Yap Teknolojileri Elektronik Dergisi Cilt: 6, No: 1, 2010 (62-70)

TEKNOLOJ K ARATIRMALAR
www.teknolojikarastirmalar.com e-ISSN:1305-631X

Electronic Journal of ConstructionTechnologies Vol: 6, No: 1, 2010 (62-70)

Teknik Not (Technical Note)

Tekstil Atklarn Yap Malzemesi Olarak Kullanm Alanlarnn Aratrlmas

Mehmet KOZAK Afyon Kocatepe niversitesi, Fen Bilimleri Enstits, Yap Eitimi Blm, Afyonkarahisar/TRK YE
mkozak15@hotmail.com

zet Bu almada tekstil atklarnn yap malzemesi olarak kullanm alanlarnn aratrlmas amalanmtr. Tekstil, tekstil retim kollar, atk, atklarn geri kazanlmasnn nemi, Trkiyedeki atklarn bertaraf ve geri kazanm tesisleri ve kapasiteleri, tekstil atklarnn Trkiyedeki miktarlar, geri kazanm ve geri kazanm sonrasndaki kullanm alanlar aratrlmtr. Pamuk, jt atklar ve ksa asbest lifleri, organik izolasyon malzemesi; pamuk linter hamuru, nitroselloz vernik; kadife tra tozunun beyaz olan, tutkal yapmnda kullanlmaktadr. Tekstil atklar ve pamuk linter hamuruyla suda zlebilen polimerler retilmekte ve bu polimerler; boya, duvar kad pastas, birletirme eleman, petrol kuyusu ama amuru yapmnda kullanlmaktadr. Geni bir kullanm olanna sahip, inaat ve jeo teknik tekstil malzemelerinin retiminde tekstil atklarnn kullanm aratrlabilir. Anahtar Kelimeler: Tekstil Atklar, Tekstil Atklarnn Kullanm Alanlar, Yap Malzemesi

Investigation of the Usage of Textile Waste as Construction Materials

Abstract In this study, it is aimed to investigate the branches of textile manufacturing waste as construction material. Textile, the branches of textile production, waste, the importance of recycled waste, removing and recycling waste facilities and their capacities in Turkey, the amount of textile waste in Turkey, their recycling and the usage field after recycling are investigated. Cotton is used for jute waste and short asbestos fibre, organic isolation material; cotton linter dough is used for nitrocellulose varnish; one which is white velvet shaving dust is used for making glue. Polymer which can thaw in water is produced with textile waste and cotton linter dough and these polymers are used for dye, the paste of wall paper, part of incorporation, the mud of oil field. The use of textile waste which have a wide usage field are used, for architecture and geotechnics textile materials can be researched. Keywords: Textile Wastes, The Usage Areas of Textile Wastes, Building Material

1. G R Tekstil, insanolunun kendini souktan, scaktan ve dier doa olaylarndan koruma gereksinimi ile birlikte, var oluunun ilk gnlerinden balayarak gncelliini korumutur. nsanlar yzyllardr, gnlk yaamlarnn hemen hemen her alannda tekstil rnlerini kullanmaktadrlar. nceleri salt korunma ve rtnme amacyla kullanlan tekstil rnleri, daha sonra moda gibi, insan ruhuna hitap eden gzellik
Bu makaleye atf yapmak iin Kozak M, Tekstil Atklarn Yap Malzemesi Olarak Kullanm Alanlarnn Aratrlmas Yap Teknolojileri Elektronik Dergisi 2010, 6(1) 62-70 How to cite this article Kozak M, Investigation of The Usage of Textile Waste as Construction Materials Electronic Journal of Construction Technologies, 2010, 6(1) 62-70

Kozak M.

Teknolojik Aratrmalar: YTED 2010 (1) 62-70

amalar iin kullanlmtr. Gnmzde tekstil rnleri, bebek bezinden kefene, sabah kullandmz di frasndaki naylon elyafndan, hastanelerdeki rnlere kadar, hemen hemen her yerde kullanlmaktadr [1]. Trkiye' de tekstil sanayi tm sanayi dallar arasnda hem retim hem de ihracat bakmndan en n sralarda yer almakta ve ekonomi iinde en arlkl pay oluturmaktadr. Trkiye'nin toplam imalat sanayindeki istihdam miktarnda, bu sanayimizin pay % 30'u bulmakta ve bu oran, en yksek katky salamaktadr [2]. Toplam ihracat ierisindeki pay (toplam ihracatmzn % 33), yaratm olduu katma deer (GSMHya katks % 10 civarnda) ve yksek istihdam potansiyelinden (2,5 milyon kiiye dorudan, 6,5 milyon kiiyi dolayl olarak istihdam salayan) dolay lkemiz ekonomisi asndan lokomotif sektr olma zelliini srdrmektedir. Dnyann nde gelen tekstil tedarikileri arasnda Trkiye, dnyada 10. sradadr [3]. Trk tekstil endstrisi; pamuk iplii, yn iplii, suni iplik, sentetik iplik, tabii ve suni ipek iplii dokumalar ayrca rme mamulleri, hal, kilim ve benzeri eya alt retim konularndan olumaktadr [2]. Tekstil sektrnn hammaddesi olarak her trl doal ve yapay olarak elde edilen lifler deerlendirmeye alnmaktadr. Tekstil endstrisinde en ok kullanlan lifler pamuk bata olmak zere, jt ve sisal gibi bitkisel lifler ile yn ve ipek gibi hayvansal liflerdir [4]. lkemiz, pamuk ekim alan ynnden Dnyada yedinci, birim alandan elde edilen lif pamuk verimi ynnden drdnc, retim miktar ynnden altnc, tketim ynnden beinci ve ithalat ynnden ise drdnc srada yer almaktadr [5]. Trkiyenin 2004 yl yurtii elyaf tketimi; toplam 2.750.000 tondur [6]. Tekstil rnlerini kullanm alanlarna gre genel olarak; hazr giyim, hazr eya (ev) ve teknik tekstiller olarak gruplandrlmaktadr. Teknik tekstiller, estetik ve dekoratif zelliklerinden ziyade ncelikle fonksiyonel zellikleri ve teknik performanslar iin tketilen tekstil malzemeleri ve rnleri olarak tanmlanmaktadr. Ancak gnmzde araba demeliklerinde olduu gibi teknik tekstillerde estetik ve dekoratif zellik n planda olabilmektedir. Bu nedenle teknik tekstilleri giyim rnleri ve ev tekstilleri dnda kalan tekstil rnleri olarak da tanmlamak mmkndr [7]. Teknik tekstillerin retiminde polyester, polipropilen, naylon, viskoz, pamuk, cam ve aramid gibi sentetik ve doal lifler kullanlmaktadr [8]. Teknik tekstiller; ambalaj, tarm, inaat, giyim, jeo, ev, endstriyel, tbbi, tat, evre, koruyucu ve spor tekstillerin uygulama alanlarnda kullanlmaktadr. Jeo tekstil: Yeryz-toprak anlamna gelen jeo kelimesi ile tekstil kelimelerinin birleiminden meydana gelmitir. Jeo tekstiller sadece tekstil materyallerinden olumu geirgen bir jeo sentetiktir. Jeo tekstiller pamuk, yn gibi doal elyaflardan ziyade sentetik elyaflardan retilen tekstil rnleridir. Jeo Sentetik Aratrma Enstitsnn internet sitesinde, jeo tekstillerin en az seksen uygulama alan olduu belirtilmektedir. Jeo tekstiller, sonsuz veya kesik lifler, dokuma, rme ve dokusuz kumalar eklinde olabilmektedir. Jeo tekstiller, ayrma, filtrasyon, drenaj, takviye, erozyon kontrol ve koruma amal kullanlmakta olup, snrsz uygulama alanna sahiptirler. Kullanm amacna gre, jeo tekstillerin en nemli performans zellikleri ekme dayanm, yrtlma dayanm, delinme dayanm, su geirgenlii, hava geirgenlii, yatay su geirgenlii, s yaltm, gzenek boyutu, kalnlk, gramaj v.b. zelliklerdir. Jeo tekstillerin; dokuma, syla birletirilmi, ineleme ile sabitlenmi, rme ve dorudan toprak kartrlm elyaflar olmak zere be temel tipi vardr. Jeo tekstillerin kullanm alanlar; yol inaatlar, kalc ve geici yollar, park alanlar, yol geniletme, asfalt yenileme, hava alanlar, demiryollar, bina inaatlar, temeller, taban betonlar (ses emme zelliinden dolay), teras atlar, bahe atlar, zemin uygulamalar, borular ve kanallar, depolama alanlar, spor sahalar, evler, drenaj ve filtrasyon sistemleri, drenaj borular, drenaj kanallar, yzey drenaj, bina drenajlar, hidrolik yaplar, ky koruma yaplar, barajlar, liman inaatlar, nehir yataklarnn ve kanallarn 63

Teknolojik Aratrmalar: YTED 2010 (1) 62-70

Tekstil Atklarn Yap Malzemesi Olarak Kullanm Alanlarnn Ara

korunmas, suni gletler, su rezervuarlar, p ve atk depolama alanlar olarak sralanabilir. Trkiyede jeo tekstil retimi konusunda resmi veriler bulunmamakla birlikte 4,5 milyon m dokunmam jeo tekstil ve 600 bin m dokuma jeo tekstil retildii tahmin edilmektedir. lkemize jeo tekstil ithalat 1980li yllardaki oto yol yapmlar ve 1983 ylndaki Atatrk Barajnn inasyla balanmtr [1]. naat tekstilleri: Tekstil malzemeleri yllardr binalarda kullanlmaktadr. Bu malzemelerin kullanm sentetik liflerin kullanm ile birlikte artmtr. Bu kumalarn binalarda kullanlmasnn ok sayda avantaj bulunmaktadr. Bir kuma klfnn arl tula elik veya betonun arlnn 1/30u kadardr. Bu sayede hem maliyet azalmakta hem de daha az takviye gerektirmektedir. Tekstiller fuar veya spor faaliyetlerinde kullanlabilecek engelsiz aklklar (tekstille rtlen) salar. Olduka kolay kurulup olduka kolay sklrler. Kolay zarar grmez ve abuk tamir edilirler. Deprem v.b. afetlere olduka dayanakldrlar. Membran yaplar da binalarda kullanlmaktadr. Sentetikle kaplanm veya lamine edilmi kumalar mukavemeti ve evresel dayanm artrmaktadr. adrlar, tenteler ve gnelikler gibi geici yaplar tekstillerin en grnr ve belirli uygulamalarndan bazlardr. Bunlar, nceleri ar pamuklulardan yaplrlarken, imdi ise daha hafif, mukavemetli, rmeye, gne klarna ve hava etkilerine (ska atee) dayankl sentetik malzeme eitlerine artan bir ekilde ihtiya duymaktadr. Mimari membranlar spor stadyumlar, fuar merkezleri ve dier modern binalar gibi yar saydam yaplarn inaatnda gze arpmaya balamtr [8]. ekil 1. ve ekil 2.de inaat tekstillerin uygulama alanlarna rnek verilmektedir.

ekil 1. naat tekstillerin, tente adrlk ve ar katranl dokuma kumalar olarak kullanlmas [9]

ekil 2. naat tekstillerin, iskele alar ve ince saydam at olarak kullanlmas [9] Baz tekstiller duvarlar rutubete kar korumak iin nefes alabilen membranlar olarak kullanlrken; nonwoven cam ve polyester kumalar, hlihazrda, at kaplama uygulamalar iin byk lde kullanlmaktadr. Kompozitler genellikle inaat alannda parlak bir gelecee sahiptir. Mevcut cam takviyeli malzeme uygulamalar, duvar panellerini, fosseptik depolarn ve salkla ilgili tehizatlar iermektedir. Cam, polipropilen ve akrilik lifleri ve tekstillerin hepsi betonun, svalarn ve dier inaat malzemelerinin atlamasn nlemede kullanlmaktadr. Betonlarn kuvvetlendirilmesi, kopma ve eilme mukavemetlerinin artrlmas amacyla lif kullanmak artk tm inaat sektrnde yaygn olarak bavurulan bir yntem olmaktadr [1]. Bu malzemeler kompozit olarak adlandrlmaktadr, elie gre en nemli avantajlar, elik gibi korozyona uramamalardr. Binalarda iyi bir yaltm salamak ve konfor artlarnn temini bakmndan, yap sektrnde kaliteli binalar ina edilmesinde nemli bir etkendir. 64

Kozak M.

Teknolojik Aratrmalar: YTED 2010 (1) 62-70

Yaltm denildiinde ncelikle s, su ve ses yaltm akla gelmektedir. Binalarn atlarnda, i duvar, deme veya tavanlarnda yaltm amacyla ok farkl tipte rnler gelitirilmitir. Son yllarda Amerikan DuPont firmas, inaat ve binalarn kullanmlar esnasnda ortaya kabilecek sorunlar nlemek amacyla Tyvek ad altnda su yaltm rtlerini piyasaya srmtr. Tyvek rtler, nemin atmosfere serbeste ve gvenli bir ekilde kn salarken ayn zamanda hava giriini kstlayp su giriini engeller ve bylece binalarn d cephelerini korur. Tyvek, nefes alan su yaltm rtleri genel olarak esnek, yksek younluklu polimerden mamul dokunmam elyaf malzemeleridir. Tekstil malzemeleri hafif olmalarndan dolay ak alanlarn zerlerinin kapatlmas maksadyla gn getike daha fazla kullanlmaktadr. Diyafram veya adr bezi olarak niteleyebileceimiz bu teknik dokumalar farkl yaplarda, estetik amal veya ilevsel amal (rnek: Ankara Hipodromu-yapm yl: 1998, PVC kapl polyester kuma) kullanlmaktadr [1]. 2. ATIK VE GER DNM htiya duymadmz ve uzaklatrdmz her tr madde atk olarak tanmlanabilir. Kat, sv ve gaz olarak e ayrlr [10]. Kat atk: Evsel, ticari veya endstriyel alanlardan oluan; madencilik, tarmsal ilemler ve su artm nitelerinin de dahil olduu proseslerden kaynaklanan yar-kat amurlar da ieren, hem ayrabilen hem de ayrma zellii olmayan maddelerdir [11]. ok eitli atk malzemelerin (cam, kat, alminyum, plastik, pil, motor ya, akmlatr, beton, organik atklar, elektronik atklar) eitli fiziksel ve/veya kimyasal ilemlerle ikincil hammaddeye dntrlerek tekrar retim srecine dahil edilmesine geri dnm denilmektedir [12]. Atklarn geri dnm sayesinde; doal kaynaklarmz korumu, enerji tasarrufu salam, atk miktar azalm, ekonomiye katk salanm ve gelecee yatrm yaplm olaca dnlmektedir [13]. lkemizde ve dnyadaki kat atklarn ynetiminin temel ilkesi vardr. Bunlar az atk retilmesi, atklarn geri kazanlmas ve atklarn evreye zarar vermeden bertaraf edilmesidir [14]. Tabii kaynaklarn snrl olduu, tketimin hzla art dnyamzda son yllarda zerinde nemle durulan konulardan birisi de geri dnmdr. Kaynak israfn nlemenin yannda, hayat standartlarn ykseltme abalar ve ortaya kan enerji krizi ile bu gerei gren gelimi lkeler atklarn geri kaznlmas ve tekrar kullanlmas iin yntemler aram ve gelitirmilerdir [15]. 3. TEKST L ATIKLARI plik retimi ve boyanmas, hal, kuma dokunmas ve boyanmas, bask yaplmas, eitli tekstil rnlerinin hazrlanmas ve zerlerine nak yaplmas gibi ilemler tekstille ilgili retim birimlerinde gerekletirilmektedir. Bu retim birimlerinde; para kuma, ilmar (iplik atklar), ilte (pamuk balyalarnda kullanlan kanevie), elyaf at, pamuk tozu, stb ve kadife tozu gibi endstriyel kat atklar olumaktadr. retim birimleri bu kat atklarn bir ksmn geri dnm iin hurdaclara satmakta, bir ksmn da pe atmakta veya yakmaktadrlar. 2006 yl verilerine gre, Trkiyedeki belediyelerin; 22 tane dzenli depolama tesisi, 3 tane yakma tesisi, 4 tane kompost tesisi bulunmakta olup bu bertaraf ve geri kazanm tesislerine getirilen toplam atk miktar 10.247.491 tondur ve bu atklarn 249.409 tonunu tekstil atklar oluturmaktadr [16]. Tekstil atklar ana grup altnda toplanabilir. Birincisi suni ip fabrikalarndan kan atklar, ikincisi tekstil imalat atklar, ncs ise tketicilerin tekstil atklardr [17]. 2008 yl verilerine gre 65

Teknolojik Aratrmalar: YTED 2010 (1) 62-70

Tekstil Atklarn Yap Malzemesi Olarak Kullanm Alanlarnn Ara

Trkiyedeki sanayi grubunda yaratlan endstriyel kat atk miktarnn % 4.37sini tekstil rnleri ve giyim eyas imalat [16] atklar oluturmaktadr. Trkiye 2008 yl verilerine gre, sanayi grubuna gre yaratlan endstriyel kat atk miktarlar Tablo 1.de, sanayi grubuna gre bertaraf edilen endstriyel kat atk miktar ve bertaraf yntemleri Tablo 2.de belirtilmektedir. Tablo 1. Sanayi grubuna gre yaratlan endstriyel kat atk miktar, 2008 [16]
Sanayi grubu Tekstil rnleri imalat Giyim eyas imalat Toplam (Ton/Yl) 423935 121566 Geri kazanlan ve Satlan ve hibe Bertaraf Edilen yeniden kullanlan (Ton/Yl) edilen (Ton/Yl) (Ton/Yl) 7738 102176 314020 166 38960 82441

Tablo 2. Sanayi grubuna gre bertaraf edilen endstriyel kat atk miktar ve bertaraf yntemleri,2008[16]
Sanayi grubu Toplam Bertaraf Edilen ple Atlan Dzenli Depolama Yakma tesisi Kompost Tesisi yeri Sahasnda Depolama Dolgu Malz. Olarak Kullanma Geliigzel Atma Gle, Nehire Atma Dier Tekstil rnleri imalat (Ton/Yl) 314020 149482 110672 29014 17007 5950 1547 73 276 Giyim eyas imalat (Ton/Yl) 82441 35416 39733 1187 1240 3001 1773 3 88

4. TEKST L ATIKLARININ GER DNM Polyester iplik fabrikalar olmak zere fabrika atklar; ilenerek tekrar iplik ve elyaf haline, atk kumalar ise yeniden pamuk haline getirilebilmektedir [18]. Kat yapm, dolgu malzemesi, yaltm malzemesi, yeni ip retiminde de tekstil atklar kullanlabilmektedir [19]. Para kuma ve stbler byk oranda geri kazanlrken iplik fabrikas atklar yaklmakta veya pe atlmaktadr. Kadife tra tozunun beyaz olan tutkal yapmnda ve banknotlarda kullanlrken, renkli olanlar atlmaktadr. Tekstil atklar cinsine gre deiik alanlarda kullanlr. Kirli meydan kanavie ile kartrlarak jt iplii, hal taban yapmnda kullanlmaktadr. Tarak alt telefleri 10, halla alt telefleri 6, apka alt telefleri 12 numara iplik yapmnda kullanlmaktadr. Ayrca fabrikalardan alnan teleflerin bir ksm yem sanayinde ve hamamlarda yakt malzemesi olarak kullanlmaktadr. Tekstil atklar ve linter sellozu mekanik olarak kt gibi materyallere veya karboksimetil sellloz gibi trevlere kimyasal olarak dntrlebilir. Pamuk linter hamurundan ilk olarak, yksek kalitede selloz trevleri elde etmek iin balang maddesi olarak kullanlmtr. Kimyasal proseslerde pamuk lifleri kendi fiziksel zelliklerini kaybederler. Bu ynden pamuk liflerinin son rndeki tehisi mmkn grlmemektedir. Pamuk linter hamuru nitroselloz, selloz asetat, butinat ve selloz asetat propinat gibi selloz esterlerinin retiminde kullanlmaktadr. Sigara filtreleri ve tekstil endstrisi iin selloz asetat liflerinin retimi daha ekonomik olan odun esasl hamurlara dayanmakla birlikte, pamuk linter hamuru film ve plastik retimi iin yksek kalitede asetat rnlerinde kullanlmaktadr. Pamuk linter hamurundan yaplan selloz asetatlar fotoraf filmi, x-sn filmi, temiz levha koruyucular, kabarck ambalaj veya selofan tip olarak kullanmak amacyla filmlere dntrlebilir. Kalplama yoluyla retilen gzlk ereveleri, di fras saplar, plastik iaretleri, otomobil paralar, dme, mandal, mutfak eyas panelleri, direksiyon kaplamalar, arka k camlar gibi rnlerde selloz asetat bileiklerinden tretilen selloz asetat plastikleri kullanlmaktadr. 66

Kozak M.

Teknolojik Aratrmalar: YTED 2010 (1) 62-70

Nitroselloz vernikleri ve filmleri sadece pamuk linter hamurlar ile yaplabilir. Bu vernikler; mobilya, dier odunsu ve metal nesneler, mimari kaplamalar, bask mrekkepleri olarak kullanlmaktadr. Pamuk linter hamuru ayn zamanda jelatin dinamit, roket yaktlar iin pervane (mikser) ve dumansz tozlar iin ok yksek kalite ve viskoziteye sahip nitroselloz retimi iin kullanlmaktadr. Linter seliozunun esterlemesi ile hidrokarbon solventler veya suda znebilen materyaller retilebilir. Tekstil atklar ve pamuk linter hamuru yksek polimerizasyon derecesi, saflk, dk mineral ierii ve en yksek kalitede eter rnlerinin retiminde kullanlr. ok yksek molekl arlna sahip selloz, tekstil atklar ve pamuk linterleri ile yaplabilir. Bu yksek molekl arlna sahip hamur, suda zndnde yksek viskozite veren ok yksek molekl arlna sahip eter polimerlerini sonulandrr. rnein, suda kartrlan yksek viskoziteli selloz eterleri dondurma ve yourtta bir kitle temin eden kaln jel gibi urup retmektedir. Selloz eterlerinin dier nekleri; solventte znebilir eter olan etil sellozu ierir plastikler ve kaplamalarda viskozite deitiricisi olarak kullanlr. Metilselloz, karboksi metil selloz ve hidroksi etil selloz suda znebilir polimerler olup boyalar, duvar kad pastas, spachel ve birlestirme elemanlar, petrol kuyusu ama amuru, besin maddeleri, ila ve kozmetik preparatlar gibi materyallerde viskozite kontrol katklar olarak kullanlr [20]. Sabah Gazetesi, 22/05/2007 tarihindeki Uak geri dnm ss oldu balkl haberinde: lkenin drt bir tarafndaki tekstil ve pet ie atklar ile kullanlm ara lastiklerin Uak'ta ilenerek ekonomiye kazandrld aklanmaktadr. Mal tedariki konusunda ana merkezin stanbul olduunu, konfeksiyon nerede varsa retim artklarn oradan satn aldklarn anlatan Besci, "Aylk yaklak 5 bin ton pamuklu tekstil at ktn ve aylk 600650 ton atnn geri dnmn yaptklarn ve bunlardan 500 tonunu satdklarn, 150 tonunu da iplik yaptklarn ve sonu olarak ta bu atklarn pe gitmekten, yaklmaktan kurtulup ekonomiye kazandrldn" sylemitir. Konfeksiyon atklarnn en ufak paralarna kadar kullanldn ifade eden Besci, rengi net olmayan konfeksiyon atklarnn kee olarak yatak ve otomotiv sanayisinde, kazak konfeksiyonundan kan akrilik atklarn da elyaf haline getirilip ikinci kalite pel battaniyelerde kullanldn sylemitir. [21]. Organik ilek yetitiriciliin de tekstil atk kullanm: Organik ilek yetitiriciliinde mallama ok nemlidir. Mal olarak genelde siyah plastikler kullanlmaktadr. Plastik mal kullanlmad takdirde, buday sap, msr saplar, odun tala, tekstil atklar vb. mallarda kullanlabilmektedir [22]. Kee imalatnda tekstil atklarnn kullanm: Tekstil ve konfeksiyon tesislerinden temin edilen artk sentetik, pamuklu kuma paralar ve artk polipropilen ierikli malzemeler balyalanarak tesise getirilmektedir. Balya halinde gelen malzeme nce balya kesiciyle sonra da rotatif kesici vastasyla kesilmektedir. Kesme boyutlar 10 mm16 mm arasndadr. Kesilen bu malzeme otomatik besleyiciye gnderilmektedir. Harmanlama ve safhal ifanozda pamuk haline getirilmektedir. Bu ilemi temizleme, p karma, elyaf ama ilemleri takip eder, malzeme harman odasna gnderilir. Harmanlama ilemini takiben tarak makinasndan geirilerek ince katlar halinde belirli boyutlarda karlmaktadr. Buradan alnan malzeme bir apraz serici vastasyla toplanr ve besleme grubuna sktrlr. En son ilem ise ineleme ilemidir. neleme ilemi sonunda kee imalat tamamlanm olur [23]. Pamuk keesi halindeki organik asll izolasyon malzemesi: Pamuk artklarnn keemsi hale getirilmesi neticesinde k = 0,06 kcal/mhC olacak ekilde = 0,5 gr/cm zgl arlnda izolasyon malzemesi elde edilir. Mahzurlar oluklu mukavvaya benzer. Levha halindeki kee, dz ve eik sathlar ile hava akmna mani olunacak yerlerde (atlarda) tercih edilirler. ekil 3.de pamuk keesi halindeki organik asll izolasyon malzemesi ve uygulama rnei verilmektedir.

67

Teknolojik Aratrmalar: YTED 2010 (1) 62-70

Tekstil Atklarn Yap Malzemesi Olarak Kullanm Alanlarnn Ara

ekil 3. Pamuk keesi halindeki organik asll izolasyon malzemesi Halat, hortum eklindeki organik izolasyon malzemesi: Pamuk ve jt artklar sa rgsne benzer formlarda halat ekline getirilir. Hortum eklinde olanlarn ileri mantar taneleri, kizelgur gibi izolasyon malzemeleri ile doldurulur. Her iki ekil bilhassa scak su geen borularn izolasyonunda kullanlrlar. Youma sebebiyle souk izolasyonuna ve 90Cnin zerindeki scaklklar iin izolasyona uygun deildirler. ekil 4.de pamuk ve jt artklar kullanlarak yaplan organik izolasyon malzemesine rnek verilmektedir.

ekil 4. Pamuk ve jt artklar kullanlarak yaplan organik izolasyon malzemesi Asbest lifli organik izolasyon malzemesi: Atk halindeki ksa olan asbest lifleri, anorganik su cam potasyumlu silikat balayc eleman yardmyla pskrtme izolasyon yaplr. Tabanca ile s izolasyonu yaplacak yzeye pskrtlen asbest lifleri ile yzeyde hibir delik kalmayacak ekilde istenilen kalnlkta izolasyon temin edilir. Bu ekilde izolasyon ses izolasyonu iin de faydal olduu gibi yangn tehlikesine kar da tercih olunur [9]. 5. SONULAR VE NER LER Pamuk linter hamuru; odunsu ve metal nesneler ile mimari kaplamalar da kullanlan nitroselloz verniklerin retiminde kullanlmaktadr. Kadife tra tozunun beyaz olan tutkal retiminde kullanlmaktadr. Tekstil atklar ve pamuk linter hamuru; suda znebilen, yksek viskozite ve molekl arlna sahip eter polimerlerinin retiminde kullanlr. Bu polimerlerden, metilselloz, karboksi metil selloz ve hidroksi etil selloz; boya, duvar kad pastas, birletirme eleman, petrol kuyusu ama amuru retiminde kullanlmaktadr. Pamuk artklar keemsi hale getirilerek; dz ve eik sathlar ile hava akmna mani olunacak yerlerde (atlarda) tercih edilen organik asll izolasyon malzemelerinin yapmnda kullanlmaktadr. Pamuk ve jt artklar; scak su geen borularn izolasyonunda kullanlan halat ve hortum eklindeki organik izolasyon malzemeleri yapmnda kullanlmaktadr. 68

Kozak M.

Teknolojik Aratrmalar: YTED 2010 (1) 62-70

Atk halindeki ksa asbest lifleri; s ve ses izolasyonu ile yangn tehlikesine kar tercih edilen, asbest lifli organik izolasyon malzemesi yapmnda kullanlmaktadr. Geni bir kullanm alanna sahip inaat ve jeo teknik tekstil malzemeleri yapmnda atk tekstillerinin kullanm aratrlabilir. Cam, polipropilen ve akrilik lifleri; betonun ve svalarn atlamasn nleme, kopma ve eilme mukavemetlerinin artrlmas amacyla kullanlmaktadr. Lif atklar ve tekstil atklarndan elde edilen liflerin; ince ve kaba sva ile beton harc yapmnda kullanlabilirlii aratrlabilir.

6. KAYNAKLAR 1. http://www.tekstilteknik.com/Referanslar/Tekniktekstiller, 15/10/2007 2. Enerjinin Etkin Kullanm ve Enerji Tasarrufu, Tbitak TTGV Bilim Teknoloji Sanayi Tartmalar Enerji Teknolojileri Politikas I. Alt Grubu alma Tasla, Kasm 1997. 3. Gacener, A., Gl M.,Trk Tekstil Ve Konfeksiyon Sektrnn Rekabet Gcn Azaltan Sorunlar ve zm nerileri Trkiye VI. Pamuk, Tekstil Ve Konfeksiyon Sempozyumu Bildirileri, Sayfa 123-130, 24-25 Nisan 2003, Antalya 4. rnek, Z., 2004, Pamuk plik Fabrikas alanlarnda Solunum Sistemi Belirtileri, Cilt Testi Serbest Radikal, Antioksidan ve Serum Prolidaz Aktivite Dzeylerinin Aratrlmas Uzmanlk Tezi, T.C. Sleyman Demirel niversitesi, Tp Fakltesi, Gs Hastalklar Anabilim Dal, Isparta 5. Sar, M., Snmez, N. K., Yldran, M., 2007, Pamuk Bitkisinin Kantitatif Yansma zelliklerinin ve Alansal Dalmnn Uydu Verileri le Belirlenmesi Akdeniz niversitesi Ziraat Fakltesi Dergisi, 20(1),1-10 6. Tekstil, Deri ve Giyim Sanayi zel htisas Komisyonu Raporu, Dokuzuncu Kalknma Plan 20072013, T.C. Babakanlk Devlet Planlama Tekilat, Ankara, 2007. 7. ngt, . E., 2007, Trk Tekstil ve Hazr Giyim Sanayinin Deien Dnya Rekabet artlarna Uyumu, Uzmanlk Tezi, T.C. Babakanlk Devlet Planlama Tekilat, ktisadi Sektrler ve Koordinasyon Genel Mdrl, Ankara 8. Can, ., 2008, Endstride Kullanlan Teknik Tekstiller zerine Bir Aratrma, Tekstil Teknolojileri Elektronik Dergisi, Say 3, 31-43, Afyonkarahisar. 9. Temur, B., Ercan, E. F., 2007, Is zolasyonu ve Tekstil ile naat Tekstilleri ve Uygulama rnekleri, Seminer I Dersi Sunumu, T.C. Uluda niversitesi Mhendislik Mimarlk Fakltesi Tekstil Mhendislii, Bursa 10. Szen, S., Atk Nedir Nasl Geri Kazanlr, T, evre Mh. Blm, Ders Sunumu, http://www.itugvo.com/ilkogretim/eko-okul/natukbirkan-atikgerikazanim.pps 19.12.2007 11. Gler, ., obanolu, Z., 1994, Kat Atklar, evre Sal Temel Kaynak Dizisi No 29, T.C. Salk Bakanl Temel Salk Hizmetleri Genel Mdrl, I. Bask, Aydodu Ofset, Ankara. 12. Byksaat, S., Kkdeniz T., Esnaf ., 2008, Geri Dnm Tesislerinin Yerinin GustafsonKessel Algoritmas-Konveks Programlama Melez Modeli Tabanl Simlasyon ile Belirlenmesi, stanbul Ticaret niversitesi Fen Bilimleri Dergisi, Say 13, 1-20, stanbul. 69

Teknolojik Aratrmalar: YTED 2010 (1) 62-70

Tekstil Atklarn Yap Malzemesi Olarak Kullanm Alanlarnn Ara

13. Aydn, Z., 2006, Gda Ambalaj Malzemelerinin Geri Dnm ve Atklarn Kaynakta Ayrtrlmas Lisans Tezi, Gazi niversitesi, Teknik Eitim Fakltesi, Bask Eitimi Anabilim Dal, Ankara. 14. Yldzba, F., 2007, Karaman linde Atk Geri Dnm ve Ekonomik Faydalar, niversitesi Karaman . .B.F.Dergisi, Yerel Ekonomiler zel Says, 185-194, Karaman. Seluk

15. Grer C., 2005, Atk Mermer Paralarnn Bitml Yol Kaplamalarnda Deerlendirilmesi, Yksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe niversitesi, Fen Bilimleri Enstits, Yap Eitimi Anabilim Dal, Afyon. 16. http://www.tuik.gov.tr/VeriBilgi.do?tb_id=10&ust_id=3, 17/03/2010 17. Ada, O. N., Krmhan, S., 1999, Denizli Organize Sanayi Blgesinde Endstriyel Kat Atk Durumu ve Geri Kazanm, DE Mhendislik Fakltesi Fen ve Mhendislik Dergisi, Say: 2, Sayfa 47-58. 18. Geri Dnm evreci Giriim, Bursa Ticaret ve Sanayi Odas Aylk Yayn Organ, Bursa Ekonomi, Say 224, Ekim 2006, Bursa. 19. Ly, E., Varnca, K. B., Kemirtlek, A., 2007, Kat Atk Geri Kazanm almalar: stanbul rnei, TRKAY 2007 - AB Srecinde Trkiyede Kat Atk Ynetimi ve evre Sorunlar Sempozyumu, 28-31 Mays, stanbul 20. Kaln, V., 2005, Tekstil Atklar ve Pamuk Linterinden, Kat Hamuru Ve Kat retim Koullarnn Belirlenmesi, Yksek Lisans Tezi, Kahraman Mara St mam niversitesi, Fen Bilimleri Enstits, Tekstil Mhendislii Anabilim Dal, Kahramanmara. 21. http://arsiv.sabah.com.tr/2007/05/22/haber,C21BDE27F59A46709887D1384BF5A5E7.html, 19/11/2007 22. http://ebkae.gov.tr/belgeler/orgmeyyet.pdf, 15/12/2007 23. Kkyavuz, O., 1998, Tekstil (Kee) retim Tesisi Sanayi Profili, T.C. Sanayi ve Ticaret Bakanl Sanayi Aratrma Gelitirme Mdrl, Ankara

70