqiptare. Kumtes e lexuar n Sesioni shkencor, 1998.

Rezyme n dorshkrim: Studimi i Prof. dr Eqrem abejt, titulluar Romantizmi n Evropn Lindore e Juglindore dhe n leteraturn shqiptare, ndahet n tri pjes: I, II, III, pa tituj t veant. N pjesn e par bhet fjal pr dy lvizje mendore t mdha t Evrops Perndimore, Humanizmin e Renesancn n shekullin XV dhe, lmn kishtare-relegjioze Reformacionin dhe Kundrreformacionin, dhe Romantizmin n shekullin XIX. Pastaj trajtohet romantizmi si drejtim letrar n Gjermani, n Franc, n Angli, n Spanj, duke i kushtuar nj kujdes t vaant analizs s veorive dalluese t tij si reformacion stilistik e si metod e shkoll letrare. N pjesn e dyt trajtohet romantizmi n Evropn Lindore dhe Juglindore si: n Finland, n Estoni, n Letoni, n Lituani, n Poloni, n eki, n Sllovaki, n Hungari, n Rumani, n Bullgari, n Greqi, te serbt, kroatt dhe te sllovent. N kt pjes flitet pr dallimet midis romantizmit t Evrops Perndimore. N pjesn e tret trajtohet gjersisht romantizmi n letrsin shqiptare, s pari te poett arbresh t Italis si: Jeronim De Rada, Zef Serembe, Gavrill Dara dhe Zef Skiroi, pr t kaluar pastaj n shqyrtimin e romantizmit n Shqipri, duke prqndruar gjith vmendjen mbi Naim Frashrin.

482. Luboteni, Gani, Pikpamjet e abejt mbi romantizmin. Seminari XIX Ndrkombtar pr Gjuhn Letrsin dhe Kulturn Shqiptare, nr. 19, UP-FF, Prishtin, 2001, f. 479-493. 483. Luboteni, Gani, Pikpamjet e abejt mbi romantizmin. Kumtes e lexuar n Sesionin shkencor Letrsia shqipe dhe letrsia e Evrops Juglindore. Seminari XIX Ndrkombtar pr Gjuhn Letrsin dhe Kulturn Shqiptare, Prishtin-Prizren gusht 2000. UP-FF, Prishtin dhe ASHSH-IGJL, Tiran. 484. M(usliu), B(eqir), Eqrem abej dhe letrsia. Jeta e re, revist letrare, nr. 6, Prishtin, 1987, f. 912-913.

136

485. M. A. Punimet dorzohen deri m 25 nntor. Bujku, Prishtin, 16 nntor 1998, Prishtin, f. 11.
Mbititull: N prag t sesionit shkencor pr veprn e abejt, n Institutin Albanologjik t Prishtins.

486. Mansaku, Seit, Personalitet me vizion t gjer shkencor e kombtar. Rilindja, Prishtin 13 gusht 1993, f. 9.
Mbititull: N 13- vjetorin e vdekjes. Nntitull: Jeta dhe vepra e Prof. Eqrem abejt do t kujtohen gjithmon me nderim.

487. Mansaku, Seit, Eqrem abej dhe gjuhsia historike shqiptare. - Rilindja, Prishtin, 4 prill 1977, f. 14; 6 prill 1999, f. 14, 7 prill 1999, f. 14; 8 prill 1999, f. 14.
Mbitutull: Nntdhjetvjetori i lindjes s gjuhtarit Eqrem abej: Ylli q do t shndris gjithmon n hapsirn shqiptare. Mestituj: Studiues me energji t shumta intelektuale, me zell pr pun e pasion atdhetar. Gjuha si nj nga prmasat m t rendsishme t universit gjuhsor. Emri i abejt u b i njohur n rrethet shkencore ballkanike dhe evropiane. Burim themelor pr trajtimin e argumentimin e probelemeve t shumta t historis s gjuhs shqipe. Dshmi t rndsishme pr autoktonin e shqiptarve. shtjet e gjuhs shqipe i hulumtoi nga jasht e nga brenda. Mendja m sintetike e dijes albanologjike e shekullit ton.

488. Mansaku, Seit, Historia e gjuhs dhe historia e popullit n veprn e abejt. Kumtes e paraqitur pr lexim n Sesioni shkencor, 1998. 489. Mansaku, Seit, Pasuri vetjake e shqipes. Rilindja, Prishtin, 3.9.1977, f. 15.
Nntitull: E. abej, Studime etimologjike n fush t shqipes. S fundi: S fundi, vepra Studime etimologjike n fush t shqipes i kalon kufijt e albanologjis dhe merr nji rndsi t veant edhe pr ballkanologjin dhe gjuhsin indoevropiane. Shum fjal e forma fjalsh t shqipes, shum mnyra t prfitimit t fjalve dhe t kuptimeve t tyre, shoqrohen me prgjegjset e tyre n gjuht fqinje e n gjuh t tjera indoevropian dhe kalohet kshtu n krahasime t planit ballkanik e indoevropian. Krahasimet

137

nga fusha e shqipes, si nj gjuh n vete n rrethin e gjuhve indoevropiane, kan nj vler t veant pr gramatikn e krahasuar t ktyre gjuhve prandaj ato do t zn vendin prkats n fjalort krahasimtar e n gramatika t ktij lloji.

490. Matoshi, Hysen, Pikpamjet e Eqrem abejt pr letrsin. Kumtes e lexuar n Sesioni shkencor, 1998. 491. Matoshi, Hysen, Eqrem abej dhe historia e letrsis shqipe. -Shenjzat, Viti I. Nr. 1. Prishtin, 1998. Shtojc speciale, Viti I, nr. 1, f. 15-16.
Mestituj: Dokumentet gjuhsore dhe veprat literale; Periodizimi i letrsis shqipe; Apostulli dhe shkrimtari; vlersime t abejt pr shkrimtart; Prfundim.

492. Matoshi, Hysen, Eqrem abej dhe historia e letrsis shqipe. Gjurmime albanologjike seria e shkencave filologjike, nr. 28-29/1998-1999, Prishtin 2002, f. 113-120.
Mestituj: Dokumentet gjuhsore dhe veprat literale; Periodizimi i letrsis shqipe; Apostulli dhe shkrimtari; vlersime t abejt pr shkrimtart; Prfundim. Prmbajtja e shkurtr: N kt punim trajtohet njri ndr kontributet m t rndsishme t albanologut t njohur, Eqrem abejt, n fush t letrsis, prkatsisht ndihmesa e tij dhn historis s letrsis shqipe. Resumme: Eqrem abej and the history of the Albanian literature. Having interests in many fields of Albanology, Eqrem abej was interested also in studying the Albanian literature. Some aspects of his Elemente t gjuhsis e t literaturs shqipe (1936) are the object of this paper, such as the division of the Albanian literature, the distinction of patriotism from the real literary value, and above all, assessments regarding some of the best Albanian authors. abej gave a multiple contribution in the literary studies, especially in literary criticism, in the comparative study of Albanian romanticism versus Europes romanticism and in compiling a collection that. His division of the Albanian literature history remains an interesting approach to scholars aiming to deal with this issue, and with the history of the Albanian literature as well.

138

493. Mehmeti, Enver, abej dhe kultura popullore shqiptare. Rilindja, Prishtin, 10. 5. 1990, f. 10. Kumtes e lexuar n mbrmjen prkujtimore t 10-vjetorit t vdekjes s E. abejt. Sipas, Sh(yqri) Galices, Figur madhore e kulturs shqiptare (Mbrmje e madhe prkujtimore n 10vjetorin e vdekjes s Akademik Eqrem abejt).
Nntituj: 1. Gjuha sht treguesi m i dallueshm i do njeriu dhe i do populli, 2. Njsia kombtare e njsia letrare.

494. Mehmeti, Enver, abej dhe letrsia popullore. - Tribuna shkencore, 1993 495. Mehmeti, Enver, abej pr kulturn popullore. -Studime n fushn e letrsis gojore, Tetov, 1996, f. 182-186. 496. Mehmeti, Enver, Pikpamjet e abejt pr kngt e mome popullore. Kumtes e lexuar n Sesioni shkencor, 1998. 497. Mehmeti, Enver, Pikpamjet e abejt pr kngt e mome popullore. Rilindja, Prishtin, 9 prill 1999, f. 14; 10 prill 1999, f. 14.
Mbititull: Nntdhjetvjetori i lindjes s gjuhtarit Eqrem abej: Ylli q do t shndris gjithmon n hapsirn shqiptare. Nntituj: Ndjenja epiko-heroike e jets mban gjall epikn gojore te shqiptart. Gjurmimet dhe studimet duhet t jen objektive, pa paragjykime.

498. Mekuli, Hasan, I dashur Prof. abej. Kartolin nga Prishtina, m 6. 6. 1980. 499. Mekuli, Hasan, I dashur Profesor. Kartolin nga Igumenitsa (Greqi), m 6. 6. 1980. 500. Metaj, Ilaz, Zbrthimi i kodit t s Bukurs s Dheut n veprn e abejt. Kumtes e lexuar n Sesioni shkencor, 1998

139

Rezymeja n dorshkrim: Eqrem abej, studiues i mirnjohur shqiptar, t Bukurn e Dheut e gjurmoi si shtresim pagan. Sipas tij, ajo sht perndesh shqiptare e nnbots, e riprtrirjes s natyrs n pranver, sht nj Demetr Shqiptare. E Bukura e Dheut paraqet veori t qenies prrallore: shumn e bukuris, dheun, simbiozn, gjallrin, ndjek ciklin e rregullt natyror t ruajtjes s sojit. Me pak fjal, sht Bukuria e Dheut, prkundr s Bukurs s Qiellit dhe s Bukurs s Detit. Sipas mitit pr Odisen, profesor abej t Bukurn e Dheut e afron me Kirkn. Sipas logjiks binare t prralls shqiptare: kjo bot bota e prtejshme, drit-errsir, lartsi-thellsi, jet-vdekja, e mira-e keqja, e bukura- e shmtuara, prtritja-zhdukja, ecja-fluturimi, peripecitngadhnjimi, q pr motiv kan t Bukurn e Dheut, prbrsit e ktyre kundrvnieve binare t kodit t caktuar jan kryesisht elemente ose figura mitike pagane, t kohs s mugt. Figurat, semantikisht jan t bots reale, por shpesh paraqiten edhe t bots ireale. Figura mitike t bots ireale jan n rastet kur njerzit bisedojn me kafsh e me shpend, martohen me to, u vijn atyre n ndihm n raste dhe n situata t ndryshme. Kjo sht e sakt dhe e mundsishme n prrall dhe bhet me qllim t mosshkputjes s aksioneve.

501. Mirdita, Zef, (Bashk me Gani Bobin dhe Rexhep Ismajlin). Shum t fala ju dhe familjes. Kartolin nga Zagrebi, 6. 10. 1972. 502. Mirdita, Zef, I dashuri Profesor. Kartolin nga Prishtina, pr Vitin e Ri 1976. Prishtin, 26. 12. 1975. 503. Mirdita, Zef, I nderuari Profesor. Kartolin pr vitin 1978. Pa dat dhe shnime t posts.Duket t jet drguar n zarf. 504. Mirdita, Zef, Seher gehrter Herr Professor. Kartolin nga Heidelberg-u (Gjermania Demokratike) 16. 6. 1976. 505. Mulaku, Latif Kontributi i Eqrem abejt n dialektologjin shqiptare, Tribuna shkencore, 1993.

140

506. Mulaku, Latif, Kontributi i Eqrem abejt n dialektologjin shqiptare, SNGJLKSH, 1987 507. Mulaku, Latif, Ndihmesa e abejt n fushn e dialektologjis shqiptare. Kumtes e lexuar n Sesioni shkencor, 1998. 508. Mulaku, Ragip, Pr disa formime gjuhsore brendaprbrenda shqipes, sipas abejt. Kumtes e lexuar n Sesioni shkencor, 1998.
Rezyme n dorshkrim: N kt studim bhet fjal pr shumsin e singularizuar t emrave, si: dem nga *dam, gjedh nga *gadh-i, rreth nga *rrath-i etj.; pr procesin fonetik t metafonizimit t fjalve: dergjem nga *darg, erdha nga *ardh, shkel nga *shkal, pastaj pr procesin fonetik t zhdukjes s nj tingulli nga grupet trikonsonantshe: bashk nga *barshk, bjeshk nga *bjershk, bisht nga *(m)b-ithsh etj., si dhe pr formimet gjuhsore t fjalve duaj, duej, duek; rrgall, Rrgall, rgall, Rogall, Orgall; grhas, grham, krham; gzhoj, grzhole.

509. Munishi, Rexhep, T dhna etnomuzikore n studimet e abejt. Kumtes e lexuar n Sesioni shkencor, 1993. 510. Murati, Qemajl, Rreth disa etimilogjive t reja n fush t shqipes, SNGJLKSH, 1987. 511. Murati, Qemajl, Emrtesa e emrit nacional. Kumtes e lexuar n Sesioni shkencor, 1998. 512. Murati, Qemal, - Flaka e vllazrimit, Shkup, 5 mars 1978, f. 9. sipas Jup Kastrati, Bibliografia e prof. Eqrem abejt (1929 - 1981), Tiran, 1981, f. 80 (dorshkrim). 513. Murati, Qemal, Emrtesa e emrit nacional, Shqiptart dhe Ballkani Ilirik, Tetov, 1999.
Si prfundim: Si prfundim, emri shqiptar nuk mund t barazohet me ai q kupton, ashtu sikur edhe emri sllav, sllovenin q nuk mund t lidhet me slovo fjal, ai q flet e kupton. Ki i

141

fundit Slaven, bashk me rrjedhojat Slavan, Slavjan, Slavin, Sloven, Slovin, Slovak n thelb ka karakter gjeografik, t vendit Slave, Slavisko n Sarmati e n Dnjepr, prej nga u shkuln dhe erdhn n Gadishullin Ilirik (tani Ballkanik). Ky emr, pra, nuk shkon me slave (gloria), si sht menduar dikur, apo slova (logos) si mund t mendoj sot dikush (J. Dragoshevi), Makedonski sloveni 16). Karakter t ktill gjeografik ka edhe emri i sotm nacional serb, q reflekton n thelb edhe topikun Sarbske n bregun e Detit Baltik dhe pran liqenit Sarbskesche See.

514. Murati, Qemal, Legjend e gjall e kulturs shqiptare. -Bota e re, Prishtin, 1980, XII, nr. 9, f. 16.
Mbititull: Nekrologji prof. Eqrem abejt .

515. Murati, Qemal, Legjend e gjall e kulturs shqiptare. -Bota e re, Prishtin, 15 shtator 1980, XVI, nr. 14, f. 4.
Mbititull: Faqe lavdie n vend t in memoriamit. Nntitull i zgjeruar: M trembdhjet gusht t ktij viti bota shqiptare dgjoi lajmin m t pikllueshm: n nj pleqri jo shum t thell, n moshn shtatdhjet e dy vjeare, pas nj smundje t rnd e t pashrueshme, vdiq n Tiran dijetari dhe njeriu m i madh i kulturs son i ktij shekulli, po edhe i t gjitha kohrave, Profesori i ndritur e i nderuar nga t gjith, Eqrem abej. Albanologjia n kt rast humbi burrin m t madh t saj, ndrsa ballkanologjia e indoevropeistika mbetn t veja pr nj dijetar t kalibrit botror. Shemblltyra madhshtore e ktij njeriu viga n jet e n vepr sht vshtir t prshkruhet me fjal shqipe, jo pse ksaj gjuhe mund ti mungojn shprehjet, por pse kemi t bjm me personalitetin m kompleks q rrall mund ti gjendet shoqi n bot. Dhe sot n kt zymtsi e zbrazti t thell, kur edhe t dridhet fjala n goj e lapsi n dor, si mund t thuhet se m nuk sht n mesin ton Profesori m i dashur abej! Por jeta sht jet dhe ligjeve t natyrs u nnshtrohen t gjith. Mbetet vepra ajo q e bn t gjall.

516. Nenshkrim i palexueshm, Shum t fala nga Prizreni. Kartolin nga Prizreni. 30. 8. 1976.

142

517. Nesimi, Remzi, Dhjetvjetori i vdekjes s msuesit t popullit- prof. Eqrem abej, Gurmime albanologjike seria e shkencave filologjike, nr.20-1990, Prishtin, 1991, f. 347-351.
Mbititulli: Prvjetor. Nj fotografi e botuar m par. Pasuesi i fundit: Figurn e shquar t shkencave albanologjike dhe personalitetin me vyrtyte t rralla njerzore t prof. Eqrem abejt, emri dhe vepra e t cilit t gjithve na bn nder, gjithnj do ta kujtojm me ndjenjen e respektit m t thell.

518. Newmark, Leonard, Shum t Prizreni. Kartolin nga Prizreni. 30. 8. 1976.

fala

nga

519. Neziri, Zymer, Mendimi i Profesorit Eqrem abej pr eposin ton heroik. Kumtes n Tribunn shkencore, 1993. 520. Neziri, Zymer, Pikpamjet e abejt pr ciklin e Mujit dhe t Halilit. Kumtes e lexuar n Sesioni shkencor, 1998.
Rezymeja n dorshkrim: Eqrem abej i konsideron t lashta kngt me lahut. Pra, eposi yn heroik sht i lasht, ashtu si jan t lasht kushtrimi, pritja e mikut, vllamria, krahas prshkrimit t qenieve t mbinatyrshme t besimeve popullore me ndodhit e jets q te Homeri, thot ai. Mbshtetur n motivet e vjetra t poezis son popullore, Eqrem abej shton shtje me rndsi n fush t epikologjis, si sht ndriimi i mitologjis s strgjyshrve tan pagan, si dhe i mitologjis s krahasuar t popujve t tjer e t rinj t Ballkanit. Ai sht i bindur se trajtat e mome n jetn dhe n kulturn e shqiptarve jan ruajtur m mir dhe m besnikrisht se te cilido popull tjetr indoevropian. Po nuk u njoh kjo jet e shqiptarve t vjetr, nuk do ta kupojm as poezin popullore n funksion t ksaj vete, thot ai. Emrat tripjessh t heronjve t ciklit t kreshnikve, si Gjergj Elez Alia, Dezdar Osman Aga, Siran Osman Aga, Bud Aline Tali, Ager Isvan Aga, Sokol Halil Aga, Eqrem abej i v n rrafsh krahasues me emrat tripjessh n Veri, si Ded Gjo Luli, Prek Bib Doda, ose n Jug, si Gjon Bua Shpata, Tanush Muzak Topia. Ai prmend edhe tendencn pr krijim t tripjesshit, si Aga Hasan

143

Ag, Begu Hasan Beg. Tripjesshin e konsideron gjurm e lasht e njsis s dikurshme shqiptare. Prapa Zans s ciklit t kreshnikve, sht nj hyjni ilire, pohojn shum studiues. Kt mendim nuk e mohon E. abej, kurse pr ciklin thot se ai sht i von n Ballkan, ashtu si jan, edhe vet sllavt e jugut. Megjithat, villa ka pasur disa tipare t Dians ilire-roamne dhe i ka ruajtur, thot ajo.

521. Neziri, Zymer, Tri fazat e mendimit t E. abejt pr etimologjin e emrit kreshnik, dorshkrim n redaksin e GJA-folklor dhe etnologji, nr. 30-2000.
Rezymeja n dorshkrim: Eqrem abej, duke shkruar pr isoglosn kng trimash, lidhur me emrat popullor t kngve epike t Gadishullit Ballkanik te shqiptart, te serbt e te kroatt, ndalet edhe te etimologjia e emrit kreshnik, n veprn e tij t vitit 1939, Pr gjenezn e literaturs shqipe, kur shfaq mendimin pr prejardhjen shqipe t kreshnikut nga rrnja kresht. N kt faz ai mbshtetet n N. Joklin dhe kundrshton vetm Ernest Koliqin. N recensionin e vitit 1960 pr Maksimilian Lambercin dhe veprn e tij Epika popullore e shqiptarve, Eqrem abej nuk e mbron mendimin e vitit 1939, pr rrnjn kresht nga shqipja, por as nuk i kundrvihet Lambercit pr etimologjin serbe t kreshnikut. Eqrem abej n vitet 70 del haptas kundr tezs s vet t viteve 30 dhe pranon tezn sllave t A. Shmausit pr etimologjin sllave t fjals kreshnik.

522. Nuhiu, Vesel, Diskutim lidhur me pikpamjet e abejt pr paskajoren n gjuhn shqipe. - Tribuna shkencore, 1993 523. Osmanaj, Syl, Takimi i studiuesve dhe ekspertve t shkencave albanologjike. -Rilindja, Prishtin, 16.8.1987, f. 10.
Mbititull: Seminari XII NGJLKSH. Nntitull: Seminari n t cilin marrin pjes albanolog nga vendi dhe rreth 20 shtete t bots, i zhvillon punimet deri m 29 gusht.

144

524. Osmanaj, Syl, Gjurmime albanologjike seria e shkencave filologjike. Rilindja, Prishtin, 10. 12. 1978, f. 10. 525. Osmanaj, Syl, Filloi punn sesioni shkencor. Rilindja, Prishtin, 28. 8. 1987, f. 10.
Mbititull: Seminari XIII NGJLKSH. Nntitull: Reth tems s par bosht Veprimtaria shkencore e E. abejt kumtesat e tyre i lexuan rreth njzet pjesmarrs. Mbi bazn e rezultateve n fushn e studimeve t autorve t vjetr shqiptar, mbi rezultatet e qmtuara dialektore dhe mbi grumbullimin e nj fondi t pasur leksikor, etimologu Eqrem abej shoshiti nj visar prej katr mij fjalsh.

526. Osmanaj, Syl, Pun e frytshme prmbajtsore. Rilindja, Prishtin 29. 8. 1987, f. 11.

Mbititull: Prfundoi punimet Seminari XIII NGJLKSH. Nntitull: N sesionin shkencor (Veprimtaria shkencore e E. abejt-v.j.) u prezentuan rezultate shkencore t rreth tridhjet studiuesve.

527. Osmanaj, Syl, Tubohen rreth 80 vet nga 20 vende. Rilindja, 14.8.1987, f. 11. Mbititull: Nesr fillon SNGJLKSH. Nntitull: N kuadr t Seminarit, si u tha n Konfernecn e djeshme pr shtyp, organizohet edhe Sesioni shkencor rreth dy temave bosht: Jeta dhe vepra e Eqrem abejt dhe shtje t romanit ton t sotm. 528. Osmani, Syl, Manifestim tradicional kulture me rezultate t pamohueshme. -Rilindja, Prishtin, 12 shtator 1987, f. 10.
Mestitull: Biseda e s shtuns. Nntitull: Bised me Akademik Idriz Ajetin, drejtor i seminarit t Gjuhs, Letrsis dhe Kulturs Shqiptare. Pyetje: fjal keni pr seminarin e sivjetm, rezultate solli ai rreth dy temave bosht, rreth abejt dhe rreth romanit?

145

529. Osmani, Tomor, Kontribute t abejt n fush t fjalformimit t gjuhs shqipe. Kumtes e paraqitur pr lexim n Sesioni shkencor, 1998. 530. Pajaziti, Naser, Pikpamjet e abejt pr origjinn e gjuhs shqipe. Kumtes e lexuar n Sesioni shkencor, 1998. 531. Pepa, Simon, abej pr leksikologjin dhe leksikografin shqiptar. Kumtes e paraqitur pr lexim n Sesioni shkencor, 1998. 532. Pirraku, Muhamet, Kuptimi i emrit kombtar pr gjuhn e popullin shtje shkencore e hapt - Kultura kombtare shqiptare deri n lidhjen e Prizrenit, IAP, Prishtin, 1989.
Pasues: Ksaj teze (tezs popullore shqiptare se fjala shqip, prkatsisht se emri i shqiptarve, vie nga totemi shqype, emri i shpezs s adhuruar nga shqiptart), i kushtoi rndsi edhe E. abej, por nuk i dha udh e zgjidhje prfundimtare. Ky dijetar nuk pranonte asnj tez t derisotme pr burimin e sigurt t emrit t gjuhs e t popullit shqiptar. E hodhi, pakursyeshm, edhe tezn e A. Ch. Chatzis se shqip e shqiptar mund t vinte nga greqishtja e re skiptto (pushk, pushktar) e kjo nga italishtja Schioppetto. M tutje, abej, n kt vend, shfaqte mendimin se emri shqiptar na shfaqet si emr familjeje m nj koh kur emri i vjetr i popullit sht edhe m n lulzim e sipr. Madje, koh m par, n nj vend tjetr, abej sikur i falte besimin tezs se emri shqiptar vinte nga emri i familjes shqiptare t Drishtit Schivipudar Schepuder Schapudar Scapuder q prmendet midis viteve 13681402 dhe kt tez e quante nj hipotez q meriton t gjurmohet m tej. Mirpo, kjo tez e cila zuri fill me mendimet e M. Shufflait u hodh kategorisht nga gjuhtari Selman Rizaj, i cili e quajti ate jo vetm t paqndrueshme, por edhe qesharake. Familja drishtase Schivipudar, pos q dha ndonj prift, nuk luajti rol n historin shqiptare t mesjets. Ndrkaq Eqrem abej, aty kah fundi i jets s tij, e korrigjoi veten, n heshtje hodhi tezn e Shufflait dhe n emrin shqiptar shihte emrin e ndonj popullsie ilire.

146

533. Pirraku, Muhamet, Areali etnik i shqiptarve te abej, sipas etnonimeve. Kumtes e lexuar n Sesioni shkencor, 1998.
Pasues nga dorshkrimi: Areali gjuhsor lashtoilir arriti n thellsi t Evrops, deri n Baskide dhe Karpate dhe nga Alpet n brigjet lindore t Apenineve, kurse areali etnik i ilirve i periudhs s universumeve helene e latine shtrihej n lindje t Adriatikut, nga Astria deri n Jon, kurse n hinterlenad territori n jug t Danubit, n perndim t Moravs Jugore e t Vardarit dhe n veri t Gjirit t Arts. Areali i shqiptarve t periudhs s kombsis shqiptare sipas etnonimeve t shqiptarve t shqyrtuara nga abej, del shum m i vogl se ai i periudhs ilire t universumeve helene e latine. Sipas llogarive t mia, ky areal kapte rreth 125.000 km2. Areali etnik ilir ka psuar ristriksion t madh nga ana veriore, verilindore e veriperndimore. abej nuk u ndal gjat n shkaqet q sollen kt gjendje: trheqja e kufijve t Perandoris Bizantine nga veriu n drejtim t qendrs, integrimi i realiteteve t reja etnike n vendet ilire n simbioz t anasve me t ardhurit, me ndrmjetsimin e universumit kristian etj. Kufiri i arealit etnik shqiptar i periudhs s kombsis nuk do t ndryshoj n jug, n jugperndim dhe n juglindje, duke mbetur n Morav e Vardar, n Gjirin e Arts dhe n gjatsin e bregdetit Jon e Adriatik, nga Preveza e deri n afrsi t Gojve t Kotorrit. N ruajtjen e kufirit t arealit etnik shqiptar n kt an ndikoi afrsia me qendrn perandorake me administrat shqtrore e me kish t patrazuar as n fazn e integrimit t t dy kombsive fqinje shqiptare e greke, n fille t deprtimit t administrimit perandorak osman n ish-arealin perandorak romejo-bizantin. Areali etnik shqiptar i periudhs s kombsis shqiptare t bashkjeteses s tre, prkatsisht pesemrshit etnik pr shqiptart: dardan, alban, epirot, maqedonas dhe shqiptar n vshtrimin shkencor t abejt sht dika m e gjer se areali i njsis etnokulturore e gjeopolitike t Shqipris s periudhs kombtare shqiptare t shtrir midis shkallve 39 e 43 t gjersis veriore sipas Hahnit dhe t shkallve 17 e 20 t gjatsis lindore me gjatsin m t madhe 1250 km dhe gjersin m t madhe 100 km sipas Sami Frashrit. Njsia etnokulturore dhe gjeopolitike e Shqipris n kt periudh kishte rreth 115.000 km2. S kndejmi, rodhn konstatimet e mbshtetura t abejt pr ristriksionet e trevs etnike shqiptare historike prball tezave sllave e greke pr

147

ekspansionin shqiptar jasht jasht trevs s Shqipris s vrtet, ish-visi antikomesjetar iliro-arbresh i AlbanonitArbrit.

534. Pirraku, Muhamet, Areali etnik i shqiptarve te abej, sipas etnonimeve. Rilindja, Zvicr, 10 prill 1999, f. 14; 12 prill 1999, f. 14; 13 prill 1999, f. 14.
Mbititull: Nntdhjet vjetori i lindjes s gjuhtarit Eqrem abej: Ylli q do t shndris gjithmmon n studimet shqiptare. Nntituj: Dy rrafshe kohore t rikonstruimit historik t arealit etnik shqiptar. abej nuk dyshoi n ekzistimin e lidhjes iliropellazgjike.

535. Pllana, Qerim, Eqrem abej personalitet poliedrik i shkencs shqiptare. (tribun shkencore), Bujku, Prishtin, 15 qershor 1993, f. 16. 536. Pllana, Qerim, Kultura e Komanit n veprat gjuhsore t Eqrem abejt. Kumtes e prgatitur pr lexim n Tribunn shkencore 1993. 537. Pllana, Qerim, Kultura e Komanit n veprat gjuhsore t Eqrem abejt. - Dilemat e bashkimit kombtar, botoi Partia Popullore Shqiptare, Prishtin, 1998, f. 135-147. Shih edhe fusnotat: f. 173-177.
Mestituj: fsheh kultura e Komanit?!; Rrnime t onomastiks nga invazionet bizantine e sllave; Me dioptri shikimi merret shkenca slave, n veanti ajo serbe? N vend t prfundimit abej pr tezat e dyshimta; N vend t prfundimit. Prfundimi: sht br nj prpjekje e kufizuar analizuese e kulturs s Komanit, n veanti e veprave gjuhsore t abejt, e historike t S(knder) Anamalit dhe arkeologjike t A(leksandr) Stipeviqit. Lnda e ktyre nuk sht prfshir, pos theksimeve paksa m t rendsishme t tyre, sepse ajo pun do t krkonte nj prkushtim dhe studim shum m t thell, m analitik dhe m empirik. N nekropolet e kalave t Dalmacis dhe t Komanit, 26 stacionet hulumtuese, qysh prej vitit 1910-1914, u bn nj ndr objektet m t rndsishme hulumtuese arkeologjike n Ballkan. Midis tjerash, n kto nekropole e stacione jan gjetur tri unaza me mbishkrime t hershme ilire, njra prej tyre e bronzit t holl, q

148

mban mbishkrimin: ana ohoh icer (ices). Pr prshkrimin e ktij mbishkrimi kan merita: Degrand, Ippen, Nopsa dhe dijetar t tjer. Kurse dr. Eqrem abej ka dhn vlersime se kto mbishkrime flasin pr nj ilirishte t shkruar, si thekson edhe vet Ippen. Pra, Komani u b nj qendr e nj kulture t njohur t lashtsis s shkruar t ilirishtes qysh prej vitit 1910. (147)

538. Pllana, Shefqet abej si studiues i folklorit, Seminari, 1987. 539. Pllana, Shefqet, Kontributi i E. abejt pr studimin e letrsis popullore. - Tribuna shkencore, 1993. 540. Qerthulli i Onomastiks Eqrem abej n kuadr t Shoqats Aksioni i Rinis Demokratike Shqiptare Pjetr Bogdani n Prishtin. Shih dosjen me materiale n arkivin e Shoqats s Rinis Demokratike Pjetr Bogdani n Kishn Katoloke t Prishtins, t themeluar n vitin 1992. 541. Qosja, Rexhep, Dialogu i vjetr n aranzhman t ri. Morfologjia e nj fushate, IAP, Prishtin, 1980. f.177183.
Prfundimi: Le t nxjerrim konkluzionet e duhura. N vllimin V t kompletit t veprave t profesor Eqrem abejt, t botuar nga Rilindja n vitin 1975, jan botuar: -pr poezin e Lasgush Poradecit 3 faqe -pr poezin e De Rades 3 faqe e 11 rreshta -pr poezin e Nolit 1 faqe, 9 rreshta -pr letrsin shqipe prgjithsisht 2 faqe, 22 rreshta Gjithsej 9 faqe, 42 rreshta. Domethn n kompletin e veprave t profesor abejt, t botuar nga Rilindja n vitin 1975, jan botuar gjithsej 9 faqe e 42 rreshta t formatit 17 X 24 pr letrsin shqipe n prgjithsi dhe pr poezin e tre poetve t saj n veanti. Edhe n qft se pranojm karakterin m t lart shkencor t ktyre 9 faqeve dhe 42 rreshtave megjthse t shumtn kan karakter impresionist shtrohet pyetja morale profesionale: si mund t pagzohen studime teorike letrare kto 9 faqe dhe 42 rreshta? Pr m tepr, si mund t pagzohen studime teorike letrare nj artikull, nj ese, nj deklarat dhe nj nnkaptin libri, q bashkrisht kapin 9

149

faqe dhe 42 rreshta t formatit 17 X 24? sht e qart, in flagranto e qart, se Hysni Hoxha bn falsifikime dhe, me falsifikime in flagranto, do t mashtroj lexuesit e rubriks kulturore t Rilindjes. Po n qoft se Hysni Hoxha mund t bj prpjekje t mashtroj lexuesin sht e uditshme, simptomatike dhe indikative se si Rilindja ia lshon atij faqen e vet, rishtaz numr 14, q ai ti demonstroj prpjekjet e tij mashtruese, dhe ia lshon duke mos ndier kurrfar prgjegjsie pse nuk e boton edhe tekstin tim t shqiptuar n emisionin e Spektrit dhe, pr m tepr, duke mos dhn kurrfar sqarimi pr nj gjest t till. sht e qart se, m par se me mosnjohjen e t drejtave t autorit dhe me mosrespektimin e prgjegjsis kulturore t nj gazete, ktu kemi t bjm me dika tjetr: me mundsin e redaktorit t rubriks kulturore dhe, sidomos, t kryeredaktorit t Rilindjes q tua v gazetn n dispozicion organizatorve t fushats si t ishte pron e tyre private. (182-183)

542. Qosja, Rexhep, Dialogu i vjetr n aranzhman t ri. Morfologjia e nj fushate, IAP, Prishtin, 1980. f.177183.
Kapitulli: Argumentet politike dhe nacionale t fushats f. (267293).Nntitujt: Argumentet politike; Parulla e fushats; Argumentet nacionale; Fushata dhe propaganda individuale. N vend t prmbajtjes: Jo ata kan nj hall tjetr. Ata smund ta din, sepse skan si ta din, se nj njeri q ia kushton krejt jetn dhe krejt veprn e vet letrsis nacionale t popullit t tij nuk mund t mohoj jo vetm autort e prmendur, por asnj autor q ka nj fije rndsie pr at letrsi. Por nj njeri i till, pa fije mdyshjeje, injoron skribentt, kalemxhinjt. Ata kan nj hall tjetr: ata e din se nuk kam, sepse nuk mund t kem, asnj fije respekti pr shkrimet e tyre, pr shkarravinat e kantautorve, q me dhun duan t hyjn ku se kan vendin. Qndrimin tim indiferent ndaj tyre, prandaj, e ngren dhe e prgjithsojn deri n nivelin e gjoja qndrimit tim mohues ndaj krijuesve t dalluar shqiptar si jan Naimi, Migjeni, abej, Kadare, respektivisht ndaj gjith letrsis kombtare. Pse? Dhe, megjithse jeremiada se un gjoja mohoj krijuesit m t shquar kombtar jan absurde po aq sa sht e pamoralshme krejt fushata e tyre, ata jan konsekuent n logjikn e propagands q n esence bazohet n kt logjik perfide: -RQ sht anacional;

150

-si anacional RQ sht heretik; -ndaj heretikut jan t lejuara t gjitha mjetet! (293)

543. Qosja, Rexhep, Spektri. Emisionin pr kultur n Televizionin e Prishtins, me 1 mars 1878, pr shkrimet kritike dhe historike letrare t Eqrem abejt. Emision kushtuar prezentimit t veprave t profesor Eqrem abejt n Prishtin. Sipas Rexhep Qosja. Morfologjia e nj fushate, IAP, Prishtin, 1980, f. 177-178. 544. Qosja, Rexhep, Dijetari i madh. Referat i lexuar n Sesioni shkencor, 1998.
Nntitujt: Prvjetori i dijetarit t madh; Shumsia e interesimeve; shtjet themelore; shtjet themelore t gjuhs shqipe; Jetshkrimi i fjalve; Gjuha letrare; Gjersia dhe thellsia; Rndsia kombtare e veprs s tij. Shkputje nga dorshkrimi. I. Prvjetori i dijetarit t madh: E shnojm kt prvjetor posarisht t rndsishm: prvjetorin e nntdhjet t gjuhtarit ton Eqrem abej. E quajm kt prvjetor t rndsishm sepse sht prvjetori i dijetarit deri sot m t madh q ka shkruar n gjuhn shqipe dhe pr shqiptart. Kt prvjetor e shnojm krenar pse n gjirin e popullit ton ka lindur dhe sht shquar nj dijetar i till si ishte ai, por pa at gzim q, rndom, i prshkon shnimet e prvjetorve aq t rndsishm. Na takoi ta shnojm kt prvjetor n kohn kur n jetn ton bashkjetojn shpresa dhe zhgnjime, ngadhnjime dhe psime, qllime t larta, por edhe pikllime t mdha. Nuk mund t flasim ktu pr veprn e Eqrem abejt e t mos vm n dukje se do mendim e do fjal na e rndon zia pr t gjitha jetrat e kputura sivjet para kohe, pr t gjith ata djem e ato vajza, q nuk arritn t lexojn veprat q do ti lexonin a ti shkruajn veprat q do ti shkruanin dhe pr t gjith ata, rinia e t cilve kto dit prnjher u kput n at brezin e holl mes tokave shqiptare, t cilin padrejtsia historike dhe politike vazhdon ta quaj kufi ndrmjet Shqipris dhe Jugosllavis (Serbia dhe Mali i Zi). sht ky mimi i shtrenjt, m i shtrenjti, q populli shqiptar detyrohet edhe m tej tia paguaj asaj q dijetari Eqrem abej ia kushtoi punn mendore dhe jetn: trsis s bots shqiptare.

151

Rndsia kombtare e veprs s tij: Duke trajtuar shtjet nyja, themeltare, n veprn e tij diturore, Eqrem abej synon dhe arrin qllime largvajtse pr popullin shqiptar. N veprn e tij, pr her t par n studimet shqiptare, ndrtohet pamje e trsishme, shkencrisht e sistemuar, dhe e prthelluar, mbi prejardhjen e popullit shqiptar, mbi gjuhn e tij mbi qytetrimin dhe mbi kulturn e tij. Dhe, kjo pamje e trsishme ndrtohet me t dhna trsisht diturore. Si ngjan gjithmon dhe gjithkund me veprat e mdha artistike dhe diturore, vepra e abejt e kalon rndsin thjesht diturore dhe, pr popullin shqiptar, merr rndsi politike e historike kombtare. E ndrtuar mbi shtjet themelore q prmbushin konceptin e kombsis, ajo bhet mbrojtse supreme diturore e t drejts son kombtare n kuptimin historik, kulturor, politik dhe territorial. Le t thuhet ktu, njkohsisht, se vepra e tij prfaqson shkalln deri sot m t lart n t ciln n fush t dituris sht ngritur shpirti kombtar, q n t kap gjersi dhe lartsi evropiane. Si e till ajo bhet dshmi, pa dyshim dshmia deri sot m prfaqsuese n fush t dituris, e mundsive t popullit shqiptar pr t krijuar shkenc t madhe. Ajo do t jet thesar pambarimisht i muar q do t ndikoj prgjithmon n vetdijen, n kulturn dhe n atdhetarizmin shqiptar.

545. Qosja, Rexhep, Periodizimi i letrsis shqipe. Pasqyra e periodizimeve t gjertanishme. Prej tipologjis deri te periodizimi, Akademia e shkencave dhe Arteve e Kosoves Instituti Alabanologjik i Prishtins, Prishtin, 1979, f. 311-314. 546. Qosja, Rexhep, Prof. Eqrem abejt, me ndjenjat e prkushtimit dhe t respektit m t sinqert. Prkushtim n librin Antologjia e liriks shqipe, Prishtin, 1972, botimi i par. Shih arkivin e abejt. Tiran, m 13. 10. 1972. 547. R(exhepi), F(isnik), Botime t veanta pr abejn. -Kosova sot, e prditshme, Prishtin, 26 dhjetor 1998, f. 18.
Mbititulli: N shenj t 90-vjetorit t lindjes s abejt.

152

Nntitulli: Revistat Jeta e re, Sheshi, dhe Shenjzat, dalin me nga nj vllim t veant pr veprimtarin e ktij personaliteti t madh t gjuhsis.

548. Raa, Shklzen, abej mbi elementin shqiptar n Greqi. Kumtes e lexuar n Seminari, 1987.
Rezymeja n dorshkrim: Mbshtetur n t dhnat e albanologut t famshm shqiptar, abej, t shkruara kryesisht n korpusin e veprimtaris s tij shkencore me titull Studime gjuhsore autori i ktij artikulli ka vjel materialin e ka konkluduar me sa vijon: Profesor abej, duke pasur gjithnji parasysh bazn burimore si dhe literaturn shkencore nga e kaluara, konsideroi se kolonia shqiptare n Greqi ka qen ndr kolonit m t mdha dhe diaspora m e madhe e shtrirjes s shqiptarve n mesjet. Pra, duke iu referuar autorve bizantin, historianit gjerman Fallmerayer, themeluesit t albanologjis Hahn, albanologut grek me prejardhje shqiptare Phuriuis, Prof. abej prfundon se shqiptart ka t ngjar t kishin ardhur n Greqi masovikisht n shekullin XIV duke u drejtuar fillimisht n Tesali, Akarnani, Etolie Maqedoni dhe m pas, kryesisht n shek. XV t ngulin kmb n fillim n Boeti n Eube, n Atik, n More e madje edhe n ujdhesat e largta t Egjeut. Tiparet kryesore sipas mendimeve t prof. abejt lidhur me ngulimet e elmentit shqiptar n Greqi jan se: shqiptart nuk zun vend n Heladn e lasht prnjher por n disa etapa; se n aspektin gjuhsor ata ruajn toskrishten e vjetr, se ata kan ln edhe sot e gjith ditn gjurm t thell n toponimin shqiptare n Greqi, dhe se prgjithsisht shqiptart e mesjets i dhan kombit grek gjak t ri. N disa observacione me dshmin e nj analize t shkurtr shkencore, prof. abej le t kuptoj, duke iu referuar ca hipotezave t dijetarit Phuriqi se shqiptart kan mundur t zn vend n Greqi q n shekullin XI.

549. Raka, Fadil, Eqrem abej dhe zhvillimi i gjuhs letrare shqipe.-Fjala, revist pr kultur, art, letrsi, 1 shtator 1983, Prishtin, f. 5.
Mestitujt: 1. Mbledhja e leksikut, 2.Dialektologjia, 3.Rndsia e mbledhjes s materialit folklorik, 4.Toponomastika. N fund: Do theksuar, m n fund se pr jetn dhe veprimtarin shkencore t Prof. Eqrem abejt sht shkruar fare pak. Ve dy punimeve t qlluara mir, t shkruara nga Akademik

153

Idriz Ajeti dhe dr. Rexhep Ismajli, si dhe nj artikulli t shkurtr t botuar nga redaksia e revists Studime filologjike me rastin e vdekjes s tij, pr veprimtarin e ktij enciklopedisti mund t thuhet shlirshm se nuk sht shkruar tjetr gj. E veprimtaria e tij, e cila shnon kulmin e zhvillimit pothuajse t t gjitha krijimeve t shkencs albanologjike, meriton t studiohet hollsisht, sepse kjo do t kontribonte jo vetm pr njohjen e opusit shkencor t ktij kolosi, por edhe pr zhvillimin e mtejm t shkencave albanistike. Nga studimet e thukta t Prof. abejt patn dobi t madhe t gjith lmenjt e gjuhsis shqiptare e m s shumti gjuha e sotme letrare shqipe, mjetet kodifikuese t s cils duke u mbshtetur pikrisht n kto punime u vun n baza solide shkencore, dhe sot karakterizohen nga niveli i lart i punimit shkencor.(5)

550. Raka, Fadil, Kontributi i prof. Eqrem abejt pr standardizimin e shqipes letrare, -shtje t shqipes letrare, Shkupi, Shkup, 1998, f. 186-191. 551. Raka, Fadil, Nj vshtrim i shkurtr i zhvillimit historik t drejtshkrimit t gjuhs shqipe gjer n prag t lirimit. - Historia e shqipes letrare, Universiteti i Tetovs Fakulteti i Filologjis, 1997, f. 186.
Citat: Prof. Eqrem abej n studimin e tij t gjer pr veprn e Gjon Buzukut na jep nj pasqyr t qart t nivelit t zhvillimit t gjuhs dhe t ortografis s saj n shekullin XVI.(186)

552. Raka, Fadil, Eqrem abej pr shqipen letrare. Seminari, 1987. 553. Raka, Fadil, Kontributi i prof. Eqrem abejt pr zhvillimin e drejtshkrimit t shqipes. Seminari 1988, f. 190
Prfundim: M n fund mund t pohojm me siguri t plot se vepra gjuhsore e prof. Eqrem abjet luajti rol t rndsishm pr zhvillimin e drejtshkrimit t shqipes dhe pr kristalizimin prfundimtar t norms s saj. N kto vepra t ktij gjuhtari u sanksionuan dhe u kristalizuan n mnyr t qart shum forma drejtshkrimore, t cilat u rrnjosn n t gjitha rregullat e drejtshkrimit t shqipes letrare kombtare. Duke lexuar veprat gjuhsore t prof. Eqrem abejt, mund t vrehet se ato jan shum t afrta me nor-

154

mn e shqipes s sotme letrare. Kto vepra edhe me prmbajtjen q kan, edhe me formn e shkrimit t tyre e quan shum shpejt prpara njsimin e drejtshkrimit t shqipes letrare. Kemi bindjen se kto studime t prof. Eqrem abejt gjithnj shrbyen si udhrrfim pr zhvillimin e mtejm t drejtshkrmit t shqipes letrare. Kjo tregon qartazi se rndsia e veprave t tij pr zhvillimin e mtejm t shqipes s prbashkt letrare kombtare vrtet sht shum e madhe.

554. Raka, Fadil, Kontributi i prof. Eqrem abejt pr zhvillimin e gjuhs letrare shqipe. Prparimi, revist shkencore, nr, 1. Prishtin, 1984, f. 85-94. 555. Rashiq, Nikolla, Eqrem abeji (1908-1980). Fjala, revist pr kultur, art, letrsi, 1 tetor, 1982, Prishtin, f. 4.
Mbititull: N prvjetorin e dyt t vdekjes. Shnim: Marr nga Oko, Zagreb, 13 shtator 1080.

556. Redaksia. Vdiq lauruesi m i madh i gjuhsis shqiptare prof. dr. Eqrem abej. Koha revist pr art, shkenc, kultur dhe shtje shoqrore, qershor-shtator 1980, nr. 3-4, Titograd, f. 69-71.
Mbititull: In memoriam.

557. Reklam. Rndsia e veprs s Prof. Eqrem abejt pr studimet albanologjike. Instituti Albanologjik i Prishtins Dega e Gjuhsis. Sesioni shkencor me titull Rndsia e veprs s Prof. Eqrem abejt pr studimet albanologjike. Kushtuar 90-vjetorit t lindjes s Prof. Eqrem abejt, Prishtin, nntor 1998, 1 faqe A4 me nj fotografi n mes. Ideator Dr. Zymer Neziri, Begzad Baliu, realizator Dr. Adem Dema. 558. Sesion shkencor. Rndsia e veprs s Eqrem abejt pr studimet albanologjike. Sesioni Shkencor kushtuar 90-vjetorit t lindjes me tem bosht, Instituti Albanologjik i Prishtins, Dega e Gjuhsis, Prishtin, m

155

25 dhe 26 dhjetor 1998. Jan lexuar mbi gjashtdhjet kumtesa. 559. Rexhaj, Besim, Prkujtim i denj i kolosit t kulturs shqiptare.-Fjala, revist pr kultur, art, letrsi, Prishtin, 1990, nr. 10, f. 2.
Mbititull: N 10-vjetorin e vdekjes s Eqrem abejt.

560. Rexhepi, F(isnik), Studime t thelluara mbi krijimtarin letrare t abejt. -Kosova sot, e prditshme, Prishtin, tetor, 1998, f. 12.
Mbititull: Revista Jeta e re. Revist letrare Nntitulli: N kt numr tematik kushtuar Profesorit Eqrem abej, botohen studime t autorve t shumt.

561. Rexhepi, Fisnik, abej gjithnj kishte krkuar nj gjuh unike. - Kosova sot, e prditshme, 27 dhjetor 1998, Prishtin, f. 12.
Shnim: Sesionin shkencor Rndsia e veprs s Eqrem abejt pr studimet albanologjike. Mbititulli: Prfundoi Sesioni shkencor Rndsia e veprs s Eqrem abejt pr studimet albanologjike. Nntitull: Akademik Rexhep Ismajli u paraqit me kumtesn e par me temn abej pr gjuhn letrare, n t ciln prezentoi meritat e abejt n gjuhsin shqiptare.

562. Rexhepi, Fisnik, Instituti Albanologjik organizon nj sesion shkencor. Kosova sot, e prditshme, dhjetor, 1998, Prishtin, f. 10.
Mbititull: N 90-vjetorin e lindjes s Eqrem abejt. Nntitull: N kt sesion, i cili do t mbahet n nntor, pos studiuesve shqiptar, pr veprn albanologjike t abejt pritet t prezentohen me kumtesa edhe shkenctar nga Gjermania dhe Zvicra.

563. Rexhepi, Fisnik, Njeriu q i siguroi shkencs shqiptare prmasn ndrkombtare t saj. -Kosova sot, Prishtin, 26 dhjetor 1998, f. 18.

156

Shnim: Raport nga Sesioni shkencor Rndsia e veprs s Eqrem abejt pr studimet albanologjike. Mestituj: 1. Nj nga shtyllat mbi t ciln do t ngritet shkenca shqiptare, 2. N veprn e tij diturore, Eqrem abej synon dhe arrin qllime largvajtse, 3. Jetshkruesi m i prkushtuar i fjals shqipe, ndihmesa n fushn e dialektologjis shqiptare. Nntitulli: Me veprn madhore t E. abejt, gjuhsia shqiptare hyri me dinjitet dhe u radhit krahas simotrave t saj t Ballkanit dhe Evrops dhe kjo vepr pr shum koh do t jet nj nga shtyllat mbi t ciln shkenca shqiptare do t ngritet deri n prmasat m t larta t dituris s prgjithshme. (18)

564. Rifati, R. Afrdita Dolloshi - solistja m e suksesshme. Rilindja, Prishtin, 9. 3. 1981, f. 14.
Mbititull: Prfundoi festivali i X Krahinor Kosovarja kndon 81. Nntitull: Shprblimi i Rilindjes iu nda Elife Podvorics nga Podujeva pr kngn kushtuar Eqrem abejt.

565. Riza, Selman Relacion i zgjeruar mbi ribotimin kritik t Gjon Buzukut nga Eqrem abej. - Shenjzat, 1998, f. 14. 566. Riza, Selman, Relacion i zgjeruar mbi ribotimin kritik t Gjon Buzukut nga Eqrem abej. -Vepra, 1. ASHAK - Seksioni i Gjuhsis dhe i Letrsis, Votime t veanta XXII, Libri 11, Prishtin, 1996, f. 491-542.
Prmbledhje e autorit: Prmbledhje. I. Vlersim prgjithsisht pozitiv i ribotimit kritik n dy pjest e tij kryesore q jan: transkribimi fonetik dhe kritika filologjike; por vlersim n prgjithsi negativ i koncepcionit t prgjithshm e i tezave t veanta t Eqrem abejt n tekstin e Buzukut e mbi vet Buzukun. Periudha m se 20 vjeare, gjat s cils abej sht marr me Buzukun mund t krahasohet me nj thik me dy presa; t vetmen metod shkencore adekuate n kt mes (dmth. krahasimin sistematik e kritik t prkthimit me origjinalin prkats) abej nuk e ka zbatuar konsekuentisht q n prak e deri n fund t ksaj periudhe; - ka abejn edhe e ka shpn tek tezat e tij t pasakta t vitit 1955, t cilat ai, n vitin 1958, n vend q t rishikonte rrnjsisht i bn prkundrazi objekt vetm rektifikimesh t kufizuara.

157

II. Anomalia buzukjane ndrkombtarisht unikale e shndrrimit t figurimevet identike n versione t diferencuara dhe shpjegimi i saj, shkencrisht i papranueshm, nga G. Petrotta dhe E. abej. Rndsia madhore e nj shpjegimi shkencor t ksaj anomalie buzukjane pr t prcaktuar objektivisht jo vetm aftsit teknike t Buzukut si prkthyes, po edhe nivelin e prgjithshm t formimit t tij kulturor. III. Tezat e abejt mbi tekstin e Buzukut dhe mbi vet Buzukun njher me versionin e vitit 1955, pastaj n at t vitit 1958. IV. Kujt i duhet atribuar iniciativa e prkthimit dhe botimit t Mesharit katolik n gjuhn shqipe. Zgjidhja shkencrisht e pranueshme e ktij problemi sht vendimtar jo vetm pr historin kishtare-fetare e kulturore-politike t vendit ton n epokn prkatse, por edhe pr vet kritikn thjesht filologjike t tekstit t Buzukut. Refutacion i tezs s abejt se Buzuku me prkthimin e Mesharit direkt ose indirekt e paska ngarkuar autoriteti kishtar; dhe mbrojtja e kundrtezs son se prkundrazi Buzuku Mesharin e prktheu shqip e edhe n shtyp n munges jo vetm t do ngarkimi direkt ose indirekt nga ana e nj autoriteti t ktill. V. Historia e brendshme e librit t Buzukut si jemi orvatur ta rindrtojm na; si dhe vlersimi letrar i tekstit t Buzukut nga E. abej dhe n kundrtezn t'on. Konkluzion.

567. Rrahmani, Zejnullah, Eqrem abej: Per gjenezn e literaturs shqipe. Jeta e re, 1998, f. 642-651.
Mesitituj: 1. Njsia e kombit dhe shpirti i kombit. 2. Poezia popullore. 3. Literatura.

568. Rrahmani, Zejnullah, Eqrem abej: Per gjenezn e literaturs shqipe. Nga teoria e letrsis shqipe. Rilindja, Prishtin, 1986, f. 180-196.
Mestituj: 1. Njsia e kombit dhe shpirti i kombit. 2. Poezia popullore. 3. Literatura. Fragment i shkputur: Vlera themelore e ktij libri sht, pa dyshim, argumentimi i thell e i gjithanshm i tezs se letrsia shqiptare sht shprehje, manifestim i shpirtit shqiptar dhe se kordinatat e saj zhvillohen t lidhura ngusht me raportet historike, shoqrore e kulturore t popullit shqiptar dhe t vendit t tij. N veprn e tij abej ka ndjekur nj metod filologjike, ka sintetizuar

158

gjith rezultatet e studimit t ksaj fushe dhe prmes ktyre rezultateve t pranueshme prej t gjith studiuesve ka shikuar problemet e ka nxjerr prfundimet n mnyr t jashtzakonshme objektive. Studimi i ktill i letrsis, afrohet me studimin kulturohistorik, orientim ky i rndsishmm n studimet e letrsis n shekullin XIX, prfaqsuesi m i njohur i t cilit ka qen W. Diltaj (1833-1911), i cili n teprin e vet mbron tezn se vepra letrare sht nj grshetim i gjall i gjith totalitetit jetsor q sht i prcaktuar nga kushtet dhe rrethanat historike. Vepra ngrit problemin e ndarjes s letrsis shqiptare sipas qarkut kulturor e letrar, deri n shekullin e XIX kur kto shkrihen n njsin e letrsis kombtare, tez kjo mjaft e diskutuar n studimet e ksaj fushe dhe n thelb e vlefshme edhe sot n pjesn m t madhe. Studimi i abejt vlen t theksohet edhe pr prfundimet e mueshme mbi lidhjet e letrsive t popujve t Ballkanit me poezin popullore, varshmria e tyre reciproke, si edhe pr angazhimin e saj shoqroro-politik. Q t dyja kto prfundime vlejn edhe sot. (194-195)

569. Rrustemi, Sabit, Prball errave muran ishim, poezi. -Bota e re, 15 shtator 1980, f. 14.
Prkushtim: Prof. Eqrem abejt

570. Rrustemi, Sabit Prball errave muran ishim. Jeta e re, 1898, f. 757.
Prkushtim: Eqrem abejt

571. Rugova, Ibrahim - Hamiti, Sabri, Koment. Kritika letrare (Tekste, shnime, komente). Rilindja, Prishtin, 1978 f. 297-300.
Nntitull: Mbi poezin e Lasgush Poradecit, Girolamo De Rada, Giuseppe Serembe, Naim Frashri, Asdreni, Literatura.

572. Rugova, Ibrahim, Metoda kulturore-historike n punimet letrare t abejt. Kumtes e lexuar n Seminari, 1987

159

573. Rugova, Ibrahim, (Bashk me Rexhep Ismajlin), Shum t fala nga Parisi. Kartolin nga Parisi, 23. 7. 1976. 574. Rugova, Ibrahim, E. abej: Studim filologjik dhe kulturohistorik. Kahe dhe premisa t kritikes letrare shqiptare. (Tez doktorate). Universiteti i Prishtins, Fakulteti Filologjik, Prishtin, 1984. Mentor: Prof. dr. Mensur Raifi. f. 164-174.
Mestituj: 1. Prkufizimi i letrsis; 2. Poezia n relacione evropiane; 3. Nj tekst filologjik; 4. Teoria e qarqeve letrare; 5. Shnim.

575. Rugova, Ibrahim, Metoda kulturore-historike n punimet letrare t abejt. Jeta e re, revist letrare, Prishtin, 1976, nr. 6, f. 930-936. 576. Rugova, Ibrahim, Metoda kulturore-historike n punimet letrare t abejt. Jeta e re, revist letrare, Prishtin, 1998, f. 682-686.
Fragment i shkputur: Mund t themi se n veprn Pr gjenezn e literatures shqipe, abej, n kuadr t metods kulturo-historike aplikoi edhe rezultate t filologjis, po kryesisht duke e prdorur edhe metodn e rindrtimit. Duke u nisur nga fakti q kontributin e tij n studimet letrare ta vshtrojm n planin metodologjik, do then se aplikimi i metods kulturo-historike nga ai, historin e kritiks shqiptare e pasuroi edhe me nj mundsi, kurse rezultatet q i arriti n materialin shqiptar, n letrsin shqiptare, jan t rndsishme dhe jan br pron e studimeve bashkkohore letrare shqiptare. Ajo, then ndryshe, metoda e pasuruar n veprn e studiuesit t formuar, jep rezultate t reja dhe t qndrueshme.(686)

577. Rugova, Ibrahim, Bibliografia prshkruese e librit 1861-1944. / Eqrem abej, Elementet t gjuhsis e t literaturs shqipe Kahe dhe premisa t kritiks letrare shqiptare 1504-1983. Instituti Albanologjik i Prishtins, Prishtin, 1986. f. 275-277.

160

578. Rugova, Ibrahim, E. abej: Studimi filologjik dhe kulturohistorik. Jeta e re, 1998, f. 554 560.
Mestituj: 1. Prkufizimi i letrsis. 2. Poezia n relacione evropiane. 3. Nj tekst filologjik. 4. Teoria e qarqeve letrare. 5. Metoda sinkronike dhe diakronike. Fragment i shkputur: Marr nga pozita t sotme, si tham edhe gjat vshtrimit, shum pikpamje t tij kan vler, sepse vazhduan t zhvillohen m tej. Kontributi kryesor i tij sht vshtrimi dhe studimi filologjik i letrsis q bn te Elementet, pastaj edhe rezultatet q i nxjerr n baz t metods kulturohistorike e shpirtrorehistorike. E themi kt duke u nisur nga vlersimi q i bhet sot metods filologjike se ajo n shekullin e kaluar e inkuadroi historin e letrsis n rendin e shkencave humanitare, e kt abej e bn n at koh te ne. Pra edhe sot mjaft permisa dhe rezultate t ktij studimi mbeten baz n vshtrimin e prgjithshm t letrsis.(559)

579. Rugova, Ibrahim, Katr urata origjinale t Buzukut. Rilindja, e prditshme, Prishtin, 24 tetor 1987, f. 12.
Mestitull: Me rastin e botimit t Mesharit. Nntitull: 1. Buzuku i abejt; Katr uratat origjinale.

580. Rugova, Ibrahim, Katr urata origjinale t Buzukut. Rilindja, Prishtin, 25 tetor 1987, f. 12.
Mestitull: Me rastin e botimit t Mesharit. Nntitull: 3. Idet kombtare dhe kulturore. Box: Proza poetike nga Meshari.

581. Rugova, Ibrahim, E. abej: Studimi filologjik dhe kulturohistorik. Kahe dhe premisa t kritiks letrare shqiptare 1504-1983. Instituti Albanologjik i Prishtins, Prishtin, 1986. f. 114-121.
Mestituj: 1. Prkufizimi i letrsis. 2. Poezia n relacione evropiane. 3. Nj tekst filologjik. 4. Teoria e qarqeve letrare. 5. Metoda sinkronike dhe diakronike.

582. Rugova, Ibrahim-Hamiti, Sabri, Eqrem abej pr letrsin shqipe. -Eksluzive, Revist e ilustruar mujore

161

pr aktualitet, kultur, shkenc, sport. Nr. 7 shtator 2000, Zrich-Tiran-Prishrtin, f. 27.

Shnim: Botohen edhe dy fotografi t E. abejt n mesin e studentve t Prishtins, t vitit 1971. Nj fotografi e tij e vitit 1980 pr her t par botohet n vazhdim edhe n faqen 28.

583. Rugova, Ibrahim - Hamiti, Sabri, Shnime bibliografike. abej, Eqrem (1908). -Kritika letrare (Tekste, shnime, komente). Rilindja, Prishtin, f. 479 480. 584. Rukiqi, Mehmet, Kravata e Prof. Eqrem abejt. Anekdot. Dosja e autorit. 585. Rukiqi, Mehmet, Mbreti i krojeve. Anekdot. Dosja arkivit t autorit. 586. Rukiqi, Shefqet, Eqrem abej si ballkanolog. Zri i rinis, e prjavshme, Prishtin, 16 mars 1991, f. 30.
Nntitull: Me rastin e 10-vjetorit t vdekjes s E. abejt. Citojm: Profesor abej sht njri nga njohsit m t mir t shtjeve gjuhsore t ballkanistiks dhe nj numr m t mir t ktyre punimeve shkencore i ka trajtuar duke shprehur mendimin e tij n punimet e veta shkencore. Punoi n nj varg fushash t gjuhsis shqiptare, si dhe n fusha t tjera t albanologjis dhe dha nj kontribur veanrisht t rndsishm n studimin e historis s gjuhs shqipe. Eqrem abej, prve studimeve t tij t gjithanshme n t gjitha fushat e gjuhsis shqiptare, si n fonetik historike, etimologji, letrsin, albanologjin dhe n gjuhsin ballkanistike. Si njohs i t gjitha gjuhve t Gadishullit Ballkanik (rumanishtes, greqishtes s vjetr, greqishtes s re, turqishtes, hungarishtes dhe t gjitha gjuhve sllave), Eqrem abej me punn e tij t palodhshme shkencore, pothuajse n t gjitha fushat e gjuhsis, ballkanistiks, ishte marr me probleme t ndryshme, si: shqipja gjuh ballkanike dhe baza historike e gjeografike e saj, afria kulturore e gjuhve ballkanike, analogjit n morfologji, n sintaks e n leksik, lidhje ballkanike e lidhje t veanta n mes dy a tri gjuhve, shpjegimi historik i ballkanizmave, analogjit n frazeologji, folklorin ballkanik e n fusha tjera. (39)

162

587. Schutz, Ischvan, Themeluesi objektive t shqipes, SNGJLKSH, 1987.

historis

588. Sedaj, Engjll, Konsiderata dhe vlersime t Eqrem abejt pr t Gjergj Fishtn - Bitalia. net. Shtpia e Arbreshve t Italis - La Casa degli Albanesi d' Italia.
Nntitull: Hyrje; Vendosja e Fishts n historin e letrsis; Krahasimi i Fishts me poet t tjer shqiptar; Motivet e ndrprerjes s puns n kritikn letrare; Lahuta e Malcis dhe folklori shqiptar; Fishta - poet kombtar i Shqipris. Prfundim: Duke prfunduar kt paraqitje t shkurtr mbi konsideratat dhe vlersimet e E. abejt pr Fishtn, mund t thuhet se ky dijetar i madh n punn shkencore t tij nuk ishte njeri i mods, e as i politiks s dits, por klasik i vrtet i studimeve shqiptare. Vlersimet e tij pr poezin e Fishts, sidomos pr Lahutn e Malcis, jan t qndrueshme, kurse krahasimet e bra me poezin e Naimit dhe t disa poetve t tjer shqiptar, q kishin jetuar dhe vepruar n Lindje ose n Perndim, e bjn poetin kombtar dhe porosin e madhe t tij m t bindshme, duke ia dhn nj kahje t drejt dhe t pranueshme edhe gjith zhvillimit t mendimit letrar shqiptar. Konceptet e Lindjes dhe t Perndimit, sikundr edhe koncepti i vatrs ose i toks shqiptare n poezin e De Rads, t Naimit dhe t Fishts n punimet e E. abej, jan paraqitur me argumentin e shkenctarit dhe t studiuesit t letrsis shqiptare.

589. Sedaj, Engjll, Konsiderata dhe vlersime t Eqrem abejt pr At Gjergj Fishten. - Phoenix, E prkohshme kulturore, Shkodr, 1999, nr. 5-6, f. 384-394.
Prmbajtja hyrse: Hyrje. Vendosja e Fishts n historin e letrsis. Krahasimi i Fishts me poet t tjer shqiptar. Motivet e ndrprerjes s puns n kritikn letrare. Lahuta e malcis dhe folklori shqiptar. Fishta poet kombtar i Shqipris. Bibliografi.

590. Sedaj, Engjll, Mbi elementin latin n gjuhn shqipe. Rilindja, Prishtin, 18 maj 1974, f. 12.
Nntitull: Nga ligjrata e Prof. Eqrem abejt, mbajtur n Prishtin.

163

591. Sedaj, Engjll, Mbi elementin latin n gjuhn shqipe. Tradita dhe letrsia (Autor dhe vepra), Rilindja, Prishtin, 1997, f. 63-65.
Nntitull: Nga ligjrata e Prof. Eqrem abejt, mbajtur n Prishtin.

592. Sedaj, Engjll, Meshari i Gjon Buzukut n prgatitjen e Eqrem abejt. -Jeta e re, revist letrare, Prishtin, 1988, nr. 1. f. 36-55.
Mestitujt: Hyrje; Nga historia e librit; Kontributi i E. abejt; Transliterimi dhe transkriptimi; Disa momente krahasimtare; Meshari dhe autori i tij sipas rezultateve t E. abejt; Aspekte t prkthimit; Aspekte artistiko letrare t Mesharit; Prfundimi).

593. Sedaj, Engjll, Meshari i Gjon Buzukut n prgatitjen e Eqrem abejt. Tradita dhe letrsia (Autor dhe vepra), Rilindja, Prishtin, 1997, f. 37-62.
Mestitujt: Hyrje; Nga historia e librit; Kontributi i E. abejt; Transliterimi dhe transkriptimi; Disa momente krahasimtare; Meshari dhe autori i tij sipas rezultateve t E. abejt; Aspekte t prkthimit; Aspekte artistiko letrare t Mesharit; Prfundimi. Tradita dhe letrsia (Autor dhe vepra), Rilindja, Prishtin, 1997, f. 37-62. Prfundim.

594. Sedaj, Engjll, abej ishte i madh pr gjuhsin ton. Tradita dhe letrsia (Autor dhe vepra), Prishtin, Prishtin, 1997, f. 143-147. 595. Sedaj, Engjll, abej ishte i madh pr gjuhsin ton. Shkndija, Prishtin, nntor 1990, f. 14. 596. Sedaj, Engjll, Eqrem abej, Meshari i Gjon Buzukut (1955). Botim kritik. Ribotim n Prishtin, 1987. -Jeta e re, revist letrare, Prishtin, 1988, nr. 3. f. 36-55. 597. Sedaj, Engjll, Gjon Buzuku dhe Meshari i tij. -Koha, e prjavshme, Prishtin, 28 qershor(1), 5 korrik (2), 19 korrik(3) 1995, Prishtin. (Fejton).

164

Nntitull i zgjeruar: Kontributi i E. abejt: Puna q ka br E. abej rreth Mesharit dhe autorit t tij sht monumentale, pothuajse sikur edhe vet Meshari. Filologjia shqiptare, sidomos historia e gjuhs s shkruar, ka arritur nivelin m t lart t zhvillimit t saj pikrisht n prgatitjen tekstologjike-shkencore t Meshrit nga dora e sigurt e E. abejt. Botimi kritik i Mesharit nga E. abej, thot profesor Idriz Ajeti, paraqet model se si duhet punuar e studiuar tekstet e vjetra. Ndonse ishte albanolog i gjithanshm, duke dhn kontributin e muar, sidomos n fush t historis s gjuhs, n hartimin e Fjalorit t madh etimologjik t gjuhs shqipe, ktu po e veojm puunn e tij rreth Mesharit jo vetm pse botimi i tij sht m i sigurti dhe m i miri i nj teksti t vjetr shqip deri sot, por edhe pr shkak t kndvshtrimeve t drejta e t shumta t tij historiko-gjuhsore, filologjike, dialektologjike dhe n prgjithsi n ndriqimin e historis s brendshme t gjuhs shqipe. I njohur n kulturn ton si shkenctar me qndrime t drejta, kundr apriorizmave dhe pragjykimeve, ai tekstin e Mesharit e studion n baz t puns krkimore dhe t rezultateve konkrete nga koncepti i tij pr shkencn. Botimi i Mesharit n prgatitjen e tij shnon gjithsesi nj kthes dhe nj vizion t ri drejt studimit t letrsis s vjetr shqiptare, shnon pra fundin definitiv t nj drejtimi pozitivisht, i cili n tekstet e vjetra shqipe sheh dhe vshtron vetm burime filologjike dhe njohuri historike. (39)

598. Sedaj, Engjll, Konsiderata dhe vlersime t abejt pr Fishtn. Kumtes e lexuar n Sesioni shkencor, 1998. 599. Sedaj, Engjll, Kontributi i E. abejt n prgatitjen dhe studimin e Mesharit. Shkndija, Prishtin, 1988, nr. 9, f. 12. 600. Sejdiu, Shefki, Profili shkencor i abejt, (Le profil scientifique de abej), -Filologji, nr. 7, Universiteti i Prishtins-Fakulteti i Filologjis, Prishtin 1999, f. 19-23. 601. Sejdiu, Shefki, Vetdija kritike e abejt pr misionin e tij n fush t albanologjis. Diskutim n Tribuna shkencore, 1993.

165

602. Sejdiu, Shefki, Profili shkencor i abejt. Kumtes e lexuar n Sesioni shkencor, 1998. 603. Sejdiu, Shefki, shtje t onomasiologjis fitonimike romane dhe ballkanike, Rilindja, Prishtin, 1989.
Prkushtim: Figurs s ndritur t Prof. Eqrem abejt.

604. Sejdiu, Shefki, Profili shkencor i abejt, Sprova etimologjike, Era, Prishtin, 2002, f. 101-107. 605. Sejdiu, Shefki, Le profil scientifique de abej, - Sprova etimologjike, Era, Prishtin, 2002, f. 101-107.
Resume: Le plus grand linguiste albanais Eqrem abej est n Gjirokasr (Albanie) en 1908 et mourut Rome en 1980. Il termin lcole primaire dans sa ville natale, le lyce Klagenfurt et les tudes univeristaires (Section dhe linguistique) Vienne, o il avait suivi les cours des professeurs tels que P. Kretschmer, N. Jokl, K. Patsch, N. S. Trubeckoy, K. Bhler, etc. Il a soutenu la thse du doctorat en 1933 devant les professeurs Kretschmer, Jokl et Patsch avec sumna cum laude. Aprs Vienne, il passa quatre ans prs l Acadmie des Sciences d Italie, auprs de Clemente Merlo, Matteo Bartoli et Carlo Tagliavini, o il tait charg la rdaction de l Atlas linguistique (Section albanaise). Sorti de l Ecole viennoise e Vrter und Sachen, nourri des ides des golinguistes franais, suisses et italiens et enrichi d exprience de chercheur, abej rentre en Albanie (en 1944) continuer les recherches dans le domaine des sciences albanologiques (folklore, ethnologie, philologie et linguistique). Mais, il y passa toute une dcnnie la recherche de son pofil scientifique. Vers le commencemnt des annes cinquante il se concentra sur des problmes de la diachronie et tymologie de lalbanais: origine du peuple albanais et sa langue; les rapports entre l albanais et les autres langues indoeuropennes; les interferences entre les langues des Balkans, etc. Grce sa formation thorique et son exprience (obtenues) Vienne et Rome, sa personalit crative et laborieuse, il tendit son influence sur les autres chercheurs des sciences albanologiques

166

de direction diachronique, dont il cra un paradigme d ides et de chercheurs et un programme (tels que les avaient conus T. S. Kuhn et I. Lakatos) qui allaienproduire de trs bons resultats. abej, devient la force inspiratrice, convergente et quilibreuse de la vie scientifique albanaise et reste la pense la plus synthtique et l esprit le plus estimable des sciences albanologiques de notre sicle. Pour les chercheurs qui s intresseront aux tudes albanologiques, balkaniques, indoeuropennes (et mme aux tudes romanes) loeuvre de abej sera une rfrence utile et, mme, indispensable.

606. Seminari Ndrkombtar pr Gjuhn Letrsin dhe Kulturn Shqiptare, nr. 15, Prishtin 1987. Tema bosht: Veprimtaria shkencore e Eqrem abejt. Seminari 1988. 607. Shehu, Gjyltekin, Disa parime t abejt n lmin e etimologjis. Kumtes e lexuar n Sesioni shkencor, 1998. 608. Shehu, Maksut, Po nse se pret shpata nyjn? -Rilindja, Prishtin, e shtun, 10 qershor 1998, f. 10.
Mbititull: Shkputje pr jetshkrim. Nntitulli: Shtyrja ka qen e domosdoshme. Pa u ngritur n kmb se z dot emrin tim. Pr veprn vigane kam vetm nj fjal: Dhe prsri: heshtja. Pasuesi i fundit: Dhe prsri do t ishte pak, ajo q kam menduar t them, ja tani do t ngritem n kmb, lart e m lart, sdi nse prsris apo bubulloj si ndrr, kur njeriu sht i pagoj, pak sht ta them at emr me respekt, sepse, nj popull ka mundur ta ket vetm nj: profesor, Eqrem abejn. M ska shtyrje.

609. Shenjzat. E prkohshmja pr shkenc kultur dhe art (Shtojc speciale me rastin e 90-vjetorit t lindjes), nr. 1, viti I, Prishtin, 1998. 610. Shita, Vehap, I nderuari z. Profesor. Kartolin nga Sfeti Stefani, m 3. 6. 1973.

167

611. Shkodra, Faik, abej pr De Radn e Naimin. Kumtes e lexuar n Sesioni shkencor, 1998. 612. Shkodra, Sh(efik), Portreti i nj sapiensi. Rilindja, Prishtin, 1 prill 1981, f. 11. homo

Nntitull: Disa fjal pr portretin e Eqrem abejt, vizatim i Rexhep Ferrit.

613. Shkurtaj, Gjovalin, Diaspora arbreshe n vizionin shkencor t abejt. Kumtes e paraqitur pr lexim n Sesioni shkencor, 1998. 614. Shurdhani, Nazmi, Profesor Kartolin nga Dubrovniku, 12. 10. 1974. 615. Shurdhani, Nazmi, Profesor Kartolin nga Gjilani, 15. 8. 1974. 616. Shurdhani, Nazmi, Profesor Kartolin nga Gjilani, 18. 12. 1974. 617. Shurdhani, Nazmi, Kartolin nga Gjilani, 1974. Profesor i nderuar.

nderuar.

nderuar.

nderuar.

618. Shurdhani, Nazmi, Profesor Kartolin nga Prishtina, 1973. 619. Shurdhani, Nazmi, Profesor Kartolin nga Prishtina, 30. 8. 1972.

i i

nderuar. nderuar.

620. Sinani, Shaban, abej si referenc e mendimit letrar. Kumtes e drguar pr lexim n Sesioni shkencor, 1998. 621. Sinani, Shaban, Historia e letrsis n nj koh rigjykimi. Bota e re, Organ i studentve t Universitetit t Prishtins, Prishtin, 14 shtator 1998, f. 16.
Mbititull: Nj libr q botohet n 90-vjetorin e lindjes s prof. Eqrem abejt.

168

Mestitull: Pr far ka m shum nevoj rivlersimi i tradits letrare pr referenc apo pr preferenc?; Mundsia e nj sprove t letrsive t krahasuara. Box: Libri Prmes mendimit historiko-letrar t abejt, i ka nyjtuar n mnyr paradigmatike problemet m t rndsishme t nj koncepti t ri pr historin e letrsis. (16)

622. Spahiu, Agim, Vshtrimet sintaksore krahasimtare t abejt pr gjuhsin indoevropian. Kumtes e lexuar n Sesioni shkencor, 1998.
Rezyme n dorshkrim: N kt kumtes jemi marr vetm me nj segment t veprimtaris s larmishme shkencore t studiuest m t shquar t gjuhsis shqiptare t ktij shekulli, - Eqrem abej, q ka t bj me vshtrimet e tij sintaksore-krahasimtare mbi gjuht indoevropiane. N fillim kemi konstatuar se E. abej ka qen i orientuar kryesisht n studimin dhe trajtimin e problemeve t fushs s fonetiks e t morfologjis historike t shqipes dhe t gjuhve indoevropiane, n prgjithsi, n fushn e etimologjis etj. Prandaj ktu ka pasur pa dyshim edhe rezultate t shumta e t pakontestueshme. Ktu e shfaqem mendimin se n t shumtn e herave E. abej ka br studime shterruese q ske as far ti heqsh dhe as far ti shtosh. Por aty ktu natyrisht se ka nevoj q ato sot t rishikohen dhe t shqyrtohen nga studiues t zellshm e t prgatitur mir, n mnyrn q shtjet hapura, diskutabile, t paprfunduara apo t padefinuara n nj mnyr ta ken nj zgjidhje prfundimtare a version t caktuar. Ndrkaq, fusha e studimit t gjuhve indoevropianenga aspekti sintaksor te ky studiues duket se ka ngelur pakz m prapa. Kjo sht nj fush shum me rndsi, sa edhe fushat e prmendura. Prandaj sht thn ktu se E. abej edhe n kt aspekt ka hapur nj hulli, nj kapitull t cilin studiuesit e rinj t ksaj problematike duhet ta thellojn, n t ardhmen, ta zgjerojn e ta pasurojn me t dhna t tjera t shumta nga kto gjuh, sepse sot edhe studimet, n numrin m t madh t ktyre gjuhve,jan avansuar, prandaj edhe n gjuhn shqipe. N kt kumtes u ndalm shkurtimisht n disa shtje t trajtuara aty n 6-7 faqe t studimit Hyrje n studimin krahasues t gjuhve indoevropiane. (Shih vepra Studime gjuhsore VII; Prishtin 1986), si: 1. Fjalit nominale: 2. Topika e fjalve n fjali: 3. Mjetet e lidhura.

169

623. Spahiu, Xhevahir, Tek rrnja e fjalve. -Tek rrnja e fjalve (Poezi t zgjedhura), Rilindja, Prishtin, 1988, f. 121.
Prkushtim: Prof. Eqrem abejt

624. Spahiu, Xhevahir, Tek rrnja e fjalve. Rilindja, Prishtin, 22 mars 1981, f. 11.
Prkushtim: Prof. Eqrem abejt

625. Spahiu, Xhevahir, Tek rrnja e fjalve Fjala, revist pr kultur, art, letrsi, Prishtin 1981, nr. 6, f.1.
Prkushtim: Prof. Eqrem abejt

626. Spahiu, Xhevahir, Tek rrnja e fjalve. Filologu i ri, nr. 7, maj 2002, Revist e gjimnazit t filologjis Eqrem abej, Prishtin, f. 2.
Prkushtim: Prof. Eqrem abejt

627. Spahiu, Xhevahir, Tek rrnja e fjalve. Filologu i ri, nr. 4-5, maj 2002, Revist e gjimnazit t filologjis Eqrem abej, Prishtin, f. 2.
Prkushtim: Prof. Eqrem abejt

628. Spahiu, Xhevahir, Tek rrnja e fjalve Jeta re, 1998, f. 624.
Prkushtim: Prof. Eqrem abejt

629. Spahiu, Xhevahir, Tek rrnja e fjalve. Shenjzat, nr. 1, Prishtin, 1998, f. 14.
Prkushtim: Prof. Eqrem abejt

630. Statovci, Drita, Disa shtje etnografike n studimet e E. abejt. -Rilindja Prishtin, 9 janar 1988, f. 13. 631. Statovci, Drita, Disa shte etnografike n studimet e E. abejt. Kumtes e lexuar n Seminari, 1988.

170

Prfundim: Si prfundim na del se n veprn e madhe t Eqrem abejt jan prfaqsuar e paraqitur me shum shtje etnografike dhe se kto rrahen nga kndvshtrime t ndryshme gjuhsore. Problematika etnografike q shtron abej, sht shum e gjer, qoft kjo pr nga hapsira shikuar n horizontale, ose pr nga thellsia, shikuar n mnyr stratigrafike dhe qoft edhe pr nga larmia tematike. N punn e tij shkencore, Eqrem abej rreket e rroket edhe me problematikn etnografike dhe meqense punimet e ktilla botohen edhe n gjuht botrore dhe n vende t ndryshme, kjo sht nj ndihmes jo vetm pr kulturn shqiptare e ballkanike, por edhe m gjer. (212)

632. Syla, Fazli, abej pr poezin popullore arbreshe. - Knga dhe ngjarja historike, Rilindja, Prishtin, 1988, f. 136-143. 633. Syla, Fazli, abej pr poezin popullore arbreshe. Gjurmime albanologjike, Seria e shkencave filologjike, 17-1987, IAP, Prishtin, 1988, f. 165-172.
Prmbajtja e shkurtr e autorit: N punim vshtrohet kontributi i Eqrem abejt pr studimin e poezis popullore arbreshe. N mnyr t veant merren n trajtim mendimet e konstatimet e ktij studiuesi pr shtje konkrete t qensis s poezis gojore arbreshe, pr tematikn, motivet dhe pr nivelin artistik, t ndrlidhura ngusht me tematikn gjithshqiptare si dhe me disa tradita t tjera t popujve t Ballkanit, sidomos me ate greke. Po kshtu vshtrohet edhe raporti midis letrsis gojore dhe letrsis s shkruar shqiptare, q ishte br objekt trajtimi n punimet dhe studimet e E. abejt.(165) Rsum: Eqrem abej et la posie populaire arbereche. E. abej apporta une grande contribution la science albanologique et balkanique. Les rsultats de ses recherches sont spcialement notables dans le domaine de la linguistique, mail il examina ausi une srie de questions concernent la littrature orale albanaise et ses differrentes genres. Au cours de ses recherches albanologique abej consulta un grand nombre de documents et il parvint bien connaitre la littrature orale surtout la posie orale des Arbrches dItalie. Convaince de son importance et de sa valeur, il se mit ltudier et publia plusieurs travaux, notamment: La posie populaire des Arbrches dItalie, Constantin le jeune et la retour dOdysse, Syr la gense de la littrature arberche ect.

171

Pour abej, limportance de la posie orale des Arberches dItalie est en relation avec lanciennet de leur langage. Selon lauteur, la langue de cette posie appartient deux poques: au Moyen Age et au dbut de lepoque novelle. Ainsi analyse t-il certaines caractristiques de la posie orale arbrche au cours de differenntes poques en examinant les thmes de cette posie linterieur des diffentes genres de chants piques et liriques (chants religieux, berceuses, complaintes funbres ect. abej tudia aussi les ressemblances des thmes et du style des chants arbrches avec le chants grecque. Dans ce domaine il apporta ausi une importance contribution. Cet auteur traite les problmes de la posie orale arbrche, la fois dans la cadre de la tradition albanaise en gnral et de la tradition des utres peuples des Balkans.(172)

634. Syla, Fazli, abej pr poezin popullore arbreshe, - Jeta e re, 1998, f. 751-756. 635. Syla, Fazli, abej pr poezin popullore arbreshe. Kumtes e lexuar n SNGJLKSH, 1987. 636. Syla, Fazli, abej pr poezin popullore arbreshe. - Jeta e re, revist letrare, Prishtin, 1987, nr. 6, f. 923-929. 637. Syla, Fazli, abej pr poezin popullore arbreshe. - Seminari, 1988, UP-FF, Prishtin, 1988, f. 201206. 638. Syla, Xhevat, abej si prkthyes i romanit Bambi. Kumtes e paraqitur pr lexim n Sesioni shkencor, 1998. 639. Syla, Xhevat, Profesor Eqrem abej, figur e madhe e shkencs dhe kulturs shqiptare. -Bota e re, Prishtin, 1980, XII, nr. 14, f. 18-19.
Nntitull: N sesionin shkencor t Seminarit t sivjem pr Gjuhn, Letrsin dhe Kulturn Shqiptare morn pjes edhe profesort e njohur dhe puntort e dalluar t kulturs shqiptare

172

Mahir Domi, Shaban Demiraj, Qemal Haxhihasani dhe Jorgo Bulo, t cilt me knaqsi t posame pranuan q pr lexuesit e Bots s re t flasin pr shemblltyrn dhe kontributin e madh t kolosit t gjuhsis dhe kulturs shqiptare n prgjithsi, akademikut Eqrem abej (18). In box: Prof. Mahir Domi: Me aftsit e rralla krijuese dhe me cilsit e larta njerzore e morale, profesor abej gzonte nderimin e gjith popullit (18); Prof. Shaban Demiraj: Metoda rreptsisht shkencore (19); Prof. Qemal Haxhihasani: Profesor abej njohs i thell i kulturs son popullore (19); Prof. Jorgo Bulo: Moto e prof. Eqrem abejt: T jemi objektiv por jo indiferent.

640. Sylaj, Ragip, Eqrem abej I, II (poezi), -Hija e gjall, Rilindja, Prishtin, 1986, f. 23. 641. Trnava, Muhamet, Shndet sa m t mir, suksese edhe m t mdha dhe lumturi n jet pr vitin 1980 Kartolin nga Gjermania Demokratike, 1979. 642. Thomaj, Jani, Shtresimi leksikor i shqipes n vshtrimin historik, sipas studimeve t abejt. Kumtes e paraqitur pr lexim n Sesioni shkencor, 1998. 643. Treimer, Karl, Eqrem abej, Keltischalbanische Isoglossen. Pisanifestschrift S. 350-365. Gjurmime albanologjike nr. 2/1968, viti VII(1), Instituti Albanologjik i Prishtins, Prishtin, 1969, f. 262-263. 644. Tri letra abejt (Drguar nga Holger Pedersen, Norbert Jokli dhe V. Georgiev).- Jeta e re, 1998, f. 765-767. 645. Tribuna shkencore, 1993: Kontributi i Eqrem abejt n fush t albanologjis. M 10 qershor 1993, Qershulli i Onomastiks Eqrem abej dhe Dega e Gjuhsis e Institutit Albanologjik ka organizuar tribunn shkencore Kontributi i Eqrem abejt n fush t albanologjis.

173

646. Uka, Sabit, Diskutim. Lidhur me mnyrn e botimit t veprave t abejt.- Tribuna shkencore, 1993 647. Ushaku, Ruzhdi, Struktura leksiko-semantike dhe etimologjike e togfjalshave burri i dheut /biri i dheut, Kumtes e lexuar n Seminari, 1988. 648. Ushaku, Ruzhdi, Autoktonia bregdetare e shqiptarve n prmasat e vshtrimit etnolinguistik t abejt. Kumtes e lexuar n Sesioni shkencor, 1998. 649. Ushaku, Ruzhdi, Autoktonia bregdetare e shqiptarve n prmasat e vshtrimit etnolinguistik t abejt - rezultate dhe shtigje. Hulumtime etnolinguistike (Ethnolinguistic researchs), Prishtin, Fakulteti i Filologjis, 2000, f. 243-255. 650. Ushaku, Ruzhdi, Kujtimi im pr Profesor Eqrem abejn. Tekst i prgatitur pr librin Kosova pr Profesor Eqrem abejn (Me rastin e 90-vjetorit t lindjes), Dosja e autorit, Prishtin, 1988. 651. Ushaku, Ruzhdi, The littoral authochthony of albanians in the ethnolinguistic dimensions Results and passage. - Hulumtime etnolinguistike (Ethnolinguistic researchs), Prishtin, Fakulteti i Filologjis, 2000.
Summary: The issue of the Albanians littoral autochthony was often the object of treating and studying by different Albanian and foreign scientists that can be in general characterized on these that backed this autochthony and on these that deny it. As the back up for this both sides take in account at most quantitative and qualitative criteria of the Albanian littoral lexical heritage giving big importance to the Albanian no borrowed vocabulary, but paid attention to the borrowed vocabulary, especially from old Greek and Latin. The last ones some scientists take as reasonable testimony of the Albanian life in neighborhood or in contact with these cultures and ethnos. In this direction, E. abej gives the big contribution, who directly had opposed the thesis of G. Weigand, concentrated especially on the dimensions of the Albanian naval terminology

174

and later indirectly and partly on some motives with sea character in the Albanian folkloric heritage. Also Lirak Dodbiba, in defending of the Albanian naval autochthony studies at most the Albanian sea lexical material, concentrated on no borrowed lexis and approaching to the etymological view. Some other scientists that deny the thesis of the Albanian sea autochthony, supporting the thesis of G. Weigand, P. Skok in direct or indirect way (as are B. Hrabak, A. Loma), use early information without being aware of the latest studies about this field. In our study it is pointed out that like Albanian scientist, also foreign ones, were dominated at most criteria of sufficient or no sufficient presence of the Albanian sea vocabulary in the proper lingual heritage that, as concerning to us, it narrows relevant ethno linguistic field about littoral autochthony and gives importance either more pro or more contra to lexical quantity than to her quality. Vocabulary, as we know, evolutes on the point of view of missing some terms and using new ones with the evolution of the material culture on the field of navy and under the impact of the foreign cultures. They stay at most alive lingual signs that incorporated macro concepts, as are these of the naval geomorphology, common tools of sailing, the sea flora and fauna, parts and tools of sailing and fishing Having in account such data, we didn't deny even early the importance of some semantic phenomena from seamanship, saved in Albanian language and compared with respective ones in some old languages and cultures of the Mediterranean. For our opinion, must have more importance in the ethno linguistic aspect for the Albanian littoral autochthony larger and complex lexical semantics units about the sea and the seamanship, as are respective idioms and phraseologies. Partly even E. abej and L. Dodbiba take these units in consideration by the way, but not in fully and specific way, so not with the specific accent about their importance on this issue. We think that must be more relevant for the sea tradition and her antiquity to Albanians the solidified formulas with religious and pagan character that present the old sea rituals, customs, afterwards locutions and sentences, the stories, the legends, the fairytales, the legends and myths with sea character. For such conclusion we have in consideration that on them are reflected a superstructure, material and spiritual culture, an objective and mental heritage of the Albanian sea world, either with their conceptual, lexical and semantic, cultural attributes and characteristics, or with cultural structures and heritages close to the other languages and cultures with sea tradition in Balkan Peninsula

175

and more large. In this direction we have given also earlier our contribution. In the theoretical aspect we are ready to judge that easily resisting to the over layers of other cultures some of the wider linguistic categories and of the oral creativeness, including here even the aspect of non linguistic concepts, than the simple terminology or the glossary on the narrow meaning. The glossary could be easily taken off from usage and it could be forgotten or could be replaced with foreign terms on the road of development of seamanship and of the new habits of sea life, of the new knowledge about the flora, the fauna and of the new sea experience. The safest way for conservation of sea notions, instructions, wisdoms and messages, rituals and faiths and of the other genres of the oral tradition with sea motives and themes, in theoretic aspect seems more rational and believable to Illyrians with the deficient writing tradition, respectively to the Albanians with the relatively late writing tradition. This phenomenon is explained in psychoanalysis easier with the inertia, the self-understanding mechanism of compensation and the spiritual meal, saved with centuries. Maybe we try to testify also in the other earlier articles and in some included in this book, not forgiving the contribution of E. abej and of all others who indirectly or partly study these ethno linguistic data or from time to time offer information from this field. f. 256-258.

652. Vepra.cabej@visto.com. Rndsia e veprs s prof. Eqrem abejt pr studimet albanologjike. E-mail i hapur pr autort e kumtesave t sesionit shkencor. Shih, Zri, e prditshme 23 dhjetor 2000. Prishtin, f. 18. 653. Veprimtaria shkencore e Eqrem abejt. Sesioni shkencor n Seminari Ndrkombtar pr Gjuhn Letrsin dhe Kulturn Shqiptare, nr. 13, Fakulteti Filozofik, Prishtin, 1988. 654. Vinca, Nuhi, abej dhe knga popullore lirike. Kumtes e lexuar n Sesioni shkencor, 1998. 655. Voronina, Irina, Shum t fala nga Prizreni. Kartolin nga Prizreni. 30. 8. 1976.

176

656. Xhagolli, Agron, Mendimi i abejt pr traditn. Kumtes e drguar pr lexim n Sesioni shkencor, 1998. 657. Xhakli, Haki, Drit n lashtsi. (Vizatim), Kalendar i revists pedagogjike, Shkndija, Prishtin, 1999. 658. Xhemaj, Uk, Disa shtje nga etnokultura shqiptare, t trajtuara nga abej. Kumtes e lexuar n Sesioni shkencor, 1998. 659. Xhiku, Ali, Prmes mendimit historiko-letrar t abejt, Shtpia botuese Faik Konica, Prishtin, 2001, 120.
Prmbajtja: Pak fjal; Nj tez q duhet rimarr; Humanist, por n prmasa; Romantizmi shqiptar, romantizm lindor; Shnime krahasuese midis romantizmit shqiptar dhe romantizmit grek; Bashkjetesa e romantizmit me iluminizmin n veprn e Naimit; Mesazhet filozofike t veprs s Naimit, kontradiktore apo tolerante; nj nga pemt m t bukura t romantizmit shqiptar; Poeti dhe politika, Zef Skiroi; N vend t prfundimeve; Bibliografi.

660. Zeqo, Moikom, Arkeologjia n studimet gjuhsore t prof. abejt. Zri i Kosovs, nr. 19, 1 tetor 1994, g. 11, Cyrih, Zvicr. 661. Zejnullahu, Adem, Eqrem abej n dy krijime poetike. Rilindja, e prditshme, 16 prill 1999, f. 14; 17 prill 1999, f. 14.
Mbititull: Nntdhjet vjetori i lindjes s gjuhtarit Eqrem abej: Ylli q do t shndris gjithmmon n studimet shqiptare. Mestituj: Studiues i cili qndron n kulmet e albanologjis. Mesazhe t fuqishme q komunikojn me kohn e me brezat.

662. Zejnullahu, Adem, Eqrem abej n dy krijime poetike. Kumtes e lexuar n Sesioni shkencor, 1998.
Rezymeja n dorshkrim: Punimi trajton veprn madhore t Eqrem abejt n dy krijime poetike. N poezin Tek rrnja e fjalve t Xhevahir Spahiut dhe t rapsodit popullor Kanga pr Eqrem abejn.

177

T dy krijimet n shqyrtim vlersojn kontributin e madh t Eqrem abejt n fushn e shkencs s albanologjis, por dhe shprehin dhembjen pr vdekjen e tij.

663. Zeneli, Abdulla, Studime gjuhsore VIII. Dr. Eqrem abej. Fjala, revist pr kultur, art, letrsi, Prishtin, korrik-gusht 1988, f. 19. 664. Zymberi, Abdulla Disa rrjedhoja leksikore popullore krahasuar me etimologjit e Eqrem abejt. Kumtes e lexuar n SNGJLKSH, 1987. 665. Zymberi, Abdullah, Disa rrjedhoja leksikore popullore mbshtetur te etimologjit e Eqrem abejt. Rilindja, e prditshme Prishtin, 22 tetor 1988, f. 13.
N vend t hyrjes: N ball t ktij vshtrimthi po shtojm se ato pak rrjedhoja leksikore popullore q i kemi qmtuar nga goja e popullit dhe q pr mbshtes i kan rrnjort leksikor etimologjik t prof. abejt edhe sot e ksaj dite nuk gjenden te Fjalori i gjuhs s sotme shqipe. Gjithastu do shtuar se nuk kemi mundur ti shprushim t gjitha etimologjit q i ka prekur dora e prof. abejt, po jemi ndalur te ato q kan gurr t shqipes ose q jan t trungut t prbashkt indoevropian.(13)

666. Zymberi, Abdullah, Rrjedhoja leksikore nga Buroja e Drenics, mbshtetur n rrnjort etimologjik t abej. Kumtes e lexuar n Sesioni shkencor, 1998.
N vend t hyrjes: N fshatin Broj t Drenics na ka rn rasa t ndeshim n nj shtres t re rrjedhojash leksikore, t cilat e shtatojn sistemin fjalformues t shqipes sidomos prejardhjen e saj. Pr mendimin ton struktura ndajshtesore leksikore e Brojs s Drenics del m e pasur dhe m e larmishme se ajo e gramatikave tona, e fjalorve tan, prandaj ajo do marr, n disa vende, si gjedhe pr sistemin e fjalformimit t gjuhs shqipe. esin krye aty disa parashtesa t ndrlidhura, t cilat me tu ngjitur me fjaln emrtuese, jo vetm q i japin kuptim t ri fjals, por edhe ia ndrrojn kategorin gramatikore asaj. Rrjedhojat e atjeshme leksikosre i kemi mbshtetur te rrnjort etimologjik t prof. abejt, duke i prekur kryekput ato me burim t shqipes, o ato me burim t prbashkt indoevropian.

178

179

TUBIMET SHKENCORE

180

UNIVERSITETI I PRISHTINS FAKULTETI I FILOZOFIS SEMINARI NDRKOMBTAR PR GJUHN LETRSIN DHE KULTURN SHQIPTARE Prmbledhje e ligjratave dhe e kumtesave t lexuara n Seminarin e trembdhjet, m 1987 Kshilli drejtues i Seminarit XIII: Idriz Ajeti -drejtor, Fazli Syla, Isak Shema, Ismajl Mikullovci, Mehdi Bardhi, Vahida Topiu, Ali Aliu, Masar Rizvanolli, Din Mehmeti, Isa Bajinca sekretar. Kshilli redaktues: Ali Aliu, redaktor prgjegjs Isa Bajinca, sekretar i redaksis Prishtin, 1987

Sesioni shkencor
Veprimtaria shkencore e Eqrem abejt 1. Idriz Ajeti, Fjala e hapjes 2. Ajeti, Idriz, Eqrem abej dhe studimet e gjuhsis shqiptare 3. Buchholz, Oda, Roli i Eqrem abejt n ballkanologji, 4. Mulaku, Latif, Kontributi i Eqrem abejt n dialektologjin shqiptare 5. Ismajli, Rexhep, Pikpamjet e abejt pr prejardhjen e shqipes 6. Altimari, Franqesco, Veprimtaria shkencore e Eqrem abej n fushn e dialektologjis arbreshe, 7. Schutz, Ischvan, Themeluesi i historis objektive t shqipes

181

8. Raka, Fadil, Eqrem abej pr shqipen letrare 9. Bejta, Murat, Kontributi i Eqrem abejt pr etimologjin e huazimeve t shqipes 10. Bajinca, Isa, Eqrem abej dhe shqipja e njsuar letrare 11. Zymberi, Abdullah, Disa rrjedhoja leksikore popullore krahasuar me etimologjit e Eqrem abejt 12. Murati, Qemajl, Rreth disa etimologjive t reja n fush t shqipes, 13. Goi, Ibrahim, Kontributi i Prof. Eqrem abejt n hartimin e Atlasit gjuhsor t shqipes 14. Imeri, Hasan, abej dhe njsimi i terminologjis teknikoshkencore 15. Ushaku, Ruzhdi, Struktura leksiko-semantike dhe etimologjike e togfjalshave burri i dheut /biri i dheut 16. Pllana, Shefqet, abej si studiues i folklorit 17. Syla, Fazli, abej pr poezin popullore arbreshe 18. Kajragdiu, Abdulla, abej pr historin e letrsis shqipe 19. Statovci, Drita, Disa shtje etnografike n studimet e E. abejt, 20. Rugova, Ibrahim, Metoda kulturore-historike n punimet letrare t abejt 21. Hamiti, Sabri, Konceptet themelore t abejt pr letrsin 22. Raa, Shklzen, abej mbi elementin shqiptar n Greqi 23. Ajeti, Idriz, Fjala e mbylljes

182

UNIVERSITETI I PRISHTINS FAKULTETI I FILOLOGJIS FIGUR MADHORE E KULTURS SHQIPTARE Mbrmje prkujtimore N 10-vjetorin e vdekjes s Prof. Eqrem abejt 1. Isa Bajinca, Fjala e hapjes, 2. Idriz Ajeti, Ndihmesa e Eqrem abejt n studimet etimologjike t shqipes, fjala kryesore 3. Sabri Hamiti, abej pr letrsin 4. Rexhep Ismajli, abej - historian i gjuhs shqipe 5. Enver Mehmeti, abej dhe kultura popullore shqiptare Prishtin, m 9 maj 1990

183

TRIBUNA
Tribuna shkencore: Kontributi i Eqrem abejt n fush t albanologjis. m 10 qershor 1993, Qershulli i Onomastiks Eqrem abej i Shoqats s Rinis Demokratike Pjetr Bogdani t Prishtins dhe Dega e Gjuhsis Sektori i Onomastiks i Institutit Albanologjik t Prishtins, Prishtin, 1993 1. Begzad Baliu, Prof. Eqrem abej -n themele t shkencs shqiptare, Fjala e hapjes 2. Ilir Rodii, Fjala prshndetse e Kryetarit t Shoqates s Rinis Demokratike Shqiptare Pjetr Bogdani n Prishtin 3. Ahmet Kelmendi, Kontributi i Profesor Eqrem abejt pr albanologjin 4. Begzad Baliu, Prof. Eqrem abej - enciklopedi e kohs son, (N prvjetorin e 50-t t puns shkencore t prof. abejt) 5. Neziri, Zymer, Mendimi i profesorit Eqrem abejt pr eposin ton heroik 6. Mehmet Ahmetaj, Toponimia e Malsis s Madhe dhe kontributi i abejt n studimine saj 7. Isa Bajinca, Gjuha dhe konceptet gjuhsore t E. abejt n studimet shkencore 8. Bardhi, Mehmet, Diskutim 9. Daut Bislimi, Nacionalizma abejane 10. Rexhep Doi, Kontributi i E. abejt n punn ton shkencore n fush t albanologjis dhe kujtimi pr te 11. Muharrem Gashi, Diskutim lidhur me nj dorshkrim t abejt pr romantizmin evropian 12. Ibrahim Goi, Diskutim lidhur me udhzimet e abejt pr mbledhjen e materialit gjuhsor n terren 13. Enver Mehmeti, Diskutim 14. Latif Mulaku, Kontributi i Eqrem abejt n dialektologjin shqiptare

184

15. Vesel Nuhiu, Diskutim lidhur me pikpamjet e abejt pr paskajoren n gjuhn shqipe 16. Shefqet Pllana, Kontributi i E. abejt pr studimin e letrsis popullore 17. Shefki Sejdiu, Vetdija e abejt pr misionin e tij n fush t albanologjis 18. Sabit Uka, Diskutim lidhur me mnyrn e botimit t veprave t abejt 19. Begzad Baliu, Eqrem abej dhe albanologjia, fjala e mbylljes

185

INSTITUTI ALBANOLOGJIK I PRISHTINS DEGA E GJUHSIS

Sesioni shkencor: Rndsia e veprs s Eqrem abejt pr studimet albanologjike Kushtuar 90-vjetorit t lindjes Prishtin, M 25 dhe 26 dhjetor 1998 Kshilli organizues: Dr. Rexhep Doi, kryetar, Akademik Rexhep Qosja, Dr. Sadri Fetiu, Mr. Mehmet Halimi, Dr. Zymer Neziri, Dr. Muhamet Pirraku, Mr. Uk Xhemaj, Begzad Baliu, sekretar Kumtesat 1. Sadri Fetiu, Fjala e hapjes 2. Rexhep Qosja, Dijetari i madh, referat 3. Idriz Ajeti, abej dhe linguistika 4. Jup Kastrati, Jehona e veprave t prof. abejt n bot 5. Seit Mansaku, Historia e gjuhs dhe historia e popullit n veprn e abejt 6. Latif Mulaku, Ndihmesa e abejt n fushn e dialektologjis shqiptare 7. Shefki Sejdiu, Profili shkencor i abejt 8. Gani Luboteni, Ndihmesa e abejt n prezentimin e romantizmit n Evropn Lindore e Juglindore dhe n letrsin shqiptare 9. Engjll Sedaj, Konsiderata dhe vlersime t abejt pr Fishtn

186

10. Enver Hysa, Bashkpunimi Xhuvani-abej n fushn e formimit t fjalve 11. Mehmet Halimi, Kontributi i abejt n gjuhsin ballkanike 12. Exhlale Salihu Dobruna, abej pr shtje t ndryshme t arkeologjis n Dardani 13. Agron Xhagolli, Mendimi i abejt pr traditn 14. Ilaz Metaj, Zbrthimi i kodit t s Bukurs s Dheut n veprn e abejt 15. Isa Bajinca, Idet e abejt pr shqipen letrare n konferenca shkencore 16. Uk Xhemaj, Disa shtje nga etnokultura shqiptare t trajtuara nga abej 17. Agim Spahiu, Vshtrimet sintaksore krahasimtare t abejt pr gjuhsin indoevropiane 18. Jorgo Bulo, Romantizmi shqiptar n vshtrimin krahasues t abejt 19. Rexhep Ismajli, abej pr gjuhn letrare 20. Simon Pepa, abej pr leksikologjin dhe leksikografin shqiptare 21. Rrustem Berisha, Mendimet e abejt pr kulturn popullore- dshmi e autoktonis shqiptare 22. Nuhi Vinca, abej dhe knga popullore lirike 23. Shaban Sinani, abej si referenc e mendimit letrar 24. Rexhep Munishi, T dhna etnomuzikore n studimet e abejt 25. Zymer Neziri, Pikpamjet e abejt pr ciklin e Mujit dhe t Halilit 26. Ibrahim Ahmetaj, Disa emra gjeografik n Alpet Shqiptare 27. Myrvete Dreshaj-Baliu, Poeti kombtar sipas abejt 28. Lumnije Kadriu, Kontributi etnolinguistik i abejt 29. Bahtijar Kryeziu, Ndihmesa e abejt pr pastrtin e gjuhs shqipe 30. Zenel Kelmendi, Pikpamjet e abejt pr t drejtn doksore shqiptare 31. Hysen Ibra, Kontributi i abejt pr shtje t urbanistiks 32. Abdullah Konushevci, Autoktonia e shqiptarve n dritn e toponimeve

187

33. Ruzhdi Ushaku, Autoktonia bregdetare e shqiptarve n prmasat e vshtrimit etnolinguistik t abejt 34. Jani Thomaj, Shtresimi leksikor i shqipes n vshtrimin historik, sipas studimeve t abejt 35. Gjyltekin Shehu, Disa parime t abejt n lmin e etimologjis 36. Gjovalin Shkurtaj, Diaspora arbreshe n vizionin shkencor t abejt 37. Rexhep Doi, Ndihmesa e abejt n fushn e onomastiks 38. Enver Mehmeti, Pikpamjet e abejt pr kngt e mome popullore 39. Imri Badallaj, Pikpamjet e abejt rreth kuantitetit t vokaleve n gjuhn shqipe 40. Arbnora Dushi, Kontributi i abejt n argumentimin e balads 41. Ethem Lika, Ndihmesa e abejt n fushn e gramatiks historike 42. Ramadan Ibrahimi, Kontributi i abejt n fush t etnografis 43. Faik Shkodra, abej pr De Radn e Naimin 44. Hatixhe Hoxha, Qndrimi i abejt ndaj pikpamjeve t studiuesve sllav pr prejardhjen e gjuhs shqipe 45. Begzad Baliu, Emri i shqiptarve 46. Nuhi Ismajli, Pikpamjet letrare t abejt 47. Arben Hoxha, Principet metodologjike t hulumtimit t abejt n punimin Romantizmi n Evropn Lindore e Juglindore dhe n literaturn shqiptare 48. Tomor Osmani, Kontribute t abejt n fush t fjalformimit t gjuhs shqipe 49. Abdullah Zymberi, Rrjedhoja leksikore nga Buroja e Drenics, mbshtetur n rrnjort etimologjik t abejt 50. Emil Lafe, abej pr drejtshkrimin e shqipes 51. Murat Blaku, abej shtje t teoris dhe t metods s krkimeve 52. Muhamet Pirraku, Areali etnik i shqiptarve te abej, sipas etnonimeve 53. Ali Llunji, Pikpamjet e abejt pr diasporn shqiptare n intervistat dhn TV Prishtins 54. Ragip Mulaku, Pr disa formime gjuhsore brendaprbrenda shqipes, sipas abejt 188

55. Sknder Gashi, Botimi i veprave t abejt n gjermanisht 56. Leontina Gega, Prkimet e kngs Konstantini i Voglith me kngn e Kthimit t Odiseut, sipas abejt 57. Mehmet Ahmetaj, Kontributi i abejt n formimin e toponimeve me prapashtesat deminutive -th dhe z 58. Hysen Matoshi, Pikpamjet e Eqrem abejt pr letrsin 59. Xhevat Syla, abej si prkthyes i romanit Bambi 60. Ramadan Asllani, Disa formime prapashtesore n onomastik sipas abejt 61. Naser Pajaziti, Pikpamjet e abejt pr origjinn e gjuhs shqipe 62. Qemajl Murati, Emrtesa e emrit nacional 63. Adem Zejnullahu, Eqrem abej n dy krijime poetike 64. Rexhep Doi, Fjala e mbylljes

189

BOTIME T VEANTA

190

UNIVERSITETI I PRISHTINS FAKULTETI I FILOZOFIS SEMINARI NDRKOMBTAR PR GJUHN LETRSIN DHE KULTURN SHQIPTARE Prmbledhje e ligjratave dhe e kumtesave t lexuara n Seminarin e trembdhjet 1987 Kshilli drejtues i seminarit XIII Idriz Ajeti, drejtor, Fazli Syla, Isak Shema, Ismajl Mikullovci, Mehdi Bardhi, Vahida Topiu, Ali Aliu, Masar Rizvanolli, Din Mehmeti, Isa Bajinca sekretar Kshilli redaktues Ali Aliu, redactor prgjegjs Isa Bajinca, sekretar i redaksis Prishtin, 1988

Sesioni shkencor
me temn bosht: Veprimtaria shkencore e Eqrem abejt . 1. Idriz Ajeti, Fjala e hapjes e Akademik Idriz Ajetit, drejtor 2. Oda Buchholz, Roli i Eqrem abejt n ballkanologji, 3. Franqesco Altimari, Veprimtaria shkencore e Eqrem abej n fushn e dialektologjis arbreshe 4. Isa Bajinca, Eqrem abej dhe shqipja e njsuar letrare 5. Fadil Raka, Eqrem abej pr shqipen letrare, 6. Abdulla Zymberi, Disa rrjedhoja leksikore popullore krahasuar me etimologjit e Eqrem abejt 7. Ibrahim Rugova, Metoda kulturore-historike n punimet letrare t abejt, 8. Fazli Syla, abej pr poezin popullore arbreshe 9. Drita Statovci, Disa shte etnografike n studimet e E. abejt, 10. Sabri Hamiti, Konceptet themelore t abejt pr letrsin 11. Idriz Ajeti, Fjala e mbylljes

191

JETA E RE
Jeta e re, Revist letrare, Numr i veant kushtuar 90vjetorit t lindjes s Eqrem abejt (1908-1998. Nr. 4, Prishtin, 1998. Ky numr sht prgatitur nga Ahmet Kelmendi e Begzad Baliu. 1. Begzad Baliu, Eqrem abej dhe studimet letrare. Fjala hyrse (ka dal pa emr) 2. Eqrem abej, Romantizmi n Europ Lindore dhe Juglindore dhe n literaturen shqiptare 3. Jorgo Bulo, Eqrem abej pr letrsin shqiptare 4. Ibrahim Rugova, E. abej: Studimi filologjik dhe kulturohistorik 5. Jup Kastrati, Veprat albanologjike t Eqrem abejt 6. Xhevahir Spahiu, Tek rrnja e fjalve (Prof. Eqrem abejt) 7. Sabri Hamiti, Eqrem abej pr letrsin shqipe 8. Eqrem abej, Fjala e mbajtur mbi varrin e Bajo Topullit 9. Hysni Hoxha, Nj studim i thelluar etnografik dhe letrar 10. Zejnullah Rrahmani, Eqrem abej: Pr gjenezn e literaturs shqipe 11. Myrvete Dreshaj-Baliu, Sintez e veorive t letrsive evropiane 12. Eqrem abej, De Rada, Noli, Lasgushi 13. Sabri Hamiti, Eqrem abej 14. Shaban Demiraj, Studiues i krijimeve popullore dhe letrare 15. Ismail Kadare, Akt kulturor e moral i admirueshm 16. Ibrahim Rugova, Metoda kulturore-historike n punimet letrare t abejt. 17. Sabri Hamiti, Konceptet themelore t abejt pr letrsin 18. Eqrem abej, Epika e Gjergj Fishtes 19. Begzad Baliu, N themele t gjuhsis e t letrsis

192

20. Hysni Hoxha, Karakteri ideologjik i romantizmit n rend t par 21. Anton Nik Berisha, abej mbi letrsin gojore 22. Sabri Hamiti, Melankolia 23. Eqrem abej, Kontribut n studimin e poezis popullore 24. Fazli Syla, abej pr poezin popullore arbreshe 25. Sabit Rrustemi, Prball errave muran ishim 26. Tri letra abejt, (Holger Pedersen, Norbert Jokli dhe V. Georgiev).

193

SHENJZAT E prkohshme pr shkenc kultur dhe art. Shtojc speciale me rastin e 90-vjetorit t lindjes, nr. 1, viti I, Prishtin, 1998. Kryeredaktor, Begzad Baliu 1. Eqrem abej, Problemi i burimit t gjuhs shqipe 2. Eqrem abej 1908-1998- Speciale 3. Begzad Baliu, Bota shkencore e Profesor Eqrem abejt 4. Selman Riza, Relacion i zgjeruar mbi ribotimin kritik t Gjon Buzukut nga Eqrem abej 5. Hysen Matoshi, Eqrem abej dhe historia e letrsis shqipe 6. Emil Lafe, Burimi i fjals m te ndrtimi im-m sipas E. abejt 7. Arbnora Dushi, Roli i abejt n argumentimin e balads shqiptare 8. Lumnije Kadriu, Kontributi etnolinguistik i abejt 9. Begzad Baliu, Pikpamjet e Prof. abejt pr veprn gjuhsore t Gustav Majerit, (fragment)

194

VEPRA
Ali, Xhiku, Prmes mendimit historiko-letrar t abejt, Shtpia botuese Faik Konica, Prishtin, 2001, 120. PRMBAJTJA Pak fjal. Nj tez q duhet rimarr Humanist, por n prmasa Romantizmi shqiptar, romantizm lindor Shnime krahasuese midis romantizmit shqiptar dhe romantizmit grek Bashkjetesa e romantizmit me iluminizmin n veprn e Naimit Mesazhet filozofike t veprs s Naimit, kontradiktore apo tolerante nj nga pemt m t bukura t romantizmit shqiptar Poeti dhe politika, Zef Skiroi N vend t prfundimeve Bibliografi.

195

BOTIME N PROCES

196

INSTITUTI ALBANOLOGJIK I PRISHTINS DEGA E GJUHSIS Sesioni shkencor: Rndsia e veprs s Eqrem abejt pr studimet albanologjike Kushtuar 90-vjetorit t lindjes Prishtin, m 25 dhe 26 dhjetor 1998 Kshilli organizues: Dr. Rexhep Doi, kryetar, Akademik Rexhep Qosja, Dr. Sadri Fetiu, Mr. Mehmet Halimi, Dr. Zymer Neziri, Dr. Muhamet Pirraku, Mr. Uk Xhemaj, Begzad Baliu, sekretar Redaksia e botimit: Akademik Rexhep Qosja, Dr. Zymer Neziri, dr. Sadri Fetiu, dr. Raxhep Doi, mr. Begzad Baliu. Prgatitja: Dr. Zymer Neziri, mr. Begzad Baliu. Instituti Albanologjik i Prishtins, Prishtin, 2003. Kumtesat 1. Sadri Fetiu, Fjala e hapjes 2. Rexhep Qosja, Dijetari i madh, referat 3. Idriz Ajeti, abej dhe linguistika 4. Jup Kastrati, Jehona e veprave t Prof. abejt n bot 5. Latif Mulaku, Ndihmesa e abejt n fushn e dialektologjis shqiptare 6. Shefki Sejdiu, Profili shkencor i abejt 7. Gani Luboteni, Ndihmesa e abejt n prezentimin e romantizimit n Evropn Lindore e Juglindore dhe n letrsin shqiptare 8. Engjll Sedaj, Konsiderata dhe vlersime t abejt pr Fishtn 197

9. Mehmet Halimi, Kontributi i abejt n gjuhsin ballkanike 10. Ilaz Metaj, Zbrthimi i kodit t s Bukurs s Dheut n veprn e abejt 11. Agim Spahiu, Vshtrimet sintaksore krahasimtare t abejt pr gjuhsin indoevropiane 12. Rexhep Ismajli, abej pr gjuhn letrare 13. Rrustem Berisha, Mendimet e abejt pr kulturn popullore- dshmi e autoktonis shqiptare 14. Shaban Sinani, abej si referenc e mendimit letrar 15. Zymer Neziri, Pikpamjet e abejt pr ciklin e Mujit dhe t Halilit 16. Myrvete Dreshaj-Baliu, Poeti kombtar sipas abejt 17. Lumnije Kadriu, Kontributi etnolinguistik i abejt 18. Bahtijar Kryeziu, Ndihmesa e abejt pr pastrtin e gjuhs shqipe 19. Hysen Ibra, Kontributi i abejt pr shtje t urbanistiks 20. Abdullah Konushevci, Autoktonia e shqiptarve n dritn e toponimeve 21. Ruzhdi Ushaku, Autoktonia bregdetare e shqiptarve n prmasat e vshtrimit etnolinguistik t abejt 22. Rexhep Doi, Ndihmesa e abejt n fushn e onomastiks 23. Imri Badallaj, Pikpamjet e abejt rreth kuantitetit t vokaleve n gjuhn shqipe 24. Arbnora Dushi, Kontributi i abejt n argumentimin e balads 25. Ramadan Ibrahimi, Kontributi i abejt n fush t etnografis 26. Hatixhe Hoxha, Qndrimi i abejt ndaj pikpamjeve t studiuesve sllav pr prejardhjen e gjuhs shqipe 27. Begzad Baliu, Emri i shqiptarve 28. Nuhi Ismajli, Pikpamjet letrare t abejt 29. Arben Hoxha, Principet metodologjike t hulumtimit t abejt n punimin Romantizm. 30. Abdullah Zymberi, Rrjedhoja leksikore nga Buroja e Drenics, mbshtetur n rrnjort etimologjik t abejt 31. Emil Lafe, abej pr drejtshkrimin e shqipes 32. Muhamet Pirraku, Areali etnik i shqiptarve te abej, sipas etnonimeve

198

33. Ali Llunji, Pikpamjet e abejt pr diasporn shqiptare n intervistat dhn TV Prishtins 34. Ragip Mulaku, Pr disa formime gjuhsore brendaprbrenda shqipes, sipas abejt 35. Leontina Gega, Prkimet e kngs Konstantini i Voglith me kngn e Kthimit t Odiseut, sipas abejt 36. Mehmet Ahmetaj, Kontributi i abejt n formimin e toponimeve me prapashtesat deminutive -th dhe z 37. Hysen Matoshi, Pikpamjet e Eqrem abejt pr letrsin 38. Ramadan Asllani, Disa formime prapashtesore n onomastik sipas abejt 39. Qemajl Murati, Emrtesa e emrit nacional 40. Adem Zejnullahu, Eqrem abej n dy krijime poetike 41. Rexhep Doi, Fjala e mbylljes

199

PROJEKTE SHKENCORE (Dorshkrim) Begzad BALIU, shtje t studimit t onomastiks n veprn e Eqrem abejt. Tez e magjistraturs, f. 144. Mbrojtur publikisht m 5 maj 2000, n Institutin Albanologjik t Prishtins. Komisioni Dr. Rexhep Doi (mentor), Instituti Albanologjik i Prishtins; Dr. Ruzhdi Ushaku (Kryetar i komisionit), Fakulteti i Filologjis Dega e Gjuhs Frnge dhe Dr. Abdullah Zymberi, antar, Fakulteti i Msuesis.

200

ARKIVI

201

INSTITUCIONE

GJIMNAZI I FILOLOGJIS EQREM ABEJ, PRISHTIN GJIMNAZI EQREM ABEJ, VUSHTRRI SHKOLLA FILLORE EQREM ABEJ, MITROVIC
QERTHULLI I ONOMASTIKS EQREM ABEJ PRISHTIN

202

QERTHULLI I ONOMASTIKS EQREM ABEJ

Qerthulli i onomastiks Eqrem abej n kuadr t Shoqats Aksioni i Rinis Demokratike Shqiptare Pjetr Bogdani n Prishtin. Shih dosjen me materiale n arkivin personal dhe n dosjen e Shoqates Aksioni i Rinis Demokratike Pjetr Bogdani n Kishen Katoloke t Prishtins, t themeluar n vitin 1992. Pr punn e br n kt qerthull, themeluesi B. Baliu sht shprblyer me flet falnderimi me rastin e njvjetorit t themelimit, m 1993.

PRBRJA DHE ORGANIZMI i Shoqats s Aksionit Demokratik t Rinis Shqiptare Pjetr Bogdani Organizata e interesit: Qerthulli i Onomastiks Eqrem abej, Prishtin Drejtuesi i grupit: Begzad Baliu Kshilltart shkencor: Udhheqin me t rinjt, mbajn ligjratat, drejtojn projektet shkencore, redaktojn botimet profesionale etj. Antart e rregullt: (deri n moshn 35-vjeare, pun kryesore kan mbledhjen e materialit drejt pr s drejti n teren, dgjojn ligjratatat e organizuara sipas krkess s tyre, marrin tema t veanta pr t punuar (mundsisht sipa krkess s tyre), organizojn tribuna shkencore me shoqatat simotra etj. Simpatizuesit. N radhn e simpatizuesve hyjn t gjitha kategorit e njerzve t cilt n forma t ndryshme e ndihmojn organizatn tone ndrsa nj vend t vacant do t ken arsimtart n pension, pr organizimin e t cilve organizata do t prgatis aktivitete t veanta, sikur jan: mbledhja e materialit n terren, vjelja e materialit onomastik n botime t veanta t folklorit, dokumenteve historike, radhitjen n skeda t materialit t mbledhur, punn n indeks t botimeve studimore etj.

203

Bashkpunimi: Organizata jon do t bashkpunoj me t gjitha organizatat, shkollat, institucionet simotra, brenda dhe jasht shoqats son. Bashkpunim t vacant do t mbajm me shoqaten mbrenda t cils vepron dhe me organizatat e t cils mendon ti realizoj edhe disa aktivitete t ndryshme n teren. Temat e mundshme punuese. Organizata jon, prve puns kryesore, n vjeljen e materialit n teren, ka parapar q t punoj edhe n kto tema, t cilat shtrihen prej nivelit t ngusht (sikur jan botimet, dokumentet, katundet etj.,) e deri te niveli gjithkombtar: Onomastika e fshtrave ve e ve, Onomastika e krahinave gjuhsore a etnografike, Prgatitja e fjalorve t onomastiks s krahinave t ndryshme sipas mikrotoponimis, antroponimis etj. Struktura morfologjike dhe fjalformuese e materialit t lartprmendur, Onomastika e prozs shqiptare, Onomastika e poezis shqiptare, Onomastika shqiptare e konfesionit musliman, Onomastika shqiptare e konfesionit katolik, Onomastika shqiptare e konfesionit ortodoks, Onomastika tradicionale, tipike shqiptare, Kontributi i prof. Eqrem abejt pr onomastikn shqiptare, shtje t onomastiks n veprn e Gjergj Fishts, shtje t onomastiks n veprn letrare t jakov Xoxes, Bibliografia dhe bibliografia e komentuar e studimeve onomastike shqiptare, etj. Prfundim: Qerthulli i Onomastiks Eqrem abej do t veproj si organizat e pavarur dhe me prkushtim t plot professional e shkencor. Prishtin, m 20 mars 1992 Begzad Baliu, n emr t kshillit organizues

204

QENDRA E STUDIMEVE SHQIPTARE EQREM ABEJ, PRISHTIN, 1998 PROGRAMI Qendra e Studimeve Shqiptare (m tutje QSSH) Eqrem abej sht institucion shkencor me karakter t vacant n studimet shqiptare. QSSH sht themeluar pes vjet pas themelimit t Qerthuli Eqrem abej n Prishtin. QSSH sht institucion joqeveritar. QSSH sht institucion q organizon dhe angazhon n pun hulumtuese e shkencore punonjsit shkencor sipas projekteve shkencore afatgjate apo afatshkurtra. QSSH angazhohet pr bashkimin e studiuesve t rinj dhe t atyre jasht institucioneve shkencore. QSSH bashkon brezin e ri, si kryes i punve dhe brezin e moshuar si prcjells i tyre. QSSH organizon projekte me interes t vacant n angazhmin e t rinjve n punt krkimore-shkencore. QSSH organizon dhe angazhon punonjsit e saj n prgatitjen shkencore t botimeve t parapara nga institucionet shkencore. QSSH organizon tribuna dhe sesione shkencore. QSSH bn promovimin e botimeve shkencore. QSSH organizon ligjrata shkencore pr probleme t caktuara shkencore. QSSH nxjerr t prkohshmen n gjuhn shqipe Shenjzat dhe buletinin n gjuh t hauaja Studia Dardanica. QSSH ka qendrn n Prishtin, ndrsa synon organizimin e brthamave t saj edhe n qendra t Kosovs dhe m gjer. Prishtin 28 nntor 1997 Begzad BALIU, iniciator

205

PROJEKTSTATUTI I QERTHULLIT T STUDIMEVE SHQIPTARE EQREM ABEJ

I. DISPOZITAT E PRGJITHSHME19 Neni I Qerthulli i Studimeve Shqiptare Eqrem abej (n tekstin e mtejm: QERTHULLI) sht institucion i pavarur shkencor i hulumtuesve, studiuesve, botuesve, popullarizuesve dhe i lexuesve t veprs dhe jets s Eqrem abejt, i formuar me vullnetin e lir t tyre. Neni II Qerthulli e ka personit juridik dhe veprimtarin e vet e zhvillon n pajtim me Programin, Statutin dhe legjislacionin e vet prkats, si dhe mbi baza dhe kritere t mirfillta shkencore. Neni III Qerthulli ka pr qllim: -botimin dhe popullarizimin e veprave t prof. E. abejt, -botimin e veprave q lidhen me jetn dhe veprn e prof. abejt, -botimin e veprave t zgjedhura q lidhen me studimet shqiptare n prgjiths, dhe sidomos me historin e gjuhs e t popullit shqiptar n veanti.
Si mund t shihet edhe nga teksti, ky statut nuk ishte prfunduar dhe nuk ishte vn n diskutim, por ishte faza prfundimtare e dorshkrimit t par. Autori Zenel Kelmendi, jurist dhe i planifikuar pr tu zgjedhur sekretar i Qerthullit ia kishte dorzuar autorit t ktij libri, i cili i udhheqte punt e ktij projekti, por fatkeqsisht nuk u arrit t kurorzohej. Origjinali (e vetmja kopje e ktij Statuti) ruhet n arkivin e autorit t librit.
19

206

Neni IV Aktivitetin e vet Qerthulli e zhvillon duke organizuar tubime vjetore shkencore t cilat n fardo mnyre do t lidhen me jetn dhe veprn e prof. abejt; duke organizuar kurse speciale pr fusha t veanta t dijs nga fusha e studimeve shqiptare dhe duke mbledhur materialin (trashgimin popullore) n terren. Veprimtaria e Qerthullit zhvillohet n forma t komunikimit publik, shkencor dhe t bashkpunimit institucional me institucione shkencore t fushave t studimeve shqiptare brenda tokave shqiptare dhe jasht tyre. Neni V Qerthulli nxjerr revistn shkencore: Vjetarin. (m von emri i revists sht fshir me laps dhe sht plotsuar me dor Studia Dardanica. II. ANTARSIA

Neni VI Qerthulli mund t aderoj edhe n institucione t ngjashme kombtare e ndrkombtare. Neni VII Antar i Qerthullit mund t jet do hulumtues, studiues, botues, lexues dhe popullarizues i veprs dhe i jets s prof. abejt; do mbledhs i materialeve (t trashgimis popullore) n terren dhe do mik e dashamir i shkencs dhe i kulturs shqiptare, i cili deklarohet vullnetarisht pr Programin dhe Statutin e Qerthullit dhe zotohet pr sendrtimin e tyre. Neni VIII Antari i Qerthullit ka t drejt t zgjedh dhe t zgjidhet n organe dhe t vlersoj veprimtarin e Qerthullit. Neni IX Antari i Qerthullit ka pr detyr ti prmbahet Programit, Statutit dhe ti zbatoj vendimet dhe detyrat e organeve t Qerthullit. Neni X

207

Antari i Qerthullit paguan kuotizimin vjetor n vler t cilne e cakton Kryesia (Kshilli drejtues). T gjith antart t cilt e kryejn obligimin material ndaj Qerthullit , gzojn t drejtn e marrjes falas t revists s Qerthullit. Neni XI Antar nderi i Qerthullit mund t zgjidhet ndonj intelektual i shquar kombtar ose ndrkombtar q sht dalluar n fushn e studimeve dhe t hulumtimeve shqiptare. Pr zgjedhjen e antarit t nderit vendos Kryesia. III. STRUKTURA ORGANIZATIVE

Neni XII Qerthullin e prbjn t gjith antart e tij. Qerthulli sht i organizuar npr komisione, q jan t lidhura me Programin, Statusin dhe organet e Qerthullit. Neni XIII Komisionet e Qerthullit jan t organizuara sipas fushave t ndryshme: t prkohshme dhe t prhershme. Komisionin e drejton udhheqja prej kryetarit dhe dy antarve. Neni XIV Qerthulli pr sendrtimin e misionit t tij, mund t organizoj komisione t veta prkatse t puns n qendrat etnike shqiptare n Kosov, me kuptimin e plot t fjals, ku akoma gjllon (frymon) gjuha, letrsia, historia dhe folklori shqiptar. Kryetar t komisoneve jan edhe antar t Kshillit shkencor t Qerthullit.

IV. ORGANIZIMI DHE QEVERISJA Neni XV Organet e Qerthullit jan: Kshilli shkencor (ose Kuvendi, prkatsisht: Pleqsia) Kryesia (ose Kshilli drejtues) dhe Drejtori (ose Kryetari) dhe zvendsdrejtori.

208

T drejtat dhe detyrat e tyre prcaktohen me kt status dhe me Rregullore t veanta t puns, t cilat i miraton Kryesia. Neni XVI Mandati i antarve t organeve t Qerthullit sht pes vjet me mundsi t rizgjedhjes. Antar i organeve mund t jet do antar i Qerthullit, i cili sht dshmuar si studiues, hulumtues, botues apo popullarizues i gjuhs dhe kulturs shqiptare. Neni XVII Antari i organit mund t revokohet edhe para kalimit t mandatit kur nuk i zbaton vendimet e organit dhe kur nuk sht i rregullt n punimet e tij. Revokimin e bn kshilli shkencor me propozimin e organit prkats. Neni XVIII Organet e Qerthullit mund ti zhvillojn punimet kur jan t pranishm shumica e antarve t tyre. Pr punt e Qerthullit Organet vendosin me shumicn e votave t antarve t tyre. Neni XIX Kshilli shkencor sht organi m i lart i Qerthullit. Kshilli prbhet nga prfaqsuesit e t gjitha Komisioneve (pr gjuh, letrsi, histori, arkeologji, folklor etj.,) t formuar n Prishtin dhe n qendrat tjera shqiptare. Kshilli shkencor mban mbledhje t rregullt njher n vit, e sipas nevojes edhe m shpesh. Kshillin shkencor e thrret drejtori i tij. Neni XX Punimet e kshillit i drejton drejtori i Kshillit dhe dy antar t zgjedhur t kryesis s puns. N punimet e Kshillit marrin pjes edhe antart e kryesis. Neni XXI Kshilli miraton, ndryshon e plotson Programin dhe Statutin e Qerthullit; -zgjedh dhe shkarkon Kryesin dhe kryesuesin e Qerthullit; -zgjedh antart e nderit;

209

-ndan mimin (shprblimin) Eqrem abej, -miraton rregulloren dhe programin e puns, -miraton planin financiar dhe llogarin prfundimtare; -merr vendime dhe miraton akte tjera; -kryen edhe pun t tjera t parapara me kt statut dhe me akte tjera t Qerthullit. Neni XXII Kshilli sht variant drejtues i Qerthullit dhe pr punn e vet i prgjigjet Kshillit shkencor Kryesia zgjidhet me vendim t fsheht ose t hapur t Kshillit me propozimin e Komisionit prgatitor ose t antarve t Kshillit. Neni XXIII Kryesia ka pes antar. Kryesia zgjedh nga prbrja e saj drejtorin, zvendsdrejtorin dhe sekretarin e Kryesis, t cilt jan udhheqje e Qerthullit. Neni XXIV Drejtori i Kshillit drejtues (kryetari i kryesis) sht edhe kryetar i Kshillit t Qerthullit. Kryetari (Drejtori) orienton veprimtarin e prgjithshme t Qerthullit dhe e prfaqson at. Kryetarin (drejtorin) mund ta zvendsoj nnkryetari (zvendsdrejtori) ose ndonj antar i autorizuar i Kryesis. Neni XXV Kryesia (Kshilli drejtues) drejton veprimtarin e prgjithshme t Qerthullit, -zbaton programin dhe vendimet e Kuvendit, -profilizon veprimtarin n Komisione, -prgatit dhe propozon miratimin e akteve t prgjithshme, prgatit raportet e puns dhe planin financiar, -harmonizon bashkpunimin me asociacione tjera, -vendos pr aderim n institucione (simotra) kombtare e ndrkombtare, -emron Kshillin Redaktues t shtypit dhe Redaksin e Botimeve, -ndan mimin (shprblimin) Eqrem abej. (Shnim: Kt mim e ndan ose Kshilli (shih nenin XXI) ose Kryesia.) -inicon forma t reja t veprimit (puns), -nxit bashkpunimin ndrmjet komisioneve,

210

-kryen dhe pun t tjera t parapara me kt statut e program dhe me akte t tjera t Qerthullit. V. SELIA, VULA, EMBLEMA DHE FINANCIMI Neni XXVI Selia e Qerthullit sht n Prishtin, rruga .. , nr. . . Neni XXVII Vula e rrumbullakt prmban emrtimin e plot dhe selin. Vula e protokollimit n form katrkndshi knddrejt prmban shnimet e msiprme dhe hapsirn e zbrazt pr numrin e datn. Neni XXVIII Emblema e Qerthullit sht portreti. Skica e portretit t E. abejt. Neni XXIX Qerthulli ka gjirollogarin e vet. Financimi bhet nga mjetet e veprimtaris, kontributet vullnetare t autorve dhe t gjith qytetarve (t cilt n fardo mnyre e ndihmojn Qerthullin), t Institucioneve shkencore dhe kulturore, t donatorve, t shoqatave dhe burimeve t tjera t lejuara me ligj. Shnim: Financimi bhet edhe nga mjetet (buxheti) i Qeveris s Kosovs, t cilat dedikohen pr shkenc dhe kultur. Neni XXX Ndryshimet dhe plotsimet e ktij statuti bhen sipas procedurs s miratimit. Propozimin pr ndryshimin e tij mund ta bjn Kryesia (Kshilli drejtues) ose 1/3 e antarve t Kshillit (Kuvendit) t Qerthullit. Neni XXXI Ky statut bhet i plotfuqishm q nga dita e miratimit nga Kshilli (Kuvendi) i Qerthullit. Nr. ____ , m ________ Kryetari Prishtin Hartuesi: Zenel H. Kelmendi Shnim shtes:

211

Ktij statuti (pas paragrafit 3 t nenit 5 ose pas nenit 5 futet neni 6) i shtohet edhe ky nen: Qerthulli (do tri vjet?) ndan mimin (shprblimin) Eqrem abej pr veprn m t mir shkencore n fush t studimeve albanologjike. Pr ndarjen e shprblimeve Eqrem abej hartohet rregullore e veant. Janar 1997 Nnshkrimi i autorit20

Shtes, me shkrim, e Begzad Baliut pr diskutim n fund t statutit: Rregull statutare: Antar i prhershm i kuvendit sht do antar, i cili mbron temn e diploms n cilin do fakultet, lidhur me jetn dhe veprn e Prof. Eqrem abejt, ndrsa Antar i prhershm i Kshillit Drejtues sht personi q ka magjistruar ose doktoruar n jetn dhe veprn e Prof. Eqrem abejt.

20

212

PASQYR E PROJEKTEVE SHKENCORE N QERTHULLIN E STUDIMEVE SHQIPTARE EQREM ABEJ N PRISHTIN 1. Fjalori onomastik (mikrotoponimik) i Kosovs 2. Bibliografi e botimeve gjuhsore n Kosov 3. Fjalori i leksikut t veprs letrare t Jakov Xoxes 4. Fjalori i leksikut t veprs letrare t Ismail Kadares 5. Fjalori i leksikut t veprs letrare t Anton Pashkut 6. Fjalori i leksikut t veprs letrare, shkencore dhe publicistike t Rexhep Qosjes 7. Fjalori i leksikut t veprs letrare t Ramiz Kelmendit 8. Fjalori onomastik i prozs shqiptare 9. Eqrem abej n Kosov (letra dhe kujtime) 10. Fjalori i leksikut t veprs letrare t Martin Camajt 11. Fjalori i leksikut t veprs letrare t Erenst Koliqit 12. Semantika e rims shqipe (antologji) 13. Leksiku i kngve kreshnike dhe legjendare 14. Leksiku i kngve lirike 15. Vendbanimet rurale n Kosov (prshkrim) 16. Fjalori i leksikut t veprs letrare t Nonda Bulkes 17. Bibliografi e komentuar e studimeve t Eqrem abejt 18. Bibliografi e komentuar e onomastiks shqiptare 19. Fjalori i leksikut t veprs letrare dhe publicistike t Gjergj Fishts 20. Seria e fjalorve leksikor t terenit 21. Leksiku i shtypit t Kosovs 22. Frazeologjizmat n veprn e Jakov Xoxes 23. Frazeologjizmat n veprn e Rexhep Qosjes 24. Leksiku i tregimit etnografik 25. Leksiku i prralls shqiptare 26. Leksiku i anekdodave, etj. Prishtin, janar 1997 Begzad Baliu, Autor i projektit

213

BIBLIOTEKA
ORIGJINA E POPULLIT SHQIPTAR DHE E GJUHS SHQIPE
Temat Mendimi i Prof. abejt pr origjinn e popullit shqiptar e t gjuhs shqipe Mendimi i Henrik Bariqit pr origjinn e popullit shqiptar e t gjuhs shqipe Mendimi i rilindsve pr origjinn e popullit shqiptar e t gjuhs shqipe Mendimi i Vacllav Cimohovskit pr origjinn e popullit shqiptar e t gjuhs shqipe Mendimi i Norbert Joklit pr origjinn e popullit shqiptar e t gjuhs shqipe Mendimi i shkolls gjermane pr origjinn e popullit shqiptar e t gjuhs shqipe Mendimi i Milan Budimirit pr origjinn e popullit shqiptar e t gjuhs shqipe Mendimi i shkolls sllave pr origjinn e popullit shqiptar e t gjuhs shqipe Mendimi i shkolls evropiane pr origjinn e popullit shqiptar e t gjuhs shqipe Mendimi i studiuesve pr origjinn pellazgjike t popullit shqiptar e t gjuhs shqipe Prejardhja e popullit shqiptar e t gjuhs shqipe sipas onomastiks Prejardhja e popullit shqiptar e t gjuhs shqiper sipas historis Prejardhja e popullit shqiptar e t gjuhs shqiper sipas arkeologjis Prejardhja e popullit shqiptar e t gjuhs shqiper sipas folklorit Prejardhja e popullit shqiptar e t gjuhs shqiper sipas mitologjis Etnonimi Arbr Ilirt dhe shqiptart Teksti i Brokardit Gjuha shqipe dhe historia e saj Shqipja n botimet enciklopedike Prishtin, janar 1997 Begzad Baliu, Autor i projektit

214

INDEKSI

TREGUESI I AUTORVE

Abazi, Adem: 1 Ahmetaj, Ibrahim: 2 Ahmetaj, Mehmet:3-5 Ajeti, Idriz: 6 - 60 Altimari, Franqesco: 61-62 Anonim:63 - 80 Asllani, Ramadan: 81 B(eqiri), Sh(aip): 83, 84, 140 Badallaj, Imri: 84 - 86 Bajinca, Isa: 87 - 94 Baliu, Begzad: 95 - 133 Baliu, Myrvete Dreshaj: 134, 136 Bardhi, Mehdi: 137, 138 Bejta, Murat: 139 Berani, Shaqir: 141 Berisha, Anton Nik: 142-148 Berisha, Milaim: 149-151 Berisha, Rrustem: 152-154 Berishaj, Anton: 155 Bicaj, Riza: 156-158 Bislimi, Daut: 159 Blakaj, Sknder: 160 Blaku, Murat: 161-163 Bobi, Gani: 164

215

Bokshi, Besim: 165, 166 Bregubova, Galija: 163 Brozoviq, Dalibor: 168 Buchholz, Oda: 169-173 Bulo, Jorgo: 174 Buxhovi, Jusuf: 175-177 etta, Anton: 179-191 Dedaj, Rrahman: 182 Deleva, Greta: 183 Demiraj, Shaban: 184-213 Demolli, Arif: 214 Doi, Rexhep: 216-219 Doda, Ismajl: 220-229 Dodi, Anastas: 230-232 Drini (Besohet t jet Jusuf Grvalla): 233 Dumoshi, Ismajl: 234 Dushi, Arbnora: 235-237 Emrllahu, Mehmet: 238-240 Faensen, Johannes: 242 Ferri, Rexhep: 243, 244 Fetiu, Sadri: 245 Fiedler, Wielfred.: 246 Galica, Shyqri: 249-253 Gashi, Muharrem: 254 Gashi, Sknder: 255-259 abej, Eqrem: 268 apriqi, Basri, 178 Gega, Leontina: 269 Gjevori, Mehmet: 270-278 Goi, Ibrahim: 279-281 Haliti, Behxhet: 282, 283 Halimi, Mehmet: 284-287 Hamiti, Arta: 288 Hamiti, Sabri: 289-307 Hamp, Erik: 308 Herman, M. Elberg: 309 Hoxha, Arben: 310-312 Hoxha, Hatixhe: 313 Hoxha, Hysni: 314-316 Hoxha, Gani: 260 216

Hysa, Bedri: 317-320 Hysa, Enver: 321 Ibra, Hysen: 322 Ibrahimi, Ramadan: 323 Imeri, Hasan: 324 Ismajli, Nuhi: 325, 326 Ismajli, Rexhep: 327 - 402 Jaku, But: 403 Jordan, Papas Emanuel: 405 Kraja, Mehmet: 406, 460 Kabashi, Emin: 407 Kadare, Ismail: 408 Kadriu, Lumnije: 409-410 Kajragdiu, Abdulla: 411 Kajtazi, Halil: 412 Kaleshi, Hasan: 413, 414 Karadaku, Astrit: 416, 417 Kastrati, Jup: 418-439 Kelmendi, Adriatik: 440 Kelmendi, Migjen: 441 Kelmendi, Zenel: 442-443 Kelmendi, Hasan, 444 Kelmendi, Ahmet, 445-451 Koliqi, Ernest: 452, 453 Konushevci, Abdullah: 454-458 Kotrri, Petrit: 459 Krasniqi, Haxhi: 461-473 Kryeziu, Bahtijar: 474 Lafe, Emil: 475-477 Lika, Ethem: 478 Llunji, Ali: 479, 480 Luboteni, Gani: 481-483 Musliu, Beqir, 484 M. A.: 485 Mansaku, Seit: 486-489 Matoshi, Hysen: 490-492 Mehmeti, Enver: 493-497 Mekuli, Hasan: 498, 499 Meta, Blerina: 288 Metaj, Ilaz: 500 217

Mirdita, Zef: 501-504 Mulaku, Latif: 505-507 Mulaku, Ragip: 508 Munishi, Rexhep: 509 Murati, Qemajl: 510-515 Nesimi, Remzi: 517 Newmark, Leonard: 518 Neziri, Zymer: 519-521 Nuhiu, Vesel: 522 Osmanaj, Syl: 523-528 Osmani, Tomor: 529 Pajaziti, Naser: 530 Pepa, Simon: 531 Pirraku, Muhamet: 532-534 Pllana, Qerim: 535-537 Pllana, Shefqet: 538, 539 Qosja, Rexhep: 541-546 Raa, Shklzen: 548 Raka, Fadil: 549-554 Rashiq, Nikolla, 555 Rexhaj, Besim: 559 Rexhepi, Fisnik: 547, 560-563 Rifati, R.: 564 Riza, Selman: 565, 566 Rrahmani, Zejnullah: 567, 568 Rrustemi, Sabit: 569, 570 Rugova, Ibrahim: 571-583 Rukiqi, Mehmet: 584, 585 Rukiqi, Shefqet, 586 Salihu, Exhlale D.: 215 Schutz, Ischvan: 587 Sedaj, Engjll: 588-599 Sejdiu, Shefki: 600-605 Shehu, Gjyltekin: 607 Shehu, Maksut: 608 Shita, Vehap: 610 Shkodra, Faik: 611 Shkodra, Shefik: 612 Shkurtaj, Gjovalin: 613 Shurdhani, Nazmi: 614-619 218

Sinani, Shaban: 620, 621 Spahiu, Agim: 622 Spahiu, Xhevahir: 623-629 Statovci, Drita: 630, 631 Syla, Fazli: 632-637 Syla, Xhevat: 638, 639 Sylaj, Ragip: 640 Trnava, Muhamet: 641 Thomaj, Jani: 642 Treimer, Karl: 643 Uka, Sabit: 646 Ushaku, Ruzhdi: 647-651 Vinca, Nuhi: 654 Voronina, Irina: 655 Xhagolli, Agron: 656 Xhakli, Haki: 657 Xhemaj, Uk: 658 Xhiku, Ali: 659 Zeo, Moikom: 660 Zejnullahu, Adem: 661, 662 Zeneli, Abdullah: 663 Zymberi, Abdullah: 665, 666

219

TREGUESI I EMRAVE BRENDA TEKSTIT Abazi, Adem: 356, 476 Agalliu, Fatmir: 211 Ajeti, Idriz: 104, 191, 454, 456, 528, 549, 597 Anamali, Sknder: 537 Asdreni (Aleksandr Stavre Drenova): 314, 571 Baliu, Begzad: 404, 427-439, 557 Bariqi, Henrik: 127, 422 Bartoli, Matteo: 605 Bobi, Gani: 164 Bokshi, Besim: 189, 190, 201, 211 Bopp, Franz, 85, 86 Brabec, Ivan: 414 Brnkushi, Grigor (Grigore Brncu): 181 Buda, Aleks: 413. 414 Bulo, Jorgo: 429, 620 Buzuku, Gjon: 56-60, 87, 158, 380, 456, 546, 547, 548, 560 Bhler, K.: 586 abej, Eqrem: 79, 523 Chatzis, A. Ch.: 510 Cimochowski, Wacslav, (Vaclav Cimohovski): 119, 194 Cipo, Kostaq: 328, 405 Danetoviq, Vojisllav S.: 403 Dara, Gavrill: 463 De Rada, Jeronim: 29, 140, 456, 569, 592 Delleva, Greta: 129, 159-161, 175, 175, 234, 238, 324, 394, 498, 499, 500, 636 Dema, Adem: 239, 538 Demiraj, Shaban: 61, 96, 620 Desnickaja, Agnia Vasilievna: 411 Dhrimo, Ali: 247 220

Diltaj, W.: 549 Doi, Rexhep: 89, 239 Doda, Isamil: 254, 260, Dodbiba, Lirak: 632 Dodi, Anastas: 346 Dolloshi, Afrdita: 545 Domi, Mahir: 79, 423, 620 Dozon, August: 77, 78, Dlger: 411 Faensen, Johannes: 129, 159-161, 175, 175, 234, 238, 324, 394, 498, 499, 500, 636 Ferrin, Rexhep, 317 Fiedler, Wilfried: 129, 159-161, 175, 175, 192, 234, 238, 324, 394, 498, 499, 500, 636 Filipovi, Zagorka: 405 Fishta, Gjergj: 569, 570 Frashri, (Vllezrit): 640 Frashri, Naim: 523, 456, 463, 569, 592 Frashri, Sami: 29 Galica, Shyqri: 44, 84, 288, 326 Gashi, Sknder: 247-252 Gazulli, Nikoll: 29 Geci, Pashko: 405 Georgiev, Vladimir: 302, 625 Gero, Mina:88 Grvalla, Jusuf: 225 Gjinari, Jorgji: 205 Gurakuqi, Luigj: 456 Hahn, Georg von: 119 Halimi, Mehmet: 239 Hamp Erik (Eric P. Hamp): 316, Haxhihasani, Qemal: 620 Hoxha, Gani: 252 Hoxha, Hysni: 523 Hrabrak, Bugomil: 632 Hubschmid: 194 Ismajlit, Rexhep: 89, 96, 169, 129, 159-161, 175, 175, 234, 238, 256-258, 297, 324, 530, 235, 636, 542, 554, 394, 498, 499, 500, Jakobson, Roman: 339 221

Jokli, Norbert: 29, 51, 77, 78, 96, 164, 167, 188, 191, 205, 164, 167, 224, 410, 411, 424, 586, 625 Jordani, Papa Emanuel: 129, 159-161, 175, 175, 234, 238, 324, 394, 498, 499, 500, 636 Kadare, Ismail, 311, 523 Kamarda, Dhimitr (Demetrio Camarda): 29 Kastrati, Jup: 96 Kastrati, Muharrem: 280, Kazazi, Gjon. 147 Keta, Nikoll: 456 Knobloh, Johan: 169 Koliqi, Ernest: 503 Kostollari, Androkli: 79, 224, 346, 411 Kotrri, Petrit: 88, 96 Krasniqi, Xhafer: 62 Kremer, Paul (Kretschmer, Paul): 96, 164, 586 Kristoforidhi, Konstandin: 456 Kullurioti, A.: 456 Kupitari, B. J.: 456 La Piana, Marko: 29, 205 Lafe, Emil: 79, 429 Lamberc, Maksimilian (Maximilian Lambertz): 54, 119, 411, 426, 503 Llogareci, Mati: 456 Lloma, Aleksandr: 437, 632 Luka, David: 96 Luzha, Berat: 99 Majer, Gustav (Gustav Meyer): 19, 29, 89, 119, 199, 202, 411 Malmberg, Bertil: 89, 116 Mashi, Engjll: 456 Meillet, Antoine: 191, Merlo, Clemente: 586 Meyer- Lbke, Wilhelm: 202 Migjeni (Millosh Gjergj Nikolla): 523 Mihesku, Harallambie: 194 Mirdita, Zef: 322 Mjeda, Ndr: 29 Mulaku, Latif: 169 Ndoja, Mark: 405 222

Newmark, Leonard: 129, 159-161, 175, 175, 234, 238, 324, 394, 498, 499, 500, 636 Neziri, Zymer: 239, 538 Olberg, Herman (lberg, Hermann M): 116, 169, 199, Patsch, Karl (Karl Pa): 586 Pedersen, Holger: 29, 119, 194, 199, 411, 625 Pekmezi, Gjergj: 77, 78 Petrotta, Gaetano: 411 Pirraku, Muhamet: 239 Pisani, Vittore: 205, 411 Podvorica, Elife: 545 Popoviq, Ivan: 437 Poradeci, Lasgush: 303 Qosja, Rexhep: 239, 303, 523 Raifi, Mensur: 555 Resuli, Namik (Namik Ressuli): 328, 382, Riza, Selman: 87, 92, 117, 339, 514 Rodii, Ilir: 97 Rohlfs, Gerhard: 54, 411 Roseti, Aleksandr: 411 Rrota, Justin: 29, 411 Rugova, Ibrahim: 323 Sandfeldt, Kristian: 205 Serembe, Zef: 463 Sheperi, Ilo D.: 77, 78 Shkurtaj, Gjovalin: 429 Shufflai, Milan: 514 Sinani, Shaban: 114 Skiri, Zef, 147, 114, 463 Skok, Petar: 186, 632 Spahiu, Xhevahir: 643 Stipeviqi, Aleksandr: 519 Taliavini, Karlo (Carlo Tagliavini): 198, 411, 586 Tasholli, Faruk: 236 Tito, Josip Broz: 422 Topalli, Kolec: 96 Trubeckoy, N. S.: 586 Ushaku, Ruzhdi: 89 Weigand (Gustav Vajgand): 77, 78, 302, 437, 632 Veqilharxhi, Naum: 456 223

Voronina, Irina: 129, 159-161, 175, 175, 234, 238, 324, 394, 498, 499, 500, 636 Xhuvani, Aleksandr: 29, 49, 92, 119, 310, 328, 403, 416, 456 Zejnullahu, Adem: 404 Zymberi, Abdullah: 89

TREGUESI I VEPRAVE DHE BOTIMEVE T VEANTA Ajeti, Idriz, Krkime gjuhsore Rilindja, Prishtin, 1978: 13, 15, 40, 57, 60 Ajeti, Idriz, Studime gjuhsore n fush t shqipes, I, Rilindja, Prishtin, 1984: 18 Ajeti, Idriz, Studime gjuhsore n fush t shqipes, III, Rilindja, Prishtin, 1985: 13, 23, 26, 29, 30, 38, 44, 45, 48, 56 Ajeti, Idriz, Studime gjuhsore n fush t shqipes, IV, Rilindja, Prishtin, 1989: 32 Ajeti, Idriz, Studije iz istorije albanskog jezika, Akademija Nauka i Umjetnosti Kosva Odelenje jezikih knjievnih nauka i umjetnosti. Posebna izdanja, knjiga 4, Pritina, 1982: 12 Ajeti, Idriz, Vepra, 2, ASH e Kosovs, Prishtin, 1998: 52 Ajeti, Idriz, Vepra, 3, Akademia e Shkencave e Kosovs, Prishtin, 1998: 16 Ajeti, Idriz, Vepra, 5, Akademia e Shkencave e Kosovs, Prishtin, 2002: 14, 25, 31, 33, 42, 47, 54 Ajti, Idriz, Shqiptart dhe gjuha e tyre, ASHAK, Prishtin, 1994: 17, 21, 59 Baliu, Begzad, shtje t studimit t onomastiks n veprn e Eqrem abejt. Tez e magjistraturs, f. 144: 97 Baliu, Begzad, Gustav Majer dhe albanologjia, (n 100vjetorin e vdekjes), Shtpia botuese Argeta LMG, Tiran, 2000: 127 Begzad Baliu, Gustav Majer dhe albanologjia, (n 100-vjetorin e vdekjes), shtpia botuese Shpresa, Prishtin, 2000: 128 Berisha, Anton Nik, shtje t letrsis gojore, Rilindja, Prishtin, 1982: 144, 148 Berisha, Anton Nik, Prkime poetike, Rilindja, Prishtin, 1980: 147 224

Berisha, Milaim, Testamenti i Kosovs, NB Rilindja, Prishtin, 2000: 150, 151 Berisha, Rrustem, Knga art dhe histori, Instituti Albanologjik i Prishtins, Prishtin, 1998: 153 Bicaj, Riza, -Enciklopedia e vogl-777 pyetje, 777 prgjegje, Rilindja, Prishtin, 2000: 156-158 Bokshi, Besim, Rruga e formimit t fleksionit t sotm nominal t shqipes, Akademia e Shkencave dhe Arteve e Kosovs Seksioni i Gjuhsis, Letrsis dhe i Arteve, Botime t veanta, libri 2, Prishtin, 1980: 165 Bokshi, Besim, Prapavendosja e nyjs n gjuht ballkanike, Rilindja Prishtin, 1984: 166 abej, Eqrem Pr gjenezn e literaturs shqipe (ribotim). Rilindja Prishtin, 1970: 28 abej, Eqrem Studime gjuhsore. I. (Studime etimologjike n fush t shqipes. A-O). Rilindja Prishtin, 1976: 27, 28 apriqi, Basri, Ylli me dy mij unaza, Rilindja, Prishtin, 1983: 178 Demiraj, Shaban, Gjuha shqipe dhe historia e saj, Rilindja, Prishtin, 1989: 192, 196, 197, 202, 205, 206, 207, 210 Demiraj, Shaban, Gramatik historike e gjuhs shqipe, Rilindja, Prishtin, 1988: 188, 191, 193, 194, 198, 199, 200, 201, 203, 204, 208, 209, 211-213 Demiraj, Shaban, Morfologjia e gjuhs shqipe (Pjesa e I dhe II - botim fototip), Rilindja, Prishtin, 1980: 195 Gustav Majer Jeta dhe vepra, Instituti Albanologjik i Prishtins, Prishtin, 1998: 112 Halimi, Mehmet, Vshtrime gjuhsore, Instituti Albanologjik i Prishtins, Prishtin, 1994: 284 Hamiti, Sabri, Leja e njoftimit 1985, Rilindja, Prishtin, 1985: 287, 291 Hamiti, Sabri, Tema shqiptare, Rilindja Prishtin, 1993: 306 Hamiti, Sabri, Trungu ilir (Poezi t zgjedhura), Rilindja, Prishtin, 1983: 302 Hamiti, Sabri, Vetdija letrare, (Sprova pr nj poetike 4), Rilindja, Prishtin, 1989: 291 Hamiti, Sabri, abej pr letrsin. - Letrsia moderne (Vepra letrare, 8), Faik Konica, Prishtin, 2002, f. 755-69: 298, 305

225

Hamiti, Sabri, Konceptet themelore t abejt pr letrsin. Kritika letrare (Vepra letrare, 6), Faik Konica, Prishtin, 2002, f. 284-5: 291 Hamiti, Sabri, Eqrem abej pr letrsin shqipe. - Teksti i dramatizuar, Rilindja, Prishtin, 1978, f. 225-238: 301 Hysa, Bedri, Duke krkuar njerin, Rilindja, Prishtin, 1973: 319 Hysa, Bedri, Maja, Rilindja, Prishtin, 2002: 318 Ismajli, Nuhi, Kureshtje letrare, Ura, Gjilan 2001: 326 Ismajli, Rexhep, Gjuh dhe etni, Rilindja, Prishtin: 341, 392 Ismajli, Rexhep, Tekste t vjetra, Dukagjini, Pej, 2000: 354 Ismajli, Rexhep, Artikuj mbi gjuhn shqipe, Rilindja Prishtin, 1987; 338, 340, 342, 343, 394, 395 Ismajli, Rexhep, Shenj e ide, Rlindja, Prishtin, 1974: 347 Kastrati, Jup, Bibliografi albanistike I, Era Prishtin, 2002 (n shtyp): 416-428. 424, 427-439 Mehmeti, Enver, Studime n fushn e letrsis gojore, Universiteti i Tetovs, Tetov, 1996: 495 Murati, Qemal, Shqiptart dhe Ballkani Ilirik, Tetov, 1999: 513 Pirraku, Muhamet, Kultura kombtare shqiptare deri n lidhjen e Prizrenit, IAP, Prishtin, 1989: 532 Pllana, Qerim, Dilemat e bashkimit kombtar, Partia Popullore Shqiptare, Prishtin, 1998: 537 Probleme t gjuhs letrare shqipe dhe t drejtshkrimit t saj (Studime dhe artikuj), Akademia e Shkencave e RPS Shqipris, Tiran, 1972, vll. II: 79. Qosja, Rexhep, Morfologjia e nj fushate, Instituti Albanologjik i Prishtins, Prishtin, 1980: 541, 542, 543 Qosja, Rexhep, Prej tipologjis deri te periodizimi, Akademia e Shkencave dhe Arteve e Kosovs Instituti Alabanologjik i Prishtins, Prishtin, 1979: 545 Raka, Fadil, Kontributi i prof. Eqrem abejt pr standardizimin e shqipes letrare, -shtje t shqipes letrare, Shkupi, Shkup, 1998, f. 186-191: 550 Raka, Fadil, Nj vshtrim i shkurtr i zhvillimit historik t drejtshkrimit t gjuhs shqipe gjer n prag t lirimit. - Historia e

226

shqipes letrare, Universiteti i Tetovs - Fakulteti i Filologjis, 1997, f. 186: 551 Riza, Selman, Vepra, 1. ASHAK - Seksioni i Gjuhsis dhe i Letrsis, Votime t veanta XXII, Libri 11, Prishtin, 1996: 566 Rrahmani, Zejnullah, Nga teoria e letrsis shqipe. Rilindja, Prishtin, 1986: 568 Rugova, Ibrahim - Hamiti, Sabri, Kritika letrare (Tekste, shnime, komente). Rilindja, Prishtin, 1978: 571, 583 Rugova, Ibrahim, Kahe dhe premisa t kritikes letrare shqiptare 1504-1983. Instituti Albanologjik i Prishtins, Prishtin, 1986: 574, 577, 581 Sedaj, Engjll, Tradita dhe letrsia (Autor dhe vepra), Rilindja, Prishtin, 1997: 591, 593, 594 Sejdiu, Shefki, Sprova etimologjike, Era, Prishtin, 2002: 604, 605 Spahiu, Xhevahir, Tek rrnja e fjalve (Poezi t zgjedhura), Rilindja, Prishtin, 1988: 623 Syla, Fazli, Knga dhe ngjarja historike, Rilindja, Prishtin, 1988: 632 Sylaj, Ragip, Hija e gjall, Rilindja, Prishtin, 1986: 640 Ushaku, Ruzhdi, Hulumtime etnolinguistike (Ethnolinguistic researchs), Prishtin, Fakulteti i Filologjis, 2000: 649, 651 Xhiku, Ali, Prmes mendimit historiko-letrar t abejt, Shtpia botuese Faik Koniza, Prishtin, 2001: 659

227

TREGUESI I GAZETAVE DHE REVISTAVE SHKENCORE Bota e re, Prishtin: 69, 82, 244, 514, 515, 569, 621, 639 Bota sot, Prishtin: 418, 419, 421, 423 Bujku, Prishtin: 71, 99, 106, 110, 111, 115, 135, 186, 230, 255, 459, 485, 535 Dardania Sacra, Prishtin: 121 Drita, Tiran: 289 Eksluzive, Zrich-Tiran-Prishtin: 309, 348, 425 Filologji, Universiteti i Prishtins-Fakulteti i Filologjis: 85, 311, 420, 600 Filologu i ri, Prishtin: 288, 626, 627 Fjala jon, Prishtin: 426, 480 Flaka, Shkup: 512 Fjala, Prishtin: 50, 68, 73, 95, 124, 161, 173, 252, 282, 283, 287, 299, 393, 403, 416, 446, 451, 457, 458, 549, 555, 559, 625, 663 Gjuha shqipe, Instituti Albanologji i Prishtins, Prishtin: 90, 100, 391 Gjurmime albanologjike, Instituti Albanologjik i Prishtins, Prishtin: 4, 6, 34, 39, 58, 87, 116, 123, 172, 280, 357, 358, 413, 449, 492, 524, 633, 643 Jeta e re, revist letrare. Prishtin, 1998: 106, 108, 114, 136, 143, 184, 290, 292, 294, 300, 304, 315, 316, 404, 408, 414, 422, 445, 484, 547, 560, 567, 570, 575, 576, 578, 592, 596, 628, 634, 636, 644 Koha ditore, Prishtin: 187, 232, 440, 441 Koha, Prishtin: 263-266, 329, 330, 556, 597 Kosova sot, Prishtin: 547, 560, 561- 563 Lajmtari i liris, Gjermani: 233 Les letters albanaises, Tirana, 1988: 303 MM Revist mikste teorike dhe letrare, Prishtin, 1997: 231 Nashi razgledi, Lubvlan: 259 Oko, Zagreb: 350 228

Pasqyra, Prishtin: 96 Prparimi, nr. 4, Prishtin, 1978: 145, 355 Phoenix, Shkodr: 589 Recherches albanologiques, Prishtin, 1987: 349 Rilindja, Prishtin, Zvicr: 15, 18, 19, 23, 25, 26, 27, 28, 30, 32, 38, 40, 44, 45, 46, 48, 51, 53, 56, 57, 60, 63, 64, 65, 66, 67, 72, 74, 75, 77- 80, 82, 88, 92, 118, 120, 125, 142, 144, 147, 148-151, 154, 156-158, 166, 175-178, 188-205, 215, 217, 238-240, 249, 251, 253, 286, 293, 295-297, 301, 302, 306, 307, 314, 318, 319, 336, 338, 340, 347, 350, 352, 390, 391, 392, 394, 395, 406, 407, 417, 444, 447, 448, 454, 460, 486, 487, 489, 493, 497, 523, 524528, 534, 564, 568, 571, 579, 580, 583, 590, 591, 593, 603, 608, 612, 623, 624, 630, 632, 640, 661, 665 Seminari Ndrkombtar pr Gjuhn Letrsin dhe Kulturn Shqiptare, Universiteti i Prishtins Fakulteti Filozofik.: 89, 35, 41, 43, 44, 45, 46, 62, 170, 239, 252, 482, 483, 523, 538, 548, 552, 553, 572, 606, 631, 637, 647, 653 SNGJLKSH, Prishtin: 36, 61, 91, 139, 171, 279, 324, 351, 411, 506, 510, 527, 587, 635, 664 Sfinga, Prishtin:236 Shenjzat, Prishtin: 101, 113, 237, 241, 409, 475, 491, 565, 609, 630 Sheshi, Prishtin: 83, 102, 141, 311, 595 Shkndija, Prishtin: 20, 49, 395, 599, 675 Studime, Prishtin: 339 Zri i Kosovs, Zvicr: 660 Zri i shqiptarit: 37 Zri, Prishtin: 1, 98, 356, 476, 652 Zri i rinis, Prishtin: 140, 250, 586 Zeitschrift fur Phonetik und allgemeine Sprachwissenschaft, Berlin: 6, 15, 23

229

TREGUESI I DISKUTIMEVE 138, 254, 281, 317, 522, 601, 646 TREGUESI I KUMTESAVE 22, 86, 94, 103, 104, 114, 122, 130, 134, 152, 162, 174, 235, 256, 269, 285, 297, 312, 313, 321-323, 336, 353, 410, 442, 456, 474, 478, 479, 481, 483, 488, 490, 493, 496, 500, 508, 509, 511, 520, 529, 530, 531, 533, 536, 548, 558, 561, 572, 598, 602, 607, 611, 613, 620, 622, 631, 635, 638, 642, 648, 652, 654, 656, 658, 662, 664, 666 215, 411, 507, 562, 647,

TREGUESI I KARTOLINAVE 84, 89, 137, 163, 164, 167, 168, 169, 179, 180, 181, 183, 221, 222,, 224, 226, 234, 242, 243, 246, 268, 270, 271, 274, 275, 276, 278, 308, 327, 328, 331, 332, 333, 334, 335, 360, 361, 371, 372, 373, 374, 375, 384, 388, 396, 397, 398, 399, 400-402, 405, 463, 464, 467-470, 472, 498, 499, 501-504, 516

TREGUESI I LETRAVE 146, 182, 220, 223, 225, 227, 228, 229, 257, 258, 261, 262, 263, 267, 272, 273, 359, 362, 363, 364, 365, 366, 368, 369, 370, 385, 386, 387, 427, 428, 429, 430, 431, 432, 433, 434-438, 462, 465, 466, 471, 473

TREGUESI I REZYMEVE Rezymet n gjuhn shqipe: 78, 116, 227, 277, 302, 339 Rezymet n gjuhn angleze: 4, 85, 121, 339, 492, 651

230

Rezymet n gjuhn frenge: 34, 57, 172, 605, 633 Rezymet n gjuhn gjermane: 127 Rezymet n dorshkrim: 152, 219, 285, 313, 322, 323, 407, 481, 508, 520, 521, 548, 622 Prfundimet: 13, 39, 81, 104, 108, 109, 127, 136, 142, 312, 315, 395, 422, 513, 537, 541, 553, 588, 630 Fragmentet n vend t rezymeve: 350, 414, 454, 455, 568, 576, 578 Pasuset: 16, 26, 30, 62, 409, 517, 532, 533, 608 Citate: 59, 250, 349, 551 Prmbajtja: 34, 97, 122, 172, 280, 492, 542, 589, 633, 659 Shnim hyrs: 11, 20, 105, 142, 144, 330, 350, 391, 555, 561, 563, 582 Teksti i plot: 105, 107, 128, 259, 317

231

Begzad BALIU u lind m 20. 11. 1966 n katundin Makresh i Poshtm, komuna e Gjilanit. Pes vjett e para t shkollimit i kreu n shkolln fillore Sknderbeu n Makresh t Poshtm, ndrsa tri t fundit n shkolln fillore Liria n Marec, komuna e Prishtins. Shkolln e mesme, drejtimi: Bashkpuntor Teknik i Matematiks, e mbaroi n Gjimnazin Zenel Hajdini n Gjilan. Fakultetin e Filologjis -Dega e Gjuhs dhe e Letrsis Shqipe e kreu n Universitetin e Prishtins. Po ktu, n Degn e Gjuhs, mbaroi edhe studimet pasuniversitare. Nga viti 1996 punon n Institutin Albanologjik t Prishtins, Dega e Gjuhsis - Sektori i Onomastiks. Po n kt institucion ka mbrojtur tezn e magjistraturs (2000) dhe tezn e doktorats (2003). Nga viti 2004 sht ligjrues n Universitetin e Prishtins, Fakulteti i Edukimit, dhe ka thirrjen: Prof. ass. dr. Ka qen kryeredaktor i revists pr art, shkenc dhe kultur Shenjzat(1998-2000) dhe drejtues i po t njjts shtpi botuese; gjithashtu, edhe redaktor i kulturs n t prjavshmen Pasqyra (Prishtin). N vitin 1994 ka themeluar Qerthullin e t Rinjve t Onomastiks Eqrem abej n kuadr t Shoqats s t rinjve Pjetr Bogdani t Prishtins. Nga viti 2001 sht drejtor i shtpis botuese Era dhe i OJQ-s Qendra e Ndrlidhjes Arsimore dhe Shkencore n Prishtin. sht nnkryetar i Institutit Alb-Shkenca (Prishtin) dhe udhheqs i Seksionit t Albanologjis n nivel ndrkombtar. Prej vitit 1992 ka qen pjesmarrs, bashkorganizator, organizator dhe drejtues i disa aktiviteteve kulturore, letrare dhe shkencore n Prishtin, Tiran, Tetov, Shkodr, Turun etj.

232

Deri m tash sht paraqitur n shtypin ditor dhe shkencor m me shum se 200 artikuj nga fusha e kulturs, e gjuhsis, e letrsis, e folklorit dhe e historis. Veprat Gustav Majer dhe albanologjia, Prishtin, 2000; Tiran, 2001. Gjendja e toponimis shqiptare n Ballkan, Prishtin, 2004. Vepra bibliografike e Profesor Jup Kastratit (monografi), Prishtin, 2005. Regjistri i standardizuar i emrvendeve t Kosovs, (bashkautor), Prishtin, 2005. Demitizimi dhe standardizimi i emrvendeve t Kosovs, Argeta-LMG, Tiran, 2006. shtje t studimit t onomastiks n veprn e Eqrem abejt (teza e magjistraturs), Instituti Albanologjik i Prishtins, 2000, Prishtin. Onomastika e Gallapit (teza e disertacionit), Instituti Albanologjik i Prishtins, 2004. Bibliografi e studimit t veprs s abejt n Kosov (e dorzuar pr botim n planin botues t Institutit Albanologjik), Prishtin, 2002. Mbi autorsin e bibliografis s Sknderbeut, Prishtin, 2005. Profesor Jup Kastrati pr Kosovn, Prishtin, 2004. Gjaku i liris (1981-1995), I-IV, (bashkautor), Prishtin, 1996-2000. Kafeneja ballkanike, (dram), Prishtin, 1996; Shkodr, 2000; Prishtin, 2005. Grua e dashurua, (poezi) Prishtin, 1996. Flamuri vjen nga Kosova, (dram e shfaqur), Prishtin, 1994. Pesha e komunikimit (ese), bashkautor, Tiran, 2006 (n shtyp)

233

Baliu, Begzad Bibliografi e studimit t veprs s abejt n Kosov/ Begzad Baliu.-Prishtin: Focus, 2006. 214 f; 14X20 cm. KUD: 012/016

234