Professional Documents
Culture Documents
Statik Ve Dinamik Bölüm 01 Giriş
Statik Ve Dinamik Bölüm 01 Giriş
ERK
Mekanik nedir? Temel Kavramlar Temel lkeler Birim Sistemleri Problem zm Yntemi Nmerik Doruluk
Mekanik Nedir?
Mekanik Kuvvetlerin etkisi altnda cisimlerin denge ve hareket artlarn anlatan ve inceleyen bilim olarak tanmlanabilir
Mekanik Nedir?
Mekanik 3 ksma ayrlr 1-Rijit cisimler mekanii -Statik -Dinamik 2-ekil deitiren cisimler mekanii 3-Akkanlar mekanii
Gerekte inaat sistemleri ve makineler hibir zaman salt rijit deildirler Bunlar kendilerine etkiyen ykler altnda ekil deitirirler ekil deiiklikleri kktr ve gz nne alnan sistemin denge veya hareket durumuna nemli etkide bulunmazlar
Ancak sistemin gmesi sz konusu olunca ekil deitirmeler nem kazanr ekil deitiren cisimler mekaniin bir dal olan MUKAVEMET kapsamnda incelenir
3- Akkanlar Mekanii
Sktrlamayan Akkanlar ve Skabilen Akkanlar olmak zere ikiye ayrlr Sktrlamayan akkanlar blmnn nemli dallar hidroloji ve hidrojeoloji dir Bu bilim dallar svlara ait problemlerle urar
Mekaniin Amac
Mekanik, fizik ve matematiin prensiplerini kullanr Ampirik yntemleri kullanmaz Uygulamal bir bilim daldr
Mekaniin Amac
Fiziksel olaylar aklamak ve tahmin ederek Mhendislik uygulamalarna temel tekil etmektir
TEMEL KAVRAMLAR
1. 2. 3. 4. Uzay Zaman Ktle Kuvvet
1- Uzay Kavram Bir P noktasnn yeri kavram ile yakndan ilgilidir. P nin yeri, bir karlatrma noktas veya balangtan itibaren verilen dorultuda llen uzunluk ile tanmlanr. Bu uzunluklara P nin koordinatlar ad verilir.
1- Uzay Kavram
Pz
0
Px
P Py
2- Zaman Kavram Bir olay tanmlamak iin uzaydaki yeri belirtmek yeterli deildir. Olayn zaman da verilmelidir.
Pz
0
Px
P Py
3- Ktle Kavram Bu kavram, cisimleri belirli temel mekanik deneyler ynnden karakterize etmek ve karlatrmakta kullanlr. rnein, ktlesi ayn olan iki cisme dnya tarafndan ayn tarzda ekim uygulanr. Ayrca byle iki cisim telenme eklindeki bir harekette, hareketin deiimine ayn direnci gsterir.
Pz
0
Px
P Py
4- Kuvvet Kavram Kuvvet bir cismin dieri zerine etkisini gsterir. Ya gerek dokunma sonucunda veya ekim kuvveti, magnetik kuvvetlerde olduu gibi uzaktan uygulanabilir. Bir kuvvet uygulama noktas, iddeti, dorultu ve yn ile karakterize edilir.
z
Pz
0
Px
P Py
+y
-x+y dzlemi
+x+y dzlemi
90o -x
-x-y dzlemi
+x-y dzlemi
+x
-y
+y
-x+y dzlemi
+x+y dzlemi
-x
-x-y dzlemi
+x-y dzlemi
+x
-y
+y
-z
-x
+x
+z
-y
+y
+xy dzlemi
-z
-x
+x
+z -y
+y
-z
-x
+x
+z -y
+y
+x
+z
P (Px,Py,Pz)
Px
+y
Pz
+x
Py
+z
Birimler Sistemi
Uzunluk, zaman, ktle ve kuvvet temel kavramlar birimlerle ifade edilir Bu drt birim birbirinden bamsz deildir Bu birimlerden uzunluk, zaman ve ktle geliigzel tanmlanabilir Kuvvet birimi Newtonun ikinci kanuna uygun olarak tanmlanr
F = m.a
Birimler Sistemi
Eitlikler kullanlarak elde edilen nmerik deerler SI birim sisteminde arpanlar ve alt arpanlar kullanlarak aklda kalc olan birim deerine dntrlmelidir
ktle
kuvvet
gram (gr)
kg.m/sn2
kilogram (kg)
Newton (N)
ton (t)
kilonewton (kN)
ktle
kuvvet
pound (lb)
lb.sn2/ft
slug (slug)
SI nekleri
arpm faktr 1 000 000 000 000 = 1 000 000 000 = 1 000 000 = 1 000 = 100 = 10 = 0.1 = 0.01 = 0.001 = 0.000 001 = 0.000 000 001 = 0.000 000 000 001 = 1012 109 106 103 102 101 10-1 10-2 10-3 10-6 10-9 10-12 10-15 10-18 = = = = = = = = = = = = = =
nek tera giga mega kilo hecto deka deci centi milli micro nano pico femto atto = = = = = = = = = = = = = =
sembol T G M k h da d c m
m
n p f a
0.000 000 000 000 001 = 0.000 000 000 000 000 001 =
ivme
a asal ivme asal hz alan younluk enerji kuvvet frekans itki (impulse)
= metre/saniye kare
= = = = = = = radyan radyan/saniye metrekare joule Newton hertz Newton-saniye
=
= = = = = = =
rad J N Hz
=
= = = = = = = = =
m/sn2
rad/sn2 rad/sn m2 kg/m3 N.m kg.m/sn2 s-1 kg.m/sn
= kilogram/metrekp =
uzunluk
ktle
=
=
metre
kilogram Newton-metre
=
= =
m
kg
=
= =
temel birim
temel birim N.m
kuvvetin momenti =
g
basn gerilme zaman hz
=
= = = =
watt
Pascal Pascal saniye metre/saniye metrekp litre Joule saniye
=
= = = = = = = =
W
Pa Pa sn lt J T
=
= = = = = = = =
J/sn
N/m2 N/m2 temel birim m/sn m3 10-3.m3 N.m sn
KUVVET = F
F = m.a
ktle
ivme F = kuvvet
a = ivme
a = 1 m/sn2
m = 1 kg
F = ?
a = 1 m/sn2
m = 1 kg
F = 1 N
AIRLIK = W
W = m.g
ktle
yerekimi ivmesi
g = yerekimi ivmesi
ktle = m = kg
W = kuvvet = arlk
m = 1 kg g = 9.81 m/sn2
W = ?
m = 1 kg g = 9.81 m/sn2
W = 9.81 N
ki Kuvvetin Bilekesi Bir A maddesel noktas gz nne alnrsa; Bir kuvvet, 1) uygulama noktas 2) byklk 3) dorultusu 4) yn ile tanmlanr Bir kuvvetin dorultusu tesir izgisi ile tanmlanr. Tesir izgisi, zerinde kuvvetin etkidii sonsuz dorudur. Tesir izgisi, sabit bir eksenle yapt a ile belirtilir.
30o
uygulama noktas
ki Kuvvetin Bilekesi Kuvvetin kendisi bir doru zerinde bulunan bir doru paras ile gsterilir Uygun bir lek kullanlarak bu doru parasnn boyu kuvvetin bykl gsterecek ekilde seilir Kuvvetin yn bir okla gsterilir
30o
uygulama noktas
ki Kuvvetin Bilekesi Byklkleri ve tesir izgileri ayn, fakat ynleri farkl olan iki kuvvet maddesel noktaya zt etkide bulunurlar
30o
uygulama noktas
30o
uygulama noktas
ki Kuvvetin Bilekesi
Bir noktaya etki eden P ve Q gibi iki kuvvetin yerine R gibi tek bir kuvvet konulabilir
P R
ki Kuvvetin Bilekesi
Bir noktaya etki eden P ve Q gibi iki kuvvetin yerine R gibi tek bir kuvvet konulabilir
Bu iki kuvvetin toplamna PARALELKENAR KANUNU denilir. Bu kanun deneysel kantlara dayanmaktadr. Matematiksel yolla ispat veya karlmas mmkn deildir.
Vektrler
Vektrler bykl, dorultusu ve yn bulunan, paralelkenar kanununa gre toplanan deikenlerdir. Kuvvetler, deplasmanlar, hzlar, ivmeler ve momentumlar byklkleri, dorultusu ve yn bulunan fiziksel byklklerdir ve paralelkenar kanununa gre toplanrlar.
P P+Q
Vektrler Ayn bykle ve ayn yne sahip olan 2 vektr, ayn uygulama noktasna sahip olmasalar bile eit vektrlerdir Eer vektrlerden biri zt ynde olursa dier vektre asl vektrn (-) denir
Vektrler
P+(-P)=0
-P
P+Q P R
Paralelekenar Kanununda A noktasna etki eden P ve Q kuvvet vektrlerinden paralelkenarn kenarlar oluturulur. Kegen P+Q vektrn yani bileke vektr R yi verecektir.
P+Q = Q+P
Q P
Paralelekenar da Q nun karsndaki kenar byklk ve dorultuca Q ya eit olduundan paralelkenarn sadece bir yars izilebilir. Bylece iki vektrn bilekesi, P ve Q yu birbiri arkasna sraladktan sonra P nin ucunu Q nun balangcna birletirilerek bulunabilir.
P+Q = Q+P
P
ki vektrn bilekesi ayrca Q ve P yi birbiri arkasna sraladktan sonra Q nun ucuna P nin balangc eklenerek de bulunabilir.
B
P
C
Kosins Teoremi
R2 P2 Q2 - 2PQcosB
R P Q
Sins Teoremi
P-Q = P+(-Q)
P
-Q
P Q -Q
Bir vektrn karma ilemi, kart negatif vektrn toplam olarak tanmlanr. Buna gre, P ile Q vektrlerinin farkn gsteren P-Q vektr, P ye Q y ekleyerek elde edilir.
P+Q+S = ?
P
Q A
S
gen kural nce P ve Q vektrlerinin toplam olan P+Q y elde etmek iin uygulanr. Daha sonra gen kural elde edilen P+Q vektr ve S iin tekrar uygulanarak P+Q+S bulunur.
P, Q ve S vektrlerinin toplamnda P+Q vektr atlanarak, vektrleri birbiri ucuna eklemek ve ilk vektrn balangcn son vektrn ucuna birletirmek suretiyle dorudan doruya P+Q+S toplam vektr (bileke vektr R) elde edilebilir
S
Q+S
gen kural nce Q ve S vektrlerinin toplam olan Q+S i elde etmek iin uygulanr. Daha sonra gen kural elde edilen Q+S vektr ve P iin tekrar uygulanarak P+Q+S bulunur.
P+Q+S = S+Q+P
Q
S P
P
A Q S
P, Q ve S vektrlerinin toplamnda P+Q+S toplam vektr ile S+Q+P vektrleri birbirine eittir. Alternatif kombinasyonlarda ayn sonu elde edilecektir.
A Q S
P, Q ve S vektrlerinin toplamnda P+Q+S toplam vektr ile S+Q+P vektrleri birbirine eittir. Alternatif kombinasyonlarda ayn sonu elde edilecektir.
1.5P P
-2P
arpm vektr, k pozitifse P ile ayn ynde, k negatifse P ile zt ynde olan ve bykl P ile k nn mutlak deerine eit olan vektrdr.
P Q S R
A
Q
okgen kuraln kullanmak paralelkenar kanununun ok sayda uygulanmas ile edeer olduu iin elde edilen R vektr bir noktada kesien kuvvetlerin bilekesini, yani A ya etkisi, verilen kuvvetlerle ayn olan bir tek kuvveti gsterir. P, Q ve S vektrlerinin birbirine eklenmesinde srann nemi yoktur.
F A P
Q F P F A
A P
Bir maddesel noktaya (A) etkiyen bir tek F kuvveti yerine hep birlikte ayn etkiyi yapacak iki veya daha ok sayda kuvvet koymak mmkndr. Bu kuvvetlere ilk F kuvvetinin bileenleri denir ve F in yerine bu kuvvetleri koyma ilemine de F kuvvetini bileenlere ayrmak denir.
F A P
Q F P F A
A P
Her F kuvveti iin sonsuz sayda bileen takm bulunur. Pratik uygulamalar ynnden P ve Q gibi iki bileenden oluan takm en nemlisidir. Fakat bu halde bile F kuvvetini bileenlere ayrmak iin snrsz sayda olanak vardr.
P F
kinci bileen olan Q gen kuraln uygulayarak ve P nin ucunu F in ucuna birletirmek suretiyle elde edilir. Q nun bykl, dorultusu ve yn grafik veya analitik yoldan bulunur. Q bulunduktan sonra, hem P, hem Q nun uygulama noktas A olarak alnacaktr.
Q F
A P
Bileenlerin iddet ve dorultusu paralelkenar kanunu uygulanarak bulunur; bunun iin F nin balang noktasndan, verilen tesir izgilerine paraleller izilir. Bu ilem P ve Q bileenlerini tam olarak tanmlar ve grafik yoldan veya sins teoremini uygulayarak bileenler hesaplanr.
RNEK 1
Bir A ivisine P ve Q gibi iki kuvvet etki etmektedir. Buna gre;
a) Paralelkenar yntemine gre A noktasna etki eden bileke kuvvet R yi tanmlaynz b) gen kuralna gre A noktasna etki eden bileke kuvvet R yi tanmlaynz c) Trigonometrik bantlar kullanarak A noktasna etki eden bileke kuvvet R yi tanmlaynz
25o
Q= 60 N
P= 40 N
20o
10 N = 1.0 cm
P = 40 N = 4.0 cm Q = 60 N = 6.0 cm
25o
a P
R = 9.8 cm = 98 N
20o
P = 40 N = 4.0 cm
Q = 60 N = 6.0 cm
45o
20o
P a
C
Q= 60 N
Kosins Teoremi
180o-25o=155o
25o
R2 P2 Q2 - 2PQcosB
20o
P= 40 N
R 97.73 N R 97.73 N
C
Q= 60 N
Sins Teoremi
180o-25o=155o
25o
a 20o B P= 40 N
sin A sin B Q R
A 15.04o 35.04o
RNEK 2
5000 N
Bir mavna iki rmorkr tarafndan ekilde grlen (1) ve (2) nolu halatlar aracl ile ekilmektedir. Eer rmorkrlarn mavna ekseni boyunca uyguladklar bileke kuvvet 5000 N ise aadaki sorular cevaplaynz; a) Eer a as 45o ise halatlardaki kuvvetleri hesaplaynz. b) (2) nolu halatdaki ekme kuvvetinin minimum olabilmesi iin a as hangi deerde olmaldr?
a) Grafiksel yntem : Paralelkenar Kural cetvel ile llecek 1.0 cm = 500 N R = 5000 N = 10.0 cm F1 F1 = 7.4 cm = 3700 N F2 = 5.2 cm = 2600 N
30o 45o
45o 30o
F2
nce bileke kuvvet (R=5000N) 10 cm olarak mavra ekseni boyunca hareket ynnde izilir. Daha sonra mavradan itibaren (A noktas) 30o a aksi saat ynnde alnarak uzun bir tesir izgisi izilir. Ayn noktadan saat ynnde 45o a alnarak uzun bir tesir izgisi daha izilir. A eitliinden hareketle bileke vektr ucundan itibaren dier tesir izgileri de izilerek paralelkenar oluturulur. Tesir izgilerinin kesiimleri F1 ve F2 halat kuvvetlerini verecektir.
Sins Teoremi
F sin 45o 1
F 3660 N 1
A
45o
5000 N
30o
F2
105o
F1
F sin 30o 2
F 2590 N 2
nce bileke kuvvet (5000 N) A noktasndan itibaren yatay ynde izilir. Daha sonra alar gz nne alnarak gen Kural kapsamnda srasyla F2 ve F1 izilir (lek kullanlmayacak). Sins teoremi uygulanarak F1 ve F2 bileenleri (halat kuvvetleri) hesaplanr.
4 5 2 3 1 A
5000 N
30o
F1
1 2 5 4 3
nce bileke kuvvet (5000 N) A noktasndan itibaren yatay ynde izilir. Daha sonra alar gz nne alnarak gen Kural kapsamnda alternatif F2 lerin tesir izgileri F1 in tesir izgisini kesecek ekilde izilirler (lek kullanlmayarak farkl a deerlerinde). Sins teoremi uygulanarak alternatif F2 bileenleri (halat kuvvetleri) hesaplanr.
a = 30o
F F 5000N 1 2 o o sin 30 sin 30 sin 120o
1 A
F2
30o 120o
5000 N
30o
F1
F 2887 N 2
a = 45o
F F 5000N 1 2 o o sin 45 sin 30 sin 105o
A
45o
2
5000 N
30o
F2
105o
F1
F 2889 N 2
a = 60o
F F 5000 N 1 2 o o sin 60 sin 30 sin 90o
A
60o
3
5000 N
30o
F2
90o
F1
F 2500 N 2
a = 75o
F F 5000 N 1 2 o o sin 75 sin 30 sin 75o
A
75o
4
5000 N
30o
F2
75o
F1
F 2889 N 2
a = 100o
F F 5000N 1 2 o o sin 100 sin 30 sin 50o
5000 N
100o 30o
5
A
F2
F1
F 2887 N 2
50o
4 5 2 3 1 A
60o
1-1 F 2887 N 2
5000 N
30o
90o
1 2
4-4 F 2889 N 2
F2
5-5 F 2887 N 2
Minimum F2, a=60o olduu zaman tesir izgisi F1 in tesir izgisini 90o a ile kestii zaman olacaktr.
Daha nce
paralelkenar izilerek
Fy
q O
Fx x
F1 = Fx F2 = Fy
Fy
q O
Fx
Byklk = 1 birim
j
Fy=Fy j F
F Fx Fy F Fx i Fy j
Fx F cos
Fy F sin
q
i
Fx=Fx i
F Fx2 Fy2
tan
Fy Fx
RNEK 3
y
F2= 80 N
20o
F1= 150 N
30o 15o
x F4= 100 N
F3= 110 N
ekilde verilen iviye drt farkl kuvvet etki etmektedir. Bileke kuvveti skaler (F) ve vektrel (F) olarak ayr ayr tanmlaynz.
F2= 80 N
20o
F1= 150 N
30o 15o
x F4= 100 N
F3= 110 N
F1y= F1.sin30o
F1= 150 N
30o
F1x= F1.cos30o
F1x= F1.cos30o =150 N sin60o= +129.9 N F1y= F1.sin30o= 150 N.cos60o= +75.0 N
y F2y= F2.cos20o
20o
F2= 80 N
-x
A
F2x= -(F2.sin20o)
A
F4y= -(F4.sin15o)
F4x= F4.cos15o
15o
x F4= 100 N
Kuvvet
F1 F2 F3 F4
Byklk (N)
150 80 110 100
F Fx Fy
vektrel tanm
F Fx2 Fy2
skaler deeri
F (199.1)2 (14.3)2
F 199.6 N
4.1o
Fy
Fy
F Fx
F4= 400 N
R F 0
F
30o
A
30o
F1= 300 N
F2= 173.2 N
F3= 200 N
Bir maddesel noktaya etki eden btn kuvvetlerin bilekesi sfrsa maddesel nokta (cisim) dengededir.
R F 0
A
F1= 300 N
F
F2= 173.2 N
F4= 400 N
F3= 200 N
Bir maddesel noktaya etki eden btn kuvvetlerin bilekesi sfrsa maddesel nokta (cisim) dengededir.
Durum Diyagram:
Problemin fiziksel koullarn gsteren izime denir.