2010- 2011 BAHAR DNEM

ISI ve KTLE TRANSFER- MM3140

(Optik kod : 3400)

( Dr. Aynur UAR)
Sal 10.15 - 12.00
Cuma 15.15 - 17.00

1. Srekli Rejimde ki Boyutlu Is letimi in Analitik ve
Saysal Yntemler
3 hafta
2. Geici Rejim Is letim Problemlerinin Sonlu Farklar
Metodu ile zm, Explicit Yntem, mplicit Yntem

2 hafta
3. Kaynama ve Youmada Is Transferi 2 hafta

4. Ktle Transferine Giri, Is ve Ktle Transferi Arasndaki
Benzerlik, Sabit ve Hareketli Ortamlarda Ktle Difzyonu
3 hafta
5. Ktle Konveksiyonu, Anlk Is ve Ktle Transferi

2 hafta

KAYNAKLAR
1. H. YNC ve S. KAKA, Temel Is Transferi,
Bilim Yaynclk, 1999.
2. F. P. INCROPERA and D. P. DEWITT, Is ve
Ktle Geiinin Temelleri, evirenler: T.
Derbentli, O. Genceli, A. Gngr vd., Literatr
Yaynclk, 2001.
3. Y. A. ENGEL, Heat Transfer- A Pratical
Approach, McGraw-Hill, 1998.
DEERLENDRME
Ara Snav Notu (%70) + Kk Snav(%20) +
dev ve Proje (%10)
1) Isnn tarifi
Is : Enerji trdr. Potansiyel :Scaklk fark
2) Is geii mekanizmalar
letim(kondksiyon)
Tanm(konveksiyon)
Inm(radyasyon)
3) Is iletiim problemlerinin
a) Analitik zm metodu
b) Saysal zm metotlar
kullanlarak zlebilir.
1 - Analitik zm Metotlar :
Snr artlar ile birlikte kullanlan diferansiyel
denklemin zm zerine kurulmutur. Bu
tam zm olup burada ortamn her noktas
iin geerli Scaklk zm Fonksiyonlar
oluur.



Bunlar scaklk dalm denklemleridir.
T(x) = Sx + 2S
T(r) = ar
2
+ br + c
2 - Saysal (Nmerik ) zm Metotlar :
Ortamda seilen n- adet dm noktalar
iin bilinmeyen scaklklar iin n- adet Cebrik
Denklem oluturulmaktadr. Diferansiyel
denklemin cebrik denklem ile yer
deitirilmesi esas zerine kurulmutur.
Oluan cebrik denklem takmnn anlk
zm belirlenen ayrk noktalarda scaklk
deerlerini verir.
Belirli bir hata iermesi
Fiziksel bir esas zerine kurulmas

Is letim Problemlerinin Saysal
zmlerini Oluturmada Kullanlan
Yntemler

a) Sonlu Farklar Metodu
b)Sonlu Elemanlar Metodu
c)Snr Elemanlar Metodu
d)Enerji Balans (veya Kontrol hacim) Metodu
Enerji Balans Metodu : (Termodinamiin Birinci
Kanunu)
Matematiksel formlasyonlar yerine, seilen kontrol
hacim zerine bilinen enerjinin korumu kanunu
uygulanmaktadr.
Kullanlacak her bir metodun avantaj ve dezavantajlar
vardr.
Bu derste daha ok Enerji Balans metodu
kullanlacaktr.
Bu metotta, ar matematiksel formlasyon yerine,
seilen kontrol hacim zerine termodinamikte bilinen
enerji korunumu kanunu uygulanmaktadr.
Enerji balans metodunda, sonlu farklar metodu ile ayn
cebrik denklem takm elde edilmektedir. (a) ve (c)
klarnda oluan denklemler (cebrik) birbirinin aynsdr.
Neden Saysal Metotlar Kullanlr?
Yksek hzl bilgisayarlarn geliimi, paket
programlarnn kullanmnn artmas, mhendislik
problemlerinin zmnde saysal metotlarnn
kullanmn yaygnlatrmtr.
Is iletim problemlerinin analitik zmnde
matematiksel olarak aadaki ilemler
gerekletirilir.
a)Diferansiyel hacim elemanna Enerjinin Korunumu
Prensibi (Termodinamiin Birinci Yasas)
uygulanarak geerli diferansiyel denklem tretilir.
b) Snr artlar probleminin fiziine (doallna)
uygun olarak matematiksel formasyonda tanmlanr.
c) (a- kknda elde edilen) diferansiyel
denklemin genel zmnde oluan integrasyon
sabitleri snr artlar kullanlarak hesaplanr ve
sonuta ortamdaki scaklk dalm iin zm
fonksiyonlar elde edilir. Aadaki rnekleri
verebiliriz:
T(x) = ax + b T(x) = Sx + 2S
T(r) = ar
2
+br + c T(r) = Sr
2
+ 2r + 10
Bu anlamda elde edilen zmler problemin
analitik zmleridir.

rnek :
erisinde 90 (W/m
3
) sabit s retimi olan , T
1

niform yzey scaklna sahip r
0

yarapndaki bir krede bir boyutlu srekli
rejim scaklk dalmnn matematiksel
formlasyonu ; Is retimi 90 (W/m
3
) , q =
W/ m
2
| | el Diferansiy Adi Mertebeden
k dr
dT
r
dr
d
r
. 2 0 . .
1
0 2
2
= +
|
.
|

\
|

da r ' 0 =
(Isl geometrik simetri art
0 =
dr
dT
yaltm snr art)
0
r r =
( )
1 0
T r T =
C
1
ve C
2
snr artlarn uygulayan bu denklem takmnn zm

Parabolik
r r
k
T Tr ) (
2
2
0
0
1
+ =

Ana ilemleri yaparak T(r) zmn elde ediniz.
Oluan zm, istenilen bir zmdr.
nk kre iinde herhangi bir noktadaki
scaklk, analitik zm fonksiyonu iine o
noktann r koordinat yazlarak rahata
bulunabilir.
Problemin analitik zm , Tam zm
olarak adlandrlr. nk bu zm
diferansiyel denklem ve snr artlarn salar.
Ayrca kre iinde veya yzeyinde herhangi
bir noktada s transfer miktar Fourier Is
letim Kanunu kullanlarak hesaplanlabilir.

denkleminden hesaplanr.
Bu nceki sayfada yaplan analiz basit
integrasyon ilemi dnda herhangi bir
matematiksel zorluklar karmaz.
Ayrca bu elde edilen zmler retici olup,
elde edilen sonularnn yorumlamasn
kolaylatrr. yle ki scakln r ile nasl
deitii yorumu kolaylkla yaplabilir.
Buna avantajlara ramen alternatif zm
metotlar niye aratrlr:

3
4
3
). 4 ( . . ) (
3
0
3
0 2
r
k
r
r k
dr
dT
A k r Q
t
t =
|
|
.
|

\
|
= =

Bunlarn birka sebebi vardr.

A) Snrlamalar
1) Analitik zm Metotlar :Basit geometrilerde
olduka basit problemlerinin zm ile snrldr.
(ekil 1)
2) Geometri, bir koordinat sistemi ile mkemmel
uyumaldr.
3) Geometride kk bir karklk bile analitik zm
yntemini imkansz klar. rnein baz
blgelerinde elle oynatlm bir krede analitik
zm imkanszdr. nk bu durumda snr
artlar herhangi bir bilinen koordinat sistemi ile
tanmlanamaz.
4) Basit geometrilerde bile sl artlar yeterince sabit
deilse s transfer problemi analitik olarak zlemez.
rnek :
a) Isl iletkenliin scaklkla deiimi
b) Yzeyde nm olmas hali
k= Sbt
uzun
silindir
Inm
yok
ekil 1. Analitik zm metotlar basit geometrilerdeki basit
problemlerinin zm ile snrldr.
a) Is iletim katsaysnn scaklkla deiimi: k(T)
sabit k 0 = =
|
|
.
|

\
|
c
c
c
c
+
|
.
|

\
|
c
c
c
c
y
T
k
y x
T
k
x
0
2
2
2
2
=
c
c
+
c
c
y x
T
T

( )
( )
0 . =
(

+
dx
dT
b aT
T k
dx
d
T
Baml deiken
x
Bamsz deiken
Bu yzden analitik zm
a) Basit veya
b)Kabul edilebilir yaklamlarla basitletirilebilen
problemler ile snrldr.

B)Yzeyde Inm Olmas Hali :
( )
}
=
=
c
c

1
4 4
x x
evre y
T T
x
T
k co
Modelin analitik (tam) zm Modelin yaklak (saysal) zm
fakat gerek problemin yaklak fakat gerek problemin tam zm
zm
Kre
Oval
Cisim
Birletirilmi Model
Gerek Model
B) Daha yi Model
Analitik zmler herhangi bir varsaym
iermediinden tam zmdr.
Gerek problem ile matematiksel model
arasndaki ayrm belirlenmelidir.
Matematiksel modelin zmnden oluan
zmler ve gerek fiziksel probleme bu
matematiksel problemin uygunluk derecesi
modelin hassasiyetine baldr.
Bir fiziksel probleminin gerek bir modelin
yaklak zm kaba bir matematiksel modelin
tam zmnden ok daha hassastr.
C) Esneklik
Mhendislik problemlerinin zmnde baz
deiiklikleri anlamak iin youn parametrik
almalar yapmak gerekir. Bu ilemler elle
yaplrsa ok skc ve zaman alc olur. Bu yzden
saysal metotlar ve bilgisayar bu ekildeki
hesaplamalar iin daha uygundurlar.
D) Zorluklar
Baz problemlerin analitik olarak zm olabilir.
Fakat zm ilemi ok karmak olabilir ve ok
byk aba harcamak gerekebilir.
Srekli rejimde ve bir boyutlu s iletim problemi adi
diferansiyel denklemi dndaki btn iletim
problemleri ksmi diferansiyel denklemi ierir.
Srekli rejim bir boyutlu / Geici rejim yk
sistemler dnda tm s iletim problemleri ksmi
diferansiyel denklem ierir.
Bu diferansiyel denklemlerin denklemlerin
zmnde
Ortogonalite
Eigen Deerleri (z Deerler)
Fourier Laplace Dnmleri
Bessel ve Legendre Fonksiyonlar
Sonsuz Seriler

gibi yntemlerden yararlanlr.
ekil 3. ki boyutlu bir silindirde scaklk dalm problemi.
rnek :
r
L
L
TO
Analitik zm
Aada gsterildii gibi baz analitik zmler
ok komplekstirler (karmaktrlar):

n
ler ve J
0
= 0 denkleminin kkleridir.
( )

L
n
J
n
r
n
J
T
o
T
T Z r T

0
) , (

n

=
n

J
0

( )
0 0
r J
n

r
n
= z deerler
n
J
= Bessel fonksiyonu
( )
0
r
n

Diferansiyel Denklemlerin Sonlu Farklar

Formlasyonu

Diferansiyel denklemlerin zmnde
kullanlan metotlar ; diferansiyel denklemlerle
cebirsel denklemlerin yer deitirmesi esas
zerine kurulmutur.
Is transferinde daha ok kullanlan sonlu
farklar metodunda bu ilem, trevler ile
farklarn yer deitirmesi temeli zerine
kurulmutur.
Gnlk hayattan bir rnek: A
0
= 100 TL i olan
bir kii parasnn deerini korumak iin yllk
%18 faizle bankaya yatrmtr. Eer parasn
bileik faiz sistemiyle yatrrsa parasnn deeri
ne olur?
zm : Basit faiz durumunda adamn
hesabnda 100 TL + 0.18 x 100 = 118 TL
olacaktr. ayet bileik faiz sistemini kullanrsa
yl sonunda paras da 118 TL dan daha fazla
olacaktr. rnein; eer para bir ylda iki kez
bileik hale getirilirse, 6 ay sonra bakiye 100 +
100 (0.18/2) =109 TL ve bir yln sonunda ise
109 + 109 x (0.18/2) = 118.81 TL olacaktr veya
.....

bu miktar aadaki eitlikten dorudan
hesaplanabilir:
A = A
0
( 1 + i )
n

Bu eitlikte;
i = bileik periyot iin faiz miktar
n = periyot says
A
o
= ana para
A = bakiyedir.

( )( ) TL A 81 . 118 09 . 0 1 100
2
= + =
Farkl periyotlar iin yllk faizin %18 olmas
halinde 100 TL parann yl sonundaki bakiyesi
1 yl
6 ay
1 ay
1 hafta
1 gn
1 saat
1 dakika
1 saniye
Anlk
1
2
12
52
3565
8760
525600
31536000

118 TL
118.81 TL
119.56
119.68
119.72
119.72
119.72
119.72
119.72
Gnlk bileik faiz durumunda yl sonu bakiyesi119.72
TL olup, bu deer basit faiz durumunda 1.72 TL daha
fazladr.
Daha dk olduu zaman akll birletirmelerde hatta 1
saniyenin sonunda sonu deimez ve diferansiyel
zaman aralnn ayn sonucu verip vermedii
konusunda pheleniriz.
Bu phe ; A bakiyesi iin



diferansiyel denklemi oluturulduunda giderilebilir.
Bu diferansiyel denklemin zm ;
A i
dt
dA
. =
A = A
0
exp (i . t)
Yukardaki parametreler zmde yerine
konulduu zaman ,
A = 100 TL exp [0.18 (1) ]

A = 119.72 TL bulunur.

Bu deer gnlk birletirme iin ayn sonutur.
Bu yzden diferansiyel zaman aral ile = 1
gnn yer deitirmesiyle ayn sonu elde edilir.
Buradan u sonu karlabilir:
Yeterince kk farklar yardmyla diferansiyel
bykln yer deitirmesiyle yeteri kadar hassas
sonular elde edilir.

Diferansiyel denklemlerde trevlerin farklarla yer
deitirmesi suretiyle Is iletim denkleminin Sonlu
Fark Formlasyonu gelitirilecektir.
Ayrca, diferansiyel denklem bilgisi gerektirmeyen
Enerji Denge Metodu kullanlarak bu ifadeler
tretilecektir.