HC VIN CNG NGH BU CHNH VIN THNG

-------------

SCH HNG DN HC TP

KINH T V M
Bin son : Ths. TRN TH HA

Lu hnh ni b

H NI - 2006

LI NI U
Kinh t v m l mt mn kinh t c s, cp n cc l thuyt v cc phng php phn tch s vn ng ca cc mi quan h kinh t trn bnh din tng th nn kinh t. L mn khoa hc nn tng, c s cho cc khoa hc kinh t chuyn ngnh khc. Nn kinh t quc dn, bao gm nhiu th trng, nhiu thnh phn kinh t, nhiu b phn cu thnh c lin quan mt thit vi nhau. Mi bin ng ca mt th trng, mt thnh phn, mt b phn u tc ng n cc cn bng tng th ca nn kinh t. Kinh t v m quan tm n nhng mi quan h tng th ny nhm pht hin, phn tch v m t bn cht ca cc bin i kinh t, tm ra cc nguyn nhn gy nn s mt n nh nh hng ti hiu qu ca ton b nn kinh t. Cng t kinh t v m nghin cu, a ra cc chnh sch v cng c tc ng vo nn kinh t nhm t c cc mc tiu kinh t ca nn kinh t nh: tng trng kinh t, n nh kinh t v phn phi cng bng. Vi tp ti liu Sch hng dn hc tp mn kinh t v m cho i tng i hc o to t xa c kt cu thnh 8 chng: - Chng 1: Mt s vn c bn v kinh t hc - Chng 2: Khi qut v kinh t hc v m - Chng 3: Tng sn phm v thu nhp quc dn - Chng 4: Tng cu v chnh sch ti kho - Chng 5: Tin t v chnh sch tin t - Chng 6: Tng cung v chu k kinh doanh - Chng 7: Tht nghip v lm pht - Chng 8: Kinh t v m ca nn kinh t m Nhm cung cp nhng kin thc c bn ca kinh t hc v m, tp ti liu ny c trnh by theo cch tip cn t t, phn tch kinh t c tin hnh vi nn kinh t khp kn n nn kinh t m. Mi chng c kt cu thnh 4 phn: Phn gii thiu chng nhm gii thiu khi qut ni dung ca chng v yu cu i vi ngi hc khi nghin cu chng . Phn ni dung chng, c bin son theo trnh t, kt cu ni dung ca mn hc mt cch c th, chi tit, n gin gip cho ngi hc c th nm bt ni dung mt cch nhanh chng. Phn tm tt ni dung v nhng vn cn nghi nh, nhm mc ch nhc li cc thut ng then cht, ni dung ct li ca chng. Phn bi tp v cu hi cng c l thuyt, phn ny gm cc cu hi cng c l thuyt, cu hi la chn cu tr li ng, gii thch v bi tp. y l phn luyn tp khi hc vin nghin cu song ni dung ca mi chng. Tp ti liu hng dn hc tp mn kinh t v m cho i tng i hc t xa, ln u tin c bin son, nn khng trnh khi nhng sai st. Rt mong nhn c cc kin ng gp ca bn c v cc thy c gio. Xin trn trng cm n! Tc gi Ths Trn Th Ho

Chng 1: Mt s vn c bn v kinh t hc

CHNG I: MT S VN C BN V KINH T HC
GII THIU
Chng ny cung cp nhng kin thc c bn v mt s khi nim, quy lut, cng c phn tch quan trng ca kinh t hc hin i, nhm gip cho sinh vin c c kin thc ban u v mn hc nh: Kinh t hc l g? cc c trng, i tng nghin cu v phng php nghin cu ca kinh t hc, s khc bit gia kinh t v m v kinh t vi m, s khc bit trong phng php nghin cu ca kinh t hc vi cc khoa hc kinh t khc. Cch thc t chc ca mt nn kinh t hn hp, cc chc nng c bn ca mt nn kinh t trong vic gii quyt cc vn kinh t nh sn xut ci g?; sn xut nh th no?; sn xut cho ai? Cc tc nhn trong nn kinh t hn hp, vai tr ca cc tc nhn trong nn kinh t v s nh hng qua li gia chng trong nn kinh t hn hp. Trong chng ny cng nhm trang b cho sinh vin mt s khi nim c bn ca kinh t hc nh cc yu t sn xut, gii hn kh nng sn xut, chi ph c hi. Mt s quy lut kinh t nh quy lut chi ph tng i ngy cng tng; quy lut thu nhp c xu hng gim dn;... Trang b cho sinh vin phng php phn tch cung cu ht nhn ca phn tch kinh t. Vic xc nh gi c, sn lng thng qua cung, cu; xc nh mc sn lng v gi c cn bng; cc nhn t nh hng n cung, cu, s thay i im cn bng khi cung, cu thay i. Sau khi nghin cu chng ny sinh vin cn phi t c cc yu cu sau: 1. Sinh vin phi nm vng cc khi nim, phm tr l thuyt 2. Phi vn dng l thuyt gii quyt cc bi tp di cc dng: Phn tch gii hn kh nng sn xut Xc nh chi ph c hi ca cc quyt nh kinh t Phn tch cung cu

NI DUNG
1.1. KHI NIM, NHNG C TRNG V PHNG PHP LUN NGHIN CU CA KINH T HC. 1.1.1. Khi nim kinh t hc. Kinh t hc l mn khoa hc ra i cch y hn hai th k. T n nay kinh t hc tri qua nhiu giai on pht trin, do cng xut hin kh nhiu cc nh ngha v kinh t hc. Sau y xin trnh by 3 khi nim v kinh t hc c nhiu nh kinh t hin nay s dng. 5

Chng 1: Mt s vn c bn v kinh t hc (1). Kinh t hc l mn hc nghin cu xem x hi s dng nh th no ngun ti nguyn khan him sn xut ra nhng hng ho cn thit v phn phi cho cc thnh vin trong x hi. (2). Kinh t hc l mn khoa hc nghin cu hot ng ca con ngi trong sn xut v tiu th hng ho. (3). Kinh t hc l mn khoa hc nghin cu vic la chn cch s dng hp l nht cc ngun lc sn xut ra hng ho v dch v nhm tho mn cao nht nhu cu cho mi thnh vin trong x hi. Kinh t hc c quan h cht ch vi nhiu mn khoa hc khc nh: trit hc, kinh t chnh tr hc, s hc, x hi hc,... v c bit c lin quan cht ch vi ton hc v thng k hc. Kinh t hc c chia lm 2 phn ngnh ln l kinh t hc vi m v kinh t hc v m - Kinh t v m nghin cu hot ng ca ton b tng th rng ln ca ton b nn kinh t nh: Tng trng kinh t, s bin ng ca gi c (lm pht), vic lm ca c quc gia (tht nghip), cn cn thanh ton v t gi hi oi,... V d: Nn kinh t Vit Nam nm 2004 tng trng 7,2%, lm pht 8%, cn cn thng mi cn bng,... y l tn hiu phn nh nn kinh t ca Vit Nam ang trn pht trin,... - Kinh t vi m nghin cu s hot ng ca cc cc t bo kinh t trong nn kinh t l cc doanh nghip, h gia nh, nghin cu nhng yu t quyt nh gi c, s lng sn phm,... trong cc th trng ring l. V d: Trn th trng H Ni, vo dp tt nguyn n 2005, hng thu sn c tiu th mnh, do gi c th tng nh. Tu theo cch thc s dng, kinh t hc c chia thnh hai dng kinh t hc l kinh t hc thc chng v kinh t hc chun tc. Kinh t hc thc chng l tr li cu hi: L bao nhiu? l g? Nh th no?; cn kinh t hc chun tc l tr li cu hi: Nn lm ci g?, Lm nh th no?... Mi vn kinh t c th u thng c tin hnh t kinh t hc thc chng ri chuyn sang kinh t hc chun tc. Kinh t hc thc chng l vic m t v phn tch s kin, nhng mi quan h trong nn kinh t .V d: hin nay, t l lm pht l bao nhiu? nu tng trng kinh t l 8% th t l lm pht s thay i th no? Kinh t hc chun tc cp n cch thc, o l c gii quyt bng s la chn. V d: T l lm pht n mc no th c th chp nhn c? C nn tng t l li sut ngn hng khng?... 1.1.2. Nhng c trng c bn ca kinh t hc (1) Kinh t hc nghin cu s khan him cc ngun lc mt cch tng i vi nhu cu kinh t x hi. y l c trng kinh t c bn gn lin vi tin nghin cu v pht trin ca mn kinh t hc. Khng th sn xut mt loi hng ho no tho mn y mi nhu cu ca con ngi c.V nhu cu th a dng, cn ngun lc th hu hn do cn phi cn i, la chn. 6

Chng 1: Mt s vn c bn v kinh t hc (2) Tnh hp l ca kinh t hc c trng ny th hin ch, khi phn tch hoc l gii mt s kin kinh t no , cn phi da trn cc gi thit hp l nht nh v din bin ca s kin kinh t ny. Tuy nhin, cn lu rng tnh cht hp l ch c tnh cht tng i v n ph thuc vo iu kin mi trng ca s kin kinh t. V d 1: Mun phn tch hnh vi ngi tiu dng mun mua th g? s lng l bao nhiu? th kinh t hc gi nh h tm cch mua c nhiu hng ho dch v nht trong s thu nhp hn ch ca mnh. V d 2: phn tch xem doanh nghip s sn xut ci g, bao nhiu? bng cch no? c th gi nh rng doanh nghip s tm cch ti a ho li nhun trong gii hn ngun lc ca doanh nghip. (3) Kinh t hc l mt b mn nghin cu mt lng Vi c trng ny kinh t hc th hin kt qu nghin cu kinh t bng cc con s c tm quan trng c bit. Khi phn tch kt qu ca cc hot ng ch nhn nh n tng ln hay gim i th cha m phi thy c s bin i ca n nh th no l bao nhiu? V d: Kt qu kinh doanh ca doanh nghip A nm 2005 l kh quan, cha , cha thy c iu g. M kh quan nh th no? phi c lng ho thng qua cc chi tiu kinh t nh: Doanh thu tng 20% so vi nm 2004 vi mc tng 400 t ng; li nhun tng 22% so vi nm 2004, mc tng tng l 150 t ng,... (4) Tnh ton din v tnh tng hp c trng ny ca kinh t hc l khi xem xt cc hot ng v s kin kinh t phi t n trong mi lin h vi cc hot ng, s kin kinh t khc trn phng din ca mt nn kinh t thm ch c nhng s kin phi t trong mi quan h quc t. V d: Trong giai on 2000- 2005 nn kinh t Vit Nam c mc tng trng cao n nh. c c s ca nhn nh ny nh nghin cu phi c s liu l gii, chng minh iu l tc tng trng bnh qun hng nm ca Vit Nam l 7%, lm pht t 6-8%/ nm,... v tc tng trng ca cc nc khc trong khu vc v trn th gii. (5) Kt qu nghin cu ca kinh t hc ch xc nh c mc trung bnh. V cc kt qu ny ph thuc rt nhiu vo cc yu t khc nhau nh hng ti ch tiu kinh t nghin cu, trong c rt nhiu yu t ch c th xc nh c xu hng nh hng m khng th xc nh c mc nh hng. 1.1.3. Phng php lun nghin cu kinh t hc C th khi qut phng php lun nghin cu ca kinh t hc thng qua 4 giai on nh sau: (1). Khi nghin cu cc hin tng kinh t cc nh kinh t thng dng phng php quan st. V cc hin tng kinh t ht sc phc tp, thng xuyn bin ng, chu nh hng ca rt nhiu nhn t khch quan v ch quan. Cc quan h kinh t rt v hnh, m chung ta ch c th suy on thng qua cc biu hin bn ngoi th trng ca n 7

Chng 1: Mt s vn c bn v kinh t hc V d: Mun nghin cu v lm pht ca thi k no , th phi quan st s thay i gi c ca tt cc hng ho ang c giao dch trn th trng ca thi k . (2). Thu thp cc s liu phc v cho mc tiu nghin cu V d: Mun bit lm pht hin nay l bao nhiu, phi l nguy c cha th cn phi c s liu, cn c ban u phn tch. S liu tin hnh nghin cu lm pht l s liu v nn kinh t tng trng hay suy thoi, mc gi c chung ca cc hng ho v dch v trong nn kinh t, ... (3) Tin hnh phn tch vi cc phng php phn tch thch hp Mi mt s kin kinh t, mi mt ch tiu kinh t s c cch phn tch khc nhau, c th dng phng php phn tch ny hay phng php phn tch khc, hoc kt hp ca mt s phng php phn tch. Kinh t hc ngoi nhng phng php ca cc khoa hc kinh t ni chung, th kinh t hc s dng cc phng php php phn tch c th. l nhng phng php tru tng ho, bc tch cc nhn t khng nh nghin cu (c nh cc nhn t ny) xem xt cc mi quan h kinh t gia cc bin s c bn lin quan trc tip ti s kin nghin cu. V d nh l phng php thng k, m hnh ton, kinh t lng, phng php cn bng tng th v cn bng b phn,... (4) Rt ra cc kt lun i chiu vi thc t, pht hin ra im bt hp l, ra cc gi thit mi ri li kim nghim bng thc t. Qu trnh ny lp i lp li ti khi no kt qu rt ra st thc vi thc t, khi qu trnh nghin cu mi kt thc. 1.2. T CHC KINH T CA MT NN KINH T HN HP 1.2.1. Ba chc nng c bn ca mt nn kinh t Tt c cc nn kinh t quc dn, trong mi giai on pht trin u phi thc hin ba chc nng c bn sau: (1) Sn xut ra nhng hng ho v dch v no? vi s lng bao nhiu? C s ca chc nng ny l s khan him cc ngun lc so vi nhu cu ca x hi. Nhim v ch yu m ca bt k nn kinh t no cng cn phi gii quyt l gim n mc ti thiu s lng ph trong vic sn xut ra nhng sn phm khng cn thit, v tng cng n mc ti a nhng sn phm cn thit. (2) Cc hng ho v dch v c sn xut ra nh th no Vic gii quyt ng n vn ny thng thng ng ngha vi vic s dng s lng u vo t nht sn xut ra s lng sn phm u ra nht nh. (3) Hng ho v dch v c sn xut ra cho ai? hay sn phm quc dn c phn phi th no cho cc thnh vin trong x hi. Ba vn nu trn l nhng chc nng nng m bt k nn kinh t no cng phi thc hin, bt k hnh thc hay trnh pht trin ca n nh th no. Tt c cc chc nng ny u mng tnh la chn, v cc ngun lc sn xut ra sn phm u khan him. C s cho s la chn ny l: - Tn ti cc cch s dng khc nhau cc ngun lc trong vic sn xut ra cc sn phm khc nhau. V d: Sn xut sn phm dt may cn u vo l (lao ng ngnh dt may, my may, vi, si,...); cn sn xut t cn (lao ng ngnh c kh ch to, thp,...). 8

Chng 1: Mt s vn c bn v kinh t hc - Tn ti cc phng php khc nhau sn xut ra sn phm c th. V d cng l may mc nhng phng php th cng khc vi t ng ho. - Tn ti cc phng php khc nhau phn phi hng ho v thu nhp cho cc thnh vin trong x hi. V d: Tham gia sn xut ra sn phm, ngi lao ng nhn c tin cng tin lng; doanh nghip nhn c li nhun, Nh nc thu c cc khon thu. Cc thnh vin trong x hi nhn c bao nhiu l do c ch phn phi mi thi k, mi quc gia. Nhng cch thc gii quyt ba vn kinh t c bn trn trong mt nc c th s tu thuc vo lch s, h t tng, v chnh sch kinh t cu Quc gia ny. 1.2.2. T chc kinh t ca mt nn kinh t hn hp Cc h thng kinh t khc nhau c nhng cch t chc kinh t khc nhau thc hin ba chc nng c bn ca nn kinh t. Lch s pht trin ca loi ngi cho thy c cc kiu t chc sau: (1) Nn kinh t tp qun truyn thng: ku t chc ny tn ti di thi cng x nguyn thu. Trong x hi ny, cc vn kinh t c bn l sn xut ci g? sn xut nh th no? phn phi cho ai? c quyt nh theo tp qun truyn thng t th h trc sang th h sau. T cung, t cp; cn ci g th sn xut ci bng t liu sn xut ca chnh mnh, khng cn trao i. (2) Nn kinh t ch huy (k hoch ho tp trung): l nn kinh t gii quyt ba vn knh t c bn u do Nh nc quyt nh, cn i. Vic sn xut ci g? sn xut nh th no? phn phi cho ai u c thc hin theo k hoch tp trung thng nht ca Nh nc. (3) Nn kinh t th trng: trong nn kinh t ba chc nng c bn l sn xut ci g? sn xut nh th no? sn xut cho ai? c thc hin thng qua c ch th trng, do th trng quyt nh. Trong cc c nhn ngi tiu dng, v cc doanh nghip tc ng qua li ln nhau trn th trng xc nh mt h thng gi c, th trng, li nhun, thu nhp,... (4) Nn kinh t hn hp: cc h thng kinh t hin nay, khng mang nhng hnh thc kinh t thun tu nh th trng, chi huy hay t nhin, m l s kt hp cc nhn t ca cc loi hnh kinh t. V iu gi l nn kinh t hn hp. Trong nn kinh t hn hp cc th ch cng cng v t nhn u c vai tr kim sot kinh t. Thng qua bn tay v hnh ca th trng v bn tay hu hnh ca Nh nc. Cc nh kinh t chia cc tc nhn trong nn kinh t hn hp thnh 4 nhm, nhm gii thch hnh vi v phng thc thc hin cc chc nng ch yu ca tng nhm. Cc nhm ny tc ng qua li ln nhau to thnh mt h thng kinh t hn hp. Trong nn kinh t hn hp, c ch th trng s xc nh gi c v sn lng trong nhiu lnh vc cn Chnh ph s iu tit th trng thng qua thu, chi tiu ca Chnh ph, lut php,... M hnh kinh t hn hp ca tng nc c th khc nhau, tu thuc vo mc can thip ca Chnh ph vo nn kinh t, v i vi th trng. 1.2.2.1. Ngi tiu dng cui cng Ngi tiu dng cui cng l tt c cc c nhn v h gia nh, h mua hng ho v dch v tho mn nhng nhu cu tiu dng ca h: V d nh mua lng thc, thc phm n, mua qun o mc,.... Ngi tiu dng cui cng c nh hng rt ln n vic quyt nh sn xut 9

Chng 1: Mt s vn c bn v kinh t hc ci g trong nn kinh t v h mua v tiu dng phn ln cc sn phm ca nn kinh t. Hnh vi mua ca ngi tiu dng b thc y bi mt s yu t chung no , v ngi ta c th d on vi mc tin cy nht nh. Yu t c bn trong yu t chung l ngi tiu dng mun tho mn ti a nhu cu ca h vi thu nhp hn ch. 1.2.2.2. Cc doanh nghip Cc doanh nghip l ngi sn xut ra hng ho v dch v cung cp cho x hi, mc ch ca h khi thc hin ba chc nng c bn sn xut ci g? sn xut nh th no? sn xut cho ai? l thu c li nhun cao nht trong gii hn ngun lc ca mnh. 1.2.2.3. Chnh ph Trong nn kinh t hn hp Chnh ph ng thi va l ngi sn xut v va l ngi tiu dng nhiu hng ho dch v. Chnh ph tiu dng phc v vai tr qun l iu hnh ca Chnh ph. Chnh ph l ngi sn xut cng ging nh doanh nghip t nhn, nhng n phc tp hn nhiu bi vai tr qun l kinh t ca Chnh ph v c th phc ho thng qua 3 chc nng ch yu sau: (1). Chc nng hiu qu: + bo m cho hot ng kinh doanh ca cc doanh nghip c hiu qu, sn xut pht trin th Nh nc phi a ra cc o lut nh l chng c quyn, chng p gi, thu,... + hn ch tc ng t bn ngoi th Chnh ph, cn phi t ra cc lut l ngn chn cc tc ng tiu cc nh: nhim mi trng, hu hoi ti nguyn,... (2). Chc nng cng bng Trong nn kinh t th trng hng ho c phn phi cho ngi c nhiu tin mua nht ch khng phi cho ngi c nhu cu ln nht. Do vy, bo m s cng bng trong x hi, th Chnh ph phi a ra cc chnh sch phn phi li thu nhp. V d nh h thng thu thu nhp, bo him, tr cp,... (3). Chc nng n nh Chnh ph cn phi thc hin chc nng kinh t v m l duy tr s n nh kinh t. Lch s pht trin ca ch ngha t bn cho thy c thi k tng trng th lm pht tng vt, trong thi k suy thoi nng n th tht nghip li cao dn n nhng s thng trm ca chu k kinh t. Chnh ph c th s dng cc chnh sch, cng c ca mnh tc ng n sn lng v vic lm, lm gim bt cc giao ng ca chu k kinh doanh. 1.2.2.4. Ngi nc ngoi Cc c nhn, cc doanh nghip, Chnh ph nc ngoi tc ng n cc hot ng kinh t din ra mt nc thng qua vic mua bn hng ho v dch v, vay mn, vin tr v u t nc ngoi. Trong mt s nc c nn kinh t kh m th ngi nc ngoi c vai tr kh quan trng.

10

Chng 1: Mt s vn c bn v kinh t hc 1.3. MT S KHI NIM C BN CA KINH T HC 1.3.1. Yu t sn xut, gii hn kh nng sn xut, chi ph c hi 1.3.1.1. Cc yu t sn xut Yu t sn xut l u vo ca qu trnh sn xut v c phn chia thnh 3 nhm: (1). t ai v ti nguyn thin nhin: bao gm ton b t dng cho canh tc, xy dng nh , ng s,... cc loi nhin liu, khong sn, cy ci,... (2). Lao ng L nng lc ca con ngi c s dng theo mt mc nht nh trong qu trnh sn xut. Ngi ta o lng lao ng bng thi gian ca lao ng c s dng trong qu trnh sn xut. (3) T bn: L my mc, ng s, nh xng,... c sn xut ra ri c s dng sn xut ra cc hng ho khc. Vic tch lu cc hng ho t bn trong nn kinh t c mt vai tr rt quan trng trong vic nng cao hiu qu ca sn xut. 1.3.1.2. Gii hn kh nng sn xut Khi xem xt mt nn kinh t vi s lng cc yu t sn xut v trnh cng ngh cho trc. Khi quyt nh sn xut ci g? sn xut nh th no?, nn kinh t phi la chn xem cc yu t hn ch ny c phn phi nh th no gia rt nhiu cc hng ho khc nhau c sn xut ra. n gin, gi s rng ton b ngun lc ca nn kinh t ch tp trung vo sn xut 2 loi hng ho l thc n v qun o. s dng ht ngun lc ca nn kinh t, th c th c cc cch la chn t hp thc n v qun o trong bng 1.1 sau y sn xut. Bng 1.1 Nhng kh nng sn xut thay th khc nhau Kh nng A B C D E F Lng thc (tn) 0 1 2 3 4 5 Qun o (ngn b) 7,5 7 6 4,5 2,5 0

Biu din nhng kh nng ny trn th v ni nhng im ny li ta c ng gii hn kh nng sn xut.

11

Chng 1: Mt s vn c bn v kinh t hc Qun o

A 7.5

B C D M

F 5 Thc phm

Hnh 1.1: ng gii hn kh nng sn xut Phng n la chn A l phng n ton b ngun lc ch sn xut qun n, ti y s lng qun o c sn xut ra l nhiu nht, cn thc phm bng 0. Ti phng n F ton b ngun lc ch tp trung sn xut lng thc v thc phm bng 5 l nhiu nht cn qun o bng khng. Dc theo ng cong t phng n A n phng n F th qun o gim i v lng thc tng ln. Phng n sn xut A,B,C,D,E,F l nhng phng n c hiu qu v s dng ht ngun lc, v ti mun tng mt n v sn phm u ra l qun o th phi ct gim i nhng n v sn phm u ra l lng thc. Phng n M l phng n sn xut khng c hiu qu v cha s dng ht ngun lc v ti M mun tng qun o th khng cn phi ct gim lng thc v cn ngun lc. Phng n N l phng n khng th t c ca nn kinh t v x hi khng ngun lc. Vy ng gii hn kh nng sn xut l mt ng biu din tp hp tt c cc phng n sn xut c hiu qu; phng n sn xut c hiu qu l phng n m ti mun tng mt n v sn phm u ra no d th buc phi ct gim i nhng n v sn phm u ra khc. Trong mt khong thi gian nht nh, mi mt nn kinh t c mt ng gii hn kh nng sn xut. Khi cc yu t sn xut thay i th ng gii hn kh nng sn xut cng thay i theo. Nu ngun lc c m rng th ng gii hn kh nng sn xut dch chuyn sang bn phi, khi ngun lc sn xut b thu hp li th ng gii hn kh nng sn xut s dch chuyn v pha bn tri. 1.3.1.3. Chi ph c hi Trong mt gii hn ngun lc, ti mt thi im c th c nhiu phng n la chn l cc c hi c th c. Khi chng ta la chn mt phng no v tin hnh thc hin theo 12

Chng 1: Mt s vn c bn v kinh t hc phng n th s c cc phng n khc, c hi khc b b qua. Trong cc c hi b b qua c hi no mng li thu nhp ln nht, c hi chnh l chi ph c hi ca phng n la chn.Vy chi ph c hi l chi ph ln nht ca cc phng n b b l. V d: mt ngi c lng tin l 100 triu ng, ngi ny c cc c hi s dng s tin ny l: Phng n 1: tit kim gia nh v thu nhp tng thm bng 0; phng n 2: gi tin tit kim ti ngn hng, thu nhp tng thm 6 triu ng; phng n 3: s dng tin mua tri phiu, thu nhp tri phiu l 8 triu ng; phng n 4: gp vn kinh doanh d kin cui nm thu c 10 triu ng li nhun. Ngi ny chn phng n 2 l gi tin tit kim ti ngn hng, vy cc phng n b b qua l phng n 1,3,4. Chi ph c hi ca vic la chn phng n 2 l phng n 4 vi chi ph l 10 triu ng. 1.3.2. Quy lut thu nhp gim dn v quy lut chi ph tng i ngy cng tng. (1). Quy lut thu nhp gim dn c pht biu nh sau: S lng sn phm u ra c thm s ngy cng gim nu lin tip b thm tng n v yu t u vo bin i no vi cc yu t u vo khc cha thay i. (2). Quy lut chi ph tng i ngy cng tng c pht biu nh sau: c thm mt s bng nhau v mt mt hng no th x hi phi hi sinh ngy cng nhiu s lng mt hng khc. 1.4. PHN TCH CUNG - CU 1.4.1. Phn tch cu 1.4.1.1. Khi nim cu Cu l s lng hng ho v dch v no m ngi mua mun mua, c kh nng mua, sn sng mua ng vi tng mc gi trong mt khong thi gian no vi cc nhn t nh hng n cu khc cha thay i. 1.4.1.2. Cc nhn t nh hng n cu Cc nhn t nh hng n cu l cc nhn t, khi bn thn n thay i, th s lm cho lng cu thay i theo. Cc nhn t nh hng n cu c chia l 2 nhm. - Nhm ni sinh: l cc nhn t khi thay i lm cho bn thn ng cu thay i. Cc nhn t ny l nhn t quyt nh hnh dng, xu hng ca ng cu. V d nh nhn t gi (P) - Nhm ngoi sinh: L nhm nhn t khi thay i, th bn thn ng cu khng thay i m ch dch chuyn sang phi nu lng cu tng hoc sang tri nu lng cu gim. V d nh: thu nhp; tm l ngi tiu dng; chnh sch ca Nh nc, gi c hng ho lin quan;... 1.4.1.3. Hm s cu Cu l mt hm s biu din mi quan h gia lng cu v cc nhn t nh hng n cu: QD = f (P, Plinquan, TN, CS, TL,....) Trong : QD l lng cu; P gi c ca bn thn hng ho; Plinquan l gi c hng ho lin quan 13

Chng 1: Mt s vn c bn v kinh t hc TN: thu nhp ca dn chung CS: chnh sch ca Chnh ph TL: tm l thi quen ca ngi tiu dng. ... 1.4.1.4. Biu cu Biu cu l mt bng s liu m t mi quan h gia lng hng ho m ngi tiu dng mua ng vi tng mc gi. V d: Biu cu v sn phm A trn th trng H Ni thnh 12 nm 2005 Gi bn (P) n v tnh (triu ng) Lng cu (Q) n v tnh (sn phm) 1.4.1.5. ng cu ng cu l ng biu din mi quan h gia lng cu v gi c ca mt hng ho, dch v no trn mt trc to . Trc tung phn nh gi, trc honh phn nh lng cu. Ni cch khc ng cu m t biu cu trn th. V d: M t biu cu ca sn phm A trn th trng H Ni thng 12 nm 2005 bng th, th y l ng cu sn phm A trn th trng H Ni thng 12 nm 2005. ng cu c dc m th hin khi gi c tng th lng cu gim v ngc li. ng cu dch chuyn sang tri (D) khi cc nhn t ngoi sinh lm gim lng cu. ng cu dch chuyn sang phi (D) khi cc nhn t ngoi sinh thay i lm cho lng cu tng. 1.4.1.6. Lut cu Lut cu th hin mi quan h t l nghch gia gi c v lng cu i vi hng ho thng thng (P Q ;P Q ) 1.4.2. Phn tch cung (1). Khi nim cung: cung l s lng hng ho, dch v no m doanh nghip c kh nng sn xut v bn ra ng vi tng mc gi v trong mt gii hn ngun lc nht nh. (2). Cc nhn t nh hng n cung: cc nhn t nh hng n cung l cc nhn t khi n thay i s lm cho lng cung thay i theo. Cc nhn t nh hng n cung c th chia ra lm 2 nhm: 14 P 50 18 40 20 30 24 20 30 10 40

50 40 30 20 10 0 10 20 30 40 Q D D D

Chng 1: Mt s vn c bn v kinh t hc Nhm nhn t ni sinh: l nhng nhn t quyt nh ng cung ca doanh nghip. Nhn t ny thay i th ng cung cng thay i theo. Nhm nhn t ngoi sinh: l nhng nhn t khi n thay i th ch lm ng cung dch chuyn sang phi nu lng cung tng; lm ng cung dch chuyn sang tri nn n lm cho lng cung gim. (3). Hm s cung: Cung l mt hm s biu din mi quan h gia lng cung v cc nhn t nh hng n cung. QS =f (P, Puvo, CN, L,CS,...) Trong : QS: lng cung sn phm no P: gi c ca bn thn hng ho Puvo: gi c ca cc yu t u vo CN: cng ngh sn xut L: lc lng lao ng CS: chnh sch ca Chnh ph tc ng vo nn kinh t. ... (4). Biu cung: Biu cung l mt bng s liu m t mi quan h gia lng hng ho m doanh nghip c th sn xut v bn ra vi tng mc gi. V d: Biu cung v sn phm A trn th trng H Ni thnh 12 nm 2005 Gi bn (P) n v tnh (triu ng) Lng cung (Q) n v tnh (sn phm) 10 0 20 10 30 20 40 30 50 40

(5). ng cung: ng cung l ng biu din mi quan h gia lng cung v gi c trn mt trc to trc tung phn nh gi c, trc honh phn nh lng cung. ng cung chnh l phn nh biu cung trn th (P,Q). V d: M t ng cung ca sn phm trn th trng H Ni thng 12 nm 2005

15

Chng 1: Mt s vn c bn v kinh t hc P

50 S 40 30 20 10 0 10 20 30 40 Q
ng cung ca sn phm c dc dng gi tng th lng tng, khi cc nhn t khc thay i lm cho lng cung gim th ng cung dch chuyn sang tri; khi cc nhn t khc thay i lm cho lng cung tng th ng cung dch chuyn sang phi. (6) Lut cung: pht biu gi c v lng cung c mi quan h t l thun. Gi tng th lng cung tng (P Q ;P Q ). 1.4.3. Cn bng cung cu Khi nim im cn bng: im cn bng l im m ti lng cung bng vi lng cu xc nh mc gi c chung, gi c th trng. Q* = QS = QD; P* = PS = PD C th biu din ng cung v ng cu trn mt trc to (P,Q), khi im cn bng l im va nm trn ng cung v va nm trn ng cu.

P D P1 P* A E B S

P2

16

QC QA
B B B B

Q*
P P

QB
B B

QD
B B

Chng 1: Mt s vn c bn v kinh t hc Cn bng ca th trng ch l mt trng thi E(P*,Q*), trn thc t khi gi c cao hn gi th trng P1 > P* khi lng cung l QB, lng cu l QA; QB> QA c mt lng d tha hng ho trn th trng l Q = QB - QA chnh lng d tha ny dn n cnh tranh gia ngi bn vi ngi bn lm gi c gim xung ti P*. Nu gi trn th trng l P2 < P*, khi lng cu (QC) nh hn lng cung (QD). QC< QD mt mc Q = QD QC, y l lng thiu ht hng ho trn th trng dn n cnh tranh gia ngi mua vi ngi mua lm cho gi c tng ln t P2 ti P*.
B B

TM TT NI DUNG
1. Khi nim kinh t hc: Kinh t hc l mn hc nghin cu xem x hi s dng nh th no ngun ti nguyn khan him sn xut ra nhng hng ho cn thit v phn phi cho cc thnh vin trong x hi. 2. Kinh t hc c quan h cht ch vi nhiu mn khoa hc khc nh: Trit hc, kinh t chnh tr hc, s hc, x hi hc,... v c bit c lin quan cht ch vi ton hc v thng k hc. 3. Kinh t hc c chia lm 2 phn ngnh ln l kinh t hc vi m v kinh t hc v m 4. Tu theo cch thc s dng, kinh t hc c chia thnh hai dng kinh t hc l kinh t hc thc chng v kinh t hc chun tc. 5. Nhng c trng c bn ca kinh t hc: - Kinh t hc nghin cu s khn him cc ngun lc mt cch tng i vi nhu cu kinh t x hi. - Tnh hp l ca kinh t hc - Kinh t hc l mt b mn nghin cu mt lng - Tnh ton din v tnh tng hp - Kt qu nghin cu ca kinh t hc ch xc nh c mc trung bnh. - Phng php lun nghin cu kinh t hc 6. C th khi qut phng php lun nghin cu ca kinh t hc thng 4 giai on nh sau: - Khi nghin cu cc hin tng kinh t cc nh kinh t thng dng phng php quan st. - Thu thp cc s liu phc v cho mc tiu nghin cu - Tin hnh phn tch vi cc phng php phn tch thch hp - Rt ra cc kt lun i chiu vi thc t, pht hin ra im bt hp l, ra cc gi thit mi ri li kim nghim bng thc t. Qu trnh ny lp i lp li ti khi no kt qu rt ra st thc vi thc t, khi qu trnh nghin cu mi kt thc. 7. T chc kinh t ca mt nn kinh t hn hp - Tt c cc nn kinh t quc dn, trong mi giai on pht trin u phi thc hin ba chc nng c bn sau: + Sn xut ra nhng hng ho v dch v no? vi s lng bao nhiu? 17

Chng 1: Mt s vn c bn v kinh t hc + Cc hng ho v dch v c sn xut ra nh th no + Hng ho v dch v c sn xut ra cho ai? hay sn phm quc dn c phn phi th no cho cc thnh vin trong x hi. - Nn kinh t hn hp: cc h thng kinh t hin nay, khng mang nhng hnh thc kinh t thun tu nh th trng, chi huy hay t nhin, m l s kt hp cc nhn t ca cc loi hnh kinh t. V iu gi l nn kinh t hn hp. Trong nn kinh t hn hp cc th ch cng cng v t nhn u c vai tr kim sot kinh t. Thng qua bn tay v hnh ca th trng v bn tay hu hnh ca Nh nc. Cc nh kinh t chia cc tc nhn trong nn kinh t hn hp thnh 4 nhm, nhm gii thch hnh vi v phng thc thc hin cc chc nng ch yu ca tng nhm. Cc nhm ny tc ng qua li ln nhau to thnh mt h thng kinh t hn hp. a. Ngi tiu dng cui cng: Ngi tiu dng cui cng l tt c cc c nhn v h gia nh, h mua hng ho v dch v tho mn nhng nhu cu tiu dng ca h. b. Cc doanh nghip: Cc doanh nghip l ngi sn xut ra hng ho v dch v cung cp cho x hi, mc ch ca h khi thc hin ba chc nng c bn sn xut ci g? sn xut nh th no? sn xut cho ai? l thu c li nhun cao nht trong gii hn ngun lc ca mnh. c. Chnh ph: Trong nn kinh t hn hp Chnh ph ng thi va l ngi sn xut v va l ngi tiu dng nhiu hng ho dch v. Chnh ph tiu dng phc v vai tr qun l iu hnh ca Chnh ph. Chnh ph l ngi sn xut cng ging nh doanh nghip t nhn, nhng n phc tp hn nhiu bi vai tr qun l kinh t ca Chnh ph d. Ngi nc ngoi: Cc c nhn, cc doanh nghip, Chnh ph nc ngoi tc ng n cc hot ng kinh t din ra mt nc thng qua vic mua bn hng ho v dch v, vay mn, vin tr v u t nc ngoi. 8. Cc yu t sn xut:Yu t sn xut l u vo ca qu trnh sn xut v c phn chia thnh 3 nhm: - t ai v ti nguyn thin nhin - Lao ng - T bn 9. Gii hn kh nng sn xut: ng gii hn kh nng sn xut l mt ng biu din tp hp tt c cc phng n sn xut c hiu qu; phng n sn xut c hiu qu l phng n m ti mun tng mt n v sn phm u ra no th buc phi ct gim i nhng n v sn phm u ra khc. 10. Chi ph c hi: Chi ph c hi l chi ph ln nht ca cc phng n b b l. 11. Quy lut thu nhp gim dn c pht biu nh sau: S lng sn phm u ra c thm s ngy cng gim nu lin tip b thm tng n v yu t u bin i vo no vi cc yu t u vo khc cha thay i. 12. Quy lut chi ph tng i ngy cng tng c pht biu nh sau: c thm mt s bng nhau v mt mt hng no th x hi phi hi sinh ngy cng nhiu s lng mt hng khc. 13. Khi nim cu: Cu l s lng hng ho v dch v no m ngi mua mun mua, c kh nng mua, sn sng mua ng vi tng mc gi trong mt khong thi gian no vi cc nhn t nh hng n cu khc cha thay i. 18

Chng 1: Mt s vn c bn v kinh t hc 14. Hm s cu: Cu l mt hm s biu din mi quan h gia lng cu v cc nhn t nh hng n cu: QD = f (P, Plinquan, TN, CS, TL,....) Trong : QD l lng cu; P gi c ca bn thn hng ho; Plinquan l gi c hng ho lin quan TN: thu nhp ca dn chung CS: chnh sch ca Chnh ph TL: tm l thi quen ca ngi tiu dng. ... 15. Biu cu: Biu cu l mt bng s liu m t mi quan h gia lng hng ho m ngi tiu dng mua ng vi tng mc gi. 16. ng cu: ng cu l ng biu din mi quan h gia lng cu v gi c ca mt hng ho, dch v no trn mt trc to . Trc tung phn nh gi, trc honh phn nh lng cu. Ni cch khc ng cu m t biu cu trn th. 17. Lut cu: Lut cu th hin mi quan h t l nghch gia gi c v lng cu i vi hng ho thng thng (P Q ;P Q ) 18. Khi nim cung: Cung l s lng hng ho, dch v no m doanh nghip c kh nng sn xut v bn ra ng vi tng mc gi v trong mt gi hn ngun lc nht nh. 19. Hm s cung: Cung l mt hm s biu din mi quan h gia lng cung v cc nhn t nh hng n cung. QS =f (P, Puvo, CN, L,CS,...) Trong : QS: lng cung sn phm no P: gi c ca bn thn hng ho Puvo: gi c ca cc yu t u vo CN: cng ngh sn xut L: lc lng lao ng CS: chnh sch ca Chnh ph tc ng vo nn kinh t. ... 20. Biu cung: Biu cung l mt bng s liu m t mi quan h gia lng hng ho m doanh nghip c th sn xut v bn ra vi tng mc gi. 21. ng cung: ng cung l ng biu din mi quan h gia lng cung v gi c trn mt trc to trc tung phn nh gi c, trc honh phn nh lng cung. ng cung chnh l phn nh biu cung trn th (P,Q). 22. Lut cung: Pht biu gi c v lng cung c mi quan h t l thun. Gi tng th lng cung tng (P Q ;P Q ) 23. Cn bng cung cu: im cn bng l im m ti lng cung bng vi lng cu xc nh mc gi c chung, gi c th trng. 19

Chng 1: Mt s vn c bn v kinh t hc

CU HI V BI TP
CU HI L THUYT 1. Kinh t hc l g? s khc nhau gia kinh t vi m v kinh t v m. 2. Th no l nn kinh t hn hp? Cc tc nhn trong nn kinh t hn hp, tc ng qua li gia chng? 3. Gii hn kh nng sn xut l g? cho v d minh ho. 4. Chi ph c hi, ngha kinh t ca chi ph c hi? cho v d minh ho? BI TP 5. Hnh di y m t kh nng sn xut v sn phm A v sn phm B a. Hy xt xem trong s nhng kt hp ca 2 hng ho di y, im no l im c hiu qu, khng hiu qu, hoc khng th t c.

1. 60 sn phm B v 200 sn phm A. 2. 60 sn phm B v 80 sn phm A 3. 300 sn phm A v 40 sn phm B 4. 300 sn phm A v 35 sn phm B 5. 200 sn phm B v 80 sn phm A.

80 60 40 20

100

200

300

400 A

b. Gi s nn kinh t ang sn xut dc 300 sn phm A v 40 sn phm B, nhng li mun sn xut thm 20 sn phm B na. Trn ng gii hn kh nng sn xut, hy xc nh s lng sn phm A b ct gim c th sn xut thm c s lng sn phm B. c. Nu tip tc sn xut thm 20 sn phm B na, th phi hi sinh thm bao nhiu sn phm A mi c th sn xut thm c s lng sn phm B tng thm. d. C th rt ra kt lun g khi so snh kt qu tr li ca cu b v c 6. Hnh di y ch ra s la chn ca x hi gia cc dch v x hi do Chnh ph cung cp v hng ho c nhn trn ng gii hn kh nng sn xut. Ba im A,B,C biu hin s can thip ca Chnh ph thng qua cc dch v x hi. Hy tm cc im cho thch hp vi cc cu hi sau:

20

Chng 1: Mt s vn c bn v kinh t hc Dch v x hi a. Mt nn kinh t m Chnh ph can thip cng t cng tt, ch cung cp khi lng cc dch v cn thit v ti thiu. . A .B C Hng ho c nhn 7. Gi s rng biu cung v cu v sn phm A trn th trng Vit Nam thng 12 nm 2004 nh sau Gi sn phm A n Lng cu sn phm Lng cung sn phm A v tnh (1.000VND) A (1000 sn phm) (1000 sn phm) 16 60 180 14 80 140 12 100 100 10 120 60 8 140 20 a. Hy biu din cc ng cung, cu sn phm A trn th. Hy xc nh gi v sn lng cn bng. b. Ch ra nh hng ca gi sn phm u vo sn xut ra sn phm A gim n gi v sn lng cn bng ca sn phm A. Minh ho kt qu bng th. c. Ch ra nh hng ca vic tng gi sn phm thay th vi sn phm A n gi v sn lng cn bng ca sn phm A. Minh ho bng th. 8. Hy nh du (X) vo nhng ti c nhng yu t nh hng ti ng cung, cu (khi nghin cu yu t no gi nh cc yu t khc khng i) S dch chuyn ng cu (a) S di chuyn tn ng cu (b) S dch chuyn ng cung (c) S di chuyn trn ng cung (d) b. Nn kinh t m Chnh ph chu trch nhim rt nhiu, cung cp dch v mc ti a. c. Nn kinh t c s kt hp vai tr chi phi ca Chnh ph, v kinh t t nhn pht trin.

80 60 40 20

Cc yu t nh hng

Gi hng thay th thay i p dng cng ngh sn xut mi Hng ho ny tr thnh mt Thu nhp thay i G u vo ca sn xut thay i 21

Chng 1: Mt s vn c bn v kinh t hc HY LA CHN CU TR LI NG V GII THCH 9. Ba vn kinh t: Sn xut ci g? sn xut nh th no? v sn xut cho ai ch p dng: a. Ch yu cho cc x hi m nn kinh t hot ng theo nguyn tc k hoch ho tp trung. b. Ch p dng cho cc x hi t bn ch ngha c. Ch p dng cho x hi km pht trin d. Cho tt c cc x hi, trong mi giai on pht trin hay mi th ch chnh tr. e. Khng nht thit p dng vi cc x hi nu trn, bi v chng l cc vn ny sinh i vi doanh nghip t nhn hoc gia nh cha khng phi i vi x hi. 10. ng cu hng ho X cho bit: a. S tin chi mua hng ho X s thay i nh th no khi gi ca n thay i. b. Bao nhiu hng ho X s c ngi mua ti mc gi cn bng c. S lng hng ho X c cung cp trong tng thi k theo mi mc gi, khi cc nhn t tc ng n lng bn c gi khng i. d. Mt s lng hng ho X c mi ngi mua trong tng thi k, theo mi mc gi, khi cc nhn t tc ng n cu c coi nh khng i. 11. Nu ng cu dch chuyn sang tri, th mt cch gii thch hp l nht i vi s dch chuyn l: a. V mt l do no lm lng cung hng ho X gim xung b. Th hiu ngi tiu dng thay i theo hng h thch hng ho ny hn v h mun mua nhiu hn i vi mi mc gi. c. Mc gi hng ho X tng ln lm cho mi ngi quyt nh mua t hng ho ny hn so vi trc d. V mt l do no khc khng phi l do nu trn 12. Chi ph c hi l: a. L cc chi ph cn phi chi ra thc hin phng n kinh doanh no b. L khon chi ph tng thm sn xut ra hng ho dch v tng thm d. L chi ph ln nht ca cc phng n b b l e. L chi ph khng c tnh vo chi ph sn xut kinh doanh.

22

Chng 2: Khi qut v kinh t hc v m

CHNG II: KHI QUT V KINH T HC V M

GII THIU
Mc tiu ch yu ca chng ny l nhm gii thiu i tng nghin cu ca kinh t V m, mc tiu v cc chnh sch kinh t v m, cng nh cng c ch yu c s dng trong phn tch kinh t v m. Kinh t V m nghin cu hot ng ca ton b nn kinh t Quc dn ni chung v quan tm n nhng vn m bt c mt quc gia no trong c ch th trng u gp phi l: Lm th no tng trng nhanh v n nh; Lm th no kim ch lm pht; Lm th no to ra nhiu vic lm cho ngi lao ng; Lm th no n nh t gi hi oi v cn bng cn cn thanh ton; lm th no phn b ngun lc mt cch hp l v phn phi ca ci mt cch cng bng gia cc thnh vin trong x hi. Mun gii quyt c cc vn nu trn mt cch c cn cu khoa hc, kinh t v m c gng m t v gii thch s vn ng ca gung my kinh t quc dn bng cch nghin cu mi quan h gia cc tng lng kinh t v m ch yu nh: tng sn phm quc dn, mc gi c chung, li sut, t gi hi oi,.... Vi phng php c bn m kinh t v m s dng l phng php phn tch cn bng tng th, phng php m hnh ho v phn tch thng k s ln. Mc tiu kinh t v m c bn l c s n nh trong nng hn, tng trng nhanh trong di hn v phn phi ca ci cng bng. t c mc tiu n nh, Nh nc cn phi s dng cc cng c l cc chnh sch tin t, chnh sch t gi hi oi, chnh sch thu nhp,... t c mc tiu tng trng, th Nh nc thng phi s dng cc chnh sch nh chnh sch tit kim, chnh sch u t, chnh sch cng ngh, chnh sch gio dc v dn s,... Phn tch tng cung tng cu l phng php phn tch kinh t v m c bn nhm l gii v sao c nhng giao ng trong gi c v sn lng v lm th no m Nh nc c th n nh c nn kinh t. Cn bng di hn t c khi tng cu bng vi tng cung di hn. Nn kinh t t c sn lng cao nht v khi lao ng c thu ht vo sn xut nhiu nht, cc ngun lc khc c s dng hp l, sn lng t c sn lng tim nng, gi c hu nh khng thay i, tht nghip ch l tht nghip t nhin. Cn bng ngn hn c th tng ng vi trng thi lm pht hoc tht nghip, tu thuc vo nn kinh t hot ng qu mc hay di mc tim nng. Chnh v nn kinh t th trng lun lun gp phi nhng vn nh tng trng chm, lm pht cao, tht nghip,...kinh t v m tp trung vo nghin cu mi quan h gia 3 bin s ny. Cc nghin cu cho thy gia tng trng v tng sn phm v vn tht nghip c mi quan h c hu vi nhau. Tng trng trng nhanh th tht nghip gim v ngc li. Nh kinh t hc Okun lng ho mi quan h ny bng quy lut Ohun. Quy lut Okun cho thy khi sn lng thc t ln hn sn lng tim nng 2,5% th t l tht nghim gim i 1%. 23

Chng 2: Khi qut v kinh t hc v m Cc nh kinh t cng tm ra trong ngn hn lm pht v tht nghip c mi quan h t l nghch. Mun gim lm pht th hu nh cc quc gia u phi thu hp sn xut lm cho tht nghip cao hn v ngc li. Tuy vy trong di hn cho n nay ngi ta cha tm thy lm pht v tht nghip c mi quan h cht ch no. Sau khi nghin cu song chng ny, ngi hc cn phi nm c l thuyt v s dng l thuyt gii quyt cc bi tp gi nh di cc dng nh: - Phn bit cc yu t tc ng n tng cu, tng cung ca nn kinh t, v biu th s tc ng trn th tng cung, tng cu. - Hiu ngha v cch xc nh t l tng trng, t l lm pht, ch s gi v mc gi chung. - Vn dng quy lut Okun d on t l tng trng, t l tht nghip, khi bit cc yu t cn li.

NI DUNG
2.1. I TNG V PHNG PHP NGHIN CU CA KINH T HC V M 2.1.1. i tng nghin cu ca kinh t hc V m Kinh t v m l mt phn ngnh ca kinh t hc nghin cu s vn ng v nhng mi quan h kinh t ch yu ca mt t nc trn bnh din ton b nn kinh t Quc dn. Nhng vn then cht c kinh t hc V m quan tm nghin cu bao gm mc sn xut, tht nghip, mc gi c chung v cn cn thng mi ca mt nn kinh t. Phn tch kinh t v m hng vo gii p cu hi: iu g quyt nh gi tr hin ti ca cc bin s ny? iu g quyt nh s thay i ca cc bin s ny trong ngn hn v di hn?. Ni mt cch khc, kinh t v m nghin cu s la chn ca mi quc gia trc nhng vn kinh t v x hi c bn nh: Tng trng kinh t, lm pht, tht nghip, xut nhp khu hng ho v t bn, s phn phi ngun lc v phn phi thu nhp gia cc thnh vin trong x hi. Mt quc gia c th c nhng la chn khc nhau tu thuc vo cc rng buc v ngun lc kinh t v h thng chnh tr x hi. Song s la chn ng n no cng cn n s hiu bit su sc v cc hot ng mang tnh khch quan v h thng kinh t. 2.1.2. Phng php nghin cu ca kinh t hc v m Trong khi phn tch cc hin tng v mi quan h kinh t quc dn, kinh t v m s dng ch yu phng php phn tch cn bng tng th. Theo phng php ny, kinh t v m xem xt s cn bng ng thi ca tt c cc th trng, ca th trng hng ho, th trng cc yu t u vo, th trng ti chnh. xem xt ng thi kh nng cung cp sn lng ca ton b nn kinh t, kh nng tiu dng ca ton b nn kinh t, t xc nh ng thi mc gi c v sn lng cn bng ca nn kinh t. y l nhn t quyt nh n hiu qu ca h thng kinh t. Thc cht vic kho st mi bin s ny trong nhng khong thi gian khc nhau hin ti, ngn hn, di hn. Mi khong thi gian i hi chng ta phi s dng cc m hnh thch hp tm ra cc nhn t quyt nh n cc bin s kinh t v m ny. Kinh t hc v m s cung cp 24

Chng 2: Khi qut v kinh t hc v m nhng kin thc v cng c phn tch kinh t thch hp. Nhng kin thc v cng c phn tch ny c c kt t nhiu cng trnh nghin cu ca nhiu nh khoa hc kinh t thuc nhiu th h khc nhau. Ngoi ra kinh t v m cn s dng cc phng php nghin cu, phn tch ph bin nh t duy tru tng, phn tch thng k s ln, m hnh ton v c bit l cc m hnh kinh t lng chim mt v tr c bit quan trng trong phn tch kinh t v m. 2.2. H THNG KINH T V M 2.2.1. M t h thng kinh t V m C nhiu cch m t hot ng ca mt nn kinh t, theo cch tip cn h thng, th nn kinh t c xem nh l mt h thng gi l h thng kinh t v m. H thng ny theo nh kinh t hc P.A Samuelson m ta c c trng bi 3 yu t: u vo, u ra v hp en kinh t v m (1). Cc yu t u vo gm: Nhng tc ng t bn ngoi ca mt nn kinh t bao gm ch yu l cc bin s phi kinh t: Thi tit, dn s, chin tranh,... Nhng tc ng t chnh sch ca Chnh ph mi quc gia bao gm: Cc cng c ca Nh nc nhm iu chnh hp en kinh t v m, hng vo cc mc tiu nh trc. (2). Cc yu t u ra ca nn kinh t: bao gm sn lng sn xut, vic lm, gi c, xut nhp khu,... l cc bin s o lng kt qu hot ng ca hp en kinh t v m trong tng thi k. (3). Hp en kinh t v m: y l yu t trung tm ca h thng c coi l nn kinh t v m (Macroeconomy). Hot ng ca hp en nh th no s quyt nh n cht lng ca cc bin s u ra. Hai lc lng ch yu quyt nh n hot ng ca hp en kinh t v m l tng cung v tng cu. Tng cung v tng cu l hai thut ng c cc nh kinh t s dngthng xuyn trong phn tch kinh t v m. Chng l cc lc lng lm cho nn kinh t th trng hot ng. Chng quyt nh sn lng hng ho v dch v c sn xut ra v mc gi c chung ca nn kinh t. Nu mun bit mt chnh sch kinh t hay mt bin c nh hng nn kinh t nh th no, th trc ht phi xem n nh hng n tng cu v tng cung nh th no. M hnh tng cu v tng cung ch ra cch thc m tng cu, tng cung quyt nh mc gi c v sn lng trong mt nn kinh t. Hai bin s c m hnh tp trung gii thch tng hng ho v dch v c o bng (GNP) hoc (GDP) thc t v mc gi c chung c o bng ch s gi (PI) hoc ch s gi tiu dng (CPI). Cc nh kinh t thng s dng th biu din tng cung v tng cu trong trc honh biu th sn lng (GNP) hoc (GDP), trc tung biu th mc gi c (PI) hoc (CPI). 2.2.2. Tng cung ca nn kinh t (Aggregate Supply -AS) (1). Khi nim tng cung: Tng cung l tng khi lng sn phm quc dn m cc hng kinh doanh s sn xut v bn ra trong tng thi k tng ng vi mc gi c chung v kh nng sn xut. 25

Chng 2: Khi qut v kinh t hc v m (2). Mc sn lng tim nng: l mc sn lng ti a m nn kinh t c th sn xut ra trong iu kin ton dng nhn cng, m khng gy nn lm pht. Sn lng tim nng ph thuc vo vic s dng cc yu t sn xut c bit l yu t lao ng. (3). ng tng cung trong ngn hn v di hn. ng tng cung l ng biu din mi quan h gia sn lng sn xut ra v mc gi c chung. Cn phn bit gia ng tng cung di hn v ngn hn. ng tng cung di hn (ASLR) l lin h gia sn lng v mc gi trong thi gian di gi c v cc yu t u vo khc hon ton linh hot. ng tng cung ngn hn (AS) l quan h gia sn lng v gi c chung vi gi thit l gi c cc yu t u vo c nh cha thay i. ng tng cung di hn l ng thng ng cn ng tng cung ngn hn l ng c dc dng. IP PI ASLR ASSR ASSR AS SR

Y*

GNP

Y*

GNP

Hnh 2.1: ng tng cung di hn

Hnh 2.2: ng tng cung ngn hn

a. ng tng cung trong di hn: ng tng cung trong di hn l ng song song vi trc tung v ct trc honh ti mc sn lng tim nng. V trong di hn khi gi c iu chnh mnh mi th trng, khng ch th trng ti chnh, th trng hng ho m c th trng cc yu t sn xut u trng thi cn bng. Cn bng th trng cc yu t sn xut c ngha l mi ngun lc c s dng y v hiu qu, nn sn lng khng tng na. Khi cung v hng ho v dch v ch ph thuc vo cung cc yu t sn xut nh t bn, ti nguyn thin nhin, lao ng v trnh cng ngh ca nn kinh t. M khng ph thuc vo gi c (gi tng nhng tng cung khng i v bng sn lng tim nng Y*) ng tng cung di hn biu th mc sn lng to ra khi cc ngun lc c s dng ht y v c gi l sn lng tim nng. Do bt k yu t sn xut no thay i s lm sn lng tim nng thay i v lm dch chuyn ng tng cung di hn. b. ng tng cung trong ngn hn: V mt ngn hn, ng tng cung ban u tng i nm ngang, khi vt qua mc sn lng tim nng th ng tng cung s dc ngc ln. iu ny ni nn rng khi di mc sn lng tim nng mt s thay i nh v gi c u ra 26

Chng 2: Khi qut v kinh t hc v m s khuyn khch cc doanh nghip tng nhanh mc sn lng p ng nhu cu ang tng ln. S d cc doanh nghip hnh ng nh vy v trong khong thi gian ngn hn, ng trc cc u vo c nh h c th huy ng u vo lao ng cn d tng sn lng. Cn vt qua mc sn lng tim nng cc yu t sn xut c s dng ht, sn lng khng tng m ch c gi tng. (Hnh 2.2).. S dch chuyn ng tng cung ngn hn c gi l c sc cung. Nhng nhn t lm dch chuyn ng tng cung di hn cng s lm dch chuyn ng tng cung ngn hn. Bn cnh cc nhn t th ng tng cung ngn hn cn dch chuyn khi gi cc cc yu t u vo thay i. Nu mc gi u vo tng th lm tng chi ph sn xut lm cho AS dch chuyn sang tri sang ASSR trn hnh 2.2 (thu hp kh nng sn xut). Nu mc gi u vo gim lm cho chi ph sn xut gim lm cho kh nng sn xut m rng ra ng tng cung ngn hn dch chuyn sang phi ASSR (hnh 2.2) 2.2.3. Tng cu ca nn kinh t (Aggregate Demand - AD) (1). Khi nim v tng cu: Tng cu l khi lng hng ho v dch v m cc tc nhn trong nn kinh t sn sng v c kh nng mua ng vi tng mc gi c chung, thu nhp v cc bin s khc khng i. Tng cu bao gm chi tiu ca h gia nh, chi tiu ca doanh nghip, chi tiu ca Chnh ph v xut khu rng, v c rt nhiu bin s quyt nh n mc sn lng m cc tc nhn trong nn kinh t s dng. Khi cc nhn t ny thay i th s lm cho tng cu thay i. (2). ng tng cu: ng tng cu l ng biu din mi quan h gia tng sn phm v mc gi c chung m cc tc nhn trong nn kinh t chi tiu. Vi trc tung biu th mc gi c chung, trc honh biu th mc sn lng th ng tng cu dc xung (c dc m) PI AD AD PI1 PI2 A B Y Y1 Y2 Hnh 2.4: M hnh dch chuyn ng tng cu Y AD AD PI

Hnh 2.3: M hnh ng tng cu

27

Chng 2: Khi qut v kinh t hc v m ng cu c dc m, iu ny c ngha khi mc gi c chung gim i th tng cu tng v ngc li.Trn hnh 2.3 cho thy nu mc gi l PI1 th Lng tng cu l Y1, khi mc gi gim xung PI2 th tng cu l Y2 (Y1 > Y2). Tng cu s di chuyn t im A n im B trn ng tng cu. Khi cc nhn t nh hng ti cc thnh phn chi tiu ca tng cu nh thay i trong tiu dng c nhn, u t ca doanh nghip, chi tiu ca Chnh ph, xut nhp khu hng ho v dch v th s lm cho ng tng cu dch chuyn. Nu lm cho tng cu tng th ng tng cu s dch chuyn sang phi. Nu lm cho tng cu gim th ng tng cu dch chuyn sang bn tri. Trn hnh 2.4 cho thy nu tng cu tng lm cho ng tng cu dch chuyn ti AD, lm cho ng tng cu gim th AD s dch chuyn sang AD. 2.2.3. M hnh cn bng tng cung - tng cu (AS - AD) Nu biu din c ng tng cung v ng tng cu trn mt trc to , trc tung l mc gi c chung, trc honh mc sn lng. Tng cung l ng dc ln, tng cu l ng dc xung th AD ct AS ti mc sn lng l Y* khi mc gi c chung l PI* im E (Y*,PI*) l im cn bng ca nn kinh t. Ti im cn bng bao nhiu sn phm sn xut ra th tiu dng ht by nhiu, khng c sn phm d tha hay thiu ht. Trng thi cn bng khng c ngha l mt trng thi ti u hay trang thi ang mong mun ca nn kinh t. N c th tng ng vi trng thi pht trin qu nng (khi sn lng cao hn mc sn lng tim nng v lm pht cao) hoc nn kinh t ang lm vo suy thoi (khi sn lng thp hn mc sn lng tim nng). Trng thi cn bng ch n gin phn nh xu th m nn kinh t s tn ti trong nhng iu kin nht nh. PI PI ASLR AS0 PI2 PI0 PI1 AD Y0 Y Y1 Y* E AS PI0 PI1 PI2 B C AD1 Y AD0 A AS1

Hnh 2.5: M hnh cn bng AD AS

Hnh 2.6: nh hng ca s ct gim tng cu n sn lng v mc gi

28

Chng 2: Khi qut v kinh t hc v m 2.2.4 Nguyn nhn gy ra bin ng kinh t ngn hn Khi phn tch cch thc tc ng ca s kin kinh t no ti th trng thng c tin hnh theo ba bc c bn sau: Th nht: Xc nh xem s kin xy ra tc ng ti ng tng cung hay tng cu hay c hai. Th hai: Xc nh cc ng ny dch chuyn sang phi hay sang tri. Th ba: S dng th ng tng cung tng cu xem xt s dch chuyn tc ng ti mc gi c v sn lng cn bng nh th no. a. Cc c sc cu: Khi ng tng cung c dc dng, cc nhn t ngoi sinh tc ng n tng cu s lm dao ng sn lng v mc gi. S dao ng ca sn lng xung quanh mc sn lng tim nng c gi l chu k kinh doanh. Chnh ph c th tc ng n tng cu thng qua cc chnh sch kinh t v m n nh nn kinh t. V d: Gi s nn kinh t ca mt quc gia ang trng thi cn bng ti mc sn lng tim nng trn hnh 2.6 AD0 x ASLR ti A(Y,PI0)*. Nu cc doanh nghip v h gia nh t nhin tr nn thy bi quan v trin vng pht trin ca nn kinh t d chi tiu t hn, lm cho ng tng cu AD0 dch chuyn n AD1. Trong thi gian ngn hn tng cung ban ca nn kinh t c biu th bi ng AS0, AS0 xAD0 ti im A. Khi tng cu dch chuyn ti AD0 im cn bng mi l B(Y1,PI1) giao im ca AD1 v AS0. Sn lng cn bng gim t Y* n Y1, mc gi gim t P0 xung P1. S ct gim sn lng cho thy nn kinh t ang lm vo suy thoi. Cc doanh nghip phn ng li bng cch ct gim mt s vic lm v tht nghip trong nn kinh t s tng. Chnh ph c th dng chnh sch ca mnh (chnh sch ti kho hay chnh sch tin t) tc ng tng cu lm cho ng tng cu dch chuyn t AD1 ti AD0 sn lng cn bng s dch chuyn t B ti A. Nu Chnh ph khng p dng cc chnh sch iu tit nn kinh t th, t bn thn nn kinh t cng s t iu chnh phc hi sau mt khong thi gian. Di sc p ca tht nghip tin lng c th gim xung lm cho chi ph gim ng tng cung dch chuyn dn v bn phi ti AS1 Nn kinh t t cn bng ti im C. Ti im C th sn lng bng vi sn lng tim nng (Y*) nhng gi c gim ti PI2 thp hn PI0 (m t trn hnh 2.6). b. Cc c sc cung Cc c sc cung xy ra do s thay i gi c cc yu t u vo hay s thay i cc ngun lc trong nn kinh t. Cc c sc lm gim tng cung gi l cc c sc bt li. Ngc li cc c sc lm tng tng cung gi l cc c sc c li. 2.3. MC TIU V CNG C TRONG NN KINH T phn 2.2 m t mt cch khi qut s hot ng ca h thng kinh t v m. Trong h thng Nh nc s dng cc cng c chnh sch tc ng n tng cung v tng cu mt cch c ch ch nhm t c mc tiu nht nh 29

Chng 2: Khi qut v kinh t hc v m 2.3.1 Cc mc tiu kinh t v m Kt qu kinh t ca mt nc thng c nh gi theo ba du hiu ch yu l: n nh, tng trng v cng bng x hi: - S n nh kinh t l kt qu ca vic gii quyt tt nhng vn kinh t cp bch trong thi k ngn hn nh: Lm pht, suy thoi, tht nghip. - Tng trng kinh t i hi gii quyt tt nhng vn di hn c lin quan ti vic pht trin kinh t - Cng bng trong phn phi va l vn x hi va l vn kinh t t c s n nh, tng trng v cng bng cc chnh sch kinh t v m phi hng ti cc mc tiu c th sau: 1. Mc tiu sn lng: - t mc sn lng cao tng ng vi mc sn lng tim nng. t c iu ny th nn kinh t phi tn dng v s dng c hiu qu mi ngun lc. - Tc tng trng cao v vng chc. 2. Mc tiu vic lm - To ra nhiu vic lm tt. - H thp c t l tht nghip v duy tr t l tht nghip t nhin. 3. Mc tiu n nh gi c: - H thp c t l lm pht - Kim sot c lm pht trong iu kin th trng t do. 4. Mc tiu kinh t i ngoi - n nh t gi hi oi - Cn bng cn cn thanh ton. 5. Phn phi cng bng: thng qua chnh sch phn phi ln u v phn phi li ca nn kinh t. Cc mc tiu trn th hin mt trng thi l tng, trong sn lng t mc sn lng tim nng, mc tht nghip bng tht nghip t nhin, lm pht thp c th kim sot c, cn cn thanh ton cn bng, t gi hi oi hu nh khng i. Trong thc t, th cc chnh sch kinh t v m nhm ti thiu ho cc sai lch thc th so vi trng thi l tng. Cc mc tiu thng b sung cho nhau, trong chng mc hng vo vic bo m vic tng trng kinh t. Song trong mt s trng hp xut hin nhng xung t, mu thun cc b, cc nh lm chnh sch cn phi la chn th t u tin v i khi cn phi chp nhn hi sinh no trong thi k ngn hn. Trong di hn th t u tin gii quyt cc mc tiu kinh t v m trn cng khc nhau gia cc nc. Vi cc nc ang pht trin th mc tiu tng trng thng c u tin s mt. 30

Chng 2: Khi qut v kinh t hc v m 2.3.2 Cc chnh sch kinh t v m ch yu 2.3.2.1. Chnh sch ti kho Chnh sch ti kho nhm iu chnh thu nhp v chi tiu ca Chnh ph nhm hng nn kinh t vo mt mc sn lng v vic lm mong mun. Chnh sch ti kho c hai cng c ch yu l chi tiu ca Chnh ph v thu. - Chi tiu ca Chnh ph c nh hng trc tip n chi tiu cng cng, do n tc ng trc tip n tng cu v sn lng. - Thu lm gim cc khon thu nhp, do lm gim chi tiu ca khu vc t nhn, t cng tc ng n tng cu v sn lng. Thu cng c th tc ng n u t v sn lng v mt di hn. Trong ngn hn 1 n 2 nm chnh sch ti kho c tc ng n sn lng thc t v lm pht ph hp vi cc mc tiu n nh nn kinh t. V mt di hn chnh sch ti kho c th c tc dng iu chnh c cu kinh t gip cho s tng trng v pht trin lu di. 2.3.2.2. Chnh sch tin t Chnh sch tin t ch yu nhm tc ng n u t t nhn, hng nn kinh t vo mc sn lng v vic lm mong mun. Chnh sch tin t c hai cng c ch yu l kim sot mc cung tin v kim sot li sut. Khi ngn hng Trung ng thay i lng cung tin th li sut s tng hoc gim tc ng n t t nhn, do vy nh hng n tng cu v sn lng. Chnh sch tin t c tc ng ln n tng sn phm quc dn v mt ngn hn, song do tc ng n u t nn n cng c nh hng ln n GNP trong di hn. 2.3.2.3. Chnh sch thu nhp Chnh sch thu nhp gm cc bin php m Chnh ph s dng nhm tc ng trc tip n tin cng, gi c kim ch lm pht. Chnh sch ny s dng nhiu cng c, t nhng cng c c tnh cht cng rn nh n nh mc tin cng v gi c n nhng cng c mm do nh l nhng hng dn, kch thch bng thu thu nhp. 2.3.2.4. Chnh sch kinh t i ngoi Chnh sch kinh t i ngoi trong cc nc c th trng m nhm n nh t gi hi oi, v gi cho thm ht cn cn thanh ton mc c th chp nhn c. Chnh sch ny bao gm cc bin php gi cho th trng hi oi cn bng, cc quy nh v hng ro thu quan, bo h mu dch v c nhng bin php ti chnh tin t khc, c tc ng vo hot ng xut nhp khu. 2.4. MT S KHI NIM V QUAN H GIA CC BIN S KINH T V M C BN 2.4.1. Tng sn phm quc dn v tng trng kinh t 2.4.1.1. Tng sn phm Quc dn (GNP) Tng sn phm quc dn l gi tr ca ton b hng ho v dch v m mt quc gia sn xut ra trong mt n v thi gian thng l mt nm. 31

Chng 2: Khi qut v kinh t hc v m Trong :

GNP = Q i Pi
i =1

- GNP l tng sn phm quc dn - Qi: S lng sn phm loi i - Pi: Gi c bnh qun sn phm loi i - n: l s loi sn phn c sn xut trong nn kinh t

Tng sn phm quc dn l thc do kinh t c bn v hot ng ca nn kinh t: - Tng sn phm quc dn tnh theo gi hin hnh l tng sn phm quc dn danh ngha (GNPDN). - Tng sn phm quc dn tnh theo gi c nh ca mt thi im no l tng quc dn thc t (GNPTT). V d: C bng s liu v mc gi c chung v tng sn phm sn xut ca mt quc gia qua cc nm nh sau: Nm Qi Pi 2000 Q00 P00 2001 Q01 P01 2002 Q02 P02 2003 Q03 P03 2004 Q04 P04 2005 Q05 P05

Qua bng s liu trn ta xc nh c tng sn phm quc dn danh ngha v tng sn phm quc dn thc t Nm GNPDN GNPTT 2000 Q00.P00 Q00.P00 2001 Q01.P01 Q01.P00 2002 Q02.P02 Q02.P00 2003 Q03.P03 Q03.P00 2004 Q04.P04 Q04.P00 2005 Q05.P05 Q05.P00

Tng sn phm quc dn danh ngha thng tng nhanh hn tng sn phm quc dn thc t. S khc nhau cn bn ca tng sn phm quc dn danh ngha v tng sn phm quc dn thc t l: - S thay i tng sn phm quc dn thc t l do bin ng v sn lng sn xut ra ca mi quc gia trong mi thi k. - S thay i tng sn phm quc dn danh ngha l do c s bin ng v sn lng v c mc bin ng v mc gi c chung trong mt thi k no ca mi mt quc gia. 2.4.1.2. Tng trng kinh t a. Khi nim: Tng trng kinh t l s gia tng mc sn xut m nn kinh t to ra theo thi gian.

32

Chng 2: Khi qut v kinh t hc v m b. Cch xc nh t l tng trng kinh t: Tng trng kinh t c tnh bng (%) thay i ca sn lng thc t thi k sau so vi thi k trc
t t 1 t = (GNPTT GNPTT ) *100% D GNPTT t 1

Trong : Dt l tc tng trng thi k t GNPTTt: l tng sn phm quc dn thc t thi k t GNPTTt-1: l tng sn phm quc dn thc t thi k t-1 c. Mc tiu ca tng trng kinh t: Tng trng kinh t l mc tiu s mt trong chnh sch v m ca mi mt quc gia. Tng trng cao, tng nng sut lao ng, nng cao mc sng, kh nng pht trin nc ngoi, s n nh chi ph v gi c l cc mc tiu kinh t ca cc Chnh ph cc nc. S tng trng to iu kin nng cao mc sng v m bo an ninh quc gia. N kch thch cc doanh nghip to bo trong u t, khch l s i mi v mt k thut v qun l. Hn na mt nn kinh t ang tng trng to thun li cho tnh nng ng v mt kinh t, x hi. d. Cc yu t quyt nh tng trng kinh t: - S lng v cht lng lao ng - Tch lu t bn - Ti nguyn thin nhin - Cng ngh v tri thc ... 2.4.2. Chu k kinh doanh v s thiu ht sn lng Nn kinh t ca tt c cc nc thng phi i mt vi chu k kinh doanh. lin quan n chu k kinh doanh l s nh tr sn xut, lm pht v tht nghip. Chu k kinh doanh l s dao ng ca tng sn phm quc dn thc t xung quanh xu hng tng ln ca sn lng tim nng. chnh lch gia sn lng tim nng v sn lng thc t gi l s thiu ht sn lng. Thiu ht sn lng = Sn lng tim nng sn lng thc t Nu mc thiu ht > 0 nn kinh t ang trong thi k thiu ht sn lng, cc ngun lc cha c s dng ht nht l ngun lc v lao ng. Nu mc thiu ht < 0 Nn kinh t ang trong thi k pht t sn lng thc t vt khi sn lng tim nng, gi c tng nhanh Nghin cu s thiu ht sn lng gip cho vic tm ra nhng bin php chng li chu k kinh doanh nhm n nh nn kinh t. 33

Chng 2: Khi qut v kinh t hc v m 2.4.3. Tng trng v tht nghip Khi nn kinh t c t l tng trng cao th mt trong cc nguyn nhn quan trng l s dng tt ngun lc v lao ng -> tng trng nhanh th t l tht nghip gim. Mi quan h gia t l tng trng v t l tht nghip c lng ho bi quy lut Okun. Quy lut Okun c pht biu nh sau Nu GNP thc t tng 2,5% trong vng mt nm so vi GNP tim nng ca nm th t l tht nghip gim i ng bng 1%. Quy lut ny l quy lut thng k, do n ch c tnh gn ng v cho mt nhn nh khi qut v mi quan h gia tng trng v tht nghip nc c th trng pht trin. 2.4.4. Tng trng v lm pht S kin lch s ca nhiu nc cho thy, nhng thi k m nn kinh t pht t. tng trng cao th lm pht c xu hng tng ln v ngc li. Song gi tng trng v lm pht c mi quan h nh th no, u l nguyn nhn u l kt qu? th kinh t v m cha c cu tr li r rng. Nhng iu r rng l mun gim lm pht trong thi k ngn hn, th cc chnh sch kinh t u hng vo vic tht cht chi tiu, gim tng cu v do nn kinh t phi tri qua mt thi k nh tr, suy thoi v tht nghip. 2.4.5. Lm pht v tht nghip Lm pht v tht nghip c mi quan h nh th no, y l mt trong cc ch bn lun ca cc nh kinh k hc trong nhiu thp k qua. Ngy nay nhiu nh kinh t cho rng trong thi k ngn hn lm pht cao, th tht nghip gim. Mi quan h gia lm pht v tht nghip c m t trong th c gi l ng cong Phillips. ng cong Phillips l hm s biu th mi quan h t l nghch gia lm pht v tht nghip. y l mi quan h thc nghip ch khng phi l quy lut. Cn trong di hn n nay cha thy c mi quan h no gia lm pht v tht nghip.

TM TT NI DUNG
1. i tng ca kinh t hc v m: Nhng vn then cht c kinh t hc V m quan tm nghin cu bao gm mc sn xut, tht nghip, mc gi c chung v cn cn thng mi ca mt nn kinh t. Phn tch kinh t v m hng vo gii p cu hi: iu g quyt nh gi tr hin ti ca cc bin s ny? iu g quyt nh s thay i ca cc bin s ny trong ngn hn v di hn?. 2. Phng php nghin cu ca kinh t hc v m: Kinh t v m s dng ch yu phng php phn tch cn bng tng th. Ngoi ra kinh t v m cn s dng cc phng php nghin cu, phn tch ph bin nh t duy tru tng, phn tch thng k s ln, m hnh ton v c bit l cc m hnh kinh t lng chim mt v tr c bit quan trng trong phn tch kinh t v m. 3. H thng kinh t v m: Theo cch tip cn h thng, th nn kinh t c xem nh l mt h thng gi l h thng kinh t v m c c trng bi 3 yu t: u vo, u ra v hp en kinh t v m 34

Chng 2: Khi qut v kinh t hc v m - Cc yu t u vo gm: Nhng tc ng t bn ngoi ca mt nn kinh t bao gm ch yu l cc bin s phi kinh t: Thi tit, dn s, chin tranh, v bin chnh sch bao gm: cc cng c ca Nh nc nhm iu chnh hp en kinh t v m, hng vo cc mc tiu nh trc. - Cc yu t u ra ca nn kinh t: bao gm sn lng sn xut, vic lm, gi c, xut nhp khu,... l cc bin s o lng kt qu hot ng ca hp en kinh t v m trong tng thi k. - Hp en kinh t v m: y l yu t trung tm ca h thng c coi l nn kinh t v m (Macroeconomy). Hot ng ca hp en nh th no s quyt nh n cht lng ca cc bin s u ra. Hai lc lng ch yu quyt nh n hot ng ca hp en kinh t v m l tng cung v tng cu. 4. Tng cung ca nn kinh t (Aggregate Supply AS): Tng cung l tng khi lng sn phm quc dn m cc hng kinh doanh s sn xut v bn ra trong tng thi k tng ng vi mc gi c chung v kh nng sn xut. 5. Mc sn lng tim nng: l mc sn lng ti a m nn kinh t c th sn xut ra trong iu kin ton dng nhn cng, m khng gy ln lm pht. Sn lng tim nng ph thuc vo vic s dng cc yu t sn xut c bit l yu t lao ng. 6. Tng cu ca nn kinh t (Aggregate Demand AD): Tng cu l khi lng hng ho v dch v m cc tc nhn trong nn kinh t sn sng v c kh nng mua ng vi tng mc gi c chung, thu nhp v cc bin s khc khng i. Tng cu bao gm chi tiu ca h gia nh, chi tiu ca doanh nghip, chi tiu ca Chnh ph v xut khu rng. V c rt nhiu bin s quyt nh n mc sn lng m cc tc nhn trong nn kinh t s dng. Khi cc nhn t ny thay i th s lm cho tng cu thay i. 7. ng tng cu: L ng biu din mi quan h gia tng sn phm v mc gi c chung m cc tc nhn trong nn kinh t chi tiu. Vi trc tung biu th mc gi c chung, trc honh biu th mc sn lng th ng tng cu dc xung (c dc m) 8. Sn lng cn bng: Ti im cn bng bao nhiu sn phm sn xut ra th tiu dng ht by nhiu, khng c sn phm d tha hay thiu ht. 9. Trng thi cn bng khng c ngha l mt trng thi ti u hay trang thi ang mong mun ca nn kinh t. N c th tng ng vi trng thi pht trin qu nng (khi sn lng cao hn mc sn lng tim nng v lm pht cao) hoc nn kinh t ang lm vo suy thoi (khi sn lng thp hn mc sn lng tim nng). 10. Nguyn nhn gy ra bin ng kinh t ngn hn: - Cc c sc cu:Khi ng tng cung c dc dng, cc nhn t ngoi sinh tc ng n tng cu s lm dao ng sn lng v mc gi. S dao ng ca sn lng xung quanh mc sn lng tim nng c gi l chu k kinh doanh. Chnh ph c th tc ng n tng cu thng qua cc chnh sch kinh t v m n nh nn kinh t. - Cc c sc cung: Cc c sc cung xy ra do s thay i gi c cc yu t u vo hay s thy i cc ngun lc trong nn kinh t. Cc c sc lm gim tng cung gi l cc c sc bt li. Ngc li cc c sc lm tng tng cung gi l cc c sc c li. 35

Chng 2: Khi qut v kinh t hc v m 11. Cc mc tiu kinh t v m: Kt qu kinh t ca mt nc thng c nh gi theo ba du hiu ch yu l: n nh, tng trng v cng bng x hi t c s n nh, tng trng v cng bng cc chnh sch kinh t v m phi hng ti cc mc tiu c th sau - Mc tiu sn lng - Mc tiu vic lm - Mc tiu n nh gi c - Mc tiu kinh t i ngoi - Phn phi cng bng thng qua chnh sch phn phi ln u v phn phi li ca nn kinh t. Cc mc tiu trn th hin mt trng thi l tng, trong sn lng t mc sn lng tim nng, mc tht nghip bng tht nghip t nhin, lm pht thp c th kim sot c, cn cn thanh ton cn bng, t gi hi oi hu nh khng i. Trong thc t, th cc chnh sch kinh t v m nhm ti thiu ho cc sai lch thc th so vi trng thi l tng. 12. Cc chnh sch kinh t v m ch yu: - Chnh sch ti kho: Chnh sch ti kho nhm iu chnh thu nhp v chi tiu ca chh ph nhm hng nn kinh t vo mt mc sn lng v vic lm mong mun. Chnh sch ti kho c hai cng c ch yu l chi tiu ca Chnh ph v thu. - Chnh sch tin t: Chnh sch tin t ch yu nhm tc ng n u t t nhn, hng nn kinh t vo mc sn lng v vic lm mong mun. Chnh sch tin t c hai cng c ch yu l kim sot mc cung tin v kim sot li sut. - Chnh sch thu nhp: Chnh sch thu nhp gm cc bin php m Chnh ph s dng nhm tc ng trc tip n tin cng, gi c kim ch lm pht. Chnh sch ny s dng nhiu cng c, t nhng cng c c tnh cht cng rn nh n nh mc tin cng v gi c n nhng cng c mm do nh l nhng hng dn, kch thch bng thu thu nhp. - Chnh sch kinh t i ngoi: Chnh sch ny bao gm cc bin php gi cho th trng hi oi cn bng, cc quy nh v hng ro thu quan, bo h mu dch v c nhng bin php ti chnh tin t khc, c tc ng vo hot ng xut nhp khu.. 13. Tng sn phm Quc dn (GNP): Tng sn phm quc dn l gi tr ca ton b hng ho v dch v m mt quc gia sn xut ra trong mt n v thi gian thng l mt nm. Tng sn phm quc dn tnh theo gi hin hnh l tng sn phm quc dn danh ngha (GNPDN). Tng sn phm quc dn tnh theo gi c nh ca mt thi im no l tng quc dn thc t (GNPTT). 14. Tng trng kinh t: Tng trng kinh t l s gia tng mc sn xut m nn kinh t to ra theo thi gian. Cch xc nh t l tng trng kinh t: Tng trng kinh t c tnh bng (%) thay i ca sn lng thc t thi k sau so vi thi k trc 36

Chng 2: Khi qut v kinh t hc v m 15. Chu k kinh doanh l: Chu k kinh doanh l s dao ng ca tng sn phm quc dn thc t xung quanh xu hng tng ln ca sn lng tim nng. 16. Mc thm ht sn lng: chnh lch gia sn lng tim nng v sn lng thc t gi l s thiu ht sn lng. 17. Tng trng v tht nghip: Khi nn kinh t c t l tng trng cao th mt trong cc nguyn nhn quan trng l s dng tt ngun lc v lao ng -> tng trng nhanh th t l tht nghip gim. 18. Tng trng v lm pht: S kin lch s ca nhiu nc cho thy, nhng thi k m nn kinh t pht t, tng trng cao th lm pht c xu hng tng ln v ngc li. 19. Lm pht v tht nghip: Ngy nay nhiu nh kinh t cho rng trong thi k ngn hn th lm pht cao, th tht nghip gim.

CU HI V BI TP
CU HI L THUYT 1. Hy lit k cc mc tiu kinh t v m ch yu ca nn kinh t m. Gii thch ngn gn ti sao nhng mc tiu l quan trng? 2. Bn hiu nh th no v nn kinh t v m v v sao li c th coi cc chnh sch kinh t nh l cc u vo ca nn kinh t? 3. Nu ngha v ni dung ca m hnh AD AS mt m hnh c bn ca l thuyt kinh t hc v m. 4. Nu ln tc ng ca mi s kin di y n v tr ca ng tng cu v tng cung trong m hnh AD AS a. Gi du trn th gii tng mnh b. Gim ng k chi tiu cho quc phng c. V ma bi thu 5. Nu tc ng ca mi s kin di y n tng mc cung hay tng mc cu ca nn kinh t. a. Tng thu s dng t ai b. Gim thu thu nhp c. Gim li sut tin gi tit kim BI TP 6. Gi s bn l ngi vch ra chnh sch kinh t v nn kinh t ang trng thi cn bng di hn vi mc gi P=100, Y=3.000. Mc tiu ca bn l gi n nh gi c d sn lng th no cng c. bn ch c cng c tc ng lm dch chuyn ng AD v khng th tc ng lm dch chuyn AS. Vi cc cng c v mc tiu , bn s ng ph nh th no tng tnh hung sau: a. Tng t bin v chi tiu cho u t b. Gi du tng mnh c. Chi tiu cho quc phng b ct gim 37

Chng 2: Khi qut v kinh t hc v m d. Nng sut lao ng gim. 7. Gi s GNP tim nng tng 4% nm, mun cho t l tht nghip khng thay i th GNP thc t phi tng bao nhiu % mt nm 8. Gi s trong mt nn kinh t t l tht nghip thc t l 8% v t l tht nghip t nhin l 6%. Bit GNP thc t l 40.000 t USD a. Hy c tnh GNP tim nng b. Gi s GNP tim nng tng vi tc 3% nm, GNP tim nng trong hai nm na s l bao nhiu c. GNP thc t phi tng vi tc no t c GNP tim nng cui nm HY LA CHN CU TR LI NG V GII THCH 9. Chnh sch ti kho v tin t m rng s lm dch chuyn: a. ng tng cu sang phi b. ng tng cu sang tri c. ng tng cung sang phi d. ng tng cung sang tri 10. nh tng li sut ca ngn hng s a. Dch chuyn ng AS ln trn b. Dch chuyn ng AS xung di c. Dch chuyn ng AD ln trn d. Dch chuyn ng AD xung di 11. Cu no trong nhng cu tr li bi 10 l ng khi a. Tng chi tiu cho quc phng b. Gim thu thu nhp c nhn c. Gim thu i vi u vo ca sn xut 12. ng tng cu dch chuyn sang bn phi khi a. Gi c cc yu t sn xut gim b. Mt bng gi c chung c xu hng gim xung c. Kh nng sn xut c m rng d. Chi tiu cho tiu dng c nhn tng e. Khng c trng hp no trn l ng.

38

Chng 3: Tng sn phm v thu nhp quc dn

CHNG III: TNG SN PHM V THU NHP QUC DN

GII THIU
Trong chng ny, chng ta s nghin cu cc ch tiu kt qu quan trng ca nn kinh t quc dn nh tng sn phm quc dn, tng sn phm quc ni, tng sn phm quc dn rng, thu nhp quc dn, thu nhp quc dn c th s dng. Nghin cu cc ch tiu kt qu ny v cc ch tiu kinh t v m c lin quan khc nh lm pht, ch s gi tiu dng to thnh xng sng ca h thng hch ton thu nhp quc dn (vit tt l SNA) c tt c cc nc c nn kinh t nh hng theo th trng vn dng. Phn 3.1 tp trung trnh by cc khi nim, nghi ca tng sn phm quc dn, tng sn phm quc ni, phn bit s khc nhau gia tng sn phm quc dn, tng sn phm quc ni. Cch tnh tnh t l lm pht, ch s gi tiu dng, ch s iu chnh GDP, t l tng trng, s khc nhau gia GNP danh ngha v GNP thc t. Phn 3.2 trnh by ba phng php xc nh GDP thng c cc quc gia s dng l phng php lung sn phm cui cng (phng php th trng), phng php chi ph hoc thu nhp, phng php sn xut (tnh GDP theo phng php gi tr gia tng). V GNP v GDP khng phi l thc o duy nht phn nh thnh tu ca mt nn kinh t trong mt giai on. Do vy trong phn 3.3 chng ny trnh by b sung thm mt s ch tiu phn nh kt qu ca nn kinh t nh tng sn phm quc dn rng, thu nhp quc dn, thu nhp quc dn c th s dng, thu v chuyn khon ca Chnh ph. Trong phn ny cng nu nn cch xc nh cc ch tiu v mi quan h gia cc ch tiu phn nh kt qu ca nn kinh t. Cc khi nim, ngha ca ch tiu GNP, GDP, NNP, Y, YD, cng nh phng php xc nh cc ch tiu l tinh thn ch yu ca h thng ti khon quc gia c s dng rng ri trong nn kinh t th trng. H thng ti khon quc gia gip cc c quan Nh nc theo di v thng k mt cch chnh xc cc hot ng kinh t din ra trong mt thi k ca mi mt nn kinh t. Mc tiu khng phi ch ghi chp v thng k cc khon mc ny m quan tm nhiu hn n vic s dng cc ch tiu, s liu ghi chp c phn tch mi quan h rng buc ca cc tc nhn trong nn kinh t. Quan tm nhng vn nm ng sau cc con s v cc mi quan h lng ho . Mt trong cc vn quan trng l cc ng nht thc kinh t v m c bn, xut hin t cc nguyn l tnh ton cc ch tiu kt qu ca nn kinh t. Vn c trnh by trong phn 3.4. Sau khi nghin cu chng ny sinh vin cn phi nm c cc vn l thuyt v hch ton thu nhp quc dn. V vn dng cc l thuyt vo gii quyt cc cu hi, bi tp vi nhng ni dung c bn sau: - Xc nh GDP, GNP theo phng php lung sn phm cui cng, phng php thu nhp hoc chi tiu, v theo phng php gi tr gia tng. 39

Chng 3: Tng sn phm v thu nhp quc dn - Xc nh c cc ch tiu GNP,GDP danh ngha v thc t, tnh ton ch s gi tiu dng, lm pht,... - Phn bit cc ch tiu tng sn phm quc dn, tng sn phm quc ni, tng sn phm quc dn rng, thu nhp quc dn, thu nhp quc dn c th s dng. - Phn bit cc ch s gi CPI,D, PPI.

NI DUNG
3.1. TNG SN PHM QUC DN THC O THNH TU CA MT NN KINH T 3.1.1. Tng sn phm quc dn v tng sn phm quc ni (tng sn phm trong nc) 3.1.1.1. Tng sn phm quc dn (Gross National Product - GNP) Khi nim: Tng sn phm quc dn l ch tiu o lng tng gi tr bng tin ca cc hng ho v dch v cui cng ca ngi dn quc gia sn xut ra trong mt thi k (thng l mt nm) bng cc yu t sn xut ca mnh. Nh vy, tng sn phm quc dn nh gi kt qu ca hng triu cc giao dch v hot ng kinh t do cng dn ca mt nc tin hnh trong mt thi k nht nh (thng l mt nm). y l con s t c khi dng thc o tin t tnh ton gi tr ca cc hng ho khc nhau m cc h gia nh, cc hng kinh doanh, Chnh ph mua sm v chi tiu trong khong thi gian tnh ton. Cc hng ho v dch v c chi tiu l hng ho, dch v tiu dng cui cng ca h gia nh; thit b nh xng mua sm v xy dng ln u ca cc hng kinh doanh; nh mi xy dng, hng ho v dch v m cc c quan qun l Nh nc mua sm v phn hng ho chnh lch xut khu v nhp khu. Dng thc o tin t o lng gi tr sn phm l thun li v thng qua gi c th trng chng ta c th cng cc loi hng ho c hnh thc v ni dung vt cht khc nhau (mui, go, xng du, t, dch v du lch, y t, bu in...) Nh vy c th do lng kt qu sn xut ca ton b nn kinh t bng mt tng lng duy nht. Gi c li l mt thc o thay i theo thi gian, nhu cu ca ngi mua, do GNP tnh bng thc o tin t cn phi loi b s bin ng v gi c (lm pht). 3.1.1.2. Tng sn phm quc ni (Gross Domestic Product - GDP) Khi nim: Tng sn phm quc ni l gi tr th trng ca tt c ca cc hng ho v dch v cui cng c sn xut ra trong phm vi lnh th quc gia trong mt thi k nht nh (thng l mt nm) hiu thu o khi nim ny cn phi lu ti ni dung chuyn ti ca cc cm t trong khi nim (1). GDP l gi tr th trng: Hm l mi hng ho v dch v to ra trong nn kinh t u dc quy v gi tr tnh bng tin hay tnh theo gi c ca hng ho c ngi mua v ngi bn chp nhn trn th trng hng ho v dch v. 40

Chng 3: Tng sn phm v thu nhp quc dn (2). Cm t Tt c...: GDP tm cch tnh ton th tt c cc hng ho v dch v c sn xut ra v bn hp php trn th trng. GDP khng tnh ti cc gi tr giao dch ngm (bt hp php) nh ma tu,... (3). Cm t Cui cng: nhn mnh rng GDP ch bao gm gi tr nhng hng ho cui cng: Cc hng ho v dch v c chi tiu l hng ho, dch v tiu dng cui cng ca h gia nh; thit b nh xng mua sm v xy dng ln u ca cc hng kinh doanh; nh mi xy dng, hng ho v dch v m cc c quan qun l Nh nc mua sm v phn hng ho chnh lch xut khu v nhp khu. GDP khng bao gm cc gi tr trung gian dng sn xut ra cc hng ho khc. Tuy nhin, phn hng trung gian nhng c dng lm d tr v c a vo hng tn kho th cng c coi l hng ho cui cng. (4). Hng ho v dch v: Hm GDP bao gm c hng ho hu hnh v c hng ho nh: qun o, thc phm, xe my, t, ...) v c hng ho v hnh nh: (dch v du lch, vn chuyn, bu in, ngn hng, bo him,...) (5). c sn xut ra: Ngha l GDP bao gm gi tr ca tt c cc hng ho v dch v mi c to ra thi k hin hnh ch khng lin quan n cc gi tr giao dch ca nhng hng ho c to ra trong thi k trc . iu ny rt quan trng, v nu khng xc nh chnh xc u l hng ho mi, th GDP c th s b tnh trng tnh li ca thi k trc. V d mt chic xe my sn xut nm 2005 v c bn ra nm 2005 th gi tr ca chic xe ny c tnh vo GDP ca 2005. Nhng n nm 2006 ch s hu chic xe ny li bn cho mt ngi khc th gi tr giao dch ca chic xe khng c tnh vo GDP ca nm 2006. (6). Trong phm vi lnh th Quc gia: Tt c cc hng ho v dch v c sn xut ra trong phm vi lnh th kinh t ca quc gia u c tnh vo GDP. Bt k c to ra bi cng dn nc no v doanh nghip c s hu trong nc hay nc ngoi. (7). Trong mt thi k nht nh: Ngha l GDP phn nh gi tr sn lng to ra trong mt khong thi gian c th. Thng thng, GDP c tnh cho thi k mt nm hoc theo cc qu trong nm. 3.1.1.3. S khc nhau gia GNP v GDP GNP v GDP u l ch tiu o lng tng sn phm cui cng ca mt quc gia sn xut ra trong mt thi k. GNP thng k sn phm c sn xut ra ca mt quc gia trn c s ngun lc, ngha l tnh theo ngi dn quc gia . Ngi dn quc gia d sinh sng u trong nc hay nc ngoi to ra hng ho v dch v th u c tnh vo GNP ca quc gia . Cn GDP thng k sn phm c sn xut ra ca mt quc gia tnh trn phm vi lnh th kinh t ca quc gia , d l ngi trong nc hay ngi nc ngoi, l doanh nghip trong nc hay doanh nghip thuc s hu ca ngi nc ngoi. Vy GNP v GDP khc nhau phn gi tr hng ho v dch v m ngi dn quc gia sn xut ra nc ngoi v phn gi tr hng ho v dch v m ngi nc ngoi sn xut ra trong phm vi lnh th kinh t ca quc gia . Phn ny c gi l thu nhp rng t ti sn nc ngoi bng chnh lch gia gi tr hng ho v dch v m ngi dn quc gi sn xut ra nc ngoi tr i phn gi tr hng ho v dch v m ngi nc ngoi sn xut ra trong lnh th kinh t ca quc gia . 41

Chng 3: Tng sn phm v thu nhp quc dn GNP = GDP + Thu nhp rng t ti sn nc ngoi. GDP = GNP - Thu nhp rng t ti sn nc ngoi. GDP hay GNP ch tiu no ln hn, th tu thuc vo mi mt quc gia v tu vo tng thi k. 3.1.2. GDP danh ngha v GDP thc t v ch s iu chnh GDP GDP phn nh ch tiu cho hng ho v dch v thc hin trn th trng ca mt quc gia. y cn phn bit hai chi tiu GDP danh ngha (Nominal GDP GDPn) v GDP thc t (Real GDP GDPr) 3.1.2.1. GDP danh ngha v GDP thc t a. GDP danh ngha: L gi tr sn lng hng ho v dch v tnh theo gi hin hnh. Sn phm sn xut ra trong thi k no th ly gi ca thi k
GNPn t = Qi t Pi t

Trong : i: Biu th loi sn phm th i vi i =1,2,3...,n t: Biu th thi k tnh ton Q: S lng sn phm tng loi mt hng; Qi: s lng sn phm loi i P: Gi ca tng mt hng; Pi gi ca sn phm th i. Nu s liu thng k cho thy GDP danh ngha nm sau cao hn nm trc, iu ny cho thy c th nn kinh t sn xut ra s lng sn phm ln hn nm trc hoc gi bn nm sau cao hn nm trc hoc c s lng sn phm ln hn v gi bn ca nm sau cao hn nm trc. GDP danh ngha khng cho chng ta bit chi tit s gia tng ca n ch yu l do ng gp ca s tng v gi c hay s lng sn phm hng ho, dch v c to ra trong nn kinh t. Nghin cu bin ng kinh t theo thi gian cc nh kinh t mun tch ring hai hiu ng bin ng v gi c v bin ng v sn lng. C th l mun c mt ch tiu v tng lng hng ho v dch v c nn kinh t to ra m khng b tc ng bi s thay i ca gi c ca cc hng ho v dch v ny. lm c iu cc nh kinh t s dng ch tiu DGP thc t. b. GDP Thc t: L gi tr sn lng hng ho v dch v hin hnh ca nn kinh t c tnh theo mc gi c nh ca nm c s (nm gc)
GDPr t = Qi t Pi0

vi Pi0 l gi ca nm c s hay nm gc

Nu thng k GDP thc t cho thy GDPr nm sau cao hn nm trc, th y ch thun tu l s bin ng v sn lng nm sau ln hn nm trc, cn gi c c gi c nh nm c s (nm gc). Mc tiu tnh ton GDP l nhm nm bt c hiu qu hot ng ca ton b nn kinh t. GDP thc t phn nh lng hng ho v dch v c to ra trong nn kinh t nn n cng

42

Chng 3: Tng sn phm v thu nhp quc dn cho bit nng lc tho mn cc nhu cu v mong mun ca dn c trong nn kinh t. Do GDP thc t phn nh kt qu ca nn kinh t tt hn l GDP danh ngha. Sau khi loi tr nh hng ca bin ng gi c, th tc tng trng kinh t (GDP growth rate g) l t l % thay i ca GDP thc t ca thi k ny so vi thi k trc.
gt = GDPr t GDPr t 1 *100% GDPr t 1

3.1.2.2. Ch s iu chnh GDP (GDP Defator - DGDP) Ch s gi iu chnh o lng mc gi trung bnh ca tt c cc hng ho v dch v c tnh trong GDP. Ch s iu chnh GDP c tnh bng t s gia GDP danh ngha v GDP thc t. N phn nh mc gi hin hnh so vi mc gi nm c s. Ch s gi iu chnh cho bit s bin ng v gi lm thay i GNP danh ngha. GDPn t D t GDP = *100% GDPr t 3.1.3. Ch s gi tiu dng v lm pht 3.1.3.1. Khi nim ch s gi tiu dng (CPI) o lng mc gi trung bnh ca gi hng ho v dch v m mt ngi tiu dng in hnh mua. Ch s gi tiu dng l mt ch tiu tng i phn nh xu th v mc bin ng ca gi bn l hng ho v dch v tiu dng trong sinh hot ca dn c v cc h gia nh. Bi vy n c dng theo di s thay i ca chi ph sinh hot theo thi gian. Khi ch s gi tiu dng tng c ngha l mc gi trung bnh tng. Kt qu l ngi tiu dng phi chi tiu nhiu hn c th mua c mt lng hng ho v dch v nh c nhm duy tr mc sng trc ca h. 3.1.3.2. Xy dng ch s gi tiu dng Trc ht, xy dng ch s gi tiu dng cc nh thng k kinh t chn nm c s/ k gc. Tip tin hnh cc cuc iu tra trn khp cc vng ca t nc xc nh gi hng ho v dch v in hnh. CPIt = (Pitqi0/ Pi0qi0) Trong : CPIt: ch s gi tiu dng thi k t pit: Gi ca sn phm loi i trong gi hng ho in hnh thi k t pi0: Gi ca ca sn phm loi i trong gi hng ho in hnh k gc qi0: S lng hng ho loi i trong gi hng ho in hnh nm k gc

43

Chng 3: Tng sn phm v thu nhp quc dn 3.1.3.3. Xc nh t l lm pht () Lm pht l s gia tng lin tc ca mc gi chung. Do vy, t l lm pht l (%) thay i mc gi chung so vi thi k trc . C th tnh t l lm pht thng qua ch s gi tiu dng nh sau: t =(CPIt CPIt-1) / CPIt-1 x100% Trong : t: t l lm pht thi k t CPIt: l ch s gi tiu dng thi k t CPIt-1: l ch s gi tiu dng thi k trc t 3.1.4. ngha ca cc ch tiu GNP v GDP trong phn tch kinh t v m Cc quc gia lun tm cch o lng kt qu hot ng ca mnh trong mi thi k nht nh. Thnh tu kinh t ca mt quc gia, phn nh quc gia sn xut ra c bao nhiu sn phm, n s dng cc yu t sn xut ca mnh n mc no to ra sn phm phc v cho i sng nhn dn ca quc gia mnh. Ch tiu GNP v GDP l nhng thc o tt v thnh tu kinh t ca mt quc gia. Ngn hng th gii hay qu tin t quc t cng nh cc nh kinh t thng s dng cc ch tiu ny so snh quy m sn xut ca cc nc khc nhau trn th gii. Sau khi tnh chuyn s liu GNP v GDP tnh bng cc ng tin khc nhau ca cc nc v ng la M. S tnh chuyn thng qua t gi hi oi chnh thc gia cc nc v ng la M. GNP v GDP thng c s dng phn tch nhng bin i v sn lng ca mt t nc trong cc thi gian khc nhau. Trong trng hp ny ngi ta thng tnh GNP hoc GDP thc t nhm loi tr s bin ng v gi c. Cc ch tiu GNP, GDP cn c s dng phn tch s thay i mc sng dn c. lm vic ngi ta thng tnh GNP, GDP bnh qun u ngi. GDP bnh qun u ngi = GDP/ tng dn s GNP bnh qun u ngi = GNP/ tng dn s Nh vy, mc sng dn c ca mt nc ph thuc vo s lng hng ho c sn xut ra v quy m dn s ca quc gia . S thay i v GDP, GNP bnh qun u ngi ph thuc rt nhiu vo tc tng dn s v nng sut lao ng. Mc sng ca dn c ca mt nc ph thuc vo t nc gii quyt vn n dn s trong mi quan h vi nng sut lao ng nh th no. V GNP bao gm GDP v phn thu nhp rng t ti sn nc ngoi nn GNP bnh qun u ngi l thc o tt hn nu xt theo kha cnh s lng hng ho v dch v m mi ngi dn quc gia c th mua c. Cn GDP bnh qun u ngi l thc o tt hn v s lng hng ho v dch v c sn xut ra tnh bnh qun cho mt ngi dn. Cc Chnh ph ca cc nc trn th gii u phi da vo s liu v GDP v GNP xy dng cc k hoch, chin lc pht trin cho nn kinh t trong ngn hn v di hn. 44

Chng 3: Tng sn phm v thu nhp quc dn 3.2. PHNG PHP XC NH GDP 3.2.1. S lung lun chuyn kinh t v m Mt nn kinh t hon chnh bao gm hng triu cc n v kinh t: cc h gia nh, cc hng kinh doanh, cc c quan Nh nc t Trung ng n a phng. Cc n v kinh t ny to nn mt mng li cc giao dch kinh t trong qu trnh to ra tng sn phm hng ho v dch v.
Chi tiu hng ho v dch v

Hng ho v dch v
H HNG KINH DOANH GIA NH

Dch v, yu t sn xut

Thu nhp t cc yu t sn xut

tm c vn ct li bn trong ca cc giao dch v a ra cc phng php tnh ton tng sn phm mt cch khoa hc, chnh xc, chng ta hy bt u bng trng hp gin n nht: B qua khu vc Nh nc v cc giao dch vi ngi nc ngoi, xem xt mt nn kinh t khp kn, gin n ch bao gm hai tc nhn l h gia nh v cc hng kinh doanh. Cc h gia nh s hu lao ng v cc yu t u vo khc ca sn xut nh vn, t ai,.... Cc h gia nh cung cp cc yu t u vo cho cc hng kinh doanh. Cc hng kinh doanh dng cc yu t ny sn xut ra hng ho v dch v bn cho cc h gia nh. Dng bn trong l s lun chuyn cc ngun lc tht: Hng ho v dch v t cc hng kinh doanh sang h gia nh v dch v v yu t sn xut t h gia nh sang cc hng kinh doanh. Dng bn ngoi l cc giao dch thanh ton bng tin: Cc hng kinh doanh tr tin cho cc dch v yu t sn xut to nn thu nhp ca cc h gia nh; cc h gia nh thanh ton cc khon chi tiu v hng ho v dch v cho cc hng kinh doanh mua sn phm. Nhng giao dch hai chiu to nn dng lun chuyn kinh t v m c m t trn. S dng lun chuyn kinh t v m gi hai cch tnh khi lng sn phm trong mt nn kinh t. - Theo cung trn, chng ta c th tnh tng gi tr ca cc hng ho v dch v c sn xut ra trong nn kinh t. - Theo cung di, c th tnh tng mc mc thu nhp t cc yu t sn xut.

45

Chng 3: Tng sn phm v thu nhp quc dn Nu gi nh ton b thu nhp ca gia nh c em chi tiu ht mua hng ho v dch v; cc hng kinh doanh bn c ht sn phm sn xut ra v dng tin thu c tip tc sn xut; li nhun ca cc hng kinh doanh cng l mt kh thu nhp, th kt qu thu c t hai cch tnh trn phi bng nhau. Thng qua dng lun chuyn kinh t v m cng cho thy chnh cc h gia nh s quyt nh mc chi tiu trong nn kinh t. 3.2.2. Phng php xc nh GDP 3.3.2.1. Phng php xc nh GDP theo lung sn phm cui cng S dng lun chuyn kinh t v m cho ta thy c th xc nh GDP theo gi tr hng ho v dch v cui cng c sn xut ra trong nn kinh t gi tt l phng php lung sn phm. Tuy nhin s dng lun chuyn kinh t v m qu n gin. y chng ta m rng s tnh ti c khu vc Chnh ph v xut nhp khu. Theo phng php lung sn phm, GDP bao gm ton b gi tr th trng ca cc hng ho v dch v cui cng m cc h gia nh, cc hng kinh doanh, Chnh ph mua v khon xut khu rng c thc hin trong mt n v thi gian (thng l mt nm). a. Tiu dng ca h gia nh (C) Tiu dng ca h gia nh bao gm tng gi tr hng ho v dch v cui cng ca h gia nh mua trn th trng chi dng phc v i sng hng ngy. Nh vy GDP ch bao gm nhng sn phm c giao dch trn th trng, cn cc sn phm m cc h gia nh t sn xut s dng th b b st khng th tp hp c. Ch : GDP ch bao gm hng ho mi c sn xut v bn ra. Hng ho mi l hng ho ln u tin c giao dch , mua bn trn th trng. b. Chi tiu ca doanh nghip hay u t (I) Chi tiu ca doanh nghip bao gm gi tr cc hng ho v dch v m doanh nghip mua ti sn xut m rng. l cc trang thit b, cc ti sn c nh, nh , vn phng mi v chnh lch hng tn kho ca cc hng kinh doanh. Hng tn kho hay d tr l nhng hng c gi li sn xut hay tiu dng sau. Thc cht hng tn kho l mt loi ti sn lu ng. l nhng nguyn nhin vt liu hay cc u vo c s dng ht trong k sn xut hoc l cc bn thnh phm, cc sn phm d tr bn trong thi gian ti. Trong thnh phn ca (I) c thnh phn dng mua sm my mc, trang thit b, ti sn c nh mi tr i phn khu hao c gi l u t rng. u t l mt khi nim ch r phn tng ti sn quc ni hay mt phn kh nng sn xut ca x hi. Phn chi tiu ny to kh nng tiu dng trong tng lai. u t l phn gim tiu dng hin ti tng tiu dng trong tng lai. V nu nn kinh t l nn kinh t gin n th : GDP = C + I c. Chi tiu v hng ho v dch v ca Chnh ph (G) 46

Chng 3: Tng sn phm v thu nhp quc dn Chnh ph l mt tc nhn kinh t v l ngi tiu dng ln nht. Hng nm Chnh ph cc nc phi chi tiu nhng khon tin rt ln vo vic xy dng ng x, trng hc, bnh vin, Quc phng an ninh, y t, gio dc, tr lng cho b my qun l ca Nh nc. Cc chi tiu ny cng ch c tnh cho cc giao dch ln u tin trong nn kinh t. Khng phi mi khon chi tiu ca ngn sch Nh nc u c tnh vo GDP. Nhng khon thanh ton, chuyn nhng k hiu l TR bao gm: Bo him x hi, tr cp tht nghip, bo him y t,... y l cc khon phn phi li khng ng vi mt hng ho v dch v mi c sn xut ra ca nn kinh t, do khng c tnh vo GDP. Nu nn kinh t l nn kinh t khp kn c s tham gia ca Chnh ph th GDP = C + I + G d. Xut khu (X) v nhp khu (IM) - Xut khu l hng ho v dch c sn xut ra trong nc nhng c bn ra cho ngi tiu dng nc ngoi. - Nhp khu l nhng hng ho v dch v c sn xut nc ngoi nhng c mua tiu dng trong nc. Do , xut khu s lm tng GDP, cn nhp khu khng nm trong GDP M khi chi tiu th h gia nh, doanh nghip hay Chnh ph chi tiu c hng ho trong nc v hng ho nc ngoi. V vy gi tr hng nhp khu c tp hp trong cc thnh phn chi tiu ca h gia nh, doanh nghip hay Chnh ph ri. Nn khi xc nh GDP cn phi tr i nhp khu. Vy GDP theo phng php lung sn phm cui cng trong iu kin nn kinh t m l GDP = C + I + G + X IM Xut khu rng l NX: NX = X IM GDP = C + I + G + NX Nu X > IM gi l xut siu; IM > X gi l nhp siu; X = IM cn cn thng mi cn bng. 3.2.2.2. Phng php xc nh GDP theo lung thu nhp hoc chi ph Phng php nay tnh GDP theo chi ph cc yu t u vo ca sn xut m cc hng kinh doanh phi thanh ton, tin tr li vn vay, tin thu nh xng, ti sn, tin thanh ton tin cng, tin lng, li nhun thu c khi tham gia kinh doanh, thu b p gi tr my mc thit b, ti sn c nh hao mn trong qu trnh sn xut. Gi: Chi ph tin cng, tin lng l : Chi ph thu vn : Chi ph thu ti sn nh xng, t ai: Li nhun: Khu hao ti sn c nh: Thu m Chnh ph nh vo tiu dng: W i r D Te 47

Chng 3: Tng sn phm v thu nhp quc dn GDP = W + i + r + + D + Te Nu phng php lung sn phm cui cng khng b tnh trng v phng php xc nh GDP theo chi ph v thu nhp tnh ht c cc khon chi ph th kt qu phi nh nhau. Trn thc t do GDP l mt con s thng k nn c s sai s ng k, hn th na kh trnh khi tnh trng trong phng php lung sn phm v tnh ht chi ph trong phng php chi ph hoc thu nhp. khc phc c cc nhc im ny ngi ta p dng phng php gi tr gia tng. 3.2.2.3. Xc nh GDP theo phng php gi tr gia tng GDP l tng ca gi tr hng ho v dch v cui cng c sn xut ra, nhng hng ho cui cng n tay ngi tiu dng phi tri qua nhiu cng on sn xut v mi hng kinh doanh ch ng gp mt phn gi tr to ra gi tr sn phm hon chnh. Theo phng php gi tr gia tng, th GDP c tp hp tt c cc gi tr tng thm ca cc doanh nghip trong qu trnh sn xut thng l mt nm. Gi tr gia tng l khon chnh lch gia gi tr sn lng u ra ca mt doanh nghip vi khon mua vo v nguyn nhin vt liu mua ca cc doanh nghip khc m c s dng ht trong qu trnh sn xut ra sn phm . Gi tr gia tng ca doanh nghip k hiu l (VA), gi tr tng thm ca mt ngnh (GO), gi tr tng thm ca nn kinh t l GDP

VA

Gi tr th trng sn phm u ra ca doanh nghip

Gi tr u vo c chuyn ht vo gi tr sn phm trong qu trnh sn xut

Gi tr gia tng ca mt ngnh (GO) GO = VAi (i =1,2,3...n) VAi: l gi tr tng thm ca doanh nghip i trong ngnh, n: L s lng doanh nghip trong ngnh Gi tr gia tng ca nn kinh t GDP GDP = GOj (j =1,2,3...m) GOj: gi tr gia tng ca ngnh j m: l s ngnh trong nn kinh t 3.3. MI QUAN H GIA CC CH TIU KINH T V M PHN NH KT QU CA NN KINH T 3.3.1. GDP v GNP Sau khi xc nh c GDP, c th xc nh GNP bng cch GNP = GDP + Thu nhp rng t ti sn nc ngoi 48

Chng 3: Tng sn phm v thu nhp quc dn S liu v thu nhp rng t ti sn nc ngoi c th ly t bo co ca ngn hng ngoi thng v cn cn thanh ton Quc t trong mc ti khon vng lai. Vy khi nghin cu, o lng ch tiu GDP v GNP hai ch tiu phn nh v thnh tu kinh t ca mt quc gia trong mt thi k thng l mt nm, thy rng GDP, GNP b st nhiu sn phm m dch v m dn chng t lm, t phc v khng mang ra trao i mua bn trn th trng do khng c c s o m c. Nhiu hot ng kinh t phi php hoc hp php nhng khng c bo co, nhm trn thu nn cng khng th tnh vo GDP. 3.3.2. GNP v tng sn phm quc dn rng (Net national Product NNP) Khi nim: Tng sn phm quc dn rng l phn GNP cn li sau khi tr i khu hao. NNP = GNP D Nh vy, chng ta bit cc cc t liu lao ng, my mc trang thit b hao mn dn trong qu trnh sn xut. Sau khi tiu th sn phm cc doanh nghip phi b p ngay phn hao mn ny. Ngun b p ny khng phi l thu nhp ca c nhn hay x hi, n khng tham gia vo qu trnh phn phi cho cc thnh vin trong x hi. 3.3.3. Thu nhp quc dn (Y) v thu nhp quc dn c th s dng (YD) Khi nim: Thu nhp quc dn l ch tiu phn nh thu nhp ca tt c cc yu t ca nn kinh t. Thu nhp quc dn theo chi ph yu t: Y=w+i+r+ Y = NNP Te Y = GNP (D + Te) d on kh nng tiu dng v tch lu ca dn c, Nh nc phi da trn ch tiu trc tip hn tc ng n tiu dng v tch lu. l thu nhp c th s dng (YD). Khi nim: Thu nhp c th s dng l phn thu nhp quc dn cn li sau khi cc h gia nh np li cc loi thu trc thu v nhn c cc tr cp ca Chnh ph hoc doanh nghip. YD = Y Td + TR Trong : YD: l thu nhp c th s dng Td: l thu trc thu TR: Phn chuyn khon li Thu trc thu ch yu nh vo thu nhp do lao ng, thu nhp do tha k ti sn, cc loi ng gp ca c nhn nh: bo him x hi, l ph giao thng, bo him y t,..., thu thu nhp ca cc h gia inh kinh doanh c th, thu li tc cng ty. Phn li nhun cng ty li khng chia tng tch lu ti sn xut m rng khng nm trong phn thu nhp c th s dng (YD). Ton b thu nhp c th s dng ch bao gm phn thu nhp m cc h gia nh c th tiu dng (C) v tit kim (S) 49

Chng 3: Tng sn phm v thu nhp quc dn YD = C + S

Thu nhp rng t ti sn nc ngoi GNP NX G

Thu nhp rng t ti sn nc ngoi

Khu hao

Te GDP Td- TR NNP

I Y C

3.4. CC NG NHT THC KINH T V M C BN Cc ch tiu GDP, GNP, NNP, Y, YD, cng nh cc phng php xc nh ch tiu l tinh thn ch yu ca h thng ti khon quc gia s dng rng ri trong cc nc c nn kinh t th trng. H thng ti khon quc gia gip cho cc c quan qun l Nh nc theo di v thng k mt cch chnh xc cc hot ng kinh t din ra trong mt thi k ca mi nn kinh t. Trn c s nhng s liu c tnh ton, ghi chp ca ti khon quc gi nh c th phn tch mi quan h rng buc gia cc tc nhn trong nn kinh t, tm ra nhng vn nm ng sau cc con s. Trn c s nguyn l tnh ton ca GDP v GNP chng ta tp trung vo cc ng nht thc kinh t v m sau: ng nht thc l s bng nhau theo nh ngha, theo khi nim. 3.4.1. ng nht thc gia tit kim v u t Gi s ta xem xt nn kinh t gin n ch bao gm hai tc nhn kinh t: Cc h gia nh v cc hng kinh doanh. Trong s dng lun chuyn kinh t V m (Hnh 3.1), chng ta gi nh rng thu nhp ca cc h gia nh c em chi tiu ht vo vic mua hng ho v dch v tiu dng, do vy chi tiu mua hng ho v dch v cung trn bng thu nhp cung di. Trong thc t th cc h gia nh thng khng tiu dng ht thu nhp ca mnh. H dnh mt phn thu nhp di dng tit kim (S)

50

Chng 3: Tng sn phm v thu nhp quc dn Tit kim l phn cn li ca thu nhp sau khi tiu dng. Trong nn kinh t gin n, khng c s tham gia ca Chnh ph, khng c thu v tr cp nn: YD Y v S Y C hay Y C + S (*) Vy cung di ca dng lun chuyn, tit kim tch ra khi lung thu nhp. Tng t cung trn, cung hng ho v dch v cui cng khng ch bao gm hng tiu dng ca cc h gia nh. Cc hng kinh doanh cng mua mt lng hng (I). Nh vy, c s b sung thm cung trn. Ta c Y C +I (**) T (*) v (**) ta c S I Hnh 3.2 m t mt cch khi qut, tit kim lm th no chuyn thnh u t trong mt nn kinh t th trng. Trong hnh 3.2 cho thy cc th ch ti chnh ngn hng pht trin trong nn kinh t th trng thu ht ton b tit kim cho cc hng vay u t m rng sn xut.

u t

Hng ho v dch v Hng kinh doanh H gia nh Ngn hng

Thu nhp chi ph

Tit kim Hnh 3.2: Tit kim v u t trong dng lun chuyn kinh t v m

3.4.2. ng nht thc m t mi quan h gia cc khu vc trong nn kinh t By gi chng ta m rng m hnh 3.2 tnh ti yu t Chnh ph v khu vc nc ngoi. iu ny c m t hnh 3.3

51

Chng 3: Tng sn phm v thu nhp quc dn

Xut khu Chi tiu u t Hng ho v dch v

H KINH DOANH

H GIA NH

Thu nhp (chi ph)

Ngn hng Tit kim Thu Nhp khu Chnh ph Nc ngoi

Hnh 3.3 Chnh ph v ngi nc ngoi trong dng chu chuyn kinh t v m Hnh 3.3 m rng vng lun chuyn kinh t v m n gin c tnh ti c khu vc Chnh ph v ngi nc ngoi. cung di, ngoi tit kim (S), thu v nhp khu (IM) cng l nhng dng r r. Nh vy mt phn thu nhp ca dn c phi lm ngha v vi ngn sch Nh nc di dng thu thu nhp (Td). Mt khc Nh nc cng tin hnh tr cp cho cc gia nh di dng tr cp (TR). Thu rng (T) l ch tiu phn nh chnh lch gia thu trc thu v tr cp T = Td TR (1) Thu rng l mt loi r r cung di. Mt phn khc ca thu nhp dng mua hng ho nhp khu to nn thu nhp cho dn c nc ngoi, khng ng gp vo thu nhp quc dn. Nh vy tng r r cung di l S + T + IM 52 (2)

Chng 3: Tng sn phm v thu nhp quc dn cung trn, Chnh ph cng chi tiu mt phn hng ho v dch v cui cng. Mt khc, hng xut khu c sn xut ra trong nn kinh t nhng dng xut khu ch khng tiu dng trong nc. Nh vy, tng b sung mi vo lung sn phm bng: I+G+X (3) Tng cc r r cung di phi bng tng cc b sung cung trn bo m cho tng hng ho cung trn phi bng tng thu nhp cung di v tng cc ti sn ca quc gia phi cn bng. Do vy, ta c: S + T + IM = I + G + X (4) Chuyn v cc s hng ta c (T G) (I-S) + (X-IM) (5) ng nht thc (5) l ng nht thc th hin mi quan h gia cc khu vc hay cc tc nhn trong nn kinh t. V tri l khu vc Chnh ph, v phi l khu vc t nhn v khu vc ngi nc ngoi. ng nht thc cho thy trng thi ca mi khu vc c nh hng n cc khu vc cn li ca nn kinh t nh th no. Chng hn, nu khu vc nc ngoi xut bng nhp (X=IM), ngha l cn cn thng mi ca t nc cn bng, nu ngn sch ca Chnh ph b thm ht (G>T), th khu vc t nhn (S>I). Ngha l nu Chnh ph chi ln hn thu th u t ca doanh nghip s thp hn tit kim ca h gia nh. Ngc li, nu u t ca t nhn ng bng tit kim ca h gia nh (I = S) th tng thm ht ngn sch phi c b p bng thm ht cn cn thng mi. Vy cn phi c cc chnh sch v bin php kinh t v m gi cho cc khu vc kinh t trng thi cn bng cho ton b nn kinh t cn bng.

TM TT NI DUNG
1. Khi nim: Tng sn phm quc dn l ch tiu o lng tng gi tr bng tin ca cc hng ho v dch v cui cng ca ngi dn quc gia sn xut ra trong mt thi k (thng l mt nm) bng cc yu t sn xut ca mnh. 2. Khi nim: Tng sn phm quc ni l gi tr th trng ca tt c ca cc hng ho v dch v cui cng c sn xut ra trong phm vi lnh th quc gia trong mt thi k nht nh (thng l mt nm) 3. S khc nhau gia GNP v GDP khc nhau phn gi tr hng ho v dch v m ngi dn quc gia sn xut ra nc ngoi v phn gi tr hng ho v dch v m ngi nc ngoi sn xut ra trong phm vi lnh th kinh t ca quc gia . Phn ny c gi l thu nhp rng t ti sn nc ngoi bng chnh lch gia gi tr hng ho v dch v m ngi dn quc gi sn xut ra nc ngoi tr i phn gi tr hng ho v dch v m ngi nc ngoi sn xut ra trong lnh th kinh t ca quc gia . GNP = GDP + Thu nhp rng t ti sn nc ngoi. GDP =GNP - Thu nhp rng t ti sn nc ngoi. GDP hay GNP ch tiu no ln hn, th tu thuc vo mi mt quc gia v tu vo tng thi k. 53

Chng 3: Tng sn phm v thu nhp quc dn 4. GDP danh ngha: L gi tr sn lng hng ho v dch v tnh theo gi hin hnh. Sn phm sn xut ra trong thi k no th ly gi ca thi k GNPnt = QitPit Trong : i: Biu th loi sn phm th i vi i =1,2,3...,n t: Biu th thi k tnh ton Q: S lng sn phm tng loi mt hng; Qi: s lng sn phm loi i P: Gi ca tng mt hng; Pi gi ca sn phm th i. 5. GDP Thc t: L gi tr sn lng hng ho v dch v hin hnh ca nn kinh t c tnh theo mc gi c nh ca nm c s (nm gc) GDPrt = QitPi0 vi Pi0 l gi ca nm c s hay nm gc 6. Tc tng trng kinh t (GDP growth rate g) l t l % thay i ca GDP thc t ca thi k ny so vi thi k trc. GDPr t GDPr t 1 gt = *100% GDPr t 1 7. Ch s gi iu chnh o lng mc gi trung bnh ca tt c cc hng ho v dch v c tnh trong GDP. Ch s iu chnh GDP c tnh bng t s gia GDP danh ngha v GDP thc t. GDPn t t D GDP = *100% GDPr t 8. Ch s gi tiu dng (CPI) l mt ch tiu tng i phn nh xu th v mc bin ng ca gi bn l hng ho v dch v tiu dng trong sinh hot ca dn c v cc h gia nh. Bi vy n c dng theo di s thay i ca chi ph sinh hot theo thi gian. CPIt = (Pitqi0/ Pi0qi0) Trong : CPIt: ch s gi tiu dng thi k t pit: gi ca sn phm loi i trong gi hng ho in hnh thi k t pi0: Gi ca ca sn phm loi i trong gi hng ho in hnh k gc qi0: s lng hng ho loi i trong gi hng ho in hnh nm k gc 9. Lm pht l s gia tng lin tc ca mc gi chung. Do vy, t l lm pht l (%) thay i mc gi chung so vi thi k trc . C th tnh t l lm php thng qua ch s gi tiu dng nh sau: t =(CPIt CPIt-1) / CPIt-1 x100% Trong : t: t l lm pht thi k t CPIt: l ch s gi tiu dng thi k t CPIt-1: l ch s gi tiu dng thi k trc t 54

Chng 3: Tng sn phm v thu nhp quc dn 10. Theo phng php lung sn phm, GDP bao gm ton b gi tr th trng ca cc hng ho v dch v cui cng m cc h gia nh, cc hng kinh doanh, Chnh ph mua v khon xut khu rng c thc hin trong mt n v thi gian (thng l mt nm) - Tiu dng ca h gia nh (C) - Chi tiu ca doanh nghip hay u t (I) - Chi tiu v hng ho v dch v ca Chnh ph (G) - Xut khu (X) v nhp khu (IM) GDP = C + I + G + X IM GDP = C + I + G + NX 11. Phng php tnh GDP theo chi ph cc yu t u vo ca sn xut m cc hng kinh doanh phi thanh ton, tin tr li vn vay, tin thu nh xng, ti sn, tin thanh ton tin cng, tin lng, li nhun thu c khi tham gia kinh doanh, thu b p gi tr my mc thit b, ti sn c nh hao mn trong qu trnh sn xut. GDP = W + i + r + + D + Te 12. Theo phng php gi tr gia tng, th GDP c tp hp tt c cc gi tr tng thm ca cc doanh nghip trong qu trnh sn xut thng l mt nm. 13. Gi tr gia tng l khon chnh lch gia gi tr sn lng u ra ca mt doanh nghip vi khon mua vo v nguyn nhin vt liu mua ca cc doanh nghip khc m c s dng ht trong qu trnh sn xut ra sn phm . Gi tr gia tng ca doanh nghip k hiu l (VA), gi tr tng thm ca mt ngnh (GO), gi tr tng thm ca nn kinh t l GDP VA = Gi tr th trng sn phm u ra ca doanh nghip Gi tr u vo c chuyn ht vo gi tr sn phm trong qu trnh sn xut

Gi tr gia tng ca mt ngnh (GO) GO = VAi (i =1,2,3...n) VAi: l gi tr tng thm ca doanh nghip i trong ngnh, n: L s lng doanh nghip trong ngnh Gi tr gia tng ca nn kinh t GDP GDP = GOj (j =1,2,3...m) GOj: gi tr gia tng ca ngnh j m: l s ngnh trong nn kinh t Khi nim: Tng sn phm quc dn rng l phn GNP cn li sau khi tr i khu hao. NNP = GNP D 15. Khi nim: Thu nhp quc dn l ch tiu phn nh thu nhp ca tt c cc yu t ca nn kinh t. Thu nhp quc dn theo chi ph yu t Y = w + i + r + 55

Chng 3: Tng sn phm v thu nhp quc dn Y = NNP Te Y = GNP (D + Te) 16. Khi nim: Thu nhp c th s dng l phn thu nhp quc dn cn li sau khi cc h gia nh np li cc loi thu trc thu v nhn c cc tr cp ca Chnh ph hoc doanh nghip. YD = Y Td + TR Trong : YD: l thu nhp c th s dng Td: l thu trc thu TR: Phn chuyn khon 17. Trong nn kinh t gin n, khng c s tham gia ca Chnh ph, khng c thu v tr cp nn: S I 18. ng nht thc m t mi quan h gia cc khu vc trong nn kinh t (T G) (I-S) + (X-IM)

CU HI V BI TP
CU HI L THUYT 1. 2. 3. 4. Hy trnh by ni dung v ngha ca GNP v GDP? Phng php xc nh GDP? S khc nhau gia GDP danh ngha v GDP thc t? Mi quan h gia cc ch tiu phn nh kt qu ca nn kinh t

BI TP 5. C s liu v cc khon mc trong ti khon quc gia ca mt nc nm 2002 di bng sau: STT 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 56 Khon mc Chi tiu ca ngi tiu dng Tr cp Tin thu t ai Thu nhp rng t ti sn nc ngoi Chi tiu ca Chnh ph Thu gin thu Li nhun ca cc doanh nghip Khu hao ti sn c nh Mc tng hng tn kho u t t nhn Xut khu hng ho v dch v Gi tr (ngn USD) 293.569 5.883 27.464 5.619 91.847 75.029 77.458 45.918 4.371 88.751 108.533

Chng 3: Tng sn phm v thu nhp quc dn 12 13 14 Tin lng, tin cng Nhp khu Cc khon thu nhp khc a. Tnh GDP v GNP theo gi th trng. b. Tnh GDP v GNP theo yu t chi ph v thu nhp c. Tnh thu nhp quc dn v thu nhp quc dn c th s dng. d. Gii thch ti sao kt qu ca cu a v cu b li c s khc nhau? 6. Gi s trong nn kinh t ng ch c 5 doanh nghip: Nh my thp, doanh nghip cao su, doanh nghip c kh, doanh nghip sn xut bnh xe v doanh nghip sn xut xe p. Doanh nghip sn xut xe p bn xe p ca mnh cho ngi tiu dng cui cng vi gi tr 8.000USD. Qu trnh sn xut xe p doanh nghip mua bnh xe vi gi tr 1000 USD , thp vi gi tr 2500 USD v mt s my mc tr gi 1800 USD ca doanh nghip c kh. Doanh nghip sn xut bnh xe mua cao su ca doanh nghip cao su tr gi 600 USD v doanh nghip c kh mua thp ca nh my thp tr gi 1000 USD sn xut my mc. a. Hy tnh GDP ca nn kinh t vi gi nh trn bng phng php gi tr gia tng. b. Hy xc nh GDP theo lung sn phm cui cng. c. Hy so snh kt qu tnh ton cu a v cu b? Hy l gii s ging nhau hoc khc nhau ca kt qu tnh ton 2 cu trn. 7. Cho bit nhng s liu di y ca h thng ti khon Quc dn ca Vit nam nm 1990 (theo gi hin hnh). n v tnh: Triu ng 1. Chi tiu ca Chnh ph v hng ho v dch v: 2.205.000 2. Tin lng, tin cng ca ngi lao ng: 3. Li nhun ca cc doanh nghip: 4. Chi tiu ca cc h gia nh: 5. Thu gin thu: 6. Khu hao ti sn c nh: 7. Xut khu hng ho v dch v: 8. u t mua sm ti sn c nh mi: 9. Nhp khu hng ho v dch v: 10. Cc khon tr cp ca Chnh ph cho ngi dn: 11. Thu nhp rng t nc ngoi: Hy xc nh nhng ch tiu sau: a. GDP, GNP theo phng php lung sn phm cui cng v phng php thu nhp (chi ph). 14.436.000 5.540.000 22.150.000 2.828.000 1.500.000 6.704.000 2.817.000 9.567.000 5.000 9.000 262.392 2.708 125.194

Yu cu: s liu bng trn hy tnh:

57

Chng 3: Tng sn phm v thu nhp quc dn b. Nu kt qu tnh ton theo hai phng php trn l khc nhau, theo bn l do nhng nguyn nhn no? c. Thu nhp Quc dn (Y) v thu nhp quc dn c th s dng (Yd). 8. Cho bit nhng ti khon quc dn di y ca nn kinh t gin n (n v tnh: t ng Vit Nam) 1. Khu hao ti sn c nh 2. Tin lng tin cng 3. Li sut do cng ty tr 4. Tin thu ti sn c nh 5. Li nhun cng ty 6. Tng u t t nhn 7. Chi tiu c nhn 350 5000 500 50 450 750 5600

Yu cu: Bn hy ch ra cc cch c th tnh tng sn phm quc dn rng (NNP) trn c s s liu trn. HY LA CHN CU TR LI NG V GII THCH 9. Nhng khon no di y c tnh vo GDP nm nay: a. My in mi c sn xut nm nay c mt cng ty xut bn mua b. My tnh c nhn c sn xut nm trc nay c mt sinh vin mua c. Mt chic t mi c nhp khu t nc ngoi d. Mt dch v ngn hng c thc hin nm nay i vi ngi sn xut t e. C a v d u ng 10. Khon no sau c c coi l u t trong h thng ti khon thu nhp Quc dn. a. Mt ngi th gm mua mt chic t ti mi ch hng b. Mua 100 c phiu trn th trng chng khon c. Mua mt ngi nh 100 nm tui trong khu di tch lch s d. Mua mt tri phiu Chnh ph e. Tt c cu trn l ng. 11. Nu bn quan st s bin ng ca GDP thc t v GDP danh ngha, bn nhn thy rng trc nm 1995, GDP thc t ln hn GDP danh ngha, nhng sau nm 1995, GDP danh ngha li ln hn GDP thc t. Ti sao li nh vy? a. Lm pht tng t nm 1995 b. Lm pht gim t nm 1995 c. Nm 1995 l nm c s. d. Nng sut lao ng tng mnh sau nm 1995 58

Chng 3: Tng sn phm v thu nhp quc dn e. Khng phi cc iu trn 12. Li nhun ca hng Honda to ra Vit Nam s c tnh vo: a. GDP ca Vit Nam b. GNP ca Vit Nam c. GNP ca Nht Bn d. GDP ca Nht Bn e. c a v c ng 13. Mun tnh GNP t GDP chng ta cn phi a. Tr i thanh ton chuyn khon ca Chnh ph cho cc h gia nh b. Cng vi thu gin thu rng c. Cng vi xut khu rng d. Cng vi thu nhp rng ca dn c trong nc kim c t nc ngoi. 14. Mun tnh thu nhp quc dn t GNP, chng ta khu tr a. Khu hao b. Khu hao v thu gin thu c. Khu hao, thu gin thu v li nhun d. Khu hao, thu gin thu, li nhun ca cng ty v ng bo him x hi.

59

Chng 4: Tng cu v chnh sch ti kha

CHNG IV: TNG CU V CHNH SCH TI KHO

GII THIU
Chng ny s nghin cu su hn mt bc v tng cu ca nn kinh t: s hnh thnh tng cu, nhng nhn t tc ng n tng cu, cc m hnh tng cu t gin n n phc tp, cui cng l vn dng l thuyt tng cu v thc thi chnh sch ti kho t c mc tiu kinh t v m t ra. Theo lp lun ca nh kinh t hc Anh John Maynard Keynes ni ting vi tc phm L thuyt chung v tin t, li sut v vic lm vo nm 1936, sau tc phm ny nhng nh kinh t theo trng phi Keynes tip tc nghin cu v hnh thnh l thuyt ca trng phi Keynes v kinh t v m. Song song vi trng phi Keynes, l thuyt v kinh t hc v m ca trng phi c in ngy cng c nhiu tranh lun gia hai trng phi ny. S khc nhau c bn gia h l nhng gi thit m hai trng phi a ra lm c s nghin cu. V vy, khi nghin cu mt m hnh kinh t, chng ta cn c bit quan tm ti cc gi thit ca n. Trong chng ny, ngi hc cn ch vi hai gi thit quan trng Th nht: Gi c, tin lng khng thay i, ngha l khng c lm pht, li sut danh ngha bng vi li sut thc t. Khng c lm pht c ngha l cc thc o gi tr khng thay i, li sut khng thay i, u t thc t bng vi u t d kin,... Th hai: Gi thit cho rng nn kinh t c nhng ngun lc cha c s dng ht, ni cch khc, cc hng sn xut kinh doanh c kh nng v sn sng p ng mi nhu cu ca nn kinh t ti mi mc gi v thu nhp. Trong trng hp ny, tng cu s quyt nh mc sn lng cn bng. Trong chng ny ngi hc cn phi nm vng nhng vn c bn sau: 1. S hnh thnh cc m hnh tng cu: Tng cu trong m hnh gi n, tng cu trong nn kinh t ng, tng cu trong nn kinh t m. 2. Nhng nhn t tc ng n tng b phn ca tng cu: tc ng ti C, I, X, IM. T s tc ng n tng cu v sn lng cn bng. 3. Cch xc nh sn lng cn bng trn th v bng cng thc trong m hnh tng cu. Cn lu cc gi thit ca chng ny l tng cu quyt nh tng cung. V vy sau khi tm c tng cu, chng ta c ngy AD =AS hoc AD = Y v sau c th tm ngay c mc sn lng cn bng. 4. Phn bit s khc nhau ca cc s nhn ca sn lng cn bng trong m hnh tng cu. 5. S nhn quyt nh n dc ca ng tng cu v t tc ng ti sn lng cn bng. Khi c thu v c s tham gia ca nhp khu lm cho s nhn gim, dc ca ng tng cu gim v mc sn lng cn bng cng c xu hng gim.. 60

Chng 4: Tng cu v chnh sch ti kha 6. S thay i ca cc bin ngoi sinh: cc thnh phn C,T,X,I, G khng ph thuc vo thu nhp thay i s lm cho ng tng cu dch chuyn sang phi hoc sang tri. 7. Vn dng l thuyt tng cu a ra cc chnh sch kinh t v m bng cch tc ng vo cc thnh phn C,T,X,G,I khng ph thuc vo thu nhp. 8. C th dng chnh sch ti kho vi cc cng c chi tiu ca Chnh ph v thu tc ng vo nn kinh t lm cho tng cu v sn lng thay i. Song chnh sch ti kho cng gp nhiu hn ch. 9. Chnh sch ti kho thng gp phi vn thm ht ngn sch t dn n vn ln t u t, nu khng kt hp vi chnh sch tin t v tm cc bin php ti tr cho thm ht ngn sch. Sau khi nm c cc vn l thuyt, ngi hc cn phi lm c cc dng bi tp, l thuyt, thc hnh sau y - Hm tiu dng: Xc nh yu ti ngoi sinh, ni sinh, s di chuyn, dch chuyn hm tiu dng. im thu nhp va . - Hm tng cu t gin n n phc tp. S dch chuyn, di chuyn hm tng cu, trn th vi ng 450. - Xc nh sn lng cn bng: Trong cc m hnh tng cu t gin n n phc tp. Cc yu t lm thay i sn lng cn bng. - Cc loi s nhn chi tiu, thu.

NI DUNG
4.1. TNG CU V SN LNG CN BNG Vi cc gi thit ca chng ny, chng ta s nghin cu m hnh tng cu t gin n n phc tp, v cch thc m n xc nh mc sn lng cn bng. 4.1.1. Tng cu trong m hnh gin n Nn kinh t gin n l nn kinh t trong ch c hai tc nhn l ngi tiu dng cui cng v ngi sn xut, nn kinh t khp kn cha c s tham gia ca Chnh ph. Tng cu trong nn kinh t gin n: L ton b s lng hng ho v dch v m cc h gia nh v cc hng kinh doanh d kin chi tiu tng ng vi mc thu nhp ca h. AD = C + I Trong : AD: Tng cu C: Cu v hng ho v dch v tiu dng ca h gia nh I: Cu v hng ho v dch v chi tiu ca cc doanh nghip. C,I u l cc hm s ph thuc vo cc nhn t nh hng ti tiu dng v u t. 4.1.1.1. Hm tiu dng Khi nim tiu dng: Tiu dng l ton b chi tiu ca dn c v hng ho v dch v cui cng. Tiu dng ca dn c ph thuc vo nhiu yu t - Ph thuc vo tin lng v tin cng - Ph thuc vo ca ci hay ti sn, bao gm c ti sn thc v ti sn ti chnh. 61

Chng 4: Tng cu v chnh sch ti kha - Nhng yu t x hi nh tm l, tp qun, thi quen chi tiu ca ngi tiu dng. - C cu ca tiu dng thay i khi khi thu nhp thay i. Hm tiu dng: Hm tiu dng biu th mi quan h gia tng tiu dng v tng thu nhp. Hm tiu dng c xy dng bng phng php thng k s ln, l mt hm hi quy. Trong trng hp n gin nht, hm tiu dng c dng sau:
C = C + MPC * Y

Trong C: L tiu dng c nhn Y: L thu nhp v trong m hnh gin n thu nhp bng vi thu nhp c th s dng YD (Y = YD).

C : Tiu dng khng ph thuc vo thu nhp y l mc tiu dng ti thiu.

MPC: L xu hng tiu dng cn bin Xu hng tiu dng cn bin (MPC): Biu th mi quan h gia tng tiu dng v s gia tng thu nhp. Xu hng tiu dng cn bin cho bit khi thu nhp tng ln mt n v th tiu dng tng ln MPC n v. MPC = C/ Y (0 MPC 1) Ta c th biu din hm tiu dng trn th trc tung l chi tiu, trc honh l thu nhp. ng 450 l ng hi t tt c nhng im m tiu dng bng vi thu nhp. Giao im ca ng tiu dng ct ng 450 gi l im va (V). im va l im thu nhp bng vi chi tiu. Bn di im va l thu nhp nh hn chi tiu. Cn bn trn im va l thu nhp ln hn chi tiu, do tit kim dng. C C 450 V
C = C + MPC * Y

450
C = C + MPC * Y

C
0 Y

C
0 Y

S 0 -C Y

Hnh 4.1 th hm tiu dng 62

Hnh 4.2 th biu din hm tiu dng v tit kim

Chng 4: Tng cu v chnh sch ti kha Trong hnh 4.1: Phn thu nhp ln hn tiu dng c gi l tit kim (S). Tit kim l phm thu nhp cn li sau khi tiu dng. Hm tit kim:
S= YC S = Y C MPC.Y S = C + (1 MPC).Y MPS = 1 MPC S = C + MPS.Y

MPS: L xu hng tit kim cn bin biu th thu nhp tng ln mt n v th tit kim tng ln MPS n v.
MPS + MPC = 1 Y (0 MPS 1 MPS = S

4.1.1.2. Hm u t (I) u t l mt b phn ln hay thay i trong tng chi tiu. u t c hai vai tr trong kinh t v m. (1). V ngn hn: u t l mt b phn ln ca chi tiu v hay thay i. Nhng thay i tht thng ca u t c nh hng ln ti thu nhp v sn lng v mt ngn hn. (2). V di hn: u t dn n tch t t bn, c tc dng m rng nng lc sn xut. V vy v mt di hn n lm tng sn lng tim nng thc y tng trng kinh t. V vy, u t l cc hng mong i c li nhun ln hn trong tng lai. Do vy, cu v u t ph thuc rt ln vo 3 yu t sau y: (1) Mc cu v sn phm do u t mi to ra, ni cch khc l mc cu v sn lng (GNP) trong tng lai. Nu mc cu v sn phm cng ln, th d kin u t ca cc hng cng cao v ngc li. (2) Cc yu t nh hng n chi ph u t. Trong nn kinh t th trng kinh doanh, doanh nghip c th vay vn ngn hng, hoc cc trung gian ti chnh u t -> chi ph u t ph thuc nhiu vo li sut. Li sut cao th chi ph u t cao, li nhun gim v do vy cu v u t s gim. Thu cng l yu t quan trng nh hng n u t. Nu thu nh vo thu nhp ca doanh nghip cao th s hn ch s lng v quy m ca u t v thu nhp cn li ca doanh nghip s thp. pht trin u t th Chnh ph phi c chnh sch thu ph hp. (3) D on ca cc hng kinh doanh v tnh trng ca nn kinh t trong tng lai. V u t, bao gm cc khon m cc hng d nh b sung vo ti khon c nh v hng tn kho (d tr) sn xut v bn trong tng lai dn n nhu cu u t ph thuc rt ln vo d on ca h v tnh hnh kinh t tng trng n mc no trong tng lai. 63

Chng 4: Tng cu v chnh sch ti kha Trong m hnh gin n ny, v gi nh gi c khng thay i dn n li sut khng thay i, thu l cho, v u t ph thuc ch yu vo sn lng hay thu nhp. Gia sn lng hay thu nhp hin thi v d on ca hng kinh doanh khng c mi quan h cht ch no. V vy n gin chng ta gi nh rng u t l mt lng khng i, khng ph thuc vo sn lng v thu nhp hin thi.

I=I
4.1.1.3. Hm tng cu v phng php xc nh sn lng cn bng
AD = C + I AD = C + MP.Y + I AD = C + I + MPC.Y

Nn kinh t s t cn bng im no? Vi gi nh ban u ca chng ny l tng cu quyt nh sn lng d kh nng sn xut n u, nhu cu cn bao nhiu th cc hng kinh doanh cng s p ng by nhiu. Lc ny sn lng cn bng hon ton ph thuc vo tng cu. Nu tng cu gim th cc hng kinh doanh khng bn ht c sn phm sn xut ra, dn n hng tn kho khng d kin s tng ln.V ngc li, khi tng cu tng cc hng kinh doanh phi tung hng d tr bn ra, dn n hng tn kho s gim xung ti mc d kin. Do vy gi c v tin cng khng thay i, th trng hng ho v dch v s t trng thi cn bng ngn hn. Khi tng cu hoc tng chi tiu d kin ng bng vi sn lng thc t c sn xut ra trong nn kinh t. trng thi cn bng ngn hn th hng tn kho khng d kin s bng khng. Ni mt cch khc, trong cn bng ngn hn sn lng sn xut ra ng bng sn lng m cc hng, cc h gia nh cn chi tiu. D kin chi tiu khng b ph v do thiu hng ho. Ngc li cc hng cng khng sn xut nhiu hn mc c th bn c. Mun cho th trng hng ho v dch v cn bng th sn lng sn xut ra phi bng vi tng cu hoc tng chi tiu.
Y = AD Y = (C + I) + MPC.Y

1 Y0 = (C + I) 1 MPC

Trong Y0 L mc sn lng cn bng ca nn kinh t. Chng ta cng c th xc nh sn lng cn bng bng th vi trc tung l chi tiu, trc honh l sn lng nh sau:

64

Chng 4: Tng cu v chnh sch ti kha Chi tiu 45 AD

0

th ny cho bit vi mc gi v tin cng khng i, tng cu ph thuc vo sn lng hay thu nhp nh th no? v c ng tng cu, trc ht ta xc nh ng tiu dng (C), sau tnh tin mt on bng I. ng thng thu c, chnh l ng thng biu th ng tng cu. ng AD ct ng 450 im no, chnh l im cn bng ca nn kinh t (E), ti mc sn lng cn bng l Y0.

AD = C + I + MPC.Y
C = C + MPC.Y

C+I C

Y0

Sn lng

Hnh 4.3: th biu din tng cu

Nu mc sn lng < Y0, mi mc sn lng u nh hn mc chi tiu, thiu ht hng ho; Nu sn lng > Y0 th sn lng ln hn chi tiu, dn n d tha hng ho.

Khng c g bo m rng ti mc sn lng cn bng Y0 l mc sn lng tim nng. Nhng phn tch trn ch chng minh rng nn kinh t t mc cn bng ngn hn ti mc sn lng Y0. Ti cc hng khng c ng c thu thm cng nhn m rng sn xut, khng c trin vng tng mc sn lng vt qua mc sn lng Y0. 4.1.1.4. S nhn chi tiu (m)
1 Y0 = (C + I) 1 MPC 1 1 m= = 1 MPC MPS Y0 = m(C + I)

m: c gi l s nhn chi tiu ca nn kinh t. S nhn chi tiu cho bit sn lng s thay i bao nhiu khi c s thay i 1 n v trong mc chi tiu khng ph thuc vo thu nhp. Nu C, hoc I hoc c 2 tng ln mt n v th sn lng cn bng Y0 s tng ln m n v. V MPC < 1 nn m >1, ln ca m ph thuc vo MPC v MPS. Kt qu l mt s thay i nh ca tiu dng v u t s c s nhn khuych i nhiu ln lm cho sn lng tng. Chnh s khuych i ca tiu dng v u t, (m) c ngha rt quan trng trong phn tch kinh t v m. V d: nu MPC =0,8, th m = 5. Nu tiu dng khng ph thuc vo thu nhp tng 10 t ng th sn lng cn bng s tng ln l: 5x10 t ng = 50 t ng. M hnh s nhn c nhiu ng dng trong nn kinh t. Nm trong vng suy thoi, sn lng cha t mc sn lng tim nng, lc ny cc hng d dng tng sn lng, nh thu ht s cng nhn tht nghip, lm cho t l tht nghip gim s lng vic lm tng. Khi sn lng gn t hoc bng mc sn lng tim nng, m hnh s nhn s khng c tc dng hoc tc dng rt nh. 65

Chng 4: Tng cu v chnh sch ti kha Cc hng lc ny s khng th tng sn lng khi tng cu tng. Mi tc ng ca tng cu s chuyn sang tng mc gi. 4.1.2. Tng cu trong nn kinh t ng c s tham gia ca Chnh ph Khi tham gia vo bc tranh kinh t, Chnh ph k c cc cp chnh quyn Trung ng v a phng cng mua sm mt lng hng ho v dch v, v y cng l mt thnh phn ca tng cu. Khi lng hng ho v dch v m Chnh ph chi tiu thay i th cng lm cho tng cu thay i. c tin chi tiu Chnh ph phi thu v thu ch yu l t thu kho. Thu nh hng trc tip hoc gin tip n thu nhp ca h gia nh v cc hng kinh doanh do n cng tc ng n tng cu. hiu c bn cht ca vn , hiu c vai tr ca Chnh ph trong vic iu tit nn kinh t, chng ta ln lt phn tch v m rng cc hot ng ca Chnh ph khi tham gia vo nn kinh t - Chnh ph tham gia vo nn kinh t vi vai tr l thnh phn trong tng cu (Chnh ph chi tiu hng ho v dch v) cha c thu. - Chnh ph tham gia vo nn kinh t vi vai tr thu v chi ca ngn sch Nh nc (thu c nh). - Chnh ph tham gia vo nn kinh t vi vai tr thu v chi ca ngn sch Nh nc (Thu ph thuc vo thu nhp v sn lng). 4.1.2.1. Chi tiu ca Chnh ph v tng cu Khi Chnh ph d kin mua sm hng ho v dch v th tng cu ca nn kinh t s tng ln AD = C + I + G [1] Trong G: l gi tr hng ho v dch v m Chnh ph chi tiu T [1] ta thy, khi Chnh ph d kin tng chi tiu, th tng cu s tng ln. Tuy nhin, khng c l do no cho thy chi tiu ca Chnh ph ph thuc vo mc sn lng v thu nhp. Do vy, ta gi nh rng d kin chi tiu ca Chnh ph l mt s c n nh trc : G = G Khi cha tnh n thu th tng cu trong trng hp ny s l: AD = C + I + G
AD = C + I + G + MPC * Y

Vi iu kin cn bng AD = Y
C + I + G + MPC * Y = Y 1 Y = (C + I + G) 0 1 MPC Y = m * (C + I + G) 0

[2]

ng thc [2] cho thy chi tiu ca Chnh ph thay i th sn lng cn bng thy i mt mc bng s nhn nhn vi mc chi tiu ca Chnh ph thay i. Nu C, I khng thay i, G tng mt mc G khi sn lng cn bng tng mt mc l Y0 = m. G (gp m ln so vi G). 66

Chng 4: Tng cu v chnh sch ti kha 4.1.2.2. Thu v tng cu M hnh tng cu v sn lng cn bng phn trn cha tnh ti s tc ng ca thu. phn ny chng ta s nghin cu thu c tc ng nh th no ti sn lng. Khi Chnh ph thu thu th thu nhp ca dn c gim do tiu dng ca dn c s t i. Khi Chnh ph tr cp x hi cho ngi ngh hu, ngi tht nghip, ngi ngho,.... Th thu nhp ca dn c tng ln lm tng tiu dng. Trong m hnh ny, coi thu l mt i lng rng T T = TA -TR Trong T: thu rng TA: s thu t thu ca Chnh ph TR: cc khon tr cp t Chnh ph cho cng chng. Thu rng (T) l mt hm s ca thu nhp v sn lng. Nhng lm r tc ng ca thu v vai tr ca thu ti sn lng v tng cu chng ta ln lt phn tch (1) Thu l mt i lng cho trc. Ni cch khc Chnh ph n nh t u nm ti kho T = T Lc ny, tiu dng ca dn c s ph thuc vo thu nhp c th s dng YD. Hm tiu dng by gi s l :
C = C + MPC * YD YD = Y T C = C + MPC * (Y T) AD = C + I + G AD = C + I + G + MPC * (Y T)

Vi iu kin cn bng AD = Y ta c:
C + I + G + MPC(Y T) = Y 1 MPC T Y0 = (C + I + G) 1 MPC 1 MPC

t :
MPC ; 1 MPC 1 m= 1 MPC Y0 = m(C + I + G) + mtT mt =

mt: L s nhn v thu, s nhn v thu c du (-) hm thu c tc ng ngc chiu vi thu nhp v sn lng. Khi tng thu th thu nhp v sn lng gim. v ngc li khi Chnh ph gim thu th thu nhp v sn lng s tng. Mc tng hay gim ca sn lng s c khuych i bng s nhn thu. S nhn v thu bao gi cng nh hn s nhn chi tiu MPC ln. 67

Chng 4: Tng cu v chnh sch ti kha

mt + m = MPC 1 + =1 1 MPC 1 MPC

mt + m = 1 gi l s nhn ngn sch cn bng. S nhn ngn sch cn bng ni nn, khi Chnh ph thu thu thm mt lng l T chi tiu thm mt lng l G , th sn lng cn bng s tng thm mt lng

Y0 = T = G

Vy s nhn ngn sch cn bng cho ta thy mt nim v vic s dng cng c thu v chi tiu ca Chnh ph tc ng vo sn lng cn bng. Nu Chnh ph ng thi tng thu v tng chi tiu ca Chnh ph ln mt lng nh nhau, th sn lng s tng do chi tiu ca Chnh ph tng nhiu hn l sn lng gim do tng thu. V s tng ln ca sn lng ng bng s tng chi tiu ca Chnh ph v hng ho v dch v. (2) Trng hp thu ph thuc vo thu nhp v sn lng Thu v thu ph thuc vo thu nhp T = t.Y; trong t: thu sut trung bnh trong mt thi k. YD = Y T = Y t.Y = (1-t). Y V hm tiu dng c dng

C = C + MPC.YD = C + MPC(1 t).Y

iu kin cn bng AD = Y
1 (C + I + G) 1 MPC(1 t) 1 m' = 1 MPC(1 t) Y0 =

m l s nhn chi tiu trong nn kinh t ng c vai tr ca Chnh ph

Y0 = m '(C + I + G ) , cho thy tiu dng, u t, chi tiu ca Chnh ph c cng mt s nhn
m. Trong nn kinh t ng tc ng ca vic tng chi tiu Chnh ph cng ging nh tng tiu dng v tng u t. m > m cho thy h s khuych i sn lng nh hn khi khng c thu. Chi tiu 450 E
(C + I + G)

AD =C + I + G AD = C + I
C = C + MPC.Y

E
(C + I) C

Y0

Y0

Hnh 4.4 M hnh tng cu v sn lng cn bng trong nn kinh ng c s tham gia ca Chnh ph 68

Chng 4: Tng cu v chnh sch ti kha 4.1.3. Tng cu trong nn kinh t m Trong m hnh tng cu ny chng ta m rng n khu vc ngoi thng, xut nhp khu hng ho v dch v. y l m hnh c y c 4 tc nhn trong nn kinh t. NX = X IM NX: l xut khu rng hay cn gi l cn cn thng mi. Nu NX>0 cn cn thng mi thng d; NX < 0 thm ht cn cn thng mi. Xut khu rng lm tng thu nhp Quc dn v lm tng tng cu ca nn kinh t. Tng cu trong nn kinh t m l tng chi tiu ca c 4 tc nhn trong nn kinh t. AD = C + I + G + X IM Trong X: Cu v hng ho v dch v xut khu IM: Cu v hng ho v dch v nhp khu Vi mt nn kinh t nh nc ta, nhu cu xut khu ph thuc ch yu vo nc ngoi, hu nh khng ph thuc vo thu nhp v sn lng ca nn kinh t trong nc k hin thi. Do vy, cu v hng ho xut khu l c lp khng i so vi thu nhp v sn lng hin thi.
X=X

Ngc li, nhu cu nhp khu hng ho v dch v t nc ngoi ph thuc ch yu v thu nhp v sn lng v ph thuc nhu cu c nhn v hng ho v dch v ca h gia nh, ph thuc vo nhu cu nguyn nhin vt liu, my mc thit b phc v cho qu trnh sn xut ca cc hng kinh doanh,.... Do nhp khu tng khi thu nhp tng, nhp khu gim khi thu nhp gim. C th xy dng hm nhp khu ph thuc vo sn lng v thu nhp mt cch gin n nh sau: IM = MPM.Y Trong MPM: l xu hng nhp khu cn bin, c ngha l khi thu nhp tng 1 n v phn thu nhp dnh cho chi tiu v hng ho v dch v ca nc ngoi l MPM n v. (0MPM 1). Nu MPM =1 khng s dng hng ho sn xut trong nc, MPM = 0 Khng s dng hng ho nc ngoi. AD=C+I+G+X-IM AD=C+I+G+X+[MPC(1-t)-MPM].Y Theo m hnh cn bng AD = Y
Y0 = 1 (C + I + G + X) 1-MPC(1-t)+MPM

t:
m"= 1 1-MPC(1-t)+MPM

Y0 = m"(C + I + G + X)

m: S nhn chi tiu trong nn kinh t m. So snh gia m, m, m, th m> m > m cho thy kh nng khuych i sn lng gim dn khi cc mi quan h kinh t c m rng. Nhp 69

Chng 4: Tng cu v chnh sch ti kha khu tng s lm gim sn lng trong nc v nh hng trc tip ti s vic lm v t l tht nghip trong nc. Hnh 4.5 s m t th ca hm tng cu trong nn kinh t m, th ny c dc nh hn th tng cu trong nn kinh t ng v h s gc ca n nh hn h s gc ca cc ng tng cu trong nn kinh t ng v nn kinh t gin n. Chi tiu 450 AD = C + I + G + X -IM E3
C+I+G+X

AD = C + I + G AD = C + I
C = C + MPC.Y

E2
(C + I + G) (C + I) C

E1 V

Y0

Y1

Y2 Y3

Sn lng

Hnh 4.5 Tng cu v sn lng cn bng trong nn kinh t m 4.2. CHNH SCH TI KHO 4.2.1. Chnh sch ti kho trong l thuyt Phn ny nghin cu mt ng dng ca l thuyt tng cu trong vic a ra chnh sch ti kho ch ng ca Chnh ph. Chnh sch ti kho l vic Chnh ph s dng thu kho v chi tiu iu tit mc chi tiu chung ca nn kinh t, khi sn lng thc t ca nn kinh t qu xa bn phi hoc bn tri mc sn lng tim nng, th lc cn tc ng ca chnh sch ti kho hoc tin t a nn kinh t li gn vi mc sn lng tim nng. Theo cch tip cn ca Keynes, th vai tr trung tm ca Chnh ph l chnh sch ti kho. Chnh ph s s dng chnh sch ti kho vi cc cng c khc nhau ng vi tng iu kin c th ca nn kinh t. Gi s nn kinh t ang lm vo tnh trng suy thoi v tht nghip. Cc hng t nhn khng mun u t thm, cn ngi tiu dng khng mun chi tiu cho tiu dng. Tng cu mc rt thp. Lc ny m rng tng cu Chnh ph phi tng chi tiu hoc gim thu tng mc chi tiu ca nn kinh t. Trong m hnh s nhn y , vic Chnh ph tng chi tiu v gim thu s khin sn lng thc t tng ln v mc vic lm y c th khi phc.

70

Chng 4: Tng cu v chnh sch ti kha Ngc li, khi nn kinh t ang trng thi pht t qu mc, tng trng cao, lm pht tng ln, Chnh ph c th gim chi tiu v tng thu v nh tng cu s gim sn lng thc t cng gim theo v lm pht gim. Tuy nhin, trn thc t chnh sch ti kho khng sc mnh nh vy nht l trong iu kin nn kinh t hin nay. 4.2.2. Chnh sch ti khoa trong thc t Trc khi thc thi chnh sch ti kho trong thc th, th Chnh ph cn phi nghin cu k cc vn sau: Mc thm ht sn lng thc t v mc tiu t ra cho nn kinh t C ch t iu chnh ca nn kinh t khi cha cn tc ng ca chnh sch ti kho. Cc hn ch khi thc hin chnh sch ti kho. 4.2.2.1. C ch t iu chnh ca nn kinh t (1) Nhng thay i t ng ca h thng thu: H thng thu hin i bao gm thu thu nhp lu tin vi thu nhp c nhn v li nhun ca cng ty. Khi thu nhp quc dn tng th s thu v thu cng tng theo v ngc li khi thu nhp quc dn gim th s thu v thu cng gim. Mc d Chnh ph cha cn phi iu chnh thu sut. H thng thu c vai tr nh mt b t n nh, iu chnh t ng nhanh v mnh. (2) H thng bo him: Bao gm bo him x hi, bo him y t, bo him tht nghip, v cc chuyn khon mang tnh cht x hi khc. H thng ny hot ng kh nhy cm. Khi tht nghip hay mt vic, ngh hu, m au h c nhn tr cp. Khi c vic lm th h phi trch np cc khon bo him. Nh vy khi nn kinh t suy thoi ngi lao ng khng c vic lm nhng c thu nhp t cc khon tr cp, do lm tng cu tng v thc y sn lng tng. Khi nn kinh t pht t thu nhp tng, trch np cc khon bo him lm cho thu nhp gim bt v lm tng cu gim, do sn lng gim. Nh vy, h thng bo him lun c tc ng ngc chiu vi chu k kinh doanh. Tuy nhin, nhng n nh t ng ch c tc dng lm gim phn no nhng dao ng ca nn kinh t, m khng xo b c hon ton nhng dao ng . Phn cn li l vai tr ca cc chnh sch kinh t v m ca Chnh ph. 4.2.2.2. Nhng hn ch ca chnh sch ti kho. Trong thc t chnh sch ti kho b hn ch bi nhiu l do: (1) Kh xc nh mt cch chnh xc mc cn thit phi tc ng + C s khc nhau v quan im, cch nh gi cc s kin kinh t + C s khng chc chn c hu trong cc quan h kinh t (2) Chnh sch ti kho c tr kh ln v mt thi gian + tr bn trong: thi gian thu thp, x l thng tin v ra quyt nh. + i tr bn ngoi: bao gm qu trnh ph bin, thc hin v pht huy tc dng ca chnh sch. 71

Chng 4: Tng cu v chnh sch ti kha C hai tr trn kh di ph thuc vo cc yu t chnh tr, th ch, c cu t chc b my. Cc chnh sch a ra khng ng lc s lm ri lon thm nn kinh t thay v n nh n. (3) Chnh sch ti kho thng c thc hin thng qua cc d n cng cng, xy dng c s h tng, pht trin vic lm, tr cp x hi. M a s cc d n ny trong thc t l km hiu qu, tham nhng nhiu, thi gian pht huy tc dng thng kh di. 4.2.3. Chnh sch ti kho v vn thm ht ngn sch 4.2.3.1. Khi nim v thm ht ngn sch (1) Khi nim ngn sch Nh nc: ngn sch Nh nc l tng k hoch chi tiu v thu nhp hng nm ca Chnh ph. Bao gm cc k hoch thu (ch yu t thu), cc k hoch chi ngn sch ca Nh nc. Gi B l cn cn ngn sch B = T G. Nu B > 0 thng d ngn sch B< 0 Thm ht ngn sch B = 0 Ngn sch cn bng. Cc l thuyt ti chnh hin i cho rng, ngn sch Nh nc khng nht thit phi cn bng theo thng, nm. Vn l phi qun l thu, chi sao cho ngn sch khng b thm ht qu ln v ko di. Tuy vy, nhiu nc v c bit l cc nc ang pht trin vn theo ui chnh sch ti kho thn trng, chi ngn sch phi nm trong khun kh ca cc ngun thu. Trong iu kin nn kinh t tng trng thng th thu nhn sch s tng v khi nn kinh t c mc tng trng thp thu ngn sch s gim. Ngc li trong iu kin nn kinh t tng trng th chi ngn sch gim, cn trong iu kin nn kinh t suy thoi th chi ngn sch s tng. Chnh v vy thm ht ngn sch s trm trng hn trong thi k suy thoi bt chp mi c gng ca Chnh ph. Do nh gi tc ng ca chnh sch ti kho n thm ht ngn sch ngi ta thng s dng cn cn ngn sch cn bng trong iu kin nn kinh t hot ng mc sn lng tim nng. (2) Mt s khi nim thm ht ngn sch - Thm ht ngn sch thc t: l thm ht gia s chi thc t vt s thu thc t trong mt thi k nht nh. - Thm ht ngn sch c cu: l thm ht tnh ton trong trng hp nn kinh t hot ng mc sn lng tim nng. - Thm ht ngn sch chu k: thm ht ngn sch b ng do tnh chu k ca nn kinh t. Thm ht chu k bng hiu s gia thm ht thc t v thm ht c cu. Trong ba loi thm ht trn th thm ht c cu phn nh kt qu hot ng ch quan ca chnh sch ti kho nh l a ra ch sch thu, chnh sch phc li, bo him,... 4.2.3.2. Chnh sch ti kho cng chiu v chnh sch ti kho ngc chiu Hm ngn sch n gin c dng nh sau: B = - G + tY 72

Chng 4: Tng cu v chnh sch ti kha B: l cn cn ngn sch G: chi tiu ngn sch tY: Thu nhn sch Nu Chnh ph thit lp mt chnh sch thu chi ngn sch sao cho ti mc sn lng tim nng th ngn sch t cn bng, lc B=-G+tY=0 tY = G Nh vy, mt mc thu nhp hay sn lng nh hn sn lng tim nng th ngn sch s b thm ht. Ngc li vi bt k mc sn lng no ln hn mc sn lng tim nng th ngn sch u thng d. Ch ti mc sn lng bng vi sn lng tim nng th ngn sch mi cn bng. (1) Chnh sch ti kho cng chiu Nu mc tiu ca Chnh ph l lun t c ngn sch cn bng d sn lng c th thay i th no cng c, th chnh sch gi l chnh sch ti kho cng chiu. Lc nu nn kinh t ri vo tnh trng suy thoi, ngn sch s thm ht, ngn sch cn bng lc ny Chnh ph cn phi gim chi tiu hoc tng thu hoc s dng c hai bin php. i li chi tiu ca Chnh ph gim lm cho sn lng gim, do suy thoi li cng suy thoi. (2) Chnh sch ti kho ngc chiu Nu mc tiu ca Chnh ph l gi cho nn kinh t lun mc sn lng tim nng vi mc vic lm y , th Chnh ph phi thc hin chnh sch ti kho ngc chiu vi chu k kinh doanh. Lc khi nn kinh t suy thoi, tng sn lng, sn lng li gn vi sn lng tim nngth Chnh ph phi tng chi tiu hoc gim thu, hoc c hai bin . Nh vy th ngn sch thm ht li cng thm ht. Vic Chnh ph s dng chnh sch ti kho cng chiu hay ngc chiu vi chu k kinh doanh ph thuc vo tnh hung kinh t c th ca mi nc, mi giai on khc nhau. 4.2.4. Thm ht ngn sch v vn tho lui u t Cc bin php ca chnh sch ti kho ch ng ca Chnh ph gy nn thm ht c cu v ko theo hin tng tho lui u t. (1) C ch tho lui u t nh sau: khi tng chi tiu hoc gim thu th GDP s tng ln theo h s nhn, nhu cu v tin cng s tng. Vi mc cung tin vn cha thay i, li sut s tng ln, lm cho u t gim xung. Kt qu l mt phn GDP tng ln c th b mt i thm ht cao, ko theo u t gim. V vy, tc dng ca chnh sch ti kho s gim i, tc ng tng t cng c th xy ra vi tiu dng c nhn v xut khu, nhp khu (2) C nhiu quan im khc nhau xung quanh vn quy m ca tho lui u t, iu d on tt nht l v mt ngn hn quy m ca tho lui u t l nh, song lu di quy m tho lui u t l rt ln. (3) Nghin cu tc dng ca thm ht ngn sch v tho lui u t c th kt lun l cn phi c s phi hp gia vic thc thi chnh sch ti kho v chnh sch tin t. 73

Chng 4: Tng cu v chnh sch ti kha 4.2.5. Cc bin php ti tr cho thm ht ngn sch Khi thm ht ngn sch ln v ko di, cc Chnh ph u phi ngh n cc bin php gim bt thm ht. Cc bin php tng thu v gim chi. Tuy vy, cn phi cn nhc tng thu v gim chi nh th no v bao nhiu nh hng t nht n tng trng kinh t. Khi cc bin php tng thu v gim chi khng gii quyt c thm ht ngn sch. Cc Chnh ph phi s dng ti cc bin php ti tr cho thm ht ngn sch. Cc Chnh ph c th s dng nhng bin php ti tr sau: - Vay n trong nc (pht hnh cng tri vay dn chng) - Vay n nc ngoi - S dng d tr ngoi t - Vay ngn hng (in tin chi tiu) Cc bin php trn u c nhng nh hng ngoi mun nht nh, Cc Chnh ph cn phi c bin php hn ch nh hng tiu cc ti nn kinh t quc dn.

TM TT NI DUNG
1. Tng cu trong nn kinh t gin n: L ton b s lng hng ho v dch v m cc h gia nh v cc hng kinh doanh d kin chi tiu tng ng vi mc thu nhp ca h. AD = C + I 2. Khi nim tiu dng: Tiu dng l ton b chi tiu ca dn c v hng ho v dch v cui cng. 3. Hm tiu dng: Hm tiu dng biu th mi quan h gia tng tiu dng v tng thu nhp. Hm tiu dng c xy dng bng phng php thng k s ln, l mt hm hi quy. Trong trng hp n gin nht, hm tiu dng c dng sau:
C = C + MPC * Y

4. Xu hng tiu dng cn bin (MPC): biu th mi quan h gia tng tiu dng v s gia tng thu nhp. Xu hng tiu dng cn bin cho bit khi thu nhp tng ln mt n v th tiu dng tng ln MPC n v. MPC = C/ Y (0 MPC 1) 5. im va l im thu nhp bng vi chi tiu. Bn di im va l thu nhp nh hn chi tiu. Cn bn trn im va l thu nhp ln hn chi tiu, do tit kim dng. 6. Hm tit kim S= YC
S = Y C MPC.Y S = C + (1 MPC).Y MPS = 1 MPC S = C + MPS.Y

7. MPS: L xu hng tit kim cn bin biu th thu nhp tng ln mt n v th tit kim tng ln MPS n v. 74

Chng 4: Tng cu v chnh sch ti kha MPS + MPC = 1 MPS = S/ Y (0 MPS 1) 8. Th trng hng ho v dch v cn bng khi sn lng sn xut ra phi bng vi tng cu hoc tng chi tiu.
Y = AD Y = (C + I) + MPC.Y

1 Y0 = (C + I) 1 MPC

m=

1 1 MPC

gi l s nhn chi tiu ca nn kinh t gin n

Trong Y0 L mc sn lng cn bng ca nn kinh t. 9. S nhn chi tiu cho bit sn lng s thay i bao nhiu khi c s thay i 1 n v trong mc chi tiu khng ph thuc vo thu nhp. 10. Khi tham gia vo bc tranh kinh t, Chnh ph k c cc cp chnh quyn Trung ng v a phng cng mua sm mt lng hng ho v dch v, v y cng l mt thnh phn ca tng cu. Khi lng hng ho v dch v m Chnh ph chi tiu thay i th cng lm cho tng cu thay i. AD = C + I + G Khi cha tnh n thu th tng cu trong trng hp ny s l: AD = C + I + G
AD = C + I + G + MPC * Y

Vi iu kin cn bng AD = Y
C + I + G + MPC * Y = Y Y = 1 (C + I + G)

[2]

0 1 MPC Y = m * (C + I + G) 0

ng thc [2] cho thy chi tiu ca Chnh ph thay i th sn lng cn bng thay i mt mc bng s nhn nhn vi mc chi tiu ca Chnh ph thay i. Nu C, I khng thay i, G tng mt mc G khi sn lng cn bng tng mt mc l Y0 = m. G (gp m ln so vi G). 11. S nhn ngn sch cn bng ni nn, khi Chnh ph thu thu thm mt lng l T chi tiu thm mt lng l G, th sn lng cn bng s tng thm mt lng Y0 = T = G 12. m ' =
1 l s nhn chi tiu trong nn kinh t ng c vai tr ca Chnh ph 1 MPC(1 t)

75

Chng 4: Tng cu v chnh sch ti kha

Y0 = m '(C + I + G ) , cho thy tiu dng, u t, chi tiu ca Chnh ph c cng mt s

nhn m. Trong nn kinh t ng tc ng tng chi tiu ca Chnh ph cng ging nh tng tiu dng v tng u t. m > m cho thy h s khuych i sn lng nh hn khi khng c thu. 13. M hnh tng cu trong nn kinh t m: ta m rng n khu vc ngoi thng, xut nhp khu hng ho v dch v. y l m hnh c y c 4 tc nhn trong nn kinh t. AD = C + I + G + X IM Trong X: Cu v hng ho v dch v xut khu IM: Cu v hng ho v dch v nhp khu
X=X

IM = MPM.Y 14. Trong MPM: l xu hng nhp khu cn bin, c ngha l khi thu nhp tng 1 n v phn thu nhp dnh cho chi tiu v hng ho v dch v ca nc ngoi l MPM n v. (0MPM 1). Nu MPM =1 khng s dng hng ho sn xut trong nc, MPM = 1 Khng s dng hng ho nc ngoi. AD=C+I+G+X-IM AD=C+I+G+X+[MPC(1-t)-MPM].Y Theo m hnh cn bng AD = Y
Y0 = 1 (C + I + G + X) 1-MPC(1-t)+MPM

t:
m"= 1 1-MPC(1-t)+MPM

Y0 = m"(C + I + G + X)

m l s nhn chi tiu trong nn kinh t m. So snh gia m, m, m, th m> m > m cho thy kh nng khuych i sn lng gim dn khi cc mi quan h kinh t c m rng. Nhp khu tng s lm gim sn lng trong nc v nh hng trc tip ti s vic lm v t l tht nghip trong nc. 15. Chnh sch ti kho l vic Chnh ph s dng thu kho v chi tiu iu tit mc chi tiu chung ca nn kinh t, khi sn lng thc t ca nn kinh t qu xa bn phi hoc bn tri mc sn lng tim nng, th lc cn tc ng ca chnh sch ti kho hoc tin t a nn kinh t li gn vi mc sn lng tim nng. 16. Trc khi thc thi chnh sch ti kho trong thc th, th Chnh ph cn phi nghin cu k cc vn sau: - Mc thm ht sn lng thc t v mc tiu t ra cho nn kinh t - C ch t iu chnh ca nn kinh t khi cha cn tc ng ca chnh sch ti kho. - Cc hn ch khi thc hin chnh sch ti kho. 76

Chng 4: Tng cu v chnh sch ti kha 17. Nhng hn ch ca chnh sch ti kho. - Kh xc nh mt cch chnh xc mc cn thit phi tc ng - Chnh sch ti kho c tr kh ln v mt thi gian - Chnh sch ti kho thng c thc hin thng qua cc d n cng cng, xy dng c s h tng, pht trin vic lm, tr cp x hi. M a s cc d n ny trong thc t l km hiu qu, tham nhng nhiu, thi gian pht huy tc dng thng cn mt thi gian kh di. 18. Khi nim ngn sch Nh nc: ngn sch Nh nc l tng k hoch chi tiu v thu nhp hng nm ca Chnh ph. Bao gm cc k hoch thu (ch yu t thu), cc k hoch chi ngn sch ca Nh nc. 19. Mt s khi nim thm ht ngn sch Thm ht ngn sch thc t: l thm ht gia s chi thc t vt s thu thc t trong mt thi k nht nh. Thm ht ngn sch c cu: l thm ht tnh ton trong trng hp nn kinh t hot ng mc sn lng tim nng. Thm ht ngn sch chu k: thm ht ngn sch b ng do tnh chu k ca nn kinh t. Thm ht chu k bng hiu s gia thm ht thc t v thm ht c cu. 20. Chnh sch ti kho cng chiu Nu mc tiu ca Chnh ph l lun t c ngn sch cn bng d sn lng c th thay i th no cng c 21. Chnh sch ti kho ngc chiu Nu mc tiu ca Chnh ph l gi cho nn kinh t lun mc sn lng tim nng vi mc vic lm y , th Chnh ph phi thc hin chnh sch ti kho ngc chiu vi chu k kinh doanh. Vic Chnh ph s dng chnh sch ti kho cng chiu hay ngc chiu vi chu k kinh doanh ph thuc vo tnh hung kinh t c th ca mi nc, mi giai on khc nhau. 22. C ch tho lui u t nh sau: khi tng chi tiu hoc gim thu th GDP s tng ln theo h s nhn, nhu cu v tin cng s tng. Vi mc cung tin vn cha thay i, li sut s tng ln, lm cho u t gim xung. Kt qu l mt phn GDP tng ln c th b mt i, thm ht cao, ko theo u t gim. 23. Nghin cu tc dng ca thm ht ngn sch v tho lui u t c th kt lun l cn phi c s phi hp gia vic thc thi chnh sch ti kho v chnh sch tin t. (1) Tng thu v gim chi ngn sch (2) Vay n trong nc (pht hnh cng tri vay dn chng) (3) Vay n nc ngoi (4) S dng d tr ngoi t (5) Vay ngn hng (in tin chi tiu) 77

Chng 4: Tng cu v chnh sch ti kha

CU HI V BI TP
CU HI L THUYT 1. Mc sn lng cn bng, cch xc nh mc sn lng cn bng. 2. Hm tiu dng, hm tit kim, hy biu din trn th, iu g quyt nh dc ca n. Mi quan h gia tit kim v tiu dng. 3. 4. 5. Tc ng ca chnh sch ti kho n vn thm ht ngn sch. Tc ng ca chnh sch ti kho ti vn tho lui u t. Thm ht ngn sch v cc bin php ti tr cho thm ht ngn sch.

BI TP 6. Gi s nn kinh t gin n chi tiu cho tiu dng theo k hoch l 150, u t theo k hoch 50 v tng gi tr sn lng l 210. a. Tnh tng chi tiu theo k hoch b. Tnh tn kho khng d kin c. Tng tit kim s l bao nhiu. d. Bn hy d on hnh vi ca cc nh sn xut trong thi gian ti. 7. Gi s trong mt nn kinh t ng c s tham gia ca Chnh ph, trong tiu dng bng 70% thu nhp c th s dng, Chnh ph nh thu mt lng bng 20% tng thu nhp, chi tiu ca Chnh ph bng 50 t USD v u t bng 60 t USD. Bit thu nhp/ sn lng tnh bng t USD cho di y: Thu nhp/sn lng = 50; 100; 150; 200; 250; 300; 350; 400. a. Hy xc nh mc thu nhp c th s dng, tiu dng, tit kim, thu v tng cu mi mc thu nhp. b. Nu trong mt k no sn lng thc t bng 350 t USD, th theo anh (ch) cc doanh nghip s hnh ng nh th no? c. Mc sn lng cn bng l bao nhiu? Hy xc nh mc thm ht ngn sch ti mc sn lng t cn bng. d. Nu Chnh ph chi tiu thm 22 t USD th sn lng cn bng s l bao nhiu? 8. Vi s liu v thu nhp (sn lng) tnh theo USD ca mt Quc gia theo cc mc nh sau: Y= 400USD, 450USD, 500USD, 550USD, 600USD, 650USD, 700USD, 750USD. Tiu dng chim 60(%) so vi thu nhp c th s dng. Chnh ph t mc thu bng 20(%) thu nhp (sn lng). u t l 100USD, v Chnh ph d kin chi tiu 200USD. a, Hy xc nh cc ch tiu: Thu nhp c th s dng, nhu cu tiu dng d kin, tit kim v thu ng vi mi mc thu nhp (sn lng) b, Xc nh mc tng cu ca nn kinh t. c, Xc nh sn lng cn bng ca nn kinh t. 78

Chng 4: Tng cu v chnh sch ti kha d, Ti mc sn lng bng 500USD v mc sn lng bng 700USD hy d on hnh vi ca cc doanh nghip. e, Tnh mc thm ht ngn sch tng ng vi mc sn lng cn bng. 9. Vi s liu v thu nhp (sn lng) tnh theo USD ca mt Quc gia theo cc mc nh sau: Y= 200USD, 250USD, 300USD, 350USD, 400USD, 450USD, 500USD, 550USD. Tiu dng chim 60(%) so vi thu nhp c th s dng. Chnh ph t mc thu bng 20(%) thu nhp (sn lng). u t l 50USD, v Chnh ph d kin chi tiu 100USD. a, Hy xc nh cc ch tiu: Thu nhp c th s dng, nhu cu tiu dng d kin, tit kim v thu ng vi mi mc thu nhp (sn lng) b, Xc nh mc tng cu ca nn kinh t. c, Xc nh sn lng cn bng ca nn kinh t. d, Ti mc sn lng bng 300USD v mc sn lng bng 500USD hy d on hnh vi ca cc doanh nghip. e, Tnh mc thm ht ngn sch tng ng vi mc sn lng cn bng. 10. Gi s nn kinh t gin n, c hm tiu dng C = 0,7 Y, u t d kin l 45. a. Sn lng cn bng s l bao nhiu? b. iu g s xy ra nu sn lng thc t l 100. c. V th ng tng cu trn c s ng 450 11. Gi s u t theo k hoch l 150, mi ngi quyt nh tng t l tit kim trong thu nhp t 30% ln 50%. (vi gi nh l nn kinh t gin n). a. Mc sn lng cn bng s thay i nh th no? b. Tng chi tiu cho tiu dng v tit kim s thay i nh th no khi sn lng thay i. 12. Trong nn kinh t m, cho bit xu hng tiu dng cn bin t thu nhp quc dn l 0,8 v xu hng nhp khu cn bin l 0,4. a. Gi s u t tng thm 100 th mc sn lng cn bng v xut khu rng s thay i nh th no? b. Gi s xut khu tng thm 100 ch khng phi u t tng, cn cn thng mi s thay i nh th no? HY LA CHN CU TR LI NG V GII THCH 13. Nu GDP = 1000, tiu dng = 600, thu = 100, v chi tiu Chnh ph = 200 th: a. Tit kim = 200, u t = 200. c. Tit kim = 100, u t = 200. b. Tit kim = 300, u t = 300. d. Tit kim = 200, u t = 100.

14. Khi nim tit kim c nhn, mt thut ng c s dng khi phn tch GNP v thu nhp quc dn l: a. Tng tt c ti sn do gia nh nm gi. 79

Chng 4: Tng cu v chnh sch ti kha b. Thu nhp nhn c trong mt thi k nhng ch s dng mua chng khon hoc gi ngn hng. c. Thu nhp nhn c trong mt thi k m khng chi ht cho tiu dng. d. Tng ti sn do gia nh nm gi tr i cc khon n ca h. 15. im va trn ng tiu dng ca mt gia nh l im m ti a. Tit kim ca gia nh bng vi tiu dng ca gia nh. b. Tiu dng ca gia nh bng vi u t ca gia nh. c. Thu nhp ca gia nh bng vi chi tiu ca gia nh. d. Tit kim ca gia nh bng vi thu nhp ca gia nh. 16. Vic Chnh ph tng chi tiu cho Quc phng m khng tng thu c th dn n. a. Gi c cao hn v GNP thp hn. b. Gi c cao hn v GNP cao hn. c. Gi c thp hn v GNP thp hn. d. Gi c thp hn v GNP cao hn. e. Gi c cao hn v GNP khng i. 17. Nu xu hng tiu dng cn bin (MPC) l 0,8, th gi tr ca s nhn thu l a. 0,8 b. - 4 c. 5 d. - 8 e. Cc kt qu trn u sai. 18. Mt s gia tng trong xu hng tiu dng cn bin. a. Lm tng gi tr ca s nhn. b. Lm gim gi tr ca s nhn. c. Khng c tc ng g n s nhn . d. Him khi xy ra v MPC c n nh bi lut php . 19. Nu Chnh ph chi tiu nhiu hn s thu thu c th. a. Chnh ph c thng d ngn sch. b. Chnh ph c thm ht ngn sch. c. Tit kim t nhn s dng d. Tit kim Chnh ph s dng e. Cc cu trn u sai. 20. Khi tng chi tiu Chnh ph lm cho cc doanh nghip mua thm nh my v thit b, iu c th minh ho cho a. Hiu ng s nhn. b. Gia tc u t. c. Hiu ng ln t d. Kinh t hc trng cung. e. Cc cu tr li trn u sai. 80

Chng 5: Tin t v chnh sch tin t

CHNG V: TIN T V CHNH SCH TIN T

GII THIU
Vi s pht trin mnh m ca sn xut v trao i hng ho ra i mt loi hng ho c bit ng vai tr vt ngang gi chung, l tin t. Trong lch s pht trin sn xut v trao i hng ho, th c nhiu hng ho c s dng ng vai tr ca tin nh l v s, c, gia xc, ng, st, vng, bc,... Bn thn chng c gi tr hoc khng c gi tr. Vic ra i ca tin giy nh du mt s thay i to ln trong qu trnh pht trin sn xut ca x hi loi ngi, tin giy d ct gi v c khi lng gi tr danh ngha c xc nh chc chn. Nhu cu trao i pht trin cn c nhng loi tin mi khng ch c tin giy m cn c th l sc, th tn dng, tin in t,... qun l c nn kinh t, th cc Chnh ph c th dng chnh sch tin t, thng qua kim sot lng tin danh ngha cung ng ra th trng ca ngn hng Trung ng (mc cung tin), v c th kim sot li sut (gi ca tin) iu tit tng cu v sn lng ca nn kinh t. Chng 5 Tin t v chnh sch tin t trnh by nhm gip cho ngi hc hiu bit v tin, cc chc nng ca tin, cc loi tin; Cch thc m ngn hng Trung ng pht hnh tin, hot ng ca h thng ngn hng v vai tr ca ngn hng thng mi trong vic to ra tin ngn hng; vai tr kim sot tin ca ngn hng Trung ng; Nhu cu v tin quan h gia th trng tin t v th trng chng khon, th trng ti chnh; mi quan h gia tin t, li sut v tng cu. V trong chng ny cng cp n chnh sch tin t v mi quan h gia chnh sch tin t v chnh sch ti kho, s kt hp gia hai chnh sch ny trong nn kinh t. Chng 5 Tin t v chnh sch tin t c kt cu bao gm cc ni dung c bn sau: Chc nng ca tin t Mc cung tin v vai tr kim sot tin ca ngn hng Trung ng Nhu cu v tin Tin t li sut v tng cu Chnh sch ti kho, tin t v s phi hp hai chnh sch ny.

Yu cu i vi sinh vin l - Phi nm chc cc vn l thuyt. - Cn phi luyn tp v gii quyt c cc dng bi tp v cu hi n tp chng nh: + Phn tch cc yu t tc ng n cu tin, cung tin v s cn bng ca th trng tin t + Xc nh c mc li sut cn bng, trn c s cc iu kin cn bng ca th trng tin t v iu kin cn bng chung ca th trng hng ho v tin t. 81

Chng 5: Tin t v chnh sch tin t + Xc nh s nhn tin v nh hng ca s nhn tin n mc cung tin + S dng m hnh IS LM phn tch nhng bin ng trong nn kinh t. + Phn tch s phi hp gia chnh sch tin t v chnh sch ti kho trong nn kinh t.

NI DUNG
5.1. CHC NNG CA TIN Khi nim ca tin: Tin c coi mi th m x hi chp nhn c dng lm phng tin thanh ton v trao i. Bn thn chng c hoc hkng c gi tr ring. 5.1.1. Chc nng ca tin Tin t c ba chc nng c bn l phng tin thanh ton, chc nng d tr gi tr, chc nng lm n v thanh ton. 5.1.1.1. Tin l phng tin thanh ton Tin c dng trong giao dch, mua bn hng ho v dch v. Vy tin cho php trao i gi tr m khng cn trao i hng ho trc tip. N to iu kin thun li c bit cho qu trnh lu thng hng ho, n nh l du bi trn ca mi hot ng kinh t, thc y qu trnh phn cng lao ng v m rng chuyn mn ho sn xut. Dng lu thng tin t tr thnh h thng huyt mch ca ton b nn kinh t th trng. 5.1.1.2. Chc nng d tr gi tr Tin hm nay c th tiu dng gi tr ca n trong tng lai. V th n to kh nng m rng sn xut kinh doanh, tng thm thu nhp trong hin ti, nhng c th dnh mt phn kt qu t c cho tiu dng ngy mai. Vy tin l mt loi ti sn ti chnh, m nh n c th m rng hot ng tn dng, thc y qu trnh tch t v tp trung ngun vn m rng sn xut. 5.1.1.3. Chc nng lm n v thanh ton Tin cung cp mt n v tiu chun gi tr c dng o lng gi tr cc hng ho v dch v khc nhau. N cn thit cho mi nn kinh t, thng qua n v o ngi ta c th o lng tnh ton cc chi ph u vo, kt qu u ra. So snh i chiu gia u ra v u vo, xc nh c kt qu cui cng ca cc hot ng kinh doanh. Tin cn l c s hch ton mi hot ng sn xut kinh doanh, t sn xut, lu thng, tiu dng ca ton b nn kinh t. 5.1.2. Phn loi tin Vi chc nng l phng tin thanh ton v d tr gi tr, tin l mt loi ti sn ti chnh. Trong thc t chng c biu hin di nhiu hnh thc khc nhau nh: tin giy, tin kim loi, ti khon ngn hng, s tit kim, cc gy t c gi,.... Khng phi mi loi tin trn u c kh nng chuyn i d dng. Kh nng chuyn i c xc nh bi tnh d dng chuyn i t mt ti sn ti chnh tr thnh mt phng tin c kh nng sn sng c s dng cho vic mua bn hng ho v dch v. 82

Chng 5: Tin t v chnh sch tin t Theo kh nng chuyn i ca tin th c th phn loi tin nh sau: (1) Tin mt (M0): Tin mt lu hnh vi s a dng v gi tr danh ngha, tuy khng sinh li nhng c kh nng sn sng thanh ton cao nht. (2) Tin c s (M1): Tin mt v tin gi ngn hng khng k hn c gi l tin c s M1 loi tin ny kh nng thanh ton cng rt cao, mc sn sng thanh ton ch km hn tin mt. Loi tin ny c nhiu nc coi l tin giao dch. Mt trong nhng i lng o mc cung tin ch yu ca mt quc gia (3) Tin c s (M2): Gm tin M1 v tin gi ngn hng c k hn. Tuy mc chuyn i c km hn M1 nhng y cng l loi tin c kh nng chuyn i sang tin mt tng i cao do vy loi tin ny cng c coi l loi tin c kh nng thanh ton. C nhiu quc gia pht trin coi M2 l i lng o mc cung tin ch yu. Ngy ny, s pht trin ln mnh ca h thng ti chnh ra i nhiu loi ti sn ti chnh khc, v cc ti sn ti chnh khc ngy cng tr nn quan trng (c phiu, tri phiu, tn phiu kho bc, s tit kim, quyn s hu, cc giy xc nhn quyn s hu ti sn hu hnh, cc giy xc nhn thanh ton ngn hng,... thm tr cc ti sn hu hnh chng u c kh nng thanh ton nht nh. V vy theo kh nng chuyn i chng ta c th k hiu l M3, M4, ... Mc cung tin (MS) l mt khi nim quan trng c xc nh bi khi lng tin (c th l M1 hoc M2,....) bao gm cc loi tin c kh nng thanh ton cao nht nhm tho mn nhu cu trao i v giao dch thng xuyn ca mi hot ng trong nn kinh t. Trn gic nn kinh t v m ngi ta quan tm nhiu hn n M1 v M2, ng thi cng theo di cht ch ng thi ca cc thnh phn tin khc. Tu mi thi k, mi mt giai on, mi nc chn khi lng tin t l M1 hoc M2 o mc cung tin. 5.2. MC CUNG TIN V VAI TR KIM SOT TIN T CA NGN HNG TRUNG NG 5.2.1. Tin c s (H) Ngn hng Trung ng l c quan c quyn pht hnh tin. Lng tin pht hnh ch yu l tin mt c gi l tin c s (c s ca tin). Trong qu trnh lu thng mt phn ca lng tin ny c cc tc nhn gia li dng tin mt chi tiu dn, v mt phn nm ti ti cc ngn hng trong h thng ngn hng di dng tin d tr. Vy lng tin c s ban u bng tin mt ang lu hnh v tin mt d tr cc ngn hng. H=U+R Trong H: l tin c s U: tin mt lu hnh R: tin d tr trong cc ngn hng Khi ngn hng thng mi tham gia vo th trng tin t, th vic xc nh tng lng tin tr nn phc tp hn bi s quay vng b phn tin c s trong tay cc ngn hng. S quay vng lm tng mc cung tin c s cn c gi l tin mnhln nhiu ln. 83

Chng 5: Tin t v chnh sch tin t 5.2.2. Hot ng ca h thng ngn hng 5.2.2.1. Hot ng ca ngn hng thng mi Ngn hng thng mi (NHTM): l mt doanh nghip kinh doanh tin t, l mt t chc mi gii ti chnh. Hot ng ca n cng ging nh cc t chc mi gii khc nh qy tn dng, cc cng ty bo him l nhn tin ca ngi ny em cho ngi khc vay nhn phn li sut chnh lch. Ngn hng thng mi cng c coi l cc t chc ti chnh trung gian thu thp cc khon tit kim ca dn c, nhng ngi mun dnh mt phn gi tr thu nhp cho tiu dng trong tng lai. Cng nh thu thp nhng khon tin nhn ri khc trong x hi v em nhng khon ny cho nhng ngi cn vay chi tiu trong hin ti. Ngn hng c thu nhp trn c s li sut cho vay ln hn li sut nhn gi. 5.2.2.2. S pht trin ca h thng ngn hng S pht trin ca h thng ngn hng cho php mi mt ngn hng ring bit khng cn phi lu gi y mi gi tr ca cc khon tin vo ra trong ngy ca ngn hng. Thng qua mt h thng thanh ton ca ngn hng Nh nc m mi ngn hng thng mi u c mt ti khon ca mnh, cng vic thanh ton b tr c tin hnh vo cui ngy v ch cn thanh ton khon chnh lch gia ton b tin gi v rt ra trong ti khon ca Ngn hng thng mi m ti h thng thanh ton. iu ny m ra kh nng h thp t l d tr ca h thng ngn hng thng mi, tng tc thanh ton, y nhanh cc hot ng giao dch. S thanh ton lin ngn hng khng ch din ra trong nc. Mi quan h gia ngn hng cc nc thng qua vic ngn hng ny lm chi nhnh ca ngn hng khc. 5.2.2.3. S to ra tin ngn hng ca tin gi Qu trnh to ra tin l s m rng nhiu ln s tin gi v c thc hin bi h thng cc ngn hng thng mi. Mi ngn hng thng mi khi nhn c mt khon tin gi bt buc phi li khon d tr theo t l (%) no do mi ngn hng quy nh. S tin d tr ch yu dng bo m kh nng n nh vic chi tr thng xuyn ca ngn hng thng mi v yu cu qun l tin t ca ngn hng Trung ng. Tu theo loi tin gi v quy m ca chng m ngn hng Trung ng s quy nh t l d tr bt buc khc nhau. Mt phn d tr li ti khon ca ngn hng di dng tin mt, mt phn gi ti ti khon ca mnh ngn hng Trung ng. T l d tr bt buc m ngn hng Trung ng quy nh mi thi k l rb rb = Rb/D Trong rb: t l d tr bt buc Rb: lng d tr bt buc ng vi tng quy m ca ngn hng D: tin gi. Mt khon tin gi mi c a vo h thng ngn hng (D) s to thm mt khon d tr mi ( R) s cho php to ta mt lng tin ti a cho vay mi. Nhng khon cho vay mi c 84

Chng 5: Tin t v chnh sch tin t a tr li h thng ngn hng v tr thnh cc khon tin gi mi ( D), qu trnh c nh vy kt qu l lng tin gi s tng ln nhiu ln. Nu tt cc cc khon thanh ton, giao dch u thng qua h thng ngn hng, t l d tr thc t ca ngn hng thng mi ng bng t l d tr bt buc ca ngn hng Trung ng. Th lng tin ti a c h thng ngn hng thng mi to ra vi khon tin gi ban u (D) l D = 1/rb. D V d: Lng tin gi ban u ca mt ngn hng thng mi l 100 triu ng, t l d tr thc t bng t l d tr bt buc l rb= 10%, gi s mi giao dch trong nn kinh t u thng qua ngn hng. Th s tin ti a m h thng ngn hng to ra l D = 1/0,1.100 = 1.000 triu ng. 5.2.3. Xc nh mc cung tin (MS) 5.2.3.1. Khi nim mc cung tin: Mc cung tin l tng s tin c kh nng thanh ton. N bao gm tin mt ang lu hnh v cc khon tin gi khng k hn ca cc ngn hng thng mi. Nh vy, mc cung tin ln hn nhiu so vi lng tin c s, bi hot ng to ra tin ngn hng ca h thng ngn hng thng mi. Mc cung tin trc ht c quyt nh quy m ca lng tin c s v sau l kh nng to ra tin ca h thng ngn hng thng mi nh s nhn tin t. Hnh 5.1 Tin c s (H)

(U)

(R)

Cc khon tin gi khng k hn (D)

Mc cung tin (MS) MS = U + D MS = Mm.H Trong : H l tin c s c ngn hng Trung ng pht hnh mM: S nhn ca tin MS: Mc cung tin U: tin mt lu hnh D: tin gi cc ngn hng thng mi 85

Chng 5: Tin t v chnh sch tin t 5.2.3.2. S nhn tin (mM) S nhn ca tin l t l khuych i lng tin c s thng qua hot ng ca h thng ngn hng thng mi v s kim sot tin t ca ngn hng Trung ng mM = MS/H. Nu t l d tr ngn hng thng mi bng t l d tr thc t ca ngn hng Trung ng v mi giao dch trong nn kinh t u thng qua ngn hng th s ngn tin mM=1/rb. Nhng trong thc t, mt phn tin c c cng chng gi li di dng tin mt (khng gi vo ngn hng). V t l d tr thc t ca ngn hng thng mi (ra) c th ln hn t l d tr bt buc. Trong hnh 5.1 mc cung tin bao gm tin mt v tin gi khng k hn. MS = U + D Gi t l gi tin mt trong lu thng so vi tin gi s l s = U/D, v t l d tr thc t ra =Ra/D. Trong : ra L t l d tr thc t ca ngn hng thng mi Ra L lng d tr thc t ca cc ngn hng thng mi D L tin gi H = U + Ra
mM = MS U + D s +1 1+ s = = = H U + R a ra + s ra + s

[*]

T cng thc [*] cho thy s nhn tin mm ph thuc vo t l d tr thc t ca ngn hng thng mi v ph thuc vo t l gia tin mt lu hnh v tin gi (s). * T l d tr thc t ra cng nh th s nhn tin cng ln. T l d tr thc t ra ph thuc vo cc nhn t sau: - T l d tr bt buc do ngn hng Trung ng quy nh - Tnh n nh ca cc ngun tin mt vo ra ca cc ngn hng thng mi. - S thit hi do phi tr li sut nu phi vay tin khi thiu ht d tr. * T l gia tin mt so vi tin gi (s) cng nh, s nhn tin cng ln. T l (s) ph thuc vo: - Thi quen thanh ton ca dn chng - Tc tng ca tiu dng - Ph thuc vo kh nng sn sng p ng tin mt ca cc ngn hng thng mi. - Trong trng hp (s) rt nh hoc bng khng v ra = rb th mM= 1/rb Mc cung tin c tc ng mnh m n trng thi hot ng ca nn kinh t. V tin c chc nng l trao i nn khi hng ho v dch v c sn xut ra nhiu hn th cng cn thit phi tng lng cung tin v ngc li. Mi quan h ny c xc nh trong phng trnh trao i v lng ca tin t. [**] M.V = P .Q = GNPn 86

Chng 5: Tin t v chnh sch tin t Trong : M: mc cung tin (chng hn M1) V: tc lu thng tin t P: Mc gi trung bnh Q: Sn lng thc t C th vit li [**] theo phng trnh di y:
M= P*Q V

Gi s tc lu thng tin t (V) tng i n nh th mc cung tin (M) cn phi c iu chnh theo GNPn. S thay i ca mc cung tin c tc ng trc tip ti li sut th trng tin t v qua li sut tc ng n tiu dng, u t, xut nhp khu. Do vy, vic kim sot mc cung tin (M) c coi l mt chnh sch tin t quan trng c bit trong qun l nn kinh t tm v m. Mun kim sot c (M), ta c MS = H xmM , th phi c kh nng tc ng vo lng tin mnh (H) v s nhn tin t (mM). Vai tr ny c ngn hng Trung ng m nhn. 5.2.4. Ngn hng Trung ng v vai tr kim sot tin t ca NHTW 5.2.4.1. Chc nng ca ngn hng Trung ng Ngn hng Trung ng c cc chc nng c bn sau: (1) Ngn hng ca cc ngn hng thng mi: Ngn hng Trung ng gi cc khon d tr cho cc ngn hng thng mi, thc hin tin trnh thanh ton cho h thng cc ngn hng thng mi v hot ng nh l mt ngi cho vay ca phng sch cui cng i vi ngn hng thng mi trong trng hp khn cp nh l ri vo tnh trng khng cn kh nng thanh ton. (2) Ngn hng ca Chnh ph: Ngn hng Trung ng gi cc ti khon cho Chnh ph, nhn tin gi v cho vay i vi kho bc Nh nc, h tr chnh sch ti kho ca Chnh ph bng vic mua tn phiu ca Chnh ph. (3) Kim sot mc cung tin thc thi chnh sch tin t nhm n nh v pht trin nn kinh t. (4) H tr gim st v iu tit hot ng ca th trng ti chnh. 5.2.4.2. Thc thi chnh sch tin t Ngn hng Trung ng iu chnh mc cung tin v cc t l li sut bng nhiu cng c khc nhau nhm tc ng vo lng tin mnh (H) v s nhn tin (mM). Ngoi ra ngn hng Trung ng c th trc tip kim sot c la chn mt s khon tn dng v mt mt s bin php khc. (1) Nghip v th trng m: Th trng m l th trng tin t ca ngn hng Trung ng c s dng mua bn tri phiu kho bc ca Nh nc. 87

Chng 5: Tin t v chnh sch tin t Mun tng lng cung tin, ngn hng Trung ng s mua tri phiu th trng m. Kt qu l a thm vo th trng mt lng tin c s bng cch tng d tr cc ngn hng thng mi. iu dn n tng kh nng cho vay v nhn gi nh s nhn tin t. Kt qu l cung tin tng gp bi so vi tin mua tri phiu ca ngn hng Trung ng. c kt qu ngc li, ngn hng Trung ng s bn tri phiu kho bc Nh nc trn th trng m. (2) Quy nh t l d tr bt buc: T l d tr bt buc thp, s nhn tin s ln, l iu kin thun li m rng tn dng, tng nhanh mc cung tin. Ngn hng Trung ng khng ch mt cch gin tip nhng mnh m n mc cung tin. S dng cng c ny thng c hiu qu cao, tc ng nhanh chng n hot ng cho vay, nhng iu ny cng s gy kh khn cho hot ng ca th trng ti chnh (3) Li sut chit khu: Li sut chit khu l li sut quy nh ca ngn hng Trung ng cho cc ngn hng thng mi vay tin bo m c y hoc tng thm d tr ca cc ngn hng thng mi. Khi li sut chit khu thp hn li sut th trng v iu kin cho vay thun li s l tn hiu khuyn khch cc ngn hng thng mi vay tin tng d tr v m rng hot ng cho vay, mc cung tin s tng ln. Khi hot ng ca th trng m cha pht trin th cng c ny s rt hu ch v quan trng. 5.3. MC CU TIN 5.3.1. Cc loi ti sn ti chnh Ti sn ti chnh c chia thnh hai loi: - Ti sn giao dch (thanh ton) khng to ra thu nhp nhng c dng thanh ton khi mua hng ho v dch v,... - Cc loi ti sn ti chnh khc to ra thu nhp (tn phiu, c phiu, s tit kim,...) nhng khng th dng trc tip mua hng ho v dch v c. Hu ht cc h gia nh v doanh nghip gi c hai loi ti sn trn. Mi ti sn giao dch c gi l tin, mi ti sn khc to ra thu nhp gi l tri phiu. 5.3.2. Mc cu v tin (1) Khi nim cu tin: L khi lng tin cn chi tiu thng xuyn u n cho nhu cu c nhn v doanh nghip ,... gi l mc cu v tin giao dch. Khi gi c thay i mc cu v tin danh ngha cung tng, bo m c giao dch cc loi hng ho v dch v d nh trong nn kinh t. Vy thc cht ca mc cu tin t l cu v cn cn tin t thc t. (2) Mc cu cn cn tin t thc t gi tt l mc cu v tin (MD) ph thuc ch yu vo hai nhn t. Thu nhp thc t: Khi thu nhp tng th tiu dng cung tng do cu tin cng tng. Li sut: Chi ph gi ti sn di dng tin l thu nhp t li sut m cc ti sn c th to ra nu nh chng di dng ti sn ti chnh khc (tri phiu). Li sut chnh l chi ph c hi ca vic gi tin. Trong cc iu kin khc nhau khng thay i th, khi li sut gim ngi 88

Chng 5: Tin t v chnh sch tin t dn mun nhiu ti sn di dng tin hn v t dng tri phiu hn. Li sut v cu tin c mi quan h t l nghch. Ta c th biu din hm cu tin nh sau: MD = kY - h i Trong : MD Mc cu v tin Y: L thu nhp i: L li sut k: H s nhy cm gia cu tin vi thu nhp i: H s nhy cm gia cu tin vi li sut. Du (-) Phn nh quan h t l nghch gia cu tin vi li sut. (+) Phn nh quan h t l thun gia cu tin vi thu nhp. 0 M0 M1 M i0 MD0 MD1 i

Hnh 5.2: Hm cu v tin

Nu biu din hm cu tin trn th vi trc tung l li sut, trc honh l lng tin, th ng cu tin c dc m (dc xung). ng vi mc thu nhp l Y0, ng cu tin l ng MD0, khi thu nhp tng t Y0 ln ti Y1 th ng cu tin s dch chuyn t MD0 ln ti MD1. Cng mc li sut i0 lng tin tng t M0 ln M1 (3) Khi tnh mc cu tin ngi ta cn tnh ti nhu cu d phng. l nhng khon chi tiu cn thit nhng cha c kh nng d tnh trc nn cn phi gi mt lng tin no d phng. Khi d tnh mc cu d phng ngi ta thng so snh gia thit hi ca vic khng sn tin vi khon li mt i do gi tin li cho nhu cu ny 5.3.3. Mc cu v ti sn ti chnh khc Mc cu v ti sn ti chnh khc l mc cu cc loi ti sn ti chnh c sinh li di dng (chng khon). Cc loi chng khon tuy sinh li nhng chu nhiu ri ro, gi c ca chng c quyt nh trn th trng chng khon, kh d bo trc v chu nhiu tc ng. Gi tin khng to ra thu nhp nhng khng b ri ro tr lm pht. Nhiu ngi ch ng gim ri ro bng cch a dng ho cc loi ti sn va ti sn dng tin v va ti sn di dng chng khon. Trong thc t c s chuyn ho mc cu t tri phiu sang tin hoc ngc li. Khi nghin cu th trng th khng th khng tnh ti quan h qua li ny. 5.3.4. Quan quan h gia mc cu v tin v mc cu tri phiu n gin cho qu trnh phn tch chng ta chia ton b ti sn thnh hai loi tin v tri phiu. Mi ngi u t quyt nh la chn s phi hp ti sn ca mnh theo hai loi trn (c gi l quyt nh ti sn) sao cho c thu nhp an ton nht.... Ta c th biu hin s phn phi bng ng thc 89

Chng 5: Tin t v chnh sch tin t MD + DB = Wn/P

B

[*]

Trong : MD l mc cu tin thc t DB: Gi tr thc t ca cc loi tri phiu

B

Wn: Tng ti sn ti chnh danh ngha P: L ch s gi Tng cc ti sn ti chnh trong nn kinh t c th o lng c t nhng loi ti sn c th c cung ng nh: mc cung tin, s lng v gi tr tri phiu a ra th trng,..., v c biu din bng ng thc. Wn/P = MS + SB
B

[**]

Trong : MS l mc cung tin thc t Wn/P: Tng cc gi tr ti sn ti chnh thc t cung ng ra th trng. SB: Gi tr thc t ca cung cc loi tri phiu ra th trng.
B

T [*] v [**] ta c MS + SB = MD+ DB MD MS = SB - DB

B

(MD MS) (SB DB) = 0

B

Gi s th trng tin t l cn bng th MD MS = 0, khi SB DB = 0 ngha l th trng tri phiu cng cn bng.
B B

Tm li: Khi th trng tin t cn bng th th trng th trng chng khon cng cn bng, hn th na th trng ti chnh cng cn bng. 5.4. TIN T, LI SUT V TNG CU 5.4.1. Cn bng th trng tin t Phn tch th trng tin t thng qua ng cung v cu tin. ng cung tin l ng thng ng (cung c nh) ph thuc vo hnh vi ca ngn hng Trung ng v hot ng ca h thng ngn hng thng mi. Vi gi s ngn hng Trung ng ng s dng cc cng c ca n cung ng cho th trng mt mc cung tin theo d kin. l khi lng tin xc nh cho mi mc li sut i (vi gi nh rng gi c khng thay i nn li sut danh ngha cng chnh l li sut thc t. ng cu v tin l ng c dc m khi li sut tng th cu tin gim, khi li sut gim th cu tin tng.

90

Chng 5: Tin t v chnh sch tin t Tc ng qua li gia cung v cu tin xc nh mc li sut cn bng i0 li sut th trng ng vi mc cung tin cho trc. E: L im cn bng ca th trng tin t. Ti mc li sut cn bng (i0) mc cu tin va ng bng mc cung tin (MD = MS). mc li sut i < i0 th MD > MS, c mc d cu tin, i hi phi c mc d cung tri phiu tng ng. Lm cho gi tri phiu gim xung. Li tc tri phiu tng ln v y li sut th trng tng ln n (i0) M S dch chuyn ng cung v cu tin s lm thay i v tr cn bng ca th trng tin t.

i MS

i0

E MD

M0

Hnh 5.3 Cn bng th trng tin t

Khi ngn hng Trung ng tc ng n mc cung tin. Gi s l bn tri phiu hoc tng t l d tr bt buc dn n lng cung tin MS gim xung v do ng cung tin s gim t MS0 n MS1. Khi mc li sut cn bng s thay i tng t i0 ti i1 mc cung tin gim t M0 n M1, gim mc d cu do cung tin gim. Khi thu nhp thc t hay sn lng thc t tng (GNP tng), nhu cu v tin cho giao dch tng. Vi mc li sut, li ch cn bin ca vic gi tin tng ln, lm cho tng mc cu tin thc t, ng cu tin s dch chuyn t MD0 n MD1. Vi mc cung tin M1, th li sut cn bng s t i1 chuyn sang i2. im cn bng mi l E. Vic kim sot tin trong thc t ph hp vi mc tiu kinh t v m tht khng n gin. C hai cch kim sot, mt l kim sot mc cung tin th li sut i ca th trng s tng ln hoc gim i bi tc ng ca cu. Hai l kim sot n nh li sut sut th buc phi lc lng th trng quyt nh mc cung tin. C hai cch u gp phi nhng kh khn nht nh. Nh kim sot lng tin c s (H) th gp phi vn hn ch tin mt v tn dng gy kh khn cho hot ng ca ngn hng thng mi v cc hot ng giao dch. Khi kim sot li sut li gp kh khn trong nhn bit chnh xc ng cu tin t v s dch chuyn ca n,... Vic la chn kim sot mc cung tin hay kim sot li sut tu thuc vo chnh sch tin t ca mi nc v mi thi k. i MS1 i2 i1 i0 E E E MD0 MD1 MS0

M1

M0

Hnh 5.4 Li sut cn bng 91

Chng 5: Tin t v chnh sch tin t 5.4.2. Li sut vi tiu dng, u t, xut khu Tin ch l phng tin trao i thun li. Quan h cung tin v cu tin trn th trng tin t n nh mc li sut cn bng, tc l mc li sut th trng. n lt li sut li tc ng tr li i vi tiu dng, u t v xut nhp khu hng ho, dch v. Ngha l tc ng n cc thnh phn ca tng cu. Khi cung tin t tng, li sut s gim, gi tri phiu s tng. Do , gi tr hin ti ca thu nhp trong tng lai c gi tr hn, gy ra hiu ng ca ci, lm dch chuyn ng tiu dng ln pha trn. Tiu dng s tng mi mc thu nhp. Trong trng hp ny nu c tn dng tiu dng th mc tiu dng li cng tng, do tng kh nng tn dng v tng kh nng tr cc khon n vay. u t k c u t c bn (vn c nh) v vn lun chuyn (hng tn kho), u c mi quan h mt thit vi li sut. Cc d n u t u phi thu c li nhun b p c cc chi ph v chi ph c hi ca vn b ra. mt mc li sut thp hn s c nhiu d n c u t hn mc li sut cao. ng cu v u t c dng dc nghing i xung biu th li ch cn bin ca u t gim dn. Khi gi c t liu sn xut cho mt d n u t tng, hoc li nhun d tnh ca d n u t no gim xung s lm cho ng cu u t dch chuyn xung di. nhy cm ca u t vi li sut c quan h n di thi gian hot ng ca cc d n u t. Li sut cng c quan h cht ch vi xut khu, Khi li sut tng th ng tin ni a nh gi cao hn y t gi hi oi tng, lm cho hng ho bn nc ngoi c mc gi tng cn hng ho nhp khu bn trong nc th gi c gim. iu ny s hn ch xut khu, khuyn khch nhp khu. Cn khi li sut gim th ngc li. 5.4.3. Li sut vi tng cu Tiu dng, u t, xut, nhp khu l cc thnh phn ca tng cu. Khi mc cung tin tng, li sut s gim khi m rng tiu dng c nhn tng chi tiu ca doanh nghip, thc y xut khu hng ho v dch v, hn ch nhp khu. iu lm cho quy m ca tng cu tng.V ngi li, li sut tng lm cho tiu dng gim, u t gim, xut khu gim, nhu khu tng, lm cho quy m ca tng cu gim xung. Khi tng cu thay i s lm cho sn lng thay i, thu nhp thay i. Nhng bt k mt s thay i no ca tng cu cng c tc ng tr li th trng tin t. Nu cung tin khng i, chi tiu ca Chnh ph tng, cu v tin s tng, y li sut ln cao, li sut tng tc ng n u t, tiu dng, nhp khu, xut khu c gi l hin tng tho lui u t 5.4.4. M hnh IS - LM Tin t thng qua li sut tc ng n tng cu v thu nhp nh th no? c phn tch trn, nhng cha tnh n mi quan h ngc chiu t tng cu n li sut. S phn tch cha t trn c s cn bng ng thi ca hai th trng tin t v th trng hng ho. Thng qua m hnh IS LM phn tch s khc phc c vn trn, s nghin cu s tc ng ca chnh sch ti kho, tin t tc ng n tng cu v tng cu thay i s tc ng tr li lm thay i cc th trng ny. 92

Chng 5: Tin t v chnh sch tin t 5.4.4.1. ng IS Th trng hng ho cn bng khi tng cu bng vi thu nhp, tng ng vi mt mc li sut cho trc. Khi li sut thay i tng cu s dch chuyn xc nh mc thu nhp cn bng mi. Nh vy, Nu tp hp cc t hp khc nhau gia li sut v thu nhp mc cn bng ca th trng hng ho s to thnh mt ng gi l ng IS. 5.4.4.2. ng IS L ng biu din tp hp tt c nhng im cn bng ca th trng hng ho ng vi tng mc li sut. Ta c th xy dng ng IS thng qua hm s sau:
i= A 1 Y b b.m"

Trong : A = C + I + G + X b = d + n, d v n l cc h s o lng quy m u t v xut khu gim khi li sut tng 1%. m l s nhn chi tiu trong nn kinh t m. Cng c th xc nh ng IS thng qua m hnh cn bng nh sau AD 450 AD1 E1 E0 AD0 mc li sut i0 tng cu l ng AD0, sn lng cn bng ti Y0, th trng hng ho cn bng ti im E0. th trc tung l li sut, trc honh l thu nhp ta c t hp A (Y0,i0). Khi li sut gim t i0 ti i1 tng cu s c m rng lm ng tng cu AD0 dch chuyn ti AD1, xc nh mc sn lng cn bng mi E1. Khi im cn bng mi ca th trng hng ho l im E1. th pha bn di, ng vi mc li sut i1 th mc sn lng cn bng l Y1, xc nh t hp B(Y1,i1). Ta ni hai im A v B th pha bn di, y chnh l ng IS. Khi li sut t i0 gim xung ti i1 th mc sn lng cn bng Y s di chuyn t im A ti im B trn ng IS. Mc sn lng cn bng s t Y0 dch chuyn ti Y1.

0 i i0 i1

Y0

Y1

A B IS

Y0

Y1

Y 93

Hnh 5.5 M hnh ng IS

Chng 5: Tin t v chnh sch tin t ng IS c dc xung v khi li sut tng, tng cu suy gim, khi li sut gim tng cu tng. dc ca ng IS ph thuc vo nhy cm ca tng cu vi li sut. Nu li sut thay i lm cho tng cu thay i nhiu th ng IS s thoai thoi, cn nu li sut thay i lm cho tng cu thay i t th ng IS s rt dc. S dch chuyn dc theo ng IS cho ta thy s thay i ca thu nhp ch do s bin ng ring ca li sut lm dch chuyn ng tng cu. mc li sut nht nh, nhn t khc ngoi li sut c bin ng nh (chi tiu ca Chnh ph,...) v lm dch chuyn ng tng cu v cng s lm dch chuyn ng IS. 5.4.4.2. ng LM ng LM biu th nhng t hp khc nhau gia li sut v thu nhp vi s cn bng ca th trng tin t. ng LM l ng biu hin nhng tp hp nhng im cn bng ca th trng tin t ng vi tng mc thu nhp. C th xc nh ng LM thng qua biu thc sau
i= 1 (k.Y MS) h

Trong : h v k l nhy cm ca cu tin vi li sut v thu nhp MS l mc cung tin thc t Y: l thu nhp. Xc nh ng LM thng qua m hnh cn bng nh sau i MS i1 E1 MD1 i0 E0 MD0 0 M0 M 0 Y0 Y1 Y i0 A i i1 B LM

Hnh 5.6 M hnh ng LM Gi nh rng mc cung tin c nh mc M0, vi mc thu nhp Y0, ng cu tin l ng MD0, v th trng tin t cn bng ti im E0. Ti th trc tung l li sut, trc honh l sn lng, c t hp A(Y0,i0) l t hp biu th mc li sut cn bng (i0) ng vi mc thu nhp (Y0). Khi thu nhp tng t Y0 ti Y1 th ng cu tin s dch chuyn t MD0 ti MD1. Th trng tin t cn bng ti im E1, mc li sut cn bng l i1. ng vi mc thu nhp l Y1 th th 94

Chng 5: Tin t v chnh sch tin t trng tin t cn tng ti mc li sut i1. th li sut v thu nhp s xc lp im B(Y1,i1). Ni hai im A v B c ng LM. Khi thu nhp tng i hi mt lng cu tin tng, nhng cung tin khng i dn n li sut s tng, v ngc li. ng LM c dc dng v, khi thu nhp tng th li sut s tng theo gm bt cu tin nhm duy tr s cn bng ca th trng tin t khi m cung tin khng i. Khi cu tin nhy cm vi thu nhp v km nhy cm hn vi li sut, th ng LM s rt dc. Nu mc cung tin tng th ng LM s dch chuyn sang phi, khi mc li sut s thp hn, khuyn khch mi ngi dn gi thm phn tin mi c cung ng gia tng. 5.4.4.3. S cn bng ng thi ca th trng hng ho v tin t ng IS phn nh cc trng thi cn bng ca th trng hng ho, vi cc t hp khc nhau gi li sut v thu nhp. ng LM phn nh trng thi cn bng ca th trng tin t vi cc t hp khc nhau gia li sut v thu nhp. Tc ng qua li gia hai th trng hng ho v tin t s n nh mc li sut v thu nhp cn bng ng thi cho c hai th trng ny. M hnh IS LM cho bit trng thi cn bng ng thi ti giao im ca ng IS v ng LM. i i1 i0 IS A E B LM mc li sut i1 th trng hng ho cn bng ti im A, th trng tin t cn bng im B, lng tin thc t bo m cho hng ho l YB, lng tin cn thit giao dch ch cn bo m cho lng hng ho l YA. YB> YA do tha tin v y li sut gim xung t i1 xung i0.
B B

i2 0

C YC YA Y0

D YB YD
B

mc li sut i2 th trng hng ho cn bng im D, th trng tin t cn bng im C. Lng hng ho c sn xut ra v giao dch l YD, lng tin thc t cung ng ch l YC, thiu tin cho giao dch, y li sut t i2 tng ln ti i0. Nh vy th trng hng ho v th trng tin t ch ng thi t trng thi cn bng ti im E vi mc li sut l i0 v mc sn lng cn bng l Y0.

Hnh 5.7: S cn bng trn cc th trng hng ho v tin t

5.5. CHNH SCH TI CHNH TIN T V S PHI HP CA CHNH SCH TI KHO -TIN T 5.5.1. Chnh sch ti kho Chnh sch ti kho tc ng lm dch chuyn ng tng cu v do vy lm dch chuyn ng IS. 95

Chng 5: Tin t v chnh sch tin t Gi nh rng nn kinh t bt u im cn bng E0 tng ng vi IS0 v LM0. Chnh ph tng chi tiu thc hin mt d n xy dng c s h tng bng ngun bn tn phiu. Nh vy, mc cung tin khng thay i, ng LM khng thay i, nhng tng chi tiu ca Chnh ph lm cho tng cu tng v ng tng cu dch chuyn, dn n ng IS dch chuyn IS1. Nu mc li sut khng thay i i = i0 th im cn bng ca th trng l im E2 v sn lng cn bng mi s l Y2, nhng do cung tin khng i, tng cu tng lm sn lng tng dn n li sut tng t i0 ti i1 lm hn ch bt mc sn lng tng do chi tiu tng, im cn bng by gi l E1 mc sn lng cn bng l Y1. Nh vy mc cung tin khng i s gia tng chi tiu ca Chnh ph gp phn lm tng thu nhp v ng thi y li sut ln v ng thi gy ra hin tng tho lui u t. Quy m ca vic tho lui u t ph thuc vo dc ca ng LM. Nu d n xy dng trn c ti i tr bng tng mc cung tin duy tr mc li sut i0, th ng LM s dch chuyn t LM0 ti LM1 v im cn bng i3 s l E2, mc sn lng cn bng Y2. Thu nhp tng nhng li sut khng tng, i0 khng gy ra hin tng tho lui u t. iu ny cho thy chnh sch ti kho m rng cn phi c i km vi chnh sch tin t m rng, khi mi c th pht huy y tc dng ca n. i2 IS1 IS0 E1 LM1 E0 E3 y 0 Y0 Y3 Y1 Y2 Hnh 5.8: Tc ng ca chnh sch ti khotin t ti li sut v sn lng cn bng 5.5.2. Chnh sch tin t Ngn hng Trung ng l c quan thc thi cc chnh sch tin t, Mc tiu ca chnh sch tin t l n nh gi c v tng sn lng, h thp t l tht nghip. Tu c im kinh t x hi ca mi thi k c th cn phi xc nh mc tiu ch yu, mc tiu th yu. V chnh sch tin t ch c kh nng tc ng vo th trng tin t qua tc ng vo tng cu v sn lng. Nn vic kim sot tin t ca ngn hng Trung ng tp trung vo mt trong hai cng c ch yu l mc cung tin hoc li sut. hnh 5.8 c th m t tc ng ca chnh sch tin t ti sn lng cn bng. Nu cn bng kinh t ban u im E0, v chnh sch ti kho khng thay i, nhng c s gia tng mc cung tin, do vy ng LM dch chuyn t LM0 ti LM1, do sn lng cha thi gian thay i nn li sut gim t i0 ti i2. Li sut gim lm cho tiu dng, u t, ... tng lm cho tng cu tng v sn lng tng v do li sut s tng theo. ng IS s dch chuyn t IS0 ti IS1 im cn bng mi l im E2 mc sn lng cn bng by gi l Y2 vi mc li sut i0 ti c hai th trng hng ho v tin t u t mc cn bng. 96 E2 LM0

Chng 5: Tin t v chnh sch tin t T nhng tnh hung trn cho thy vic gia tng cung tin thc t s lm tng sn lng cn bng v lm gim li sut. Ngc li nu thu hp mc cung tin thc t s lm gim sn lng v tng li sut cn bng. Chnh sch tin t c th c tin hnh c lp vi chnh sch ti kho. Khi cn m rng sn xut kinh doanh, tng c s lng cc doanh nghip v tng c quy m hot ng ca cc doanh nghip, c th thc thi chnh sch tin t m rng tng mc cung tin hoc h li sut, khuyn khch u t, tiu dng,.... Khi chng lm pht cao, c th thc thi chnh sch tin t cht hn ch mc cung tin hoc gi li sut mc cao hn ch vic m rng tiu dng hoc u t.. Trong thc thi chnh sch tin t, phi theo di cht ch s bin i ca th trng hng ho v th trng tin t xc nh nhng bin php, chnh sch ph hp vi iu kin thc t. 5.5.3. Phi hp chnh sch ti kho v tin t Chnh sch ti kho vi thu v chi tiu ca Chnh ph tc ng trc tip hoc gin tip ti u t tiu dng, xut nhp khu hay tc ng n tng cu. Chnh sch tin t vi cc quyt nh v mc cung tin v li sut, tc ng trc tip ti th trng tin t v qua tc ng tr li ti cc thnh phn ca tng cu lm tng cu thay i. C hai chnh sch u tc ng n quy m ca tng cu, nhng mi chnh sch li gy ra s thay i khc nhau v cc thnh phn ca tng cu. C th ni vic vn dng tt c hai chnh sch c kh nng qun l, kim sot c s thay i ca tng cu v sn lng, t c th iu chnh c tng cu v sn lng theo mong mun. Nh vy, trn gic nn kinh t v m cn c mt mc tiu chung cho c hai loi chnh sch ti kho v tin t. V phi c s phi hp gia hai chnh sch khi thc thi cc chnh sch ny, c nh vy, tc ng ca cc chnh sch mi cng chiu, trnh cc tc ng ngc chiu gy tn hi cho nn kinh t. V mt l thuyt, c th xy dng thnh cc cp chnh sch ti kho tin t c cng mc tiu. - Khi cho rng tng cu mc qu thp, c th dng cp chnh sch ti kho m rng v chnh sch tin t ni lng, khi ng IS v ng LM s dch chuyn sang bn phi v tng cu v sn lng s tng. - Nu tng cu mc qu cao cn phi cn phi gim sn lng xung, th c th dng cp chnh sch ti kho cht v chnh sch tin t cht. Nh vy, tng cu s gim v sn lng s gim mnh. - Khi tng cu mc va phi, sn lng mc tng i n nh v mc d kin. Th c th dng cp chnh sch ti kho cht, tin t ni lng hoc chnh sch ti kho ni lng v chnh sch tin t cht. Nh th tng cu hu nh khng thay i, sn lng tng i n nh, nn kinh t s c s n nh.

TM TT NI DUNG
1. Khi nim ca tin: Tin c coi mi th m x hi chp nhn c dng lm phng tin thanh ton v trao i. Bn thn chng c hoc hkng c gi tr ring. 2. Chc nng ca tin: Tin t c ba chc nng c bn l phng tin thanh ton, chc nng d tr gi tr, chc nng lm n v thanh ton. 97

Chng 5: Tin t v chnh sch tin t 3. Theo kh nng chuyn i ca tin th c th phn loi tin nh sau: - Tin mt (M0): Tin mt lu hnh vi s a dng v gi tr danh ngha, tuy khng sinh li nhng c kh nng sn sng thanh ton cao nht. - Tin c s (M1): Tin mt v tin gi ngn hng khng k hn c gi l tin c s M1 loi tin ny kh nng thanh ton cng rt cao, mc sn sng thanh ton ch km hn tin mt. - Tin c s (M2):Gm tin M1 v tin gi ngn hng c k hn. Tuy mc chuyn i c km hn M1 nhng y cng l loi tin c kh nng chuyn i sang tin mt tng i cao do vy loi tin ny cng c coi l loi tin c kh nng thanh ton. C nhiu quc gia pht trin coi M2 l i lng o mc cung tin ch yu. - Tin c s (H) Ngn hng Trung ng l c quan c quyn pht hnh tin. Lng tin pht hnh tin ch yu l tin mt c gi l tin c s (c s ca tin). H = U + R Trong H: l tin c s U: tin mt lu hnh R: tin d tr trong cc ngn hng 5. Ngn hng thng mi (NHTM): l mt doanh nghip kinh doanh tin t, l mt t chc mi gii ti chnh. Hot ng ca n cng ging nh cc t chc mi gii khc nh qu tn dng, cc cng ty bo him l nhn tin ca ngi ny em cho ngi khc vay nhn phn li sut chnh lch. 6. S to ra tin ngn hng ca tin gi: Qu trnh to ra tin l s m rng nhiu ln s tin gi v c thc hin bi h thng cc ngn hng thng mi. T l d tr bt buc m ngn hng Trung ng quy nh mi thi k l rb rb = Rb/D Trong rb: t l d tr bt buc Rb: lng d tr bt buc ng vi tng quy m ca ngn hng D: tin gi. Nu tt c cc khon thanh ton, giao dch u thng qua h thng ngn hng, t l d tr thc t ca ngn hng thng mi ng bng t l d tr bt buc ca ngn hng Trung ng. Th lng tin ti a c h thng ngn hng thng mi to ra vi khon tin gi ban u ( D) l D = 1/rb. D 7. Khi nim mc cung tin: Mc cung tin l tng s tin c kh nng thanh ton. N bao gm tin mt ang lu hnh v cc khon tin gi khng k hn ca cc ngn hng thng mi. MS = U + D MS = Mm.H 8. S nhn tin (mM):S nhn ca tin l t l khuych i lng tin c s thng qua hot ng ca h thng ngn hng thng mi v s kim sot tin t ca ngn hng Trung ng
mM = MS U + D s +1 1+ s = = = H U + R a ra + s ra + s

98

Chng 5: Tin t v chnh sch tin t T cng thc trn cho thy s nhn tin mM ph thuc vo t l d tr thc t ca ngn hng thng mi v ph thuc vo t l gia tin mt lu hnh so vi tin gi (s). Trong trng hp (s) rt nh hoc bng khng v ra = rb th mM= 1/rb 9. Chc nng ca ngn hng Trung ng:Ngn hng Trung ng c cc chc nng c bn sau: - Ngn hng ca cc ngn hng thng mi - Ngn hng ca Chnh ph: - Kim sot mc cung tin thc thi chnh sch tin t - H tr gim st v iu tit hot ng ca th trng ti chnh 10. Thc thi chnh sch tin t Ngn hng Trung ng iu chnh mc cung tin v cc t l li sut bng nhiu cng c khc nhau nhm tc ng vo lng tin mnh (H) v s nhn tin (mM). Ngoi ra ngn hng Trung ng c th trc tip kim sot c la chn mt s khon tn dng v mt mt s bin php khc. - Nghip v th trng m - Quy nh t l d tr bt buc - Li sut chit khu 11. Khi nim cu tin: L khi lng tin cn chi tiu thng xuyn u n cho nhu cu c nhn v doanh nghip ,... gi l mc cu v tin giao dch. Mc cu cn cn tin t thc t gi tt l mc cu v tin (MD) ph thuc ch yu vo hai nhn t l thu nhp v li sut MD = kY hi 12. Quan h gia mc cu v tin v mc cu tri phiu MS + SB = MD+ DB MD MS = SB - DB
B

(MD MS) (SB DB) = 0

B

Gi s th trng tin t l cn bng th MD MS = 0, khi SB DB = 0 ngha l th trng tri phiu cng cn bng.
B B

Khi th trng tin t cn bng th th trng th trng chng khon cng cn bng, hn th na th trng ti sn (th trng ti chnh) cng cn bng. 13. Li sut vi tng cu Tiu dng, u t, xut, nhp khu l cc thnh phn ca tng cu. Khi mc cung tin tng, li sut s gim khi m rng tiu dng c nhn tng chi tiu ca doanh nghip, thc y xut khu hng ho v dch v, hn ch nhp khu. iu lm cho quy m ca tng cu tng.V ngi li, li sut tng lm cho tiu dng gim, u t gim, xut khu gim, nhp khu tng, lm cho quy m ca tng cu gim xung. 14. ng IS l ng biu din tp hp tt c nhng im cn bng ca th trng hng ho ng vi tng mc li sut. 99

Chng 5: Tin t v chnh sch tin t Ta c th xy dng ng IS thng qua hm s sau:

i= A 1 Y b b.m"

Trong : A = C + I + G + X b = d + n trong d v n l cc h s o lng quy m u t v xut khu gim khi li sut tng 1 %. m l s nhn chi tiu trong nn kinh t m. 15. ng LM l ng biu hin nhng tp hp nhng im cn bng ca th trng tin t ng vi tng mc thu nhp. C th xc nh ng LM thng qua biu thc sau
i= 1 (k.Y MS) h

Trong : h v k l nhy cm ca cu tin vi li sut v thu nhp MS l mc cung tin thc t Y: l thu nhp. 16. S cn bng ng thi ca th trng hng ho v tin t Tc ng qua li gia hai th trng hng ho v tin t s n nh mc li sut v thu nhp cn bng ng thi cho c hai th trng ny. M hnh IS LM cho bit trng thi cn bng ng thi ti giao im ca ng IS v ng LM. Nh vy th trng hng ho v th trng tin t ch ng thi t trng ti cn bng ti im E vi mc li sut l i0 v mc sn lng cn bng l Y0. 17. Phi hp chnh sch ti kho v tin t Chnh sch ti kho vi thu v chi tiu ca Chnh ph tc ng trc tip hoc gin tip ti u t tiu dng, xut nhp khu hay tc ng n tng cu. Chnh sch tin t vi cc quyt nh v mc cung tin v li sut, tc ng trc tip ti th trng tin t v qua tc ng tr li ti cc thnh phn ca tng cu lm tng cu thay i. C hai chnh sch u tc ng n quy m ca tng cu, nhng mi chnh sch li gy ra s thay i khc nhau v cc thnh phn ca tng cu. V mt l thuyt, c th xy dng thnh cc cp chnh sch ti kho tin t c cng mc tiu. (1) Khi cho rng tng cu mc qu thp, c th dng cp chnh sch ti kho m rng v chnh sch tin t ni lng, khi ng IS v ng LM s dch chuyn sang bn phi tng cu v sn lng s tng. (2) Nu tng cu mc qu cao cn phi cn phi gim sn lng xung, th c th dng cp chnh sch ti kho cht v chnh sch tin t cht. Nh vy, tng cu s gim v sn lng s gim mnh. Khi tng cu mc va phi, sn lng mc tng i n nh v mc d kin. Th c th dng ct chnh sch ti kho cht, tin t ni lng hoc chnh sch ti kho ni lng v chnh 100

Chng 5: Tin t v chnh sch tin t sch tin t cht. Nh th tng cu hu nh khng thay i, sn lng tng i n nh, nn kinh t s c s n nh.

CU HI V BI TP
CU HI L THUYT 1. 2. 3. Trnh by cc chc nng ca tin Trnh by qu trnh to ra tin ca h thng ngn hng thng mi S nhn ca tin, phn tch cc nhn t nh hng ti s nhn ca tin

4. Hy trnh by cc nhn t quyt nh n mc cung tin v cc cng c m ngn hng trung c c th s dng iu tit mc cung tin. 5. Cu v tin, phn tch cc nhn t nh hng n mc cu v tin BI TP 6. Gi s hm tiu dng C= 100 + 0,75YD, hm u t I = 150 10i, hm chi tiu ca Chnh ph G = 50, hm s thu T = 10 + 0,1Y , hm xut khu rng NX = 40 0,2Y. a. Hy vit phng trnh v v th ca ng IS b. Nu chi tiu ca Chnh ph tng ln 60, th ng IS s thay i nh th no? c. Nu Chnh ph khng thay i chi tiu m thay i thu T = 10 + 0,05 Y , th ng IS s thay i nh th no? d. u t t nhn thay i I = 150 20i , th ng IS thay i th no? bn c nhn xt g v dc ca ng IS so vi ng IS ban u. 7. Gi s hm cu tin l MD = 0,2Y - 5i, Mc cung tin thc t bng 200. a. Hy vit phng trnh v v th ca ng LM. b. Nu cung tin tng ln n mc l 220 th ng LM thay i nh th no? c. ng cu tin thay i MD = 0,2Y -10 , th ng LM thay i nh th no? dc ca ng LM thay i nh th no so vi ng LM ban u. d. Nu ng MD = 0,4 Y 5i th ng LM thay i nh th no?, dc ca ng LM thay i nh th no so vi ng LM ban u. 8. Th trng hng ho v th trng tin t c biu din bi cc thng s sau (n v tnh = t ng). C = 50 + 0,75 YD; T = 0,2 Y; I = 100 10i; G = 100; MD = 40 + 0,2 Y 8i; MS = 100. a. Vit phng trnh biu din ca ng IS, LM b. Xc nh mc thu nhp v li sut cn bng. c. Gi s chi tiu ca Chnh ph tng 10 t ng. Hy xc nh mc li sut v thu nhp cn bng. 9. Th trng hng ho v th trng tin t c biu din bi cc thng s sau (n v tnh = t ng). 101

Chng 5: Tin t v chnh sch tin t C = 100 + 0,75 YD; T = 0,2 Y; I = 150 10i; G = 200; MD = 50 + 0,2 Y 8i; MS = 200. a. Vit phng trnh biu din ca ng IS, LM b. Xc nh mc thu nhp v li sut cn bng. c. Gi s chi tiu ca Chnh ph tng 30 t ng. Hy xc nh mc li sut v thu nhp cn bng mi. HY LA CHN CU TR LI NG V GII THCH 10. Gi tr ca s nhn tin tng khi a. Cc ngn hng cho vay nhiu hn v d tr t hn b. Li sut chit khu gim c. T l d tr bt buc gim d. T l tin mt ngoi ngn hng gim e. Tt c cc cu trn 11. Hot ng th trng m a. Lin quan n vic ngn hng Trung ng mua bn cc tri phiu cng ty b. C th lm thay i lng tin gi ti cc ngn hng thng mi, nhng khng lm thay i lng cung tin. c. Lin quan n vic ngn hng Trung ng mua v bn tri phiu Chnh ph d. Lin quan n vic ngn hng Trung ng cho cc ngn hng thng mi vay tin. e. Lin quan n vic ngn hng Trung ng kim sot t gi hi oi.

12. Khi lng tin t M1 bao gm

a. Tin mt, tin gi khng k hn v cc ti khon c th vit sc khc. b. Tin mt, tin gi khng k hn, tin gi tit kim, quy tng h ca th trng v cc khon tin gi c k hn nh. c. Tin mt, tri phiu Chnh ph, chng ch vng v tin xu. d, Khng phi nhng iu nu trn. 13. Khi cung tin v cu tin c biu din bng mt th trc tung l li sut, trc honh l lng tin th s gia tng v mc gi s lm a. Dch chuyn ng cu tin sang phi v lm tng li sut. b. Dch chuyn ng cu tin sang tri v tng li sut c. Dch chuyn ng cu tin sang phi v lm gim li sut. d. Dch chuyn ng cu tin sang tri v gim li sut. e. Khng cu no ng. 14. Trn th trng hng ho, nh hng ban u ca s gia tng trong cung tin l. a. Lm dch chuyn tng cu sang phi. b. Lm dch chuyn tng cu sang tri. 102

Chng 5: Tin t v chnh sch tin t c. Lm dch chuyn tng cung sang phi d. Lm dch chuyn tng cung sang tri. 15. Nu li sut danh ngha l 7% v t l lm pht l 3% th li sut thc t l. a. 2% b. 3% c. 4% c. 5,0 d. 25,0 d. 10% e.21% e. Khng c trng hp no. b. Lm gim mc gi. d. Lm gim li sut 16. Nu t l d tr bt buc l 25% th s nhn tin gi l a. 0,25 b. 4,0 17. Hiu ng ban u ca s tng ln trong cung tin l a. Lm tng gi. c. Lm tng li sut. 18. Tin l: a. Mt loi ti sn c th s dng tin hnh cc giao dch. b. Nhng ng tin giy trong tay cng chng. c. Phng tin d tr gi tr, n v hch ton v phng tin trao i. d. Tt c nhng iu trn. 19. Chi ph c hi ca vic gi tin a. Bng khng khi cc thnh vin ca M1 khng c tr li b. Thay i t l nghch vi li sut c. Bng phn li tc ph thm c th kim c nu nh s tin c dng mua tri phiu d. Khng phi nhng iu trn 20. S tng ln ca t l d tr bt buc do ngn hng Trung ng quy nh s a. Khng tc ng n cc ngn hng thng mi khng c d tr tha b. Tm thi trao cho cc ngn hng thng mi nhng khon d tr tha c. Dn ti vic m rng cc khon tin gi v cho vay d. Dn ti vic cho vay c t hn v d tr tin mt tng ln

103

Chng 6: Tng cung v chu k kinh doanh

CHNG VI: TNG CUNG V CHU K KINH DOANH

GII THIU
T chng IV, chng V chung ta nghin cu mt cu, cc nhn t tc ng n tng cu ca nn kinh t vi cc m hnh tng cu khc nhau. Nghin cu tng cu vi cc gi nh l gi c khng thay i v nn kinh t c d tha ngun lc, do vy sn lng cn bng l do tng cu quyt nh. Trong chng ny, s nghin cu v tng cung ca nn kinh t. S thay i ca gi c lm trng tm ca cc phn tch kinh t v m. Phn tch tng cung bt u t phn tch th trng lao ng. Trong thi gian ngn hn, yu t u vo vn, cng ngh cha thay i, ch c yu t u vo lao ng thay i. Trong thi gian ngn hn, sn lng ln nht, khi nn kinh t ton dng nhn cng khng c tht nghip. Khi gi c, tin cng thay i th tng cung s thay i theo. C nhiu trng phi khc nhau, khi nghin cu tng cung ngn hn, theo trng phi c in th gi c v tin cng lun linh hot, th trng lao ng lun cn bng, do trong ngn hn ng tng cung thng ng. V th trng lao ng lun cn bng, khng c tht nghip, nn kinh t t c mc ton dng nhn cng do mc sn lng lun bng vi sn lng tim nng. Tri ngc vi trng phi c in, cc nh kinh t hc theo trng phi Keynes li cho rng th trng lao ng lun khng cn bng, lun c cung lao ng ln hn cu lao ng, c tht nghip. Do vy, ng vi mt mc tin cng tin lng th doanh nghip c th thu bao nhiu cng nhn cng c. Sn lng tng, cn gi c trong ngn hn hu nh khng thay i, do tin lng khng i. Dn n ng tng cung ngn hn l ng nm ngang ct trc tung ti mc gi cho trc. Trn thc t th ng tng cung ngn hn khng hon ton nm ngang, cng khng hon ton thng ng m c dc dng, ph thuc vo nhiu nhn t. V mi quan h ch yu l qua h gia sn lng v vic lm, quan h gia vic lm v tin cng; quan h gia tin cng v gi c. Khi nghin cu, xem xt th trng iu chnh nh th no di tc ng ca cc nhn t tc ng ti tng cung, tng cu, vi im xut pht ban u, nhng c sc t pha cu, lm ng tng cu dch chuyn. Trong thi gian ngn hn vic tng cu thay i dn n tin cng danh ngha thay i, chi ph sn xut thay i v lm cho ng tng cung cng dch chuyn theo v s xc lp mt trng thi cn bng mi trong di hn. Nhng c sc t pha cung thng tc ng ngay ln ng tng cung ngn hn khin cho ng tng cung dch chuyn. V tng cu khng thay i, s dch chuyn ca ng tng cung cui cng s gy ra bin ng v gi c, sn lng. Lc ny nu cc yu t khc gi nguyn th ng tng cung s t ng dch chuyn v v tr ban u, khi phc li trng thi cn bng di hn m khng c s bin ng ng k v gi c v sn lng. 104

Chng 6: Tng cung v chu k kinh doanh Trong di hn, khi m khng ch c yu t lao ng thay i m c yu t v vn, cng ngh thay i kh nng sn xut c m rng th mc sn lng tim nng s thay i theo. Sn lng thc t c th ln hn hay nh hn sn lng tim nng gi l chu k kinh doanh. C hai l thuyt n gin nht gii thch chu k kinh doanh l l thuyt gia tc v l thuyt s nhn. L thuyt gia tc ni ln rng khi sn lng lin tc tng, lm cho u t tng v ngc li. l thuyt v s nhn ni v tc ng ca u t n sn lng (theo m hnh s nhn). Sau khi nghin cu chng ny, ngi hc cn phi nm chc cc vn l thuyt. p dng l thuyt : - Phn tch cung v cu th trng lao ng. Xc nh mc tin cng cn bng trn th trng lao ng. - Phn tch cc tc ng ca cc c sc cu n trng thi cn bng ngn hn, trung hn, di hn trong nn kinh t - Phn tch cc tc ng t c sc t pha cung n cc trng thi cn bng ngn hn v di hn.

NI DUNG
6.1. TNG CUNG V TH TRNG LAO NG 6.1.1. Th trng lao ng hnh 6.1, m t th trng lao ng bng cc ng cung lao ng (Sn) v cu lao ng (Dn). Cung, cu v lao ng s xc nh mc gi c lao ng (tin cng tin lng thc t (Wr) 6.1.1.1. ng cu v lao ng (Dn) (1) Khi nim cu v lao ng: Cu v lao ng cho bit cc hng kinh doanh cn bao nhiu lao ng tng ng vi mi mc tin cng thc t, trong cc iu kin khc nh vn, ti nguyn,... khng i. (2) Tin cng tin lng thc t (Wr) Tin cng, tin lng thc t biu th khi lng hng ho v dch v m tin cng tin lng danh ngha c th mua c tng ng vi mc gi c cho. Tin cng, tin lng thc t c xc nh bng cch ly tin cng danh ngha chia cho mc gi c chung Wr = Wn/P Trong : Wr: tin cng tin lng thc t Wn: tin cng tin lng danh ngha P: mc gi c chung Cung v cu v lao ng ph thuc vo tin cng tin lng thc t ch khng ph thuc vo tin cng tin lng danh ngha. ng cu v lao ng c dc m. C ngha l khi tin cng tin lng thc t tng th cu v lao ng s gim xung, khi tin cng tin lng thc t tng th cu v lao ng c xu hng tng ln. 105

Chng 6: Tng cung v chu k kinh doanh Cc hng kinh doanh c mt mc ti sn xc nh, do vy cng s cn mt lng lao ng nht nh c th sn xut ra sn phm bn ra trn th trng hng ho. Vi mt lng ti sn c nh c, theo quy lut thu nhp gim dn, khi cc hng thu thm lao ng, sn phm cn bin ca lao ng gim i. Do vy, cu v lao ng ch tng thm chng no tin cng, tin lng thc t tr cho ngi lao ng cn cao hn sn phm cn bin ca lao ng. Khi tin lng, tin cng thc t bng vi sn phm cn bin th lao ng khng th tng na. y l l do v sao ng cu v lao ng li c dc m. Khi tin cng tin lng thc t thay i th lng cu v lao ng thay i theo lng cu v lao ng di chuyn trn ng cu v lao ng khi tin cng tin lng thc t thay i. Khi s lng ti sn c nh ca doanh nghip thay i th ng cu lao ng s dch chuyn sang phi hoc sang tri. 6.1.1.2. ng cung v lao ng (Sn) (1) Khi nim cung v lao ng: l s lng lao ng m nn kinh t c th cung ng, tng ng vi tng mc lng thc t (2) ng cung v lao ng l ng biu din mi quan h gia lng lao ng ng vi tng mc lng thc t trn trc to , trc tung l mc tin cng tin lng thc t, trc honh l s lng lao ng. ng cung v lao ng c dc dng, hm rng khi tin cng thc t tng ln, c nhiu ngi sn sng cung ng sc lao ng ca mnh. Th trng lao ng s t cn bng ti mc tin cng thc t W0. mc tin cng ny s lng ngi m cc hng kinh doanh cn ng bng vi sng lng lao ng m x hi cung cp. Nh vy, khi th trng lao ng t cn bng, mi ngi mong mun lm vic ti mc tin cng cn bng th u c vic lm. V tr cn bng ny tng ng vi trng thi ton dng nhn cng. Tuy nhin, ngay khi th trng lao ng t cn bng vn c mt s lao ng b tht nghip, y l i ng tht nghip t nguyn v h khng chp nhn i lm vi mc tin cng, tin lng hin thi (vi iu kin lao ng hin thi). T l tht nghip tng ng vi trng thi th trng lao ng cn bng gi l t l tht nghip t nhin. 6.1.2. Gi c, tin cng v vic lm Trong nn kinh t th trng, gi c ph thuc vo nhiu yu t. cc yu t ny quyt nh v tr, dc ca cc ng tng cung, tng cu. V pha cung, gi c ph thuc nhiu vo tin cng, c bit l trong thi gian ngn hn. V cc nc c nn kinh t th trng pht trin, tin cng chim t l cao trong gi thnh sn phm. Tin cng li ph thuc vo trng thi ca th trng lao ng, tc l tnh trng tht nghip v s vic lm ca nn kinh t. Gi c cn ph thuc vo gi tr ca ti sn c nh, tuy nhin trong thi gian ngn hn vic thay i tin cng tin lng l yu t ch yu quyt nh s thay i ca gi c sn phm u ra ca nn kinh t.

106

Chng 6: Tng cung v chu k kinh doanh Tin cng trong th trng lao ng thay i nh th no? Cc nh kinh t cng c nhng quan Wr im khc nhau. - Cc nh kinh t hc c in cho rng tin cng danh ngha v gi c hon ton linh hot, dn n tin cng thc tn s t iu chnh gi cho th trng lao ng lun cn bng. Nn nn kinh t lun trng W0 thi ton dng nhn cng, khng c tht nghip khng t nguyn. - Tri li, cc nh kinh t hc theo trng phi Keynes cho rng gi c v tin cng danh ngha khng hon ton linh hot, thm tr trong trng hp cc oan chung khng thay i. Tin cng thc t do vy cung khng thay i, th trng lao ng lun trong tnh trng c tht nghip. Dn Sn

N0 Hnh 6.1 Th trng lao ng

Do c nhng quan in khc nhau v s vn ng ca gi c, tin cng, nn cc nh kinh t hc c in v cc nh kinh t hc trng phi Keynes c nhng quan im khc nhau v ng tng cung trong ngn hn. 6.1.3. Hai trng hp c bin ca ng tng cung ngn hn. 6.1.3.1. ng tng cung theo trng phi c in Hnh 6.2.1 m t ng tng cung ngn hn theo trng phi c in. l mt ng thng ng, ct trc honh ti mc sn lng tim nng Y*. ng tng cung theo trng phi c in da trn gi thit rng, cc th trng, trong c bit l th trng lao ng, lun cn bng. Gi c hng ho c iu chnh linh hot sao cho s lng hng ho sn xut ra ng bng s lng hng ho m ngi tiu dng mong mun mua. Tin cng cng linh hot iu chnh cho n khi no mi ngi mun lm vic ti mc tin cng u c vic lm v cc hng kinh doanh s dng ng s cng nhn m h mong mun thu. Khi tin cng c iu chnh linh hot th th trng lao ng lun trng thi cn bng, khng c tht nghip. Nn kinh t trng thi ton dng nhn cng, nn kinh t s dng ht ngun lc lao ng. Trong thi gian ngn hn ngun lc lao ng c s dng ht, th sn lng s khng tng c na, v s bng vi mc sn lng tim nng. T gi thit trn, nn ng tng cung ngn hn theo trng phi c in l ng thng ng ct trc honh ti mc sn lng tim nng. 6.1.3.2. ng tng cung ngn hn theo trng phi Keynes ng tng cung theo trng phi Keynes l ng nm ngang ( m hnh 6.2.2). ng ny cho bit cc doanh nghip sn sang cung ng mi s lng sn phm mc gi cho (P*). ng tng cung ca Keynes da trn gi thit cc th trng trong c bit l th trng lao ng khng phi lc no cng cn bng v nn kinh t lun tnh trng tht nghip. Do lun c tht nghip nn cc doanh nghip c th thu thm bao nhiu cng nhn cng c 107

Chng 6: Tng cung v chu k kinh doanh vi mc lng c nh dn cho. V vy h cung cp sn phm cho mi nhu cu x hi m khng cn tng gi. P AS P

P*

AS

Y*

Hnh 6.2.1 M hnh ng tng cung ngn hn theo trng phi c in

Hnh 6.2.2 M hnh ng tng cung ngn hn theo trng phi Keynes

T nhng trnh by trn chng ta c th rt ra nhng nhn xt: (1) Hai trng hp c bit ca ng tng cung phn nh hai thi cc tri ngc nhau ca tng cung. Nguyn nhn c bn dn n s khc nhau , l do quan nim khc nhau v s hot ng v gi c v tin cng trong nn kinh t th trng. Theo trng phi c in, gi c v tin cng l linh hot, trng phi Keynes th chng cng nhc. S khc nhau ny cn bao hm c quan nim khc nhau v tc iu chnh ca nn kinh t. Trong m hnh c in th khng nh nhng iu chnh trong gi c v tin cng xy ra ngay lp tc, nhanh cho php b qua khong thi gian ngn ca qu trnh iu chnh, cn m hnh Keynes khng nh gi c tin cng khng gim xung. S khc nhau gia h l tc iu chnh ca nn kinh t, c in th linh hot, nhanh chng, cn Keynes th chm chp v cn mt qu trnh v mt khong thi gian nht nh. Do vy, cho n nay, cc nh kinh t hu nh thng nht v tha nhn rng, m hnh ca Keynes m t hnh vi ca nn kinh t trong ngn hn, cn m hnh c in m t hnh vi ca nn kinh t trong di hn. (2) ng tng cung c in l thng ng, cn ng tng cung ca trng phi Keynes l ng nm ngang. Nhng trong thc t ng tng cung ngn hn khng phi thng ng, khng phi nm ngang m l ng c dc dng. N ph thuc vo rt nhiu yu t 6.1.4. ng tng cung thc t ngn hn ng tng cung thc t ngn hn c xy dng trn c s kt hp ba mi quan h sau y: - Mi quan h gia sn lng v vic lm 108

Chng 6: Tng cung v chu k kinh doanh - Mi quan h gia vic lm v tin cng - Mi quan h gia tin cng v gi c 6.1.4.1. Mi quan h gia sn lng v vic lm. Mi quan h ny th hin s lng lao ng thay i th sn lng thay i th no trong ngn hn. C th m t mi quan h ny thng qua hm sn xut. Hm sn xut trong ngn hn c dng gin n nh sau: [*] Y = f(N,...) Trong : Y l sn lng N: l lao ng c s dng ca nn kinh t ...: l cc yu t u vo khc. Theo hm [*], th sn lng s tng ln nu lc lng lao ng c thu ht vo qu trnh sn xut tng, song tc tng s gim dn (v tun theo quy lut nng sut bin gim dn) Khi biu din mi quan h gia sn lng v s lng ngi lao ng trn th trc tung phn nh mc sn lng, trc honh phn nh s lng ngi lao ng. Th dc ca th ny ph thuc vo sn phm cn bin ca lao ng (MPN = Y/ N). Trong thc t cc doanh nghip ch thu thm lao ng chng no sn phm cn bin ca lao ng vt qu mc tin cng, tin lng thc t. Khi MPN = Wr th sn lng s ln nht (Y = Y*) v N = N* Y

Y* Y0

Y = f(N,...)

N0

N*

Hnh 6.3 Hm sn xut Vy nu s lng ngi lao ng thc t nh hn N* th sn lng thc t nh hn sn lng tim nng, do vy khi lao ng tng th sn lng tng. Khi s lng lao ng ln hn N* th khi lao ng tng sn lng c xu hng gim. 6.1.4.2. Quan h gia vic lm v tin cng Tin cng thc t trong th trng lao ng vn ng phn ng li nhng mt cn bng trong th trng ny. Nu th trng lao ng c tht nghip th tin cng s gim, nu nhu cu cn nhiu lao ng th tin cng s tng. Tuy vy, tin cng cng khng hon ton linh hot. N 109

Chng 6: Tng cung v chu k kinh doanh ch c iu chnh sau mt khong thi gian. ng Phillips n gin s m t mi quan h gia tin cng v tht nghip c dng sau: W = W-1(1- U) (*) Trong : W tin cng tin lng thc t giai on ny W-1: Tin cng tin lng thc t giai on trc : H s phn nh nhy cm gia tin cng v tht nghip. U: T l tht nghip U = 1 - N/N* N: S lao ng thc t c s dng ca nn kinh t N*: S lao ng mc ton dng nhn cng Mt khc gia tin cng v lao ng cng c mi quan h, mi quan h ny th hin r nu thay N v N* bng hm s sau N=aY N* = a Y* a: l s n v lao ng c s dng sn xut ra mt n v sn lng. Thay vo hm s (*) W = W 1 [ 1 (1- N/N*)] W = W 1 [ 1 (1- aY/aY*)] W = W 1 [ 1 + (1- Y/Y*)] W = W 1 [ 1 (Y/Y* -1)] (**) Nh vy, sn lng thc t cng cao hn so vi mc sn lng tim nng th tin cng cng cng cao. Cn sn lng thc t thp hn mc sn lng tim nng th tin cng thc t giai on sau s thp hn mc tin cng thc t giai on trc. 6.1.4.3. Mi quan h gia chi ph tin cng v gi c Cc doanh nghip trong nn kinh t s nh gi sn phm ca mnh sao cho b p c chi ph v c li. Trong thi gian ngn hn, cc yu t u vo c nh khc cha thay i, ch c u vo bin i thay i theo sn phm. Trong cc yu t u vo bin i th t trng chi ph cho u vo v lao ng chim nhiu nht. Tnh trn mt n v sn phm th cc chi ph khc hu nh khng thay i trong ngn hn m ch c chi ph lao ng l bin i. Do vy, khi chi ph lao ng thay i s l nhn t nh hng ch yu ti gi ca sn phm hng ho. Theo cch nh gi n gin, th gi ca sn phm s bng chi ph cng thm vi phn li nhun nh mc. P = aW(1 + f) (***) Trong P: gi c sn phm aW: chi ph tin lng cho mt n v sn phm f: T sut li nhun (t sut li nhun trn chi ph) 110

Chng 6: Tng cung v chu k kinh doanh Thay (**) vo biu thc (***) ta c P = a (1+ f) W-1 [ 1 + (y /y*-1) ] (****) Biu thc (****) ny cho thy mi quan h gia gi c, tin cng v sn lng. 6.1.4.4. ng tng cung thc t ngn hn P-1 = a (1 +f) W-1 = /Y* P = P-1 [ 1+ (Y Y*) (*****) Biu thc (*****) chnh l biu thc m t ng tng cung thc t trong ngn hn mt cch gin n. y l ng tng cung ca mt nn kinh t m gi c khng hon ton linh hot. Gi c tng cng chiu vi sn lng tng. Gi c cn phn nh s iu chnh din ra th trng lao ng. ng tng cung ngn hn c ba tnh cht sau: (1) dc ca ng tng cung ph thuc vo P h s = /Y* (2) V tr ca ng tng cung ph thuc vo P1 mc gi tiu biu trong thi k trc (P-1). ng tng cung ngn hn s ct mc sn lng tim nng P-1 ti mc gi P-1. AS AS

AS (3) ng tng cung dch chuyn theo thi P2 gian, Ph thuc vo mc sn lng. Nu mc sn lng k ny cao hn mc sn lng tim nng, th sau mt thi gian tin lng s tng, ng tng cung Y* Y s dch chuyn ln pha trn ng (AS) ngc li s 0 Hnh 6.4 V tr ca ng tng cung dch chuyn xung pha di AS.

6.2. MI QUAN H GIA TNG CUNG - TNG CU V QU TRNH T IU CHNH CA NN KINH T. 6.2.1. Mi quan h gia tng cung v tng cu Trng thi cn bng ca nn kinh t s t ti im E0, tng ng vi mc gi c P0. Nu khng c lc lng no tc ng n E0 lm n thay i v tr, th nn kinh t lun duy tr c trng thi cn bng ny. im cn bng E0 ph thuc vo hai yu t c bn l: - V tr ca ng tng cung (AS), v v tr ca ng tng cu (AD). Khi mt trong hai ng ny hoc c hai ng ny thay i th v tr im cn bng E0 s thay i. - dc ca ng AS v AD. Trong trng hp ng AS nm ngang, s dch chuyn v tr ca ng tng cu ch dn n s thay i sn lng. Trong trng hp ng AS thng ng s dch chuyn tng cu ch dn n s thay i mc gi. 111

Chng 6: Tng cung v chu k kinh doanh P P AD P0 E0 AS P0 AD1 E1 AD2 E2

Y 0 Y0 Hnh 6.5 Mi quan h gia tng cung v tng cu 0 Y1 Y2 Y Hnh 6.6 ng AS nm ngang v s dch chuyn tng cu P P2 P1 AS E2 E1 AD2 AD1 Y 0 Y Hnh 6.7 ng AS thng ng v s dch chuyn tng cu T cc phn tch trn, ta thy nu s dng cc chnh sch ti kho, tin t tc ng vo tng cung hoc tng cu, th trng thi cn bng ca nn kinh t c th thay i. Song kt qu ca cc chnh sch ny ph thuc vo dc ca ng tng cung v tng cu trong thc t. 6.2.2. S iu chnh ngn hn, trung hn, di hn 6.2.2.1. S iu chnh trong ngn hn Gi s nn kinh t ang trng thi cn bng v ton dng nhn cng ti im E0 ng vi mc sn lng Y0 v mc gi l P0. By gi tng cu t ngt tng ln (chng hn ti lng tin danh ngha tng ln). ng tng cu AD s dch chuyn ln trn v sang pha phi (t AD sang AD), cn cn tin t thc t tng, dn n cu tng, cc hng tng thm sn lng mt cch tng ng cho n khi t trng thi cn bng l E, vi mc sn lng l Y1 v mc gi l P1. Mt trng thi cn bng ngn hn c thit lp. Ti im cn bng E1 c mc sn lng v mc gi u tng. Mc tng ca gi c v sn lng hon ton ph thuc vo dc ca ng tng cung (AS). S iu chnh ngn hn c m t hnh 6.8
*

112

Chng 6: Tng cung v chu k kinh doanh

P AD P1 E0 P0 AD1 E1 AS

P E3 E2 E1 E0 AD1 AD Y 0 Y0 Y1 0 Y
*

AS1 AS

Y
Hnh 6.9 S iu chnh trung hn v di hn

Hnh 6.8 S iu chnh trong ngn hn

6.2.2.2. S iu chnh trung hn trng thi cn bng ngn hn E1, khng phi mi vic kt thc. Do sn lng tng, gi c tip tc tng dn n AS dch chuyn ti AS1 phn nh mc vic lm cao hn. Trng thi cn bng trung hn c xc lp ti im E2. So vi im E1 th ti E2 sn lng gim i cn gi c tng ln.(hnh 6.9) 6.2.2.3. S iu chnh di hn Trong chng mc m sn lng cn vt qu mc sn lng tim nng, th ng tng cung tip tc dch chuyn ln pha trn v sang bn tri. Kt qu l sn lng tip tc gim n mc ton dng nhn cng Y = Y*. Nn kinh t t mc cn bng di hn ti mc sn lng tim nng v im cn bng l im E3 Ti E3, gi c c iu chnh kp thi vi s tng ln ca sn lng tim nng danh ngha. Cn cn tin t thc t v li sut tr li v tr ban u. Tm li: - Qu trnh t iu chnh ca nn kinh t trc nhng s m rng ca tng cu v thay i tng cung (thng qua tin lng v gi c) ch din ra theo trnh t t m rng n thu hp sn lng. Trnh t ny s o ngc li nu c mt tc ng nhm thu hp tng cu. - V qu trnh t iu chnh din ra chm chp v c th ko di nn m rng ra mt khng gian nht nh Nh nc can thip vo th trng thng qua chnh sch ti kho v chnh sch tin t. Nhm gi cho nn kinh t lun t mc sn lng tim nng. 6.3. CHU K KINH DOANH Cc l thuyt nghin cu v chu k kinh doanh, thng phn chia cc nhn t gy ra chu k kinh doanh lm hai loi. Cc nhn t bn ngoi h thng kinh t Cc nhn t bn trong h thng kinh t 113

Chng 6: Tng cung v chu k kinh doanh Cc nhn t bn ngoi h thng kinh t nh l chnh tr, thi tit, dn s, chin tranh,... gy nn nhng c sc ban u. Nhng c sc ny sau truyn vo nn kinh t. Cc yu t bn trong vn cha ng nhng yu t gy ra chu k kinh doanh, phn ng li khuych i thnh nhng chu k kinh doanh lp i lp li. Mt trong nhng c ch gy ra chu k kinh doanh l tc ng qua li gia s nhn ca Kyenes v nhn t gia tc. Nhn t gia tc l mt l thuyt ni v cc nguyn nhn quyt nh u t rng y l nguyn nhn ch yu chi phi cc chu k kinh doanh. u t rng tng khi sn lng tng (tng theo m hnh s nhn), thu nhp tng, u tng li lm cho sn lng tng. Ngc li u t rng gim th lm cho sn lng gim (gim theo m hnh s nhn), sn lng gim th u t rng gim. Vi vic phn tch chu k kinh doanh mt cch gin n nh trn, cn c b sung thm bng nhng c trng kinh t khc nhau ca nn kinh t hin i nh: Th trng ti chnh, lm pht,... th cc phn tch mi tr nn hon chnh hn. Khi nghin cu chu k kinh doanh c mt ng dng thc t quan trng l, vic ra cc chnh sch n nh kinh t, chng li nhng dao ng khng mong mun ca nn kinh t. Nhiu nc ang pht trin t c nhng thnh tch ng k trong vic pht trin v tng trng kinh t, gim nh v loi tr dn bin dao ng ca chu k kinh doanh.

TM TT NI DUNG
1. C th m t th trng lao ng gm cung lao ng (Sn) v cu lao ng (Dn). Cung, cu v lao ng s xc nh mc gi c lao ng (tin cng tin lng thc t (Wr) 2. Khi nim cu v lao ng: Cu v lao ng cho bit cc hng kinh doanh cn bao nhiu lao ng tng ng vi mi mc tin cng thc t, trong cc iu kin khc nh vn, ti nguyn,... khng i. 3. Tin cng tin lng thc t (Wr) Tin cng tin lng thc t biu th khi lng hng ho v dch v m tin cng tin lng danh ngha c th mua c tng ng vi mc gi c cho. Wr = Wn/P Trong : Wr: tin cng tin lng thc t Wn: tin cng tin lng danh ngha P: mc gi c chung 4. Khi nim cung v lao ng: l s lng lao ng m nn kinh t c th cung ng, tng ng vi tng mc lng thc t 5. ng cung v lao ng l ng biu din mi quan h gia lng lao ng ng vi tng mc lng thc t trn trc to , trc tung l mc tin cng tin lng thc t, trc honh l s lng lao ng. 6. Trong nn kinh t th trng, gi c ph thuc vo nhiu yu t. Cc yu t ny quyt nh v tr, dc ca cc ng tng cung, tng cu. 114

Chng 6: Tng cung v chu k kinh doanh - V pha cung, gi c ph thuc nhiu vo tin cng, c bit l trong thi gian ngn hn. - Cc nh kinh t hc c in cho rng tin cng danh ngha v gi c hon ton linh hot, dn n tin cng thc t s t iu chnh gi cho th trng lao ng lun cn bng. Nn nn kinh t lun trng thi ton dng nhn cng, khng c tht nghip khng t nguyn. - Tri li, cc nh kinh t hc theo trng phi Keynes cho rng gi c v tin cng danh ngha khng hon ton linh hot, thm tr trong trng hp cc oan chung khng thay i. Tin cng thc t do vy cng nhc khng thay i, th trng lao ng lun trong tnh trng c tht nghip. - Do c nhng quan im khc nhau v s vn ng ca gi c, tin cng, nn cc nh kinh t hc c in v cc nh kinh t hc trng phi Keynes c nhng quan im khc nhau v ng tng cung trong ngn hn. 7. ng tng cung ngn hn theo trng phi c in l ng thng ng ct trc honh ti mc sn lng tim nng. 8. ng tng cung theo trng phi Keynes l ng nm ngang. ng ny cho bit cc doanh nghip sn sng cung ng mi s lng sn phm mc gi cho (P*). 9. ng tng cung thc t ngn hn c xy dng trn c s kt hp ba mi quan h sau y: (1) Mi quan h gia sn lng v vic lm (2) Mi quan h gia vic lm v tin cng (3) Mi quan h gia tin cng v gi c 10. Mi quan h gia sn lng v vic lm ny th hin s lng lao ng thay i th sn lng thay i th no trong ngn hn. C th m t mi quan h ny thng qua hm sn xut. Hm sn xut trong ngn hn c dng nh sau: Y = f(N,...) Trong : Y l sn lng N: l lao ng c s dng ca nn kinh t ...: l cc yu t u vo khc. 11. Quan h gia vic lm v tin cng c m t bng ng Phillips n gin c dng sau W = W-1(1- U) (*) Trong : W tin cng tin lng thc t giai on ny W-1: Tin cng tin lng thc t giai on trc : H s phn nh nhy cm gia tin cng v tht nghip. U: T l tht nghip U = 1 - N/N* N: S lao ng thc t c s dng ca nn kinh t N*: S lao ng mc ton dng nhn cng 115

Chng 6: Tng cung v chu k kinh doanh Mt khc gia tin cng v lao ng cung c mi quan h, mi quan h ny th hin r nu thay N v N* bng hm s sau N=aY N* = a Y* a: l s n v lao ng c s dng sn xut ra mt n v sn lng. Thay vo hm s (*) W = W 1 [ 1 (1- N/N*)] W = W 1 [ 1 (1- aY/aY*)] W = W 1 [ 1 + (1- Y/Y*)] W = W 1 [ 1 (Y/Y* -1)] (**) Nh vy, sn lng thc t cng cao hn so vi mc sn lng tim nng th tin cng cng cng cao. Cn sn lng thc t thp hn mc sn lng tim nng th tin cng thc t giai on sau s thp hn mc tin cng thc t giai on trc. 12. Mi quan h gia chi ph tin cng v gi c Theo cch nh gi n gin, th gi ca sn phm s bng chi ph cng thm vi phn li nhun nh mc. P = aW(1 + f) (***) Trong P: gi c sn phm aW: chi ph tin lng cho mt n v sn phm f: T sut li nhun (t sut li nhun trn chi ph) Thay (**) vo biu thc (***) ta c P = a (1+ f) W-1 [ 1 + (y /y*-1) ] (****) Biu thc (****) ny cho thy mi quan h gia gi c, tin cng v sn lng. 13. ng tng cung thc t ngn hn P-1 = a (1 +f) W-1 = /Y* P = P-1 [ 1+ (Y Y*) (*****) Biu thc (*****) chnh l biu thc m t ng tng cung thc t trong ngn hn mt cch gin n. y l ng tng cung ca mt nn kinh t m gi c khng hon ton linh hot. Gi c tng cng chiu vi sn lng tng. Gi c cn phn nh s iu chnh din ra trn th trng lao ng. ng tng cung ngn hn c ba tnh cht sau: (1) dc ca ng tng cung ph thuc vo h s = /Y* (2) V tr ca ng tng cung ph thuc vo mc gi tiu biu trong thi k trc (P-1). ng tng cung ngn hn s ct mc sn lng tim nng ti mc gi P-1. (3) ng tng cung dch chuyn theo thi gian, Ph thuc vo mc sn lng. Nu mc sn lng k ny cao hn mc sn lng tim nng, th sau mt thi gian tin lng s tng 116

Chng 6: Tng cung v chu k kinh doanh 14. Trng thi cn bng ca nn kinh t s t ti im E0, tng ng vi mc gi c P0. Nu khng c lc lng no tc ng n E0 lm n thay i v tr, th nn kinh t lun duy tr c trng thi cn bng ny. 15. im cn bng E0 ph thuc vo hai yu t c bn l: V tr ca ng tng cung (AS), v v tr ca ng tng cu (AD). Khi mt trong hai ng ny hoc c hai ng ny thay i v tr th im cn bng E0 s thay i. dc ca ng AS v AD. Trong trng hp ng AS nm ngang, s dch chuyn v tr ca ng tng cu ch dn n s thay i sn lng. Trong trng hp ng AS thng ng s dch chuyn tng cu ch dn n s thay i mc gi. 16. S iu chnh trong ngn hn Gi s nn kinh t ang trng thi cn bng v ton dng nhn cng ti im E0 ng vi mc sn lng Y0 v mc gi l P0. By gi tng cu t ngt tng ln (chng hn ti lng tin danh ngha tng ln). ng tng cu AD s dch chuyn ln trn v sang pha phi (t AD sang AD), cn cn tin t thc t tng, dn n cu tng, cc hng tng thm sn lng mt cch tng ng cho n khi t trng thi cn bng l E, vi mc sn lng l Y1 v mc gi l P1. Mt trng thi cn bng ngn hn c thit lp. Ti im cn bng E1 c mc sn lng v mc gi u tng. Mc tng ca gi c v sn lng hon ton ph thuc vo dc ca ng tng cung (AS). S iu chnh ngn hn c m t hnh 6.8 17. S iu chnh trung hn trng thi cn bng ngn hn E1, khng phi mi vic kt thc.Do sn lng tng, gi c tip tc tng dn n AS dch chuyn ti AS1 phn nh mc vic lm cao hn. Trng thi cn bng trung hn c xc lp ti im E2. So vi im E1 th ti E2 sn lng gim i cn gi c tng ln.(hnh 6.9) 18. S iu chnh di hn Trong chng mc m sn lng cn vt qu mc sn lng tim nng, th ng tng cung tip tc dch chuyn ln pha trn v sang bn tri. Kt qu l sn lng tip tc gim n mc ton dng nhn cng Y = Y*. Nn kinh t t mc cn bng di hn ti mc sn lng tim nng v im cn bng l im E3 Ti E3, gi c c iu chnh kp thi vi s tng ln ca sn lng tim nng danh ngha. Cn cn tin t thc t v li sut tr li v tr ban u. 19. Qu trnh t iu chnh ca nn kinh t trc nhng s m rng ca tng cu v thay i tng cung (thng qua tin lng v gi c) ch din ra theo trnh t t m rng n thu hp sn lng. Trnh t ny s o ngc li nu c mt tc ng nhm thu hp tng cu. 20. V qu trnh t iu chnh din ra chm chp v c th ko di nn m rng ra mt khng gian nht nh Nh nc can thip vo th trng thng qua chnh sch ti kho v chnh sch tin t. Nhm gi cho nn kinh t lun t mc sn lng tim nng. 21. Cc l thuyt nghin cu v chu k kinh doanh, thng phn chia cc nhn t gy ra chu k kinh doanh lm hai loi. 117

Chng 6: Tng cung v chu k kinh doanh - Cc nhn t bn ngoi h thng kinh t: Cc nhn t bn ngoi h thng kinh t nh l chnh tr, thi tit, dn s, chin tranh,... gy nn nhng c sc ban u. Nhng c sc ny sau truyn vo nn kinh t. - Cc nhn t bn trong h thng kinh t: Cc yu t bn trong vn cha ng nhng yu t gy ra chu k kinh doanh, phn ng li khuych i thnh nhng chu k kinh doanh lp i lp li. 22. Mt trong nhng c ch gy ra chu k kinh doanh l tc ng qua li gia s nhn ca Kyenes v nhn t gia tc.

CU HI V BI TP
CU HI L THUYT 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Tng cung l g? Cc nhn t nh hng n tng cung Cung cu lao ng v cc nhn t nh hng ti cung cu lao ng. Ti sao ng cung ca trng phi c in li thng ng Ti sao ng cung ca trng phi Kyenes l ng nm ngang Hy m t ng tng cung trong thc t ngn hn Hy m t qu trnh t iu chnh ca nn kinh t Chu k kinh doanh, nhng nhn t ch yu quyt nh ti chu kinh kinh doanh ca nn kinh t

HY LA CHN CU TR LI NG V GII THCH 8. Tin lng thc t ca ngi lao ng ph thuc trc tip vo a. Tin lng danh ngha b. Li nhun ca doanh nghip c. Thu thu nhp d. Mc gi e. a v d u ng 9. Khi gi c tng ln, tin lng thc t c xu hng a. Tng v ng cu v lao dng dch chuyn sang tri b. Gim v ng cu v lao ng dch chuyn sang phi c. Tng v ng cung v lao ng dch chuyn sang tri d. Gim v ng cung v lao ng dch chuyn sang phi e. Gim v cu v lao ng tng. 10. Yu t no sau y s lm ng cu v lao ng dch chuyn sang tri a. Nng sut v lao ng tng b. Nng sut lao ng gim c. Gi c gim d. Gi c tng d. Quy m lc lng lao ng tng 118

Chng 6: Tng cung v chu k kinh doanh 11. Nhng s kin no di y khng th xy ra trong thi k suy thoi a. u t vo hng lu bn b. Gi c sn phm gim c. Thu v thu gim d. Li nhun cng ty gim e. Chi tiu cho tr cp tht nghip gim 12. Nhng khon chi tiu no di y c trng cho chu k kinh doanh a. Chi tiu cho u t rng, c bit l chi tiu cho hng tn kho b. Chi tiu cho u t rng, c bit l chi tiu cho hng lu bn c. Chi tiu cho tiu dng d. Chi tiu ca Chnh ph cc cp e. Khng c loi no trn 13. Thnh phn no ca tng chi tiu thay i nhiu hn trong mt chu k kinh doanh a. Chi tiu cho tiu dng hng ho v dch v b. Chi tiu ca doanh nghip v tin cng v tin thng c. Chi tiu ca doanh nghip v hng t bn d. Chi tiu ca Chnh ph Trung ng 14. Nhng tnh hung no trong cc tnh hung sau y thng xy ra trong thi k suy thoi ca chu k kinh doanh a. S thu v thu gim b. Li nhun cng ty gim c. Gi c phn gim d. u t ca doanh nghip gim e. Tt c cc tnh hung nu trn 15. Yu t no trong cc yu t di y nh hng n sn lng thc t ca nn kinh t trong di hn a. Cung v cc yu t sn xut b. Cung v tin c. Quy m ca khu vc Chnh ph d. Quy m ca thng mi quc t e. Mc tng cu ca nn kinh t

119

Chng 7: Tht nghip v lm pht

CHNG VII: THT NGHIP V LM PHT

GII THIU
Trong nn kinh t th trng vn lm pht v tht nghip, l hai thc o tnh hnh n nh ca nn kinh t v m, v c ton b x hi c bit quan tm. Tht nghip v lm pht l nhng vn x hi ln c rt nhiu cc nh kinh t hc quan tm, v n c t ln hng u trong cc vn kinh t, chnh tr, x hi ca mi mt quc gia. Tht nghip l vn kinh t v m nh hng trc tip v quan trng nht ti con ngi, ngi lao ng, tht nghip ng ngha vi tnh trng gim mc sng v tng sc p v mt tm l ca ngi ngi dn. Tht nghip c th c xem xt trn nhiu gc khc nhau. C th cn c vo ngun gc, c th cn c vo hnh thc tht nghip, cn c vo l do tht nghip, c th chia tht nghip l tht nghip t nguyn v khng t nguyn,... Mi mt cch tip cn s cho chng ta mt nhn nhn, mt cch nh gi, trn c s s c cc bin php h thp t l tht nghip. Bn cnh tht nghip, th lm pht cng l mt bin s kinh t v m nh hng su sc ti nn kinh t quc dn. V vy kim sot v duy tr lm pht mc thp l mt nhim v hng u ca cc chnh sch kinh t v m. C th thng qua cc chnh sch v m nh chnh sch ti kho, chnh sch tin t, chnh sch thu nhp, ... h thp t l tht nghip. Lm pht xy ra khi mc gi c chung tng ln. mua c mt khi lng hng ho nh trc, th ngi ta phi b ra mt khi lng tin t nhiu hn, v nh vy sc mua ca tin t b gim i. Ngc li gim pht xy ra khi sc mua ca tin tng ln. Lm pht xy ra i vi nn kinh t c th do mt nguyn nhn hoc mt s nguyn nhn khc nhau, v vy, kim ch lm pht i hi, cc nh vch chnh sch phi tm c cc nguyn nhn gy ra lm pht. Lm pht sy ra c th do cc nguyn nhn sau: lm pht do cung tin tng, lm pht do li sut tng, lm pht do thiu cu, lm pht do chi ph y, lm pht d kin,... Nhng tn tht do lm pht gy ra cho x hi, ph thuc vo mc ca lm pht v ph thuc vo tnh cht v nguyn nhn ca lm pht. Vic ngn nga lm pht v lu di, i hi phi c nhng ci cch v chnh sch ti kho, tin t. Lm pht v tht nghip u l cc bin s kinh t v m quan trng, tuy nhin chng l nhng vn ring bit, nhng li c mi quan h qua li nh i ln nhau trong ngn hn. Cn trong di hn th lm pht v tht nghip cha thy c mi quan h. Khi nghin cu chng ny ngi hc cn phi nm c cc ni dung c bn sau: 120 Khi nim v cch thc o lng tht nghip v t l tht nghip

Chng 7: Tht nghip v lm pht Lm pht v cch thc o lng t l lm pht Ti sao tht nghip v lm pht li l nhng vn x hi ln Cc nguyn nhn dn n tht nghip v lm pht Mi quan h gia lm pht v tht nghip Cc chnh sch c th s dng lm gim t l tht nghip v t l lm pht.

NI DUNG
7.1. THT NGHIP 7.1.1. Tc hi ca tht nghip Tht nghip l hin tng thiu vic lm so vi nhng mong mun ca ngi lao ng c lm vic. Tht nghip gn lin vi vic khng c thu nhp bo m cuc sng ca bn thn v gia nh. Tht nghip l mt thc t nan gii ca mi quc gia c nn kinh t th trng, cho d quc gia c trnh pht trin nh th no. Khi tht nghip mc cao, hot ng sn xut km hiu qu, ngun ti nguyn khng c s dng ht, thu nhp ca dn c b gim, nn kinh t gp kh khn s nh hng ti cc lnh vc x hi. Nhiu hin tng tiu cc x hi pht trin. Ngi ta c th o lng c mc nh hng ca tht nghip thng qua s gim st to ln v sn lng, c khi cn ko theo lm pht. S thit hi v mt kinh t do tht nghip gy ra nhiu nc t ln mc c th so snh vi thit hi do tnh khng hiu qu ca bt c hot ng kinh t v m no khc. Nhng kt qu iu tra x hi hc cho thy tht nghip pht trin lun gn vi s gia tng cc t nn x hi, lm xi mn np sng lnh mnh, c th ph v nhiu mi quan h truyn thng, gy tn thng v mt tm l v nim tin ca nhiu ngi. 7.1.2. Th no l tht nghip 7.1.2.1. Cc khi nim lin quan n tht nghip c c s thng k v tht nghip v t l tht nghip, th cn phi nghin cu, phn bit mt s khi nim di y. (1) Ngi trong tui lao ng: Nhng ngi trong tui lao ng l nhng ngi tui c ngha v v quyn li lao ng theo quy nh c ghi trong hin php ca mi nc. Vit Nam c ghi trong hin php nm 1992 (2) Lc lng lao ng: Lc lng lao ng l s ngi trong tui lao ng ang c vic lm hoc cha c vic lm nhng ang tm kim vic lm (3) Ngi c vic lm: Ngi c vic lm l nhng ngi trong tui lao ng ang lm vic trong cc doanh nghip, trong cc t chc x hi v thu nhp (4) Ngi tht nghip: Ngi tht nghip l ngi trong tui lao ng ang tm kim vic lm nhng cha tm kim c (5) Ngi ngoi lc lng lao ng: Ngi ngoi lc lng lao ng l nhng ngi trong tui lao ng bao gm ngi i hc, ngi ni tr, m au khng sc kho lao ng, ngi b tc quyn lao ng, nhng ngi khng mun tm kim vic lm vi nhng l do khc nhau 121

Chng 7: Tht nghip v lm pht (6) Ngi ngoi tui lao ng: L tr em cha n tui lao ng, ngi gi ngh hu. Hin Php Vit Nam quy nh tr em di 16 tui khng c tham gia lao ng, ngi Nam ln hn 60 tui, n ln hn 55 tui l ht tui lao ng. Tr mt s ngh nghip v iu kin nht nh tui ngh hu c th c ko di. Nhng khi nim trn c tnh quy c, thng k, c khc i cht gia cc quc gia.

Trong tui lao ng Dn s

Lc lng lao ng

C vic lm Tht nghip

Ngoi lc lng lao ng

Ngoi tui lao ng

7.1.2.2. T l tht nghip Khi nim: T l tht nghip l (%) s ngi tht nghip so vi tng s ngi trong lc lng lao ng. T l tht nghip l mt ch tiu phn nh khi qut tnh trng tht nghip ca mi mt quc gia. Cng v th m c nhng quan im khc nhau v ni dung v phng php tnh ton t l tht nghip c kh nng biu hin ng v y cc c im ca tnh trng tht nghip thc t. 7.1.3. Cc loi tht nghip Tht nghip l mt hin tng cn c phn loi hiu r v tnh trng tht nghip. Nhn chung tht nghip c th c phn loi theo cc tiu thc ch yu sau y 7.1.3.1. Phn loi tht nghip theo hnh thc tht nghip Tht nghip l mt gnh nng cho x hi, nhng gnh nng ri vo u, vo b phn dn c no, ngnh ngh no,... cn bit nhng iu hiu r v c im, tnh cht v mc tc hi ca tht nghip trong thc t. p ng c mc ch ny chng ta c th phn loi tht nhip theo cc tiu thc phn loi sau y: 122 Tht nghip theo gii tnh Tht nghip theo la tui Tht nghip chia theo vng lnh th

Chng 7: Tht nghip v lm pht Tht nghip theo ngnh ngh Tht nghip theo dn tc, chng tc.

7.1.3.2. Phn loi theo l do tht nghip. - B vic: ngi lao ng t b vic v nhng l do khc nhau nh: lng thp, khng ng ngh nghip, iu kin lm vic, n khng ph hp,... - Mt vic: cc hng kinh doanh cho thi vic do nhng kh khn trong kinh doanh,... - Mi vo: l nhng ngi ln u b sung vo lc lng lao ng nhng cha tm c vic lm (thanh nin n tui lao ng ang tm vic, sinh vin mi tt nghip ang tm vic lm,...) - Quay li: Nhng ngi ri khi lc lng lao ng, nay mun quay li lm vic nhng cha tm c vic lm. Nh vy, s ngi tht nghip l con s mang tnh thi im, n bin ng khng nhng theo thi gian. Tht nghip l mt qu trnh vn ng t c vic, mi trng thnh, tr nn tht nghip ri ri khi trng thi . V th vic nghin cu dng lun chuyn tht nghip rt c ngha. Nu ta coi tht nghip nh l mt b cha nhng ngi khng c vic lm, th u vo ca dng tht nghip l i qun ra nhp lc lng tht nghip, v u ra l nhng ngi ri khi lc lng tht nghip (nhng ngi tm c vic lm mi). Trong mt thi k dng vo ln hn dng ra th quy m ca tht nghip s tng v ngc li th quy m ca tht nghip s gim. Khi dng tht nghip khng i th quy m ca tht nghip s khng i, t l tht nghip s tng i n nh. Dng tht nghip cng ng thi phn nh s vn ng hoc nhng bin ng ca cc th trng lao ng. Quy m ca tht nghip cn gn vi khong thi gian tht nghip trung bnh. Thi gian tht nghip trung bnh l di thi gian tht nghip ca ton b s ngi tht nghip trong cng mt thi k.
t= Nt N

Trong : t : L thi gian tht nghip trung bnh N: S ngi tht nghip trong mi loi t: Thi gian tht nghip ca mi loi Khi dng vo cn bng vi dng ra, th t l tht nghip khng i, nhng nu khong thi gian tht nghip trung bnh t ngn li th cng , quy m ca dng tht nghip s tng. Khi th trng lao ng s c bin ng mnh, vic tm kim sp xp vic lm tr nn kh khn v phc tp hn. Nu hot ng ca th trng lao ng yu km th tht nghip s tng v t l tht nghip cng s tng. Khi dng vo ln hn rng ra, th s ngi tht nghip v thi gian tht nghip cng s tng, x hi s c i qun tht nghip s ng o vi thi gian tht nghip cng s di hn. Tht nghip cao v di hn xy ra trong thi k kinh t khng hong. Tuy nhin tht nghip di hn cng c th xy ra ngay c khi x hi c nhiu cng n vic lm. Trong trng hp l do ch 123

Chng 7: Tht nghip v lm pht yu thng nm trong vic thiu hon ho ca vic t chc th trng lao ng (o to, mi gii, chnh sch tuyn dng, tuyn chn, tin lng,...) 7.1.3.3. Phn loi theo ngun gc tht nghip Tm hiu ngun gc tht nghip c ngha phn tch su sc v thc trng tht nghip, t tm ra nhng hng gii quyt. Theo ngun gc tht nghip c th chia tht nghip thnh 4 loi: Tht nghip tm thi: Tht nghip tm thi xy ra khi c mt s ngi lao ng ang trong thi gian tm kim cng vic, hoc ni lm vic tt hn, ph hp vi nhu cu, mong mun ca ngi lao ng hoc nhng ngi mi bc vo th trng lao ng ang tm kim vic lm hoc ch i i lm,... mi x hi trong bt k thi im no u tn ti loi tht nghip ny. Tht nghip c cu: Tht nghip c cu xy ra khi c s mt cn i cung, cu gia cc loi lao ng gia cc ngnh ngh, khu vc,... Loi ny gn lin vi c cu kinh t v kh nng iu chnh cung cu ca th trng lao ng. Khi s bin ng ny mnh, ko di th nn tht nghip tr nn trm trng v chuyn sang tht nghip di hn. Tht nghip do thiu cu: loi tht nghip ny xy ra khi mc cu chung v lao ng gim xung. Ngun gc chnh l s suy gim tng cu. Loi ny cn c gi l tht nghip chu k v cc nn kinh t th trng lun gn vi tnh chu k kinh doanh. Du hiu chng t s xut hin ca loi ny l tnh trng tht nghip xy ra trn lan khp mi ni v mi ngnh ngh trong nn kinh t. Tht nghip do yu t ngoi th trng: Loi tht nghip ny cn c gi l tht nghip theo l thuyt c in. N xy ra khi tin cng tin lng c n nh khng bi cc lc lng th trng v cao hn mc cn bng thc t ca th trng lao ng. V tin cng khng ch c quan h ti s phn phi thu nhp gn vi kt qu lao ng v gn vi mc sng ti thiu ca dn c, nn Chnh ph ca nhiu quc gia c quy nh cng nhc v mc tin cng tin lng ti thiu. S khng linh hot ca tin cng tin lng dn n mt b phn lao ng mt vic lm hoc kh tm kim c vic lm. Tht nghip tm thi v tht nghip c cu xy ra trong mt b phn ring bit ca th trng lao ng. Tht nghip thiu cu xy ra khi nn kinh t ang i xung, ton b th trng lao ng trong x hi b nh hng mt cn bng. Cn tht nghip theo l thuyt c in cc yu t chnh tr x hi tc ng. 7.1.3.4. Tht nghip t nguyn v khng t nguyn Cch phn tch hin i v tht nghip a ra mt khi nim mi l tht nghip t nhin. Da trn c s xem xt s cn bng ca th trng lao ng v nhn mnh mt phn loi tht nghip l tht nghip t nguyn v khng t nguyn. (1) Tht nghip t nguyn: ch nhng ngi t nguyn khng mun lm vic do vic lm v mc lng tng ng ch ph hp vi mong mun ca mnh. Gi thit ny l c s xy dng hai ng cung lao ng. Mt l ng cung lao ng ni chung ch ra quy m ca lc lng lao ng x hi tng ng vi cc mc lng ca th trng lao ng. mt ng cung ch ra b phn lao ng chp nhn vic lm vi cc mc lng tng ng ca th trng lao ng. khong cch gia hai ng cung biu th con s tht nghip t nguyn.(xem hnh 7.1) 124

Chng 7: Tht nghip v lm pht ng LD l ng cu lao ng, do Mc lng nhu cu lao ng ca cc doanh nghip quyt LS LS nh. ng LS l ng cung lc lng lao W1 D A B C ng x hi. ng LS l ng cung b G E F phn lao ng sn sng chp nhn vic lm tng ng vi cc mc lng ca th trng lao ng. EF hoc BC l con s tht nghip W* t nguyn. E C th ni tht nghip t nguyn bao gm s ngi tht nghip tm thi v tht LD LD nghip c cu v l nhng ngi cha sn sng lm vic vi mc lng tng ng, cn ang tm kim nhng c hi tt hn. N4 N3 N2 N* N1 S lng lao ng Hnh 7.1 Nu x hi c ch quy nh mc lng ti thiu W1 cao hn mc lng cn bng ca th trng lao ng (W*). mc W1, cung lao ng sn sng chp nhn vic lm (LS) s ln hn cu lao ng (on AB) trn hnh 7.1 biu th chnh lch ny. l s ngi tht nghip theo l thuyt c in l b phn tht nghip t nguyn bi x hi ch chp nhn lm vic ti mc lng cao hn (W1). Tng s tht nghip trong trng hp ny l AC, bao gm tht nghip tm thi tht nghip c cu v tht nghip theo l thuyt c in. (2) Tht nghip khng t nguyn: l loi tht nghip thng do tng cu suy gim dn n thiu vic lm v tht nghip 7.1.4. T l tht nghip 7.1.4.1. T l tht nghip t nhin T l tht nghip t nhin l t l tht nghip khi th trng lao ng t cn bng ti im (E) trn hnh 7.1. Ti mc tin lng v gi c l hp l bi cc loi th trng u t cn bng di hn. S ngi tht nghip t nhin s bng tng s ngi tht nghip t nguyn, nhng ngi cha c nhng iu kin mong mun tham gia vo th trng lao ng. Ti mc lng (W*) s vic lm t mc cao nht c th c m khng ph v s cn bng nn t l tht nghip t nhin cn c gi l t l tht nghip t c khi ton dng nhn cng ( mc y vic lm). Tng s ngi lao ng c xc nh mc N*. Ti mc N* tin lng n nh c bi s cn bng ca th trng lao ng, khng c nhng c sc i vi tng cu v tng cung ngn hn, th trng hng ho t cn bng, gi c cng n nh. Vi ngha trn t l tht nghip t nhin cn c gi l t l tht nghip khng c s gia tng lm pht. cc nc pht trin th t l tht nghip t nhin l (3% - 5%) v t l ny c xu hng gia tng theo thi gian. 125

Chng 7: Tht nghip v lm pht T l tht nghip thc t c th cao hn, bng hoc thp hn t l tht nghip t nhin khi nn kinh t c nhng bin ng. c bit l s suy gim tng cu, cc doanh nghip hot ng nh n, mc tng cu t, lao ng s gim (ng cu v lao ng dch chuyn sang tri ti LD trn hnh 7.1) v tng mc vic lm s N3 hoc N4 nu tin lng mc W1, s ngi tht nghip thc t s l on GF hoc l DC. S khc bit gia tht nghip t nguyn v khng t nguyn i hi phi c cc bin php khc nhau gii quyt nn tht nghip. 7.1.4.2. Cc nhn t nh hng n tht nghip t nhin Cc nhn t nh hng ti tht nghip t nhin c chia lm 2 nhm nhn t c bn l: Khong thi gian tht nghip v tn s tht nghip (1) Khong thi gian tht nghip Gi s thng xuyn c mt lng ngi tht nghip nht nh b sung vo i ng nhng ngi tm kim vic lm, v mi ngi phi ch i qu nhiu thi giam mi tm kim c vic lm. Th trong mt khong thi gian no s ngi tht nghip trung bnh s tng, t l tht nghip s tng. Thi gian ch i gi l khong thi gian tht nghip v n ph thuc vo Cch thc t chc th trng lao ng Cu to nhn khu ca nhng ngi tht nghip (tui i, tui ngh, ngnh ngh, tn gio, chng tc,... C cu cc loi vic lm v kh nng sn vic Mi chnh sch ci thin cc yu t trn s dn n rt ngn khong thi gian tht nghip. (2) Tn s tht nghip Tn s tht nghip l s ln trung bnh mt ngi lao ng b tht nghip trong mt thi k nht nh. Tn s tht nghip ph thuc vo: S thay i nhu cu lao ng ca doanh nghip S gia tng t l tham gia vo lc lng lao ng Trong ngn hn khi tng cu khng i nhng c s bin ng v c cu ca n v khi c t l tng dn s cao, th tn s tht nghip cng s tng nhanh. Tn s tht nghip ln c ngha l thng xuyn c con s tht nghip nhiu, t l tht nghip s ln. H thp t l tng dn s, v n nh nn kinh t l hng i quan trng gi cho tn s tht nghip mc thp. 7.1.5. H thp t l tht nghip 7.1.5.1. i vi tht nghip t nhin gim t l tht nghip t nhin, c th thc thi mt s gii php sau: - Mun gim bt t l tht nghip x hi cn c thm nhiu vic lm, cng vic phi ang dng v tin lng tin cng p ng tt hn mong mun ca ngi lao ng. ng thi phi i mi hon thin th trng lao ng p ng kp thi, nhanh chng cc yu cu ca doanh nghip v ngi lao ng. 126

Chng 7: Tht nghip v lm pht - Do yu cu cnh tranh mnh m ca c ch th trng vic m rng sn xut to nhiu vic lm tt, thu nhp kh v n nh lun gn lin vi nng sut cao, mi mc tin cng s thu ht nhiu lao ng hn. Trong iu kin th cu v lao ng s tng v tht nghip s gim. - thc y qu trnh tng trng ca nn kinh t, th Chnh ph cn c nhng chnh sch u t, thay i cng ngh sn xut. Vn ny lin quan mt thit cc chnh sch ti kho, tin t,... - nhng nc ang pht trin c lao ng d tha nhiu nhng thiu vn nn cn c cc chnh sch tp chung vn, huy ng vn t ngun trong nc v nc ngoi, pht trin nhng ngnh ngh s dng nhiu lao ng. - Hon thin v tng cng cc chng trnh dy ngh, o to li v t chc tt th trng lao ng s to ra cc iu kin thun li trong vic tm kim vic lm v rt ngn c thi gian tm vic ca ngi tht nghip. 7.1.5.2. i vi tht nghip chu k (tht nghip thiu cu) Tht nghip chu k thng l mt thm ho i vi nn kinh t v n xy ra trn quy m ln. Tng cu v sn lng suy gim, i sng ngi lao ng b tht nghip gp nhiu kh khn. Gnh nng ny thng dn vo nhng ngi ngho, bt cng x trong hi cng tng ln. Cc chnh sch ti chnh, tin t m rng nhm tng tng cu v sn lng s dn n phc hi nn kinh t tng s vic lm th mi c th gim bt c t l tht nghip chu k. 7.2. LM PHT 7.2.1. Th no l lm pht 7.2.1.1. Khi nim v lm pht Lm pht xy ra khi mc gi c chung thay i. Khi mc gi tng ln c gi l lm pht, khi mc gi gim xung c gi l gim pht. Vy lm pht l s tng ln ca mc gi c trung bnh theo thi gian. Lm pht c c trng bi ch s chung ca gi c v loi ch s biu hin lm pht gi l ch s lm pht hay ch s gi c chung ca ton b nn kinh t l GNPdanh ngha/ GNPthc t. Trong thc t thng c thay th bng mt trong hai loi ch s gi thng dng khc l: ch s gi tiu dng hoc ch s gi c sn xut. Ch s gi tiu dng phn nh s bin ng gi c ca mt gi hng ho v dch v tiu biu ca nn kinh t trong mt thi k no : IP = ip. d Trong : IP: Ch s gi c ca gi hng ho ip: Ch s gi c ca tng loi hng, nhm hng d: T trng mc tiu dng ca tng loi Nhm hng trong gi s c d = 1 n phn nh c cu tiu dng ca x hi. Thng th ngi ta la chn mt thi k c nh no lm gc tnh cc ch s gi c v t trng mc tiu dng ca cc loi hng ho. Thi k gc tnh ch s gi c v thi k gc tnh t trng tiu dng c th trng nhau (cng mt nm gc) hoc cng c th khc nhau (nm gc tnh gi khc vi nm gc tnh c cu tiu dng). 127

Chng 7: Tht nghip v lm pht Khc vi t s gi tiu dng, ch s gi c sn xut phn nh s bin ng gi c ca u vo, thc cht l s bin ng ca chi ph sn xut. Xu hng bin ng gi chi ph tt yu s tc ng n xu hng bin ng hng ho trn th trng. Hin nay, Vit Nam ch s gi c dng biu hin lm pht l ch s gi tiu dng (c tnh cho hng thng, hng qu, hng nm). 7.2.1.2. T l lm pht T l lm pht l thc o ch yu ca lm pht trong mt thi k, Quy m v bin ng ca n phn nh quy m v xu hng lm pht. T l lm pht c tnh nh sau
g p =[ Ip I p1 1]*100%

7.2.2. Quy m lm pht Ngi ta thng chia lm pht thnh ba loi mc ca t l lm pht. (1) Lm pht va phi, cn gi l lm pht mt con s, c t l lm pht di 10% mt nm. Lm pht mc ny khng gy ra nhng tc ng ng k i vi nn kinh t. (2) Lm pht phi m xy ra khi gi c tng tng i nhanh vi t l 2 hoc 3 con s trong mt nm. Loi lm pht ny khi tr nn vng chc s gy ra nhng bin dng kinh t nghim trng. (3) Siu lm pht xy ra khi lm pht t bin tng ln vi tc cao vt xa lm pht phi m. Lm pht c nm 1922-1923 l hnh nh siu lm pht in hnh trong lch s lm pht th gii, gi c tng t 1 n 10 triu ln. Siu lm pht thng gy ra nhng thit hi nghim trng v su sc, tuy nhin chng cng t khi xy ra. Lch s lm pht cng ch ra rng, lm pht cc nc ang pht trin thng din ra trong thi gian kh di, v v th, hu qu ca n phc tp v trm trng hn. Cng v vy nhiu nh kinh t da vo 3 loi lm pht trn kt hp vi di thi gian lm pht chia lm pht cc nc ny thnh 3 loi: - Lm pht kinh nin thng ko di trn 3 nm vi t l lm pht n 50% mt nm. - Lm pht nghim trng thng ko di trn 3 nm vi t l lm pht trn 50% mt nm. - Siu lm pht ko di trn 1 nm vi t l lm pht trn 200% mt nm. 7.2.3. Tc hi ca lm pht Khi gi c cc loi hng ho tng vi tc u nhau th loi lm pht ny gi l lm pht thun tu. Kiu lm pht ny hu nh khng xy ra v trong thc t cc cuc lm pht thng thng u c hai c im ng quan tm sau y: - Tc tng gi c thng khng ng u gia cc loi hng. - Tc tng gi v tng lng cng xy ra khng ng thi.

128

Chng 7: Tht nghip v lm pht Hai c im trn y dn n s thay i tng i v gi c (hay l gi c tng i thay i). Tc hi ch yu ca lm pht khng phi ch gi c tng ln m ch gi c tng i thay i. Nhng tc hi l: - Phn phi li thu nhp v ca ci mt cch ngu nhin gia cc c nhn, tp on v cc giai tng trong x hi, c bit vi nhng ai gi nhiu ti sn c gi tr danh ngha c nh (v d tin mt) v nhng ngi lm cng n lng. - C nhng bin dng v c cu sn xut v vic lm trong nn kinh t c bt khi lm pht tng nhanh cng vi s bin i mnh m ca gi c tng i. C nhng doanh nghip, ngnh ngh c th pht ln v tri li cng c nhng doanh nghip v ngnh ngh suy sp, thm ch phi chuyn hng sn xut kinh doanh. hiu r hn tc hi ca lm pht cng cn phi chia chng thnh hai loi: lm pht thy trc v lm pht khng thy trc. Lm pht thy trc cn gi l lm pht d kin. Mi ngi d tnh kh chnh xc s tng gi tng i u n ca n (v d tng 1% thng). Loi ny t gy tn hi thc cho nn kinh t m gy ra nhng phin toi i hi cc hot ng giao dch phi thng xuyn c iu chnh (iu chnh cc thng tin kinh t, ch s ho cc hp ng mua, tin lng). Lm pht khng thy trc cn gi l lm pht khng d kin c. Con ngi lun b bt ng v tc ca n. N khng nhng gy ra s phin toi (khng hiu qu) nh loi trn m cn tc ng n vic phn phi li ca ci Tc hi ca lm pht cn c o bi s phn ng mnh m ca cc tng lp dn c (hu qu tm l x hi) thng quan cc cuc iu tra x hi hc. S phn ng ca cng chng xut pht t vn kinh t v m ca cc Chnh ph (c bit cc nc phng Ty) l tm mi bin php chng lm pht cho d ci gi phi tr l kh cao (v d M, h t l lm pht 1% th tn tht ca tng sn phm quc dn c th ln ti vi trm t la). 7.2.4. Cc l thuyt v lm pht Lm pht l s tng gi chung ca ton b nn kinh t, v cc yu t a n gi li rt a dng v phc tp v mc tc ng ca chng c th rt khc nhau tu thuc vo c im c th ca mt nn kinh t trc v trong qu trnh xy ra lm pht. V vy phn ny s cp n mt s l thuyt v quan im nhm l gii nhng nguyn nhn gy ra v duy tr thc y lm pht. 7.2.4.1. Lm pht cu ko. Lm pht do cu ko xy ra khi tng cu tng ln mnh m ti mc sn lng t hoc vt qu tim nng. iu ny c minh ho trong hnh 7.3. Trong thc t, khi xy ra lm pht ngi ta thng nhn thy lng tin trong lu thng v khi lng tn dng tng ng k v vt mc cung hng ho. Nh vy bn cht ca lm pht cu ko l chi tiu qu nhiu tin mua mt lng cung hn ch v hng ho c th sn xut c trong iu kin th trng lao ng t cn bng.

129

Chng 7: Tht nghip v lm pht Hnh 7.3 cho thy, khi sn lng vt tim nng, ng AS c dc ln ln khi cu tng mnh, ng AD dch chuyn ln trn (AD1), gi c tng nhanh t P0 n P1. Mc gi c P AS P1 P0 E0 E1 AD1 AD0 P1 P0 E1 E0 AD 0 Y* Hnh 7.3: Lm pht do cu ko Y 0 Y1 Y0 Y* Hnh 7.4: Lm pht do chi ph y Y Mc gi c P AS1 AS0

7.2.4.2. Lm pht chi ph y Ngay c khi sn lng cha t tim nng nhng vn c kh nng v trn thc t xy ra lm pht nhiu nc, k c cc nc pht trin cao. l mt c im ca lm pht hin i. Kiu lm pht ny gi l lm pht chi ph y, va lm pht va suy gim sn lng, tng thm tht nghip nn cng cn gi l lm pht nh tr. Cc cn sc gi c ca th trng u vo - c bit l cc vt t c bn (xng du, in) l nguyn nhn ch yu y chi ph ln cao, ng AS dch chuyn ln trn. Tuy tng cu khng thay i nhng gi c tng ln v sn lng li gim xung. Gi c sn phm trung gian (vt t) tng t bin thng do cc nguyn nhn sau: thin tai, chin tranh, s bin ng chnh tr, kinh tc bit s bin ng gi du la do OPEC to ra nhng nm 1970 gy ra cc cuc lm pht nh tr trm trng trn quy m th gii. 7.2.4.3. Lm pht d kin Trong nn kinh t tin t tr siu lm pht v lm pht phi m, lm pht va phi c xu hng tip tc gi mc lch s ca n. Gi c trong trng hp ny tng u u vi mt t l tng i n nh. T l lm pht ny c gi l t l lm pht , v v mi ngi c th d tnh trc mc ca n nn cn c gi l lm pht d kin. Mi hot ng kinh t s trng i v ngm vo n tnh ton iu chnh (v d iu chnh li sut danh ngha, tin lng danh ngha, gi c trong cc hp ng kinh t, cc khon chi, tiu ngn sch) 130

Chng 7: Tht nghip v lm pht Hnh 7.5 cho thy lm pht d kin xy ra nh th no. l ng AD v AS dch chuyn ln trn cng mt tc . V lm pht c d kin nn chi ph sn xut (k c tin lng) v c nhu cu chi tiu cng c iu chnh cho ph hp vi tc lm pht. Nh vy sn lng vn gi nguyn nhng gi c tng ln theo d kin. T l lm pht d kin mt khi hnh thnh th tr nn n nh v t duy tr trong 1 thi gian. Nhng c sc mi trong nn kinh t (c th t trong nc hoc t nc ngoi) s y lm pht khi trng thi 7.2.4.4. Lm pht v tin t Trong chng 5 nghin cu l thuyt tin t v bit dng thc MS=MD (i,Y) khi th trng tin t cn bng. Xt trong di hn li sut thc t (i) sn lng thc t (Y) t mc cn bng, ngha l (i) v (Y) l n nh (Y t tim nng), cu tin thc t l khng i v do vy MS cng s khng thay i. iu c ngha l nu lng cung tin danh ngha (M) tng ln th gi c (P) cng s tng vi t l tng ng, ni cch khc t l lm pht s bng t l tng tin. Nh vy, lm pht l mt hin tng tin t. iu ny xy ra trong thc t khi nn kinh t gp phi cn sc (v d gi u vo tng ln) lm cho lng tin thc t nht thi gim xung. Chnh ph cn phi tng mc cung tin danh ngha m bo nhu cu thc t. Nhng v sn lng v vic lm khng i, li sut thc t cng khng i, ch c mc cung tin danh ngha, gi c cng nh tin lng danh ngha tng ln. L thuyt ny da trn gi nh mc cu tin thc t khng i, mt gi nh cha c c s chc chn v cha ph hp vi thc t. Kt qu nghin cu trong thi k di hn (30 nm) nhiu nc pht trin ch ra rng s thay i ca li sut v thu nhp dn n cu tin thc t thay i. V vy tc tng tin danh ngha v tc lm pht rt khc nhau gia cc nc. Tc tng tin M l thp nht trong cc nc pht trin nhng tc lm pht cn cao hn mt s nc. Tc tng tin ca Nht Bn gp i ca Php nhng tc lm pht li thp hn ca Php. Tuy nhin lch s lm pht cng ch ra rng, khng c cuc lm pht cao no m khng c s tng trng mnh m v tin t. Lng tin tng cng nhanh th lm pht cng cao v bt k mt chnh sch v m no gim c tc tin cng dn n gim t l lm pht v iu ny c bit ph hp vi thi k ngn hn. Khi ngn sch thm ht ln cc Chnh ph c th in thm tin trang tri, lng tin danh ngha tng ln l mt nguyn nhn gy ra lm pht (nh lm pht cu ko). V mt khi gi c tng ln th s thm ht mi li ny sinh i hi phi in thm mt lng tin mi v lm pht tip tc tng vt. Kiu lm pht xoy c ny thng xy ra trong thi k siu lm pht. Tuy nhin cc Chnh ph c th ti tr thm ht bng cch vay dn qua bn tn phiu. Lng tin danh ngha khng tng thm nn khng c nguy c lm pht, nhng nu thm ht tip tc ko di, s tin phi tr cho dn (c gc ln li) s ln n mc cn phi in tin trang tri th kh nng c lm pht mnh l iu chc chn. 131 Mc gi c P P2 P1 P0 0 Y
*

AS2 E2 AS1 E1 E0 AD0 Y Hnh 7.5 Lm pht d kin AS0 AD1 AD2

Chng 7: Tht nghip v lm pht 7.2.4.5. Lm pht v li sut Li sut thc t thng t thay i v mc m c ngi cho vay v ngi i vay u c th chp nhn c. Nu khc i s to ra mc d cu hoc d cung v s y li sut ny v mc n nh, Nhng li sut danh ngha li bin ng theo lm pht. Khi lm pht thay i li sut danh ngha duy tr li sut thc t mc n nh. Vy li sut thc t = li sut danh ngha - t l lm pht. Khi t l lm pht tng ln, li sut danh ngha tng theo, tng chi ph c hi ca vic gi tin, cng gi nhiu tin cng thit. iu ny c bit ng trong cc cuc siu lm pht, tin mt gi cng gim nhanh, tng mc gi tin vo ngn hng, vo qu tit kim hoc y ra th trng mua v mi loi hng ho c th d tr gy thm mt cn bng cung cu trn th trng hng ho v tip tc y gi ln cao. 7.3. MI QUAN H GIA LM PHT V THT NGHIP Lm pht v tht nghip l hai cn bnh ca nn kinh t th trng. Liu chng c mi quan h vi nhau hay khng. T cui nhng nm 1950 A.W.Phillips nghin cu mi lin h thng k gia hai hin tng ny v cho ra i l thuyt trao i v lm pht 7.3.1. ng Phillips ban u Ban u da vo kt qu thc nghim trn c s s liu nhiu nm v tin lng, gi c, tht nghip Anh ra i ng Phillips c dng nh hnh 7.7 v gi l ng Phillips ban u. ng ny cho thy mi quan h nghch gia tht nghip v lm pht v n cng ph hp ng vi thc t kinh t ca nhiu nc Ty u thi k . L thuyt ny gi ra rng c th nh i lm pht ly tht nghip thp. Khi ra i l thuyt v t l tht nghip t nhin (ti sn lng t tim nng v lm pht khng thay i) ng Phillips c xy dng hon chnh v c dng nh sau: gp = - (u - u*) [1] Trong : gp = t l lm pht U = t l tht nghip thc t U* = t l tht nghip t nhin = dc ng Phillips Lm pht Tin lng gP

PC u u* t l tht nghip Hnh 7.6 mi quan h gia tng lng tht nghip v lm pht 132 Hnh 7.7 ng Phillips ban u PC B

Chng 7: Tht nghip v lm pht ng ny cho thy nhng c im sau y (xem hnh 7.7) - Lm pht bng khng khi tht nghip bng t l t nhin. - Khi tht nghip thc t thp hn t l t nhin th lm pht xy ra. - dc cng ln th mt s tng, gim nh ca tht nghip s gy ra s tng, gim ng k v lm pht. ln ca phn nh s phn ng ca tin lng. Nu tin lng c phn ng mnh th ln, nu c tnh cao th nh (ng Phillips s xoay ngang). Nu ng Phillips gn nh nm ngang th lm pht phn ng rt km vi tht nghip. ng Phillips gi cho nhng ngi lm chnh sch la chn cc chnh sch v m, c bit l chnh sch ti kho v tin t. V d: Gi s nn kinh t ang im B trn hnh 7.7 (suy thoi, tht nghip), Chnh ph c th m rng lng cung tin nhm h li sut, thc y u t, m rng tng cu, nn kinh t s tng cng n vic lm, tht nghip gim. im B s di chuyn theo ng Phillips ln pha trn. 7.3.2. ng Phillips m rng Thc t ngy nay gi c khng h xung theo thi gian do c lm pht d kin (), v th ng Phillips c m rng thm bng vic bao gm c t l lm pht d kin v c dng nh sau: gp = gpe - (u - u*) [2] Trong : gpe l t l lm pht d kin ng ny cho thy, khi tht nghip bng t l t nhin th lm pht bng t l d kin. Nu tht nghip thc t cao hn t l t nhin th lm pht thp hn t l d kin. ng ny gi l ng Phillips ngn hn ng vi thi k m t l lm pht d kin cha thay i. Trong thi k ny nu c nhng c sc cu, gi s tng cu tng ln nhanh, nn kinh t s i dc ng Phillips ln pha trn, lm pht tng, tht nghip gim. Nu khng c s tc ng ca cc chnh sch th v gi tng ln mc cung tin thc t, s tc ng ca cc chnh sch th v gi tng ln mc cung tin thc t gim xung, li sut tng ln v tng cu dn dn c iu chnh tr li mc c, nn kinh t vi lm pht v tht nghip s quay tr v trng thi ban u. Nhng khi lm pht t c d kin, tin lng v cc chi ph khc cng c iu chnh theo t l d kin v tht nghip tr li mc t nhin, ng Phillips ngn hn ni trn dch chuyn ln trn. gp gp PC3 PC2 3 PC1

u u
*

0 u
*

Hnh 7.8 ng Phillips m rng

Hnh 7.9 ng Phillips ngn hn 133

Chng 7: Tht nghip v lm pht Hnh 7.8 cho ta thy rng cn sc cu y lm pht t 0 n 3, tin lng v cc chi ph khc c iu chnh thch ng, sn lng li t tim nng nhng gi c khng gim xung, ng Phillips s dch chuyn t PC1 n PC2. Ti im E lm pht khng phi bng khng, m bng t l lm pht d kin (3). Ring cc cn sc cung (v d gi du tng ln) y chi ph sn xut v gi c ln, sn lng v vic lm gim xung. Nh vy tt c tht nghip v lm pht tng ln - Khng c s nh i gia tht nghip v lm pht trong ngn hn - l thi k nh tr tht nghip. Cho ti khi Chnh ph tng mc cung tin lin tc gi cho tng cu khng suy gim v tht nghip khng th tng, nn kinh t vn t sn lng nh c nhng gi c tng ln theo t l tng tin. Nh vy s iu tit bng chnh sch tin t v ti kho gi cho nn kinh t n nh sn lng khi gp cn sc cung phi tr gi bng lm pht cao hn. 7.3.3. ng Phillips di hn Trong ngn hn t l tht nghip thc t c th khng bng t l tht nghip d kin nhng trong di hn chng s bng nhau bi s tc ng ca cc chnh sch ti kho v tin t. l c s xy dng ng Phillips di hn. Trong di hn t l lm pht thc t bng t l lm pht d kin, ngha l gp = gpc. Thay ng thc ny vo [2] ta s c ng Phillips di hn: 0 = - (u - u*) Hay l u = u* [3]

Nh vy t l tht nghip thc t lun bng t l t nhin (xt v mt di hn) cho d t l lm pht thay i nh th no. Vy trong di hn lm pht v tht nghip khng c mi quan h vi nhau. Nu biu din trn th th ng Phillips di hn l ng thng ng ct trc honh ti im t l tht nghip t nhin (xem hnh 7.9) Trong ngn hn nn kinh t vn ng theo cc ng PC. C s nh i tm thi gia lm pht v tht nghip trong thi gian nn kinh t ang t iu chnh bng cc cn sc cu, nhng khng c s nh i lm pht v tht nghip bi cc con s. Cn trong di hn v c bn khng tn ti mi quan h gia lm pht v tht nghip. 7.3.4. Khc phc lm pht Trong lch s ca mnh cc nc trn th gii u tri qua lm pht vi nhng mc khc nhau. Nhng nguyn nhn lm pht u c im chung, nhng mi nn kinh t u c nhng c im ring bit nn lm pht ca mi nc li mang tnh cht trm trng v phc tp khc nhau, thot khi lm pht, chin lc chng lm pht ca mi quc gia khng th khng xt n nhng c im ring bit ca mnh. Nu khng tnh n nhng ci ring ca mi nc th gii php chung c la chn thng l: (1) i vi mi cuc siu lm pht v lm pht phi m hu nh u gn cht vi s tng trng nhanh chng v tin t, c mc thm ht ngy cng ln v ngn sch v c tc tng lng danh ngha cao. 134

Chng 7: Tht nghip v lm pht V vy gim mnh tc tng cung tin, ct gim mnh m chi tiu ngn sch v kim sot c hiu qu vic tng lng danh ngha chc chn s chn ng v y li lm pht. Thc cht ca gii php trn l to ra c sc cu (gim cung tin, tng li sut, gim thu nhp dn ti gim tiu dng, u t, chi tiu Chnh ph) y nn kinh t i xung dc ng Phillips ngn hn v do vy cng gy ra mt mc suy thoi v tht nghip nht nh. Nu bin php trn c gi vng, nn kinh t s t iu chnh v sau mt thi gian gi c s t mc lm pht thp hn v sn lng tr li tim nng (ng Phillips s dch chuyn xung di). Tc gim pht s ph thuc vo s kin tr v lin tc ca cc bin php chnh sch. (2) i vi lm pht va phi mun kim ch v y t t xung mc thp hn cng i hi p dng cc chnh sch ni trn. Tuy nhin, v bin php trn ko theo s suy thoi v tht nghip - mt ci gi t - nn vic kim sot tin t v chnh sch ti kho tr nn phc tp v i hi thn trng. c bit i vi cc nc ang pht trin khng ch cn kim ch lm pht m cn i hi c s tng trng nhanh. Trong iu kin vic kim sot cht ch cc chnh sch ti kho v tin t vn l nhng bin php cn thit nhng cn c s phi hp, tnh ton t m vi mc thn trng cao hn. V lu di cc nc ny, chm lo m rng sn lng tim nng bng cc ngun vn trong v ngoi nc cng l mt trong nhng hng quan trng nht bo m va nng cao sn lng, mc sng va n nh gi c mt cch bn vng. (3) C th xa b hon ton lm pht hay khng? Ci gi ca vic xo b hon ton lm pht khng tng xng vi li ch em li ca n. V vy cc quc gia thng chp nhn lm pht mc thp v x l nh hng ca n bng vic ch s ho cc yu t chi ph nh tin lng, li sut, gi vt t l cch lm cho s thit hi ca lm pht l t nht.

TM TT NI DUNG
1. Cc khi nim lin quan n tht nghip Ngi trong tui lao ng: Nhng ngi trong tui lao ng l nhng ngi tui c ngha v v quyn li lao ng theo quy nh c nghi trong hin php ca mi nc. Vit Nam c ghi trong hin php nm 1992 Lc lng lao ng: Lc lng lao ng l s ngi trong tui lao ng ang c vic lm hoc cha c vic lm nhng ang tm kim vic lm Ngi c vic lm: Ngi c vic lm l nhng ngi trong tui lao ng ang lm vic trong cc doanh nghip, trong cc t chc x hi v c thu nhp Ngi tht nghip: Ngi tht nghip l ngi trong tui lao ng ang tm kim vic lm nhng cha tm kim c Ngi ngoi lc lng lao ng: Ngi ngoi lc lng lao ng l nhng ngi trong tui lao ng bao gm ngi i hc, ngi ni tr, m au khng sc kho lao ng, ngi b tc quyn lao ng, nhng ngi khng mun tm kim vic lm vi nhng l do khc nhau Ngi ngoi tui lao ng: L tr em cha n tui lao ng, ngi gi ngh hu. Hin Php Vit Nam quy nh tr em di 16 tui khng c tham gia lao ng, ngi Nam ln hn 60 tui, n ln hn 55 tui l ht tui lao ng. Tr mt s ngh nghip v iu kin nht nh tui ngh hu c th c ko di. 135

Chng 7: Tht nghip v lm pht 2. T l tht nghip T l tht nghip l (%) s ngi tht nghip so vi tng s ngi trong lc lng lao ng. T l tht nghip l mt ch tiu phn nh khi qut tnh trng tht nghip ca mi mt quc gia. Cng v th m c nhng quan im khc nhau v ni dung v phng php tnh ton. 3. Tht nghip l mt hin tng cn c phn loi hiu r v tnh trng tht nghip. nhn chung tht nghip c th c phn loi theo cc tiu thc ch yu sau y - Phn loi tht nghip theo hnh thc tht nghip - Phn loi theo l do tht nghip. - Phn loi theo ngun gc tht nghip - Tht nghip t nguyn v khng t nguyn - Tht nghip t nguyn: ch nhng ngi t nguyn khng mun lm vic do vic lm v mc lng tng ng cha ph hp vi mong mun ca mnh. Gi thit ny l c s xy dng hai ng cung lao ng. - Tht nghip khng t nguyn: l loi tht nghip thng do tng cu suy gim dn n thiu vic lm v tht nghip 4. T l tht nghip t nhin: T l tht nghip t nhin l t l tht nghip khi th trng lao ng t cn bng ti im (E) 5. Cc nhn t nh hng ti tht nghip t nhin c chia lm 2 nhm nhn t c bn l: Khong thi gian tht nghip v tn s tht nghip - Khong thi gian tht nghip - Tn s tht nghip 6. H thp t l tht nghip - Cc bin php i vi tht nghip t nhin - Cc bin php i vi tht nghip chu k (tht nghip thiu cu) 7. Khi nim v lm pht Lm pht xy ra khi mc gi c chung thay i. Khi mc gi tng ln c gi l lm pht, khi mc gi gim xung c gi l gim pht. Vy lm pht l s tng ln ca mc gi c trung bnh theo thi gian. 8. Ch s gi tiu dng phn nh s bin ng gi c ca mt gi hng ho v dch v tiu biu ca nn kinh t trong mtthi k no IP = ip. d Trong : IP: Ch s gi c ca gi hng ho ip: Ch s gi c ca tng loi hng, nhm hng d: T trng mc tiu dng ca tng loi Nhm hng trong gi s c d = 1 n phn nh c cu tiu dng ca x hi 9. Ch s gi c sn xut phn nh s bin ng gi c ca u vo, thc cht l s bin ng ca chi ph sn xut. Xu hng bin ng gi chi ph tt yu s tc ng n xu hng bin ng hng ho trn th trng 136

Chng 7: Tht nghip v lm pht 10. T l lm pht l thc o ch yu ca lm pht trong mt thi k, Quy m v bin ng ca n phn nh quy m v xu hng lm pht. T l lm pht c tnh nh sau :
g p =[ Ip I p1 1]*100%

11. Quy m lm pht: Ngi ta thng chia lm pht thnh ba loi mc ca t l lm pht l lm pht va phi, lm pht phi m, siu lm pht 12. Tc hi ca lm pht - Tc tng gi c thng khng ng u gia cc loi hng. - Tc tng gi v tng lng cng xy ra khng ng thi. - Phn phi li thu nhp v ca ci mt cch ngu nhin gia cc c nhn, tp on v cc giai tng trong x hi, c bit vi nhng ai gi nhiu ti sn c gi tr danh ngha c nh (v d tin mt) v nhng ngi lm cng n lng. - C nhng bin dng v c cu sn xut v vic lm trong nn kinh t c bit khi lm pht tng nhanh cng vi s bin i mnh m ca gi c tng i. C nhng doanh nghip, ngnh ngh c th pht ln v tri li cng c nhng doanh nghip v ngnh ngh suy sp, thm ch phi chuyn hng sn xut kinh doanh. 13. Cc l thuyt v lm pht Lm pht l s tng gi chung ca ton b nn kinh t, v cc yu t a n tng gi li rt a dng v phc tp v mc tc ng ca chng c th rt khc nhau tu thuc vo c im c th ca mt nn kinh t trc v trong qu trnh xy ra lm pht. V vy c th khi qut mt s l thuyt v quan im nhm l gii nhng nguyn nhn gy ra v duy tr thc y lm pht. - Lm pht cu ko. - Lm pht chi ph y - Lm pht d kin - Lm pht v tin t - Lm pht v li sut 14. Lm pht v tht nghip l hai cn bnh ca nn kinh t th trng. Liu chng c mi quan h nh i trong ngn hn, di hn cho ti nay vn cha thy c mi lin h no - ng Phillips ban u c dng Trong : gp = t l lm pht U = t l tht nghip thc t U* = t l tht nghip t nhin - ng Phillips m rng gp = gpe - (u - u*) Trong : gpe l t l lm pht d kin 137 [2] gp = - (u - u*) [1]

Chng 7: Tht nghip v lm pht ng ny cho thy, khi tht nghip bng t l t nhin th lm pht bng t l d kin. Nu tht nghip thc t cao hn t l t nhin th lm pht thp hn t l d kin. - ng Phillips di hn Trong di hn t l lm pht thc t bng t l lm pht d kin, ngha l: 0 = - (u - u*) Hay l u = u* [3]

Nh vy t l tht nghip thc t lun bng t l t nhin (xt v mt di hn) cho d t l lm pht thay i nh th no. Vy trong di hn lm pht v tht nghip khng c mi quan h vi nhau. 15. Cc bin php khc phc lm pht, trong lch s ca mnh cc nc trn th gii u tri qua lm pht vi nhng mc khc nhau. Nhng nguyn nhn lm pht u c im chung, nhng mi nn kinh t u c nhng c im ring bit nn lm pht ca mi nc li mang tnh cht trm trng v phc tp khc nhau, thot khi lm pht, chin lc chng lm pht ca mi quc gia khng th khng xt n nhng c im ring bit ca mnh. Nu khng tnh n nhng ci ring ca mi nc th gii php chung c la chn thng l: - i vi mi cuc siu lm pht v lm pht phi m hu nh u gn cht vi s tng trng nhanh chng v tin t, c mc thm ht ngy cng ln v ngn sch v c tc tng lng danh ngha cao. - i vi lm pht va phi mun kim ch v y t t xung mc thp hn cng i hi p dng cc chnh sch ni trn. Tuy nhin, v bin php trn ko theo s suy thoi v tht nghip - mt ci gi t - nn vic kim sot tin t v chnh sch ti kho tr n phc tp v i hi thn trng. - Cc quc gia thng chp nhn lm pht mc thp v x l nh hng ca n bng vic ch s ho cc yu t chi ph nh tin lng, li sut, gi vt t l cch lm cho s thit hi ca lm pht l t nht.

CU HI V BI TP
CU HI L THUYT 1. Tht nghip l g? dng ra v dng vo tht nghip bao gm nhng i tng no? 2. Hy trnh by cc loi tht nghip theo ngun gc tht nghip v cc bin php khc phc tht nghip 3. 4. 5. 6. 7. 138 Hy s dng th ca th trng lao ng biu din v phn tch cc loi tht nghip. T l lm pht l g? nu cch xc nh t l lm pht Hy trnh by cc nguyn nhn dn n lm pht Nu tc hi ca lm pht d kin v khng d kin Hy trnh by mi quan h gia lm pht v tht nghip

Chng 7: Tht nghip v lm pht HY LA CHN CU TR LI NG V GII THCH 8. Lc lng lao ng l: a. Bao gm tt c mi ngi c kh nng lao ng b. Khng bao gm nhng ngi ang i tm vic c. L tng s ngi ang c vic lm v tht nghip d. Khng bao gm nhng ngi tm thi mt vic e. L tng dn s hin c ca mt nc 9. Gi s trong nc c dn s l 20 triu ngi, tm triu ngi c vic lm, v 1 triu ngi tht nghip th lc lng lao ng s l: a. 11 triu ngi b. 20 triu ngi c. 9 triu d. 8 triu e. 1 triu 10. Nhng ngi no sau y c coi l tht nghip: a. Mt ngi ang lm vic nhng mun c ngh vic vo cui thng trc khi cuc iu tra v tht nghip trong thng kt thc b. Mt sinh vin ang tm kim vic lm thm sut c thng qua c. mt ngi ang tm vic, nhng li quyt nh thi khng tm vic na do thy cha c k nng lao ng thch hp d. Mt ngi mi b vic v ang np h s tuyn dng vo mt cng vic mi. 11. T l tht nghip c nh ngha l; a. S ngi tht nghip chia cho s ngi c vic lm b. S ngi c vic chia cho dn s ca nc c. S ngi tht nghip chia cho dn s ca nc d. S ngi tht nghip chia cho tng s ngi c vic v ngi tht nghip. 12. Lm pht c hiu l s tng ln lin tc ca a. Gi c ca mt s hng ho thit yu b. Tin lng tr cho cng nhn c. Mc gi chung d. L GDP danh ngha e. Tng tr cp tht nghip 13. Nu mc gi tng nhanh hn thu nhp ca bn v mi th khc vn nh c th mc sng ca bn s: a. Gim b. Tng c. Khng i d. Ch khng thay i khi gi c hng nm tng ln vi cng mt mc e. Ch tng nu t l lm pht thp. 139

Chng 7: Tht nghip v lm pht 14. Nu t l lm pht ln hn li sut danh ngha, th li sut thc t s a. Ln hn khng 15. ng Phillips biu din: a. Mi quan h gia mc tin lng v mc tht nghip b. Mi quan h gia mc gi v mc tht nghip c. Mi quan h gia mc tng gi v t l tht nghip d. Mi quan h gia s thay i ca t l lm pht v s thay i ca t l tht nghip. e. Khng phi cc cu trn. b. Bng khng c. Khng m d. Nh hn khng

140

Chng 8: Kinh t v m ca nn kinh t m

CHNG VIII: KINH T V M CA NN KINH T M

GII THIU
Trong nhng chng trc, phn ln vic nghin cu c gii hn trong nn kinh t ng vi ba tc nhn kinh t: H gia nh (ngi tiu dng), doanh nghip (ngi sn xut) v Chnh ph. Chng ny chng ta nghin cu nn kinh t m vi s xut hin thm mt tc nhn kinh t na - l ngi nc ngoi. Ngi nc ngoi tham gia vo nn kinh t vi vai tr l ngi s dng hng ho, dch v v cng l ngi cung cp cc hng ho v dch v cho nn kinh t. By gi cc mi quan h kinh t ca mt quc gia khng ch b hp trng phm vi lnh th kinh t ca quc gia na m c s giao lu, m rng trn ton th gii. Hot ng sn xut kinh doanh ca quc gia ny c s ph thuc nht nh vo hot ng sn xut kinh doanh ca quc gia khc. Nhng qua cc l thuyt v thng mi quc t chng minh rng, c giao lu kinh t, th quc gia no cng c li, c iu l quc gia no c li nhiu hn, quc gia no th c li t hn. Trong chng ny chng ta i phn tch s tc ng ca nn kinh t th gii ti nn kinh t trong nc. T la chn chnh sch kinh t v m thch hp trong iu kin nn kinh t m. Ni dung ca chng gm bn phn: - Phn mt trnh by nguyn tc c bn c s cho vic tin hnh thng mi gia cc nc. l nguyn tc li th so snh. - Phn hai nghin cu cc cch thc m v c cu ca cn cn thanh ton quc t. - Phn ba cp n t gi hi oi v h thng ti chnh quc t. - Phn bn phn tch tc ng ca cc chnh sch kinh t v m ch yu n t gi hi oi v tc ng ca t gi hi oi n sn lng v vic lm. Khi nghin cu chng ny ngi hc cn phi nm c cc vn l thuyt v bi tp theo cc vn sau: - Xc nh li th so snh ca vic sn xut hai sn phm gia hai quc gia, bit chi ph sn xut ca tng loi sn phm - Phn tch tnh hnh cn cn thng mi v cn cn thanh ton vi cc khon vng lai v t bn - Phn tch cc nhn t lm bin ng t gi hi oi - Phn tch s khc nhau gia li sut danh ngha v li sut thc t - Chnh sch ti kho v chnh sch tin t c hiu qu trong cc ch t gi hi oi. 141

Chng 8: Kinh t v m ca nn kinh t m

NI DUNG
8.1. LI TH TUYT I V LI TH SO SNH TRONG THNG MI QUC T Thng mi quc t xut hin t lu v ngy cng tr nn phong ph, a dng. gii thch c s kinh t ca thng mi quc t, ngi ta thng chia lm hai trng hp: 8.1.1. Li th tuyt i Trng hp th nht, thng mi quc t xut hin v cc nc c iu kin sn xut rt khc nhau: t ai, ti nguyn thin nhin, t bn, k thut, iu kin kh hu V iu kin sn xut khc nhau, mi nc chuyn mn ho sn xut nhng mt hng m mnh c th sn xut i vi h vic sn xut l c li hn. Li th tuyt i: Khi mt t nc c th sn xut mt mt hng vi chi ph thp hn nc khc, th nc c li th tuyt i trong vic sn xut mt hng . Tuy nhin, trng hp th hai, ph bin hn l phn ln thng mi din ra gia nhng nc kh ging nhau v iu kin sn xut. Thng mi vn din ra khi mt nc no , sn xut tt c cc mt hng r hn so vi nc khc cng nh gia mt nc c nng sut thp hn vi nc c nng sut cao hn. V sao li nh vy? 8.1.2. Li th so snh L thuyt li th so snh s tr li cu hi . L thuyt ny do nh kinh t hc ngi Anh D.Ricardo t nn mng u tin . L thuyt li th so snh khng nh rng, nu mt nc c li th so snh trong mt s sn phm v km li th so snh trong mt s sn phm khc th nc c li trong chuyn mn ho v thng mi quc t. Thng mi quc t ch yu ph thuc vo li th so snh ch khng phi ch ph thuc vo li th tuyt i. Vy li th so snh l g? Mt nc c li th so snh trong vic sn xut mt mt hng nu nc c chi ph sn xut tng i (hay chi ph c hi) v mt hng thp hn so vi nc khc. V d n gin: gi s c hai nc A v B sn xut hai mt hng X (ti vi) v Y (qun o). Gi s tip rng chi ph sn xut hai mt hng quy i ra thnh chi ph v lao ng. Bng 8.1 cho bit chi ph lao ng (gi cng) sn xut mt n v sn phm X v Y ca hai nc ni trn. Bng 8.1 cho thy: Nc A c li th tuyt i v sn xut c hai mt hng X v Y. Nu so snh chi ph sn xut mt hng X th nc A sn xut r hn nc B hai ln, cn mt hng Y - 4/3 ln. Tuy vy, nc B li c li th so snh v mt hng Y (qun o), cn nc A c li th so snh v mt hng X (ti vi).

142

Chng 8: Kinh t v m ca nn kinh t m Bng 8.1 Sn phm Nc A X (ti vi) Y (qun o) 6 3 Hao ph lao ng Nc B 12 4

Bng 8.2 so snh chi ph tng i - hay l chi ph c hi sn xut hai mt hng ca hai nc. Bng 8.2 Sn phm Nc A X (ti vi) Y (qun o) nc A - sn xut thm 1 ti vi, phi hy sinh hai b qun o. Ngc li sn xut thm 1 b qun o, phi hy sinh mt na chic ti vi. nc B - sn xut thm mt ti vi, phi hy sinh 3 b qun o. Ngc li, sn xut thm mt b qun o, phi hy sinh 1/3 chic ti vi. Nh vy, nc A c chi ph c hi sn xut ti vi thp hn nc B, cn nc B c chi ph c hi sn xut qun o thp hn nc A. Nguyn tc li th so snh ch ra rng, nu thng mi c tin hnh mt cch t do th nc A c th chuyn mn ho sn xut ti vi i ly qun o do nc B sn xut. Ngc li nc B s c li nu chuyn mn ho sn xut qun o i ly ti vi ca nc A. Sau khi c thng mi, c hai nc cng c li. Thng mi s lm tng kh nng tiu dng ca mi nc v tng kh nng sn xut ca th gii. Nh vy, thng mi quc t thc y phn cng lao ng v hp tc hai bn cng c li. Thng mi t do m ca to iu kin cho mi nc m rng kh nng sn xut v tiu th ca mnh, nng cao sn lng v mc sng ca ton th gii. Song trong thc t, bo v nn sn xut ni a ca mi nc, chng li hng nhp, to thm vic lm cho dn c, nhiu nc theo ui cc chnh sch thu quan, quy nh hn ngch v a ra cc hng ro phi thu quan khc. vn l cuc u tranh dai dng gia nhng quan im khc nhau trong chnh sch kinh t v m, c lin quan n ngoi thng. Xu hng chung hin nay l hnh thnh cc khu vc kinh t rng ln trn th gii. Thay v vic to nn hng ro 143 2 (qun o) (ti vi) Chi ph c hi Nc B 3 (qun o) 1/3 (ti vi)

Chng 8: Kinh t v m ca nn kinh t m thu quan gia cc nc vi nhau, cc thnh vin ca khu vc thng nht to dng nhng hng ro thu quan khu vc bo v li ch ca cc nc trong khi ca mnh. 8.2. CN CN THANH TON QUC T Cn cn thanh ton quc t l mt bn kt ton tng hp ton b cc lung bun bn hng ho v dch v, cc lung chu chuyn vn v ti sn gia cc cng dn v Chnh ph mt nc cn li trn th gii. Cn cn thanh ton quc t c hnh thc nh mt ti khon, gm bn c v bn n. Quy tc x l vic ghi vo bn c hay bn n ca bt k khon mc no l xt hot ng bun bn c mang li ngoi t cho t nc hay khng. Mt hot ng c ghi vo bn c nu n mang tnh cht xut khu, thu ngoi t. Ngc li, mt hot ng mang tnh cht nhp khu, tiu tn ngoi t, gi l khon n v c ghi vo bn n. Cn cn thanh ton c hai ti khon ch yu: Ti khon thanh vng lai v ti khon t bn. Ti khon vng lai ghi chp cc lung bun bn hng ho v dch v cng nh cc khon thu nhp rng khc t nc ngoi. Ti khon ny bao gm hai khon mc ln: - Khon mc hng ho cn gi l thng mi hu hnh - Khon mc dch v (cn gi l thng mi v hnh). Bao gm cc hot ng xut v nhp khu dch v vn ti, du lch, ngn hng Hai khon mc ny to nn cn cn thng mi, cn gi l xut khu rng (X - IM = NX) cp chng 4. Tuy vy, ti khon vng lai trong cn cn thanh ton, ngoi cn cn thng mi cn bao gm khon mc nh khc l cc thu nhp rng v ti sn (li sut, li nhun, li nhun c phn) ca cng dn nc , cng nh cc khon vin tr cho nc ngoi hoc nhn ca nc ngoi, cc t chc quc t. Nu chnh lch gia cc khon xut khu vi cc khon nhp khu hng ho dch v cng vi thu nhp rng t nc ngoi mang du cng (+) ta c thng d ti khon vng lai. iu ny c ngha l s thu t bun bn hng ho v cc khon thu nhp chuyn nhng t nc ngoi ln hn s chi ca ti khon . Ti khon vn ghi chp cc giao dch trong t nhn hoc Chnh ph cho vay v i vay v phn ln thc hin di dng mua hay bn ti sn - ti sn ti chnh hoc ti sn thc. Cn cn thanh ton l tng cc ti khon vng lai v ti khon vn. Nu mt trong hai ti khon l c v ti khon kia l n vi cng mt quy m th cn cn thanh ton bng khng (= 0). Nu c hai ti khon vng lai v vn l n th cn cn thanh ton l n. iu ny ni ln rng t nc chi tiu nhiu ngoi t hn l thu c ngoi t. Cn cn thanh ton b thm ht. Trng hp ngc li, cn cn thanh ton l thng d. Trong mt nn kinh t t do vi h thng t gi hi oi hon ton linh hot th cn cn thanh ton lun cn bng. S thm ht ca ti khon vng lai s c b p bi thng d ca ti khon vn v ngc li. 144

Chng 8: Kinh t v m ca nn kinh t m Tuy nhin, trong mt nn kinh t duy tr h thng hi oi c nh, cn cn thanh ton c th khng cn bng. Thm ht hoc thng d cn cn thanh ton s dn n thay i cung cu trn th trng ngoi hi. Bng 8.3 tng hp cc trnh by v cn cn thanh ton ni trn. Bng 8.3 CN CN THANH TON 1. Ti khon vng lai - Xut, nhp khu hng ho - Xut, nhp khu dch v - Vin tr v thu nhp rng. 2. Ti khon t bn - T nhn - Chnh ph 3. Cn cn thanh ton - Thng d (+) - Thm ht (-) 4. Kt ton chnh thc. gi cho t gi hi oi khng i, ngn hng Trung ng phi can thip bng cch mua hoc bn d tr ngoi t trn th trng ngoi hi. Hot ng ca ngn hng Trung ng (Nh nc) phn nh vo cn cn thanh ton thng qua khon mc kt ton chnh thc. Cn cn thanh ton l mt ti liu ht sc quan trng phn tch nhng bin i kinh t v m trong nn kinh t m. S thm ht hay thng d ca cn cn thanh ton s nh hng n cung cu ngoi t trn th trng ngoi hi, do nh hng n s thay i ca t gi hi oi. 8.3. T GI HI OI V H THNG TI CHNH QUC T 8.3.1. T gi hi oi v th trng ngoi hi 8.3.1.1. T gi hi oi T gi hi oi l gi c ca mt n v tin t ca mt nc tnh bng s n v tin t ca mt nc khc. Thng thng, thut ng t gi hi oi c ngm hiu l s lng n v tin ni t cn thit mua mt n v ngoi t. Ring M v Anh thut ng ny li c s dng theo ngha ngc li: S n v ngoi t cn thit mau mt ng o la hoc ng bng Anh. V d: T gi hi oi ng phrng Php c cng b Php l 2FF/DM, trong khi cng t gi ny CHLB c l 0,33 DM/FF. Cn t gi hi oi ca ng bng Anh thng cng b, chng hn, 1,25 USD/Bng, hoc ca ng l M: 250 Yn/USD. 145

Chng 8: Kinh t v m ca nn kinh t m Vit Nam, t gi hi oi ng Vit Nam do ngn hng ngoi thng cng b l theo thng l quc t: S n v tin ng Vit Nam cn thit mua mt n v tin nc ngoi: chng hn 15920/USD. trnh nhm ln khi phn tch, chng ti quy c s dng k hiu sau: e - T gi hi oi ca ng ni t tnh theo ng tin nc ngoi. E - T gi hi oi ca ng ngoi t tnh theo ng ni t. V d: e - Ca ng Vit Nam tnh theo USD l 1/15920 hay E = 15920/ USD. Di y, hy xem xt t gi hi oi c xc nh nh th no trn th trng ngoi hi. 8.3.1.2. Cung v tin v cu v tin trong cc th trng ngoi hi (1) Cu v tin C cu v tin ca nc A trn th trng ngoi hi khi dn c t cc nc khc mua hng ho v dch v c sn xut ti nc A. Cc hng sn xut v nhng ngi lm cng sn xut ra hng ho phi c chi tr bng tin ca nc A, iu ny i hi nhng ngi mua l ngi nc ngoi phi mua tin trn th trng ngoi hi. Mt nc xut khu cng nhiu th cu i vi ng tin nc cng ln trn th trng ngoi hi. ng cu v mt loi tin l hm ca t gi hi oi ca n (mt lng tin khc m n v tin y c th trao i c hay gi ca ng tin y trn th trng ngoi hi) c xung pha bn phi; t gi hi oi cng cao th hng ho ca nc y cng tr nn t hn i vi nhng ngi nc ngoi v cng t hng ho c xut khu hn. Phng tin thanh ton quc t v tin d tr: Ring vi mt s nc c ng tin mnh, cn dng cho cc giao dch dng lm tin d tr ti cc ngn hng cc nc khc. C th l: ng la M, ng mc c, ng yn Nht bn, ng phrng Thu S v ng bng Anh. Nhng nhu cu ny y cu v nhng ng tin ny vt ln trn mc pht sinh do cc hot ng thng mi ca ring cc nc y, trn th trng ngoi hi ca chng. (2) Cung v tin Tin ca mt nc c cung ng ra cc th trng ngoi hi khi nhn dn trong nc mua hng ho v dch v c sn xut cc nc khc. nhn dn nc A mua c cc sn phm xut ra nc B h phi mua mt lng tin ln ca nc B, bng vic dng tin ca nc A tr. Lng tin ny ca nc A khi y bc vo th trng tin t quc t. Mt nc nhp khu cng nhiu th ng tin ca nc y c a vo th trng quc t cng nhiu. ng cung v tin c xc nh ch yu thng qua cc lc lng th trng ca cung v cu. Bt k ci g lm tng cu v mt ng tin cc th trng ngoi hi hoc lm gim cung ca n u c xu hng lm cho gi tr quc t (t gi hi oi) ca n tng ln. Bt k ci g lm gim cu v mt ng tin hoc lm tng cung ng tin y trn cc th trng ngoi hi s c xu hng lm cho gi tr ca n gim xung. 146

Chng 8: Kinh t v m ca nn kinh t m (3) Cc nguyn nhn ca s dch chuyn cc ng cung v cu v tin trn th trng ngoi hi. C nhiu nguyn nhn dn n s dch chuyn ng cung - cu tin t trn th trng ngoi hi. Cc nguyn nhn ch yu l: + Cn cn thng mi: Trong cc iu kin khc khng i nu nhp khu ca mt nc tng th ng cung v tin ca nc y s dch chuyn sang pha phi. + T l lm pht tng i: Nu t l lm pht ca mt nc cao hn t l lm pht ca nc khc th nc s cn nhiu tin hn mua mt lng tin nht nh ca nc kia. iu ny lm cho ng cung tin dch chuyn sang phi v t gi hi oi gim xung. + D tr v u t ngoi t: u c c th gy ra nhng thay i ln v tin, c bit trong iu kin thng tin lin lc hin i v cng ngh my tnh hin i c th trao i tr tin t mi ngy. + S vn ng ca vn: Khi ngi nc ngoi mua ti sn ti chnh, li sut c nh hng mnh. Khi li sut ca mt nc tng ln mt cch tng i so vi nc khc th cc ti sn ca n to ra t l tin tin li cao hn v c nhiu ngi dn nc ngoi mun mua cc ti sn y. iu nay lm cho ng cu v tin ca nc dch sang phi v lm tng t gi hi oi ca n. y l mt trong nhng nh hng quan trng nht ti t gi hi oi cc nc pht trin cao. Trn y l 4 nguyn nhn c bn gy nn s e dch chuyn cc ng cung cu trn th trng (USD) ngoi hi. S dch chuyn ny n lt n s gy nn nhng dao ng ca t gi hi oi. V nh mt phn ng dy chuyn, nhng bin ng ca t gi e0 hi oi li tc ng n nn kinh t trong nc. Mc tip theo sau s nghin cu su hn tc ng ca t gi cc cn bng trong nc. 0 Q0

Q ()

Hnh 8.1 Th trng ngoi hi ca ng Vit Nam vi ng o la M 8.3.2. Vai tr ca t gi hi oi v mi quan h gia t gi hi oi v cn cn thanh ton. Phn trn nghin cu khi nim v s hnh thnh t gi hi oi trn th trng ngoi hi. Mt cu hi c t ra l: V sao cc Nh nc li quyt nh can thip vo th trng ngoi hi? T gi hi oi c vai tr nh th no trong vic xc nh sn lng, gi c, vic lm? lm r vn cn cn thanh ton ni chung. Nh bit, cn cn thng mi, hay xut khu rng c xc nh theo cng thc: NX = X - IM (8.1) T (8.1) ta thy cn cn thng mi thng d khi xut ln hn nhp (X>IM) v thm ht khi nhp khu ln hn xut khu (IM>X). 147

Chng 8: Kinh t v m ca nn kinh t m T gi hi oi l yu t quan trng nh hng n xut khu rng (NX). Tht vy: T gi hi oi tc ng n kh nng cnh tranh ca cc sn phm trn th trng quc t. Mt khi gi c sn phm ni a r tng i so vi sn phm cng loi trn th trng th kh nng cnh tranh tng ln, xut khu do c xu hng tng ln. Kh nng cnh tranh (v gi c) ca mt loi sn phm ca mt nc so vi sn phm cng loi sn xut ti nc ngoi c xc nh theo cng thc: kh nng cnh tranh: E. P0/P (8.2). Trong : P0 -Gi sn phm nc ngoi tnh theo ngoi t (v d ng la). P - Gi sn phm cng loi sn xut trong nc tnh theo ng ni t (v d ng Vit Nam). E - T gi hi oi ca ng tin nc ngoi tnh theo ng ni t (v d t gi ng la tnh theo tin Vit Nam). Vi P v P0 khng i, khi E tng, E.P0 tng. Gi ca sn phm nc ngoi tr nn t tng i so vi gi sn phm trong nc. Gi sn phm trong nc tr nn r tng i so vi gi sn phm nc ngoi. Sn phm trong nc do c kh nng cnh tranh cao hn. Xut khu s tng nhp khu gim i t ra l trong ngn hn. Kh nng cnh tranh cn gi l t gi hi oi thc t. T gi ny ph thuc vo t gi danh ngha (E) v mi quan h gia gi c tng i gia hai nc (P0/P). Trong chng 2 chng ta bit rng tng cu trong iu kin nn kinh t m bng: AD = C + I + G + NX (8.3) Vy khi NX tng, tng cu s tng ln v sn lng cn bng cng tng ln v ngc li. Nh vy, s thay i t gi hi oi danh ngha v do t gi hi oi thc t s tc ng n cn cn thng mi (hay xut khu rng), do tc ng n sn lng, vic lm, gi c. Hy m rng tc ng ca t gi hi oi i vi cn cn thanh ton. y c mi quan h gia li sut v t gi hi oi. Khi li sut tng ln, ng ni t tr nn c gi tr hn, t gi hi oi ca ng ni t do tng ln, trong iu kin vn vn ng mt cch t do th vn nc ngoi s trn vo th trng trong nc, gi nh cn cn thng mi l cn bng th cn cn thanh ton s c thng d. Ngc li, nu t gi hi oi ca ng tin trong nc gim, cn cn thanh ton s thm ht. Nh vy, t gi hi oi l bin s rt quan trng, tc ng n cn cn thng mi v cn cn thanh ton, do tc ng n sn lng, vic lm cng nh s cn bng ca nn kinh t ni chung. Chnh v vy, mt s nc trn th gii vn cn duy tr ch t gi hi oi c nh, cn phn ln cc nc theo ui chnh sch t gi hi oi th ni c qun l nhm gi cho t gi hi oi ch bin ng trong mt phm vi nht nh, n nh v pht trin nn kinh t. Phn tip theo s nghin cu cc h thng t gi khc nhau trn th gii. 8.3.3. Cc h thng tin t quc t. C nhiu h thng c dng thit lp t gi hi oi nh: H thng t gi c nh h thng t gi th ni v cc t gi th ni c qun l. 148

Chng 8: Kinh t v m ca nn kinh t m 8.3.3.1. H thng t gi c nh: Bretton Woods (1944-1971) Gn cui th chin th II mt hi ngh a quc gia c t chc Bretton Woods New Hampshies (M) hoch nh mt h thng cc t gi hi oi c trt t thun li cho lung thng mi t do. H thng ny c cc yu t sau: - Gi c vng c c nh l 35 la M mt Ounce. Ngha l gi tr ca ng la M c c nh theo vng. - Tin ca cc nc tham gia h thng c c nh theo ng la M, cc ngn hng Trung ng ca nhng nc ny c trch nhim duy tr cc t gi hi oi ca h bng vic mua v bn la trn th trng ngoi t. - Qu tin t quc t (IMF) c hnh thnh qun l h thng ny v lm mt s chc nng ca ngn hng Trung ng quc t. Cc chc nng ca IMF trong h thng ny l: m bo rng cc nc duy tr cc t gi hi oi nh tho thun cho cc ngn hng Trung ng tham gia qu ny vay tin, khi d tr ca h khng cn mua hoc bn lng tin la h tr cc t gi hi oi ca h na: bn bc vi cc nc tham gia v nhng thay i trong cc t gia hi oi ca h. Song h thng ny vp phi mt s kh khn: (+) D tr khng tng xng: quy m thng mi quc t tng ln nhanh chng trong nhng nm 1950 v 1960 gy nn nhng vn ng tin t ln. iu ny i hi cc ngn hng Trung ng phi mua v bn la nhiu ln nhm duy tr cc t gi hi oi tho thun. Mt s ngn hng nhn thy rng d tr v la v vng hin ti l khng xng duy tr t gi c nh. (+) Cch iu chnh t gi hi oi theo xu hng lu di: Cc t l tng trng v xut khu v nhp khu cng nh t l lm pht rt khc nhau gia cc nc gy nn nhng thay i di hn v gi tr tng i ca tin t. Nhiu nc ngh IMF thay i cc t gi hi oi ca h. (+) Cc cuc khng hong mang tnh u c: khi r rng mt ng tin c nh gi qu cao hoc qu thp so vi t gi hin ti ca n th cc nh u c s mua hoc bn nhng lng tin ln theo d on ca h v s thay i t gi hi oi. Ngn hng Trung ng s phi chi tiu nhng lng tin ngoi t ln nhm c gng duy tr t gi c nh cho ti khi n c thay i. Vo nm 1971 cc nc khng cn kh nng m bo rng nhng ng la M c th chuyn i thnh vng v thng 8 nm 1971 Chnh ph M buc phi xo b ch bn v vng ca ng USD. 8.3.3.2. H thng t gi hi oi th ni (linh hot) Nguyn l ca h thng ny l: Cho php cc t gi hi oi c xc nh hon ton bi cc lc lng cung v cu ca th trng, nhng khng c s can thip no ca Chnh ph. V mt l thuyt, cc t gi cn iu chnh mt cch t ng theo nhng thay i trong lm pht, trong cn cn thng mi v cc ngun vn v duy tr s ngang bng ca sc mua sao cho c 149

Chng 8: Kinh t v m ca nn kinh t m th mua c mt lng hng nht nh t cng mt lng tin ca mt trong hai nc (v d: nu 1 chai ru Vang gi 15 la M v 45 phrng Php th t gi hi oi s l 3 phrng mt la). T nm 1971 M v mt s nc khc cho php tin ca h th ni hon ton hoc phn ln. Mc du vy h thng t gi hi oi th ni vn gp phi nhng kh khn: Trc nm 1971 nhiu nh kinh t ng h vic cc t gi hi oi th ni t do v d tnh rng cc t gi s tng i n nh v u t s gi chng st vi s ngang bng ca sc mua. Trong thc t cc t gi chao o rt mnh v tch ri khi s ngang bng ca sc mua trong nhng thi k di, l do l: - C nhng s vn ng v vn do nhng khc bit v li sut trong cc nc gy ra. Cc mc tiu ca chnh sch trong nc lm cho cc nc theo ui nhng chnh sch tin t khc nhau, chng lm li sut thc t khc nhau v lm cho nhng lung vn ln chy vo cc nc c li sut cao, y t gi hi i ca nc ny ln bt k cc iu kin thng mi. - u c tin t quc t cng dn ti vic tng v gim kh ln cc t gi hi oi v nhng thay i ny khng lin quan ti cc iu kin thng mi. - S thay i v c cu trong v gia cc nn kinh t. Cc gi tr tng i ca nhiu hng ho thay i cng vi s pht trin ca ngnh cng nghip mi v s suy gim ca nhng ngnh c lm cho gi tr trao i thc t thay i so vi cc gi tr d kin thng qua s ngang bng v sc mua. 8.3.3.3. H thng t gi th ni c qun l (khng thun nht). Mt h thng t gi th ni c qun l (hay khng thun nht) l mt h thng trong t gi hi oi c php thay i ph hp vi iu kin th trng, nhng i khi Chnh ph can thip vo ngn nga khng cho n vn ng ra ngoi cc gii hn nht nh. Mt s nc chp nhn v thc hin mt khi tin t trong h tm cch duy tr nhng t gi c nh vi cc ng tin ca nhng nc thuc khi, nhng li cho php c khi thay i cng vi cc lc lng th trng mt cch tng i vi cc nc bn ngoi khi. V d in hnh nht l h thng tin t chu u (EMS). Cc h thng ny gp phi nhng kh khn tng t dn ti s kt thc h thng Pretton Woods nh: d tr khng tng xng, cn c s iu chnh thng xuyn, cc cuc khng hong mang tnh u c. Cui cng, vo ma thu nm 1992, h thng tin t chu u (EMS) sp do p lc d tr khng l ca ng bng Anh. l s gim xung ca gi tr ngang bng sc mua do c nhng s di chuyn ln v t bn vo nc c, ni m li sut cao gp i. Cc ngn hng Trung ng v cc B trng ti chnh hu ht cc nc u c mt h thng t gi hi oi n nh hn nhng vn khng c s nht tr v vic n s hot ng ra sao. Hai trong nhng gii php l: (1) Quyn rt vn c bit (SPRS): nm 1969 IMF to ra cc ti sn d tr n nh gi hi oi. 150

Chng 8: Kinh t v m ca nn kinh t m (2) Hi ng tin t chu u: Vic thnh lp Hi ng tn t chu u c nhiu nh kinh t v lnh o chu u ng h, nhng hin nay vn cha c kh nng thnh hin thc v cc nhu cu trong nc v chnh sch tin t ca cc nc trong Hi ng ang c nhiu mu thun. Tm li: Vn lp mt h thng ti chnh quc t nh th no cn l cu hi b ng. y l lnh vc nng bng trong h thng kinh t ton cu. Mi nc s ng ph nh th no trong mt th gii y bin ng nh vy? Phn di y s nghin cu tc ng ca cc chnh sch kinh t v m, ch yu l chnh sch ti kho v tin t, trong iu kin c thng mi v giao lu t bn gia cc nc vi nhau trn th gii. 8.4. TC NG CA CC CHNH SCH V M CH YU TRONG IU KIN NN KINH T M Trong chng 4 v 5 chng ta nghin cu c ch tc ng ca chnh sch ti kho tin t trong mt nn kinh t ng trong cc chnh sch ny tc ng vo tng cu, thng qua cc bin kinh t v m: chi tiu Chnh ph, tiu dng, u t, t tc ng n sn lng, gi c v vic lm trong nn kinh t. Phn ny ca chng s xem xt c ch m cc chnh ny tc ng, khi mt nc m ca thng mi t do vi cc nc cn li trn th gii v ng thi cho php nhng mc khc nhau, giao lu cc ngun vn v ti sn ti chnh. Thc ra kh c th ni ti mt c ch chung thng nht cho tt c cc nc trn th gii. Bi v mi nc c mt th ch kinh t ring bit. Chng hn, mt s nc thc hin ch r gi c nh, bo h mu dch, mt s nc khc thc hin ch t gi linh hot, thng mi t do, mt s nc tham gia cc khi kinh t hay cng ng kinh t, mt s nc khc li tng i c lp v khng tham gia mt lin kt kinh t quc t no. V vy, cung cp mt khun kh phn tch c kh nng vn dng c nhiu tnh hung khc nhau chng ta hy nghin cu hai trng hp thng gp sau: - Trng hp h thng t gi hi oi c nh v vi s vn ng hon ton t do ca vn. - Trng hp t gi hi oi linh hot, vi s vn ng hon ton t do ca vn. Lu rng, khi mt nn kinh t nh nh nc ta tham gia vo th trng chung ca th gii, th chnh sch li sut ca chng ta khng nh hng n mc li sut chung ca th gii. Trong mt t nc nh vy, li sut trong nc c xu hng dao ng xung quanh mc li sut ca th gii. Ni cch khc, chng ta gi s rng mc li sut ca th gii l cho trc, k hiu l i* gi s khi li sut trong nc tng ln mc li sut ca th gii (i>i*), s c nhiu cng dn v cc nh u t nc ngoi mun u t vo nc ta c th thu c mt khon tin li cao hn. Mt lung vn s chy vo nc ta cho n khi li sut trong nc cn bng vi mc li sut ca th gii (i = i*). Trng hp ngc li, khi li sut trong nc thp hn li sut ca th gii (i<i*), mt s vn trong nc s khoc o ra i, cho ti khi cn bng v li sut c lp li. m t tnh hung trn chng ta hy s dng ng CM, mt ng song song vi trc honh mc li sut i = i*, b sung vo m hnh IS - LM. 151

Chng 8: Kinh t v m ca nn kinh t m i LM i = i* IS 0 Y Hnh 8.2 M hnh IS LM CM trong nn kinh t m Hnh 8.2 m t cng c phn tch tc ng ca chnh sch ti kho v tin t trong nn kinh t m. Trong : - ng IS biu th cn bng ca th trng hng ho tng ng vi cc t hp li sut - thu thp (i, Y) khc nhau. Trong nn kinh t ng, IS c v cho mt mc gi nht nh vi chi tiu ca Chnh ph (G) v mc thu (T) cho. Khi G v T thay i, ng IS s dch chuyn sang tri hoc sang phi. Trong mt nn kinh t m, s dch chuyn ca ng IS cn ph thuc vo s thay i cn cn thng mi hay l s thay i ca t gi hi oi. - ng LM biu th s cn bng ca th trng tin t, tng ng vi mc cung tin thc t cho (MS). Khi cung tin thc t thay i ng LM s dch chuyn. iu ny s xy ra trong iu kin kinh t m, vn chuyn ng hon ton t do. Tuy nhin, c s khc nhau c bn trong dch chuyn ca ng LM, ty thuc vo t nc chp nhn h thng t gi c nh hay linh hot. Di y, chng ta nghin cu chi tit hn tng trng hp c th. 8.4.1. Tc ng ca chnh sch ti kho v tin t trong mt nn kinh t m vi h thng t gi c nh, vn vn ng hon ton t do. Trong trng hp ny, t gi hi oi c ngn hng Trung ng (NHT) qui nh v gi mt mc c nh cng b. Khi c sc p nng hoc gim t gi hi oi ngn hng Trung ng s dng d tr ngoi t can thip gi cho t gi gi nguyn mc t gi chnh thc. Tuy nhin, v vn chuyn ng hon ton t do, ngn hng Trung ng s khng th cng mt lc ui theo c hai mc tiu n nh t gi hi oi v n nh mc cung tin. Thc vy, khi v mt l do no , li sut trong nc tng ln, vn nc ngoi vo trong nc, nh phn tch trn, gy sc p nng gi ng ni t (e tng). Ngn hng Trung ng phi ng ra mua ngoi t tng d tr vo tng cung ni t trn th trng ngoi hi, nhm gi cho t gi l khng i. Mt khc dn chng trong nc s bn ngoi t i ly ni t mua ti sn trong nc. C hai tc ng u dn n cung tin ni t tng ln. Trong trng hp ny, cung tin tut khi s kim sot ca ngn hng Trung ng, tr thnh mt bin ni sinh. 152 CM

Chng 8: Kinh t v m ca nn kinh t m Nm c din bin ca tnh hung trn, ta d dng phn tich tc ng ca chnh sch ti kho v tin t khi t gi hi oi l c nh. 8.4.1.1. Tc ng ca chnh sch ti kho: Gi s nn kinh t ang cn bng trng thi E. By gi Nh nc quyt nh tng chi tiu ca Chnh ph. Trong thi hn ngn, gi c cha kp thay i tng cu s tng ln. ng IS s dch chuyn sang bn phi n v tr IS, nu nn kinh t l ng, cn bng mi thit lp l E. Tuy nhin, trong nn kinh t, ti E, li sut tng trn mc li sut th gii. Vn vo trong nc. Ngn hng Trung ng can thip bng cch mua d tr ngoi hi, y ni t vo lu thng. Dn chng cng chuyn t ti sn nc ngoi sang ti sn trong nc. Cung tin t thc t tng ln. ng LM dch chuyn sang LM, cn bng mi c thit lp E vi sn lng tng ln, mc li sut cn bng trn ng CM. Nh vy chnh sch ti kho trong trng hp ny c th hn ch thoi lui u t, nh l phi xy ra trong nn kinh t ng, khuyn khch tng sn lng. Tc ng ca chnh sch ti kho trong nn kinh t m mnh hn tc ng ca n trong nn kinh t ng, t ra l v mt ngn hn. Hnh 8.3 m t tnh hung trn. Tuy nhin, trong di hn s tng ln ca tng cu s dn n tng mc gi chung, gim kh nng cnh tranh ca cc sn phm hng ho trong nc, gim xut khu rng, sn lng gim. Qu trnh s tip tc cho n khi trng thi cn bng c (E) c thit lp li. Tuy vy, lc ny cn cn thng mi b thm ht. Thc t l trong iu kin t gi hi oi c nh, vi mc li sut ca th gii cho, chnh sch ti kho khng th t cng lc hai mc tiu: cn bng bn trong v cn bng bn ngoi. 8.4.1.2.Tc ng ca chnh sch tin t. Cng nh trn, gi s nn kinh t ang trng thi cn bng E. Ngn hng Trung ng quyt nh thc hin chnh sch tin t m rng, vi vic tng cung tin danh ngha. Vi mc gi cho, cung tin thc t tng ln, ng LM dch phi n LM. Li sut gim xung di mc li sut ca th gii. Cc nh u t trong nc s tm kim c hi u t nc ngoi. Ngn hng Trung ng phi bn d tr ngoi t gi t gi hi oi khng i. Qu trnh ny ko di cho n khi mc cung tin v li sut tr li mc ban u. i LM E E i=i
*

i LM E CM IS IS Y i=i* E E

LM

LM

E IS IS

CM

Y Hnh 8.3 Tc ng ca chnh sch ti kho m rng trong nn kinh t m

Hnh 8.4 tc ng ca chnh sch tin t m rng trong nn kinh t m 153

Chng 8: Kinh t v m ca nn kinh t m Nh vy, chnh sch tin t r ra km hiu lc so vi nn kinh t ng y tc ng ca s m rng tin t b trit tiu bi lung vn ng ca vn ra nc ngoi do li sut gim i. 8.4.1.3. Tc ng ca chnh sch ph gi tin t. Trong iu kin p dng t gi hi oi c nh th t gi hi oi l mt bin chnh sch. T gi chnh thc c th thay i tu thuc vo quyt nh ca Chnh ph thng qua ngn hng Trung ng. Khi ngn hng Trung ng quyt nh ph gi tin t (ngha l tng E, gim e) th quyt nh s nh hng n cn cn thng mi. Hng xut khu tr nn r mt cch tng i trong th trng nc ch nh. Xut khu do tng ln v nhp khu gim i, v hng ho ca nc thc hin chnh sch ph gi tr nn c kh nng cnh tranh trn th trng quc t. Do cn cn thng mi c ci thin (NX tng), ng IS dch chuyn sang phi, li sut tng ln. Vn chy vo trong nc. Ngn hng Trung ng phi can thip, cng chng mun gi ni t. Cung tin thc t thay i. ng LM dch sang phi. im cn bng mi c thit lp ti E. Nh trong trng hp chnh sch ti kho m rng (xem hnh 8.4). iu khc y l ng IS dch chuyn do tc ng ca cn cn thng mi (NX) ch khng phi do tc ng ca chi tiu Chnh ph (G). Tuy nhin, v mt di hn, cng nh trong trng hp chnh sch ti kho m rng, tc ng ca chnh sch ph gi ng tin s b hn ch, do tng cu tng ln, ko theo gi c cng tng theo. Mt khc, nu mt nc trong khu vc thc hin chnh sch ph gi tin t, iu khng trnh khi l gy tc ng xu n cc nc lng ging. Rt c kh nng l nc ny s phi gnh chu hu qu ca mt phn ng mang tnh cht tr a ca cc nc ln cn. Tuy vy, tng v mt chnh sch ph gi dn ta n suy ngh rng, nu Chnh ph theo ui mt chnh sch nh gi ng ni t qu cao s gy ra tc hi xu cho xut khu rng v do dn n sn lng, gi c v vic lm trong nc. 8.4.2. Tc ng ca chnh sch ti kho v tin t trong nn kinh t m vi h thng t gi linh hot v vn vn ng hon ton t do. Trong trng hp ny t gi hi oi khng cn l mt bin s chnh sch. T gi linh hot c xc nh trn th trng ngoi hi v thay i theo cung cu trn th trng ny. Hn th na, nhng nc th trng pht trin cao, phn ln nhng thay i ca t gi hi oi l do tc ng ca s vn ng t bn gia cc nc, ch khng phi ch do s thay i trong cn cn thng mi. Nh vy, khi mt lung vn t nc ngoi vo trong nc, cu v ng ni t tng ln, t gi hi oi (e) ln cao. S gia tng gi ca ng ni t nh hng trc tip n cn cn thng mi. Hng xut khu tr nn t tng i so vi hng nhp khu. Xut khu do gim i, nhp khu tng ln. Cn cn thng mi b thm ht, ko theo sn lng gim. Nu chnh sch ti kho hoc tin t dn n vic tng li sut, do n tho lui u t trong mt nn kinh t ng th trong nn kinh t m tc ng l gim xut khu rng v cng dn n gim sn lng. Nhng lc ny, t gi hi oi s l c ch chuyn giao tc ng ch khng phi l u t hoc tiu dng. Hy xt cc trng hp c th. 154

Chng 8: Kinh t v m ca nn kinh t m 8.4.2.1. Tc ng chnh sch ti kho. Gi s kinh t ang cn bng. By gi Chnh ph thc hin, chnh sch ti kho m rng, tng cu s tng ln, li sut tng v t gi hi oi cng tng (e tng, E gim). Xut khu gim i. Nh vy c s thoi lui hon ton. (c m t trong hnh 8.5) Chnh sch ti kho m rng lm dch chuyn ng IS n v tr IS. im cn bng mi (E). Li sut cao hn li sut th trng th gii . Vn trn vo trong nc, can cn thanh ton thng d. ng tin ni a tng gi. Xut khu gim. Kt qu l ng IS chuyn dch v v tr ban u: Cn bng c thit lp li v tr E, sn lng khng tng thm v cn cn thng mi xut i. i LM E E i =i
*

i E LM E CM LM

E IS

CM IS Y

i=i

Y Hnh 8.5 nh hng ca chnh sch ti kho trong nn kinh t m, t gi hi oi linh hot Hnh 8.6 Tc ng ngn hn v di hn ca vic m rng tin t trong nn kinh t m, t gi hi oi linh hot

8.4.2.2. Tc ng ca chnh sch tin t. Hnh 8.6 m t tc ng ca vic tng cung v tin ca ngn hng Trung ng. M rng tin t lm tng cung tin thc t, ng LM chuyn n LM. Li sut gim lm t gi hi oi ca ng ni a gim (e gim, E tng). Ngc li vi tc ng ca chnh sch ti kho, ng tin ni a gim gi lm tng kh nng cnh tranh. Xut khu rng tng ln, lm ng IS dch chuyn sang bn phi IS. Li sut tr v mc li sut ca th trng th gii. Cn bng mi c thit lp ti E. Chnh sch tin t m rng lm sn lng tng ln. Tuy nhin v mt di hn, sn lng tng lm gi c v tin lng tng. Cung tin thc t gim, ng LM chuyn v v tr ban u LM. Li sut tng dn, ng tin ni a li tng gi, IS dn tr li v tr ban u IS. Cn bng c thit lp v tr c. Nh vy chnh sch tin t c tc ng ln hn trong nn kinh t m, t gi linh hot, vn chuyn ng t do hon ton. Nhng tc ng b hn ch trong di hn, lc m gi c tng ln, sn lng li tr li mc bnh thng song tin cng thc t v t gi hi oi tng cng tc tng ca gi c.

155

Chng 8: Kinh t v m ca nn kinh t m

TM TT NI DUNG
1. Li th tuyt i: Khi mt t nc c th sn xut mt mt hng vi chi ph thp hn nc khc, th nc c li th tuyt i trong vic sn xut mt hng . 2. Li th so snh l: Mt nc c li th so snh trong vic sn xut mt mt hng nu nc c chi ph sn xut tng i (hay chi ph c hi) v mt hng thp hn so vi nc khc. 3. Cn cn thanh ton quc t l mt bn kt ton tng hp ton b cc lung bun bn hng ho v dch v, cc lung chu chuyn vn v ti sn gia cc cng dn v Chnh ph mt nc cn li trn th gii. Cn cn thanh ton l tng cc ti khon vng lai v ti khon vn. Nu mt trong hai ti khon l c v ti khon kia l n vi cng mt quy m th cn cn thanh ton bng khng (= 0). Nu c hai ti khon vng lai v vn l n th cn cn thanh ton l n. iu ny ni ln rng t nc chi tiu nhiu ngoi t hn l thu c ngoi t. Cn cn thanh ton b thm ht. Trng hp ngc li, cn cn thanh ton l thng d. Cn cn thanh ton l mt ti liu ht sc quan trng phn tch nhng bin i kinh t v m trong nn kinh t m. S thm ht hay thng d ca cn cn tahnh ton s nh hng n cung cu ngoi t trn th trng ngoi hi, do nh hng n s thay i ca t gi hi oi. 4. T gi hi oi l gi c ca mt n v tin t ca mt nc tnh bng s n v tin t ca mt nc khc. 5. Cu v tin trn th trng ngoi hi: C cu v tin ca nc A trn th trng ngoi hi khi dn c t cc nc khc mua hng ho v dch v c sn xut ti nc A. 6. ng cu v mt loi tin l hm ca t gi hi oi ca n (mt lng tin khc m n v tin y c th trao i c hay gi ca ng tin y trn th trng ngoi hi) dc xung pha bn phi; t gi hi oi cng cao th hng ho ca nc y cng tr nn t hn i vi nhng ngi nc ngoi v cng t hng ho c xut khu hn. 7. Cung v tin trn th trng ngoi hi: Tin ca mt nc c cung ng ra cc th trng ngoi hi khi nhn dn trong nc mua hng ho v dch v c sn xut cc nc khc. Mt nc nhp khu cng nhiu th ng tin ca nc y c a vo th trng quc t cng nhiu. 8. ng cung v tin c xc nh ch yu thng qua cc lc lng th trng ca cung v cu. Bt k ci g lm tng cu v mt ng tin cc th trng ngoi hi hoc lm gim cung ca n u c xu hng lm cho gi tr quc t (t gi hi oi) ca n tng ln. Bt k ci g lm gim cu v mt ng tin hoc lm tng cung ng tin y trn cc th trng ngoi hi s c xu hng lm cho gi tr ca n gim xung. 9. C nhiu nguyn nhn dn n s dch chuyn ng cung - cu tin t trn th trng ngoi hi. Cc nguyn nhn ch yu l: + Cn cn thng mi + T l lm pht tng i + D tr v u t ngoi t. 10. T gi hi oi l yu t quan trng nh hng n xut khu rng (NX): T gi hi oi tc ng n kh nng cnh tranh ca cc sn phm trn th trng quc t. Mt khi gi c 156

Chng 8: Kinh t v m ca nn kinh t m sn phm ni a r tng i so vi sn phm cng loi trn th trng th kh nng cnh tranh tng ln, xut khu do c xu hng tng ln. 11. H thng t gi c nh: Bretton Woods (1944-1971) Gn cui th chin th II mt hi ngh a quc gia c t chc Bretton Woods New Hampshies (M) hoch nh mt h thng cc t gi hi oi c trt t thun li cho lung thng mi t do. 12. H thng t gi hi oi th ni (linh hot) Cho php cc t gi hi oi c xc nh hon ton bi cc lc lng cung v cu ca th trng, nhng khng c s can thip no ca Chnh ph. V mt l thuyt, cc t gi cn iu chnh mt cch t ng theo nhng thay i trong lm pht, trong cn cn thng mi v cc ngun vn v duy tr s ngang bng ca sc mua sao cho c th mua c mt lng hng nht nh t cng mt lng tin ca mt trong hai nc. 13. H thng t gi th ni c qun l (khng thun nht): Mt h thng t gi th ni c qun l (hay khng thun nht) l mt h thng trong t gi hi oi c php thay i ph hp vi iu kin th trng, nhng i khi Chnh ph can thip vo ngn nga khng cho n vn ng ra ngoi cc gii hn nht nh. 14. Tc ng ca chnh sch ti kho v tin t trong mt nn kinh t m vi h thng t gi c nh, vn vn ng hon ton t do. - Tc ng ca chnh sch ti kho Chnh sch ti kho trong trng hp ny c th hn ch thoi lui u t, nh l phi xy ra trong nn kinh t ng, khuyn khch tng sn lng. Tc ng ca chnh sch ti kho trong nn kinh t m mnh hn tc ng ca n trong nn kinh t ng, t ra l v mt ngn hn. Tuy nhin, trong di hn s tng ln ca tng cu s dn n tng mc gi chung, gim kh nng cnh tranh ca cc sn phm hng ho trong nc, gim xut khu rng, sn lng gim.Tuy vy, lc ny cn cn thng mi b thm ht. Thc t l trong iu kin t gi hi oi c nh, vi mc li sut ca th gii cho, chnh sch ti kho khng th t cng lc hai mc tiu: cn bng bn trong v cn bng bn ngoi. - Tc ng ca chnh sch tin t Tc ng ca chnh sch tin t r ra km hiu lc so vi nn kinh t ng y tc ng ca s m rng tin t b trit tiu bi lung vn ng ca vn ra nc ngoi do li sut gim i. - Tc ng ca chnh sch ph gi tin t. Khi ngn hng Trung ng quyt nh ph gi tin t (ngha l tng E, gim e) th quyt nh s nh hng n cn cn thng mi. Hng xut khu tr nn r mt cch tng i trong th trng nc ch nh. Xut khu do tng ln v nhp khu gim i, v hng ho ca nc thc hin chnh sch ph gi tr nn c kh nng cnh tranh trn th trng quc t. Tuy nhin, v mt di hn, cng nh trong trng hp chnh sch ti kho m rng, tc ng ca chnh sch ph gi ng tin s b hn ch, do tng cu tng ln, ko theo gi c cng tng theo. Tuy vy, tng v mt chnh sch ph gi dn ta n suy ngh rng, nu Chnh ph theo ui mt chnh sch nh gi ng ni t qu cao s gy ra tc hi xu cho xut khu rng v do dn n sn lng, gi c v vic lm trong nc. 157

Chng 8: Kinh t v m ca nn kinh t m 15. Tc ng ca chnh sch ti kho v tin t trong nn kinh t m vi h thng t gi linh hot v vn vn ng hon ton t do. - Nu chnh sch ti kho hoc tin t dn n vic tng li sut, do n tho lui u t trong mt nn kinh t ng th trong nn kinh t m tc ng l gim xut khu rng v cng dn n gim sn lng. Nhng lc ny, t gi hi oi s l c ch chuyn giao tc ng ch khng phi l u t hoc tiu dng. - Chnh sch tin t c tc ng ln hn trong nn kinh t m, t gi linh hot, vn chuyn ng t do hon ton. Nhng tc ng b hn ch trong di hn, lc m gi c tng ln, sn lng li tr li mc bnh thng song tin cng thc t v t gi hi oi tng cng tc tng ca gi c.

CU HI V BI TP
CU HI L THUYT 1. Hiu th no l nguyn tc li th so snh ca Ricardo. Ti sao ni n l c s kinh t ch yu ca thng mi Quc t 2. Cn cn thanh ton quc t gm nhng ti khon g? cho bit cc khon mc ln trong mi ti khon 3. Khi nim v t gi hi oi. Nhng nhn t no c th lm thay i t gi hi oi danh ngha trn th trng. 4. Phn bit t gi hi oi danh ngha v t gi hi oi thc t trn th trng. 5. S dng m hnh IS LM nh th no phn tch tc ng ca t gi hi oi n hiu lc ca chnh sch ti kho tin t trong nn kinh t m. HY LA CHN CU TR LI NG V GII THCH 6. Nhp khu ph thuc vo a. Thu nhp ca nn kinh t c. Xu hng nhp khu cn bin e. a, c v d 7. Nhn t no sau y khng nh hng n xut khu ca Vit Nam a. GDP thc t ca th gii b. GDP thc t ca Vit Nam c. T gi hi oi d. Gi tng i ca hng ho sn xut Vit Nam so vi gi ca hng ho tng t sn xut nc ngoi. e. Gi tng i ca hng ho sn xut nc ngoi so vi gi ca hng ho tng t sn xut Vit Nam. 8. Cc nh kinh t khi nghin cu thng a ra gi thit rng xut khu rng ca Vit Nam: a. Tng khi thu nhp ca Vit Nam tng b. Gim khi thu nhp nc ngoi tng c. Gim khi thu nhp Vit Nam tng 158 b. Thu nhp ca nc ngoi d. T gi hi oi

Chng 8: Kinh t v m ca nn kinh t m d. Khng b nh hng bi thu nhp ca Vit Nam 9. Hot ng no sau y s lm tng thm ht ti khn vng lai ca Vit Nam a. Nht Bn mua go ca nng dn Vit Nam b. Nht Bn mua bt m ca nng dn c c. Nht Bn mua tri phiu ca Chnh ph Vit Nam d. Vit Nam mua xe Toyota ca Nht Bn e. Vit Nam bn than cho Nht Bn 10. Nhng khon tin m Vit kiu gi v cho ngi thn ca h Vit Nam s lm: a. Tng thm ht ti khon vng lai ca Vit Nam b. Gim thm ht ti khon vng lai ca Vit Nam c. Tng thm ht ti khon Vn ca Vit Nam d. Gim thm ht ti khon vn ca Vit Nam e. Khng nh hng g n ti khon vn hay ti khon vng lai trong cn cn thanh ton ca Vit Nam. 11. Cn cn thanh ton gm ba khon mc chnh l a. Ti khon vng lai, ti khon vn v ti khon li sut rng b. Ti khon vn, ti khon kt ton chnh thc v ti khon hng ho hu hnh c. Ti khon vng lai, ti khon vn v kt ton chnh thc d. Ti khon kt ton chnh thc, ti khon vn v ti khon li sut rng e. Ti khon vn, ti khon vng lai v ti khon hng ho hu hnh 12. Cn cn thng mi l: a. Gi tr rng ca cn cn thanh ton b. Chnh lch gia ti khon vng lai v ti khon vn c. Chnh lch gia thng mi trong nc v thng mi vi nc ngoi d. Chnh lc gia xut khu v nhp khu v hng ho v dch v e. Chnh lc gia lung vn chy vo v ra 13. T gi hi oi l t l: a. Trao i hng ho gia hai nc b. Trao i gia tin ca nc ny vi hng ho ca mt nc khc c. Trao i gia tin ca hai nc d. Trao i gia tin ca mt nc vi ng USD 14. Th trng m ng tin ca nc ny c trao i vi ng tin ca nc khc gi l: a. Th trng tin t. b. Th trng vn. c. Th trng ti sn d. Th trng ngoi hi. e. Th trng thng mi Quc t. 159

p n, gi tr li cc cu hi v bi tp

P N, GI TR LI CC CU HI V BI TP
CHNG 1
Gi tr li cu hi l thuyt 1. Kinh t hc l gi? s khc nhau gia kinh t vi m v kinh t v m. - Nu khi nim kinh t hc - Kinh t hc vi m - Kinh t hc v m - S khc nhau gia kinh t vi m v v m + Kinh t v m nghin cu cc hot ng ca ton b, tng th nn kinh ta + Kinh t vi m nghin cu cc hot ng ca cc t bo kinh t trong nn kinh t (doanh nghip v h gia nh) 2. Th no l nn kinh t hn hp? Cc tc nhn trong nn kinh t hn hp, tc ng qua li gia chng? - Nn kinh t hn hp l nn kinh t c y tt c mi hnh thi kinh t x hi, c y tt c cc phng thc sn xut . - Cc tc nhn trong nn kinh t hn hp + Ngi tiu dng cui cng + Doanh nghip + Nh nc + Ngi nc ngoi 3. Gii hn kh nng sn xut l g? cho v d minh ho. - Nu khi nim ng gii hn kh nng sn xut - Cho v d v minh ho bng th ng gii hn kh nng sn xut 4. Chi ph c hi, ngha kinh t ca chi ph c hi? cho v d minh ho? - Nu khi nim v chi ph c hi - ngha ca chi ph c hi - Cho v d v chi ph c hi Bi tp Bi 5. a. im hiu qu l: 1,3 im khng c hiu qu l: 2,4 im khng t c l im 5 160

p n, gi tr li cc cu hi v bi tp b. 100 sn phm A b ct gim c. 200 sn phm A b ct gim d. Chi ph c hi sn xut thm mt lng bng nhau v sn phm B s ngy cng tng ln. Bi 6: a. L C Bi 7 a. Hy biu din cc ng cung, cu sn phm A trn th. Hy xc nh gi v sn lng cn bng. Gi cn bng P* =12 ngn ng; Sn lng cn bng Q* = 100 ngn sn phm Biu din ng cung, cu trn trc to trc tung l gi, trc honh l sn lng th ng cu l ng (D); ng cung l ng (S) b. L A c. L B

p P1 12

S S

D D

100 Q1

b. Ch ra nh hng ca gi sn phm u vo sn xut ra sn phm A gim n gi v sn lng cn bng ca sn phm A. Minh ho kt qu bng th. Th ng cung ca sn phm A dch chuyn sang phi hoc sang tri lm cho gi c v sn lng cn bng thay i.Trn th trn th ng cung dch chuyn sang phi, sang (S) gi c gim v sn lng tng ti Q1. c. Ch ra nh hng ca vic tng gi sn phm thay th vi sn phm A n gi v sn lng cn bng ca sn phm A. Minh ho bng th. Khi gi c ca sn phm thay th tng th cu ca sn phm A tng lm cho ng cu dch chuyn sang phi (D) lng cu v sn phm A tng ng thi gi ca sn phm a cung tng ln. Bi 8: Hy nh du (X) vo nhng ti c nhng yu t nh hng ti ng cung, cu (khi nghin cu yu t no gi nh cc yu t khc khng i) 161

p n, gi tr li cc cu hi v bi tp S dch chuyn ng cu (a) Gi hng thay th thay i p dng cng ngh sn xut mi Hng ho ny tr thnh mt Thu nhp thay i G u vo ca sn xut thay i Hy la chn cu tr li ng gii thch ti sao? 9. d 10. d 11. d 12. c x x x x x x x x x S di chuyn trn ng cu (b) S dch chuyn ng cung (c) S di chuyn trn ng cung (d) x

Cc yu t nh hng

CHNG 2
Gi tr li cu hi l thuyt 1. Hy lit k cc mc tiu kinh t v m ch yu ca nn kinh t m. Gii thch ngn gn ti sao nhng mc tiu l quan trng? - Mc tiu ch yu ca nn kinh t m + Nn kinh t tng trng + Nn kinh t n nh + Phn phi cng bng Mc tiu kinh t v m rt quan trng + nh hng pht trin ca mt nn kinh t + m bo cho nn kinh t pht trin bn vng + Trn c c cc mc tiu m cc Chnh ph a ra cc chnh sch v m ph hp. 2. Bn hiu nh th no v nn kinh t v m v v sao li c th coi cc chnh sch kinh t nh l cc u vo ca nn kinh t? - Theo quan in h thng th nn kinh t v m c th c coi l mt h thng bao gm u vo, u ra v hp en kinh t v m. - Chnh sch kinh t v m l cng c tc ng ca Nh nc vo nn kinh t nn kinh t c kt qu u ra nh mong mun. Do vy c th coi chnh sch l u vo ca nn kinh t 3. Nu ngha v ni dung ca m hnh AD AS mt m hnh c bn ca l thuyt kinh t hc v m. - Nu ngha ca tng cu (AD) - Nu nghi ca tng cung (AS) - Trng thi cn bng ca nn kinh t thng qua m hnh (AD AS) 4. Nu ln tc ng ca mi s kin di y n v tr ca ng tng cu v tng cung trong m hnh AD AS a. Gi du trn th gii tng mnh: Lm dich chuyn AS sang tri v lm di chuyn AD b. Gim ng k chi tiu cho quc phng: Dch chuyn AD sang tri v di chuyn ng AS 162

p n, gi tr li cc cu hi v bi tp c. V ma bi thu: Dch chuyn AS sang phi v di chuyn AD 5. Nu tc ng ca mi s kin di y n tng mc cung hay tng mc cu ca nn kinh t. a. Tng thu s dng t ai dn n tng chi ph sn xut, tng cung gim. b. Gim thu thu nhp dn n tng thu nhp sau thu, tng kh nng thanh ton, tng tiu dng do tng tng cu c. Gim li sut tin gi tit kim: gim li sut tin gi dn n gim li sut cho vay, tng u t do tng tng cu. Bi tp Bi 6: a. I tng do AD dch chuyn sang phi lm cho gi tng. Ngi vch chnh sch phi s dng chnh sch ti kho, tin t y AD dch chuyn v pha bn tri, n nh mc gi chung. b. Gi du tng lm cho AS dch chuyn sang tri, gi tng, ngi lm chnh sch phi dng cc cng c l chnh sch ti kho, tin t gim AD, duy tr mc gi c, khi sn lng gim. c. Chi tiu cho quc phng b ct gim, tng cu gim AD dch chuyn sang tri, gi gim. Ngi lp chnh sch cn phi dng cc chnh sch ti kho, tin t lm tng tng cu gi c n nh. d. Nng sut lao ng gim, ng tng cung dch chuyn sang tri. Gi c s tng ln. Ngi vch chnh sch phi dng chnh sch ti kho, tin t lm gim tng cu tng cu dch chuyn v bn tri, cho gi c n nh. Bi 7: GNP thc t phi tng 4% Bi 8: a) 41.667 t ng 9. a 10. d b) 44.167 T ng 11.a-c;b-c; c-a c) 10 % trong 2 nm 12.d Hy la chn cu tr li ng gii thch ti sao?

CHNG 3
Gi tr li cu hi l thuyt 1. Trnh by ni dung v ngha ca GNP v GDP - Khi nim GNP v GDP - Ni dung ca GNP v GDP - Nu ngha ca ch tiu GNP v GDP 2. Phng php xc nh GDP - Phng php xc nh theo lung sn phm cui cng - Phng php xc nh GDP theo thu nhp hoc chi ph - Xc nh GDP theo phng php gi tr gia tng 3. S khc nhau gia GDP danh ngha v GDP thc t - Khi nim GDP thc t - Khi nim GDP danh ngha - S khc nhau gia GDP danh nghi v GDP thc t 163

p n, gi tr li cc cu hi v bi tp 4. Mi quan h gia ch tiu phn nh kt qu ca nn kinh t - Quan h gia GDP v GNP - Quan h gia GNP v NNP - Quanh h gia GNP v Y - Quanh h gia Y v YD Bi tp Bi 5. a. GDP = 461.877 triu ng GNP = 467.496 triu ng b. GDP = 392.731 triu ng GNP = 398.350 triu ng c. Y = 352.432 triu ng d. S khc nhau gi cu a v cu b l do sai s thng k v tnh ton cha ht chi ph. Bi 6. a. 9.800 triu ng b. Tnh theo lung sn phm cui cng v theo gi tr gia tng u cho cng mt kt qu. Bi 7. a. GDP = 24.307.590 triu ng GNP = 24.317.200 triu ng b. Kt qu ging nh cu a c. Y = 22.659.970 triu ng YD = 19.900.400 triu ng Bi 8. Cch 1: GNP = C + I = 750 + 5600 = 6.350 triu NNp = GNP - khu hao = 6000 triu Cch 2: NNP = 5000 + 500 + 50 + 450 = 6000 triu Cch 3: NNP = u t rng + C = 6000 triu La chn cu tr li ng 9. e 10. a 11. b 12.e 13.d 14.b

CHNG 4
Gi tr li cu hi l thuyt 1. Mc sn lng cn bng, cch xc nh mc sn lng cn bng. - Khi nim mc sn lng cn bng - Cch xc nh mc sn lng cn bng + Tng cu bng vi thu nhp + Xc nh bng th: Trn trc to trc tung l chi tiu, trc honh l thu nhp hoc sn lng. V ng 450, v ng tng cu, ng tng cu ct ng 450 u, im chnh l im cn bng ca nn kinh t. 164

p n, gi tr li cc cu hi v bi tp 2. Hm tiu dng, hm tit kim, hy biu din trn th, iu g quyt nh dc ca n. Mi quan h gia tit kim v tiu dng. - Xc nh hm tiu dng - Xc nh hm tit kim - Biu din hm tiu dng v hm tit kim trn th, trc tung l chi tiu, trc honh l thu nhp. - Xu hng tiu dng cn bin (MPC) s quyt nh dc ca ng tiu dng v tit kim. - Mi quan h gia tiu dng v tit kim l - Chnh sch ti kho - Khi nim thm ht ngn sch - Chnh sch ti kho cng chiu v chnh sch ti kho ngc chiu 4. Tc ng ca chnh sch ti kho ti vn tho lui u t. - Chnh sch ti kho - Chnh sch ti kho lm tng cu tng hoc gim. Khi Mc cung tin khng i th s lm cho li sut tng hoc gim nh hng ti u t gim hoc tng. u t gim hoc tng lm cho sn lng gim hoc tng theo m hnh s nhn. Vic u t gim, tng lm cho sn lng gim hoc tng theo m hnh s nhn y chnh l phn tho lui u t. 5. Thm ht ngn sch v cc bin php ti tr cho thm ht ngn sch. - Khi nim v thm ht ngn sch - Cc bin php ti tr cho thm ht ngn sch + Bin php gim chi tiu, tng thu ngn sch + Cc bin php ti tr: - Vay dn chung - Vay d tr - Vay cc ngun tn dng trong v ngoi nc - Vay cc Chnh ph nc ngoi hoc cc t chc phi Chnh ph - Vay ngn hng (in tin ra chi tiu) Bi tp Bi 6. Gi s nn kinh t gin n chi tiu cho tiu dng theo k hoch l 150, u t theo k hoch 50 v tng gi tr sn lng l 210. a. Tnh tng chi tiu theo k hoch l 200 t b. Tnh tn kho khng d kin = 210 -200 = 10 t c. Tng tit kim s l bao nhiu S = I = 50 t d. Hnh vi ca cc nh sn xut trong thi gian ti s gim sn lng. 165 C = YD - S 3. Tc ng ca chnh sch ti kho n vn thm ht ngn sch.

p n, gi tr li cc cu hi v bi tp Bi 7. a. Y 50 100 150 200 250 300 350 400 YD 40 80 120 160 200 240 280 320 C 28 56 84 112 140 168 196 224 S 12 24 36 48 60 72 84 96 T 10 20 30 40 50 60 70 80 AD 138 166 194 222 250 278 306 334 AD 160 188 216 244 272 300 328 356

b. Doanh nghip s ct gim sn lng c. Mc sn lng cn bng Y = 250 ; Mc thm ht B =0 d. Mc sn lng cn bng l Y = 300 Bi 8. a,b Y YD C S T AD 400 320 192 128 80 492 450 360 216 144 90 516 500 400 240 160 100 540 550 440 264 176 110 564 600 480 288 192 120 588 650 520 312 208 130 612 700 560 336 224 140 636 750 600 360 240 150 660

c, Sn lng cn bng Y = 576,92 d, Ti mc sn lng Y = 500 cc doanh nghip s m rng sn xut ; Ti mc Y = 700 cc doanh nghip s c xu hng thu hp sn xut. Mc thm ht ti im cn bng l 84,7. Bi 9. a,b Y YD C S T AD 200 160 96 64 40 246 250 200 120 80 50 270 300 240 144 96 60 294 350 280 168 112 70 318 400 320 192 128 80 342 450 360 216 144 90 366 500 400 240 160 100 390 550 440 264 176 110 414

c, Y = 288,46. d, Ti mc sn lng Y = 300 v Y = 500 doanh nghip s c xu hng thu hp sn xut v sn lng u ln hn sn lng cn bng. e, Mc thm ht ti mc sn lng cn bng l : 42,3 USD. 166

p n, gi tr li cc cu hi v bi tp Bi 10.

1 (C + I) 1 MPC b) Sn lng thc t sn xut l Y = 100. Nu Y> Y*, c tn kho khng d kin, Y< Y* c s thiu ht sn lng v cc hng s tng sn lng sn xut ra. c) V d liu u bi ra C = 0, nn ng tiu dng trn th s bt u t gc to v vi dc l 0,7. ng AD = C + I s l ng song song vi ng tiu dng v cch ng tiu dng mt lng l I. Bi 11.
a) Tnh sn lng cn bng theo Y* = a) Nu C = 0,7 Y, sn lng cn bng s l: Nu C =0,5 Y th Y* = 300 b) Tng chi tiu cho tiu dng tnh theo cng thc C = 0,7 Y v C = 0,5Y v tng tit kim s l S = Y C = 150 c) u t trong th s l ng song song v ct trc honh vi lng I =150. ng tit kim S = - C + MPC Y c im chn l C = 0 v dc l MPS Bi 12 a) Tnh mc sn lng cn bng tng ln do u t tng theo cng thc sau:
Y = I 1 MPC(1 t) + MPM
Y* = 1 1 MPC (C + I)

Tnh s thay i ca xut khu rng ( NX = X IM) nh sau: Nu xut khu c nh th xut khu rng thay i ch do nhp khu thay i. V vy phi tnh mc thay i ca nhp khu. IM = MPM. Y IM : Th hin mc gim i ca xut khu rng b) Nu xut khu tng X = 100 th sn lng cng tng ln vi cng mt lng vi u t tng cu a. Nhng xut khu rng s tng ln vi lng NX = La chn cu tr li ng 13. a 14. c 15.c 16. b 17.b 18. a 19 .b 20.b XIM = 33,3

CHNG 5
Gi tr li cu hi l thuyt 1. Trnh by cc chc nng ca tin - Tin t c ba chc nng c bn sau: - Tin l phng tin thanh ton - Tin vi chc nng d tr gi tr - Tin l chc nng l n v thanh ton 2. Trnh by qu trnh to ra tin ca h thng ngn hng thng mi 167

p n, gi tr li cc cu hi v bi tp - Ngn hng thng mai - T l d tr bt buc - Qu trnh to ra tin l s m rng nhiu ln s tin gi v c thc hin bi h thng ngn hng thng mi 3. S nhn ca tin, phn tch cc nhn t nh hng ti s nhn ca tin - Khi nim v s nhn tin (mM) - Cng thc xc nh s nhn tin t - Cc nhn t nh hng ti s ti s nhn tin + ra: t l d tr thc t cc ngn hng + s: T l tin mt lu hnh so vi tin gi 4. Hy trnh by cc nhn t quyt nh n mc cung tin v cc cng c m ngn hng trung c c th s dng iu tit mc cung tin. - Khi nim mc cung tin - Cc nhn t quyt nh n mc cung tin + Tin c s (H) + S nhn ca tin (mM) - Ngn hng Trung ng c th s dng cc cng c sau iu tit mc cung tin nh: + Nghip v th trng m + Quy nh t l d tr bt buc + Li sut chit khu 5. Cu v tin, phn tch cc nhn t nh hng n mc cu v tin - Khi nim mc cu v tin - Hm cu tin - Cc nhn t nh hng ti cu tin + Li sut + Thu nhp Bi tp Bi 6 a. Y = 218,64 - 6,78i b. ng IS dch chuyn sang phi 1 on c. ng IS dch chuyn sang phi 1 on Bi 7 a. y = 1000 + 25 i or i = -40 + 0,04 Y b. ng LM dch chuyn mt don sang phi c. Y = 1000 + 50i dc hn ng ban u. d. Y = 500 + 12,5 i t dc hn. 168 Y = 100; Y = 1100 + 25i Y = 19 // vi ng IS ban u. Y = 49,9

d. Y = 633- 38,1i ng ny c dc dc hn ng ban u

p n, gi tr li cc cu hi v bi tp Bi 8 a. Vit phng trnh biu din ca ng IS, LM - ng IS Y = 626 25i - ng LM Y = 300 + 40i b. Y = 500; i = 5%. c. Y = 515,4; i = 5,4% d. Y = 519,2; i =4,23%. Chng t s thay i mc cung tin c nh hng ln hn vic tng chi tiu ca Chnh ph. Bi 9 a. Vit phng trnh biu din ca ng IS, LM - ng IS Y = 1125 25i - ng LM Y = 750 + 40i b. i = 5,77%; Y = 980,76 c. Y = 999,23; i = 6,23% d. Y = 1038,46; i = 3,61% e. Kt qu mang li cho nn kinh t cu c v cu d khc nhau v chnh sch tin t c nh hng mnh hn chnh sch ti kho. La chn cu tr li ng 10. e 11.c 12. a 13. e 14.a 15.c 16.e 17.a 18. d 19. c 20.d

CHNG 6
Gi tr li cu hi l thuyt 1. Tng cung l g? Cc nhn t nh hng n tng cung - Trnh by khi nim v tng cung - Cc nhn t nh ch yu hng n tng cung + vic lm + Gi c, tin cng + Ngun lc 2. Cung cu lao ng v cc nhn t nh hng ti cung cu lao ng. - Cu v lao ng - Cung v lao ng - Cc nhn t nh hng ti cu lao ng - Cc nhn t nh hng n cung v lao ng 3.Ti sao ng cung ca trng phi c in li thng ng - M t ng cung ngn hn ca trng phi c in. - ng cung ca trng phi c in thng ng v trng phi ny nghin cu ng cung ngn hn da trn cc gi thit 169

p n, gi tr li cc cu hi v bi tp + Gi c v tin cng hon ton linh hot + Th trng lao ng lun cn bng + Sn lng lun t ti im ton dng nhn cng. 4.Ti sao ng cung ca trng phi Kyenes l ng nm ngang - M t ng tng cung theo trng phi ca Keynes - ng tng cung ngn hn ca Keynes l ng nm ngang v theo trng phi ny: + Th trng lao ng lun tht nghip + Gi c hu nh khng thay i + Doanh nghip mun sn xut bao nhiu sn phm cng c ( ng vi mt mc gi) 5. Hy m t ng tng cung trong thc t ngn hn - ng tng cung ngn hn thc t l ng c dc dng - Ph thuc vo nhiu nhn t, v nhiu mi quan h. Cc mi quan h ch yu l: + Mi quan h gia sn lng v vic lm + Mi quan h gia vic lm v tin cng + Mi quan h gia tin cng v gi c. 6. Hy m t qu trnh t iu chnh ca nn kinh t - iu chnh trong ngn hn - iu chnh trung hn - iu chnh trong di hn 7. Chu k kinh doanh, nhng nhn t ch yu quyt nh ti chu kinh kinh doanh ca nn kinh t. - Khi nim chu k kinh doanh - Nhng nhn t ch yu quyt nh ti chu k kinh doanh + Nhn t bn ngoi h thng kinh t + Cc nhn t bn trong h thng kinh t La chn cu tr li ng 8. e 9. b 10. c 11.e 12.b 13. a 14.e 15.e

CHNG 7
Gi tr li cu hi l thuyt 1. Tht nghip l g? dng ra v dng vo tht nghip bao gm nhng i tng no? - Khi nim v tht nghip - i tng dng vo ca tht nghip - i tng dng ra ca tht nghip 2. Hy trnh by cc loi tht nghip theo ngun gc tht nghip v cc bin php khc phc tht nghip * Cc loi tht nghip theo ngun gc tht nghip 170

p n, gi tr li cc cu hi v bi tp - Tht nghip tm thi - Tht nghip c cu - Tht nghip do thiu cu - Tht nghip do yu t ngoi th trng * Cc bin php khc phc tht nghip. 3. Hy s dng th ca th trng lao ng biu din v phn tch cc loi tht nghip. - ng th 7.1 phn tch cc loi tht nghip - Tht nghip t nguyn - Tht nghip khng t nguyn 4. T l lm pht l g? nu cch xc nh t l lm pht - Khi nim v t l lm pht - Cch xc nh t l lm pht + Ch s gi tiu dng + Ch s gi c sn xut 5. Hy trnh by cc nguyn nhn dn n lm pht - Lm pht cu ko - Lm pht chi ph y - Lm pht d kin - Lm pht v tin t - Lm pht v li sut 6. Nu tc hi ca lm pht d kin v khng d kin - Tc hi ca lm pht khn d kin - Tc hi ca lm pht d kin 7. Hy trnh by mi quan h gia lm pht v tht nghip - ng Phillips ban u - ng Phillips M rng - ng Phillips trong di hn La chn cu tr li ng 8.c 9.c 10.d 11.d 12.c 13.a 14.d 15.d

CHNG 8
Gi tr li cu hi l thuyt 1. Hiu th no l nguyn tc li th so snh ca Ricardo. Tai sao ni n l c s kinh t ch yu ca thng mi Quc t - Li th so snh l g - Trnh by v nguyn tc li th so snh ca Ricardo - Li ch ca thng mi quc t - C s ca trao i hng ho quc t l li th so snh 171

p n, gi tr li cc cu hi v bi tp 2. Cn cn thanh ton quc t gm nhng ti khon g? cho bit cc khon mc ln trong mi ti khon - Cc cn thanh ton quc t gm 2 ti khon ch yu + Ti khon thanh ton vng lai + Ti khon t bn - Ti khon vng lai + Xut nhp khu hng ho + Xut nhp khu dch v + Vin tr v thu nhp rng - Ti khon t bn + T nhn + Chnh ph 3. Khi nim v t gi hi oi. Nhng nhn t no c th lm thay i t gi hi oi danh ngha trn th trng. - Khi nim v t gi hi oi - Nhng nhn t lm thay i t gi hi oi danh ngha trn th trng + Cu v tin trn th trng ngoi hi + Cung v tin trn th trng ngoi hi - Nhng nhn t nh hng n cung tin v cu tin trn th tng ngoi hi u c th lm thay i t gi hi oi danh ngha trn th trng . 4. Phn bit t gi hi oi danh ngha v t gi hi oi thc t trn th trng. - Khi nim v t gi hi oi - T gi hi oi dnah ngha - T gi hi oi thc t - S khc nhau gia t gi hi oi danh ngha v t gi hi oi thc t 5. S dng m hnh IS LM nh th no phn tch tc ng ca t gi hi oi n hiu lc ca chnh sch ti kho tin t trong nn kinh t m. - Trong h thng t gi c nh - Trong h thng t gi linh hot La chn cu tr li ng 6.e 7.b 8.c 9.d 10.b 11.c 12.d 13.c 14.d

172

Ti liu tham kho

TI LIU THAM KHO

[1] Nhng vn kinh t c bn v kinh t v m - GS.TS V nh Bch ch bin - Nh xut bn thng k 2004. [2] Bi tp kinh t v m - PGS.TS V Thu Giang ch bin - Nh xut bn thng k nm 2004 [3] Nhng nguyn l ca kinh t hc tp II - N.Gregory Mankiw - Nh xut bn lao ng nm 2004 [4] Kinh t hc - Paul A.Samuelson & Wiliam D.Nordhaus tp II - Nh xut bn chnh tr quc gia nm 1997 [5] Kinh t hc - Peter Smith David Begg tp II - Nh xut bn gio dc - nm 1995 [6] Bi tp kinh t hc - Peter Smith David Begg - Nh xut bn gio dc nm 1995 [ 7] Hng dn thc hnh kinh t v m - PGS. TS Nguyn Vn Cng - Nh xut bn thng k nm 2004 [8] Nguyn l kinh t hc v m - PGS.TS Nguyn Vn Cng ch bin - Nh xut bn lao ng x hi nm 2005 [9] Bi tp nguyn l kinh t hc - PGS.TS Nguyn Vn Cng ch bin - Nh xut bn lao ng x hi nm 2005 [10] Kinh t v m - TS Trn Nguyn Ngc Anh Th & ThS Phan N Thanh Thu - Nh xut bn i hc Quc Gia TP H Ch Minh nm 2000 [11] Kinh t V m - TS Nguyn Nh Ch bin - Nh xut bn thng k nm 2005 [12] Tm tt - bi tp - trc nghim - TS Nguyn Nh ch bin - Nh xut bn thng k nm 2005.

173

Mc lc

MC LC
LI NI U ......................................................................................................................................................... CHNG 1: MT S VN C BN V KINH T HC ........................................................................ GII THIU........................................................................................................................................................ NI DUNG ......................................................................................................................................................... 1.1. KHI NIM, NHNG C TRNG V PHNG PHP LUN NGHIN CU CA KINH T HC. .......................................................................................................... 1.2. T CHC KINH T CA MT NN KINH T HN HP .............................................................. 1.3. MT S KHI NIM C BN CA KINH T HC ........................................................................ 1.4. PHN TCH CUNG - CU ................................................................................................................... TM TT NI DUNG....................................................................................................................................... CU HI V BI TP ..................................................................................................................................... CU HI L THUYT................................................................................................................................ BI TP........................................................................................................................................................ HY LA CHN CU TR LI NG V GII THCH...................................................................... CHNG 2: KHI QUT V KINH T HC V M .................................................................................... GII THIU........................................................................................................................................................ NI DUNG ......................................................................................................................................................... 2.1. I TNG V PHNG PHP NGHIN CU CA KINH T HC V M............................. 2.2. H THNG KINH T V M............................................................................................................... 2.3. MC TIU V CNG C TRONG NN KINH T ........................................................................... 2.4. MT S KHI NIM V QUAN H GIA CC BIN S KINH T V M C BN ................ TM TT NI DUNG....................................................................................................................................... CU HI V BI TP ..................................................................................................................................... CU HI L THUYT................................................................................................................................ BI TP........................................................................................................................................................ HY LA CHN CU TR LI NG V GII THCH...................................................................... CHNG 3: TNG SN PHM V THU NHP QUC DN ...................................................................... GII THIU........................................................................................................................................................ NI DUNG ......................................................................................................................................................... 3.1. TNG SN PHM QUC DN THC O THNH TU CA MT NN KINH T ............... 3.2. PHNG PHP XC NH GDP ....................................................................................................... 3.3. MI QUAN H GIA CC CH TIU KINH T V M PHN NH KT QU CA NN KINH T ..................................................................................................................................... 3.4. CC NG NHT THC KINH T V M C BN ...................................................................... TM TT NI DUNG....................................................................................................................................... CU HI V BI TP ..................................................................................................................................... CU HI L THUYT................................................................................................................................ BI TP........................................................................................................................................................ HY LA CHN CU TR LI NG V GII THCH...................................................................... CHNG 4: TNG CU V CHNH SCH TI KHO ............................................................................... GII THIU........................................................................................................................................................ NI DUNG ......................................................................................................................................................... 4.1. TNG CU V SN LNG CN BNG........................................................................................
U U U U U U

174

Mc lc
4.2. CHNH SCH TI KHO .................................................................................................................... TM TT NI DUNG....................................................................................................................................... CU HI V BI TP ..................................................................................................................................... CU HI L THUYT................................................................................................................................ BI TP........................................................................................................................................................ HY LA CHN CU TR LI NG V GII THCH...................................................................... CHNG 5: TIN T V CHNH SCH TIN T......................................................................................... GII THIU........................................................................................................................................................ NI DUNG ......................................................................................................................................................... 5.1. CHC NNG CA TIN ..................................................................................................................... 5.2. MC CUNG TIN V VAI TR KIM SOT TIN T CA NGN HNG TRUNG NG .................................................................................................................... 5.3. MC CU TIN.................................................................................................................................... 5.4. TIN T, LI SUT V TNG CU ................................................................................................. 5.5. CHNH SCH TI CHNH TIN T V S PHI HP CA CHNH SCH TI KHO -TIN T.......................................................................................................... TM TT NI DUNG....................................................................................................................................... CU HI V BI TP ..................................................................................................................................... CU HI L THUYT................................................................................................................................ BI TP........................................................................................................................................................ HY LA CHN CU TR LI NG V GII THCH...................................................................... CHNG 6: TNG CUNG V CHU K KINH DOANH................................................................................ GII THIU........................................................................................................................................................ NI DUNG ......................................................................................................................................................... 6.1. TNG CUNG V TH TRNG LAO NG ................................................................................... 6.2. MI QUAN H GIA TNG CUNG - TNG CU V QU TRNH T IU CHNH CA NN KINH T. ..................................................................................................... 6.3. CHU K KINH DOANH ....................................................................................................................... TM TT NI DUNG....................................................................................................................................... CU HI V BI TP ..................................................................................................................................... CU HI L THUYT................................................................................................................................ HY LA CHN CU TR LI NG V GII THCH...................................................................... CHNG 7: THT NGHIP V LM PHT .................................................................................................. GII THIU........................................................................................................................................................ NI DUNG ......................................................................................................................................................... 7.1. THT NGHIP ...................................................................................................................................... 7.2. LM PHT ............................................................................................................................................ 7.3. MI QUAN H GIA LM PHT V THT NGHIP................................................................... TM TT NI DUNG....................................................................................................................................... CU HI V BI TP ..................................................................................................................................... CU HI L THUYT................................................................................................................................ HY LA CHN CU TR LI NG V GII THCH...................................................................... CHNG 8: KINH T V M CA NN KINH T M ................................................................................ GII THIU........................................................................................................................................................ NI DUNG ......................................................................................................................................................... 8.1. LI TH TUYT I V LI TH SO SNH TRONG THNG MI QUC T....................... 8.2. CN CN THANH TON QUC T.................................................................................................. 8.3. T GI HI OI V H THNG TI CHNH QUC T ............................................................. 8.4. TC NG CA CC CHNH SCH V M CH YU TRONG IU KIN NN KINH T M ..................................................................................................................
U U U U U

175

Mc lc
TM TT NI DUNG....................................................................................................................................... CU HI V BI TP ..................................................................................................................................... CU HI L THUYT................................................................................................................................ HY LA CHN CU TR LI NG V GII THCH...................................................................... P N, GI TR LI CC CU HI V BI TP................................................................................. CHNG1.......................................................................................................................................................... Gi tr li cu hi l thuyt ........................................................................................................................ Bi tp............................................................................................................................................................ Hy la chn cu tr li ng gii thch ti sao? ........................................................................................... CHNG 2......................................................................................................................................................... Gi tr li cu hi l thuyt ........................................................................................................................ Bi tp............................................................................................................................................................ Hy la chn cu tr li ng gii thch ti sao? ........................................................................................... CHNG 3......................................................................................................................................................... Gi tr li cu hi l thuyt ........................................................................................................................ Bi tp............................................................................................................................................................ La chn cu tr li ng .............................................................................................................................. CHNG 4......................................................................................................................................................... Gi tr li cu hi l thuyt ........................................................................................................................ Bi tp............................................................................................................................................................ La chn cu tr li ng .............................................................................................................................. CHNG 5......................................................................................................................................................... Gi tr li cu hi l thuyt ........................................................................................................................ Bi tp............................................................................................................................................................ La chn cu tr li ng .............................................................................................................................. CHNG 6......................................................................................................................................................... Gi tr li cu hi l thuyt ........................................................................................................................ La chn cu tr li ng .............................................................................................................................. CHNG 7......................................................................................................................................................... Gi tr li cu hi l thuyt ........................................................................................................................ La chn cu tr li ng .............................................................................................................................. CHNG 8......................................................................................................................................................... Gi tr li cu hi l thuyt ........................................................................................................................ La chn cu tr li ng .............................................................................................................................. TI LIU THAM KHO ......................................................................................................................................

176

KINH T V M
M s: 497MIC270
Chu trch nhim bn tho TRUNG TM O TO BU CHNH VIN THNG 1 (Ti liu ny c ban hnh theo Quyt nh s: 354/Q-TTT1 ngy 12/05/2006 ca Gim c Hc vin Cng ngh Bu chnh Vin thng)

In ti: Cng ty C phn In Bu in S lng: 2000 cun, kh 19 x 26 cm Ngy hon thnh: 30/05/2006.