HAD STE DAVRANI GDLER

nsan n birok ihtiyac vard r. Bu ihtiyalar bazen fizyolojik olur. Bu ihtiyalar insani gdlerdir. Bu gdler; nazari olup, al arak kazan lmayan, btn hayvan ve insanlarda ortak olan fizyolojik olarak isimlendirilen gdlerdir. Bunlar; al k, susuzluk, dinlenme, korunma, cinsellik, annelik gdleridir. Bu fizyolojik ihtiyalar n yan nda insan n birok sosyal-psikolojik ihtiyalar da vard r. Bunlar n bir k sm , ki inin gven ve huzurunu sa lamak iin zorunlu olan nemli gdlerdir. Kuranzikretmi tir: A) Fizyolojik/organik Gdler: Ya ama Gds: kerim insan n fizyolojik, sosyo-psikolojik gdlerinin biro unu

Hadisi erifler, hayat srdrmekle ilgili baz nemli gdler i aret etmi tir: al k, susuzluk, yorgunluk, korunma vb.: nsano lunun oturaca su d nda temel ihtiyac yoktur.
1

bir ev, avret yerini rtece i bir elbise, kat ks z ekmek ve

Mslmanlar su, otlak ve ate te orakt rlar.2 Kim al yorsa bir han m edinsin. Hizmetlisi yoksa hizmetli bulsun. Evi yoksa ev als n.
3

Bu hadislerde insan n gerek organik ihtiyalar a klanmaktad r. Fizyolojik gdler, vcutta kimyevi ve organik dengenin bozulmas sonucunda harekete geer. Bu hal, son psikofizyolojik ara t rmalarda homeostasis (hayati denge) olarak bilinmektedir. nsan veya hayvan bu dengesizlikten kurtulmak iin gdlenir ve vcudu eski

1 2

Tirmizi, Ahmed ve Hakim, 142- 167 Ebu Davud, Buyu , no:347 3 Ebu Davud, Kitabul Harac ve l dare, no: 2945

denge durumuna getirmek iin harekete geer. Gd harekete geince, insan veya hayvan bozulan dengeyi bozulan dengeyi sa lamak iin uygun hareketi yapar. Peygamber efendimiz: Birinizin hastas bir ey arzulad ihtiya duymu tur; yedi inde g da olacak ve sa l dzelecektir. nda, onu yedirsin.4 Sz

ile, hastan n arzu duydu u yiyece in ona fayda verece ine i aret etmi tir. nk vcut ona

Bu homeostasis dengeleme d ncesi Walter Cannon taraf ndan ke fedilmi ti. Oysa kuran- kerimde bu 14 as r ncesinde mevcuttu. Fizyolojik gdye genelde s k nt l bir duygu e lik eder. Bu duygu, darl k, gerilim ve istikrars zl k hissetmekten ibarettir. Bu gdnn doyurulmas n sevinli bir duygu izler. Peygamber efendimiz, al k gds ve korkunun insan hayat ndaki yerine i aret etmi tir: Kim kavmi iinde gvencede, bedeni sa l kl olarak sabahlar; yan nda gnlk yiyece i bulunursa sanki dnya ona verilmi tir.5 Bu hadiste, insan hayat nda al k ve korkudan emin olman n nemi a klanm t r. Oksijen gdsn de, yeme imede a r gitmemeye te vik etti i hadisinde ele ald : nsano lu karn ndan daha kt bir kap doldurmam t r. iece e, te birini de nefes almaya b raks n.6 Ki i, rahat ve kolay nefes als n diye, az yeme ve imeye te vik etmi tir. nsano luna, belini

do rultacak kadar yemek yeter. Mutlaka yiyecekse, karn n n te birini yeme e, te birini

4 5

bnu Kayyim el Cevziyye, et-T bbn Nebevi,103-104 Tirmizi, Zhd, 9/208 6 Tirmizi 9/224, Ahmed, Hakim, Tac: 5/167

-Nesli Srdrme /Var Olma Gdleri: a) Cinsellik Gds: Cinsellik gds, insanda ve hayvanda nemli bir greve gtrr. Aile olu ur, nesil trer, ku aklar birbirini izler, ve neslin korunmas sa lan r. Resul, insanlar evlenmeye te vik etti. nk O, k yamet gn mmetinin oklu u ile vnecek: Do urgan kad nlarla evlenin. Ben sizinle di er mmetlere kar vnece im.7 Nikah, snnetimdir. Kim snnetimi i lemezse benden de ildir. Evleniniz; ben sizinle di er mmetlere kar iftihar edece im. Evlenebilen evlensin, evlenemeyen oru tutsun, nk oru nefsi frenler.8 Ayr ca birok hadiste e ler aras ndaki cinsel ili ki ile alakal Kuran ve hadislerde yer bulmu olmas neriler yer slam n

alm t r. Modern psikoloji ekollerinin biro unun temelinde yer alan cinsellik gdsnn ve ayr bir neme sahip olmas psikolojiyle alakas n a klar niteliktedir. b) Annelik Gds: Anne, ocu una sevgi, efkat, ac ma ve zen gsterdi i zaman annelik gds a ka ortaya k yor. Bu durum hayvanlarda da a ka gzlemlenmi tir. Resul (s.a.s) bir gn bir yerde konaklad . Adam n biri a al k bir yere giderek bir kaya ku unun yumurtas n ald . Ku Rasul (s.a.s) ve ashab n n ba nda dolan yordu. Peygamber sordu: Bu ku u hanginiz zd? Topluluktan biri: Ben yumurtas n ald m deyince , Rasul(s.a.s): Onu yuvas na geri koy dedi. 9 Ba ka bir rivayette de : Ona ac ve geri koy buyurdu. Yine kar la t Peygamberimiz hamilelik, do um, emzirme safhalar nda annenin

zorluk ve s k nt lara, ocu una zen gsterip uykusuz kald

na i aret eder.

Adam n biri annesinin ahlak n n kt oldu unu ikayet edince: Seni dokuz ay karn nda ta rken kt huylu de ildi. Cevab n verdi. Adam: Gerekten ahlak kt deyince, Seni iki y l emzirirken byle de ildi buyurdu. Adam yine Gerekten huyu kt deyince, Senin yznden gece uykusuz, gndz susuz kal rken huyu kt de ildi buyurdu. Adam: Ama kar l n dedim dedi. Rasul(s.a.s) sordu: Ne yapt n? Adam:

7 8

Ebu Davud,2/no:2050 bn u Mace,1/No:1846 9 Ahmed,1/404

Omuzumda ta yarak hac yapt rd m deyince: Bir tek do um sanc s n n kar l

n bile

deyemedin. 10buyurdu. te bu tarz hadisler anneli in gd olarak nemine de inmi tir. B) Sosyal-Psikolojik/Manevi Gdler:

nsanda, fizyolojik gdler gibi vcudun ihtiyalar yla ba lant l olmayan, ya ama ve nesli srdrme ile ilgisi bulunmayan sosyopsikolojik gdler vard r. Bu gdler, manevi ihtiyalar kar larlar. Bunlar, insan iin temel ihtiyalard r; bunlarda doyum sa lanmas gvenli, huzurlu ve mutlu bir hayat gerekle tirir. - nan/Din Gds: nsanda , yarat l tan gelen, Yce Allah bilme ve Ona inanma, Onu bir bilme , Ona iadet ederek yakla ma, Ona s bu konuya de inilmi tir. Rasul (s.a.s) Her ocuk tertemiz bir yarat l la (f tratla) do ar. Sonra anababas yahudile tirir, h r stiyanla t r r, mecusile tirir11 bu hadiste Resul; ocu un teiz bir yarat l ve hanif dini zere do du unu a kl yor. Bunun yan nda insan n iinde ya ad evrenin katk lar da sz konusur. Resul bu gere e u hadisinde i aret etmi tir: Huzeyfe B. Yeman anlat r: Resul iki hadis syledi; birini grdm, tekini bekliyorum. nce emanetin, insanlar n kalplerinin derinli ine indi ini anlatt sonra Kuran indi. Kurandan bir eyler retiniz, snnetten bir eyler retiniz.12 Bu hadis a ka gsteriyor ki; emanet yani yce Allaha inanma ve Ona kulluk duygusu yarat l tan insanlar n kalbinde mevcuttur ancak insan n yeti ti i evrede, e itim retimle ortaya kmaya muhtat r. Resul, dinden sapmay insana gzel gsteren eytani etkilere de i aret etmi tir: Rabbim bana, bugn, bilmedi iniz ba lad eyleri retmemi emretti: Kullar ma nma, tehlike ku at nca Ondan yard m isteme duygusu vard r. Kuran- Kerimde bir ok ayette bunlar teyid edilirken hadislerde de

m mallar helaldir. Ben btn kullar m (hanif) sa lam inanl yaratt m. eytan

Zemah eri,Carullah Mahmud b.mer,el-Ke afu fi Hakaiki t Tenzil ve Uyuni l Ekavili fi Vucuhi t Te vil,2/445,Beyrut. 11 Ahmed,3/435. 12 Mslim,Nevevi, 1/222

10

onlara geldi, onlar yollar ndan uzakla t rd . Helal k ld

m eyleri onlara haram sayd rd ,

kendilerine bir belge indirmedi im halde, bana irk ko malar n onlara emretti."13 Bu hadisde Rasl (s.a.s ), Allah' n btn insanlar hanif olarak, yani ilerinde Yce Allah'a iman ve tevhid inanc yetene i mevcut olarak yaratt uzakla t rm , Allah'a irke dald rm , Allah' n helal k ld saymalar n sa lam t r. -Yar ma/Rekabet Gds: Rekabet gds, insanlar aras nda yayg n olan sosyal-psikolojik bir gddr. Rekabet gzel olan eylerde de er yarg lar n ve toplumun kltr dzeyini tesbit eder. Bu gibi eylerde toplum ocuklar rekabete te vik eder. Kur'an- Kerim, mslmanlar ibadet ve gzel amellerle Allah'a yakla ma ve takvada yar a te vik etmi tir. nsanlar n o u, genellikle dnya ve onun geici menfaatlerine e iliyorlar. Onlar para biriktirmede, emlak ve gelir getiren ta nmazlar mlk edinmede, ayr ca makam/mevki elde etmede, toplum ynetimini elinde tutanlar elde etme v.b. dnya hayat nda geerli e itli konularda yar yorlar. Bu e it rekabet, nefislerde kin ve k zg nl mslmanlar aras nda sevgi ve karde lik ba lar n sevilmeyen trden bir rekabettir. Allah Rasl, bir gn Uhud ehitlerinin cenaze namaz n k ld rd . Sonra minbere kt ve yle konu tu: "Ben nnzdeyim ve size ahidim. Yemin ederim ki u anda havz ma bak yorum. Bana yeryznn hazineleri verildi. Vallahi ben, benden sonra irk ko man zdan korkmuyorum..Fakat dnya konusunda yar man zdan korkuyorum."14 "Vallahi, fakirli inizden korkmuyorum; sizden ncekiler gibi, dnyan n nnze serilmesi ve onlar gibi rekabet etmenizden; onlar mahvetti i gibi sizi de mahvetmesinden korkuyorum15 zen, onlar harekete geiren, Allah' anmaktan n a klam t r. Ancak eytan do ru yoldan onlar n helal n haram haram k ld onlar etkisi alt na alm , sa lam yarat l n kendilerini k lavuzlad

uzakla t ran, Allah' n dinini yayma ve yceltme, yolunda cihad etme co kusunu zay flatan,

13 14

Mslim, eybani, 4/32 Buhari, Mslim, eybani,4/183 15 Farzul Humus,Mslim,1/144

-Mlk Edinme Gds: nsan; para, gelir getiren ta nmaz mal, mlk vb. hayat n e itli mallar na meyleder. Peygamber efendimiz insan n mlk edinme sevgisine i aret etti: "Ademo lunun iki dere dolusu alt n olsa ncsn isterdi. Ademo lunun gzn ancak toprak doyurur. Allah, pi man olan n tevbesini kabul eder."16 Bu hadiste resul, insan n mlk edinme konusundaki iddetli arzusunu, o altma hususunda gl iste ini, bu arzusunu lmden ba ka hibir eyin durduramayaca n a ka ortaya koydu. Yine bu manada, " htiyar n gnl iki hususta kocamaz: Uzun mr, ok mal.17 Buyurdu. Dnya mal ve gelirleri konusundaki yar , esasen bir sahip olma yar d r. Rasln, kendinden sonra mslmanlar n bu konudaki yar ndan korktu unu a klamas , mlkiyet gdsnn mslmanlara hakim olmas ndan, dnyadaki btn al malar n n mlk edinme abas , bunun Allah' anma, takva ve O'na ibadetten mslmanlar al koymas ndan korktu una i aret etmektedir. GD VE HEYECAN/DUYGULAR ARASINDAK LG :

Gd ile heyecan ve duygusall k durumu aras nda bir ili ki vard r. Gd motive edilince, bu duruma gerilim, istikrars zl k, keder ve s k nt duyma e lik eder. Mesela, al k gds harekete geince, kederli bir duygusall k ona kat l r. Gdnn doyumundan sonra ise genellikle bir sevin durumu ona e lik eder. "Allah m, al ktan sana s n r m; nk o ne kt bir s k nt d r."18 diye dua ederdi.

Bu hadiste, al k gdsn izleyen ruh znt haline a ka i aret vard r. A olan ki i al k ac s ve ona e lik eden keder ve s k nt hissini duyar. Rasl, al k/susuzluk gdlerinin doyumundan sonraki tat ve sevin hissine de i aret etmi tir: "Yce Allah buyurur ki, Oru benim iin tutulmaktad r; onun dln de ben veririm. Orulu iin iki sevin vard r: 1-

16 17

Buhari,Mslim,Tirmizi Tirmizi,Zhd 9/205 18 Ebu Davud, Nevevi, 2/1013

Orucunu at

zaman 2- Rabbine kavu tu u zaman."19 Orulunun, orucunu at

zaman

duydu u sevin, al k gdsnn doyumunu izleyen lezzet hissinin verdi i sevintir. GDLER ARASI MCADELE/ATI MA: nsan, gte e it, ynleri kar t iki gdnn etkisi alt nda kald nda; gdnn biri bir

yne, di eri birincisine z t ba ka bir yne eker. ki i iki hedef arasinda karars z kal r ve herhangi bir hedefe ula amaz. Bu durum "i at ma" olarak bilinir. Kur'an- Kerim, imanla kfr aras nda, mslmanlarla kafirler cemaatine kat lmak konusunda tereddd ve karars zl k duyan mnaf klar n i at ma halini yle niteler: "Herhalde mnaf klar Allah'a hile yapma a kalkarlar, Allah da hilelerini ba lar na geirir. Namaza kalkt klar zaman da erinerek kalkarlar, halka gsteri yaparlar; yoksa Allah' pek az hat ra getirirler./Arada yalpalay p dururlar; ne bunlara ba lan rlar ne de onlara. Allah a rt rsa art k sen onlara bir kar yol bulamazs n."20 Rasl de, mslman ve kafirler cemaatine kat lma konusunda mnaf klar n hissettikleri karars zl ktan do an i at may ; iki sr aras nda kalan, bir defas nda birine bir seferinde tekine kat lan; ikisinden birinde kalma hususunda ayars z olan koyuna benzettir: "Mnaf n durumu, iki sr aras nda karars z kalm ; bir seferinde ona, bir seferinde tekine kat lan a k n koyunun hali gibidir."21 at ma o u zaman insanda, dnyevi arzu, istek, heves ve bedeni ihtiyalar n n doyumuyla ilgili gdleri ile din, ruh arzular yla ilgili gdleri aras nda olur. Bu gdler kiiyi, ahiret hayat nda mutlu olmak amac yla dnyev arzu, istek ve heveslerine; fizyolojik gdlerine hakim olmak iin motive eder. Peygamberimiz, insandaki maddi/fizyolojik ve toplumsal gdlerin i at ma mcadelesini, canl bir misalle, gereki bir temsille incelikli olarak niteledi: "Benim durumum ate yakan bir adam n hali gibidir. Ate etraf ayd nlat nca, kelebekler (pervaneler) ve ate etraf ndaki bcekler evresine r ve ate e d meye ba larlar. Adam onlar engellemeye al sa da adam a ar; ate e at l rlar. te benim ve sizin misaliniz budur. Ate ten korumak iin, ben sizin ete inizden tutuyorum. Ate ten beri gel! Ate ten beri gel!

19 20

Nesai 4/159,160 Nisa 4/142 21 Mslim, Mnaf gin,Tac, 5/45

diyorum; siz beni a arak ate e dal yorsunuz."22 buyurdu. Bu hadiste bir yandan dnya hayat n n cazibeleri ve hissi arzular aras nda, te yandan insan dnya heves ve arzular na dalmamas konusunda motive eden manevi gdler aras ndaki at man n ince bir tasviri vard r. Modern psikologlar, gdleraras at may incelediler ve artlar n, birbirine z t iki gdden di erine gre gl olan desteklemesi halinde bu at man n zmnn mmkn oldu u kanaatine ula t lar. Bu durumda insan, gl olan gdye ynelir, nk birbirine z t iki gdden birini seme konusunda a k nl k iinde olan insan n zay f olan gdsne ynelme gc yoktur. Bu tip gdler aras at malar n zm, insan n normal gnlk hayat n n istek ve ihtiyalar nda meydana gelir. Mesela, bir renci gelecek nemli bir imtihana al mak iin geceyi evinde geirmenin grevi oldu unu d nr. Bazen byle bir geceye nemli bir sosyal, kltrel veya e lence program denk gelir. Diyelim ki tv. de zellikle seyretmeyi istedi i nemli bir tiyatro gsterisi olur. renci bu durumda bir at ma duygusu hisseder. Dersine al p, tiyatro program n ka rs n m ? Yoksa tiyatroyu seyredip s nava haz rl k iin ders al may m b raks n? Bu at ma, artlar n bu iki istekten birini destekler do rultuda olu mas halinde, kolayl kla zlm olur. Farkl olarak, bir insan fizyolojik gdlerini ihmal edecek derecede manev gdlerini doyurma konusunda a r giderse, bu ki i ruh ve beden sa l hayat n dzensiz ve anormal yapar. rnek olarak u hadis nemlidir: Urve'nin anlatt na gre: "Osman b. Mazun'un kar s -san yorum Havle binti Hakimdzgn biri say lmaz, nk insan n biyolojik gdlerini doyumsuz b rakmas , insan n yarat l na uygun

peri an bir ekilde Ai e'nin huzuruna girdi. Ai e halini sorunca: "Kocam geceleri namaz k l yor, gndzleri oru tutuyor." cevab n verdi. Rasl eve gelince Ai e bu durumu haber verdi. Allah Raslu Osman'la kar la nca "Osman, bizim zerimize ruhbanl k yaz lmad . Sen beni rnek edinmiyor musun? Vallahi ben, iinizde Allah'tan en ok korkan ve koydu u kanunlara en ok uyan m."23 Yani, yarat l tan gelen gdleri mahrum etmeye ynelik bir ruhbanl k islamda yoktur. Abdullah b. Amr b. As' n anlatt na gre, Rasl kendisine: Abdullah! Duydu uma

gre sen gndzleri oru tutup gece boyunca namaz k l yormu sun?!
22 23

Mslim 15/49 Ahmed, 6/226

-Do ru ey Allah' n elisi, dedim. Buyurdu ki: - Byle yapma. Oru tut ve bazen ye. Namaz k l ve uyu. Bedeninin senin zerinde hakk vard r. Kad n n n senin zerinde hakk vard r."24 Ayn ekilde, Nebi mescide girdi. ki direk aras nda bir ip gerilmi oldu unu grd. - "Bu ip neyin nesi?" diye sordu. - "Zeyneb'indir; yorulunca bu ipe tutunur." dediler. - "Bu ipi zn, sizden biri dinken namaz k ls n, yorulunca uyusun." buyurdu. Bu hadis, ibadette orta yolu, iddet ve a r l a kamamay , dinlenmi ken ibadet yapmay anlat yor. Yorgun arg n oldu unda uyumas n , dinlenmesini istiyor. Rasl kullukta orta yola ve ll olmaya a rd . iddet ve a r l yasaklad .

Fizyolojik ve sosyal gdler aras ndaki at may zmenin en gzel yolu, ikisi aras nda bir uzla ma sa lamakt r. nsan, fizyolojik gdlerini doyurma konusunda, dinen serbest olan alan kullan r. Ayn zamanda, ibadet, salih amel, Allah' n yasaklar ndan sak nmak, O'nun bizim iin izdi i hayat yolunu izlemek suretiyle sosyal gdlerini doyurur. GDLERE HAK M OLMAK/KONTROL ALTINDA TUTMAK: slam, yarat l a uygun bir dindir, prensipleri insan n yap s na ters d mez. slam, insan n yarat l nda bulunan esasl gdleri reddetmez. O, cinsellik gdsn hor grmez, ona kt bakmaz, yok sayarak mahrum etme yoluna gitmez. Bununla birlikte islam, insan n gdlerinin doyurulmas n kay ts z arts z serbest b rakmaz. Aksine, gdlere hakim olmaya, onlar kontrol alt nda tutmaya a r r. Bylece iki yolla gdlerin doyurulmas n sa lar. ncelikle, gdleri yaln zca helal yoldan doyum sa latmaya, haram yollardan uzak kalmaya a r r. kinci olarak gdlerin doyuma ula mas nda normal davranmaya davet eder bu konuda a r l yasaklar.

-Helal Yoldan Doyum Sa lama: Rasl : "Mutlaka helal bellidir, haram bellidir. Bu ikisi aras nda, insanlar n o unun bilmedi i pheli eyler vard r.
24

pheli eylerden ka nan dinini ve rz n korumu olur.

Mslim,Mnziri no:268

pheli eyleri yapan harama d ebilir. Koru kenar nda davar gden oban gibi, her an korulu a girmesi muhtemeldir. Dikkat! Her kral n bir korusu olur. Allah' n korusu da haramlar d r."25 buyurmu tur. Rasl , gdleri helal yoldan doyurmaya, a rd ; haram yoldan, hatta haram phesi olan yollardan doyurmay yasaklad . - Gdlerin Doyumunda, A r Gitmemek Yoluyla Doyum Sa lama: Gdlere, sadece helal yoldan doyum sa lama yan nda, Rasl (s.a.s.), doyumda normal ve orta yolu tutmaya da a rm , bu konuda a r gitmeyi yasaklam t r. 'Yiyin, iin, giyinin, israfa kamadan ve hava atmadan tasadduk edin."26 "Ademo lu karn ndan daha kt bir kap doldurmam t r. te birini su, te birini nefes almak iin ay rs n.'27 Bu iki hadiste grld gibi, Rasl (s.a.s.) yeme, ime, giymede israf yasaklam t r. Yemede israf sa l a zararl d r, birok hastal a neden olan ya lanmay sa lar. Rasl , yemede israf n sa l a zararlar na i aret etmi tir. Uzun bir hadisin ilgili k sm nda: "Derenin yeti tirdi i bitkilerden baz s ya ldrr veya lme yakla t r r."28 buyurur. Bu hadiste, ok yemenin sa l a zararlar n zikretmi tir. Dereden akan suyun bitirdi i her ey, yani ok yemeden dolay i kinlik verir veya lme yakla t r r. SALDIRGANLIK GDSNE HAK M OLMA: Rasl, birok hadisinde mslmanlar , sald rganl k gdsne hakim olmaya a rd . Onlar , mslman karde lerini korkutmaktan, eziyet ederek -ister bedene i kence isterse kan n ak tmak ve ldrme veya svmek ve iftira, dalga geme ve hor grme veya dedikodu, onlar n gizliliklerini ara t r p a a vurmak suretiyle- d manl k etmekten sak nd rd . nsano luna, belini

do rultacak kadar yemek yeter. Mutlaka yemesi gerekiyorsa, midesinin te birini yemek,

25 26

Buhari,Mslim, ebu Davud Buhari,tac, 3/163 27 Tirmizi,Ahmed,Hakim tac,5/167 28 Mslim,Timizi, eybani,2/130

10

- "Mslman n karde ini korkutmas do ru olmaz.29 - "Kim bir mmine zarar verirse, Allah da ona zarar verir. Kim bir m'mini s k nt ya sokarsa Allah da onu s k nt ya sokar."30 - "Mmine zarar veren veya tuzak kuran mel'undur."31 buyurdu. Rasl (s.a.s.), Mslmanlara eliyle ve diliyle eziyet etmemeyi mslmanlar n temel zelliklerinden sayd : "Mslman, teki mslmanlar n, elinden ve dilinden emin oldu u kimsedir."32 - "M'min; sven, lanetleyen, a r giden, a z bozuk olan de ildir."33 K yamet gnnde, mminin terazisinde gzel ahlaktan daha a r bir ey yoktur. Allah mutlaka a z bozuk olana k zar."34 "Mslman mslman n karde idir; ona ihanet etmez, ona yalan sylemez, onu rezil etmez. Mslmanlar n mslmanlara namusu, mal ve kan haramd r. Takva buradad r. Mslman n mslman hor grmesi ona ktlk olarak yeter."35 Bu hadisler, bir mslman n tekini eliyle, diliyle eziyet etmesini, hor grme, dalga geme, a a lama, aldatma, ihanet etme, yalan szlerle kand rma, yaln z b rakma, yard ma muhta oldu unda yard m etmeden sak nd rmaktad r. Rasl (s.a.s.) byle yapanlar K yamet gnnde byk bir zararla korkutuyor; o gn sevablar eziyet etti i kimsenin hesab na, onlar n gnahlar n ise kendi hesab na aktar lmak suretiyle byk bir zarara u rat yor. MLK ED NME GDSNE HAK M OLMA: Mala sahip olma gds, insanlar n o una hkmeder. Paras ve mlk o ald ka, daha ok elde etmek iin i tah ve arzusu artar. Mal, imtihan sebebidir. nsan n onu toplamaya al mas , onu toplamaya d knl insan Allah' anmaktan al koyar, Allah yolunda harcamak arzusunu gev etir, zekat vermeye, fakir ve yoksullara vermeye engel olur.

29 30

Ebu davud, eybani,4/191 Tirmizi, eybani,4/311 31 Tirmizi, eybani,4/310 32 Buhari,Mslim,Ebu Davud,Tirmizi 33 Tirmizi, eybani, 4/178 34 Ebu Davud,Tirmizi 35 Tirmizi,Ebvabul Birr,Nevevi,1/250

11

Hz. Muhammedde mlk edinme gdsne hakim olmaya a rd . Daha ok zengin olmak, dnya mal n daha da art rmak arzusunu yasaklad . Allah' n insana r z k olarak verdi i eylere r za ve kanaat etmeye te vik etti: "Zenginlik mal oklu u de ildir; fakat as l zenginlik, gz/gnl toklu udur.36 buyurdu. Rasl (s.a.s.) agzllk, mal biriktirme h rs , Allah yolunda ve hay r yollar nda harcamamay yasaklad : "Zulmden ka n n. nk zulm k yamet gnnn karanl klar ndand r.

Agzllkten ka n n; nk agzllk sizden ncekileri yok etti; onlar kan dkmeye gtrd, haramlar helal sayd rd ."37 "Bir adam iin en kt ey, agzllk ve korkakl kt r."38 buyurdu. Rasl (s.a.s.) szlerinin bir o unda fakir, yoksul ve muhtalara yard m etmeye; onlara yiyecek giyecek vermeye te vik etmi tir: " plak bir mslman giydirene Allah Cennet elbiselerinden giydirir. A bir mslmana yedirene Allah Cennet meyvelerinden yedirir. Kim susam iirirse, Allah ona a z mhrl, tatl su iirir."39 "Kulun sabaha kavu tu u her gn iki melek iner, biri: "Allah' m, yolunda harcayana bereket ver." teki; "Allah m; vermeyenin mal n yok et." der.40 buyurdu. Bu hadislerde cmertlik, ikram, fakirlere yard ma a r ; cimrilikten, Allah yolunda, insanlar n ve toplumun yarar na infaktan al koymaktan sak nd rma vard r. Rasl (s.a,s.) mslmanlar , dnya ve ahirette byk sevap kar l nda hay r yollar na harcamaya te vik etti. Hay r yolundaki harcamalar n mal eksiltmeyece ini, aksine art raca n belirtti: "Sadaka, mal eksiltmez."41 "Allah buyurdu ki, ey Ademo lu, infak et ki sana da verilsin."42 Yani, insano lu hay r
36 37

bir mslmana

Buhari,Rikak,Mslim,zekat;Nevevi,1/459 Mslim, eybani,4/310 38 Ebu Davud, eybani,4/310 39 Ebu Davud,Tac,2/41 40 Buhari,Mslim,Nesai,tac,2/45 41 Mslim,Bir ve S la,Nevevi,1/478

12

yollar na harcarsa Allah da r zk n art r r. nceden beri yazd m z bu hadislerden anla lan udur: Rasl (s.a,s.) mslmanlar

mlkiyet gdsne hakim olmaya a rmakta, ona nas l hakim olacaklar n retmekteydi. Te viki ve zendirmesi pintilik ve mlkiyetin aksine, harcama, verme ve elia kl kt . Metodu, verme zelli ini glendirmek iin, dnya ve ahirette byk sevap verilece i eklinde tam bir zendirmeydi.

42

Ebu Davud, eybani,4/312

13