EPISTULAE VI, 16 DE UITBARSTING VAN DE VESUVIUS

INLEIDING C. Plinius Tacito suo s. Petis ut tibi avunculi mei exitum scribam, quo verius tradere posteris possis. Gratias ago; nam video morti eius si celebretur a te immortalem gloriam esse propositam. Quamvis enim pulcherrimarum clade terrarum, ut populi ut urbes memorabili casu, quasi semper victurus 5 occiderit, quamvis ipse plurima opera et mansura condiderit, multum tamen perpetuitati eius scriptorum tuorum aeternitas addet. Equidem beatos puto quibus deorum munere datum est aut facere scribenda aut scribere legenda, beatissimos vero quibus utrumque. Horum in numero avunculus meus et suis libris et tuis erit. Quo libentius 10 suscipio, deposco etiam quod iniungis.

Vragen 1-4 (HB p. 194) Vertalingen vergelijken (WB p. 8285)

VOORSPEL TE MISENUM Erat Miseni classemque imperio praesens regebat. Nonum Kal. Septembres hora fere septima mater mea indicat ei apparere nubem inusitata et magnitudine et specie. Usus ille sole, mox frigida, gustaverat jacens studebatque; poscit soleas, ascendit locum ex quo maxime 15 miraculum illud conspici poterat. Nubes - incertum procul intuentibus, ex quo monte (Vesuvium fuisse postea cognitum est) - oriebatur, cuius similitudinem et formam non alia magis arbor quam pinus expresserit. Nam longissimo velut trunco elata in altum quibusdam ramis diffundebatur, - credo quia recenti spiritu evecta, dein, senescente eo, destituta aut etiam pondere suo victa in 20 latitudinem vanescebat -, candida interdum, interdum sordida et maculosa prout terram cineremve sustulerat. Vragen 5-6 (HB p. 195) Onvolledige vertaling aanvullen (WB p. 8687)

DE TOCHT NAAR STABIAE

Magnum propiusque noscendum ut eruditissimo viro visum. Iubet liburnicam aptari; mihi si venire una vellem facit copiam; respondi 25 studere me malle, et forte ipse quod scriberem dederat. Egrediebatur domo; accipit codicillos Rectinae Tasci imminenti periculo exterritae (nam villa eius subiacebat, nec ulla nisi navibus fuga): Ut se tanto discrimini eriperet orabat. Vertit ille consilium et quod studioso animo incohaverat obit maximo. Deducit quadriremes, ascendit ipse non 30 Rectinae modo sed multis (erat enim frequens amoenitas orae) laturus auxilium. Properat illuc unde alii fugiunt, rectumque cursum recta gubernacula in periculum tenet adeo solutus metu, ut omnes illius mali motus omnes figuras ut deprenderat oculis dictaret enotaretque. 35 Iam navibus cinis incidebat, quo propius accederent, calidior et densior; iam pumices etiam nigrique et ambusti et fracti igne lapides; iam vadum subitum ruinaque montis litora obstantia. Cunctatus paulum an retro flecteret, mox gubernatori ut ita faceret monenti Fortes inquit fortuna iuvat: Pomponianum pete. Vragen 712 (HB p. 197) Tekst parafraseren (WB p. 88) De chronologie herstellen (WB p. 89)

AAN LAND BIJ POMPONIANUS groepswerk (WB p. 90 - 95) 40 Stabiis erat diremptus sinu medio (nam sensim circumactis curvatisque

litoribus

mare

infunditur);

ibi,

quamquam

nondum

periculo

appropinquante, conspicuo tamen et cum cresceret proximo, sarcinas contulerat in naves, certus fugae si contrarius ventus resedisset. Quo tunc avunculus meus secundissimo invectus, complectitur trepidantem consolatur hortatur, utque timorem eius sua securitate leniret, deferri in 45 balineum iubet; lotus accubat cenat, aut hilaris aut (quod aeque magnum) similis hilari. Interim e Vesuvio monte pluribus locis latissimae flammae altaque incendia relucebant, quorum fulgor et claritas tenebris noctis excitabatur. Ille agrestium trepidatione ignes relictos desertasque villas 50 per solitudinem ardere in remedium formidinis dictitabat. Tum se quieti dedit et quievit verissimo quidem somno; nam meatus animae, qui illi propter amplitudinem corporis gravior et sonantior erat, ab iis qui limini obversabantur audiebatur. Sed area ex qua diaeta adibatur ita iam cinere mixtisque pumicibus 55 oppleta surrexerat, ut si longior in cubiculo mora, exitus negaretur. Excitatus procedit, seque Pomponiano ceterisque qui pervigilaverant reddit. In commune consultant, intra tecta subsistant an in aperto vagentur. Nam crebris vastisque tremoribus tecta nutabant, et quasi emota sedibus suis nunc huc nunc illuc abire aut referri videbantur. Sub 60 dio rursus quamquam levium exesorumque pumicum casus metuebatur, quod tamen periculorum collatio elegit; et apud illum quidem ratio rationem, apud alios timorem timor vicit. OP HET STRAND VAN STABIAE: lectuur in vertaling Ze legden kussens op hun hoofd en bonden die vast met linnen doeken; dit moest hen beschermen tegen wat uit de lucht viel.

Op andere plaatsen was het al dag, bij hen nog nacht, zwarter en dichter dan alle andere nachten. Een massa fakkels en allerhande lichtjes probeerden die te verdrijven. Ze besloten naar de kust te gaan en van dichtbij te bekijken of men misschien al zee kon kiezen, maar deze bleef nog altijd woest en onbevaarbaar. Daar werd een laken op de grond gelegd waarop mijn oom ging liggen. Verschillende keren vroeg hij om koud water en dronk daarvan. Daarop joegen de vlammen en de stank van zwavel die de vlammen voorafging de overigen op de vlucht en wekten hem. Steunend op twee slaafjes kwam hij overeind en zakte tegelijk ineen. Ik veronderstel dat de erg dikke walm hem de adem benam en zijn luchtpijp blokkeerde, die bij hem van nature gevoelig en nauw was en regelmatig ontstoken. Toen het daglicht terugkeerde, dat was de derde dag na die welke hij het laatst had gezien, vond men zijn lichaam ongeschonden en ongedeerd, bedekt met de kleren die hij aan had gehad. De houding waarin hij lag, deed meer denken aan een man die slaapt dan aan een dode. BESLUIT: lectuur in vertaling Ondertussen waren in Misenum mijn moeder en ik maar dit heeft met de geschiedenis niet te maken en jij hebt me niets anders gevraagd dan het verslag van zijn dood. Ik zal hier dus eindigen. Ik voeg n ding toe, dat ik alles heb beschreven waar ik zelf bij ben geweest en wat ik meteen erna heb gehoord, op een moment dat de gebeurtenissen nog het meest naar waarheid worden verteld. Jij kunt er het meest wezenlijke uit kiezen, want een brief is iets anders dan een geschiedwerk, voor een vriend schrijven iets anders dan voor het grote publiek. Gegroet. Plinius schreef Tacitus nog een tweede brief i.v.m. de uitbarsting van de Vesuvius (Ep. VI, 20), waarin hij de belevenissen van zijn moeder en zichzelf te Misenum beschreef. Ze bleven lange tijd wachten op Plinius Maior, maar toen de aardschokken te hevig werden en de gebouwen begonnen te scheuren, vluchtten ze naar het platteland. Daar werden ze overdekt door een dichte asregen, terwijl ze in de verte de vlammen en de vuurzee van de Vesuvius konden zien. Uiteindelijk konden ze naar Misenum terugkeren op 27 augustus en ontvingen daar bericht van de dood van Plinius Maior.