BIBLID 03501426 (206) 40:3 p.

6370

REKONSTRUKCIJA POSTOJEEG PARNOG KOTLA U CILJU

Dr DRAGAN TUCAKOVI, dr TITOSLAV IVANOVI, dr MILAN PETROVI i GORAN STUPAR, dipl. in., Mainski fakultet, Kraljice Marije 16, 11120 Beograd 35

KORIENJA TOPLOTE IZDUVNIH GASOVA IZ GASNE TURBINE

RECONSTRUCTION OF THE EXISTING STEAM BOILER FOR THE PURPOSE OF USING THE HEAT OF EXHAUST GASES FROM GAS TURBINE
Within the energy system of Kikinda, there are three equal steam boilers made by Minel Kotlogradnja, provided for combustion of natural gas, fuel oil and process gases. With an aim to increase the energy plant capacity, one gas turbine of 14 MW will be installed. With regard to relatively high gas temperature and great quantity of the unused oxygen from the exhaust gas air, it was decided to split exhaust gas into two equal streams and import them into two existing steam boilers, each having production of 16,67 kg/s (60 t/h). In order to use the exhaust gas heat, as well as oxygen contained in the gas, it is necessary to replace the existing burners and to reconstruct heat exchangers in the steam boiler vertical convective gas canal. Besides, it is necessary to verify if the existing flue gases fan can comply with the new operating regime, during which a half of the turbine exhaust gas is imported into the steam boiler. KEy wORdS: gas turbine; exhaust gas; steam boiler

U okviru energetskog sistema u Kikindi, postoje tri istovetna parna kotla proizvedena u fabrici Minel Kotlogradnja, koji se koriste za sagorevanje prirodnog gasa, loulja i procesnih gasova. Sa ciljem da se povea kapacitet energetskog postrojenja, bie postavljena jedna gasna turbina od 14 MW. S obzirom na relativno visoke temperature gasa i velike koliine neiskorienog kiseonika iz izduvnih gasova, odlueno je da se izduvni gas podeli u dve jednake struje i da se one dovedu u dva postojea parna kotla, koji proizvode po 16,67 kg/s (60 t/h). Da bi se iskoristila toplota izduvnih gasova, kao i u njima sadran kiseonik, neophodno je zameniti postojee gorionike i rekonstruisati razmenjivae toplote u vertikalnom konvektivnom kanalu za gas u parnom kotlu. Pored toga, neophodno je proveriti da li je postojei ventilator za izduvne gasove u skladu sa novim radnim reimom, tokom koga se polovina izduvnih gasova iz turbine dovodi u parni kotao
KLjUNE REI: gasna turbina; izduvni gas; parni kotao

Uvod
U okviru energetike Metanolskosiretnog kompleksa (MSK) u Kikindi nalaze se, pored procesnog kotla i ostale pratee opreme, tri jednaka parna kotla proizvodnje MinelKotlo gradnje koji su predvieni za sagorevanje prirodnog gasa, mazuta i procesnih gasova. U cilju poveanja energetskog kapaciteta energane MSK, predviena je ugradnja jedne gasne turbine snage 14 MW. Radi iskorienja toplote vre

lih izduvnih gasova iz gasne turbine (temperature oko 500 o C) neophodno je izvriti rekonstrukciju dva postojea jed nodobona strmocevna parna kotla produkcije od po 16,67 kg/s (60 t/h). Predvieno je da se izduvni gasovi, koji imaju i veliku koli inu vazduha (koeficijent vika vazduha je 3,3), podele na dve jednake struje i da se uvedu u dva razmatrana parna kotla, uz mogunost dodatnog sagorevanja prirodnog gasa

63

3 2011

kgh

Slika 1. ema sprege gasne turbine i parnog kotla u cilju postizanja veih produkcija parnog kotla sa garanto vanom temperaturom pregrejane pare. Da bi se iskoristio kiseonik sadran u izduvnim gasovima, neophodno je zameniti postojee gorionike novim gorionici ma ija je konstrukcija prilagoena datim uslovima. ema sprege gasne turbine i parnog kotla pomou gorio nika, kroz koji se izduvni gasovi iz turbine uvode u loite kotla, dobijena je od firme SAACKE i prikazana je na sli ci 1 [1]. Ventilator za sve vazduh (sl. 1) koristi se u slu aju potrebe za veim produkcijama parnog kotla kada je koliina izduvnih gasova, odnosno kiseonika u njima, ne dovoljna.

Osim toga, neophodno je izvriti i rekonstrukcije grejnih po vrina u vertikalnom konvektivnom gasnom kanalu par nog kotla. Naime, zbog snienja maksimalne temperature u loitu izazvane meanjem izduvnih gasova iz turbine i produkata sagorevanja nastalih dopunskim sagorevanjem prirodnog gasa u gorionicima, toplota razmenjena u loitu parnog kotla je nedovoljna za potpuno isparavanje u ozra enom isparivau, pa je potrebno ugraditi dopunsku konvek tivnu isparivaku grejnu povrinu u vidu kosog isparivaa. Takoe je potrebno demontirati postojei zagreja vazduha i na njegovo mesto ugraditi dodatne pakete zagrejaa vode. S obzirom na predviene rekonstrukcije parnog kotla, kao i novi reim rada pri kome se u jedan kotao uvodi polovina izduvnih gasova turbine, potrebno je proveriti da li postoje i ventilator za dimne gasove moe da zadovolji novona stale uslove.

Tehniki opis parnog kotla

Dispozicija jednodobonog strmocevnog parnog kotla sa ugaonim cevima, maksimalne produkcije D = 16,67 kg/s, prikazana je na slici 2. Na prednjem zidu loita smetena su, jedan iznad drugog, dva gorionika (1) za kombinova no sagorevanje prirodnog gasa, mazuta i procesnih gasova proizvodnje SAACKE. Sagorevnjem goriva u loitu par nog kotla (2) oslobaa se toplota koja se razmenjuje pu tem grejnih povrina, smetenih u gasnom traktu kotla, u cilju dobijanja odgovaraju e produkcije pregre jane pare turbinskih parametara (tem peratura pregrejane pare ts = 455 oC i pri tisak pregrejane pare ps = 77 bar). Prvi gasni kanal pred stavlja loite (2) koje je gusto ekranisano cevima po zidovima, podu i plafonu. Sva ka trea cev zadnjeg zida loita (6), po sle grebena, prakti no pravi prvu cevnu reetku (8) od jednog reda cevi, dok su dru ge dve cevi smetene po podu meukanala (9), u kome se nalaze pregrejai pare, i pra ve drugu cevnu reet ku (10) od dva reda cevi u ahovskom po retku. Na vrhu kotla popre no je postavljen vo denoparni dobo (15) koji je ukljuen u prirodno cirkulaci ono kolo, a u njego vom vodenom delu smeten je povrinski hladnjak pare (16). Izmeu dve cevne re etke, u meukana lu (9), koji predstavlja drugi gasni kanal, po

Slika 2. Dispozicija parnog kotla sa ugaonim cevima; 1 kombinovani gorionik; 2 loite; 3 prednji ekranski zid loita; 4 plafon loita; 5 pod; 6 zadnji ekranski zid loita; 7 greben za nastrujavanje; 8 prva cevna reetka; 9 meukanal-drugi gasni kanal; 10 druga cevna reetka; 11 boni ekranski zidovi loita; 12 spusne cevi za prednji i zadnji ekranski zid; 13 spusne cevi bonih ekranskih zidova; 14 ugaone cevi; 15 kotlovski dobo; 16 povrinski hladnjak; 17 fina armatura doboa; 18 sekundarni pregreja pare; 19 primarni pregreja pare; 20 fina i gruba armatura kotla; 21 skretna komora; 22 vertikalni konvektivni gasni kanal; 23 trei paket zagrejaa vode; 24 drugi i prvi paket zagrejaa vode; 25 zagreja vazduha; 26 prestrujne cevi treeg paketa zagrejaa vode; 27 dimni kanal-dimnjaa; 28 glavni razdelnik pare; 29 laki ozid; 30 limena obloga; 31 ozid kanala naknadnih grejnih povrina; 32 galerije; 33 stepenice

kgh 3 2011

64

stavljeni su sekundarni (18) i primarni pregreja pare (19). Vertikalne cevi sekundarnog pregrejaa pare, izvedene kao dvostruke, u koridornom su poretku, dok su vertikalne cevi primarnog pregrejaa u ahovskom poretku. Izmeu pre grejaa, po toku pare, postavljen je povrinski meuhlad njak (16), kojim se regulie temperatura pregrejane pare na izlazu iz kotla. Para posle konanog pregrevanja u se kundarnom pregrejau odlazi u glavni razdelnik pare (28) i odatle u potronju. Posle druge cevne reetke dimni gasovi ulaze, prolaze i kroz skretnu komoru (21), u vertikalni konvektivni gasni kanal (22), koji predstavlja trei gasni kanal i struje nado le. U ovom gasnom kanalu nalaze se zagreja vode (23 i 24) izraen u tri paketa i cevni zagreja vazduha (25). Za greja vazduha je izgraen od horizontalnih cevi u ahov skom poretku, oko kojih struje gasovi zagrevajui vazduh, koji kroz zagreja prolazi u tri hoda. Zagrejan vazduh, po tiskivan ventilatorom za vazduh, dolazi kanalima do gori onika (1) u kojima se mea sa gorivom u cilju ostvarenja potpunog sagorevanja. Dimne gasove transportuje odgovarajui ventilator koji ih kroz dimnjak izbacuje u atmosferu.

(15) odgovarajiim spusnim i prestrujnim cevima. Iz do boa kotla kljuala voda spusnim cevima dospeva u donji napojni kolektor (35) kosog isparivaa (36) u kome za tim isparava. Cevima veeg prenika (37), koje su postavljene na za dnjem zidu skretne komore, meavina pare i vode dos peva u gornji sabirni kolektor (38), odakle se prestrujnim cevima dovodi do doboa kotla radi razdvajanja faza. Zagreja vode postojeeg kotla se rekonstruie dok se zagreja vazduha demontira i uklanja. Kod rekonstruisanog kotla potrebno je postaviti vei broj paketa zagrejaa vode (40) u vertikalni konvektivni gasni kanal (22). U tom smislu treba rekonstruisati elinu kon strukciju kotla u delu demontiranog zagrejaa vazduha i na to mesto postaviti tri poslednja paketa novog zagreja a. Svi otvori za ulaenje u vertikalni konvektivni gasni ka nal (22) ostaju u funkciji. Kanal za vazduh takoe treba rekonstruisati, od mesta gde kanal ulazi u kotlarnicu pa sve do gorionika, jer je me sto zagrejaa vazduha sada zauzeto cevima poveanog zagrejaa vode. U sluaju samostalnog rada novog kotla, potrebna je priblino ista koliina sveeg vazduha, pa je kanal za vazduh istog preseka kao pre rekonstrukcije. Prilikom rada gasne turbine, za sagorevanje prirodnog gasa delimino se koriste vreli izduvni gasovi obogae ni kiseonikom i hladan vazduh tako da postojei ventila tor za vazduh treba da obezbedi dodatnu koliinu hladnog vazduha koji bi se dovodio do novog gorionika.

Tehniki opis rekonstrukcije

Dispozicija rekonstruisanog parnog kotla u cilju korienja vrelih izduvnih gasova iz gasne turbine snage 14 MW pri kazana je na slici 3. Na prednjem zidu loita (2) koji treba prilagoditi novim gorionicima, smetena su, jedan iznad drugog, dva gorio nika (34) za sagore vanje prirodnog gasa uz prisustvo izduv nih gasova iz gasne turbine, kako bi se kiseonik iz ovih ga sova iskoristio za sa gorevanje prirodnog gasa u loitu par nog kotla i u kona nom bilansu smanjila masa gasova koja prolazi kroz kotao, a koja bi pomou po stojeeg ventilatora za dimne gasova i posredstvom dimnja ka bivala izbaena u atmosferu. Prvi gasni kanal koji predstavlja loite (2), horizontalni me ukanal (9) i skretnu komoru (21) ne treba rekonstruisati. Posle druge cevne reetke meavina di mnih i izduvnih ga sova ulazi, prolazei kroz skretnu komo ru, u vertikalni kon vektivni gasni kanal (22). Na poetku ovog ka nala postavljen je kosi konvektivni is pariva (36) povezan sa doboem kotla

Slika 3. Dispozicija rekonstruisanog parnog kotla; 2 loite; 9 meukanal-drugi gasni kanal; 15 kotlovski dobo; 21 skretna komora; 22 vertikalni konvektivni gasni kanal; 34 novi gasni gorionik; 35 donji kolektor konvektivnog isparivaa; 36 kosi konvektivni ispariva; 37 cevi isparivakog registra; 38 gornji kolektor konvektivnog isparivaa; 39 napojni kolektor; 40 elini glatkocevni zagreja vode; 41 gornji kolektor zagrejaa vode; 42 ozid kotla

65

3 2011

kgh

Tabela 1. Pojedine veliine vezane za nominalni reim rada gasne turbine snage 14 MW
Naziv Zapreminski protok vazduha na ulazu u kompresor Koliina vazduha na ulazu u kompresor Teorijska potrebna koliina vazduha za sagorevanje Koeficijent vika vazduha Temperatura Jedinica mere m3/s m /m m /m
o 3 3 3 3

Vrednost 38,101 31,672 9,534 3,32 485

rodnog gasa i njegove fizike toplote. Pored toga, potrebno je definisati maseni bilans vazduha za kotao, to jest, pret postaviti koeficijent vika vazduha na kraju loita, prirataj koeficijenta vika vazduha u loitu i du kotla, kao i od nos koliine vazduha koja iscuri u zagrejau i teorijske ko liine vazduha. Za rekonstruisani kotao pri radu sa vrelim izduvnim gaso vima i vazduhom najpre se odreuje koliina toplote une ta u kotao. Ona se sastoji od donje toplotne moi prirodnog gasa, njegove fizike toplote i koliine toplote unete vre lim izduvnim gasovima u loite. Za sagorevanje prirodnog gasa u ovim uslovima usvojen je za 0,1 vei odnos stvarne i teorijskie potrebne koliine vazduha od standardnog. Koe ficijent vika vazduha na kraju loita odreen je, u odnosu na produkciju kotla, kao ostatak neiskorienog kiseonika iz izduvnih gasova prema teorijski potrebnoj koliini vazduha sa sagorevanje. U tabeli 1 prikazane su koliina, koeficijent vika vazduha i temperatura izduvnih gasova za nominalni reim rada gasne turbine snage 14 MW. Toplotni bilans parnog kotla (tabela 2) izvren je za maksi malno optereenje od D = 1,0 za postojei i za rekonstruisa

Analiza rezultata prorauna

Toplotni bilans parnog kotla
Toplotni bilans parnog kotla se sprovodi u cilju odreiva nja njegovog stepena korisnosti, odnosno, potronje goriva [2]. Za postojei kotao se najpre odreuje koliina toplo te uneta u kotao, takozvana raspoloiva koliina toplote. U datom sluaju, ona se sastoji od donje toplotne moi pri

Tabela 2. Toplotni bilans parnog kotla

Izduvni gasovi iz gasne turbine Jedinica mere Redni broj bez Postojei kotao bez sa Rekonstruisan kotao Optereenje parnog kotla D 1,0 34065,0 1,15 1,15 20 31,91 34096,9 1,35 162 3133,2 0 7,69 0,50 0,85 90,96 16,667 60 455 77 3291,3 110 92 467,9 47057,1 1,517 1,517 1,0 34065,0 22153,7 3,32 1,25 1,16 20 31,91 30017,1 1,36 173 3376,4 0 9,53 0,5 0,85 89,12 16,667 60 455 77 3291,3 110 92 467,9 47057,1 1,158 0,601 1,759 0,5 34065,0 22153,7 3,32 1,25 1,88 20 31,91 27320,4 2,13 181 5296,8 0 16,43 0,50 1,70 81,37 8,333 30 455 77 3291,3 110 80,8 467,1 23535,5 0,458 0,601 1,059 sa Oznaka

Naziv

1,0 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 11. Donja toplotna mo prirodnog gasa Uneta koliina toplote izduvnim gasovima iz gasne turbine Koeficijent vika vazduha u izduvnim gasovima Odnos potrebne i teorijske koliine vazduha za sagorevanje goriva Koeficijent vika vazduha u loitu Temperatura goriva Fizika toplota goriva Raspoloiva koliina toplote ukupno Koeficijent vika vazduha na kraju kotla Entalpija izlaznih gasova ukupno Hd Qtur tur G l tG QG Qrr iz tiz Iiz q4 q2 q3 q5 k D D ts ps is tnv pnv inv Qpk BG BT B kJ/m3G kJ/m3T
o

34065,0 1,15 1,15 20 31,91 34096,9 1,35 145 2794,7 0 6,70 0,50 0,85 91,95 16,667 60 455 77 3291,3 110 92 467,9 47057,1 1,501 1,501

kJ/m3G kJ/m3U
o

10. Temperatura izlaznih gasova 12. Gubitak usled mehanike nepotpunosti sagorevanja 13. Gubitak u izlaznim gasovima 14. Gubitak usled hemijske nepotpunosti sagorevanja 15. Gubitak usled spoljanjeg hlaenja 16. Stepen korisnosti kotla 17. Produkcija svee pregrejane pare 18. Produkcija svee pregrejane pare 19. Temperatura svee pregrejane pare 20. Pritisak svee pregrejane pare 21. Entalpija svee pregrejane pare 22. Temperatura napojne vode 23. Pritisak napojne vode 24. Entalpija napojne vode 25. Koliina toplote iskoriena u parnom kotlu 26. Potronja prirodnog gasa koji se sagoreva u kotlu Potronja goriva u turbini svedena na polovinu izduvnih gasova koji 27. se dovode u kotao 28. Ukupna potronja goriva ukupno

kJ/m3U % % % % % kg/s t/h

o

bar kJ/kg
o

bar kJ/kg kW m3G/s m T/s m3U/s

3

kgh 3 2011

66

ni parni kotao. Rekonstruisani parni kotao moe da radi sa mostalno i sa izlaznim gaso vima iz gasne turbine, tako da je prikazan i toplotni bilans rekonstruisanog parnog kotla za maksimalno optereenje od D = 1,0 i za optereenje od D = 0,5 kada kotao radi tako to se jedna polovina izduvnih gasova iz turbine uvodi u gori onike jednog parnog kotla.

Tabela 3. Temperature dimnih gasova iza pojedinih grejnih povrina

Izduvni gasovi iz gasne turbine Jedinica mere bez Postojei kotao bez sa Rekonstruisan kotao Optereenje parnog kotla D 1,0 1122 1091 889 625 613 609 418 162 162 3898,7 1,0 1082 1056 879 636 624 620 430 173 173 4451,5 0,5 790 776 689 550 542 540 396 181 181 1779,2 sa Oznaka

Temperatura dimnih gasova

1,0 Na kraju loita Iza cevne reetke 1 Na izlazu iz sekundarnog pregrejaa pare Na izlazu iz primarnog pregrejaa pare Na izlazu iz cevne reetke 2 Na izlazu iz gasne zapremine Na izlazu iz konvektivnog isparivaa Na izlazu iz zagrejaa vode Na izlazu iz zagrejaa vazduha Na izlazu iz kotla Koliina toplote razmenjena u hladnjaku tl tcr1 tspp tppp tcr2 tgz tki tnv tzv tiz QH
o o o o o o o o o o

C C C C C C C C C C

1147 1114 902 630 618 614 249 145 145 4314,9

Termiki proraun parnog kotla

Na osnovu geometrijskih ka rakteristika postojeeg i re konstruisanog parnog kotla [1] i toplotnog bilansa pri kazanog u tabeli 2, izvreni su odgovarajui termiki pro rauni [2] i [3] postojeeg i rekonstruisanog kotla za ra zliita optereenja. U tabe li 3 prikazane su temperature dimnih gasova iza pojedinih grejnih povrina dobijene na osnovu termikog prorauna.

BILANS HLADNJAKA (maksimalni kapacitet hladnjaka je 4561 kW) kW

Na osnovu prorauna rekonstruisanog parnog kotla pri do voenju polovine vrelih izduvnih gasova iz gasne turbine, za optereenje od 50%, dobijena je temperatura izlaznih gasova od 181 oC i odgovarajui koeficijent vika vazdu ha 2,13, a stepen korisnosti je 81,37%. Za optereenje par nog kotla od 100% temperatura izlaznih gasova je 173 oC i koeficijent vika vazduha 1,36, a stepen korisnosti izno si 89,12%. Kao to se vidi, pri manjim optereenjima, koe ficijent vika vazduha kroz kotao raste s obzirom da se ne iskoriava sav kiseonik iz izduvnih gasova turbine, to bit no smanjuje stepen korisnosti kotla. Pri najveim opteree njima, sav kiseonik iz izduvnih gasova turbine je iskorien, pa je neophodno uvoditi sve vazduh pomou odgovaraju eg ventilatora u koliini od svega 5% od teorijski potreb ne koliine vazduha. Na osnovu termikog prorauna (tabela 3) za sve razma trane sluajeve kapacitet hlaenja povrinskog hladnjaka je manji od maksimalnog toplotnog kapaciteta hladnjaka pre grejane pare koji iznosi 4561 kW.

kotlu: postojee gorionike zameniti specijalnim gorionicima; na ulazu u vertikalni konvektivni kanal ugraditi kosi konvek tivni ispariva potrebne povrine i ukljuiti ga u kolo prirod ne cirkulacije kotla; demontirati postojei zagreja vazduha i zagreja vode i na njihova mesta postaviti novi zagreja vode znatno vee grejne povrine; izgraditi kanal za izduv ne gasove koji povezuje gasnu turbinu sa kotlovima br. 1 i 2 i spojiti ga sa novim gorionicima, tako da se jedna polovina ovih gasova uvodi u kotao br. 1 a druga polovina u kotao br. 2; rekonstruisati kanale za sve vazduh od ventilatora do novog gorionika za sluaj kada kotao radi samostalno. Proverom aerodinamike gasnog trakta utvreno je da po stojei ventilator moe da zadovolji reim rada pri kome se u jedan kotao uvodi polovina izduvnih gasova turbine sna ge 14 MW. Na osnovu predmera i predraua, investicija za rekonstruk ciju obadva parna kotla sa pripadajuim kanalom za iz duvne gasove iz gasne turbine snage 14 MW iznosila bi 1 215 000 evra [1]. S druge strane, ukoliko bi se kupovao nov kotao utilizator, njegova cena je 3 532 000 evra [1]. Da bi rekonstrukcija kotlova tehniki bila opravdana, s obzirom na daleko niu cenu, potrebno je svakako uraditi i procenu preostalog radnog veka razmatranih kotlova.

Aerodinamiki proraun gasnog trakta

Da bi se proverilo da li e postojei ventilator za dimne ga sove zadovoljiti nove uslove rada kotla, izvren je aerodina miki proraun gasnog trakta [4] razmatranog parnog kotla za nejnepovoljnije uslove, odnosno pri maksimalnom op tereenju kotla sa dovoenjem polovine izduvnih gasova iz gasne turbine. Proraunom je dobijen raunski kapaci tet dimnih gasova od 46,56 m3/s i korigovani raunski na por od 3145 Pa. Ove vrednosti nanete su u aerodinamiku karakteristiku ventilatora [1], pa se na osnovu poloaja do bijene radne take moe konstatovati da e postojei venti lator zadovoljiti pri radu kotla pod razmatranim uslovima, s tim to ugao zakretanja lopatica statorske regulacije treba da iznosi 20o. Pri tome e ventilator raditi sa neto po goranim stepenom korisnosti (oko 78% u odnosu na pro jektovani koji iznosi 79,5%).

Literatura
[1] Petrovi, M., T. ivanovi, D. Tucakovi i dr., 2006, Idejni projekat izgradnje gasne turbine za kombinovanu proizvodnju elektrine i toplotne energije u MSK Kikinda, Mainski fakultet, Beograd, knjiga 3 varijantno re enje. [2] Brki, Lj., T. ivanovi, D. Tucakovi, 2006, Termiki proraun parnih kotlova, Mainski fakultet, Beograd. [3] Brki, Lj., T. ivanovi, D. Tucakovi, 2007, Parni kotlovi, Mainski fakultet, Beograd. [4] Brki, Lj., T. ivanovi, D. Tucakovi, R. Gali, 2007, Aerodinamiki proraun parnih kotlova, Art inenjering, Beograd.

Zakljuak
Da bi u razmatranim kotlovima mogli da se koriste izduvni gasovi turbine, bilo bi potrebno izvriti sledee izmene na

kgh
67
3 2011

kgh