www.caferilik.

com

Eserin ad:Ahiret Menzilleri Yazar:eyh Abbas Kummi eviri: Fahrettin ALTAN, Kadri ELK Tashih: Abbas KAZM, Musa GNE Yaynevi: Kevser Telif hakk sakldr.

Bu Eser, AKARAS Kardeler Tarafndan Rahmetli Babalar Hac Mehmet Ali Akaras'n Ruhuna thafen Bastrlmtr.

KEVSER SRES Rahman, Rahim Allah'n Adyla "phesiz biz, sana Kevser'i verdik. u hlde Rabbin iin namaz kl ve tekbir alrken, namazda ellerini boazna kadar kaldr. Dorusu asl soyu kesik olan, sana kin duyandr."

eyh Abbas KUMM

AHRET MENZLLER
Eserin Orijinal Ad: Menzil'ul-Ahire ve'l-Metlib'ul-Fhire

Eyll / 2002 ISBN 975-6640-16-2 Kevser Yaynlar Horhor cad. No: 78/3 Fatih - st. Tel: 534 35 28 / Fax: 631 36 01

www.kevser.net
2

NDEKLER
Takdim............................................................................... 7 nsz ................................................................................. 9 LM / 13 Birinci Durak: lm Sarholuu ..........................................13 lm Sarholuunu Kolaylatran eyler ......................15 1- Anne-Babaya ve Akrabalara yilik...........................15 2- Mminlere Yardm.....................................................17 3- lmek zere Olan Kimsenin Yannda Kur'n ve Dua Okumak.........................................................17 4- Recep Aynda Tutulan Oru .....................................18 5- Recep Aynda Klnan Namaz ..................................18 6- Nakledilen Dua ve Zikri Okumak............................18 7- Mstehap Namazlarda Zilzl Suresini Okumak...20 kinci Durak: Haktan Sapma An.........................................20 Bu Durak in Faydal Olan eyler...................................20 1- Adle Duasn Okumak..............................................20 2- Farz Namazlardan Sonra Okunan Dua ..................21 3- Namazlar Evvel Vakitte Klmak..............................22 4- Gnahlardan Saknmak ve Ehlibeyt Dostlarn Sevmek .......................................................................23 5- Hayrl Akbet in Faydal Olan On Bir Husus .......23 Nkte ...................................................................................28

KABR / 30 Birinci Durak: Kabir Korkusu................................................30 Kabir Korkusunu Gideren Ameller ..................................32 1- Definden Hemen Sonra Kur'n Okumak...............32 2- Sadaka Vermek Veya................................................33 3- Defin Gecesi Namazn Klmak................................33 Bir Hikye ....................................................................34 4- Rku Kmil Olarak Yerine Getirmek....................35 5- Nakledilen Zikri Okumak .........................................35 6- Ysn Suresini Okumak ............................................35 7- Regaip Kandilinin Namazn Klmak ......................35 8- aban Aynda Oru Tutmak.....................................36 9- Hastalar Ziyaret Etmek............................................36 10- Gerek Hz. Ali (a.s) Taraftar Olmak.....................36 kinci Durak: Kabir Azab ......................................................37 Kabir Azabna Sebep Olan eyler ...................................38 Kabir Skmasndan Kurtaran eyler ...............................39 nc Durak: Kabir Sorgusu..............................................43 Bu Durakta Yararl Olan Baz eyler ...............................46 BERZAH / 51 Birinci yk.........................................................................56 kinci yk...........................................................................57 nc yk.......................................................................60 Drdnc yk...................................................................61 Beinci yk .......................................................................63 KIYAMET / 66 Kyamet Korkusunu Gideren eyler....................................69 1- Namazlarda Ysuf, Duhn... Surelerini Okumak .....69

2- Yallara Sayg Gstermek...........................................70 3- Hac Yolculuunda lmek.............................................70 4- Mekke ve Medine'de lmek Veya Defnedilmek ......70 5- Gnahlardan Saknmak...............................................71 6- nsanlar Deil, Nefsi Dman Bilmek.......................71 7- fkelenmemek..............................................................71 8- Ehlibeyt'i Sevmek..........................................................72 9- Mslmann htiyacn Gidermek................................72 10- Mminin Kabrini Ziyaret Etmek ...............................73 KABRDEN DRLMEK / 75 Bu Durak in Faydal Olan Baz Ameller ...........................78 1- Cenazeyi Teyi Etmek...................................................78 2- Mminin zntsn Gidermek.................................78 3- Mmini Sevindirmek.....................................................78 4- Fakir Bir Mmini Giyindirmek .....................................79 5- Tevhid Zikrini Okumak .................................................79 6- even-i Kebir Duasn Okumak .................................80 Konuyla lgili Tamamlayc Bir Hadis ..................................80 AMELLERN TARTILMASI / 82 Salvatn Faziletiyle lgili Hadisler...................................83 Gzel Ahlkla lgili Hadisler .............................................87 Gzel Ahlk Hususunda Birka Hikye ..........................91 Birinci yk .....................................................................91 kinci yk.......................................................................92 nc yk ...................................................................94 Drdnc yk ...............................................................96 HESAP / 107
5

yk .................................................................................. 110 Bir Baka yk................................................................ 111 AMEL DEFTERLER / 113 Hadislerden rnekler ..................................................... 113 mam Zeynelabidin'in (a.s) Klelerine Kar Tutumu ....... 115 SIRAT KPRS / 119 Allme Meclis'nin Aklamas...................................... 119 Konuyla lgili Hadisler..................................................... 121 yk .................................................................................. 123 Srat Kprsnden Gemeyi Kolaylatran Ameller.......... 124 CEHENNEM AZABI / 125 Konuyla lgili Hadislerden rnekler ..................................... 125 Korkanlarn yks................................................................ 130 1- Ekya ve Rahip .............................................................. 130 2- Behll'n Tvbesi ........................................................... 131 3- Toprak zerinde plak Olarak Yuvarlanan ............... 137 4- Zinakar Kadn ve Abid ................................................... 138 5- Hz. Ali'nin (a.s) Korkusu ve Mnacat ......................... 138 6- Harise b. Malik................................................................ 140 Gaflet Uykusundan Uyandran rnekler ............................. 141 1- Gefletle lgili Bir rnek ................................................. 141 2- Dnya Meftunlaryla lgili Bir rnek ........................... 145 3- Padiah ve Akll Veziri .................................................. 147 4- Abid ve Kfirin Kpei................................................... 151 5- Gzel Evde Yaayan Cahil............................................. 156

TAKDM
Baz dar grller lm insann yok olmas ve hayat, doula lmn arasndaki zamanla snrl biliyorlarsa da slm dini, lm, "yaayn bir katndan dier bir katna intikal etmek" eklinde aklar. slm'a gre insann yaam ebeddir. Ruhun bedenden ayrlmasyla, insan bir baka hayata girmi olur. Nitekim Resul-i Ekrem (s.a.a) yle buyurmutur: "Zannetmeyin lmekle yok olacaksnz. lm sizi bir evden teki eve gtrr." (Bihar'ul-Envar, c.2, s.161) Kitap ve Snnetten anlald kadaryla, lmden sonra snrl ve geici bir hayat vardr. Bu hayat, berzah lemi olup dnya ve ahiret arasnda bir vastadr. Bu hayattan sonra da insan iin kyamet ve ahiret hayat dediimiz ebed bir hayat sz konusudur. Semav kitaplar iersinde kyamet gnnden ayrntlaryla sz eden, bu gn eitli isimlerle hatrlatan, insanlarn bu gndeki hline deinen sadece Kur'n- Kerim'dir. Kur'n- Kerim'e gre, kyamet gnne inanmak, tevhid ve Allah'n birliine inanmakla denktir. Bu konu slm dininin temel aslndan biridir. Buna inanmayan, slm dininden saylmaz ve ebed helak olmay hak eder. Bu konuyla ilgili imdiye kadar slm limleri tarafndan yzlerce deerli eser kaleme alnmtr. Bunlardan biri de, byk muhaddis eyh Abbas Kumm'nin, Kur'n- Kerim ve Resulullah ile Ehlibeyt mamlarndan (hepsine selm olsun) nakledilen hadisleri kaynak alarak, "lm, Berzah ve Kyamet" konularn bir arada zetle ileyen "Menzil'l-Ahire" adl eseridir. eyh Abbas Kumm Hicri 1294 ylnda ran'n Kum ehrinde dnyaya geldi. Genliini Kum'da geiren eyh Abbas Kumm burada ilk nce fkh ve usul ilmini okudu, daha sonra yksek tahsil iin Irak'ta bulunan Necef ehrine gitti, orada byk lim7

lerin ilminden istifade etti; zellikle de hadis ilminde Merhum Hac Mirza Hseyin Nur'den byk feyizler ald. Muhaddis Kumm, kendinden birok eser brakt ve Hicri 1359 ylnda da vefat etti. Allah'n rahmeti zerine olsun. eyh Abbas Kumm'nin nl Eserlerinden Bazlar 1- Mefatih'ul-Cinan (Resulullah ve Ehlibeyt'inden nakledilen dua hazinesi) 2- Sefnet'ul-Bihar (Byk Bihar'ul-Envar kitabnn konusal indeksi) 3- Gurret'ul-Basire (Ksaca Resulullah ve Ehlibeyt'in hayat) 4- Mntehe'l-Amal (Resulullah -s.a.a- ve Ehlibeyt'in Tarihi) 5- Nefes'ul-Mehmm (Ayrntlaryla Kerbela tarihi ve mezalimi) 6- Menazil'ul-Ahire ve'l-Metalib'ul-Fahire (Elinizdeki kitap) Muhaddis Kumm bu kitab Hicri 1347 ylnda yazmtr. Bu kitap daha nce Trke olarak bakalar tarafndan farkl isimle baslm olmasna ramen Kevser Yaynlar, kitabn mtercimleriyle anlalarak ierik ve teknik olarak esere yakr bir ekilde bastrmay uygun grd. Bu amala zerinde u almalar yapld: 1- Kitap yeniden asl metniyle tatbik edildi ve tercme edilmeyen blmler eklendi. 2- Trke'si yeniden gzden geirildi; akc ve anlalr bir slup sergilendi. 3- Okuyucularn konulara ulamn kolaylatrmak amacyla blm girilerine birok balk eklendi. Elbette eklenen balklar, ayn ekilde aklamalar, [ ] iaretleriyle belirlendi. 4- Birok Farsa ve Arapa iirin evirisi iir eklinde yapld. Bu hususta yardmlarn bizden esirgemeyen Musa AYDIN hocamza teekkr etmeyi kendimize bir bor biliyoruz. 5- Ayrntl fihrist hazrland. KEVSER

NSZ
Hamd, lemlerin Rabbi olan Allah'a; salt ve selm, Hz. Muhammed ve onun temiz soyuna olsun. Hz. Peygamberin ve Ehlibeyti'nin (hepsine selm olsun) hadislerine sarlan naiz kul Muhammed Rza olu Abbas Kumm (Allah sonunu hayr, iyilik ve mutluluk klsn) yle derim:
"Yolculua kmak isteyen birisi, akl ve nakl deliller gerei, ilk nce yolculuu iin hazrlk yapmal, yolculuk esnasnda ihtiya duyaca miktarda azk toplamal ve daha sonra yolculua kmaldr."

Dolaysyla nmzde bulunan; kendisinden ka yolu bulunmayan ve zorunlu olarak gideceimiz ahiret seferine hepimizin hazrlkl olmas ve gereken az toplamas byk nem ve ncelik tamaktadr. Nitekim Ebuzer-i Gifar'nin (r.a) Mekke-i Mkerre-me'ye geldiinde, Kbe'nin etrafn saran ve eitli yerlerden haccetmek iin bir araya gelen halka yle seslendii rivayet edilmitir: "Ey insanlar! Ben Seken olu Cndeb'im. Sizin hayrnz istiyor ve size acyorum. Bana doru gelin ve szlerime dikkat edin." Halk, Ebuzer'in etrafna toplannca, onlara yle hi-tap etti: "Ey insanlar! Sizden biriniz bir yolculua kmak istediinde, kendisi iin ihtiyac miktarnca azk toplar ve hazrlk yapar. O hlde nmzde du9

ran ahiret seferi iin hazrlk yapp azk toplamak bundan daha nemlidir."

Orada bulunanlardan biri; "Bize bu hususta daha fazla aklamalarda bulun (ne yapmamz gerektiini syle)." dediinde, Ebuzer yle buyurdu: "nemli ileriniz iin hac amelini yapn, kyamet gnnn zorluu iin bir gn (ms-tehap) oru tutun ve kabrin korkun durumundan kurtulmak iin gece karanlnda namaz kln..."1 Bir baka rivayette de mam Hasan'n (a.s) vefat edecei zaman Ebu meyyeolu Cnade'ye verdii tte ilk olarak yle buyurduu nakledilir: "Ahiret yolcuuna hazrlkl ol ve bu yolculuun azn ecel yetimeden nce hazrla!"2 nk ahiret yolculuu uzun ve korkun bir yolculuktur; etin menzilleri ve dar geitleri vardr. Byle bir yolculuk iin iyice hazrlanmak ve yeterince azk toplamak gerekir. nsanolu bu iten bir an olsun gaflet etmemeli ve gecegndzn bu dnceyle geirmelidir. Nitekim bir rivayette yle geer: "Akamlar herkes uyumak iin evine ekildiinde, Hz. Ali (a.s) camide ve evresindeki evlerde bulunan herkesin duyaca bir ekilde hznle yle seslenirdi:
"Allah size acsn! (Hareket iin) hazrlann. te ge arldnz. yleyse dnyaya balanp kalmaya ynelik meylinizi azaltn. Yannzdaki azklarn iyisiyle bu dnyadan ayrln. Zor geitler ve korkulu/endieli konaklar nnzdedir. Oraya varmaktan ve O'nun katnda durmaktan kaamazsnz."3

1- Bihar'ul-Envar, c.96, s.258 2- Bihar'ul-Envar, c.96, s.258 3- Nehc'l-Bela, Hutbe: 204 10

te bu kitapta yce Allah'n yardmyla ahiret yolculuunun zor geitleri ve korkun menzilleri/konaklar hakknda aklamada bulunup, bu yolculuk iin yararl olan birtakm eyleri birka blmde ksa olarak zikredeceiz. Bu arada eer yce Allah muvaffak klar, ecel de mhlet verirse, inaallah sonralar bu konu hakknda ayet ok daha geni bir kitap yazarm. Geri zamanmzda gerekten ve tam ciddiyetle bu gibi konulara talip olan insanlar da pek gremiyorum. te bu yzden, elinizdeki muhtasar yazy da isteksiz ve meyilsiz hlde kaleme aldm. Ama yine de Hak Teal-dan tevfik ve teyidini her zaman ummaktaym; O yakndr, dualar kabul edendir.

11

12

BRNC MENZL

LM
Yolculuun ilk kona lmdr... Bu konan sarp yokular ve meakkatli duraklar vardr. Biz imdi onun iki durana deineceiz: Birinci Durak: lm Sarholuu lm konann ilk dura lm sarholuu ve can verme zorluudur. Bu konuda yce Allah yle buyuruyor: "lm sarholuu gerekten geldi. te (ey insan) bu, senin teden beri katn eydir."1 Bu durak, drt bir taraftan sknt ve zorluklarn lm yatanda olan insan kuatt ok etin bir duraktr. Bir taraftan hastaln iddetini, arsn, dilin tutulmasn, gcn tkenmesini grmekte; bir taraftan oluk-ocuunun alamasna, kendisini kaybetmelerine, ocuklarnn yetim olup sahipsiz kalmasna zlmekte; dier bir taraftan da mrn harcayarak gam ve ilelerle veya eitli hile ve entrikalarla veya gasp ve zulmlerle elde ettii mal, mlk ve servetten ayrlmakta, humus ve zektn vermedii, hell ve haram demeden yedii nice mal ve paralar hatrlamakta ve bunlar telfi etme yollarnn ise artk kapandn ve iin iten getiini grmektedir lm deinde olan insan... Nitekim Hz. Ali (a.s) yle buyurmutur:

1- Kf, 19 13

"Toplad mallar hatrlamaktadr. Onlar elde etmek iin gzlerini kapatm, hell ve haram olduuna dikkat etmi, bellisini de, belirsizini de kabullenmitir. Toplad her eyin dourduu neticeler ona balanmtr (artk onunla birliktedir). Onlardan ayrlmak zere olduunu grr. Topladklar, nimetle-necekleri ve keyiflenecekleri eyler geridekilere kalr; lezzet ve rahatl bakasna kalm, vebal ve yk ise srtnda kalm, onun rehini olmutur. (Onlar yiyip iecek, bu zavall ise onlarn hesabn verecektir.)"1

Dier bir taraftan da lm deinde olan kimse, baka bir leme girme dehetine de kaplmaktadr; nceden grmedii eyleri artk gz grmektedir. Yce Allah buyuruyor ki: "Andolsun, sen bundan gaflet iinde idin. Biz senin gznden perdeni atk; bugn artk gr gcn olduka keskindir."2 Bir taraftan Hz. Peygamber (s.a.a) ve Ehlibeyti'nin, rahmet ve gazap meleklerinin, onun hakknda hkm vermek veya bir tavsiyede bulunmak iin hazr olduklarn, eytan ve yardmclarnn da onu pheye sokmak ve dnyadan imansz olarak gitmesi iin toplanp bir i yapmak istediklerini grmekte ve dier taraftan da lm meleinin ne ekilde gelecei ve cann nasl alaca korkusuna kaplmaktadr... Hz. Ali (a.s) buyurmutur ki: "Balarna nitelendirilmesi zor eyler gelmi: lm sarholuu ve yok oluunun feryad stlerine km, kendilerinden gemiler, renkleri kamtr."3

1- Nehc'l-Bela, hutbe: 109 2- Kaf, 22 3- Nehc'l-Bela, hutbe: 109 14

Merhum Kuleyn mam Sadk'n (a.s) yle buyurduunu nakleder:

"Hz. Ali (a.s) gzlerinden rahatszd, Resulullah (s.a.a) onu grmeye gitti, mam Ali'nin acdan feryat ettiini grd. Resulullah bu durumu grnce yle buyurdu: Acaba bu barman sabrszlktan mdr, yoksa arnn iddetinden dolay mdr?" "Hz. Ali (a.s) cevapta yle dedi: Ya Resulallah, ben bu ardan daha iddetli bir ar grmedim." "Resulullah buyurdu ki: Ya Ali! lm melei kfirin ruhunu almak iin geldiinde kendisiyle birlikte ateten bir i de getirir, o ile onun ruhunu ekip alr! Cehennem ise bundan dolay iddetle ses karr." "Hz. Ali (a.s) bu sz duyunca kalkp oturdu ve yle dedi: 'Ya Resulallah! O hadisi bir daha syle, nk bana arm unutturdu.' Ardndan yle dedi: Acaba senin mmetinden bu ekilde ruhu alnan kimse var mdr?" "Resulullah (s.a.a); 'Evet, zulmeden hkimin, haksz yere yetimin maln yiyen kimsenin ve yalan yere tanklk eden ahsn ruhu bu ekilde alnr.' dedi."1

lm Sarholuunu Kolaylatran eyler [1- Anne-Babaya ve Akrabalara yilik] eyh Saduk (r.a) mam Sadk'n (a.s) yle buyurduunu nakletmitir: "Kim yce Allah'n, lm sarholuunu kendisi iin kolaylatrmasn istiyorsa, kendi akrabalarna, anne ve babasna iyilik ve ihsanda bulunsun. Kim byle yaparsa Allah Te-al, lm
1- Bihar'ul-Envar, c.6, s.170 15

zorluklarn onun iin kolaylatrr ve hayatnda asla fakir olmaz."1

Nakledildiine gre Resulullah (s.a.a) vefat etmek zere olan bir gencin yanna gelip, ona; "La ilhe il-lellah syle." diye buyurdu. Fakat gencin dili tutuldu ve syleyemedi. Hazret ne kadar tekrarladysa da o bir trl bunu syleyemedi. Bunun zerine Resulullah (s.a.a) gencin ba ucunda duran kadna, "Bu gencin annesi var mdr?" diye sordu? Kadn; "Evet, ben onun annesiyim." dedi. Resulullah (s.a.a); "Sen ona kar fkeli misin?" dedi. Kadn; "Evet, alt yldr ki, onunla konumamm." dedi. Resulullah (s.a.a); "Ondan raz ol." dedi. Bunun zerine kadn; "Senin raz olmanla yce Allah ondan raz ve honut olsun." dedi. Kadnn, olundan raz olduunu gsteren bu sz sylemesiyle gencin dili ald. Resulullah (s.a.a) ona, "La ilhe illellah syle." diye buyurdu. Gen de, "La ilhe illellah" dedi. Ardndan Resulullah (s.a.a) gence, "Ne gryorsun?" diye sordu. Gen, "Siyah kyafetli, kirli, kt kokulu ve irkin elbiseli bir adamn benim yanma gelip boazmdan tuttuunu gryorum." dedi. Resulullah (s.a.a) gence, u szleri demesini istedi: "Ya men yegbel'ul-yesr ve ye'f an'il-kesr, igbel minni'l-yesr ve'fu enni'l-kesr. nneke ent'el-gafr'ur-rahm." 2 Gen bu szleri tekrarladktan sonra, Resulullah (s.a.a) ona; "Bak, imdi ne gryorsun?" diye sordu. "Beyaz ve gzel yzl, gzel kokulu ve temiz elbiseli birisi benim yanma geldi, o siyah adam srtn dnp gitmek zere." dedi. Resulullah (s.a.a) ayn cmleleri tekrarlamasn istedi; o da tekrarlad. Sonra Resulullah (s.a.a); "imdi ne gryor1- Bihar'ul-Envar, c.74, s.66 2- [Anlam: Ey az ibadet ve ameli kabul eden ve ok gnahtan geen! Benden az itaatimi kabul et ve ok gnahlarm bala. phesiz sen ok balayan ve merhametlisin.] 16

sun?" diye sordu. O da; "Artk siyah adam grmyorum, o beyaz yzl kii benim yanmdadr." dedi ve vefat etti.1 Yazar der ki: Ey Azizim! Bu hadis hakknda iyice dn, anneye kar gelmenin kt sonularna ve brakt etkilere bir bak! Bu gen, ashaptan olmasna ve rahmet Peygamberinin onun ziyaretine gelerek ahadet kelimesini (La ilhe illellah) ona telkin etmesine ramen, o kelimeyi syleyemedi. Ama annesi ondan raz olur olmaz dili alp o kelimeyi syleyebildi. [2- Mminlere Yardm] Bu hususta mam Cafer Sadk'tan (a.s) yle bir hadis nakledilmitir:
"Kim mmin kardeine klk veya yazlk bir elbise giydirirse, yce Allah cennet elbiselerinden ona giydirir, lm sarholuunu onun iin kolaylatrr, kabrini de geniletir."2

Resulullah'tan (s.a.a) da yle nakledilmitir: "Kim mmin kardeine helva yedirirse, yce Allah, lmn acln ondan giderir." [3- lmek zere Olan Kimsenin Yannda Kur'n ve Dua Okumak] Can ekienin daha abuk ve rahat can verebilmesi iin faydal olan eylerden bir dieri de onun yannda Ysn ve Sfft Sureleri ile Ferec Kelimeleri'nin3 okun-masdr.4

1- Mstedrek'l-Vesail, c.1, s.92, bap: 29, h: 1 2- Bihar'ul-Envar, c.74, s.380 3- Ferec Kelimeleri, namazlarn kunutunda okunan u duadr: "La ilhe illellah'ul-halim'ul-kerm, la ilhe illellah'ul-aliyy'ul-azm, subhanellahi Rabb'is-semavat'is-seb'i ve Rabb'il-arazn'es-seb', vema fhinne vema beyne-hunne ve Rabb'il-ar'il-azm, ve'l-hamdu lillahi Rabbi'il-lemn." (Mellif) 4- Bihar'ul-Envar, c.81, s.238-240 17

[4- Recep Aynda Tutulan Oru] eyh Saduk mam Cafer Sadk'n (a.s) yle buyurduunu nakleder: "Kim Recep aynn sonuncu gnn oru tutarsa, yce Allah onu lm sarholuunun iddetinden, lmden sonraki korkudan ve kabir azabndan gvende klar."1 Recep aynn yirmi drt gnn oru tutmak hakknda birok sevap nakledilmitir. rnein: lm melei (Azrail) gzel bir elbise ve cennet arabndan (dolu) bir kadehle bir gen eklinde onun ruhunu almak iin yannda belirir olur ve lm sarholuunun kolaylamas iin o iecei ona iirir. [5- Recep Aynda Klnan Namaz] Resulullah'n (s.a.a) yle buyurduu nakledilmitir: "Kim Recep aynn yedinci gecesinde drt rekt namaz klar ve her rektta bir defa Fatiha, defa hls, Felak ve Ns Surelerini okur ve namaz bitirdikten sonra da on defa salvat getirir ve on defa da tesbihat-i er-baay2 okursa, Hak Teal kendi arnn glgesinde ona yer verir; ramazan aynn orucunu tutann sevab kadar ona sevap verir; bu namaz klp bitirene kadar melekler ona mafiret dilerler; [ayrca yce Allah onun] can vermesini kolaylatrr, kabir azabn hafifletir ve o kendi yerini cennette grmedike dnyadan ayrlmaz; Hak Teal da onu byk korkudan (kyamet gnnn korkusundan) gvende klar." [6- Nakledilen Dua ve Zikri Okumak] eyh Kef'm, Hz. Resulullah'n (s.a.a) yle buyurduunu rivayet etmitir:
1- Bihar'ul-Envar, c.97, s.33 2- "Subhanellahi ve'l-hamdu lillahi ve-la ilhe illellahu vellahu ekber." 18

"Kim her gn bu duay on defa okursa, yce Allah onun drt bin byk gnahn balar ve onu lm sarholuundan, kabir azabndan ve kyametin yz bin dehetinden kur-tarr, eytan ve ordusunun errinden onu korur, borcu denir, gam ve kederi yok olur."

Dua ise udur: "A'dedtu li-kulli havlin la ilhe illel-lah ve li-kulli hemmin ve gammin maa-ellah ve likulli nimetin el-hamdu lillah ve li-kulli rehain e-ukru lillah ve li-kulli u'cubetin subhanellah ve li-kulli zenbin estefirullah ve li-kulli musibetin inna lillahi ve inna ileyhi racin ve li-kulli zkn hasbiyellah ve li-kulli kaza-in ve kaderin tevekkeltu elallah ve likulli aduvvin i'tesamtu billah ve li-kulli taatin ve ma'siyetin la havle vela kuvvete illa billah'il-aliyy'il-azm."1 Yine bil ki: u aadaki deerli zikir (dua) iin yetmi tane byk mkfat ve ihsann olduu rivayet edilmitir; (meleklerin) lm vakti onu (cennetle) mjdelemeleri de o mkfat ve ihsanlardan biridir. O zikir udur:
1- [Anlam: Tm dehet ve korkulara kar hazrlm, "L ilhe illellah" (Allah'tan baka ilh olmad inanc); btn gam ve kederlere kar "Maaellah" (her eyin Allah'n dilemesiyle gerekletii inanc); btn nimetler iin "Elhamdulillah" (hamdn Allah'a mahsus olduu inanc); btn rahatlk ve bolluklar iin "e-kr lillah" (krn Allah'a mahsus olduu inanc); btn alacak ve hayret edilecek eyler karsnda "Subhanellah" (Allah'n her trl eksiklikten yce ve mnezzeh olduu inanc); her gnah iin "Estefirullah" (Allah'a tvbe ediyorum inanc); btn musibetlere kar "nna lillah ve inna ileyhi racin" (hepimizin Allah iin olduumuz ve hepimizin O'ndan geldiimiz inanc); btn skntlar iin "Hasbiyellah" (Allah'n bana yeterli olduu inanc); tm kaza ve kadere kar "Tevekkeltu alellah" (Allah'a tevekkl ediyorum inanc); btn dmanlara kar "'te-samtu billah" (Allah'a snyorum inanc); btn itaat ve gnahlara kar da "L havle vela kuvvete illa billah'il-Aliyy'il-Azm" (tm g ve kuvvet ancak yce ve byk Allah'tandr inanc)dir.] Sefinet'ul-Bihar, c.7, s.394, "Kabir" maddesi. 19

"Ya esme'as-samin veya ebsar'en-n-zirn veya esrae'l-hasibn veya ahkem'el-hkimn."1

[7- Mstehap Namazlarda Zilzl Suresini Okumak] eyh Kuleyn (r.a) mam Sadk'n (a.s) yle buyurduunu rivayet eder: "z zulzilet'il arzu zilzleha (yani Zilzl) suresini okumaktan yorulmaynz. nk kim mstehap namazlarnda bu sureyi okursa, yce Allah depremi ebedi olarak ona ulatr-maz ve o, normal lmle lene dek zelzele, yldrm ve dnya afetlerinden biriyle cann kaybetmez. lecei zaman, Hak Teal katndan kerim bir melek ona nazil olur, onun ba ucunda oturur ve (cann almak iin gelen melee) yle der: Ey lm melei! Allah'n dostuna yumuak davran. nk o, beni ok anyordu."2 kinci Durak: Haktan Sapma An lm konann ikinci dura ise, lm annda gerekleebilen adledir... Adle, lm annda haktan batla sapmak demektir. yle ki, eytan o anda can ekien insann yannda hazr olur, vesvese ederek imandan karmak iin onu pheye sokar. te bundan dolay dualarda bu durumdan Allah'a snlmtr. [Bu Durak in Faydal Olan eyler] [1- Adle Duasn Okumak] Byk slm limlerinden Fahr'ul-Muhakkikin (r.a) yle buyurmutur:

1- [Anlam: Ey en iyi duyan! Ey en iyi gren! Ey en abuk hesaba eken! Ey hkm verenlerin en stn! 2- Bihar'ul-Envar, c.92, s.331. 20

"Kim bu durumdan kurtulmak istiyorsa, gnl rahatlyla imann delillerini ve kesin delilleriyle usul-i dini kendi kendine sz konusu etsin ve bunu lm annda kendisine geri evirmesi iin Hak Tella'ya emanet etsin ve hak inanlar sraladktan sonra u duay okusun: "Allahumme ya erham'er-rahimin, in-n kad evda'tuke yakin haza ve sebate din ve ente hayru mustevdein ve kad e-mertena bihifz'il-vedayii, fe-ruddehu a-leyye vakte huzr-i mevt." 1

Binaenaleyh bu byk limin belirttiine gre, me-hur Adle Duasn okumak ve manasn kavrayp aklda tutmak, lm annda haktan batla sapma tehlikesinden esenlikle kurtulmak iin faydaldr.2 [2- Farz Namazlardan Sonra Okunan Dua] eyh Tus (r.a), Muhammed b. Sleyman ed-Deylem'den yle nakleder: "mam Sadk'n (a.s) huzuruna vardm ve dedim ki: Sizin ileriniz, iman iki ksmdr diyorlar; biri yerleik ve sabittir, dieri ise emanet olarak verilip zail olandr. yleyse bana yle bir dua ret ki, onu okuduumda imanm kmil olsun ve benden asla ayrlmasn. "mam (a.s) yle buyurdu: Her farz namazdan sonra yle de:
"Raztu billahi rabben ve bi-Muham-med'in sallallahu aleyhi ve lihi nebiy-yen ve bi'lslm-i dinen ve bi'l-Kur'n-i kitaben ve bi'lK'beti kibleten ve bi-A-liyyin veliyyen ve i1- [Anlam: Allah'm, ey merhamet edenlerin en merhametlisi! Kukusuz ben bu yakinimi ve dinimin sebatn sana emanet ettim; phesiz sen yanna emanet braklanlarn en hayrlssn. Sen bize emanetleri korumamz emretmisin, yleyse onu lm annda bana geri evir.] 2- Mefath'ul-Cinan, Adle Duas 21

mamen ve bi'l-Hasan-i ve'l-Hseyni ve Aliyy'ibn'il-Hseyni ve Muhammed'ibn-i Aliyyin ve Ca'fer'ib-n-i Muhammed'in ve Muse'bn-i Ca'fer'in ve Aliyy'ibn-i Musa ve Muhammedibn-i A-liyyin ve Aliyy'ibn-i Muhammed'in ve'l-Hasan'ibn-i Aliyyin ve'lHuccet'ibn'il-Ha-san'i salvatullahi aleyhim eimmeten. Allahumme inn raztu bihim eimmeten, ferzan lehum; inneke ala kulli ey'in kadr."1

[3- Namazlar Evvel Vakitte Klmak] Bu durak iin faydal olan eylerden biri de farz namazlarn vakitlerini gzetmek, namazlar fazilet vaktinde, ezan okunur okunmaz eda etmektir. Uzun bir hadiste yle geer: "Dnyann dou ve batsnda, lm meleinin her gece ve gndz be namaz vaktinde kendilerine bakmad bir aile yoktur. Eer cann almak istedii ahs, namazlarn gzeten ve onlar kendi vakitlerinde klan kimselerden ise, lm melei ehadeteyni2 ona telkin eder ve Allah'n rahmetinden uzak olan blis'i ondan uzaklatrr."3

1- [Anlam: Allah' Rab olarak, Muhammed'i peygamber olarak, slm' din olarak, Kur'n' (semav) bir kitap olarak, Kbe'yi kble olarak, Ali'yi veli ve imam olarak, Hasan ve Hseyin'i, Ali b. Hseyin'i, Muhammed b. Ali'yi, Cafer b. Muhammed'i, Musa b. Cafer'i, Ali b. Musa'y, Muhammed b. Ali'yi, Ali b. Muhammed'i, Hasan b. Ali'yi ve Hccet b. Hasan' (Allah'n selm onlara olsun) birer imamlar olarak kabul ettim. Allah'm, ben onlara raz oldum; yleyse onlarn hrmeti iin benden raz ol. Kukusuz sen her eye kadirsin.] (Mefath'ul-Cinan, Adle Duasndan hemen sonra) 2- [ehadeteyn; Allah'n tek ilh, Hz. Muhammed'in (s.a.a) de O'nun elisi ve son Peygamber olduuna iman etmekten ibaret olan ahadet kelimeleridir.] 3- Sefinet'ul-Bihar, c.8, s.107, "Melek" maddesi. 22

[4- Gnahlardan Saknmak ve Ehlibeyt Dostlarn Sevmek] Nakledildiine gre mam Cafer Sadk (a.s) bir adama yle yazd: "En stn amelle urayor iken ruhunun alnmasn ve bylece son amelinin de iyi olmasn istiyorsan, Allah'n hakkn byk say ve O'nun nimetlerini O'na kar gnah ilemekte sarf etmekten sakn, Allah'n sana kar halim davranmasndan marur olma; bizi anan ve bizi sevdiini iddia eden kimselere ikram et; ister doru, isterse yalan sylesinler, onlara ikram etmenin senin iin bir sakncas yoktur; nk sana, niyetinin yarar ular; onlara ise yalanlarnn zarar dokunur."1 [5- Hayrl Akbet in Faydal Olan On Bir Husus] nsann akbetinin hayrl olmas ve bedbahtlktan kurtulup saadete ulamak iin faydal olan dier baz eyler de unlardan ibarettir: 1- Sahife-i Seccadiye'nin 11. duasn (yani, "Ya men zikruhu erefun li'z-zakirin..." cmlesiyle balayan duay) okumak. 2- el-Kfi ve baka kitaplarda naklolan ve benim de "elBakiyat'us-Salihat" adl kitapta "Saatlerle lgili Dualar" blmnden sonra naklettiim "Temcid Duas"n okumak. 3- Kamer aylardan zilkade aynn pazar gnnde klnmas mstehap olan namaz klmak.2 4- Kur'n- Kerim'deki; "Rabbena la tuzi kulbe-na
1- Bihar'ul-Envar, c.74, s.303 2- [Pazar gn guslettikten ve abdest aldktan sonra drt rekt namaz klnr; her rektta bir defa Fatiha suresi, defa hls suresi, bir defa Ns suresi ve bir defa da Felak suresi okunur, namazdan sonra yetmi defa istifar edilir ("Estefirullahe Rabbi ve etbu ileyh" denir), ardndan "L havle vel kuvvete ill billah'il-aliyy'il-azm" denilir ve u dua okunur: "Ya Azizu, ya affar, ifir l zunb ve zunbe ce-mi'il-mu'mi-nne ve'l-mu'minat, fe-innehu l yefir'uz-zunbe ill ent."] 23

be'de iz hedeytena ve heb lena min ledunke rah-meten inneke ent'el-vehhab."1 ayetini srekli okumak.

5- Tesbihat- Hz. Fatma (a.s) diye mehur olan zikirleri srekli sylemek. [34 defa "Allahu Ekber", 33 defa "elHamdulillah" ve 33 defa da "Subhanellah".] 6- Kanda "Muhammedun nebiyyullah ve Aliyyun veliyyullah" (Muhammed Allah'n peygamberi, Ali de Allah'n velisidir.) yazl olan akik yz parmaa takmak. 7- Her cuma gn "M'minn Suresi"ni okumak. 8- Sabah ve akam namazndan sonra yedi defa; "Bismillahirrahmanirrahim, la havle vela kuvvete illa billah'il-aliyy'il-azm" demek. 9- Recep aynn 22. gecesinde sekiz rekt namaz klmak. Bu namazn her rektnda bir defa "Ftiha" ve yedi defa da "Kfirn" Sureleri okunur; namazdan sonra on defa salvat getirilir ve on defa da mafiret dilenir ["Estefirullahe Rabb ve etbu ileyh" denir]. 10- aban Ayndaki Namaz Klmak. Seyyid b. Tavus, Resulullah'n (s.a.a) yle buyurduunu rivayet eder:
"Kim aban aynn altnc gecesi drt rekt namaz klarsa ve her rekatta bir defa Ftiha ve elli defa da hls Suresini okursa, yce Allah onun ruhunu saadet zere alr, kabrini geniletir ve yz ay gibi (parlak) olduu hlde kabirden dar kar (ve yle der:) E-hedu en la ilhe illellah ve ehedu enne Mu-hammeden abduhu ve resuluh. (Yani ahadet ederim ki, Allah'tan baka ilh yoktur ve ahadet ederim ki, Muhammed O'nun kulu ve elisidir)."2

Yazar der ki: Bu namaz, ok fazilete sahip olan Hz. Ali'nin (a.s) namaznn aynsdr.
1- [l-i mrn, 8: "Rabbimiz, bizi doru yola ilettikten sonra kalplerimizi kaydrma ve katndan bize bir rahmet bala. phesiz sen, en ok ba yapansn."] 2- kbal'ul-A'mal, s.690 24

Ben burada [gnahn, insan kt akbete srklediini konu edinen] iki hikyeyi aktarmay uygun gryorum: Birinci Hikye Tarikat eyhlerinden biri olan Fudayl b. yad'n, baka rencilerden stn olan bir rencisi vard. Hastalanp lm yatana dtnde, Fudayl onun yanna geldi ve ba ucunda oturup Ysin Suresini okumaya balad. renci stadna; "Ey stat! Bu sureyi okuma!" dedi. Fudayl da sureyi okumaktan vazgeip rencisinden; "La ilhe illellah" sylemesini istedi. renci; "Onu da sylemek istemiyorum; ben ondan (Allah'a snrz) hi holanmyorum." dedi ve sonra bu hliyle de ld. Fudayl bu durumdan rahatsz bir ekilde evine dnd ve bir daha dar kmad. Bir gn ryada onun cehenneme doru gtrldn grd. Fudayl ona; "Sen benim en bilgili rencimdin, nasl oldu da yce Allah irfan senden ald ve kt bir sonu zere ldn?" diye sordu. rencisi cevabnda yle dedi: " haslet bende olduundan dolay bu duruma dtm: Birincisi, kouculuk yapmak. kincisi, kskanlkta bulunmak. ncs, ise arap imek. yle ki, bir hastalm vard, bundan dolay bir tabibe bavurdum, o bana her yl bir kadeh arap imemi, imediim takdirde iyilemeyeceimi syledi. Ben de tabibin szne uyarak arap iiyordum. te bende olan bu haslet beni bu kt sonuca duar etti ve bu hl zere ldm." Yazar der ki: Bu hikyeden sonra u hadisi nakletmeyi de uygun gryorum: eyh Kuleyn, Ebu Basir'den yle rivayet eder: "mm Halid-i Mabediyye (adl bir kadn) mam Sadk'n (a.s) huzuruna geldi -ben de mam'n huzurunda idim- ve yle dedi: Sana feda olaym, ben bir tr karn arsna duar ol25

muum. Irak doktorlar, iyilemem iin kavutla birlikte iki imemi tavsiye ettiler. Sizin holanmayacanz bildiimden dolay u ana kadar ondan sakndm, t ki konuyu bizzat kendinizden soraym." "mam (a.s) ona; 'Seni, imekten alkoyan ne idi?' diye sordu. O; 'nk ben, kyamet gn Cafer b. Muhammed (a.s) bana emir ve nehyetti diyebilmem iin dinimle ilgili hususlarda sana itaat etmeyi kendime gerekli biliyorum.' dedi." "mam (a.s) bana -Ebu Basir- dnerek; 'Ey Eba Muhammed! Bu kadnn szlerini ve sorularn duyuyor musun?' diye buyurdu." "Sonra Hazret kadna dnerek yle buyurdu: 'Hayr! Allah'a andolsun ki, ondan bir damla imene bile izin veremem. Cann buraya boazna iaret etti- yetitii zaman onu imekten piman olacaksn.' Bu sz defa tekrarlad ve kadna; 'Ne sylediimi anladn m?' diye buyurdu."1

kinci Hikye eyh Beha (Allah kabrini nurla doldursun), Kekl kitabnda yle nakleder: ok zengin ve refah ierisinde olan bir adam hastalanp lm deine dt. Can verirken ahadet kelimesini telkin ettiler; o, ahadet kelimesi yerine u iiri okumaya balad: "Nereye kayboldu o yol yrmekten yorulan? 'Mencab'n hamam nerededir?' diyen kadn?" Onun ahadet kelimesi yerine bu iiri okumasnn sebebi ise undan ibaretti: Bir gn iffetli ve gzel bir kadn, mehur Mencab hamamna gitmek iin evinden dar kt; ama hamamn yolunu bulamad. Nihayet, dolamaktan yoruldu ve evinin nnde duran bir erkei grp; "Mencab
1- Vesail'u-ia, c.17, s.275, az bir farkla. 26

hamam nerededir?" diye sordu. O adam da kendi evine iaret edip; "Hamam burasdr." dedi. Kadn, orann hamam olduunu zannederek adamn evine girdi. Adam da hemen kapy kadnn yzne kapatt ve onunla zina yapmak istedi. Zavall kadn tuzaa dtn anlaynca, ondan kurtulmak iin plan kurmaya koyuldu. Zahirde kendisinin de bundan holandn aklad ve unlar ekledi: "Vcudum kirli ve kt kokuyor, zaten bundan dolay da hamama gitmek istemitim. En iyisi sen dar k ve biraz gzel koku al da senin iin kendimi hazrlayaym; ayrca beraber yemek yememiz iin de yiyecek bir eyler alrsan, iyi edersin. Kendin de biraz abuk dn ki, ben de sana vuruldum." Adam, kadnn kendisine ar derecede meyilli olduunu grnce, ona gvenip onu evde yalnz brakt, yemek ve tr almak iin evden dar kt. Ancak evden dar kar kmaz, kadn da evden kp kendisini kurtarmay baard. Eve dndnde kadn gremeyen adama ise, bu olayda hasretten baka bir ey nasip olmad. lmek zere olan bu adam, ite lm annda o kadn hatrlayp ahadet kelimesi yerine olay anlatan i-irini okuyordu.1 Ey mmin karde! Bu hikye zerinde biraz dn; adamn bir gnah ilemek istemesinin, onu lm annda ahadet kelimesini ikrar etmekten nasl alkoyduuna bir bak! Geri o, istedii gnah ileyemedi; ama kt niyeti, lm annda onun ahadet kelimesini ikrar etmesini engelledi. Bu eit yklerin says olduka oktur. 11- Din vecibeleri Terk Etmemek. Bil ki: [Baz farzlar ihmal edip yerine getirmemek, insann lm a-nnda hak din zere dnyadan gmesini engeller ve sonunun kt

1- Kekl, eyh Beha, c.1, s.232. 27

olmasna sebep olur. Nitekim] eyh Ku-leyn (r.a) mam Sadk'n (a.s) yle buyurduunu nakleder: "Kim zekttan bir krat bile vermezse, lm vakti isterse Yahudi dininde lebilir, isterse Hristiyan dininde." 1 Yazar der ki: Krat; yirmi bir dinardr. Ayn ekilde, hadislerde hacca gitme imkn olup da hacca gitmeden len kimse hakknda da buna yakn ifadeler yer almtr.2 Nkte Rivayet edilir ki: Ariflerden biri, can vermek zere olan birinin yanna gelir. Oradakiler ariften, o ahsa ahadet kelimesini telkin etmesini isterler; ama arif ona [ahadet kelimesi yerine] u beyitleri telkin eder:
lemlerin gnah benim olsa da yine Senin ltfun byktr (Rabbim), tutacaktr elimi Dedin ciz olursan, tutarm ben elinden Bundan ciz olamam, ltfet de gr hlimi

1- el-Kfi, c.3, s.507, Men'uz-Zekt bab, h: 13. 2- el-Kfi, c.4, s.268 28

29

KNC MENZL

KABR
Ahiret yolculuunun korkun menzillerinden biri de kabir evidir. Bu ev her gn hl diliyle yle der: "Gurbet (yalnzlk) evi benim, vahet evi benim, kurt (bcek) evi benim!" 1 Bu menzilin ok etin duraklar ve korkun yerleri vardr. Biz konuyla ilgili sadece birka duraa deineceiz: Birinci Durak: Kabir Korkusu 1- Men L Yahzuruh'ul-Fakih kitabnda yle nakledilmitir: "ly kabre doru gtrdklerinde, onu hemen kabre koymasnlar; nk kabrin byk vaheti vardr. Her eyden nce ly tayan kiiler, lmden sonraki ann korku ve vahetinden Allah'a snsnlar. Ardndan cenazeyi kabrin yanna braksnlar, lnn kab-re girmeye hazrlanmas iin biraz sabretsinler; sonra biraz daha onu kabre yaklatrsnlar, yine biraz daha sabretsinler, daha sonra onu kabre koysunlar."2 Mehur Allme Meclis'nin babas (Birinci Meclis), bu hadisi aklarken yle demitir: "Geri ruh bedenden ayrlm ve hayvan ruh da lmtr; ama nefs-i natka (insan ruh) diridir, onun bedenle ilikisi tamamyla kesilmemitir; kabir skmas korkusu, Nekir ve Mnker'in sorgu-suali,
1- Bihar'ul-Envar, c.6, s.218. 2- c.1, s.170. 30

Ruman-i Fettan'n1 kabre gelmesi ve berzah azab endiesi vardr..." "Hasen olan bir rivayette Yunus'tan yle nakledilmitir: "mam Musa Kzm'dan (a.s) yle bir hadis duymuum ki, hangi evde o hadisi hatrlasam, ev geniliine ramen bana daralyor. O hadis ise udur: mam Kzm (a.s) buyurdu ki: "Cenazeyi kabre doru gtrdnde (hemencecik onu kabre koyma), Nekir ve Mnke-r'in sorgu-sualine hazrlanmas iin biraz sab-ret."2 2- nl sahab Ber b. zib'den yle rivayet edilmitir: "Resulullah'n (s.a.a) huzurunda bulunduumuz bir srada, Hazretin gz, bir yerde toplanan halka iliti ve 'Bunlar ne
1- [Hadislerde belirtildiine gre Ruman; kabir ehlini snava tbi tutup Nekir ve Mnker'den nce kabre giren ve lnn dnyada iken yapt ilerin kaydyla sorumlu olan melein addr. Abdullah b. Selm yle nakleder: "Resulullah'a (s.a.a), Nekir ile Mnker'den nce lye kabirde ilk gelen melein kim olduunu sordum, yle buyurdu: "Yz gne gibi parlayan Ruman adndaki bir melek kabre girerek lye der ki: 'Yaptn her iyilii ve ktl yaz!' l, 'Ne ile yazaym? Benim mrekkebim ve kalemim yok ki!' dediinde, o melek yle der: 'Aznn suyu mrekkebin, parmaklarnn ucu da kalemindir.' l, 'Peki neye yazaym?! Yanmda kt yoktur.' dediinde ise, 'Kefenin senin kdndr, ona yaz.' der. O, dnya hayatnda iledii btn hayr ileri yazmaya balar. Sra kt amellerini yazmaya gelince, melekten utanr. Melek de ona, 'Ey gnahkr! Bunlar dnyada ilerken utanmadn da imdi (benden) mi utanyorsun?!' der ve elindeki mzrakla ona vurmak istediinde, 'Mzra geri ek ve yazp tamamlamama frsat ver.' der." "ledii btn iyilikleri ve ktlkleri yazdktan sonra, melek o yazdklarn drp mhrlemesini emreder. 'Ne ile mhrleyeyim?! Yanmda mhr yok ki!' dediinde, melek der ki: 'Onu trnanla mhrle ve kyamete kadar boynunda asl tut!' Nitekim yce Allah yle buyurmutur: Biz, her insann ilediklerini, yaptklarn kendi boynuna doladk, kyamet gnnde onun iin alm olarak nne konacak bir kitap karrz." (sr, 13) Mecma'ul-Behrayn, c.3, s.382 "Tayr" maddesi.] 2- erh-u Men La Yahzuruh'ul-Fakih, c.1, s.450 31

iin oraya toplanmlar?' diye sordu. Ashap da, 'Kabir kazmak iin toplanmlar.' dediler." Ber diyor ki: "Resulullah (s.a.a) kabir kelimesini duyar duymaz sratle onlara doru hareket etti. Kabrin yanna varnca, diz st kabrin kenarnda oturdu. Ben, Resulullah'n (s.a.a) ne yaptn iyice grebilmek iin kar yne getim. Peygamber o kadar alad ki, gzlerinin yayla topra slatt. Daha sonra Resulullah bize dnerek yle buyurdu: "Kardelerim! te byle bir yer iin azk toplayn, hazrlann."1 3- eyh Beha'nin yle dedii nakledilir: Hikmet ehli Allah adamlarndan birinin lm annda ah ekerek hasret duyduu grlr. Kendisine, "Bu ne bylesine?" denildiinde, yle cevap verir: "Azksz olarak uzun bir yolculua kan, munisi olmakszn korkun bir kabre koyulan ve hccetsiz olarak da adaletli bir hkimin yanna giden bir kimse hakknda (bunun dnda) ne dnlebilir ki?!" 4- Kutb-i Ravend yle rivayet eder: "Hz. sa (a.s), annesi Meryem ldkten sonra ona yle seslendi: 'Ey anne! Benimle konu; acaba dnyaya dnmek ister misin?' Annesi dedi ki: "Evet. Kn ok souk [ve uzun] gecelerinde Allah iin namaz klmak ve yazn ok scak [ve uzun] gnlerinde de oru tutmak iin dnmek isterim. Ey yavrum! Bu yol, ok korkun bir yoldur." [Kabir Korkusunu Gideren Ameller] [1- Definden Hemen Sonra l in Kur'n Okumak, Dua Etmek] Hz. Fatma'nn (a.s), Emir'l-Mminin'e (a.s) yle vasiyet ettii nakledilmitir:

1- Mstedrek'l-Vesail, c.1, s.146, bab: 72, h: 15. 32

"Ben vefat ettiimde bana gusl ver, beni kefenle, bana namaz kl, beni kabre koy, zerime toprak dk, kabrimin ba tarafnda yzme doru otur, benim iin Kur'n oku ve dua et; nk o saat, lnn diriyle irtibat kurmaya ve onunla birliktelie muhta olduu bir vakittir."1

[2- Sadaka Vermek, Gc Yetmedii Takdirde de Aadaki Namaz Klmak] Seyyid b. Tavus (r.a), Resulullah'tan (s.a.a) yle rivayet etmitir: "l iin kabre brakld ilk geceden daha etin bir saat yoktur. yleyse sadaka vermekle llerinize acyn. Sadaka verecek bir ey bulamadnz takdirde ise iki rekt namaz kln; birinci rektta Fatiha'dan sonra iki defa hls Suresini okuyun; ikinci rektta ise Fatiha'dan sonra, on defa Teksr Suresini o-kuyun; selmdan sonra da yle deyin: Alla-humme salli ala Muhammed'in ve l-i Muhammed, veb'as savabeha ila kabri zalik'el-meyyit fulan bin fulan."2 "Yce Allah o anda, her birinin elinde bir giysi bulunan bin melei o kabre doru gnderir, Sr'a flenen gne (kyamet gnne) dek onun kabrinin darln geniletir. Namaz klana da, gnein kendisine doduu btn varlklar saysca sevap yazlr ve krk derece makam ykseltilir."3 [3- Defin Gecesi Namazn Klmak] lnn defnedildii ilk gece, yaad vahetin ve korkunun giderilmesi iin [sahih bir rivayete gre], iki rekt namaz klnmaldr. Birinci rektta Ftiha Suresi ve Ayet'el1- Mstedrek'ul-Vesail, c.1, s.148, bab: 79, h: 8 2- [Anlam: "Allah'm, Muhammed'e ve Ehlibeyti'ne rahmetini gnder ve namazn sevabn, u filan olu filan lnn kabrine ulatr."] 3- Sefinet'ul-Bihar, c.5, s.163. 33

Krs okunur, ikinci rektta ise Ftiha Suresi ve on defa da Kadir Suresi okunur. Namazn selm verildikten sonra da yle denilir: "Allahumme salli ala Muhammed'in ve l-i Muhammed, veb'as sevabeha ila kabr-i fulan." 1 Bir Hikye stadm Skat'l-slm eyh Nur (Allah kabrini nurla doldursun), "Dar'us-Selm" adl kitabnda, fazilet ve ycelikler madeni olan kendi stad Hac Molla Fethali Sultanabad'den (Allah kabrini trla doldursun) yle dediini nakletmitir:
"Benim yle bir det ve alkanlm vard: Ehlibeyt dostlarndan kimin lm haberini duysaydm, defnedildii gece, onu tansam da, tanmasam da onun iin iki rekt namaz klardm. Benim bu detimden hi kimsenin haberi yoktu. Ancak gnlerin birinde dostlarmdan biriyle yolda karlatmda bana yle dedi: Bugnlerde len filan ahs dn gece ryamda grdm. ldkten sonra bandan neler getiini ve hlinin nasl olduunu sordum. yle cevap verdi: Ben sknt ierisinde ve zor bir durumda idim, azaba tbi tutulacaktm; fakat filan adamn -sizin isminizi syledi- (benim iin) kld iki rekt namaz beni azaptan kurtard. Allah, bana ulaan bu ihsanna (iyiliine) karlk o adamn babasna rahmet etsin."

Merhum Hac Molla Fethali szlerinin devamnda yle diyor: "Bu srada o adam -len ahs ryasnda gren- benden, 'O namaz hangi namaz idi?' diye sordu. Bylece ben de, srekli ller iin kld-

1- [Anlam: "Allah'm, Muhammed'e ve Ehlibeyti'ne rahmetini gnder ve u namazn sevabn, filan lnn kabrine ulatr." (Filan kelimesi yerine lnn ismi sylenir.) -el-Kfi, c.3, s.285.-] 34

m namaz detimi o adama aklam oldum."1

[4- Rku Kmil Olarak Yerine Getirmek] Yine kabir vaheti iin yarar olan amellerden biri de, namazn rksunu kmil bir ekilde yapmaktr. Nitekim mam Muhammed Bkr'dan (a.s) yle rivayet edilmitir: "Rku kmil bir ekilde yapan kimse, kabir korkusuna yakalanmaz." 2 [5- Nakledilen Zikri Okumak] Bir rivayette yle geer: "Kim, her gn yz defa; 'La ilhe illella-h'ulmelik'ul-hakk'ul-mubin' derse, hayatta ol- duu mddete fakirlikten emanda kalr, kabir vahetinden korunur, zenginlii kendine yneltmi olur, cennet kaplar ise (onun iin) alm olur." [6- Ysn Suresini Okumak] Uyumadan nce Ysn Suresini okumak, kabir korkusunu gideren amellerden biridir. [7- Regaip Kandilinin Namazn Klmak:] Yine "Leylet'ur-Reaib" namazn klmak da insan kabir vahetinden korur. (Bu namaz, faziletleriyle birlikte

1- Dar'us-Selm, Nur, c.2, s.315. 2- Bihar'ul-Envar, c.6, s.244 35

Mefatih'ul-Cinan kitabnda recep aynn amelleri blmnde naklettim.) 1 [8- aban Aynda Oru Tutmak] Bir hadiste yle geer: "Kim, aban ayndan on iki gn oru tutarsa, Sr'a fleninceye dek her gn yetmi bin melek onu kabirde ziyaret eder." [9- Hastalar Ziyaret Etmek] yle rivayet edilmitir: "Her kim bir hastay ziyaret ederse, yce Allah, ldkten sonra kyamet gnne kadar kabrinde onu ziyaret etmesi iin bir melei grevlendirir."2 [10- Gerek Hz. Ali (a.s) Taraftar Olmak] Ebu Said-i Hudri'den yle rivayet edilmitir: Resulullah'n (s.a.a), Hz. Ali'ye yle buyurduunu duydum: "Ya Ali! sevin; mjdeler olsun sana! Zira senin ilerin iin lm annda bir hasret, kabirde bir korku ve har (dirilme) gn bir znt yoktur."3
1- [Recep aynn ilk perembesini cuma gnne balayan geceye "Regaip Gecesi" denir. Bu gecenin kendine has on iki rektlk namaz vardr. yle ki: Recep aynn ilk perembe gn oru tutulur. Akam ve yats namaz arasnda ikier rektlk hlinde on iki rekt namaz klnr ve her rektta bir defa Ftiha Suresi, defa Kadir Suresi, on iki defa hls Suresi okunur. Namazdan sonra ise yetmi defa u zikir sylenir: "Ellahumme salli ela Muhammedin, en-nebiy-y'il-mmiyyi ve ela lihi." Sonra da secdeye gidilir ve yetmi defa u zikir sylenir: "Subbhun, kuddsun, Rabb'ul-meliketi ve'r-Ruh." Secdeden sonra da yetmi defa u dua okunur: "Rabbifir verhem ve tecavez emma te'lem, inneke ent'el-eliy-y'ul-a'zem." Sonra tekrar secdeye gidilir ve yine yetmi defa yle sylenir: "Subbhun, kuddsun, Rabb'ul-meliketi ve'r-Ruh." Sonra da hacetler istenir; inallah kabul olur.] 2- Bihar'ul-Envar, c.8, s.217. 3- Bihar'ul-Envar, c.7, s.168. 36

kinci Durak: Kabir Azab Bu durak kabrin insan skmasdr... Buras o kadar etin ve zor bir geittir ki, onu tasavvur etmek dnyay insana daraltyor. Nitekim Hz. Ali (a.s) yle buyurmutur: "Ey Allah'n kullar! lmden sonraki merhale, balanmayan kimse iin lmden daha iddetlidir; o da kabirdir. yleyse onun darlndan, karanlndan ve yalnzlndan saknn. phesiz kabir her gn yle sesleniyor: 'Gurbet (yalnzlk) evi benim, vahet evi benim, kurt (bcekler) evi benim!' Kabir, ya cennet bahelerinden bir bahedir veya ate ukurlarndan bir ukurdur..." "Allah'n, dmanlarn kendinden sakndrd zor ve skntl yaam, kabir azabdr. Yce Allah kabirde kfire doksan dokuz ejderha musallat klar; ki bu ejderhalar, kyamet gnne dek onu srr ve kemiklerini krar. O ejderhalardan biri, yeryzne flerse, yeryznde artk ekin bitmez! Ey Allah'n kullar! Bu azabn az miktarnn bile yeterli olduu zayf canlarnz, yumuak (gsz) ve ince bedenleriniz, bu azaba kar ok gszdrler."1 Bir rivayete gre mam Sadk (a.s), gecenin son saatlerinde uykudan kalktnda, sesini ev halk duyacak bir ekilde yle buyuruyordu: "Allahumme einn ala hevl'il-muttalei ve vessi' aleyye zk'al-mazce'i, ve'rzugn hayre ma gabl'el-mevti ve ve'rzugn hayre ma ba'd'elmevti." 2 Yine mam Sadk (a.s) yle dua ediyordu:

1- Bihar'ul-Envar, c.6, s.218 2- [Anlam: Allah'm, lmden sonraki aamalarn vahetine kar bana yardm et, kabrin darln bana genilet, lmden nceki ve lmden sonraki hayrlar bana nasip et. -el-Kfi, c.4, s.327, h:13-] 37

"Allahumme barik l fi'l-mevti. Alla-humme einn ala sekerat'il-mevt. Alla-humme einn ala amm'il-kabr. Allahum-me einn ala zg'ilkabr. Allahumme ein-n ala zulmet'il-kabr. Allahumme einn ala vahet'il-kabr. Allahumme zevvicn min'el-hr'il-yn."1

[Kabir Azabna Sebep Olan eyler] Bil ki: Kabir azab genellikle idrardan kanmamak ve st bana sramasn nemsemezlikten gelmek, sz tamak, gybet etmek ve erkein kendi einden uzaklamasndan dolaydr.2 Sa'd b. Muaz'la ilgili hadisten anlaldna gre, erkein kendi ailesine kar kt ve sert davranmas, ar ve kfrl szler sylemesi de kabir skmasna sebep olur.3 mam Cafer Sadk'tan (a.s) nakledilen bir rivayette de yle geer: "Kabir skmasndan kurtulan hibir mmin yoktur."4 Dier bir rivayette ise [mminin kabir azabna tbi tutulmasnn nedeni] yle anlatlyor: "Kabir skmas, mminin zayi ettii nimetin keffaretidir." 5 eyh Saduk (r.a) mam Sadk'n (a.s) yle buyurduunu rivayet eder: "Yahudi limlerden birini kabre koydular, (sorgu-sual iin gelen melekler) ona yle dedi1- [Anlam: Allah'm, lm bana mbarek kl. Allah'm, lm sarholuklarna kar bana yardmda bulun. Allah'm, kabir zntsn gidermede bana yardmc ol. Allah'm, kabir skmas hususunda bana yardm et. Allah'm, kabir karanlna kar yardmn benden esirgeme. Allah'm, kabir vaheti hususunda bana yardmda bulun. Allah'm, beni huriyle evlendir.] 2- Bihar'ul-Envar, c.6, s.222 3- Bihar'ul-Envar, c.6, s.217 ve 220 4- Bihar'ul-Envar, c.6, s.221. 5- Bihar'ul-Envar, c.6, s.221, h: 9 38

ler: 'Biz Allah'n azabndan yz krba sana vuracaz.' Yahudi lim; 'Benim buna takatim yoktur.' dedi. Melekler de krba saysn azalta azalta bir krbaca kadar indirdiler ve ardndan; 'Artk bu bir krbatan kurtuluun yoktur, mutlaka bir krba sana vurulmaldr.' dediler. Yahudi lim, 'Peki bu krbac bana neden vuruyorsunuz ki?' dediinde melekler, 'Bir gn abdestsiz olarak namaz kldn ve bir fakirin yanndan geerek ona yardmda bulunmadn iin.' dediler. Sonra ona ilh azap olarak bir krba vurdular, derken kabri atele doldu."1

Yine eyh Saduk (r.a) mam Sadk'tan (a.s) yle rivayet eder: "Kim, bir mmin kardeinin isteini gc yettii hlde karlamazsa, yce Allah, kabirde srekli parmaklarn sran ca adndaki byk bir ylan ona musallat klar." Baka bir rivayette de yle geer: "ster balananlardan olsun, ister azaba urayanlardan, bu ylan kyamete kadar onun parmaklarn sracaktr." 2 Kabir Skmasndan Kurtaran eyler nsan kabir azab ve skmasndan kurtaracak birok ey vardr. Biz onlardan sadece birkan zikretmekle yetiniyoruz: 1- Hz. Ali'den (a.s) yle rivayet edilmitir: "Her cuma gn Nis Suresini okuyan kimse, kabir skmasndan gvende kalr." 3 2- Yine rivayet edilmitir ki: "Kim srekli Zuhruf Suresini okursa, yce Allah onu kabirde, yeralt hayvanlarndan ve kabir azabndan emanda klar." 4
1- Bihar'ul-Envar, c.6, s.221. 2- Bihar'ul-Envar, c.74, s.330 3- Sefinet'ul-Bihar, c.7, s.195 4- Sefinet'ul-Bihar, c.7, s.195 39

3- Rivayet olunmutur ki: "Kim farz ve mstehap namazlarda Kalem Suresini okursa, yce Allah onu kabir skmasndan korur." 1 4- mam Sadk'n (a.s) yle buyurduu nakledilmitir: "Kim perembe gn leden cuma gn le vakti arasnda lrse, Hak Teal (c.c) onu kabir skmasndan kurtarr." 2 5- mam Rza'dan (a.s) yle nakledilmitir: "Gece (tehecct) namazn karmayn; zira kim gece uykudan kalkp da sekiz rekt gece namaz, iki rekt ef' namaz, bir rekt da kunutta yetmi defa estefirullah demek zere vitir namazn klarsa, kabir azabndan kurtulur, cehennem azabndan korunur, mr uzar ve maieti geniler." 3 6- Resulullah'tan (s.a.a) yle nakledilmitir: "Kim, Teksr Suresini uyuduu zaman okursa, kabir azabndan korunmu olur." 4 7- Her gn on defa u duay okuyan kimsenin de, kabir azabndan korunaca rivayet edilmitir: "A'dedtu li-kulli havlin la ilhe illellah..." Bu dua birinci blmde de geti. 5 8- Hz. Ali'nin (a.s) trbesinin bulunduu Necef kentinde defnedilmek de insan kabir azabna kar korur. nk rivayetlerde aklandna gre, o kutsal meknn zellikle-

1- Sefinet'ul-Bihar, c 7, s.195 2- Bihar'ul-Envar, c.6, s.221 ve 243 3- Sefinet'ul-Bihar, c.7, s.195, "Kabir" maddesi. 4- Mstedrek'l-Vesail, c.1, s.340, bab: 11 5- [A'dedtu li-kulli havlin la ilhe illellah, ve li-kulli hemmin ve gammin maaellah, ve li-kulli ni'metin elhamdu lillah, ve li-kulli rehain eukru lillah, ve li-kulli u'cubetin subhanellah, ve li-kulli zenbin estefirullah, ve li-kulli musibetin inna lillahi ve inna ileyhi raciun, ve li-kulli zkn hasbiyellah, ve li-kulli kazain ve kaderin tevekkeltu elallah, ve li-kulli aduvvin i'tesamtu billah, ve li-kulli taatin ve ma'siyetin la havle vela kuvvete illa billah'il-aliyy'il-azim.] (Sefinet'ul-Bihar, c.7, s.194) 40

rinden biri orada defnedilen kimseden kabir azabyla Nekir ve Mnker'in sorgu-sualinin kalkmasdr." 1 9- Kabir azabnn kalkmasna sebep olan eylerden biri de, iki tane ya ve taze aa dalnn cenazeyle birlikte kabre koyulmasdr. Hadiste aklandna gre, aa dal ya olduu srece, l kabir azab grmez.2 Yine yle bir rivayet nakledilmitir:
"Bir gn Resulullah (s.a.a) bir kabrin yanndan geerken, kabirde yatan lnn azap edildiini grd. Bunun zerine yapra alnan bir aa dal istedi. Onu yardan krarak ikiye ayrd ve birini mezarn ba ucuna, dierini de ayak ucuna soktu."

Kabrin zerine su serpmek de, bu hususta faydaldr. Hadiste aklandna gre, topra ya ve nemli olduu srece lden kabir azab kalaklar.3 10- Kim recep aynn ilk gnnde, her rektta bir defa Ftiha, defa da hls Suresini okumak zere on rekt namaz klarsa, kabir skmasndan ve kyamet gnnn azabndan korunmu olur. Yine recep aynn ilk gecesinde, akam namazn kldktan sonra birer defa Ftiha ve hls Surelerini okuyarak yirmi rekt namaz klmak da, kabir azabnn kalkmas iin faydaldr.4 11- Recep ayndan drt gn veya aban ayndan on iki gn oru tutmak, kabir azabndan korunmaya sebep olur.5 12- Kabir azabndan kurtulmaya sebep olan eylerden biri de, lnn ba ucunda Mlk Suresini okumaktr. Nitekim Kutb-i Ravend bn-i Abbas'tan yle nakleder:

1- Sefinet'ul-Bihar, c.8, s.189, "Necef" maddesi. 2- Bihar'ul-Envar, c.6, s.215 3- Bihar'ul-Envar, c.79, s.23, h: 10 4- kbal'ul-A'mal, s.629 5- kbal'ul-A'mal, s.651 41

"Bir gn ashaptan birisi bir kabrin karsnda adr kurup oturdu; ama orada kabrin olmasndan haberi yoktu. Ardndan Mlk Suresini okumaya balad ve aniden; 'Bu sure kurtarcdr.' diye bir ses duydu. Bu sz Resulullah'a ilettiinde Hazret; 'Evet bu sure kabir azabndan kurtarcdr.' buyurdu." 1

eyh Kuleyn de mam Muhammed Bkr'dan (a.s) yle rivayet eder: "Mlk Suresi nleyicidir;kabir azabn nler."
2

13- Daavat-i Ravend'den Hz. Resulullah'n (s.a.a) yle buyurduu nakledilmitir:

"Kim, bir l defnedildiinde onun kabri yannda defa, 'Allahumme inni es'eluke bihakki Muhammed'in ve l-i Muhammed, en la tuazzibe haze'l-meyyit.' derse, yce Allah Sr'a flenene dek azab ondan kaldrr." 3

14- eyh Tus, Misbah'ul-Mteheccid adl kitabnda Resulullah'n (s.a.a) yle buyurduunu rivayet eder: "Kim cuma akam iki rekt namaz klarak her rektta Fatiha'dan sonra on be defa Zilzl Suresini okursa, yce Allah onu kabir azab ve kyamet gnnn korkularndan korur." 15- Kabir azabnn kalkmas iin faydal olan eylerden biri de, recep aynn ortasndaki gecede [n drdnc geceyi on beinci geceye balayan gece] her rektta bir defa Fatiha, on defa da hls Suresi okumak suretiyle otuz rekt namaz klmaktr.4

1- Mstedrek'l-Vesail, c.1, s.301, bab: 32, h: 1 2- Bihar'ul-Envar. c.92, s.314 3- ["Allah'm, Muhammed ve l-i Muhammed'in hakk hrmetine bu ly azaba tbi tutma."] (Sefinet'ul-Bihar, c.7, s.193, "Kabir" maddesi.) 4- kbal'ul-A'mal, s.656 42

Recep aynn on alt ve on yedinci gecelerinde de bu namaz klmak ayn zellie sahiptir.1 Yine aban aynn ilk gecesinde yz rekt namaz klmak da kabir azabndan koruma zelliine sahiptir. yle ki, her rektta Fatiha ve hls Sureleri okunur, ikier ikier klnan yz rekt namaz klndktan sonra elli defa hls Suresi okunur.2 Yine aban aynn yirmi drdnc gecesinde, her rektta Fatiha'dan sonra on defa Nasr Suresi okunarak iki rekt namaz klmak da ayn zellie sahiptir. Yine recep aynn yarsnda [on beinci gnn gndznde], yz rekt Aura gecesi namaz gibi Fatiha, hls, Felak ve Ns Sureleriyle elli rekt namaz klmak da kabir azabnn kalkmas iin faydaldr.3 nc Durak: Kabir Sorgusu Bu durak, Nekir ile Mnker'in kabirdeki sorgu ve sualidir. mam Cafer Sadk'n (a.s) yle buyurduu rivayet edilmitir: "u eyi inkr eden, bizim imiz deildir: Mirac, kabirdeki sorgu-suali ve efaati."4 Hadislerde akland zere,5 o iki melek (Nekir ve Mnker lnn yanna) korkun bir ekilde gelirler, sesleri gk grlts, gzleri ise gz kamatran imei andrr; "Rabbin kimdir, peygamberin kimdir, dinin ne-dir ve mamn kimdir?" diye soru sorarlar. O anda lnn cevap vermesi ok zor olduundan dolay yardma muhtatr. te bundan dolay iki yerde lye inanlarn telkin etmek tavsiye edilmitir. Bu yerlerden biri, lnn kabre koyulduu zamandr;

1- kbal'ul-A'mal, s.664 2- kbal'ul-A'mal, s.683 3- kbal'ul-A'mal, s.658 4- Bihar'ul-Envar, c.6, s.223 5- Bihar'ul-Envar, c.6, s.261 43

sa elle lnn sa omzundan, sol elle de sol omzundan tutup ona telkin verilir. kinci yer ise, l defnedildikten sonradr. Defin iin gelen insanlar mezarlktan dndkten sonra lnn velisi, yani en yakn akrabasnn mezarn ba ucunda oturarak yksek bir sesle defnedilen lye telkin vermesi snnettir. ki eli kabrin zerine koyup az kabre yaklatrarak lye telkin vermek daha iyidir. Bu ii yapmas iin baka biri de naip tutulabilir. Hadiste aklandna gre lye telkin edildiinde Mnker, Nekir'e yle der: "Gel gidelim, artk sorgu suale ihtiya yoktur; nk hccetini (delilini) ona telkin ettiler."1 Daha sonra ona hibir ey sormadan yanndan ayrlp giderler. "Men La Yahzuruh'ul-Fakih" adl kitapta yle nakledilmitir: "Ebuzer-i Gifar (r.a), olu Zer vefat ettiinde onun kabrinin ba ucunda durarak elini kabre srp yle dedi:
"Allah sana rahmet etsin ey Zer! Allah'a andolsun ki, sen bana kar iyi idin, oulluk grevini (gzel ekilde) yerine getirdin. Hl ki seni benden almlar, (bil ki) ben senden razym. Allah'a andolsun ki, senin gitmenle bana bir korku yoktur ve bende bir eksiklik olumamtr; Allah'tan baka benim kimseye ihtiyacm yoktur. Eer lmden sonraki aamalarn korkusu olmasayd, senin yerine kendi lmemle daha ok sevinirdim. Fakat birka gn gemite yapmadklarm telfi etmek ve o lem iin azk toplamak istiyo-rum. " "phesiz senin iin endielenmek, beni sana zlmekten alkoymutur. (Yani, srekli senin iin yararl olacak ibadet ve itaatleri yapmak dncesindeyim. Bu da beni, senin lmne zlp gam yemekten alkoymutur.) Allah'a andolsun ki, senin lmene ve benden ayrlmana
1- Ravzat'ul-Muttakn, c.1, s.458 44

alamadm; fakat senin hlinin nasl olacandan ve nasl geeceinden dolay sana aladm. Keke senin ne dediini ve sana ne denildiini bir bilseydim!" "Allah'm, benimle ilgili ona farz kldn kendi haklarm ona baladm. yleyse sen de farz kldn kendi haklarn ona bala; nk sen balamaya ve ihsanda bulunmaya benden daha lyksn."1

mam Cafer Sadk'n (a.s) yle buyurduu nakledilmitir:

"Mmini kabre koyduklarnda, (iledii btn iyi ameller canl hlde onun yannda hazr olurlar;) namaz sa tarafnda, zekt sol tarafnda, iyilik ve ihsan karsnda, sabr ise bir baka tarafta yer alr. Sorgu-sualle grevli melekler (Nekir ile Mnker) geldiklerinde sa-br; namaz, zekt ve iyilie yle der: Sahibinizin yardmna koun (ly koruyun); onu korumaktan ciz olduunuzda ben onun yanndaym."2

Allme Meclis (r.a) yle buyurmutur: el-Mehasin adl kitapta sahih bir senetle, mam Muhammed Bkr veya mam Cafer Sadk'tan (zerlerine selm olsun) yle rivayet edilmitir: "Mmin ldnde onunla birlikte alt sret de onun kabrine girer. Ki onlardan biri dierlerinden daha gzel yzl, daha gzel kokulu ve daha temizdir. Bu sretlerden biri lnn sa tarafnda, biri sol tarafnda, biri nnde, biri arkasnda, biri ayak ucunda ve hepsinden daha gzel olan da ba ucunda dururlar; herhangi bir ynden (lye ynelik) soru veya azap gelmeye baladnda, o ynde bulunan sret ona mani olur."
1- Men La Yahzuruh'ul-Fakih, c.1, s.185. 2- Mstedrek'l-Vesail, c.1, s.183, bab: 30, h:24, az bir farkla ve Biha-r'ul-Envar, c. 6, s.234 45

"Hepsinden daha gzel olan sret dier sretlere; 'Siz kimsiniz? Yce Allah benden taraf size mkfat versin.' der. lnn sa tarafnda olan; 'Ben namazm.', sol tarafnda olan; 'Ben zektm.', nnde olan; 'Ben orucum.', arkasnda olan; 'Ben hac ve umreyim.', ayak ucunda olan da; 'Ben mmin kardelere iyilik ve ihsanm.' der ve ardndan; 'Peki sen kimsin ki bizden daha gzel yzl, daha iyi ve daha gzel kokulusun?' diye sorarlar. O da cevaplarnda; 'Ben l-i Muhammed'in (hepsine Allah'n selm olsun) velyetiyim.' der."1

[Bu Durakta Yararl Olan Baz eyler] [1-] eyh Saduk (r.a) aban ay orucunun fazileti hakknda yle rivayet etmitir: "Kim, aban ayndan dokuz gn oru tutarsa, Nekir ve Mnker, onu sorgu-suale ektikleri zaman ona kar efkatli olurlar." [2-] mam Muhammed Bkr'dan (a.s), ramazan aynn yirmi nc gecesini ihya eden (uyumayarak ibadetle geiren) ve o gecede yz rekt namaz klan kimse iin birok faziletler, mkfatlar nakledilmitir. rnein: "Kim o geceyi ihya ederek (ibadetle) geirirse, yce Allah, Nekir ve Mnker'in korkusunu ondan uzaklatrr ve kabrinden ahiret ehlini aydnlatan bir nur kar." [3-] Resulullah efendimizin (s.a.a) yle buyurduu rivayet edilmitir: "Kna yakmak on drt zellie sahiptir: ... Bunlardan biri, Nekir ve Mnker'in kna sren insandan ekinmeleridir."2

1- Bihar'ul-Envar, c.6, s.134 2- Bihar'ul-Envar, c.76, s.97, h: 2 46

[4-] Daha nce una deindik ki, Necef-i Eref'in pak toprann zelliklerinden biri de, orada defnedilen kimseden Nekir ve Mnker'in sorgu-sualinin kaldrlm olmasdr. imdi bu hususu u yklerle pekitiriyoruz: Birinci yk Allme Meclis (r.a) et-Tuhfe'de, (rad'ul-Kulb ve Ferhat'ul-Gariyy'den naklen) yle der: Kfeli salih bir adam yle dedi: "Ben yamurlu bir gecede Kfe camisinde idim. O srada Mslim b. Akil'in (r.a) kabri tarafndaki kap alnd. Kapy atklarnda ieriye bir cenaze getirdiler ve cenazeyi Mslim'in kabrinin yannda bulunan bir sofann zerine braktlar. Bir sre getikten sonra cenaze eliinde gelenlerden biri orackta uyudu ve ryasnda iki kiinin cenazenin yannda hazr olduklarn grd. Onlardan biri dierine yle dedi: 'Baksana, onun bize borcu var mdr? Buray gemeden hakkmz ondan alalm; yoksa bir daha ona yaklaamayz.' Sonra uykudan uyanarak, grd ryay arkadalarna anlatt. Ardndan hemen cenazeyi kaldrp hesap ve azaptan kurtulmas iin Necef'e gtrdler.1 Ben de yle bir iir sylemiim: Ben lrsem, defneyleyin Haydar yanna beni bber'in babas olan bir gl, beyr'in atas Ali. Cehennemden korkum olmaz, yatsam Ali yannda Ne Nekir'den, ne Mnker'den mezara girme annda. kinci yk ok byk stadmz Muhakkik Behbahan'den (r.a) yle nakledilmitir: Ryamda mam Hseyin'i (a.s) grdm ve Hazret'e; "Ey efendim ve mevlm! Acaba sizin kenarnzda defnedilen bir kimse sorguya alnr m?" diye sorduumda mam (a.s) yle buyurdu: "Hangi melek ondan soru sormaya cesaret edebilir ki?!"
1- Sefinet'ul-Bihar, c.2, s.572, "Necef" maddesi. 47

Yazar der ki: Araplarn arasnda yle bir ata sz vardr: "Ehma min muciyr'il cerad." Yani; "Filan adamn, kendisine snan himaye etmesi, ekirgelere snak verenin himayesinden daha oktur." Bu atasznn kssas yledir: Tayy kabilesinden olan Mudlic b. Sveyd isminde gebe bir ahs, bir gn kendi adrnda oturduu srada Tayy kabilesinden bir grup adam uval ve torbalaryla oraya gelir. Onlardan; "Hayr ola, ne iin buraya gelmisiniz?" diye sorar. Cevabnda derler ki: "Senin adrnn etrafnda pek ok ekirge toplanmtr, onlar avlamak, yakalamak iin geldik." Mudlic bu sz duyar duymaz yerinden kalkp atna biner ve eline bir mzrak alarak yle der: "Allah'a andolsun ki, bu ekirgelere dokunan ldrrm. Bu ekirgeler bana snacak ve benim yanmda olacaklar ve siz onlar yakalamak isteyeceksiniz ha?! Byle bir ey asla olmaz." Mudlic, hava snp ekirgeler ekip gidene dek srekli onlar savunur. ekirgeler oradan uup ayrldktan sonra ise onlara yle der: "Artk ekirgeler benim himayemde deil, dalp gittiler; onlara kar nasl davranacanz kendiniz bilirsiniz." 1 nc yk Hz. Mehdi'yi (ruhumuz ona feda olsun) ziyeret etmeye muvaffak olan ve ondan baz sorular soran Hac Ali Badad'den yle nakledilmitir: "Hazret'e; 'Kim cuma gecesi (perembeyi cumaya balayan gece) Hz. Hseyin'in kabrini ziyaret ederse, (kyamet gn) gvende olacaktr." eklinde bir rivayet nakledilmektedir bizlere; acaba doru mudur?' diye sordum. Buyurdu ki: 'Evet, Allah'a andolsun (dorudur).' Bunu syledikten sonra mamn gzleri doldu ve alamaa balad." "Ardndan ben; 'Efendimiz, bir baka sorum da var.' dedim. mam; 'Sor.' dedi. Dedim ki: '1269 (h. k.) ylnda Hz.
1- Sefinet'ul-Bihar, c.1, s.570. 48

Rza'nn (a.s) kabrini ziyarete gittik. mamn mbarek trbesine girdiimizde, Necef'in dou llerinde yaayan bir bedev ile karlatk. Ona; 'mam Rza'nn (a.s) velyetini kabul etmenin karl nedir?' sorduumuzda; 'Cennettir.' dedi ve ekledi: 'Ben on be gndr, mevlm mam Rza'nn (a.s) (yemekhanesine misafirim,) malndan yararlanmakta, yemeklerini yemekteyim. Benim kanm ve etim Hazretin malndan beslendiine gre, artk Nekir ile Mnke-r'n benim kabrime gelmeleri (ve beni sorgu-suale ekmeleri) nasl mmkn olabilir?!' imdi o bedevnin szleri doru mu? Acaba Ali b. Musa Rza onu Nekir ve Mnker'in elinden kurtaracak m?' mam buyurdu ki: "Evet, andolsun Allah'a ki ceddim onun kefilidir."

49

50

NC MENZL

BERZAH
Korkun menzillerden biri de berzah lemidir. Yce Allah bir ayette yle buyurmutur: "Onlarn nlerinde, diriltilip kaldrlacaklar gne kadar bir berzah (ara dnem) vardr." 1 mam Sadk'tan (a.s) yle rivayet edilmitir: "Ancak Allah'a andolsun ki, ben sizler iin berzahtan korkmaktaym!" Ravi; "Berzah nedir?" diye sorduunda mam; "Berzah, lnce kyamete kadar kalnan kabirdir." buyurdu. 2 Kutb-i Ravend'nin "Lbb'ul-Lbab" kitabndan yle nakledilmitir: Bir hadiste yle geer: "Ramazan aynda her cuma gecesi (perembeyi cumaya balayan gece) ller (evlerine gelip) yksek sesle bararak yle derler: Ey ehlim (eim)! Ey ocuklarm! Ey yaknlarm! Bize bir eyle iyilikte bulunun ki, Allah da size rahmet etsin; bizi hatrlayn, unutmayn; bize acyn, garipliimize, yalnzlmza merhamet edin. phesiz biz dar bir zindan, keder, gam ve zorluk iinde yaamaktayz. O hlde sizler de bizim gibi olmadan bize acyn, duanz bizden esirgeme1- Mu'minn, 100 2- Sefinet'ul-Bihar, c.1 s.268 51

yin, bizim iin sadaka verin, belki bu vesileyle Allah bize rahmetini gnderir." "Ey Allah'n kullar! Biz de sizin gibi glydk; szlerimizi duyun, bizleri unutmayn. Sizin, iinde bulunduunuz refah biz de yaadk, elinize geen mallara biz de sahiptik. Biz onlar Allah yolunda harcamadk, yoksulun ve hak sahibinin hakkn vermedik. Sonuta ise onlar bizim iin vebal (gnah vesilesi) oldu, faydas ise bakalarna dokundu. Bize bir dirhem, bir para ekmek veya herhangi bir eyle (fakire vermek ve ihsanda bulunmak suretiyle) merhamet edip acyn." "Ardndan yle feryat ederler: Yaknda siz de nefsinize alayacak, alamanzdan ise hi fayda grmeyeceksiniz. Nitekim biz de (u an) alyor ama fayda elde edemiyoruz; o hlde bizim dururumuza dmeden, aln." 1

Cmi'ul-Ahbar'da nakledildiine gre bir grup ashap Peygamberin (s.a.a) yle buyurduunu rivayet etmiler: "llerinize hediye gnderin." Ashap, "llerin hediyesi nedir?" diye sorduklarnda buyurdu ki: "Sadaka ve duadr." Ardndan yle buyurdu: "Mminlerin ruhu her cuma gn evlerinin hizasnda dnya semasna inerler, hznl bir sesle ve alar hlde yle feryat ederler: 'Ey ehlim! Ey babam! Ey annem! Ey yaknlarm! Allah sizlere merhamet etsin; bizlere, nceden bizim elimizde olan mallarla iyilikte bulunun! O mallar ki, imdi azap ve hesab bize kald, faydas ise bakalarna ulat.' Daha sonra her ruh kendi yaknlarna seslenerek yle der: Bize bir dirhem, bir para ekmek veya bir elbiseyle de olsa iyilikte bulunun, t ki Allah da size cennet elbisesi giydirsin." Ashap diyor ki: Ardndan hem Resulullah (s.a.a), hem de biz aladk. Hz. Peygamber ko1- Sefinet'ul-Bihar c.8 s.132 52

nuamayacak derecede hngr hngr aladktan sonra yle buyurdu: "Onca nimet ve sevinten sonra bu toprakta ryenler de sizin din kardelerinizdir. Kendilerine azap edildiini ve helkete uradklarn bildirir ve yle derler: 'Eyvahlar olsun bize! Eer elimizde olan eyleri Allah'n itaat ve rzas yolunda harcam olsaydk, imdi size muhta olmazdk.' Sonra hasret ve pimanlkla geri dnerek (diri yaknlarna hitaben) yle seslenirler: abuk llerin sadakalarn gnderin!"1

Ayn eserde Peygamber efendimizden (s.a.a) yle nakledilmitir: "Bir melek, l iin verdiiniz her sadakay, parlakl yedi kat gklere erien nurdan bir testi ierisine alr; kabrin kenarnda durur ve kabirdekilere yle nida eder: 'Selm olsun size ey kabir ehli! Yaknlarnz sizlere u hediyeleri gnderdi.' l de onu alp kabrine koyar, bylece kabri geniler." Hz. Peygamber (s.a.a) daha sonra yle buyurdu: "Bilin ki, lye sadaka vermekle de olsa merhamette bulunan kimseye, Allah nezdin-de Uhud Da kadar mkfat verilir, Allah'n Ar'ndan baka hibir glgenin olmad kyamet gnnde, Allah'n Ar'nn glgesinde yer alr, bylece bu sadakayla hem l, hem de diri kurtulua erer." 2 Nakledildiine gre, birisi ryasnda Horasan Emi-ri'nin yalvarp yakararak yle dediini grm: "Kpeklerinizin nne attnz eylerden bana da gnderin, ona bile muhta durumdaym." 3

1- Camiu'l-Ahbar s.197 2- Camiu'l-Ahbar, s.197 3- Sefinetu'l-Bihar c.8, s.133 53

Allme Meclis (r.a) "Zad'ul-Mead" adl kitabnda yle der:

"lleri unutmamak lzm; zira hayrl ilerden mahrum durumdalar; mmin kardeleri, yaknlar ve ocuklarna mit balamlar, drt gzle onlarn ihsanlarn bekliyorlar. zellikle de gece (tehecct) namazlarnda, farz namazlardan sonra ve kutsal meknlarda dualarn bekliyorlar. Anne ve babaya dierlerinden daha ok dua etmek ve hayrl iler yapmak gerekir." "Bir hadiste yle geer: Nice evltlar vardr ki, anne ve babalar hayattayken kt olsalar da, onlar ldkten sonra haklarnda yapt iyi iler neticesinde hayrl evlt olabilirler. Ayn ekilde, anne ve babalar hayatta iken iyi evlt (anne-babas kendisinden raz) olan nice evlt da, yapmas gereken hayrl ileri az yapt hasebiyle kt evlt konumuna der (annebabasnn gazabn kazanr). Anne-baba ve dier akrabalar iin yaplacak balca hayrl iler; onlarn borlarn demek, Allah ve kul haklarn eda etmek, hac ve benzeri kazaya kalan ibadetlerini bizzat kendisi veya bir bakasn ecr tutmak suretiyle yerine getirmektir."1

Sahih rivayette yer aldna gre, mam Sadk (a.s) her gece kendi evld iin ve her gn de anne-babas iin iki rekt namaz klard; birinci rektta Kadir Suresini, ikinci rektta da Kevser Suresini okurdu.2 Senedi sahih olan bir hadiste mam Sadk'n (a.s) yle buyurduu rivayet edilmitir: "Bazen l darlk ve zorluk iinde olduu bir anda yce Allah ona genilik ve rahatlk verir, darlktan kurtarr ve ona; 'Sana verilen bu rahatlk, falan mmin kardeinin senin iin kld namaz sebebiyledir.' denir."
1- Bihar'ul-Envar, c.74, s.59, h: 21, az bir farkla. 2- Zad'ul-Mead, s.573-574 54

Ravi; "ki rektlk bir namazn sevabna iki ly ortak edebilir miyim?" diye sorunca, mam (a.s); "Evet edebilirsin." diye buyurdu. Daha sonra yle ekledi: "Diri birinin, kendisine verilen hediyeye sevindii gibi, l de kendisi iin yaplan dua ve istifarlarla sevinir, rahatla kavuur." 1 Yine mam Sadk (a.s) yle buyurmutur: "Namaz, oru, hac, sadaka, dua ve dier hayr ameller kabirdeki lye ular. Bu amellerin sevab hem lye, hem de o hayr ameli yapana yazlr." Baka bir hadiste de yle buyurmutur: "Mslmanlardan her kim len birinin hayrna salih amel yaparsa, yce Allah onun sevabn kat kat verir ve l de o amelden faydalanr."2 Yine bir baka rivayette yle yer almtr: "Herhangi bir ahs bir l iin sadaka verdiinde, yce Allah Cebrail'e yetmi bin melekle o lnn kabrine gitmesini emreder. Her birinin elinde ilh nimetlerle dolu bir tabak bulunan melekler ona yle derler: 'Selm olsun sana ey Allah'n dostu! Bu, falan mminin sana gnderdii hediyedir.' Bylece kabri aydnlanr ve Allah (c.c) cennette ona bin ehir ikram eder, onu bin huri ile evlendirir, ona bin elbise giydirir ve onun bin ihtiyacn giderir."3 Yazar der ki: Burada sadk ryalardan birkan nakletmeyi uygun gryorum. Sakn bunlara itinaszlk etmeyesin, onlar bo rya veya ocuklara nakledilen masal trnden sanmayasn! Bunlarn zerinde iyice dn ki bu tr vakalar insann akln bandan, uykusunu gznden alr: "Efsaneler gzlere uyku saarlar acep! Benim efsanem ise, uyku alar gzden hep!"
1- Zad'ul-Mead, 573-574 2- Zad'ul-Mead, 573-574 3- Zad'ul-Mead, 574 55

Birinci yk stadm Skat'ul-slm Nur (Allah kabrini trl klsn), "Dar'us-Selm" kitabnda byk lim ve fakih, muhakkiklerin stad, uzak yerlerden ilim iin kendisine akn edilen, her trl eksiklikten uzak olan Seyyid Hasan el-Hseyn elsfahan'nin olu, fazilet ve takva sahibi, Allah tarafndan desteklenen, rte erien, lim olan Emir Seyyid Ali b. Hasan'n (Allah ona emniyet elbisesini giydirsin ve onu cennet efendileriyle har-eylesin) kendisine yle buyurduunu nakletmitir: "Babam Allme (Hasan sfahan) vefat ettiinde ben Necef'e yerlemi, ilim tahsil etmekle megul idim. Babamn ilerini kardelerimden bazs yrtt iin ben yaplan iler hakknda geni bilgiye sahip deildim. Babamn vefatndan yedi ay sonra annemi de kaybettim. Annemin cenazesini de getirip Necef'e defnettiler. Bir gece ryamda babam grdm. Oturduum odaya geldi, ben de hemen kalkp kendisine selm verdim. Odann ba tarafnda oturarak benim hl ve hatrm sordu. Ryamda babamn lm olduunu bildiim iin aknlkla, "Siz sfahan'da vefat ettiniz, oysa sizi burada gryorum. Buraya nasl geldiniz?" diye sordum. Babam yle dedi: "Evet vefat ettikten sonra beni Necef'e naklettiler ve u anda meknmz Necef'tedir." Kendisine; "Annem de yannda m?" diye sordum. "Hayr!" deyince dehete kapldm. Ardndan; "O da Ne-cef'tedir, ama baka bir mekndadr." dediinde, (rahatladm ve) babamn lim olduu iin annemden daha st bir makamda olduunu anladm. Daha sonra babamn hl ve hatrn sordum, yle buyurdu: "Ben daha nce darlk ve skntda idim, ama imdi Allah'a hamdolsun durumum iyidir. Darlk ve skntlar genilik ve ferahla dnt." Ben; "Siz de mi skntya duar oldunuz?!" diyerek aknlk iinde bunun nedenini sorunca, babam yle dedi: "Evet. Aa babann olu mehur nalbant Hac Rza'ya borcum vard. Ona olan borcumdan dolay durumum ok kt idi."

56

Benim aknlm daha da artt ve uykudan uyandm. Korku ve aknlk iinde babamn vasisi olan kardeime bir mektup yazarak grdm ryay anlattm ve babamn gerekten Hac Rza'ya borcunun olup olmadn renmesini istedim. Kardeim cevapta babamn bor defterinde byle bir borcunun olmadn yazdysa da, bizzat o ahsa gidip sormasn istedim. Bir sre sonra kardeim yazd mektupta yle diyordu: "Ben Hac Rza'nn yanna gittim ve o yle dedi: 'Evet, benim babandan on sekiz tmen [ran'n para birimi] alacam vard ve bunu Allah'tan baka kimse bilmiyordu. Baban vefat ettiinde, bunu bor defterine yazmadn rendim. Vefat ettikten sonra babanzn bana byle bir borcunun olduunu iddia edecek olsaydm, ispat edemezdim. n-k rahmetli babanza gvenip onu bor defterine yazdn sanmtm; ancak sonralar bu hususta ihmalkr davrand ortaya kt. Dolaysyla ben de alacamdan midimi kestim ve ondan sizleri haberdar etmedim.' Daha sonra ben senin grdn ryay ona anlattm ve babamzn borcunu demek istedim; ancak Hac Rza, babamzn kendisine olan borcunu bu ekilde haber vermesinden dolay hakkn hell edip, almaktan vaz-geti."1 kinci yk Yine byk stadm muhaddis Skat'ul-slm Nur (Allah kabrini nurla doldursun) "Dar'us-Selm" kitabnda fazilet ve takva sahibi Hac Molla Ebu'l-Hasan Ma-zenderan'nin yle sylediini nakletmektedir: "Benim Molla Cafer adnda Tilek'li byk bir lim dostum vard. Byk bir veba salgnnda kendisinden nce len birok insan bu dostumu vas olarak tayin etmilerdi. Molla Cafer onlarn vasiyeti zere mallarn toplam, ama gerekli

1- Dar'us-Selm, c.2, s.165 57

yerlere harcamadan o da vebaya yakalanarak lmt. Neticede mallar zayi olmu, gerekli yerlere ulatrlmamt. Gnn birinde Allah bana mam Hseyn'in (a.s) kabrini ziyaret etmeyi nasip etti. Kerbela'da bir gece ryamda boynuna, ate saan kzgn zincir vurulmu birini grdm. Zincirin her bir ucu, adamn iki tarafnda duran iki ahsn elide idi. Boynuna zincir atlan adamn ise dili uzam, gsne kadar sarkmt. Beni grnce yanma geldi. Yaklatnda dostum Molla Cafer olduunu grdm, hline pek ardm. Benimle konumak ve benden yardm istemeye alt; ama o iki ahs zincirin iki tarafndan ekerek onu geriye attlar, konumasna izin vermediler. Ardndan tekrar bana yaklamak istedi, yine brakmadlar ve bu durum tam defa ayn ekilde tekrarland... Ben bu durumdan korkuya kapldm ve lk atarak uyandm. lmdan yanmda uyuyan bir lim de uyand. Ona grdm ryay anlattm. Tam bu srada haremin kaplar da almt. Birlikte ziyarete gitmemizi ve dostum Molla Cafer iin Allah'tan balanma dilememizi istedim. mam Hseyin'in kabrini ziyaret ettik ve yapmak istediklerimizi yaptk. Bundan tam yirmi yl geti ve ben Molla Cafer'in durumu hakknda herhangi bir bilgi edinemedim; sadece kendisini vas tayin eden halkn malyla ilgili grevini tam olarak yap-mad iin bu hle dtn anladm. Daha sonra Allah'n ltfyle hacca gittim. Hac amellerini tamamladktan sonra Medine'ye dnerken ar ekilde hastalandm, yryecek hlim yoktu. Arkadalarma; lmeden nce beni ykamalarn, elbiselerimi deitirmelerini ve omuzlarna alarak Resulullah'n (s.a.a) trbesini ziyarete gtrmelerini istedim. Arkadalarm da isteimi yerine getirdiler. Resulullah'n (s.a.a) mutahhar ravzasna, pak haremine varnca bayldm. Arkadalarm beni orada brakp kendi ileriyle megul oldular. Ayldmda tekrar beni srtlayp Hz. Resulullah'n trbesinin yanna gtrdler, bylece efendimizin trbesini ziyaret ettim. Ardndan beni Hz. Fatma'nn (a.s) evinin arka tarafna gtrdler, orada oturup ziyarette
58

bulundum ve iyilemem iin Hz. Fatma'ya tevesslde bulundum. Hz. Fatma (a.s), rivayetlerde yer ald zere Hz. Hseyin'i ok seviyordu; ben ise Kerbela'da Hz. Hseyin'in trbesinin yaknnda oturuyordum; bu vesileyle Hz. Fatma'y arac klarak Allah'tan kendim iin ifa diledim. Daha sonra Hz. Resulullah'a (s.a.a) ynelerek isteklerimi dile getirdim. Resulullah'tan, vefat eden dostlarm iin efaat diledim. simlerini tek tek zikrederken aklma daha nce ryada grdm dostum Molla Cafer geldi; ok zldm, onun iin balanma, efaat diledim ve Resulullah'a yle dedim: "Ben yirmi sene nce ryamda durumunun kt olduunu grmtm; ryamn da sadk m, yoksa geersiz mi olduunu bil-miyorum..." Ksacas, dostumun hakknda elimden gelen her duay yaptm, balanmas iin srarda bulundum. Derken durumumda iyileme hissettim; kimseden yardm almakszn eve dndm. Bylece Hz. Fatma'nn (a.s) bereketiyle iyiletim. Medine'den ayrlmak zereyken Uhud'a gidip orada konakladk. Uhut ehitlerini ziyaret ettikten sonra orada uyudum ve ryamda dostum Molla Cafer'i grdm. Bu defa olduka sevinliydi, beyaz elbiseler giymi, sark takm, elinde bir baston vard. Bana selm verip yle dedi: "Merhaba gerek dostum; dost dediin senin gibi olur! Ben bunca yldr darlk, bel ve iddet iindeydim. Sen Peygamberin mbarek ravzasndan darya kmadan benim de kurtulmama vesile oldun. te birka gn nce beni ykayp temizlediler, pisliklerden arndrdlar. Bu elbiseyi bana Hz. Peygamber (s.a.a), bu abay da Hz. Fatma (a.s) gnderdi. Allah'a kr sonunda rahatla ve gzellie kavutum. imdi de ben seni uurlamak ve sa-salim ehline dneceini, onlarn da salk ve afiyet iinde olduklarn mjdelemek iin geldim..." Bu esnada uykudan uyandm ve byk bir sevinle Allah'a krettim.

59

Merhum eyh Nur bu yky anlattktan sonra yle diyor: "Akll ve bilgili insan bu ryann incelikleri zerinde dnmelidir. nk bu ryadaki srlar insann kalbindeki krl ve basiretsizlii gidermekte, gzndeki perdeyi ortadan kaldrmaktadr."1 nc yk Yine Dar'us-Selm kitabnda takva sahibi eyh Hac Molla Ali'nin, deerli babas Hac Mirza Halil Tahran-den (r.a) yle naklettii yer almaktadr: "Ben Kerbela-daydm, annem ise Tahran'da. Bir gece ryamda annemi grdm; yanma gelip bana yle dedi: "Ey olum! Ben ldm, beni sana doru (bulunduun ehre) getirdiler ve (yolda) burnumu krdlar." Korku iinde uyandm... Birka gn sonra da dostlarmdan bir mektup aldm. Mektupta yle yazlyd: "Annen vefat etti, cenazesini sana yolladk." Daha sonra da cenazeyi tamakla grevli olan yetkililerin annemin cenazesini alp, benim Necef'te olduumu sanarak oraya yakn bir kervansaraya yerletirdiklerini rendim. Bylece ryamn doru olduunu anladm. Ama henz akndm ve annemin; "Burnumu krdlar." sznn ne anlama geldiini bilmiyordum. Annemin cenazesini teslim aldmda, merakla kefeni atm ve gerekten de burnunun krldn grdm. Sebebini sorunca da bana yle dediler: "Biz yoldaki kervansaraylarn birinde annenin tabutunu oradaki di-er tabutlarn stne koymutuk. Bir ara hayvanlarn ifte atmas sonucu annenin cenazesi yere dmt. Belki burnu bundan dolay krlm olabilir. Bunun dnda bir bildiimiz yok." Annemin cenazesini getirip Hz. Ebu'l-Fazl'n kabrinin karsnda bir yere koydum ve Hazret'e yle dedim: "Ey
1- Dar'us-Selm, c.2, s.155 60

Ebu'l-Fazl! Annem namaz ve orucunu hakkyla eda edemedi. imdi de sana geldi ve ben onun iin elli yllk namaz kldracama ve oru tutturacama dair sz veriyorum. Ne olur efaat et de azap ve eziyetten kurtulsun." Daha sonra onu defnettik. Ama verdiim szde gevek davrandm Bir gece ryamda, evimizin nnde kalabalk ve grlt olduunu grdm. Ne olduunu anlamak iin dar ktm. Annemin bir aaca balanp krbalandn grdm. Neden krbaladklarn sorunca da yle dediler: "Biz Ebu'l-Fazl tarafndan, u miktar para verene kadar onu krbalamakla grevliyiz." Ben eve dnp is-tedikleri paray aldm ve kendilerine verdim. Annemi aatan zp eve getirdim ve ona hizmet etmeye baladm. Uyandmda, benden aldklar parann elli yllk ibadet iin verilmesi gereken para miktarnda olduunu anladm. Hemen o miktar paray alp, "er-Riyaz" kitabnn yazar Mirza Seyyid Ali'ye (r.a) verdim ve yle dedim: "Bu elli yllk ibadet parasdr. Rica ediyorum bunu annem iin gerekli yere verin." Deerli stadm Dar'us-Selm kitabnda (Allah onu selm yurduna yerletirsin) bu yky naklettikten son-ra yle diyor: "Bu olaya ibret gzyle bakan ve basiretle inceleyen kimse iin bu ryada, konunun ehemmiyeti, sonucun tehlikeli olmas, Allah'a verilen szde ihmal edilmemesi ve Allah erlerinin makamnn ycelii hususunda birok karlmas gereken dersler vardr.1 Drdnc yk Hakeza o byk zat deerli babasndan yle nakletmektedir: "Tahran'daki hamamlardan birinde oru tutmayan ve namaz klmayan bir hizmeti vard. Bir gn mimarlardan birinin yanna gelip kendisi iin bir hamam yapmasn istedi. Mimar; "Nereden para getireceksin?" diye sordu. Hizmeti; "Seni ilgilendirmez, sen paran al ve bir hamam
1- Daru's-Selm c.2 s.245-246 61

yap." dedi. Mimar da ismi Ali Talip olan bu hizmetiye gzel bir hamam yapt. Merhum Hac Molla Halil yle diyor: "Necef'te iken ryamda Ali Talib'in Necef'te bulunan Vadi-yi Selm'a geldiini grdm. ararak; "Sen nasl bu mukaddes mekna geldin; hlbuki ne namaz klyor, ne de oru tutuyordun?" diye sordum. O yle dedi: "Ey falan! Ben ldm ve beni zincirlere vurarak azap etmeye gtrdler. Hac Molla Muhammed Kirmanah (Alla ona hayr mkfatlar versin) benim adma kazaya kalan hac, oru, namaz, zekt ve kul haklarnn hepsini eda edecek vekiller tuttu. Bylece zerimde hibir hak brakmad ve beni kurtard, Allah ona iyi mkfatlar versin." Korku ve aknlk iinde uyandm. Bir mddet sonra Tahran'dan gelen birilerine Ali Talib'i sordum, onlar da bana ryamda grdm gibi her eyi tpatp anlattlar. Hac, namaz ve oru iin tuttuu vekillerin isimleri bile aynyd; dolaysyla bu sadk ryama ardm." 1 Yazar der ki: phesiz bu rya da oru, namaz, hac ve dier hayr ilerin lye ulatn ifade eden rivayetleri dorulamaktadr. yle ki l, sknt ve zorluk iinde kalnca, salih ameller vastasyla rahatla kavuabilir. Yine; "lemin dousunda ve batsnda len her mminin ruhunu Vadi-yi Selm'a gtrrler."2 hadisini de dorulamaktadr. Baz rivayetlerde de, "Onlarn halkalar eklinde oturduunu ve birbiriyle konutuunu grr gibiyiz." diye yer almtr. Ryada sz edilen Molla Muhammed Kirmanah ise sekin limlerden ve Tahran'n salih nde gelen deerli ahsiyetlerinden biridir.

1- Dar'us-Selm, c.2, s.244-245 2- Bihar'ul-Envar c.6, s.268 62

Beinci yk Byk lim Kad Said Kumm'nin Erbainiyyat kitabnda yle nakledilmitir: "Bize gvenilir kimseden ulatna gre, byk stat eyh Baha (r.a) bir gn sfahan mezarlnda yaayan (ve kendisine oray ev edinen) bir arif dostunu ziyarete gitti. O arif, eyhe yle dedi: "Ben bu mezarlkta nceki gn ilgin bir eyle karlatm: Bir grup insan, llerini getirip bu mezarla defnettiler. Bir sre sonra bu leme ait olmayan ok gzel bir koku hissettim. arp kaldm, kokunun nereden geldiini anlamak iin etrafma bakndm. Aniden padiahlar gibi giyinmi gzel yzl bir gencin az nce defnedilen ahsn mezarna doru gittiini grdm. Ben gencin bu kabrin yanna gelmesine olduka ardm. Kabrin yanna oturduunda da yok olduunu, deta kabrin iine girdiini grdm" "ok gemeden bu defa her tarafa yaylan ok kt bir koku aldm. Baktmda bir kpein o gencin peice hareket ettiini, onun da o kabre doru yaklatn ve orada kaybolduunu grdm. Donup kalmtm..." "Aniden o gen olduka kt kyafetle, yrtk elbise ve yaral bir bedenle kabirden dar kt, geldii yerden geri dnmeye balad." "Ben ardndan gittim ve ondan gerei bana anlatmasn istedim, bana yle dedi: "Ben bu lnn salih ameliyim. Mezarda onunla olmakla grevliydim. Benden sonra kabre giren o kpek ise, onun kt amelleriydi. Ben onu dar karmak ve grevimi yapmak istedim, ama o kpek beni srd, yaralad ve onunla kalmama izin vermedi. Artk mezarda onunla kalamadm, dar kp onu yalnz braktm." Bu mkefe ehli arif, olay nakledince eyh Baha yle dedi: "Doru sylyorsun. Biz, amellerin tecessmne ve (kyamet gn) kendilerine uygun bir ekil ve srete dneceklerine inanyoruz."

63

Yazar der ki: Bu hikyeyi, eyh Saduk'un "el-Emal" kitabnn banda naklettii ve bizim zetle aktaracamz u rivayet de tasdik etmektedir: Kays b. Asm Minkar, Temimoullar'ndan bir grup insanla birlikte Resulullah'n (s.a) huzuruna vard. Resulullahtan kendilerine faydal tlerde bulunmalarn istedi. Hz. Peygamber de onlara nasihat etti, ez cmle yle buyurdu:
"Ey Kays! Seninle birlikte defnedilen diri bir arkadan olacaktr, sen de onunla defnedileceksin; ama sen lsn. Eer o kerim (c-mert) olursa, sana ikram eder ve eer aalk olursa, seni yalnz brakr. Ve sen onunla ha-rolursun, ondan sorgulanrsn. O hlde, onun salih olmasna al; zira eer salih olursa, onunla dost olursun; eer fasit olursa, ondan dehete kaplrsn. Ve o, senin amelindir."

Kays yle dedi: "Ey Allah'n Resul! Keke bu t, iir diliyle sylense de onunla etrafmzdaki Araplara vnelim, hem de onu kendimize azk edinmi olalm!" Resulullah (s.a.a) da bunun iin, air olan Hassan b. Sabit'in peine adam gnderdi. Ancak Hassan gelmeden nce Salsal b. Dilhemes, o d iir diliyle yle ifade etti: "Akbetini dostum, dndn m n'olacak? Mezarda arkadan ancak amel olacak. Mezar ve maherine iyi arkadalar se Hak rzas olmayan amelleri yapma, ge. Herkes birer misafir, dnya misafirhane Bundan gafil olursan, kalrsn yane yane."1 eyh Saduk (r.a) mam Sadk'n (a.s) Hz. Peygamber'den (s.a.a) yle rivayet ettiini nakleder:

1- Bihar'ul-Envar, c.74, s.111. Ancak kaynak kitapta iirler Kays'a isnat edilmitir, Salsal'a deil. 64

"Hz. sa (a.s) kabirde azap gren birinin yanndan geti. Ertesi yl yine oradan geerken, o ahsn azaptan kurtulduunu grd. Dedi ki: Allah'm, geen yl buradan getiimde, bu kabirde yatann azapta olduunu grdm; bu yl ise azaptan kurtulduunu gryorum. (Bunun hikmeti nedir?)" "Hz. sa'ya (a.s) yle vahyedildi: Ey Ruhullah, bu kabir sahibinin salih bir olu vard. Bul ana erince bir yolu onard, bir yetime de sahip kt. Ben de olunun bu ameli sebebiyle onu baladm."1

1- Bihar'ul-Envar, c.6, s.220 65

DRDNC MENZL

KIYAMET
Ahiretin korkun menzillerinden biri de kyamettir. Kyametin deheti btn korkun eylerden daha korkuntur ve acs daha byktr. Yce Allah onu yle beyan etmektedir: "O (kyamet), gklerde ve yerde arlat. O size anszn gelecektir." 1 Yani, kyamet zorluklar ve korkunluklar asndan gklerde ve yerde yaayan meleklere, cinlere ve insanlara ok ar gelir ve o, sizi anszn yakalar. Kutb-i Ravend mam Cafer Sadk'tan (a.s) yle rivayet eder: "Hz. sa, Cebrail'e; 'Kyamet ne zaman kopacaktr?' diye sordu. Cebrail kyametin ismi-ni duyunca titredi, derek bayld. Kendine geldiinde ise yle dedi: Ey Ruhullah! Sorulan, sorandan kyamet hususunda daha bilgili deildir." Daha sonra mam yukarda zikredilen ayeti okudu.2 eyh Ali b. brahim Kumm (r.a), mam Muhammed Bkr'dan (a.s.) yle rivayet eder:
"Bir gn Cebrail, Peygamber (s.a.a) ile oturduu bir srada aniden gzlerini gklere dikti, rengi deiti ve sarard; Resulullah'a sarld ve ona snd. Ardndan Peygamber de Cebrail'in
1- A'rf, 187 2- Bihar'ul-Envar c.6, s.312 ve c.7, s.61, h: 14 66

bakt yere bakt, orada yeryzn bir kap gibi iine alan, dou ve baty kaplayan bir melek grd. Melek Resulullah'a ynelerek yle dedi: Ey Muhammed! Ben Allah'n sana gnderdii bir eliyim. Seni eli bir padiah veya eli bir kul olma hususunda serbest brakyorum; istersen kul peygamber ol, istersen padiah peygamber." "Resulullah Cebrail'e baknca eski hline geldiini grd. Cebrail yle arz etti: 'Eli bir kul olmay tercih et.' Peygamber (s.a.a) de yle buyurdu: Ben eli bir kul olmay tercih ediyorum.' (Bu sz duyan) melek sa ayan kaldrp dnya semasnn ortasna, sol ayan da ikinci ge koydu; daha sonra sa ayan nc ge bast ve ayn ekilde yedinci ge kadar ykseldi. Att her admla bir g at ve gittike kld, sonunda kk bir ku gibi gzkt." "Peygamber Cebrail'e dnerek yle buyurdu: Senin ok korktuunu grdm ve (imdiye kadar) senin renginin deimesi kadar hibir ey beni korkutmamt." "Cebrail yle dedi: Ya Resulallah! Beni knama, bu melein kim olduunu bildiniz mi? Bu melek srafil'di, Allah (c.c) yer ve gkleri yaratt gnden beri makamndan aa inmemiti.1 Ben onun yeryzne doru geldiini grnce, kyametin kopacan zannettim. te kyamet korkusundan, rengim grdn gibi deiti. Ama daha sonra kyamet iin gelmediini, Allah sizi byklnz iin se-tiinden onu size gnderdiini grnce, ilk hlime geri dndm ve nefes almaya baladm..."2

Bir rivayette de yle yer almtr:

1- Maksat, srafil'in tek bana ve habersiz ekilde yeryzne inii kastedilmi olabilir. Dolaysyla onun Cebrail ve Mikil ile birlikte Lut ve benzeri kavimleri helk etmek iin iniiyle elimez. Yine de Allah her eyi bilendir. (Mellif) 2- Bihar'ul-Envar c.16, s.292, h: 160 67

"Cuma gnnden korkmayan hibir mukar-rep melek, gk, yeryz, rzgr, da, l ve deniz yoktur; zira kyamet o gn kopacaktr."1

Belki de gkyz, yeryz ve rivayette ad geen dier eylerin korkmasndan kastedilen, orada yaayanlarn ve orada grevli bulunan meleklerin korkmasdr. Nitekim, "O (kyamet), gklerde ve yerde arlat." 2 ayetini de mfessirler byle tefsir etmilerdir. Rivayetlerde yer ald gibi Resulullah (s.a.a) kyameti annca, sesi ykseliyor, yz kzaryordu. eyh Mfid, el-rad adl eserinde yle nakleder: Resulullah (s.a.a) Tebuk Gazvesinden Medine'ye dndnde Amr b. Ma'dikereb Resulullah'n (s.a.a) huzuruna vard; Resulullah ona yle buyurdu: "Mslman ol ey Amr, ta ki Allah seni byk korkudan korusun (yani korkularn en korkulusundan)." Amr; "Ey Muhammed! En byk korku nedir? Ben asla korkak bir insan deilim." dedi. (Yazar der ki: Bu szden, Amr'n ne kadar cesur biri olduu anlalyor. nk o, zamannn en cesur savalarndand. Nakledildiine gre Amr, kendi dneminin mehur karamanlarndand; yle ki birok yer onun eliyle fethedilerek slm topraklarna kazandrld. Samsame adl klc ok mehurdu. Bir defasnda klla devenin drt ayan bir vuruta ortadan ikiye ayrmt. Bir gn mer b. Hattab, hilafeti dneminde Amr'dan klc kendisine gstermesini istedi. Amr onu getirip mer'e verdi. mer de klc alp keskinliini grmek iin onu bir yere vurdu; ama hibir etkisi olmad. Ardndan mer onu yere atp; "Bu bir eye yaramaz." dedi. Amr ise yle dedi: "Ey Emr! Siz benden klc istediniz, o klc vuran pazlar deil." mer bu sze ok kzd ve onu knad. Hatta bir rivayete gre onu vurdu da. Velhasl Amr; "Ben en byk korkudan bile korkmuyorum." deyince,) Hz. Peygamber (s.a.a) yle buyurdu:
1- Bihar'ul-Envar c.7, s.59, h: 1 2- A'rf, 187 68

"Ey Amr, sandn gibi deil. Kyamet gn yle bir barlr (sra flenir) ki, btn ller dirilir ve btn diriler lr; sadece Allah'n lmesini istemedikleri kalr. Ardndan ikinci defa barlr, bu feryat sonucu tm ller dirilir ve hesap iin) sraya geerler. Bugnde gkyz yarlr, dalar paralanr, da gibi ate ktleleri cehennemden ayrlp etrafa yaylr. Bu sahneleri gren her ruh sahibi korkudan titrer, gnahlarn hatrlayarak, Allah'n istedikleri dnda herkes kendisiyle megul olur. O hlde ey Amr, sen nerede, bu nerde!"

(Duyduu szlerden etkilenen) Amr ise yle dedi: "Ben byk ve yce eyler duyuyorum!" 1 Kyamet o kadar korkuntur ki, berzah (kabir) lemindeki btn ller bile onun korku ve dehetini yaamaktadrlar. Nitekim Allah'n velilerinin duasyla dirilen baz llerin salarnn tmyle aard grlmtr. Onlara sebebi sorulunca yle demilerdir: "Bize dirilmemiz emredilince kyametin koptuunu sandk, kyametin dehetinden tm salarmz aard." Kyamet Korkusundan Kurtaran eyler imdi de burada kyametin zorluklarndan ve byk korkudan kurtulmaya yarayan, on eyi zikrediyoruz: 1- [Namazlarda Ysuf, Duhn, Ahkaf ve Asr Surelerini Okumak] Rivayet edilmitir ki: "Her gn veya her gece Ysuf Suresini okuyan kimse, kyamet gn dirilince yz Yusuf'un yz gibi (gzel) olacaktr ve kyamet gn hibir korku yaamayacaktr." 2
1- Bihar'ul-Envar c.7, s.110 2- Bihar'ul-Envar c.7, s.293 69

mam Muhammed Bkr (a.s) yle buyuruyor: "Her kim farz ve nafile namazlarda Duhan Suresini okursa, yce Allah onu korkusu olmayanlar zmresinde hareder."1 mam Cafer Sadk (a.s) yle buyuruyor: "Kim, her gn veya her cuma gn Ahkaf Suresini okursa, dnyada ona bir korku ulamaz ve yce Allah onu kyamet gnnn korkusundan korur." 2 Yine ondan rivayet edilmitir ki: "Her kim nafile namazlarda Asr Suresini okursa, kyamette yz beyaz ve parlak, gzleri de aydn bir ekilde sevinle ve glerek cennete girer."3 2- [Yallara Sayg Gstermek] eyh Kuleyn mam Sadk'tan (a.s) Hz. Peygamber efendimizin (s.a.a) yle buyurduunu nakleder: "Her kim, salarn slm zere aartan birine sayg gsterirse, yce Allah onu kyamet korkusundan korur."4 3- [Hac Yolculuunda lmek] mam Cafer Sadk (a.s) yle buyurmutur: "Giderken veya dnerken Mekke yolunda len kimse, kyamet gnnn byk korkusundan emanda olur." 5 4- [Mekke ve Medine'de lmek veya Defnedilmek] eyh Saduk mam Cafer Sadk'n (a.s) yle buyurduunu rivayet eder:
1- Bihar'ul-Envar c.7, s.295 2- Bihar'ul-Envar, c.7, s.295 3- Bihar'ul-Envar c.7, s.298 4- Bihar'ul-Envar c.7, s.302, h: 53 5- Bihar'ul-Envar, c.7, s.302, h: 55 70

"Her kim, iki Harem'den birinde yani Mek-ke veya Medine'de -Allah onlarn yceliini artrsnlrse, Allah onu korkusu olmayanlar zmresiyle hareder."1

eyh Kuleyn de, mam Cafer Sadk'tan (a.s) yle nakleder: "Her kim, Mekke hareminde defnedilirse, byk korkudan emanda olur."2 5- [Gnahlardan Saknmak] eyh Saduk Resulullah'tan (s.a.a) yle nakleder: "Her kim, apak bir ktlkle (zina ve benzeri gnahlar) veya ehvetini kamlayan bir durumla karlar, ama Allah'tan korktuu iin ona ynelmezse, yce Allah cehennem ateini ona haram eder ve onu kyamet gnnn byk korkusundan gvende klar." 3 6- [nsanlar Deil, Nefsi Dman Bilmek] Yine eyh Saduk Resulullah'n (s.a.a) yle buyurduunu rivayet eder: "Her kim, halk deil de kendi nefsini dman edinirse, Allah onu kyamet gnnn korkusundan korur." 7- [fkelenmemek] Byk eyh Ali b. brahim-i Kumm, mam Bkr'n (a.s) yle buyurduunu nakleder: "Her kim, gc yettii hlde sinirlenmez, fkesine hkim olursa, Allah onun kalbini kyamet gnnn korkusundan yana iman ve gvenle doldurur."4

1- Bihar'ul-Envar c.7, s.302, 57 2- Bihar'ul-Envar c.7, s.302, h: 54 3- Bihar'ul-Envar c.7, s.303, h: 60 4- Bihar'ul-Envar c.7, s.303, h: 62 71

8- [Ehlibeyt'i Sevmek] Yce Allah yle buyurmaktadr: "Kim iyilikle gelirse, ona daha iyisi verilir ve onlar o gn korkudan emin kalrlar."1 Bu ayetteki "iyilik"le ilgili olarak Hz. Ali (a.s) da yle buyurmutur: "Bu ayetteki iyilikten maksat, biz Ehlibeyt'i bilmek, bizim velyetimiz ve sevgimizdir." 2 9- [Mslmann htiyacn Gidermek] eyh Saduk mam Sadk'n (a.s) yle buyurduunu nakleder: "Her kim kendi gcyle susuz ve hznl bir mmine yardm eder, onu zntden kur-tarr veya onun bir ihtiyacn karlarsa, yce Allah ona yetmi iki rahmet indirir. Onlardan birini dnyada verir; yle ki onunla geimini salar. Geriye kalan yetmi bir rahmeti ise kyamet gnnn byk korkular iin saklar."3 nsann, Mslman kardeinin ihtiyacn giderme hususunda birok rivayet nakledilmitir. Bu cmleden mam Muhammed Bkr (a.s) yle buyuruyor: "Her kim Mslman bir kardeinin ihtiyacn karlamak iin yola karsa, yce Allah onu yetmi be bin melein glgesi altna alr; att her adma bir iyilik yazar, bir ktln siler ve makamn bir derece ykseltir. htiyacn giderince de ona hac ve umre yapan kimsenin sevabn verir."4 mam Sadk (a.s) yle buyuruyor:
1- Neml, 89 2- Bihar'ul-Envar, c.7, s.117, 54. hadisin sonu. [Bu hadis, uyarlama nitelikli ve iyiliin bir somut rneini vurgulama babndandr. Maksat, iyilii sadece hadiste zikredilen hususlarla snrlandrmak deildir.] 3- Bihar'ul-Envar c.7, s.319 4- Bihar'ul-Envar c.74, s.332, h: 107 72

"Mmin bir kulun ihtiyacn gidermek, on hacdan daha stndr." 1

Nakledildii zere, srailoullar'ndan bir abid, ibadette son merhaleye ulanca btn ibadetler arasndan insanlarn ihtiyacn giderme ibadetini (abasn) tercih ederdi. azan b. Cebrail-i Kumm, Resulullah'tan (s.a.a) yle nakleder: "Mira gecesi, cennetin ikinci kapsnn zerinde yle bir yaz grdm: Allah birdir, Muhammed O'nun elisidir ve Ali O'nun velisidir. Her eyin bir aresi2 vardr; ahirette mutlu olmann aresi ise u drt zelliktir: Yetimi okamak, bana merhamet eli ekmek, dullara iyilikte bulunmak, mminlerin ihtiyacn gidermek; fakirlerin ve yoksullarn bakmn stlenmektir..." Bu yzden din limleri mminlerin ihtiyacn gider-meye ok nem verirlerdi; bu hususta onlardan zikredemeyeceimiz birok yk nakledilmektedir. 10- [Mminin Kabrini Ziyaret Etmek] eyh Kuleyn mam Rza'dan (a.s) yle nakleder: "Her kim mmin kardeinin mezarn ziyaret eder, elini kabrinin zerine koyar ve yedi defa Kadir Suresini okursa, kyamet gnnn korkusundan gvende olur."3 Baka bir rivayette de; "Kbleye dner, elini kabrinin zerine kayarsa." ifadesi yer almtr. Kyamet gnnn korkusundan gvende olmak, rivayetin zahirinden anlald zere ziyaret eden kimse sz konusu olduu gibi, l iin de sz konusu olabilir; nitekim baz hadislerden bu husus anlalmaktadr.
1- Bihar'ul-Envar c.74, s.285, 4. hadisin sonu. 2- Bir baka nshada, "gzellii, ziyneti" diye gemektedir. (Mellif) 3- Bihar'ul-Envar c.7, s.302, h: 58 ve c.102, s.295 73

eyh-i ehit lakabyla mehur olan Ebu Abdullah Muhammed b. Mekk el-Amil, Allme Hill'nin torunlarndan olan stad Fahr'ul-Muhakkikin'in kabrini ziyaret edince yle demitir: Bu kabrin sahibi bana, ona da babas kendi senediyle mam Rza'nn (a.s) yle buyurduunu nakletmitir: "Her kim, mmin kardeinin kabrini ziyaret eder, Kadir Suresini okur ve; "Ellahumme cafi'lerze en cunbihim ve sid ileyke erva-hehum ve zidhum minke rzvana ve eskin i-leyhim min rahmetike ma tesilu bihi vahde-tehum ve tnisu vahetehum; inneke ela kulli ey'in kadr.'1 diye dua ederse, hem kendisi, hem de l, kyametin byk korkusundan emanda kalr."2 Birinci Meclis'nin, el-Fakih adl esere yazd erhten anlald zere Fahr'ul-Muhakkikin'in kabri Ne-cef'tedir; belki de babas Allme'nin yaknnda defnedilmitir.

1- [Anlam: "Allah'm, onlarn yerlerini genilet, ruhlarn kendine ykselt, onlara olan razln artr, zerlerine onlarn yalnzln giderip korkularnda arkadalk edecek rahmetini yadr; phesiz sen her eye kadirsin."] 2- [Bu rivayetin ierii, Bihar'ul-Envar'da nakledilen iki rivayetten de anlalyor; c.102, s.295 ve c.102, s.300] 74

BENC MENZL

KABRDEN DRLMEK
Kyametin korkun sahnelerinden biri de insann kabirden kt andr. Bu an insanolunun karlaaca en zor ve en korkun andan biridir.1 Yce Allah bu konuda yle buyurmaktadr: "Ama sen onlar brak da, tehdit edildikleri gnlerine kavuuncaya dek dalsnlar, oynaya dursunlar. O gn onlar sanki dikili bir eye kouyorlar gibi gzleri horluktan aa dm ve kendileri zillete brnm bir hlde kabirlerinden frlaya frlaya karlrlar. te bu, onlarn tehdit edilegeldikleri gndr."2 bn-i Mesut'tan yle nakledilmitir: Ben Hz. Ali'nin (a.s) yannda oturmutum, bana yle buyurdu: "Kyamette elli durak vardr, her duran sresi ise bin yldr. lk durak kabirden dirilmektir. nsanlar plak beden, yaln ayak, a ve susuz olarak bin yl orada hapsedilirler. O hlde kim Allah'a inanm, cennet, cehennem, dirili, hesap, kyamet, nbvvet ve vahye iman etmi olarak kabrinden dirilirse, alk ve susuzluktan kurtulur." 3
1- Bihar'ul-Envar c.7, s.104, h: 18 ve 19 2- Meric, 42-44 3- Bihar'ul-Envar c.7, s.111 75

Hz. Ali (a.s) kyamet gnn ve llerin diriliini yle aklamaktadr: "O gn Allah'n, nce gelenleri de, sonra gelenleri de hesaba ekmek, amellerinin karln vermek iin toplad gndr. Herkes boyun emi olarak ayakta beklemektedir. Ter, azlarna gem vurmu, yer onlarla beraber titremektedir. Onlarn iinden durumu en iyi olan, ayan basacak yer bulan, kendine rahat bir alan elde eden ve nefes alabilecei lde rahatlkla nefes alabilendir."1 eyh Kuleyn mam Sadk'tan (a.s) yle rivayet eder: "Kyamet gn lemlerin Rabbinin emrini beklemekte olan insanlarn hli, sadanda duran oklar gibidir." 2 Yani oklar sadanda sklktan dolay hareket edemedii gibi, insanlarn da kyamette duracaklar yer olduka dardr. yle ki, bir insann admlarnn kapsad miktarda yeri olacak; kendi yerinden teye adm atma gc olmayacaktr. Velhasl bu durak olduka byk ve korkun bir duraktr. Burada bazlarnn kabirden karken karlaacaklar durumu aklayan birka hadisi nakletmeyi uygun gryoruz: 1- eyh Saduk bn-i Abbas'tan Peygamber efendimizin (s.a.a) yle buyurduunu nakleder: "Ali b. Ebi Talib'in stnlnden phe eden kimsenin boynunda, kyamet gn kabrinden dirilince ateten bir halka olur, ki bu halka yz blmden oluur; her blmn ise bir eytan vardr; ona yzn ekitir ve suratna tkrr."3 2- Merhum Kuleyn mam Muhammed Bkr'dan (a.s) yle rivayet eder:

1- Nehc'l-Bela, hutbe: 102; Bihar'ul-Envar c.7, s.114 2- Bihar'ul-Envar c.7, s.111 3- Bihar'ul-Envar c.7, s.211 76

"Yce Allah kyamet gn baz kimseleri elleri boyunlarna bal hlde diriltir. yle ki hibir eyi tutmaya g yetiremezler. Yanlarnda, sert bir dille kendilerini srekli knayan, azarlayan melekler olur, ki onlara yle diyecekler: Bunlar, onlara verilen ok hayrdan az hayr bile esirgeyenlerdir. Allah bunlara ihsanda bulundu, ama onlar Allah'n onlarn malndaki hakkn eda etmekten kandlar."1

3- eyh Saduk Resulullah'n (s.a.a) uzun bir hadisin bir blmnde yle buyurduunu nakleder: "Kim iki kii arasnda sz tarsa, yce Allah kabirde onu, kyamete kadar yakacak bir atee duar klar. Kabrinden knca da ona byk bir siyah ylan musallat eder; cehenneme girene kadar siyah ylan dileriyle onun etini paralar."2 4- Yine Efendimizden (s.a.a) yle nakledilmitir: "Yce Allah, gzlerini namahrem kadna bakmakla dolduran kimseyi kyamet gn ateten ivilerle ivilenmi olarak hareder. Hak Teal insanlar arasnda hkm verince de onu cehenneme atarlar." 5- Yine Resulullah'tan (s.a.a) yle rivayet edilmitir: "ki ien kimse kyamet gn, yz siyah, gzleri morarm ve a bir hlde, az yamulmu, dili ensesinden dar sarkm ve salyalar azndan akar bir ekilde harola-caktr."3 Muhaddis Feyz-i Kaan, lm'ul-Yakin kitabnda sahih bir senetle yle naklediyor: "ki ien kimse kyamet gn srtnda testisi, elinde kadehi ile harolur. Kokusu yery-

1- Bihar'ul-Envar c.7, s.197 2- Bihar'ul-Envar, c.7, s.214 3- Bihar'ul-Envar, c.7, s.217 77

zndeki btn lelerin kokusundan daha ktdr. Yanndan geen herkes ona lnet okur."

6- eyh Saduk Resulullah'tan (s.a.a) yle nakleder: "Kyamet gn iki yzl (mnafk) insan(n iki dili olacak;) bir dili ensesinden dar km, dieri de nne sarkm bir hlde dirilecektir; yle ki alevlenen dillerin her ikisi de onun tm bedenini yakacak. Sonra yle denilecektir: te bu kii dnyada iki yzl ve iki dilli olan kimsedir; kyamette de byle tannr."1 [Bu Durak in Faydal Olan Baz Ameller] Bil ki: Bu menzilde insan iin yararl olan eyler fazladr ve biz onlardan sadece birkana iaret ediyoruz: 1- [Cenazeyi Teyi Etmek] Bir hadiste yle geer: "Kim bir cenaze merasimine katlr, cenazenin eliinde gider ve onu teyi ederse, yce Allah bir grup melei, kabirden mahere kadar ellerinde bayraklar bulunarak ona elik etmesi iin grevlendirir."2 2- [Mminin zntsn Gidermek] eyh Saduk Hz. mam Sadk'tan (a.s) yle rivayet eder: "Her kim mmin bir kulun zntsn giderirse, yce Allah da onun ahiret zntlerini giderir ve kabirden gnl rahat ve ferah ierisinde kar."3 [3- Mmini Sevindirmek] eyh Kuleyn ve eyh Saduk, mam Cafer Sadk'tan (a.s) yle rivayet ederler:
1- Bihar'ul-Envar, c.7, s.218, h: 130 2- Bihar'ul-Envar, c.7, s.208 3- Bihar'ul-Envar, c.7, s.198, h: 71, el-Kfi'den naklen. 78

"Yce Allah mmini kabrinden karnca, onun nnde duran bir misal (sret) de onunla birlikte dar kar. Kyamet korkularndan biriyle karlat anda o misal mmine yle der: zlme, korkma; seni Allah tarafndan sevin ve kerametle mjdeliyo-rum." "Bylece onu hesap makamna kadar mjdeler. Hesap annda da Allah onu kolayca hesaba eker ve cennete gtrlmesini emreder. O misal de hep mminin nnde yrr." "Bu defa mmin ona yle der: Allah sana merhamet etsin, sen benim iin iyi bir arkadatn; benimle kabirden ktn ve beni hep u an kavutuum sevin ve ycelikle mjdeledin; sen kimsin? "O da yle der: Ben, dnyada mmin kardeine verdiin sevin ve mutluluum. Allah beni, seni mjdelemem iin ondan yaratt."1

[4- Fakir Bir Mmini Giyindirmek] Yine eyh Kuleyn, mam Cafer Sadk'tan (a.s) yle rivayet eder: "Her kim mmin kardeine klk veya yazlk elbise giydirirse, yce Allah da ona cen-net elbiselerini giydirir, ona lmn zorluklarn kolaylatrr, kabrini geniletir, kabirden dirilince de melekler onu mjde ile karlar, yani onu mjdelerler. te bu ayette iaret edilen husus budur: "Melekler kendilerini u szle karlarlar: te bu size vaat edilmi olan gnnzdr." 2 [5- Tevhid Zikrini Okumak] Seyyid b. Tavus el-kbal adl kitabnda Peygamber efendimizden (s.a.a) yle nakleder:

1- Bihar'ul-Envar, c.7, s.197 ve c.74, s.284 2- Enbiy, 103. Bihar'ul- Envar, c.7, s.168 ve c.74, s.380 79

"Her kim aban aynda bin defa; 'L ilhe illellahu vel ne'budu illa iyyahu, muhlisne leh'ud-din, velev kerih'el-mrikn.'1 derse, yce Allah ona bin yllk ibadet sevab yazar ve bin yllk gnahn affeder, kyamet gn kabrinden dolun ay gibi nurlu bir ekilde dirilir ve dorulardan yazlr."2

[6- even-i Kebir Duasn Okumak] Ramazan aynn evvelinde Ceven-i Kebir duasn okumann da bu durak iin olduka faydal olduu rivayet edilmitir. 3 Konuyla lgili Tamamlayc Bir Hadis Burada zikretmeden geemeyeceimiz konuyla ilgili bir hadisi nakletmeyi uygun gryorum. Eminuddin Ta-bers, Mecma'ul-Beyan tefsirinde Ber b. zib'ten yle nakletmektedir: "Muaz b. Cebel Peygamber efendimizle birlikte Ebu Eyyub Ensar'nin evinde oturduklar bir srada yle dedi: 'Ya Resulullah! 'Sra flendii gn blk blk Allah'a gelirsiniz.'4 ayeti hakknda ne buyuruyorsunuz?' Peygamber (s.a.a); 'Ey Muaz! ok byk bir eyi sordun!' dedi ve gzlerini brakt. 5 Daha sonra yle buyurdu:
"mmetimden on grup insan dank olarak harolur. Yce Allah onlar Mslmanlardan ayrr, ekillerini deitirir. Bazlar maymun, bazlar domuz, bazlar da ba aa bir ekilde harolur, yani ayaklar yukarda, yzleri yere srlerek mahere getirilir. Bazlar kr bir hlde
1- "Allah'tan baka tanr yoktur, sadece O'na ibadet ederiz ve mrikler istemese de dini sadece O'na halis klarz." 2- kbal'ul-A'mal, s.685 3- Bihar'ul-Envar, c.91, s.384 4- Nebe', 18 5- Gzlerini brakmaktan maksat, ayet alamaktr. (Mellif) 80

gezinir, bazlar ise bir ey anlamaz sar ve dilsizdirler. Bazlar dillerini emer, tkrk yerine irin yutarlar; yle ki kyamet yerinde toplananlar onlar aalk sayar. Bazlarnn elleri ve ayaklar kesiktir, bazlar ateten aaca asldrlar, bazlar le gibi kokarlar, bazlar katrandan btn vcutlarn kaplayan ve derilerine yapan uzun elbise ve cbbe giyerler." "Maymun eklinde harolanlar, laf tayan-lar ve kouculuk yapanlardr. Domuz eklinde harolanlar, rvet gibi haram kazan yiyenlerdir. Ba aa harolanlar, faiz yiyenlerdir. Kr olarak harolanlar, zulmle hkmedenlerdir. Sar ve dilsiz olarak harolan-lar, amellerini beenenlerdir. Dillerini emenler, yaptklar szlerine uymayan lim ve kadlardr. Elleri ve ayaklar kesik harolanlar, komularna eziyet edenlerdir. Ateten aalara asl harolanlar, halk sultanlara ispiyon edenlerdir. Leten daha kt kokulu har-olanlar, ehvet ve lezzetlere dalan ve mallar hususunda Allah'n hakkn esirgeyenlerdir. Katrandan elbise giymi hlde harolanlar ise, kibirlenen ve vnenlerdir."1

1- Mecma'ul-Beyan Tefsiri, c. 10, s.423 81

ALTINCI MENZL

AMELLERN TARTILMASI
Kyametin korkun duraklarndan biri de, mizan ve amellerin tartlaca duraktr. Yce Allah A'rf Suresinin balarnda yle buyuruyor: "O gn tart (yani amellerin kyamet gnnde tartlaca) haktr. Kimin tartlar (yani iyilikleri)1 ar gelirse, ite onlar kurtulua erenlerdir. Kimin de tartlar hafif gelirse, ite onlar ayetlerimize kar- hakszlk ettiklerinden (yani dorulayacaklar yerine onlar inkr ettiklerinden) dolay kendilerini ziyana sokanlardr." 2 Karia Suresinde ise yle buyuruyor: "Karia! Nedir o Karia?" Karia, kyamet demektir. nk o kalpleri korku ve dehetle almaktadr. O hlde ayetin anlam yledir: Kyamet! Nedir o kyamet? "Onun ne olduunu sen nereden bileceksin? nsanlarn yaylm pervaneler gibi olduu, dalarn da atlm renkli yne dnt gndr. O gn kimin tartlan ameli ar gelirse ite o, honut edici bir ya1- Tefsir bilginleri ayetin orijinalinde geen oul kipinin (mevazn) kullanlmasyla ilgili olarak yle demilerdir: "Mevazn, ya 'mzan' (=tart) kelimesinin oulu olup kyamette itaatlerin her tr iin farkl tart ve mizan kurulabileceini bildirir veyahut da 'mevzn' kelimesinin oulu olup 'tartlan ameller' anlamna gelir. (Mellif) 2- A'rf, 8-9 82

ay iinde olur. Ameli hafif olana gelince, ite onun snaca yeri Haviye'dir. O-nun ne olduunu sen nereden bileceksin? O kzgn bir atetir!" 1

Bil ki, amel tartsn arlatrmak hususunda hibir amel Resulullah'a ve Ehlibeyti'ne (Allah'n selm onlarn zerine olsun) salvat getirmek ve gzel ahlk kadar etkili deildir. Ben kitabm salvatn fazileti hakknda birka hadisle, gzel ahlk hakknda da hadis ve birka hikyeyle sslemek istiyorum: Salvatn Faziletiyle lgili Hadisler 1- eyh Kuleyn (Allah'n rahmeti ona olsun) muteber bir senetle mam Bkr veya mam Sadk'tan (Allah'n selm zerlerine olsun) yle nakleder: "Teraziye, Muhammed ve Ehlibeyti'ne salvattan daha ar olan bir ey konmaz. Kulun amelleri tartya konulur; tarts hafif gelir; daha sonra ona salvat eklenir; bylece terazisi arlar." 2 2- Resulullah'tan (s.a.a) yle nakledilir: "Ben kyamet gnnde tartnn yannda olurum; her kimin gnah kefesini arlatracak kadar ok gnah olursa, ben iyilik kefesini arlatrmak iin bana getirdii salvat getiririm."
3

3- eyh Saduk (r.a) mam Rza'nn (a.s) yle buyurduunu nakleder: "Her kim gnahlarn yok edecek bir ey yapmaya g yetiremiyorsa, Peygamber efendimize ve Ehlibeyti'ne ok salvat getirsin; nk salvat gnahlar yok eder."4
1- Karia, 1-11 2- Bihar'ul-Envar, c.91, s.49-56 3- Bihar'ul-Envar, c.91, s.56 4- Bihar'ul-Envar, c.91, s.47 83

4- Kutb-i Ravend'nin ed-Daavat adl eserinde Resulullah'n (s.a.a) yle buyurduu nakledilir: "Her kim sevgi ve evkle gece ve gndz er defa bana salvat getirirse, yce Allah da onun gndz veya gecede iledii gnahlar balar." 5- Yine Peygamber efendimizden (s.a.a) yle nakledilir:
"Ryamda amcam Hamza b. Abdulmutta-lib'i ve kardeim Cafer b. Ebutalib'i grdm; nlerinde bir kap sidr meyvesi vard; bir sre ondan yediler. Daha sonra sidr zme dnt; bir sre de ondan yediler. Daha sonra zm hurmaya dnt, bir sre de ondan yediler. Ben yanlarna giderek onlara; 'Babam size feda olsun, hangi ameli daha faziletli amel buldunuz?' diye sordum. Onlar da; 'Babamz ve annemiz sana feda olsun, sana salvat getirmeyi, haclara su vermeyi ve Ali b. Ebutalib sevgisini en faziletli amel bulduk.' dediler."1

6- Yine Efendimizden (s.a.a) yle rivayet edilir: "Her kim yazd kitapta bana salvat getirirse, ismim o kitapta olduu srece melekler srekli onun hakknda istifar ederler." 7- eyh Kuleyn mam Cafer Sadk'tan (a.s) yle nakleder: "Hz. Peygamberin ad anldnda ona ok salvat getirin. Her kim Peygambere bir defa salvat getirirse, yce Allah ona meleklerden oluan bin safta bin salvat gnderir. Ardndan btn canllar da Allah ve meleklerin salvat zerine ona salvat getirirler (dua ederler). Dolaysyla salvattan yz eviren, gururlu ve cahildir; Allah, Resul ve Ehlibeyti ondan uzaktr."2
1- Bihar'ul-Envar, c.91, s.70 2- Bihar'ul-Envar, c.91, s.57 84

eyh Saduk Mean'il-Ahbar adl eserinde; "phesiz Allah ve melekleri Peygambere salvat getirirler."1 ayetini tefsir ederken mam Cafer Sadk'tan (a.s) yle nakleder: "Allah'n salvat, rahmet; meleklerin salvat, tezkiye (ahsn gnah ve irkinliklerden arnmasn dilemek); insanlarn salvat ise duadr."2 Ayn kitapta rivayet edildii zere, ravi; "Biz Peygambere ve Ehlibeyt'ine nasl salvat getirelim?" diye sorunca, mam Cafer Sadk (a.s) yle buyurmutur: "Salvatullahi ve salvat-u meliketihi ve enbiyihi ve rusulihi ve cemi halkihi ala Muhammed'in ve l-i Muhammed ve's-selmu aleyhi ve aleyhim ve rahmetullahi ve berekatuh."3 Ravi; "Peygambere salvat getirene verilen sevap nedir?" diye sorunca da; "Sevab annesinden doduu gn gibi gnahlardan arnmasdr." buyurmutur.4 8- eyh Ebu'l-Futuh-i Raz, Resulullah'tan (ona ve Ehlibeyti'ne Allah'n rahmeti olsun) yle nakleder:
"Mirac gecesi ge ulanca, bin eli ve her elinde bin parmak bulunan bir melek grdm; parmaklaryla bir eyler hesaplyordu, Cebrail'e onun kim olduunu ve neyi hesapladn sordum. Cebrail yle dedi: 'Bu melek yamur tanelerine mvekkel klnm bir melektir, gkten yere inen yamur tanelerini saymaktadr.' dedi." "O melee; 'Allah'n dnyay yaratt gnden bugne kadar gkten yere ka damla yamurun

1- Ahzb, 56 2- Sefinet'ul-Bihar, c.5, s.171 3- [Anlam: Allah'n, meleklerin, nebilerin, resullerin ve btn yaratklarn salvat Muhammed'e ve Ehlibeyt'ine olsun. Muhammed'e ve Ehlibeyti'ne Allah'n selm, rahmeti ve bereketi olsun.] 4- Ayn'ul-Hayat, 415 85

yadn biliyor musun?' diye sordum, yle dedi: "Seni hak zere kullarna gnderen Allah'a andolsun ki, gkten yere ka damla yamur yadn bildiim gibi, bundan ka damlann denize, ka damlann llere, ka damlann ehirlere, ka damlann balara, ka damlann tuzlak beldelere, ka damlann ise mezarla indiini de biliyorum." "Bylece bu melein hesabndaki incelie arp kaldm. Daha sonra o melek; 'Ya Resulallah (s.a.a) bu hafza, ilim, el ve parmaklara ramen bir eyi hi sayamyorum.' dedi. Kendisine; 'Sayamadn ey nedir?' diye sorunca, 'Senin mmetin bir yerde toplanp adn anldnda sana salvat getirince ben onlarn sevaplarn sayamyorum.' dedi."1

9- eyh Kuleyn, cuma gn ikindi vaktinde sylenen, "Allahumme salli ala Muhammed'in ve l-i Muhammed, elevsiya'il-merziyyne bi-efzali salvatike ve barik aleyhim biefzali berekatike ve's-selmu aleyhi ve aleyhim ve rahmetullahi ve berakatuh."2 salvatla ilgili olarak yle nakleder: "Her kim bu salvat yedi defa sylerse, yce Allah btn kullar saysnca ona iyilik ihsan eder. O gn yapt btn amelleri kabul olur ve kyamet gnnde gzlerinin arasnda nur olduu hlde harolur."3 10- Bir rivayette de yle yer almtr:

1- Tefsir-i Ebu'l-Futuh-i Raz, c.4, s.443 2- [Anlam: Allah'm, Muhammed ve beenilmi vasiler olan Ehlibeyti'ne en stn rahmetinle rahmet et ve onlar en stn bereketinle bereketlendir. Ona ve Ehlibeyti'ne Allah'n selm, rahmeti ve bereketi olsun 3- Ayn'ul-Hayat, 415 86

"Her kim sabah ve le namazndan sonra 'Allahumme salli ala Muhammed ve l-i Muhammed ve accil ferecehum.' derse, Hz. Mehdi'yi (a.s) derk etmeden lmez."1

Gzel Ahlkla lgili Hadisler 1- Enes b. Malik yle diyor: "Peygamber efendimizin huzurundaydm. Peygamberin (s.a.a) zerinde kenarlar sert ve kaba olan keten kumatan bir elbise vard. Aniden bir bedev gelerek Hz. Peygamberin elbisesini tutup ylesine hzla ekti ki Peygamberin boynunda iz brakt, daha sonra yle dedi: "Ey Muhammed! Benim bu iki deveme yannda bulunan mallardan ykle; zira bu mallar Allah'n maldr; ne senin, ne de babann maldr." Hz. Peygamber karlk vermedi. Bedev daha sonra; "Mal Allah'n mal ve ben de Allah'n kuluyum." dedi. Peygamber (s.a.a); "Ey bedev, sana imdi ksas uygulayaym m?" diye buyurdu. Bedev; "Hayr." dedi. Peygamber (s.a.a); "Neden?" diye sordu. Bedev; "Zira sahip olduun ahlk zere ktle ktlkle karlk vermesine izin vermez." dedi. Hz. Peygamber gld ve bir devesine arpa, dier devesine de hurma yklemelerini emretti. Ayrca da onu affetti.2 Bu hadise, Hz. Peygamberin veya hidayet imamlar olan Ehlibeyt'in gzel ahlkn ele alp bu konuyu ilemek amacyla deil, sadece teberrk olsun diye yer verdim. Zira bizzat yce Allah'n, Kur'n- Kerim'de gzel ahlkyla vd, i ve Snn limlerce siret ve gzel ahlkyla ilgili birok eserler yazlmasna ramen vasflarnn onda birisi kaydedilmeyen bir ahsiyet hakknda bir eyler yazmaya kalkmam yersiz olur.
1- Sefinet'ul-Bihar, c.5, s.171 2- Sefinet'ul-Bihar, c.2 s.682 87

air ne de gzel demi: "ki cihan serveri Muhammed'dir, Muhammed nsin, cinnin rehberi Muhammed'dir, Muhammed Hem Arap, hem acemin seyyididir Muhammed Kinatn gz feri, Muhammed'dir, Muhammed Cmle enbiyann hepsinden stn Yaratl ve ahlkta bsbtn Yaklaamaz ona ilim, keremde Hibir resul, nebi btn lemde Muhammed Mustafa bir derya gibi Bir avu almtr ondan her nebi Mana ve srette kmil eyledi Rabbi, sonra "Habibimsin" syledi Hibir gzellikte ei, benzeri Yoktur; paralanmaz hsnn cevheri Bizim ilmimizin yettii udur: O bir beer; ama benzeri yoktur." 2- Usam b. Mustalak-i am'den yle nakledilmitir: "Medine'ye girince, Hz. Hseyin'i (ona selm olsun) grdm; gzel ahlk ve yz beni artt. Hasedimden babasna kar duyduum nefreti ve dmanl aa vurmak istedim, yanna vararak; 'Sen Ebu Turab'n (Hz. Ali'nin mehur lakab) olu musun?'1 diye sordum. 'Evet.' deyince, olabildiince kendisi ve babas hakknda yakk almayan szler sarf etmeye baladm; ancak o bana merhamet ve sevgi dolu baklarla bakt ve 'Talanm eytandan Allah'a snrm. Rahman ve rahim olan Al-lah'n adyla.' dedi ve daha sonra u ayetleri okudu: "Sen af yolunu tut, iyilii emret ve cahillerden yz evir. Eer eytann fitlemesi seni
1- amllar Hz. Ali (a.s) hakknda bu tabiri kullanyorlard. Bununla onu kmsediklerini sanyorlard; oysa ona gzel ey yaktrdklarnn farknda deillerdi. (Mellif) 88

drterse, hemen Allah'a sn. nk O iitendir, bilendir. Takvaya erenler var ya, onlara eytan tarafndan bir vesvese dokunduunda hatrlayp hemen gerei grrler. Dostlarna gelince, eytanlar onlar azgnla srkler, sonra da yakalarn brakmazlar.'1 (Bu ayetlerde yce Allah'n elisini kendisiyle edeplendirdii stn ahlk erdemlere iaret ediliyor; halkn sergileyebildii ahlkla yetinmek, fazlasn beklememek, ktye ktlkle karlk vermemek, cahillerden yz e-virmek, eytan vesvesesinden Allah'a snmak gibi.)" Daha sonra yle dedi: "Yava ol, ilerini hafif ve kolay tut. Allah'tan benim ve kendim iin balanma dile. Bizden yardm istersen, sana yardm ederiz. hsan istersen, sana ihsanda bulunuruz. rat istersen, seni irat ederiz!"

Usam yle diyor: "Ben yaptm hareketten piman oldum, Hz. Hseyin de stn zeksyla bunun farkna vard ve daha sonra Hz. Yusuf'un, kardelerini affetmesini konu eden u ayeti okudu: Bugn sizi knamak yok, Allah sizi affetsin! O merhametlilerin en merhametlisidir."2 "Daha sonra bana, 'aml msn?' diye sordu. 'Evet.' deyince, bir ataszne atfta bulunarak3 kendilerine bylesine svmenin, amllar arasnda Muaviye'den kalma bir uygulama olduunu vurgulad ve unlar ekledi: Allah bizi ve seni korusun. Ne istiyorsan ekinmeden syle, beni sandn en iyi ekilde bulursun, inaallah." Usam daha sonra yle diyor: "Bunca kstahlk ve svgme kar bana gsterilen gzel ahlktan dolay yerin dibine batmay arzu ettim. Yavaa yanndan ayrldm, beni grmemesi iin kalabala daldm, ama o gnden sonra
1- A'rf, 199-202 2- Ysuf, 92 3- [Atasznn orijinali yledir: "ininetun a'rifuha min Ah-zem." Yani bu, ylann tank olduum hrt sesidir.] 89

kalbimde o ve babasndan daha fazla sevdiim kimse yoktu." 1 el-Keaf tefsirinin yazar; "Bugn sizi knamak yok." ayetini tefsir ederken, Yusuf'un (a.s) gzel ahlk hususunda bir rivayet nakletmitir. Bu rivayete gre kardeleri Yusuf'u tanynca ona yle dediler: "Sen bizim sabah akam seninle birlikte ayn sofraya oturmamz istiyorsun; ama biz yaptklarmzdan dolay utanyoruz." Yusuf ise onlara yle dedi: "Neden utanyorsunuz? Siz benim izzet ve eref kazanmama vesile oldunuz. Ben Msr'n sultan olmama ramen, halk bana ilk zamanki gzle bakyorlar ve "Yirmi dirheme alnan kulu saltanata eritiren Allah mnez-zehtir." diyorlar. Ben sizinle eref elde ettim ve onlarn gzlerinde bydm; zira onlar benim sizin kardeiniz olduumu, kle olmadm, brahim Halil'in torunlarndan olduumu bylece bilmi oldular." 2 Yine rivayet edildii zere Hz. Yakup Yusuf'a kavuunca yle sordu: "Evldm, syle bana, bana neler geldi senin?" "Yusuf (a.s) ise; 'Babacm bana kardelerimin deil, Allah'n ne yaptn sor.' diye cevap verdi." 3- eyh Mfid ve dierleri yle naklederler: "Medine'de ikinci halifenin soyundan olan birisi srekli mam Musa Kzm'a (a.s) eziyet ediyor ve kt szler sy-lyordu. mam grdnde Hz. Ali hakknda yakksz szler sarf ediyordu. mamn dostlar onu ldrmek iin izin istediler, mam onlar engelledi ve, "O adam u anda nerededir" diye sordu. Adamn Medine etrafnda ziraatla uratn sylediler. mam (a.s) bineine binip onu grmeye gitti. mam bineiyle onun tarlasna girdi. Adam mama tarlaya girmemesini ve ekinine zarar vermemesini syledi. mam (a.s) o ekilde yanna vard ve oturdu, glmseyerek tatl sohbe1- Sefinet'ul-Bihar, c.1, s.421, hulk maddesi 2- Sefinet'ul-Bihar, c.2, s.682 90

te koyuldu, tarlasna ne kadar masraf ettiini sordu. Adam, "yz dinar" harcadn syleyince, "ne ka-dar kr umduunu" sordu. Adam gayb bilmediini, ama yaklak iki yz dinar kazanmay umduunu syledi. mam (a.s) ona yz dinar verdi ve "Bunu al, ektiklerin de sana kalsn, Allah mit ettiin rzk sana verecektir." dedi. Adam kalkp mamn alnndan pt ve onu affetmesini istedi. mam (a.s) glmseyerek ondan ayrld. O gnden itibaren o adam mam Mescitte grdnde, "Allah, risaletini nereye koyacan daha iyi bilmektedir." ayetini okurdu. Adamn arkadalar; "Ne oldu sana? nceleri farkl eyler sylyordun?" dediklerinde adam yle dedi: "Szlerimi duydunuz; imdi de duyunuz." dedi. Daha sonra mam hakknda dua etmeye balad. Arkadalar ona dmanca tavr almaya baladlar, o da onlara kar ayn tavr taknd. Daha sonra mam (a.s) ashabna; "Benim yaptm m iyidir; yoksa sizin yapmak istediiniz mi? Ben az pa-rayla onu slh ettim ve errini def ettim." 1 Gzel Ahlk Hususunda Birka Hikye Birinci yk Nakledildii zere Malik-i Eter Kfe pazarndan geiyordu; zerinde ham iplikten rlm gmlek ve banda sark vard. Onu tanmayan birisi alay ederek sertlemi kesek frlatt, Malik karlk vermedi. Adama kiminle alay ettiini biliyor musun? diye sordular. Tanmadn belirtince, onun Malik-i Eter ve Hz. Ali'nin arkada olduunu sylediler. Adam korkudan titremeye balad. zr dilemek iin Malik'i bulmaya koyuldu. Malik'i camide namaz klarken buldu. Namaz bitince adam Malik'in ayaklarna kapand. Malik ne oluyor deyince, "Sana kar yaptm kstahlktan dolay zr dilerim." dedi. Malik-i Eter, "nemli deil, Allah1- Bihar'ul-Envar, c.45, s.102, h: 7 91

'a and-olsun ben camiye sana istifar etmek amacyla geldim."1 dedi. Baknz, Malik Hz. Ali'den ne de gzel ahlk edinmi. O Hz. Ali'nin cesur, ahsiyetli ve ordu komutanlarndan biriydi. O kadar cesurdu ki bn-i Ebi'l-Hadid onun hakknda yle diyor: "Her kim, insanlar arasnda Hz. Ali dnda Malik kadar cesur birisi yoktur." diye yemin ederse, bence yemini dorudur. Hayat am ehlini, lm ise Irak ehlini bozguna uratan ve hakknda Hz. Ali'nin; "Ben Resulullah'a nasl idiysem, Malik de bana yledir." ve yine ashabna, "Keke sizin aranzda onun gibi iki kiiye, hatta bir kiiye sahip olsaydm." dedii insan iin ne diyeyim? Malik'in dman karsndaki azametini u iiri aka ortaya koymaktadr: "Eer Muaviye'ye saldrmazsam ve tecrbeli dev atlar stnde uzun kllarla savamazsam Cmertlik, erafet ve misafirperverlikten mahrum kalaym. imek akarcasna veya gne doarcasna, kzgn demirler gibi onun ordusunun zerine yaacam..."2 Bu kadar cesur ve bykle ramen kendisine ihanet eden bir pazarcya kar gsterdii bylesine gzel bir ahlka sahipti. Sanki ona hakaret edilmemi gibi camiye gidip adam iin dua ve istifarda bulundu. Dikkat edecek olursan, bu cesaret ve nefsine hkimiyeti, onun fiziksel cesaretinden daha stndr. Nitekim Emir'l-Mminin Ali (a.s) yle buyurmutur: "nsanlarn en yiidi, kendi tutkularna galip gelendir." kinci yk Merhum eyh, Mstedrek'in sonunda lim ve aratrmaclarn sultan, hekim ve kelmclarn en stn, byk vezir, kendinden ncekilerin stad ve kuts feyze mazhar
1- Bihar'ul-Envar, c.45, s.102 2- Sefinet'ul-Bihar, c.4, s.383 92

olan Hce Nasiruddin Tus'nin hl tercemesinde yle naklediyor: "Bir gn kendisine bir mektup ulat, mektupta kendisine ok ar hakaretler ve svgler var-d, bu cmleden olarak kendisine "it olu it" diye svmtler. Hce Nasiruddin Tus hibir kt ifadeye yer vermeden ve gzel ifadeler kullanarak cevapta yle yazd: "Bana it demisin, bu doru deildir; zira it drt ayak zerinde yrmektedir ve trnaklar uzundur, ben ise dik yryen ve derisi gzken biriyim; it gibi tylerim yok, geni trnaklarm var, konuan ve glen biriyim, o hlde kpekte olan zellikler bende yok." Ona bylesine bir cevap yazd ve onu derin aalk kuyusuna soktu.1 Hce Nasiruddin Tus'nin bylesine gzel ahlkna amamak gerekir; zira Allme Hill onun hakknda yle demitir: "eyh akl ve nakl ilimlerde asrnn en stn insan idi. lim, hikmet ve mamiye Mezhebine gre er' hkmler hususunda saysz kitaplar yazmtr, grdmz btn byklerden ahlk hususunda daha stnd." Burada u iiri zikretmek yerinde olur: "Miskin, karanfilin kokusu ey yr, O smbl zlften kalm yadigr." eyh Nasiruddin Tus, bu gzel ahlk Ehlibeyt mamlarndan renmitir. Kamber kendisine sven birine karlk vermek isterken Hz. Ali'nin (a.s), ona ne dediini duymadnz m?:
"Yava ol, ey Kamber! Brak, sven rezil olsun; phesiz sen sessiz kalmanla rahman olan Allah' honut eder, eytan gazaplandr-m, dmanna ikence etmi olursun. Taneyi yaran ve insanlar yaratan Allah'a andol-sun ki, Allah' hilim gibi hibir ey honut et-mez, sessizlik kadar hibir ey eytan gazap-landrmaz ve kar-

1- Sefinet'ul-Bihar c.2, s.710 93

lk vermemek kadar hibir ey ahmaa ar gelmez."

Dost, dman herkes eyhi vmtr. Corci Zeydan "Adab'ul-Lgat'il-Arabiyye" kitabnda onunla ilgili blmde yle diyor: "Onun drt yz bini akn ciltten oluan dev bir ktphanesi vard. Mool ehirlerinde, ilim bu Fars araclyla yayld. O koyu karanlk gecede bir ay gibi idi." i limlerin hl tercemelerini yazdm "Fevaid'urRazeviyye" adl eserimde kitaba uygun erevede eyh hakknda birtakm bilgilere yer verdim. Kitapta u bilgiler de yer alr: "eyh, Kum'a on fersah uzaklktaki Veare ehlindendir. Ama Tus'da domutur; mezar ise Kazimeyn ehrinde imamlarn mezarlarnn bulunduu blgededir. (Allah'n selm orada defnedilenlere olsun) Mezarnn zerinde [Ashab- Kehf'le ilgili olan]; 'Kpekleri de maarann giriinde n ayaklarn u-zatm yatmakta idi.'1 ayeti yazldr. eyh, H. 597 ylnn cemadiyelevvel aynn 11. gn dnyaya gelmi, H. 672 ylnn zilhicce aynn 18'inde pazartesi gn son vakitte vefat etmitir. Hatta hakknda vefat tarihini ieren iirler kaleme alnmtr." nc yk Nakledildii zere byk fakihlerin eyhi, merhum Hac eyh Cafer (Kef'ul-Gta adl eserin sahibi -Allah'n rzvan ona olsun) sfahan'da bir gn namaza balamadan nce fakirlere yardmda bulundu, ardndan namaza durdu. Bir fakir seyyit olaydan haberdar olunca, iki namazn arasnda eyhin yanna vararak; "Ceddimin maln bana geri ver." dedi. eyh; "Sen ge geldin, verecek bir ey kalmad." dedi. Seyyit kzd ve eyhin sakalna tkrd. eyh mihraptan kalkp saflar arasnda "eyhin sakaln seven herkes, bu
1- Kehf, 18 94

seyyide yardm etsin." diyerek para toplamaya balad. Cemaat eyhe para yadrd, eyh toplanan paray seyyide verdi ve ardndan ikindi namazna durdu. eyhin gzel ahlkta ne dereceye ulatna bir bakn. eyh Mslmanlarn lideri, Hccet'l-slam ve Ehlibeyt fakihlerinden biriydi. Fkhta yle bir dereceye varmt ki "Kef'ul-Gt" adl eserini yolculukta yazd. O yle diyordu: "Btn fkh kitaplarn yok etseler bile ben [fkh ilminin ilk blm olan] taharet babndan [bu ilmin son blm olan] diyat babna kadar btn blmleri yeniden yazabilirim." eyhin btn evltlar da byk lim ve fakihtiler. eyhimiz Skat'ul-slam Nur onun hakknda yle diyor:1 "Kim eyhin snnet ve adab gzetmesi, seherlerde dua, alama, Allah karsndaki tevazusu, nefis muhasebesi ve srekli kendi kendine; 'Sen nceleri kk bir Cafer'din, sonra byk Cafer oldun, sonra eyh Cafer, daha sonra Irak eyhi, daha sonra da Mslmanlarn nderi oldun. Yani asla dn ne olduunu unutma.' szleri zerinde dnecek olursa, onu zelliklerini Hz. Ali'nin Ahnef b. Kays'a aklad kimselerden bulur." Ben derim ki: Burada Hz. Ali'nin (a.s) Cemel Savandan sonra kendi ashabnn vasflarn aklad uzun bir hadise iaret ediliyor. Bu hadiste u ifadeler de yer alr: "Geceleri herkes yattnda, sesler kesildiinde ve kular yuvasnda uyuduunda onlar kyamet korkusundan uyuyamazlar, Allah-u Teal da yle buyurmaktadr: 'Onlar uykudayken geceleyin anszn azabmzn geliinden emin midirler?' Sabahlara kadar feryat eder, alar, tesbih eder, mihrapta gzya dker, inlerler. Gece karanlnda hngr hngr alayarak ibadet ederler." "Ey Ahnef, onlarn geceleyin ibadet iin kalktklarn grrsn. Srtlar eilmi, namazda Kur'n okurlar, yksek sesle alayarak feryat
1- Sefinet'ul-Bihar, c.1, s.160 95

ederler. Feryat edince boazlarna kadar atete yandklarn sanrsn. Alama seslerini duyunca boyunlarn zincire vurduklarn sanrsn; gndzleri yeryznde yavaa ve sabrla yrrler, insanlara hep iyilii anlatrlar, cahiller konuunca selm derler, bo eylerden kanrlar, iftira yerlerinden uzak dururlar, halkn deerlerine dil uzatma konusunda dilsiz olurlar, batl szleri iitme hususunda sar olurlar. Gnahlara gz kapayarak gzlerine srme srerler ve Daru'sSelm' arzularlar, zira ona giren hzn ve pheden kurtulur."

Burada an yce rahip Kusam'dan nakledilen u szleri aktarmak uygun olacaktr: "Ravi diyor ki: Beyt'l-Mukaddes'in kaps nnde aktan akln yitirmi insan gibi hli olan bir rahibi grdm. Ona 'Bana tavsiyede bulun.' dedim. Bunun zerine bana yle dedi: 'Etraf yrtc hayvanlarla sarl olan kimse gibi ol. Byle birisi, dalgn olunca paralanacandan, onlarla oynaynca sokulacandan, srekli korku ierisinde olur. Birtakm insanlar gvencede iken onun gecesi korku ierisinde geer, birtakm insanlar sevinli iken onun gndz hznle dolu olur.' Bu szlerin ardndan yola koyuldu. Ona 'Daha fazla tavsiyede bulun.' deyince, 'Susuz kimse az suyla yetinir.' cevabn verdi."1 Drdnc yk Nakledildii zere Sahib b. Abbad bir erbet istedi, bir klesi ona erbet getirdi, imek isteyince dostlarndan biri; "Sakn ime, zehirlidir." diye bard. erbeti getiren kle de orada durmutu. Sahib; "Efendi, delilin nedir?" diye sordu. Adam; "Tecrbe et, onu sana verene iir de belli olsun." dedi. Sahip; "Byle bir i doru deildir; ben buna izin vere-

1- eyh Beha, c.1, s.99 96

mem." dedi. Adam; "O hlde onu kulardan birine iir." dedi. Sahib; "Hayvan cezalandrmak da caiz deildir." dedi. Sonra o kadehi yere boaltmalarn emretti, o klesine de bir daha evine girmemesini emretti, ama maan kesmedi ve yle buyurdu: "Yakini, phe zerine bozmak doru deildir, birini maa kesmekle cezalandrmak mertlie yakmaz."1 Sahib b. Abbad, l-i Buye'nin vezirlerinden soylu ve sekin bir insand. Edep, fazilet, kemal ve Arapa ilminde zamannn en stn idi. Nakledildii zere iml (yaz yazdrma) iin oturduunda, bir sr insan istifade etmek iin etrafna toplanrd. Alt katip onun szlerini halka ulatrrd. Yanndaki lgat kitaplarn tamak iin altm deve gerekirdi. Seyyid, lim ve fazl insanlara ok deer verirdi. limleri telif ve tasnif etmeye tevik ederdi, onun tevikleri neticesinde eyh Hasan b. Muhammed Kumm, Kum Tarihi'ni yazd, eyh Saduk, Uyun'u-Ahbar'ir-Rza kitabn yazd. Sa'leb ise onun iin Yetimet'ud-Dehr kitabn telif etti. lim, fakih, seyyid, air ve erdemli insanlara ihsanda bulunurdu. Her yl, fakihlere verilmesi iin Badat'a be bin dinar gnderirdi. Ramazan aynda leden sonra yanna gelen herkesi iftar yemeden gitmesine izin ver-mezdi. Ramazan geceleri evinde en az bin kii iftar ederdi. Ramazan ayndaki verdii sadaka ve ihsanlar, yl boyunca verdii sadaka ve ihsanlarla eitti. Hz. Ali'yi en, dmanlarn yeren birok iir sylemitir. H. 385 ylnn sefer aynn 24'nde Rey ehrine yolculukta vefat etmitir. Cenazesi sfahan'a gtrlm ve kabri u anda sfahan'dadr.

1- Sefinet'ul-Bihar c.5, s.46 97

YEDNC MENZL

HESAP
Korkun duraklardan biri de hesap duradr. Yce Allah yle buyuruyor: "nsanlarn hesaba ekilecekleri gn yaklat. Hl byleyken onlar gaflet iinde (onun hakknda dnmekten ve o konuda hazrlk yapmaktan) yz evirdiler."1 Yine yle buyurmutur: "Rabbinin ve onun elilerinin emrinden uzaklap azm nice memleketler vardr ki, biz onlar etin bir hesaba ekmi ve onlar grlmemi bir azaba arptrmzdr, bylece onlar da yaptk-larnn karln tatmlar ve ilerinin sonu tam bir hsran olmutur, Allah onlara iddetli bir azap hazrlamtr, ey inanan akl sahipleri! Allah'tan korkun, Allah size gerekten bir uyarc indirmitir." 2 Bu hususta daha birok ayet rnek gsterilebilir. Burada teberrken birka rivayet nakletmek istiyoruz: 1- eyh Saduk Ehlibeyt (a.s) kanalyla Hz. Peygamber efendimizden (s.a.a) yle nakletmitir:

1- Enbiy, 1 2- Talak, 8-10 98

"Kyamet gn insan adm atmadan nce drt eyden hesaba ekilir: mrn nerede geirdiinden; genliini nerede tkettiinden; maln nasl kazand ve nerede harcadndan ve biz Ehlibeyt'in sevgisinden."1

2- eyh Tus, mam Muhammed Bkr'dan (a.s) yle rivayet eder: "Kuldan sorulan ilk ey namazdr; o kabul olursa, dier btn ameller kabul olur." 2 3- eyh Saduk yle rivayet eder: "Kyamet gn bor sahibi gelir ikyette bulunur. Eer borlunun sevaplar varsa, bor sahibine verilir, aksi takdirde bor sahibinin gnahlar ona yklenir."3 4- eyh Kuleyn, mam Ali b. Hseyin'den (a.s) yle rivayet eder: "Mrikler iin terazi kurulmaz, onlar gruplar hlinde hesapsz cehenneme gtrrler. Zira terazi Mslmanlar iin kurulur ve amel defterleri onlara verilir." 5- eyh Saduk mam Sadk'tan (a.s) yle nakleder: "Kyamet gn hesap iin, dnyada biri fakir, dieri ise zengin olan cennetlik iki mmin getirilir; fakir yle der: Allah'm, beni niin tutuyorsun? Bana adalet veya zulmle davranacam bir velyet veya hkmet vermedin, hakk farz olan, benim de deyeceim veya demeyeceim bir mal da vermedin. Bana yeteceini bildiin rzk verdin." "Allah Teal da yle buyurur: 'Mmin kulum doru sylyor, brakn cennete girsin.' Geriye o
1- Bihar'ul-Envar, c.7, s.258, h:1 2- Bihar'ul-Envar, c.7, s.267 ve Ravzat'l-Mttakin, c.2, s.38 3- Bihar'ul-Envar, c.7, s.274, h: 46 99

zengin kalr, krk deveyi doyuracak kadar ter dker, daha sonra o da cennete girer. Fakir ona yle der: 'Sana ne engel oldu?' Zengin der ki: 'Hesabn uzun srmesi, srekli birbiri ardnca kusurlarm kyordu, Allah Teal da beni balyordu, yle ki rahmeti beni kapsad ve beni tvbe edenlere katt.' Zengin; 'Peki, sen kimsin?' Fakir yle der: 'Ben maherde seninle olan o fakirim.' Zengin der ki: Cennet nimetleri seni deitirmi, bu yzden seni tanyamadm."1

6- eyh Tus, mam Cafer Sadk'tan (a.s) yle rivayet eder: "Kyamet gn Allah (c.c) bizi ilerimizin hesabna mvekkel klar. Allah'la ilgili olanlar Allah'tan balamasn dileriz; bizimle ilgili olan ise biz balarz." 2 Daha sonra mam (a.s) u ayeti okudu: "phesiz onlarn dn sadece bizedir, sonra onlarn sorguya ekilmesi de sadece bize aittir."3 7- eyh Kuleyn, mam Muhammed Bkr'dan (a.s) yle rivayet eder: "Yce Allah kyamet gnnde kullarn onlara dnyada verdii akl lsnde hesaba eker." 4 yk eyh-i ehit, Ahmed b. Ebi'l-Hevari'den yle nakleder: "Srekli Ebu Sleyman Darani'yi 5 ryada grmek istiyordum, yaklak bir yl sonra onu ryada grerek; "Ey stadm! Allah sana ne yapt?" diye sordum.
1- Bihar'ul-Envar, c.7, s.259 2- Bihar'ul-Envar, c.7, s.265 3- iye, 26 4- Bihar'ul-Envar, c.7, s.267, h: 32 5- Ebu Sleyman Daran Abdurrahman b. Atiye, mehur bir zahittir. H. 235 ylnda Dimek'in Darya kynde vefat etmitir, kabri orada mehurdur. Ahmed b. Ebi'l-Havari onun ashabndandr. (Mellifin notu) 100

Bana yle dedi: "Ey Ahmed! Bir devenin stnden bir sprge pn aldm, onunla dilerimi temizleyip temizlemediimi bilemiyorum, daha sonra yere attm, yaklak bir yldr onun hesabn veriyorum." 1 Bu hikye gerekle alakas olmayan bir yk olarak deerlendirilemez; nk u ayet de ayn ierii tayor: "Yavrucuum, yaptn i bir hardal tanesi arlnda bile olsa ve bu bir kayann iinde veya gklerde yahut yerin derinliklerinde bulunsa, yine de Allah o-nu getirir. Dorusu Allah en ince ileri grp bilmektedir ve her eyden haberdardr."2 Hz. Ali'nin (a.s) de hutbelerinin birinde geen u ifadede de ayn gerek vurgulanmtr: "Acaba nefisler bir miskal tanesinden bile sorumlu deil midir?" Muhammed b. Ebibekr'e yazd bir mektubunda da yle buyuruyor: "Ey Allah'n kullar! Bilin ki, Allah kk ve byk amellerinizi de sorgulayacaktr." bni Abbas'a yazd bir mektupta da yle buyurmaktadr: "Acaba hesapta mnakaadan korkmuyor musun?" 3 fadenin orijinalinde geen "nika", "nakee'-evke-te" yani dikeni kard ifadesinden alnmtr. Vcuda batan dikeni bulup karmak nasl ince ve dikkat gerektiren bir i ise, kyamet gnnde hesapta da bir o kadar dikkat edilecektir. Baz muhakkikler yle demilerdir: "Hesap ve tart tehlikesinden, sadece dnyada nefsini eriat terazisiyle tartanlar; amel, sz ve hayatn inceden inceye muhasebe edenler kurtulabilir." Nitekim bir rivayette de yle buyurulmutur: "Hesaba ekilmeden nce kendinizi hesaba ekin, amelleriniz tartlmadan siz kendiniz amellerinizi tartn." 4

1- Sefinet'ul-Bihar, c.1, h.s.b. maddesi, Mhasebet'n-Nefs blm. 2- Lokman, 16 3- Nehc'l-Bela, 41. hutbe 4- Bihar'ul-Envar, c.67, s.73 101

Bir Baka yk Nakledildiine gre Tevbe b. Samme adnda biri srekli gece gndz nefsini hesaba ekiyordu, bir gn mrn hesaplad, mrnden tam altm yl geiyordu, ya-ni yirmi bir bin be yz gn yaamt. Kendi kendine yle dedi: "Eyvahlar olsun bana, acaba ben Malik'le tam yirmi bir bin be yz gnahla m karlaacam?" Olduu yerde bayld ve daha sonra vefat etti.1 Rivayet edildii zere Resulullah (s.a.a) bitkisiz bir vadiye indi, ashabna odun toplamalarn emretti, ashap bitkisiz yerde odun bulunamayacan syleyince, Hz. Peygamber yle buyurdu: "Herkes bulduunu getirsin." Ashap etrafta ne bulduysa getirip st ste koydular, bylece bir yn odun toplanm oldu; bunun zerine Peygamber (s.a.a) yle buyurdu: "te gnahlar da byle toplanr." 2 Resulullah'n (s.a.a) maksad u idi ki: O bitkisiz vadide dikkatle alldnda dnlemeyecek kadar odun topland gibi, insan hesaba ekildiinde de tahmin edilemeyecek kadar gnah ortaya kar. Nitekim Tevbe b. Samme de her gn iin bir gnah farz edince, tam yirmi bir bin be yz gnah etti...

1- Sefinet'ul-Bihar, c.3, s.107, "Zenb" maddesi 2- Vesail'-ia, c.11, s.245, h: 3 102

SEKZNC MENZL

AMEL DEFTERLER
Kyametin korkun duraklarndan biri de amel defterinin verildii duraktr. Nitekim Allah Teal da kyameti vasfederken yle buyuruyor: "Defterler aldnda..."1 Ali b. brahim, bu ayetle insanlarn amel defterlerinin kastedildiini belirtmitir. Yine yce Allah buyuruyor ki: "Kimin kitab sandan verilirse, kolay bir hesapla hesaba ekilecek ve sevinli olarak ailesine dnecektir. Kimin de kitab arkasndan verilirse, derhl yok olmay isteyecek, alevli atee girecek. Zira o, ailesi iinde marmt." 2 Tefsir'l-Ayya'de, mam Cafer Sadk'tan (a.s) yle rivayet edilir: "Kyamet gn herkese amel defteri verilir ve; 'Oku!' denir. Daha sonra Allah Teal, sanki imdi yapm gibi tm bak, sz, adm ve benzeri btn amellerini ona hatrlatr. O da yle der: Eyvahlar bana, bu defter kk byk ne varsa saym, hibir eyi brakmamtr."3
1- Tekvr, 10 2- nikak, 7-13 3- Bihar'ul-Envar, c.7, s.314 h: 9 103

bn-i Kavleveyh, mam Cafer Sadk'tan (a.s) yle nakleder: "Her kim ramazan aynda mam Hseyin'i ziyaret edip de seferde lrse, artk hesaba ekilmez. Ona, 'Korkmadan cennete gir.' denir." Allme Meclis (r.a) Tuhfe adl eserde iki muteber senetle mam Rza'dan (a.s) yle rivayet eder: "Her kim beni uzaktan ziyarete gelirse, kyamet gnnde durakta onun yanna gelirim ve o duraklarn korkusundan onu kurtarrm: yilere sandan, ktlere ise solundan defterlerinin verildii yerde, sratta ve amellerin tartld yerde."1 Allme Meclis'nin Hakk'ul-Yakin adl eserinde Hseyin b. Said'in Zht kitabnda mam Sadk'tan (a.s) yle rivayet ettii yer alr: "Allah Teal mmini hesaba ekmek isteyince, defterini sa eline verir, kimsenin duymayaca ekilde kendi aralarnda hesap yapar ve yle buyurur: 'Ey kulum! Falan ii ve falan ameli yapmsn.' O da; 'Evet yaptm Allah'm.' der. Allah Teal da; 'Ben de onlar baladm ve iyilie evirdim.' buyurur."
"Sonra insanlar yle der: 'Sbhanellah! Bu kulun bir tek gnah bile yok.' Hak Teal'-nn u sznn anlam da budur ite: Kimin kitab sandan verilmise, kolay bir hesapla hesaba ekilecek ve sevinli olarak ailesine dnecektir." 2 Ravi, "Hangi ailesine?" diye sorunca da yle buyurdu: "Eer mmin olursa, dnyadaki ailesi cennette de onunla olur."

Daha sonra yle buyurdu:

1- Bihar'ul-Envar, c.102, s.34 2- nikak, 7-8 104

"Ama bir kula kt irade etmise, onu akta ve insanlarn huzurunda hesaba eker, ona hccetini tamamlar ve defteri sol eline verilir. Nitekim Hak Teal yle buyurmaktadr: Kimin de kitab arkasndan verilirse, derhl yok olmay isteyecek, alevli atee girecek; zira o ailesi iinde marmt." 1

Bu ayet, mnafk ve kfirlerin ellerinin zincire vurulduuna ve defterlerinin arkadan sol ellerine verileceine iaret etmektedir. Nitekim bu iki duruma abdest alrken ellerin ykanmas srasnda okunan u dualarda da iaret edilmitir: "Allah'm, amel defterimi sa elime, cennette ebedi kalma belgesini de sol elime ver ve beni kolay hesaba ek. Allah'm, amel defterimi sol elime ve arka tarafmdan verme ve ellerimi boynuma zincirleme." Burada bir rivayeti teberrken nakletmek uygun olur. Seyyit b. Tavus (Allah'n rzvan ona olsun) zetle yle rivayet eder: "mam Zeynelabidin (a.s) ramazan aynda kle ve cariyelerinin yapt hatalar kaydediyordu. Ramazann son gecesi ise onlar yanna aryor ve hatalarn kaydedildii belgeyi kararak yle buyuruyordu: 'Ey falan, falan gn falan hatay yaptn, hatrlyor musun? Ben de seni cezalandrmadm.' O; 'Evet, ey Resulullah'n olu! Yaptm.' diyor-du." "Bylece hepsine tek tek soruyor ve onlardan itiraf alyordu. Daha sonra aralarnda durup yle buyuruyordu:" "Yksek sesle hep birden yle syleyin: Ey Ali b. Hseyin! Sen bizim amellerimizi saydn ve kaydettiin gibi Rabbin de senin amellerini saym kaydetmitir. Allah nezdinde bir kitap da vardr ki hak zere konuur, kk byk hibir ameli terk etmez. Yaptkla1- nikak, 10-13 105

rmz senin yannda yazl ve hazr bulduumuz gibi sen de yaptn her eyi onda hazr ve yazl bulacaksn. O hlde ok balayan Allah'tan seni affetmesini umduun gibi, sen de bizi affet. Ey Ali b. Hseyin, bir hardal tanesi kadar da-hi zulmetmeyen adil ve hkim Allah karsndaki kk makamn dn. O hlde bizi affet ki, saltanat sahibi Allah da seni affetsin. nk kendisi yle buyurmutur:" "...(Gnahkrlarn iledikleri sular) Balasnlar, (intikam almaktan) feragat gstersinler. Allah'n sizi balamasn arzulamaz msnz?" 1 "mam srekli onlara bunu telkin ediyor ve onlar da sylediini tekrar ediyorlard. O srada aralarnda duran mam alyor, at yakyordu. Allah'a ynelip yle diyordu: Ey Allah'm, bize zulmedenleri balamamz istedin, biz de baladk, o hlde sen de bizi bala. Sen balamaya bizden daha lyksn. Bizden, fakiri kapdan eli bo evirmememizi istedin; Allah'm, biz de bir fakir olarak dergahna geldik, senin ihsann mit ediyoruz, o hlde bizi mitsiz etme." "Daha sonra kle ve cariyelerine dnp yle diyordu: Ben sizi affettim, siz de beni affettiniz mi? Size yaptm kusurlar baladnz m? Zira ben kt ve zalim bir efendiyim, kerim, cmert, adil ve ihsan sahibi bir efendinin klesiyim." "Kle ve cariyeler de yle diyorlard: Biz seni affettik ey efendimiz, sen bize ktlk etmedin." "Daha sonra yle diyordu: Benim iin Allah'a yle dua edin: Allah'm, o bizi affettii gibi sen de onu affet, o bizi klelikten azat ettii gibi sen de onu ateten azat et." "Onlar byle dua edince de mam yle buyururdu: Allah'm, ey lemlerin rabbi, ne olur, icabet et." "Daha sonra da onlara yle diyordu: Gidiniz, ben sizi affettim, sizi azat ettim: mit ediyorum ki Allah da beni affetsin ve ateten kurtarsn."
1- Nr, 22 106

"mam, bayram gn de onlara kendilerini insanlardan ihtiyasz klacak kadar ihsanda bulunuyordu. Her yl ramazann son gecesi yirmiye yakn kleyi azat ediyor ve yle buyuruyordu: "Allah Teal ramazann her gecesi iftar vakti yetmi milyon insan cehennem ateinden azat etmektedir, ramazann son gecesi ise ramazan ay boyunca azat ettii kadar ateten azat etmektedir. Ben de Allah'n, dnyada klelerimi azat ettiimi grmesi iin onlar azat ediyorum ki, o da beni cehennem ateinden azat etsin."1

1- Bihar'ul-Envar, c.46, s.103-105 107

108

DOKUZUNCU MENZL

SIRAT KPRS
Ahiretin korkun duraklarndan biri de srattr. Srat; cehennem zerine kurulu bir kprdr, ondan geilmeden cennete girilmez. Rivayetlerde yer ald zere kldan ince, kltan keskin ve ateten scaktr. Halis mminler srattan yldrm gibi ok kolay bir ekilde geerken, bazlar iin bu zor olur; ama yine de kurtulurlar. Bazlar ise cehenneme derler. Ahiretteki srat, dnyadaki doru yolun rneidir; dnyadaki doru yol, hak din, velayet izgisi ve Re-sulullah'n soyundan olan Ehlibeyt mamlarna (hepsine Allah'n selm olsun) itaat etmektir. Sz veya davranlaryla dnyadaki bu doru yoldan sapanlar ahirette de srattan kayar ve cehenneme derler. Fatiha Suresinde sz konusu edilen "srat- mustakm"le bunlarn her ikisine iaret edilmitir.1 Allme Meclis (r.a) Hakk'ul-Yakin kitabnda eyh Saduk'un Akaid kitabndan yle nakletmektedir: "Bizim inancmza gre maher yolundaki her durak, Allah'n emir ve yasaklarnn ismidir. nsan bu farzlarn birinde bir kusur et-mise, o durakta bin yl bekletilir, ondan sz konusu farzlarla ilgili ilh hak talep edilir. nceden gnderdii bir salih amel olur veya kendisine ilh bir rahmet inerse, ondan kurtulup baka bir duraa geer. nsan srekli duraktan duraa gtrlr,
1- Bihar'ul-Envar, c.8, s.64-71 109

hesaba ekilir. Btn bu duraklardan geerse, dar'ul-beka'ya varr; artk asla lmeyecek bir hayata kavuur; mutsuzluu olmayan saadete erir. Allah'n hareminde peygamberler, hccetler, dorular, efaatiler ve Allah'n salih kullaryla birlikte olur. Ama eer bir durakta bekletilir ve kusur ettii farzn hakk istenirse, onun da bunu telafi edecek salih bir ameli veya kendisine ulaacak bir rahmet olmazsa, aya kayp cehenneme der. Bu durumdan Allah'a snrz." "Btn bu duraklar, sratn stndedir. Bu duraklardan biri velyet dura'dr. Btn kullar o durakta durdurulur. Emir'l-Mminin Ali'nin ve ondan sonraki Ehlibeyt mamlarnn velyetinden hesaba ekilirler. Eer inanmsa kurtulup geer; aksi takdirde cehenneme der. Nitekim yce Allah yle buyurmaktadr: Onlar tutuklayn, nk onlar sorguya ekilecekler."1 "Duraklarn en nemlisi ise gzetleme duradr: 'nk Rabbin (her an) gzetlemededir.'2 Yine yle buyuruyor: 'zzet ve cellime andolsun ki, hibir zalimin zul-mne gz yummam.' Bir duran ad da rahim (=akraba) duradr, bir dieri emanet, bir dieri ise namaz dura; ilh farzlardan her birinin adna bir durak vardr; kullar bu duraklarda durdurulup sorguya ekilirler." (Allme Meclis'den aktarlan alnt burada sona erdi.)3 Allme Meclis mam Muhammed Bkr'dan (a.s) yle rivayet eder: "O gn cehennem getirilir."4 ayeti nazil olunca, Hz. Peygambere (s.a.a) bu ayetin manas soruldu. Hz. Peygamber (s.a.a) yle buyurdu: "Cebrail'in bana haber verdii zere Allah Teal kyamet gn btn yaratklar bir araya
1- Saffat, 24 2- Fecr, 14 3- Bihar'ul-Envar, c.7, s.128-129. Hakk'ul-Yakin, s.536-537 4- Fecr, 23 110

toplar. Cehennem yz bin melein ektii bin dizgin ile glk ierisinde getirilir. Cehennem ok byk bir grlt ve gazaba sahiptir. Onun nefes ekmesi sonucu yle bir ses belirir ki, Allah'n hesap iin bekletmesi ve onlara sre tanmas sz konusu olmasayd, insanlarn hepsi helak olurdu. Melek ve peygamberler de dahil herkes Allah'm beni kurtar, beni kurtar diye feryat eder. Sen ey Allah'n Peygamberi; 'mmetim! mmetim!' diye feryat ederek onlar iin dua edersin." "Sonra srat cehennemin zerine koyarlar. Kldan ince, kltan keskindir, ayrca tarts vardr; bir tart emanet ve sla-i rahim, ikincisi namaz, ncs ise lemlerin Rab-binin adaletidir; yani kul hakkyla ilgili hkm. nsanlara srattan gemeleri sylenir. lk durakta sla-i rahim ve emanet onlarn nn keser. Eer akrabalk haklarn gzetmemi veya bakalarnn malna ihanet et-mise, bulunla ilgili sorumluluktan kurtuluncaya veya cehenneme dnceye dek orada bekletilir ve gemesine izin verilmez. Bunlardan geecek olursa, bu defa nne namaz kar. Eer buradan da geerse, ilh adalet kul hakk iin insann yolunu keser. Hak Teal-nn, 'phesiz ki Rabbin gzetlemektedir.'1 buyruunda buna iaret edilmitir. nsanlar srattan geerler, bazlar elleriyle tutunmu, bazlarnn ise bir aya kaym dier bir ayayla tutunmulardr." "Allah'n melekleri; 'Ey halm Allah, fazlnla onlar affet, onlarn sapasalam gemesini sala.' diyerek srekli onlarn kurtuluu iin dua ederler. nsanlar yarasalar gibi atee derler. Srat geenler yle derler: Hamd Allah'a mahsustur, Allah'n nimetiyle salih ameller tamamlanr, iyilikler oalr. midimi kestikten sonra
1- Fecr, 14 111

beni senden minnet ve fazlyla kurtaran Allah'a hamdolsun, phesiz ki Allah balayc ve kullarnn iyi amellerine mkfat verendir."1

Hseyin b. Said Ahvaz mam Bkr'dan (a.s) yle rivayet etmektedir: "Adamn biri Ebuzer'in (r.a) yanna gelerek ona koyunlarnn doduunu mjdeledi. Ebuzer buna karlk; 'Onlarn oalmas beni sevindirmez. Az olup da kifayet eden, ok olup da megul edenden daha hayrldr. Ben Hz. Peygamberden (s.a.a) yle duydum: "Kyamet gn sratn iki tarafnda sla-i rahim ve emanet vardr. Eer sla-i rahim yapan ve emanete ihanet etmeyen biri geerse, o iki taraf onun atee dmesine engel olur."2 Baka bir rivayette yle yer almtr: "Eer sla-i rahim etmeyen ve emanete ihanet eden biri geecek olursa, dier amelleri ona bir fayda salamaz ve srat onu atee atar." yk Byk, kmil, allme, an yce, saysz menkbeler sahibi, eyh-i ehid ve Fahr'ul-Muhakkikin'in rencisi olan Seyyid Ali b. Seyyid Abdulkerim Niyli en-Necef, el-Envar'ulMuze kitabnda Hz. Ali'nin (a.s) faziletleri blmnde babasndan u hikyeyi nakletmektedir: Niyle kynde bulunan caminin bir sorumlusu vard, bir gn evinden dar kmad, ardlarsa da gele-meyeceini syledi. Sebebini aratrdklarnda her iki taraftan bacaklarnn dizlere kadar olan blm hari btn vcudunun yand anlald. Dert ve ac rahatn elinden almt. Sebebini sorduklarnda yle dedi:

1- Bihar'ul-Envar, c.8, s.65 2- Bihar'ul-Envar, c.22, s.410 112

Ryamda kyametin koptuunu, insanlarn byk bir zorluk ierisinde olduunu ve ounun atee gittiini grdm. Ben de cennete gidenler arasndaydm, cennete doru giderken eni ve boyu uzun olan bir kprye vardm; zerinde yrmeye koyuldum; yrdke eni azalyor, uzunluu artyordu. Sonunda kl gibi keskin yerine geldik. Altnda ii simsiyah bir atele dolu geni bir vadi vard. Vadinin baz ksmlarnda da balar gibi yksek talar vard. nsanlardan bazs buradan geebiliyor, bazs ise atee dyordu. Ben de dengesini kaybetmi birisi gibi nerdeyse aa decektim. Tam sonuna geldiim bir anda dengemi kaybedip atee dtm. Kurtulmak iin ne kadar rpndysam da fayda etmedi; ate beni iine ekiyordu. Srekli feryat ediyor, yardm diliyordum. Aklm kaybetmitim, Ali'yi seslemem ilham oldu sanki bana. Ya Ali b. Ebutalip, diye bardm. Bir de baktm ki vadinin kenarnda birisi durmu. Onun Hz. Ali olduunu anladm. Ona; "Ey efendim, ey mminlerin emiri!" diye seslenince; "Elini bana uzat." dedi. Elimi uzattm, beni ateten kard ve eliyle atei iki bacak ksmmdan uzaklatrd. Ben dehet iinde uykudan uyandm. Uyannca Ali'nin elinin dedii yerler dnda her yerimin yandn grdm. Yaklak ay tedavi grd, bu hikyeyi anlatt her defasnda mutlaka atei ykseliyordu. [Srat Kprsnden Gemeyi Kolaylatran Ameller] Bu duraktan kolaylkla gemek iin sla-i rahim ve emaneti eda etmek dnda drt nemli ameli zikretmek istiyoruz: 1- Seyyid b. Tavus, kbal adl kitabnda yle nakletmektedir: "Her kim recep aynn ilk gecesi akam namazndan sonra yirmi rekt namaz klar; syle ki, her rektta Fatiha ve hlas Suresini okur ve her iki rekttan sonra selm verirse, kendisi, ailesi, mal ve evlad koruma altna alnr,

113

kabir azabndan emanda kalr ve srattan hesap sorulmadan imek gibi geer."1 2- Rivayet edildii zere; "Recep ayndan alt gn oru tutan kimse, kyamet gnnde emanda kalanlardan olur ve srat hesapsz geer."2 3- Seyyid b. Tavus yle rivayet etmitir: "Her kim aban aynn yirmi dokuzuncu gecesi on rekt namaz klar; yle ki, her rektta bir defa Ftiha, on defa Tekasr, on defa Felak, on defa Ns ve on defa da hls Surelerini okursa, Allah Teal ona mtehitlerin sevabn verir, kefesini iyiliklerle doldurur, hesabn kolay tutar ve srattan imek gibi geer." 4- Daha nceki blmlerde de getii gibi; her kim uzaktan gelip mam Rza'nn (a.s) kabrini ziyaret ederse, mam (a.s) kyamette yerde yanna gelir ve onu korkulardan kurtarr. Bunlardan biri de srattr. 3

1- kbal'ul-A'mal, 629 2- Sevab'ul-A'mal, 126 3- Bihar'ul-Envar, c.99, s.34 114

ONUNCU MENZL

CEHENNEM AZABI
Bu blmde cehennem azabnn zorluu (ondan Allah'a snrz) hakknda birka rivayet, korkanlarn kssalarndan birka kssa ve mminlerin uyanna sebep olan Beluher ve Yuzasif gibi rneklerden birkan zikredeceiz. Hadisler: 1- Sahih bir senetle Ebu Basir'den yle nakledilmitir: "mam Cafer Sadk'a (a.s) "Ey Peygamberin evlad, kalbim katlat, beni ilh azaptan korkutacak bir eyler syle." dedim. mam (a.s) bunun zerine yle buyurdu: "Ey Eba Muhammed! Uzak, uzun ve sonsuz olan ahiret hayatna hazrlan. O hayat dn ve oraya azk topla. Bir gn Cebrail Hz. Peygamberin (Allah ona ve Ehlibeyti'ne rahmet etsin) huzuruna geldi, yzn ekitmi, hznl olduu yznden belliydi. Oysa nceleri hep tebessml ve sevinli bir hlde gelirdi. Hz. Peygamberin; 'Neden bugn kzgn ve hznlsn?' sormas zerine Cebrail; 'Bugn Cehennem ateine fleme artk sona erdi.' dedi." "Hz. Peygamber; 'Ey Cebrail! Cehennem ateine fleme nedir?' dedi. Cebrail yle dedi: Ey Muhammed! Allah Teal'nn emri zerine cehennem ateine bin yl flediler, bylece beyaz oldu; ardndan bin yl daha flediler krmz oldu; sonra bin yl daha flediler, siyah oldu, u anda siyah ve karanlktr. Cehennemliklerin iecein115

den -ki o cehennem kazanlarnda kaynayan ve ehline su yerine verilecek olan zinakrlarn avret mahallinden akan irin ve pisliktir- bir damla dnyadakilerin suyuna dklecek olursa, btn insanlar onun kt kokusundan lr. Cehennem ehlinin boynuna aslacak olan yetmi arn uzunluundaki zincirin bir halkas dnyann zerine decek olursa, dnya tamamen erir. Cehennem ehlinin giyecei gmlekten bir tanesi yer ve gk arasna aslacak olursa, dnya ehli kokusundan helak olur." "Cebrail (a.s) bunlar anlatnca hep birlikte alamaya baladlar. Allah Teal onlara bir melek gndererek onlara yle dedi: 'Allah size selm gnderdi ve azaba sebep olacak gnahlardan sizi koruduunu haber verdi.' Ondan sonra Cebrail Peygamber'e hep gler yzl ve tebessml gelirdi." mam Sadk (a.s) daha sonra unlar ekledi: "O gn ate ehli cehennemin azametini ve ilh azab ok iyi anlar. Cennet ehli de cennetin azametini ve nimetlerini anlar. Cehennem ehli cehenneme girince yetmi yl cehennemin st ksmna kmaya alrlar. st ksmna knca, melekler demir grzlerle kafalarna vurarak onlar cehennemin dibine gnderirler. Derileri deitirilir ve yeni deriler giydirilir ki azab daha ok hissetsinler. Bunlar sana yeter mi ey Ebu Basir?" Ebu Basir, "Yeter, kfidir." dedi.1 2- mam Cafer Sadk (a.s) Hz. Peygamber efendimizden (s.a.a) yle nakletmektedir: "Mira gecesi gn birinci katna vardmda, beni gren her melek, sevindi ve glmsedi. Ancak ok irkin grnml bir melee vardm ki o ana kadar ondan daha byk bir melek
1- Bihar'ul-Envar, c.8, s.280 116

grmemitim. Suratndan kzgnl dar fkryordu. Dier melekler selm verdii ve dua ettii gibi o da selm verdi ve dua etti; ama glmedi, dier meleklerin sevinci onda yoktu. Cebrail'e; 'Bu kimdir? Onu grnce bylesine korktum.' diye sordum." "Cebrail yle dedi: Ondan korkmakta haklsn, biz de ondan ok korkuyoruz. Bu, cehennemin bekisi Malik'tir, o asla glmez, Allah onu yaratt gnden beri gnahkrlara ve Allah'n dmanlarna kar kzgnl srekli artyor. Allah (c.c) bu melee onlardan intikam almay emredecektir. Eer imdiye kadar gler yzle birini karlam olsayd ve yahut bundan byle grecei biri olsayd, elbette ki o sen olurdun ve seni grnce gler ve sevinirdi. Ardndan ben onu selmladm, o da cevap verdi ve beni cennetle mjdeledi. -Gk ehlinin ona itaat etmesi ve gklerde sahip olduu makam itibariyle- Cebrail'e yle dedi: Malik'e syle de bana cehennem ateini gstersin." "Cebrail; 'Ey Malik! Muhammed'e cehennem ateini gster.' dedi. Malik, perdeyi kaldrp cehennem kaplarndan birini at. Oradan kan alevler bir anda her taraf kaplad, korkuya kaplarak yle dedim: 'Ey Cebrail! Syle perdeyi kapatsn.' Malik emredince perde kapand ve alev kendi yerine dnd."1

3- Muteber senetle Hz. mam Cafer Sadk'tan (a.s) yle nakledilmitir: "Allah Teal yaratt herkes iin cennette ve cehennemde bir yer karar klmtr. Cehennem ehli cehennem, cennet ehli de cennete yerleince bir mnadi cennet ehline yle seslenir: 'Cehenneme bir bakn.' Onlar da cehenneme baknca, gnah iledikleri takdirde gidecekleri yer1- Bihar'ul-Envar, c.8, s.291 117

lerini grrler. Bunun zerine olduka sevinir ve rahatlarlar, cennette lm olsayd, bylesine azaptan kurtulduklar iin sevinten lrlerdi." "Sonra mnadi cehennem ehline seslenerek yukar bakmalarn syler, onlar da yukar baknca itaat ettikleri takdirde cennette kendilerine ayrlm olan yerleri ve faydalanacaklar nimetleri grrler. Bunlar da cehennemde lm olsayd hznden lrlerdi." "Sonra cehennem ehlinin cennetteki yerlerini iyilere verirler; cennet ehlinin cehennem-deki yerlerini de ktlere verirler. Cennet ehli hakkndaki u ayetin anlam budur: te, asl bunlar vris olacaklardr. Firdevs'e vris olan bu kimseler, orada ebed kalrlar."1

4- Yine mam Sadk'tan (a.s) yle rivayet edilir: "Cennet ehli cennete, cehennem ehli de cehenneme girince bir mnadi Allah tarafndan yle seslenir: 'Ey cennet ve cehennem ehli, lm kendine herhangi bir ekil edinirse onu tanr msnz?' Onlar; 'Hayr.' derler. lm siyah ve beyaz koyun eklinde cennet ve cehennem arasna getirilir. Onlara; 'Bu lmdr.' denir." "Allah onu kesmelerini emreder ve yle buyurur: Ey cennet ehli! Her zaman cennette kalacaksnz, size lm yoktur. Ey cehennem ehli! Her zaman cehennemde kalacaksnz ve size lm yoktur. lemlerin Rabbinin u buy-ruunun anlam da budur: "Sen onlar pimanlk ve znt gn hakknda uyar; nk onlar bir gafletin iine dalm olduklar hlde ve henz i-man etmemiken i olup bitmitir." 2 "Maksat, ite bu gndr ki Allah cennet ve cehennem ehline yerlerinde kalmalarn, lme1- Bihar'ul-Envar, c.8, s.287 2- Meryem, 39 118

yeceklerini emreder. Cehennem ehli hasret eker; bu, onlara hibir fayda salamaz ve o gnde bsbtn mitsizlie kaplrlar."1

5- Hz. Ali'den (a.s) yle nakledilir: "Gnah ehli iin ate arasnda oyuklar alr; ayaklar zincire vurulur, elleri boyunlarna balanr; erimi bakrdan gmlekler giydirilir, onlar iin ateten cbbeler kesilir; son derece yakc azap iinde yanarlar. Yzlerine cehennem kaps kapatlmtr, o kaplar asla almaz; hibir zaman bir esinti olmaz; zntleri asla bitmez; azaplar srekli iddetlidir; cezalar devaml yenidir. Ne kaldklar ev iin bir son vardr, ne de kendileri iin belirlenmi bir sre." "Malik'e Allah'tan onlar ldrmesini istemesi iin yalvarrlar. Malik; 'Srekli bu azapta kalacaksnz.' 2 cevabn verir."3 6- Muteber bir senetle mam Cafer Sadk'tan (a.s) yle nakledilir: "Cehennemde cehennem ehlinin saknd bir kuyu vardr. Oras mtekebbirlerin, inatlarn, Allah'a itaat etmeyen her eytann, kyamete inanmayan zorbalarn ve Ehlibeyt dmanlarnn yeridir. Cehennemde en az a-zap grenler, ate deryasnda yananlardr; a-yaklarnda ateten iki ayakkab vardr, balar da atetendir, scaklktan beyni kazan gibi kaynar, kendisi btn cehennem ehlinden daha ok azap grdn sanr, halbuki azab en hafif olandr."4

1- Bihar'ul-Envar, c.8, s.345 2- Zuhruf, 77 3- Bihar'ul-Envar, c.8, s.292 4- Bihar'ul-Envar, c.8, s.295 119

Korkanlarn yks 1- eyh Kuleyn muteber bir senetle mam Zeynelabidinden (a.s) yle rivayet eder: Bir adam ailesiyle gemiye bindi. Gemi batt; bir tahta parasyla kendini kurtaran ve bir adaya varan bu adamn kars dnda btn herkes bouldu. Adada hibir gnahtan saknmayan fask bir ekya vard. Kadn grnce; "Sen insan msn, cin misin?" diye sordu. Kadn; "nsanm." dedi. Hi konumadan kadna saldrd ve ona tecavze yeltendi. Kadnn strap iinde titrediini grd. Adam; "Neden strap ekiyorsun?" dedi. Kadn gklere iaret ederek Allah'tan korktuunu ifade etti. Adam; "Daha nce byle bir ey yaptn m?" diye sordu. Kadn; "Hayr, Allah'a andolsun asla zina etmedim." dedi. Adam; "Sen istemediin, mecbur klndn ve mrnde byle bir ey yapmadn hlde Allah'tan bylesine korkuyorsun. Oysa benim daha fazla korkmam gerekir." Hemen kalkp hibir ey sylemeden evine dnd. Yaptklarndan pimand; tvbe etmeyi dnyordu. Yolda bir rahiple karlat. Onunla arkada oldu. Biraz yrdkten sonra hava olduka scaklat. Rahip gence; "Hava olduka scak, dua et de Allah bize glge edecek bir bulut gndersin." dedi. Gen; "Allah katnda bir iyiliim yok, Allah'tan bir ey istemeye beni cesaretlendirecek iyi bir i yapmamm." dedi. Rahip; "O hlde, ben dua edeyim, sen amin de." dedi. Byle yaptktan sonra balar zerinde bir bulut belirdi. Bulutun glgesinde yol gittiler. Uzun bir sre sonra yollar birbirinden ayrld. Ancak bulut genle birlikte gitti ve rahip gnete kald. Rahip; "Ey gen! Sen benden daha iyisin ki senin duan kabul oldu, benim ki ise kabul olmad. Syle bakaym, ne yaptn da bu keramete layk oldun?" dedi. Gen yaadklarn anlatt. Bunun zerine rahip ona; "Allah korkusundan gnah terk ettiin iin Allah da senin b-

120

tn gemi gnahlarn balamtr. Bundan byle iyi olmaya al."1 dedi. 2- eyh Saduk (r.a) yle rivayet eder: Bir gn Muaz b. Cebel alayarak Hz. Peygamberin huzuruna vard ve selm verdi. Peygamber (s.a.a), selmnn cevabn verdi ve "Ey Muaz, neden alyorsun?" diye sordu. Muaz cevapta dedi ki: "Ya Resulullah, kapda yakkl, temiz bir gen durmu, evldn kaybetmi anne gibi genliine alyor ve huzuruna kmak istiyor." Peygamber (s.a.a) genci getirmelerini syledi. Muaz gidip genci getirdi. Gen Peygambere selm verdi, Peygamber de cevabn vererek yle buyurdu: Ey gen, neden alyorsun? Gen: Nasl alamayaym, o kadar gnahm var ki, eer Allah beni bir tanesinden hesaba ekecek olsa, cehenneme gtrmesi iin yeterlidir. yle sanrm ki Allah beni cezalandracak ve affetmeyecek. Hz. Peygamber: Yoksa Allah'a irk mi kotun? Gen: Allah'a irk komaktan Allah'a snrm. Peygamber: Yoksa haksz yere birini mi ldrdn? Hayr. Gnahlarn dalar kadar byk de olsa, Allah gnahlarn balar. Gnahlarm dalardan daha byktr. Allah, yedi kat yer, denizler, aalar ve yeryzndeki yaratklar saysnca da olsa gnahlarn affeder. Bunlardan daha byktr.
1- Bihar'ul-Envar, c.67, s.361, h: 6 121

 Gnahlarn gkler, yldzlar ar ve krs kadar olsa dahi Allah affeder. Bunlardan da byktr. Peygamber (s.a.a) rahatsz bir ekilde gence bakt ve yle dedi: Ey gen! Senin gnahlarn m byktr, yoksa Rabbin mi? Gen adam secdeye kapanarak: "Rabbim mnezzehtir, hibir ey ondan byk deildir, O her eyden byktr." dedi. Peygamber (s.a.a): Byk gnahlar byk Rabden baka birisi balayabilir mi? Gen: Andolsun Allah'a hayr ya Resulullah, dedi ve ardndan sustu. Peygamber (s.a.a): Ey gen! Gnahlarndan birini sylemeyecek misin? dedi. Gen adam: Yedi yldr mezarlar yarp llerin kefenini alyordum, dedi. Ensardan bir kz ld; onu gmdler. Gece olunca kabri kazp ly kardm ve kefeni alarak ly plak bir hlde braktm ve dndm. Dnerken eytan beni vesvese ediyor, onu cazibeli gstermeye alyor ve bana vcudunun beyazln, bacaklarnn gzelliini grmedin mi? diye fsldyordu. Sonunda eytann vesveselerine aldanp geri dndm ve onunla cinsel ilikide bulundum. Ardndan onu ayn vaziyette brakp geri dndm. Geri dnerken arkamdan birinin bana "Yazklar olsun sana, kyamet gnnn hakimi karsnda durumun ne olacak? -ben ve sen onun katnda yarglanacaz- Beni kabrimden kardn, kefenimi aldn ve beni kyamet gn cenabetli bir ekilde haredilme zorunda braktn. Cehennem ateinden dolay eyvahlar olsun sana." diye sylediini duydum.

122

Daha sonra gen yle devam etti. "Bu amelimden dolay cennetin kokusunu bile alacam sanmyorum." Peygamber (s.a.a) gencin bu szn duyunca yle buyurdu: "Uzakla benden ey fask, senin ateinle yanmaktan korkuyorum. Cehenneme ne kadar da yaknsn sen." Peygamber, gen dar kncaya kadar szlerini tekrarlad. Gen kalkp gitti. Pazara inip biraz azk aldktan sonra Medine dalarndan birine kt, ibadetle megul oldu. Ellerini boynuna zincirleyip yle feryat ediyordu: "Ey Allah'm! Ben senin kulun Behlul'm; karnda durmu ellerimi boynuma zincirlemiim. Allah'm! Sen beni tanyorsun, gnahlarm biliyorsun, piman oldum, Peygamberinin yanna gittim, tvbe ettim; ama o beni kovdu, korkumu artrd, o hlde yce isimlerin ve saltanatnn azameti hakk iin, beni mitsiz etme, ey Allah'm. Duam bouna karma ve beni rahmetinden mitsiz klma." Tam krk gn, krk gece bu ekilde dua etti, alad, szlad; yle ki btn hayvanlar da onun hline aladlar. Krk gnden sonra ellerini semaya kaldrp yle dua etti: "Allah'm! Eer gnahm baladysan, Peygamberine vahyet ki ben de bileyim; ama balamadysan beni cezalandr; beni yakacak bir ate gnder, beni dnyada bir belya duar kl, beni kyamet gnnn rezaletinden kurtar." Allah Teal onun tvbesini kabul ederek u ayeti nazil buyurdu: "Yine onlar ki bir ktlk yaptklarnda, ya da kendilerine zulmettiklerinde Allah' hatrlayp gnahlarndan dolay hemen tvbe ederler. Zaten gnahlar Allah'tan baka kim balayabilir ki! Bir de onlar iledikleri ktlklerde bile bile srar etmezler. te onlarn m123

kfat Rableri tarafndan ba-lanma ve altlarndan rmaklar akan, iinde ebed kalacaklar cennetlerdir. Byle amel edenlerin mkfat ne gzeldir."1

Bu ayet inince Hz. Peygamber dar kt. Ayeti tekrarlayp tebessm ediyor ve Behlul'n hlini soruyordu. Muaz; "Ya Resulullah! Nerede olduunu duymuuz." dedi. Peygamber (s.a.a) ashabyla onun bulunduu daa kt. Gen iki ta arasnda durmu, ellerini boynuna zincirlemi, yz gneten kararm, gz kirpikleri alamaktan dklm, yle yalvaryordu: "Ey Allah'm! Beni ne gzel yarattn, keke benim hakkmda ne irade ettiini bilseydim. Beni atete mi yakacaksn, yoksa cennette mi arlayacaksn? Allah'm bana birok ihsanda bulundun, bana birok nimet verdin, keke akbetimin ne olacan da bilseydim! Acaba beni izzetle cennete mi gtreceksin; yoksa aalanm ekilde cehenneme mi gndereceksin? Allah'm! Gnahm gkler, yer ve kr-sden daha geni ve artan daha byktr; keke beni baladn veya kyamette rezil edeceini bilebilseydim." Gen adam bu ve benzeri szler syleyerek alyor, bana toprak savuruyor, hayvanlar ve yrtclar etrafn alm, kular ba stnde dizilmiler ve hepsi alamakta ona elik ediyorlard. Peygamber yanna giderek ellerini boynundan zd, mbarek eliyle yzndeki tozlar sildi ve yle buyurdu: "Ey Behll! Sana mjdeler olsun, Allah seni cehennemin ateinden kurtard." Daha sonra ashabna dnerek yle buyurdu: "Siz de (Behll'n yapt gibi) gnahlarnz affettirmeye ve te-lfi etmeye aln."
1- l-i mrn, 135-136 124

Daha sonra nazil olan ayeti okuyarak onu cennetle mjdeledi.1 Mellif der ki: Allme Meclis Ayn'ul-Hayat adl eserinde bu rivayet ile ilgili olarak bir aklama yapm ve tvbenin de birtakm faktr ve artlar olduunu belirterek zetle yle demitir: "Evvela insan tvbeye iten en nemli etken, insann kendisine kar gnah iledii Allah'n azametini, iledii gnahlarn bykln, ayet ve hadislerde yer alan dnyev ve uhrev kt sonularn dnmesidir. Bu dnce onun piman olmasna ve pimanlk da tvbeden ibaret olan u eye sebep olur: a) Hlihazrdaki iledii gnahlar hemen terk etmek. b) mrnn sonuna dek yapm olduu gnahlara artk bir daha dnmeyeceine dair kesin karar vermek. c) Gemite ilemi olduu gnahlardan pimanlk duymak ve telafisi mmknse telafi etmeye almak." "Bilmelisin ki tvbe edilen gnahlar birka ksmdr: 1Uhrev ceza dnda baka bir hkm gerektirme-yen gnahlar; erkeklerin ipek elbise giymesi veya altn takmas gibi; bu gnahn tvbesi pimanlk duymak ve bir daha o gnah yapmamaktr. 2- Baka bir hkm gerektiren gnahlar; bu da birka ksma ayrlmaktadr: Ya Allah hakkdr ya da kul hakk." "Eer Allah hakk ise, ya mal bir haktr. rnein: Kle azat etmesi gereken bir gnah ilemitir, o hlde eer buna gc varsa, bunu yapmad mddete sadece pimanlk duymakla azap ondan kalkmaz ve kesinlikle zerine farz olan keffareti vermesi gerekir. Veya mal olmayan bir haktr. rnein; namaz veya orular kazaya kalmtr. Bu durumda onlar kaza etmesi gerekir. Eer Allah'n had tayin ettii bir i yapmsa, rnein arap imi ve er' hakim nezdinde yapt kesinlik kazanmamsa, burada tercih hakkna sahiptir. sterse kendisiyle Allah arasnda tvbe eder, isterse de hakimin yannda itiraf edip kendine had uygulayabilir. Ama konuyu hakime gtrmemesi daha iyidir."
1- Bihar'ul-Envar c.6, s.23-25 125

"Yok eer kul hakk ise ve de mal bir hak ise, mal sahibine veya varisine vermesi farzdr. Mal olmayan bir hak ise, rnein; birini sapkla drmse, onu irat etmelidir... Eer had gerektiren bir ey ise, mesela birine svm ve kar taraf da bunu biliyorsa, kendisine had uygulanmas iin hazr olmaldr. Eer bilmiyorsa, ou limler sylemenin gerekli olmadna hkmetmiler. Hakeza birinin gybetini etmise, hkm ayndr." (Allme Meclis'nin szleri burada sona erdi.) 1 3- bn-i Babeveyh yle nakletmektedir: "Resulullah (s.a.a) scak bir gnde bir aacn glgesinde oturmutu. Birisi gelerek zerindeki giysileri kard ve scak topraklar zerinde yuvarlanmaya balad. Bazen karnn, bazen de alnn ate gibi yanan yere sryor ve yle diyordu: "Ey nefis, tat; ilh azap bundan daha byktr." "Hz. Peygamber (s.a.a) de onu seyrediyordu. Adam elbisesini giydikten sonra Resulullah onu yanna ard ve ona 'Ey Allah'n kulu! Hi kimsenin yapmad bir ii yaptn grdm, neden byle yaptn?' diye sordu." "Adam yle dedi: lh korku beni bu ie itti; nefsime bu scakl tattrdm ki, ilh azaba dayanamayacan unutmasn." "Peygamber (s.a.a) bunun zerine yle buyurdu: Allah'tan hakkyla korkmusun, Allah seninle gkteki meleklere kar nd." "Resulullah (s.a.a) daha sonra ashabna, 'Bu adamn yanna gidin, sizin iin dua etsin.' diye buyurdu." "Ashap, yanna gittiklerinde yle dedi: Allah'm, bunlarn hepsine hidayet ver, bize takvay ihsan et ve dnmz cennete doru kl."2 4- mam Cafer Sadk'tan (a.s) yle nakledilmitir:

1- Ayn'ul-Hayat, 189 2- Bihar'ul-Envar, c.67, s.387 126

srailoullar arasnda genleri kendisine meftun eden zinakr bir kadn vard. Genlerden bazlar; "Falan abid bile bu kadn grse, yoldan kar." dediler. Kadn bunu duyunca yle dedi: "Vallahi onu saptrmadan eve gitmeyeceim." Ayn gece o abidin evine gitti ve ona yle dedi: "Ey abid! zin ver de bu gece burada kalaym." Abid kabul etmedi. Bunun zerine kadn "srailoullarndan baz genler bana tecavz etmek istiyordu, ben de ellerinden katm, eer burada kalmama izin vermez-sen, beni yakalayp tecavz edecekler." dedi. Abid bunu duyunca kapy at ve onu ieri ald. Kadn ieri girince soyundu. Abid kadnn gzelliini grnce kendini kaybetti ve elini ona doru uzatt; ama hemen kendine gelerek elini geri ekti, bu srada atein stnde bir kazan kaynyordu, gidip elini atee soktu. Kadn; "Ne yapyorsun?" diye sordu. Abid, "Yaptm hatadan dolay elimi yakyorum." dedi. Kadn hzla dar kotu ve srailoullarna abidin kendi elini yaktn haber verdi, halk gelip yetiinceye dek elinin hepsi yanmt.1 5- bn-i Babeveyh, rve b. Zbeyr'den yle rivayet eder: Bir gn ashaptan bir grupla Mescid-i Nebev'de oturuyorduk, Bedir ve Rzvan biati ehlinin ibadet ve amellerini andk. Ebu Derda yle dedi: "Ey cemaat! Size as-hap arasnda mal en az, ameli en ok ve ibadetteki abas en fazla olan haber vereyim mi?" Onlar da; "Kimdir? syle." dediklerinde; "Ali b. Ebi Talibtir." dedi. Bunu deyince herkes ondan yz evirdi. Ensardan biri; "Hi kimsenin kabul etmedii bir sz ettin." dedi. O yle dedi: "Ben grdm eyi syledim, siz de dierlerinden grdnz syleyin. Ben bir gece Neccaroullar hurmalnda Hz. Ali'yi grdm. O, dostlarn-

1- Bihar'ul-Envar, c.70, s.387-388 127

dan ayrlmt; hurma aalarnn arkasna saklanmt; hznl ve dertli bir sesle yle diyordu: "Allah'm, benden helk edici birok gnah grdn, ama beni cezalandrmadn, sabrl davrandn. Benden birok ktlklere ahit oldun, ama beni rezil etmedin. Allah'm, mrm gnahta getiyse ve amel defterim gnahla dolduysa, senin affndan baka midim kalmad ve senin rzandan baka bir arzum yok." Sesin geldii yne doru gittim, Hz. Ali olduunu anladm, aacn arkasna saklandm, Hz. Ali bir sre namaz kld. Namaz bitince, duaya, alamaya ve mnacat etmeye koyuldu. Ez cmle yle diyordu: "Allah'm, af ve rahmetini dnnce, gnahlar bana kolay geliyor. Korkun azabn hatrlaynca, gnahlarm bana ar geliyor. Benim unuttuum; ama senin kaydettiin g-nahlar amel defterimde okuyunca, ne yapacam? Emrin zere melekler yakalar, esir alrlar. Airetinin kurtaramad, kabilesinin feryadna yetiemedii, btn maher ehlinin acd bu esire, eyvahlar olsun." Daha sonra unlar ekledi: "Vay o ateten ki cierleri, yrekleri yakar! Vay o ateten ki beynin derisini yzer! Ah o ateten ki alevleri insan deta yutar!" Uzun sre alad ve ondan sonra artk bir ses duymadm. Uyuduunu zannettim. Namaza kaldrmak iin yanna vardm. Ne kadar ardysam da uyanmad, mbarek bedeni kuru bir aa gibi hareketsizdi. ldn zannedip, "nna lillah ve inna ileyhi racin."1 ayetini okudum. Sonra evine doru koup grdklerimi Hz. Fatma'ya anlattm, bana yle dedi: "Ey Ebu Derda, o genelde Allah korkusundan bylece baygnlk geirir."
1- "Hepimiz Allah'nz ve hepimiz O'na dncleriz." 128

Hz. Fatma su getirmelerini istedi, suyu yzne dkerek Hz. Ali'yi uyandrdlar. Hz. Ali "Neden alyorsun ey Ebu Derda" dercesine bana bakt. Ben; "Senin kendine yaptn grdmden alyorum." dedim. Hz. Ali yle buyurdu: "Beni hesaba gtrdklerini, sert ve kaba zebanilerin (cehennem memurlarnn) beni kuattn, beni cebbar olan Allah'a gtrdklerini, dostlarmn beni terk ettiini, dnya ehlinin bana acdn ve Allah katnda ylece ayakta durduumu grnce sen de bana acrsn. Allah her eyi bilir, o her eyden haberdardr." Ebu Derda grdklerini anlattktan sonra unlar ekledi: "Vallahi byle bir ibadeti Hz. Peygamberin ashabndan hibirinde grmedim."1 6- mam Cafer Sadk (a.s) yle nakletmektedir: Peygamber (s.a.a) bir gn camide sabah namazn klarken Harise b. Malik adnda bir genci grd, uykusuzluktan ba nne dyor, rengi sararm, bedeni zayflam, gzleri ukurlamt. Peygamber; "Ey Harise, nasl sabahladn? Nasl bir haldesin?" diye sordu. Harise; "Yakin zere sabahladm ya Resulullah!" dedi. Peygamber (s.a.a); "Her iddiann bir almeti vardr, yakininin almeti nedir?" diye sordu. Harise yle dedi: "Yakinimin almeti udur ya Resulullah: Srekli zlyor, kederleniyorum, geceleri uyuyamyorum, dnyadan holanmyorum, Allah'n arnn hesap iin maherde kurulduunu, tm kullarn harolduunu, onlar arasnda olduumu; cennet ehlinin cennette nimetler iinde yaadn, tahtlara oturduunu, birbirleriyle tantn, konutuunu ve cehennem ehlinin ise atete azap grdn, yardm dilediini ve cehennemin sesini duyar gibiyim."
1- Bihar'ul-Envar, c.41, s.11-12 129

Peygamber (s.a.a) gencin bu szlerini dinledikten sonra ashabna yle buyurdu: "Bu, Allah'n kalbini iman nuruyla aydnlatt bir kuldur." Daha sonra; "Ey gen! Bu hl zere kalmaya al." diye buyurdu. Gen, Hz. Peygambere; "Ya Resulullah, dua et de Allah bana ahadeti nasip etsin." dedi. Peygamber (s.a.a) de dua etti, birka gn sonra da onu Cafer b. Ebu Talip ile birlikte cihada gnderdi, dokuz kiiden sonra ehit oldu."1 Gaflet Uykusundan Uyandran rnekler 1- Beluher yle diyor: Adamn birinin peine bir fil dmt, adam katka fil ardnca kouyordu, sonunda filin ona yetitiini gren adam aresizlikten bir kuyunun aznda yetien dallara tutunarak kuyuya asld; aniden biri siyah, dieri beyaz olan iki farenin de dallar kkten kemirdiini grd. Aaya doru baknca ayann hemen altnda drt ylann belirdiini, kuyunun dibinde ise bir ejderhann onu yutmak iin azn atn grd. Ancak tutunduu aacn stnde biraz bal vard; adam bal yalamaya koyuldu; ylan ve ejderhay bsbtn unuttu. Bu kuyu afet, bel ve musibetlerle dolu dnyadr. ki dal, insann mrdr; iki fare insann mrn tketen gece ve gndzdr; drt ylan, dengesiz ve dzensiz olduklarnda zehir misali insann lmne sebep olacak drt maddedir ki onlar sevda, safra, balgam ve kandan ibarettirler. Ejderha ise srekli insan bekleyen lmdr; kendini kaptrd bal ise dnya lezzetleri, nimetleri ve istekleridir."2 Mellif der ki: lm ve lm sonras durumlardan gaflet etmek ve dnyann fani lezzetlerine dalmak iin bundan daha iyi bir hikaye olamaz. Dolaysyla zerinde daha da bir derince dnmek gerekir.
1- Bihar'ul-Envar, c.70, s.174 2- Bihar'ul-Envar, c.75, s.399 130

Rivayette yer aldna gre Hz. Ali (a.s) bir gn Basra pazarna indi, ticaretle megul olan insanlara bakt ve hngr hngr alamaya balad ve yle dedi: "Ey dnya kleleri! Sizler gndzleri ticaretle ve yemin imekle; geceleri ise yataklarnzda yatmakla megulsnz, bu arada da a-hiretten gaflet iindesiniz, o hlde ne zaman ahiret yolculuuna azk hazrlayacak ve ahi-retinizi dneceksiniz?" imdi u iiri nakletmek yerinde olur: "Ey deerli mrn gaflette geiren, Neyin var, ne yaptn, amelin nerde? Bu uzun yolda ahiret azn nedir? Beyaz salarn ecelin habercisidir, lim ve amelle melek olabilirsin, Ama himmetsizliinden hayvan olmaya kadar klmsn, Cennet hurileriyle arkada olursan, Her yerde bolluk ve sefa grrsn. al, saadetten mahrum olma, Bil ki burada kal fanidir." eyh Nizam ise yle diyor: "Bencillik ve ocukluk szlerini, Brak, o sarholuk ve mestliktir. Ya otuzu anca veya yirmiyi, Gafiller gibi yaamak yakmaz. mrn neat krk yldr. Krk anca baharn biter. Elliden sonra saln kalmaz. Gzlerin zor grr, ayaklarn gever. Altma girince oturur kalrsn. Yetmie girince ilemez olursun. Seksen veya doksana gelince,
131

Dnyada nice zorluklar grm olursun. Yze girecek olursan, Hayat eklinde bir lmdr bu. Avcnn ceylan avlayan kpei, Yalannca ceylana avlanr. Siyah salarna ak dnce, mitsizlik alameti belirmi olur. Kefenlenirken insan duymaz artk, Sen henz kulandan pamuu karmadn m?" Bir bakas ise yle demektedir: "Bu yeil felein deti sonucu, Altm yl mrm geti. mrmde her yln banda, Geen lezzetlerin hznn tadm. Zamann gemesinden arp kaldm, Ki bana ne verdiyse geri ald. Diz ve pazlarmdan gcm gitti, Yzmn rengi soldu, salarm aard. Sreyya ile akdim bozuldu, Dilerim tek tek dkld. Geriye kalan, asla deimeyen, Bir tek gnah ykm ve uzun emel. G zili ald bu konakta, Yoldalar koyuldu yeniden yola. Ah, kyamette hi azm yok, Azm az, yolum ise ok uzun. Ar yk, bir da gibi omuzlarmda, Da bile ykmden bezdi, usand. Ey ki byk affnn yannda gnah, Bahar selinin nnde bir p gibidir. Fazln eer tutmazsa elimden, smetin brakrsa beni kendi hlime,

132

Cehennemden baka yere kmaz yolum, Ateten kuyulara varr sonum. Cahil ve mahcub kul benim, syan denizinin dalgc benim. Yaratc ve ihsan sahibi sensin, Esiz ve gufranla okayan sensin!" Resulullah (s.a.a) yle buyuruyor: "Krk yanda olanlar biilme vakti yetien ekin gibidirler. Elli yandakiler; nceden ne gnderdiler, geride ne braktlar? Altm yandakiler; hesap iin kounuz. Yetmi yandakiler kendinizi l sayn!"1 Rivayetlerde yer ald zere, horoz da tnce Allah' zikretmekte ve insanlara Allah' zikretmelerini ve gafletten uyanmalarn t vermektedir: "afak vakti seher horozu, Bilir misin neden at yakar? Yani sabah aynasna yansdnz, mrnzden bir gece geti, habersizsiniz!" eyh Cam ne de gzel demi: "Ey gnl, ne zamana kadar bu geici sarayda, ocuklar gibi toz toprakla oynayacaksn. Sen zgr kuun yavrusu idin Yuvanla bu sarayn dnda idin Neden o yuvaya yabanc kaldn, Reziller gibi, bu harabenin kuu oldun? Kanat rp, u pis diyardan, Yksel gklerin en zirvesine. Mavi sarayda gr cbbeleri, Aleme nurdan hrka gerenleri. Herkes bu dnyadan nasibini alm
1- Sefinet'ul-Bihar, c.2, s.257, "Umr" maddesi 133

Menzile varmak iin yola koyulmu. Halil gibi yakin mlkne er, Batanlar sevmem! diye seslen!" 2- Yine Beluher, dnya meftunlar ve ona kananlarla ilgili yle bir rnek veriyor: Bir ehir halknn garip bir deti vard. Onlar tanmayan ve onlarla ilgili bilgisi olmayan birini bulup bir yl boyunca kendilerine padiah yapyorlard. Bu durumu bilmeyen yabanc adam da artk srekli padiah olarak kalacan sanyordu. Bir yl geince onu rlplak ve eli bo bir ekilde ehirlerinden atyorlard. Bylece asla aklna gelmeyen saysz bel ve musibetlere duar oluyordu. Bu ksa sren padiahlk onun dert ve bels kesiliyor ve u iirin ifadesi oluyordu: "Ey dnya sevgisi arabndan mest olan, Dikkatli otur, felein ark ezmesin seni. Dnyayla gururlanma, kna gibidir; ki gnden fazla kalmaz elde." O ehir halk yabanc bir adam kendilerine padiah edindiler. Bu ferasetli ve akll adam, halk arasnda yegane yabanc olduunu anlad, onlarla nsiyet edinmedi. Kendi ehir halkndan olan ve ehir hakknda birok ey bilen birini yanna artp, onunla o ehir halk hakknda istiare etti. Adam kendisine yle dedi: "Bir yl sonra bu ehir halk seni kovacak, falan yere srecektir. Dolaysyla mmkn olduu kadar seni gnderecekleri yere yatrm yap. Oraya gidince de rahat bir hayat srersin." Padiah da adamn szyle amel etti, bir yl sonra dar atlnca da orada rahat ve huzur dolu bir hayat yaad.1 Mellif der ki: Yce Allah yle buyurmaktadr: "yi iler yapanlara gelince, onlar da kendileri iin hazrlam olurlar."1
1- Bihar'ul-Envar, c.78, s.410 134

mam Sadk (a.s) da yle buyurmaktadr: "Salih ameller, hizmetilerinizin sizlere yaptklar gibi sahibine yer hazrlamak iin ondan nce cennete koarlar." Hz. Ali (a.s) yle buyuruyor: "Ey insan olu! Kendi vasin ol, kendinden sonra malna neler yaplmasn istiyorsan o-nu kendin yap."2 yleyse ey benim aziz dostum: "Mezarna huzur belgesi gnder Senden sonra kimse gndermez, nceden gnder. Ye, giyin, bala ve rahat yaa, Neden saklarsn bakas iin mal. Altn ve ihsan imdi ver ki senindir, Senden sonra emrinden kp gitmitir. Azn kendinle gtr, E ve ocuklarndan merhamet gelmez. Hayatta kendi kendini dn ki, nsan hrsndan lyle ilgilenmez. Gam yemede trnaklarn gibi, Hi kimse arkan kamaz senin." Peygamber efendimiz (s.a.a) ise yle buyuruyor: "Bilin ki: Herkes nceden gnderdiinin peice gider, geride braktndan ise piman olur." Mufid-i Niaburi'nin Emali adl eserinden ve Tarih-i Badat'tan yle nakledilir: "Hz. Ali (a.s) bir gece ryasnda Hz. Hzr' grd, ondan nasihat istedi, Hz. Hzr ona avularn gsterdi, avularnda yeil bir yazyla yle bir iir yazlyd: "lydn dirildin / ve ok gemeden leceksin.

1- Rm, 44 2- Nehc'l-Bela, Ksa Szler: 246. Sz 135

Beka yurdu iin kendine bir ev yap, / fena ve yokluk yurdu iin ev yapmay terk et."1 3- Nakledildii zere, olduka akll ve zeki bir padiah vard, halkna olduka merhametli davranyordu, srekli onlarn slh iin alyor, ilerini gryordu. Onun doru ve salih bir veziri vard, ona idar ilerinde yardm ediyordu. Padiah srekli onunla istiarede bulunuyor ve ondan hibir ey gizlemiyordu. Vezir limlerin, salihlerin ve iyilerin hizmetinde bulunmu, onlardan birok doru sz renmiti, onlara candan bir sevgi besliyordu. Dnyada hi gz yoktu, takiyye yaparak her defasnda sultana gelince putlara secde ediyor, onlar kutsuyordu, padiah ok sevdiinden sapklna zlyordu, bir frsatn bulup ona nasihat etmek ve doru yolu gstermek istiyordu. Herkesin uyuduu bir gece padiahn emri zere ehri gezmeye ve son gnlerde yaan yamurdan sonra halkn durumunu grmeye ktlar, yol esnasnda bir ple rastladlar, padiah plk tarafndan gelen bir k grd, vezirine gidip bakmalarn syledi. Attan inip ple varnca plkte oturan bir dervi grdler, dervi eski elbiseler giymi, plkten yapt yastna dayanm oturuyordu. nnde arap dolu bir testi vard, elinde bir tambur alyordu, karsnda ise olduka irkin ve kendisi gibi eski elbiseler giymi bir kadn vard, dervi arap isteyince ona arap veriyor ve tambur alnca oynuyordu, adam arap iince ona afiyetler diliyor, padiahlara has vgler yadryordu. Adam da karsn vyor, btn kadnlardan stn olduunu sylyordu, ikisi birlikte son derece mutlu ve sevin dolu bir an yayorlard. Padiah ve veziri uzun sre ayakta durup bunlar seyrettiler, o pislikler iinde bylesine lezzet ve sevinle yaamalarna ardlar ve oradan ayrldlar, padiah vezirine yle dedi: "Ben ve sen hayatmz boyunca bylesine lezzet ve mutluluk iinde yaamadk; zannedersem bunlar her gn bylesine mutlu ve sevinli bir gece geiriyorlar."
1- Sefinet'ul-Bihar, c.2, s.610, Hzr maddesi 136

Vezir, frsat ganimet bilerek yle dedi: "Korkuyorum ki bu dnyamz, lezzetlerimiz ve saltanatmz da ebedi saltanat bilenler gznde bu plk gibidir. Bizim salam ve gsterili evlerimiz onlarn gznde u plkte kurulan bir maara gibidir, manev gzellik ve temizlii anlayanlarn gznde u bedenlerimiz, grdmz bu iki pis ve irkin insan gibidir. Bizim dnyev sevin ve mutluluumuz karsnda armalar, bizim pislik iinde yaayan bu iki ahsn lezzet ve sevinci karsndaki aknlmz gibidir." Padiah yle dedi: "Acaba anlattn bu sfatlara sahip kimseleri tanyor musun?" Vezir; "Evet" dedi. Padiah; "kimlerdir?" diye sordu. Vezir yle dedi: "Onlar ilh dine inananlardr, uhrev saltanat ve lezzetlerine balanmlardr, srekli uhrev saadeti ararlar." Padiah; "Ahiret mlk nedir?" diye sordu. Vezir yle dedi: "O iddet ve cefann olmad lezzet ve nimetler diyardr, ihtiya ve fakirliin olmad zenginliktir." Padiah ahiret mlknn bu sfatlarn duyduktan sonra yle dedi: "Acaba o eve girmenin ve ebed saadete ermenin yolunu biliyor musun?" Vezir dedi ki: "Evet o ev, talep edenler iin hazrdr." Padiah yle dedi: "Neden bana daha nce bunu anlatmadn?" Vezir; "Senin heybetinden korktum." dedi. Padiah yle dedi: "Eer anlattn bu ey doruysa onu kaybetmek doru deildir, bunun doruluunu aratrmalyz." Vezir; "zin verirsen yakin etmen iin srekli ahi-retin sfatlarn anlataym." dedi. Padiah yle dedi: "Sana gece gndz bu ii grmeni ve benim de baka ile megul olmama engel olman istiyorum. Sakn bundan el ekme, bu olduka ilgin bir eydir, bundan gaflet etmek doru olmaz."

137

Vezirin bu szlerinden sonra padiah kurtulu yoluna girdi ve bylece ebedi saadete erdiler."1 Mellif der ki: Burada mminlerin basiretinin artmas iin bir de Hz. Ali'nin (a.s) hutbesinden birka cmle nakletmek istiyorum: "Ey insanlar! Kendisini ssleriyle ssleyen kandrc dnyadan saknn, phesiz dnya kalpleri kendi batl eyleriyle cezp etmi ve kendi mitleriyle mitlendirmitir. Kendini ssleyerek bir yere oturmu, kendini istemeye gelenlere bakyor, bir gelin gibi ortaya km btn gzler ona bakmaktadr, nefisler ona vurulmu, kalpler onu arzulamtr, o ise btn elerini ldrmtr."2 "O hlde, ne gemiten ibret alacak birisi baki kalm ve ne de sonra gelenler dnyann batakilere yapt ktlklerden dolay ondan uzak olmulardr."3 Hz. Ali (a.s) daha sonra yle buyurdu: "Allah evliya ve dostlarndan dnyay ald, onu dmanlarna verdi. Hz. Peygamber alktan karnna ta balyordu, Hz. Musa alktan ldeki otlar yiyordu, yle ki ok zayf ve clz olduundan derisinin altndan yedii otlarn yeillii gzkyordu. Peygamberler dnyay zaruret halinde o da doyacak kadar aldklar hlde bir lee benzetirlerdi, onlara gre dnya kt kokan bir le gibiydi. Onlar dnyadan sadece ihtiya duyduklar kadar alrlard. Le gibi koktuu iin

1- Bihar'ul-Envar, c.75, s.410-412 2- Hz. mam Cafer Sadk'tan yle rivayet edilir: "Dnya Hz. sa'ya mavi gzl bir kadn eklinde tecelli etti. Hz. sa, 'Ka koca et-tin?' diye sordu. 'ok.' dedi, 'Hepsini boadn m?' diye sordu. 'Hayr hepsini ldrdm.' dedi. Hz. sa yle dedi: Eyvahlar olsun kalan kocalarna ki gemi kocalarndan ibret almazlar." (Mellif) 3- Sefinet'ul-Bihar, c.1, s.166, Dnya maddesi 138

doyasya ye-mezlerdi, ondan doyasya yiyen ve karnn do-yuranlara arrlard."

Ey kardeler! Allah'a andolsun ki, bu dnya kendi hayrn dnenler iin leten daha ktdr ve lden daha murdardr, tabakhanede alanlar orann kt kokusunu anlamazlar, orada oturur rahatsz olmazlar. Ancak onlarn yanna gelenler ve oradan geenler rahatsz olurlar. Yine Hz. Ali'den (a.s) yle nakledilir: "Dnya ehlinin dnyaya meyletmesi ve o-nun iin kavga etmeleri seni artmasn, onlar havlayan kpekler veya av peinde koan yrtc hayvanlar gibidir, bazlar bazlarna havlar durur, gl olanlar gsz yer, ok olan az bitirir."1 Hekim Sena, bu sz alp iire dkerek yle demitir: "Bu dnya bir murdar gibidir, Binlerce akbaba konar stne. Bu ona vurur pene, O buna vurur gaga. Sonunda hepsi de brakr gider, Hepsinden geriye kalr bu murdar. Ey Sena lm sesi geldi, O cihanda kendine bir yer tut. Sakn sakn seni kendine benzetmesin, Bir avu eytan grm hrsz." Hz. Ali (a.s) yle buyuruyor: "Allah'a andolsun ki, sizin bu dnyanz benim gzmde czaml birinin elinde duran etsiz domuz kemiinden daha deersizdir."2

1- Nehc'l-Bela, 31. Mektup; Sefinet'ul-Bihar, c.1, s.467 2- Nehc'l-Bela, Ksa szler: 228. Sz 139

Bu, dnyay aalamann son derecesidir. Zira her eyin kemii deersizdir, bu kemik; domuzun, zellikle de czaml birinin elinde olursa... 4- Bir mr Allah'n nimetlerinden istifade eden, ama imtihan annda nimetlerine kfredip hakiki nimet sahibinden yz eviren ve Allah'tan bakasna koan kimseler iin vereceimiz bu rnei eyh Beha "Kekl"nde zikretmi ve iire dkmtr, biz sadece iiri nakletmekle yetiniyoruz: "Abidin biri Lbnan dalarna yerleti, Ashab- Kehf gibi maaray ev edindi. Kalbini haktan bakasndan ykad, zzet hazinesini uzlette buldu. Gndzleri orula geirirdi, Akam yemeine bir ekmek gelirdi. Yarsn akam, yarsn sahur, Kanaatten kalbinde vard, yz sevin. Bylece yaayp gidiyordu, Dadan asla le inmiyordu, Tesadfen bir gece gelmedi ekmek. O zahit alktan inledi durdu, Akam ve yats namazn kld. Kalbi vesvese iinde akam dnd. O kadar strap vard ki onda, Ne ibadet etti abid, ne de uyudu. Sabah olunca abid, Rzk iin dalardan indi aa. O dan yaknnda bir ky vard, Kyn ehli hep kfir ve sahtekr. Abid gelip bir kfirin kapsnda durdu, Kfir ona bir iki arpa ekmei verdi. Abid ekmei ald ve teekkr etti, Yiyecek bulduundan rahat etti. Yeniden yerine dnmek istedi,

140

Arpa ekmeiyle iftar etmek istedi. Kfirin uyuz bir kpei grd onu, Alktan bir deri bir kemik kalmt. Yannda pergelle bir izgi izsen, Onu ekmek grr lrd sevinten. Yannda "haber" diye bir laf etsen, "Hubz" (ekmek) sanr dnerdi deliye. Kpek, abidin arkasndan koku ald, Ardndan gitti, elbisesinden tuttu. O, iki ekmekten birini ona verdi, Yola dt, ondan kurtulmak iin. Kpek yedi ekmei dt peine, Ta yeniden eziyet etmek istedi. Abid o ekmei de verdi ona, Azabndan kurtulsun diye. Kpek, kfirin o ekmeini de yedi, Yeniden dt peine. Glge gibi peinden kotu, Hrlayarak elbisesini yrtt. Abid dedi bunlar grnce, Ben senin gibi haysz kpek grmedim. Sahibin iki ekmekten baka bir ey vermedi, kisini de sen yedin ey kt hayvan. Ardmdan gelmenin manas nedir? Elbisemi paraladn, sebebi nedir? Kpek, dile geldi ki ey kemal sahibi, Haysz ben deilim, gzne sr. Ben daha kkken, Bu yal kfirin elinde kaldm. Koyununa obanlk ettim, Evine bekilik ettim. Ltfundan bazen ekmek verir, Bazen bir avu kemik atar.
141

Bazen unutur bir ey vermez, Alktan kvranr dururum. Uzun bir sre geer aradan, Ne ekmekten haber gelir, ne de kemikten. Bazen de bu yal kfir, Ne kendine, ne de bana ekmek bulur. Derghnda bydm iin, Bakasnn derghna ynelmedim. Bu yal kfirin kapsnda iim, Bazen krederim, bazen sabr. Senin ki bir gece gelmedi ekmein, Sabr duvarn ykld. Rezzak'n kapsndan yz evirdin, Kfirin kapsna kotun. Dostun ekmeini braktn, Dmanyla bartn. Gel de buna insafnla hkmet, Ben mi hayszm, yoksa sen? Abid bu szden yere ykld, Gsne vurdu bayld. Ey Beha'nin nefsinin kpei ren, O kfirin kpeinden kanaat ren. Eer sabrdan bir kap almazsa yzne, Kfirlerin uyuz kpeinden daha aalksn."1 * * * Sa'd iraz de bu makamda ne gzel diyor: "Kinatn en ycesi zahirde insandr, en ala ise kpek, aklllarn da ittifak ettii gibi hakk bilen kpek, nankr insandan daha iyidir: Kpek asla unutmaz lokmay,
1- Kekl, eyh Beha, c.1, s.227 142

Bin defa onu talasan da. Bir mr aal okasan, En kk bir eyden sana savar. Burada kalpleri nurlu, gzleri aydn klan bir rivayeti de nakletmek istiyorum: Nakledildii zere mam Sadk'n (a.s) bir klesi vard, mam bineine binip camiye gittiinde o kle de onunla birlikte giderdi, mam inip camiye girince kle, o dnnceye kadar merkebe bakard. Bir kle kapda mamn merkebinin yannda beklerken Horasanl birka yolcu grd, onlardan biri yle dedi: "Ey kle, ne olur efendine syle de senin yerine ben onun klesi olaym. Tm malm sana veririm, benim ok da malm var, sen git o mallar al, ben burada kalaym." Kle, sormak iin mamn yanna vard ve yle dedi: "Fedan olaym, yllardr sana hizmet ettiimi biliyorsun; Allah bana bir hayr gnderirse, siz onu engeller misiniz?" mam (a.s) yle buyurdu: "Onu ben kendi yanmdan sana veririm, bakasndan izin vermem." Kle de Horasanl adamn hikyesini ona anlatt. mam (a.s) yle buyurdu: "Eer bize hizmette isteksiz olmu isen ve o ahs bize hizmet etmek istiyorsa, onu kabul eder ve seni gndeririz." Kle dnp gitmek isteyince, mam (a.s) onu arp yle buyurdu: "Uzun yllardr hizmet ettiin iin sana bir nasihat etmek istiyorum, o zaman istediini yapabilirsin. O nasihat udur: Kyamet gn Hz. Peygamber Allah'n nuruna sarlr, Hz. Ali Peygamber'e, dier mamlar Hz. Ali'ye, iler de bize sarlr. Bylece bizim girdiimiz yere girerler." Kle bunu duyunca yle dedi: "Ben size hizmet edeceim, yannzda kalacam ve ahireti dnyaya tercih ediyorum." Daha sonra Horasanlnn yanna gitti, Horasanl ona

143

yle dedi: "Ey kle, farkl bir yzle dndn. Giderken byle deildin, ne oldu?" Kle ona mamn szlerini nakletti ve onu mamn yanna gtrd. mam (a.s) onun dostluunu kabul etti ve kleye de bin dinar vermelerini emretti. Ben de Hazrete yle arz ediyorum: "Ey efendim! Ben de kendimi tandmdan beri kapndan ayrlmadm, etim ve derim senin nimetlerinle geliti, mrmn sonunda elimden tutman, kapndan kovmaman mit ediyorum. Ben zillet ve ihtiya iinde yle yalvaryorum: Sizin inayet ve korumanzdan nasl uzaklarm? Size olan ilgim eref kaynamdr. Ey mam, bakasnn kapsna gidecek olursam, artk yaamayaym." 5- Cehaletin aal, ilim ve sanata tevik babnda da bir rnek nakletmek istiyorum: Ebu'l-Kasm Ragp sfahan, Zeria adl kitabnda yle naklediyor: Hekim ve bilgin bir adam, gzel evi ve padiahlara yakr hallar olan birinin yanna vard. Ev sahibi, cahil biriydi; ilim ve faziletten yoksundu. Hekim bunu anlaynca, adamn yzne tkrd, adam kzarak yle dedi: "Ey hekim! Yaptn bu cehalet nedir?" Hekim yle dedi: "Bu cehalet deil, hikmettir. Tkr en dk yere tkrrler, ben senin evinde senden daha dk yer grmedim, dolaysyla yzne tkrdm." Bilgin adam ona cehaletin aaln anlatmak istemiti; cehalet irkinlii gzel eve sahip olmak ve pahal elbiseler giymekle gizletilemez. Elbette ilmin fazileti, amelle birlikte olduu takdirdedir, bu ikisi birlikte olursa fazilet saylr. Ne de gzel demiler: "Ezel gklerine ykselmek iin, lim ve amelden iyi merdiven yoktur. lim Allah'n kapsna gtrr, Mlk mal ve makama deil. lmi olmayan sapktr,
144

Eli ahiretten uzaktr. limsiz amel, orak yere ekmektir, Amelsiz ilim, canl mezara gmlmektir. Allah'n hccetidir boyunlara, lim okumak ve amel etmek. Bildiinle hemen amel et, Amelden sonra ilim ren. Amelde ilme yetimezsen, stn lim olursun, baka bir ey deil. lim ple inmez, Ezeli, yaratkla uyumaz. Bu kandrc beyhudelerden, Gzler aarr ve szler devadr. Bil ki en iyi ilim, Hibir ey bilmediini bilmektir." Hz. sa (a.s) yle buyuruyor: "nsanlarn en kts, ilmi malum; ameli ise mehul olan kiidir." Hekim Sena ne gzel buyurmu: "Heva ve hevesini tanr edinmisin, Tanrlarnla Tanry incitmisin. Yolu brakmsn, sapkn oluun bundan, zzeti unutmusun, zilletin bundan. lim seni senden almazsa, Cehalet o ilimden yz kat daha iyidir. eytandr, lim deil o, Dediini duyduun, yaptn duymadn. lem gafildir ve sen gafil, Uyuyan uyuyan uyandrr m? Nasl melei davet edersin, Kpei kapdan, maskeyi yzden drmedike. Ba-bahe, kz-eek olan yer kydr Yanlma, bunlar olan yer deildir gnl... " * * *
145

Bu kitab insanlarn en hayrls olan Peygamber efendimizin (s.a.a) torunu mam Hasan Mcteba'nn (a.s) doum gn, H. 1347 ylnn ramazan aynn on beinde bitirdim. Kitap bu mbarek ayda bittii iin iki dua ile bitirmek daha uygun olacaktr: 1- eyh Mfid, Mknia adl eserinde makam yce ve gvenilir ravi Ali b. Mehziyar araclyla mam Ce-vad'dan (a.s) ramazan aynn btn gece ve gndzlerinde srekli u duann okunmasnn mstehap olduunu rivayet eder: "Ya zellez kane gable kull-i ey', sum-me halega kule ey', summe yebga ve yefna kullu ey'. Ya zellez leyse kemis-lihi ey'un ve ya zellez leyse fi's-sema-vat'il-ula vela fi'lerazne's-sufla vela fev-gahunne vela tehtehunne vela beyne-hunne ilhun yu'bedu ayruh. Leke'l-hamdu hamden la yegva ala ihsihi illa ente, fesalli ala Muhammedin ve l-i Muhammedin salaten la yegva ala ihsiha illa ent."1 2- eyh Kuleyn ve bakalarnn naklettiine gre mam Cafer Sadk (a.s), gaybet ve ilerin imtihan edildii dnemde okunmas iin u duay Zrare'ye retti: "Allahumme arrifn nefsek. Feinneke in lem tuarrifn nefseke lem a'rif nebiy-yek. Allahumme arrifn Reslek. Fein-neke in lem tuarrifn Resleke lem a'rif huccetek.

1- [Anlam: Ey her eyden nce olan, sonra her eyi yaratan, sonra kendisi baki kalan ve O'nun dndaki her ey fani olan! Ey benzeri olmayan! Ey yce gklerde veya dk yerlerde, ne onlarn stnde, ne altnda, ne de ortasnda; kendisinden bakasna ibadet edilmeyen! Senden baka kimsenin saymaya g yetiremeyecei vg sana lyktr. Muhammed ve Ehlibeyt'ine senden baka kimsenin saymaya g yetiremeyecei salt-u selm gnder.] 146

Allahumme arrifn huccetek. Feinneke in lem tuarrifn hucceteke za-leltu an din."1

Bil ki: limlerin yazdna gre Hz. Mehdi'nin (a.s) gaybet dneminde inananlarn grevlerinden biri de, Hz. Mehdi iin dua etmek ve sadaka vermektir. Allah' vp Peygamber'e ve Ehlibeyt'ine salvat getirdikten sonra srekli okunmas tavsiye edilen dualardan biri de udur: "Allahumme kun li-veliyyik'el-Huccet-ibn'ilHasan, salvatuke aleyhi ve ala abaih, fi hazih'is-saeti ve f kulli sae, ve-liyyen ve hafizen ve gaiden ve nasiren ve dellen ve eyna, hetta tuskinehu arze-ke tev'a ve tumettiehu fha tavla."2
Bu kitab Allah'n niz kulu Abbas Kumm 1347 (h.k.) ylnda ilh feyizler dergh olan mam Rza'nn (a.s) mbarek hareminde bitirdi. Hamd bata da, sonda da Allah'a mahsustur. Salt-u selm Muhammed'e ve Ehlibeyti'ne olsun.

1- [Anlam: Allah'm, bana nefsini tant; bana nefsini tantmazsan Peygamberini tanyamam. Allah'm, bana resuln tant; resuln bana tantmazsan, hccetini tanyamam. Allah'm bana hccetini tant; bana hccetini tantmazsan, dinimden saparm.] 2- [Anlam: Allah'm! Bu saatte ve btn saatlerde (imdi ve her zaman iin) Velin, Hccetin bn'l-Hasan'a -salt ve rahmetin onun ve babalarnn zerine olsun- veli, koruyucu, nc, yardmc, klavuz ve gzc ol; bylece onu itaat edildii hlde yeryznde sakin (hkim) kl ve uzun bir mddet onu orada faydalandr.] 147

148