MZK ETM LE MZK PSKOLOJSNN LKS

Ar. Gr. Mustafa Kemal ZKUL-Akdeniz niversitesi Gzel Sanatlar Fakltesi

Mziin btn insanlar ilgilendirmesi ve etkilemesine ramen, insanda bu etkileri nasl uyandrd yeni yeni aydnlatlmaktadr. Mziin fizik ve matematikle ilgili boyutlarnn incelenmesi binyllar ncesine dayansa da, nasl olup da bizi duygulandrd, mzikal yetenein, performansn kkenleri gibi gndelik hayata dayal konularn aratrlmaya balanmas artc derecede ge olmutur. Bu konularda tarihi usta-rak ilikilerinin getirdii birtakm bilgiler varsa da bunlar bilimsel temelden yoksundurlar. Dier taraftan mzik psikolojisinin cevaplarn arad yetenek var mdr? ok almak gerekten baar getirir mi? ya da iyi bir performansn ne kadar eitmenin baarsdr? gibi sorularn cevaplar dorudan mzik eitimcilerini ilgilendirir. Buna karn lkemizde herhangi bir niversitenin mzik retmenlii lisans program aldnda grlecek olan dersler YKn zorunlu dersleri dnda tamamen mzik ve retim formasyonu dersleridir. Formasyon derslerinin iinde eitim psikolojsi ve psikolojiyle ilgili baka birtakm dersler olsa da, mzik psikolojisi dersinin olmay temel bir eksikliktir. Bu aratrmada bunun neden bir eksiklik olduunu ve bu konuda dnyada neler yapldn anlatmaya allacaktr. Mzik alannda yaplan bilimsel almalarn gemii ok gerilere uzanmaz. Graziano ve Johnson (2006), mzikle ilgili ilk bilimsel almalarn 19. yzyln ikinci yarsnda zellikle Almanya ve Avusturyada baladn belirtmilerdir. Yazarlara gre doal bilimler haricindeki alanlara bilimsel yntemin uygulanmas o dnemde zellikle Almanyada gelien yeni pozitivist gr sayesinde olabilmitir. Bylelikle fizikte ya da biyolojide olduu gibi mzik alannda da gzlem, deney, test, lme, aratrma ve inceleme almalar yaplmaya balanmtr. Mzikle ilgili yaplan ilk bilimsel almalarda mziin temel talarnn (ses, ritm, aralklar gibi) fizyolojik, psikolojik ve nrolojik etkilerine younlalmtr. Bu bilimadamlarnn ilki olan Hermann von Helmholtz 1860larda mziin fizyolojisi zerine almalar yapmtr. Mziin nrolojisi ve mzik-dil ilikisi ile ilgili ilk almalar August Knoblauch ile balamtr denilebilir. Knoblauch, 1888 ylnda aphasia (sonradan gelien bir eit dil bozukluu) ve amusia (eitli nrolojik nedenler sonucunda mzik retmenin ve alglamann glemesi ya da tamamen yok olmas eklinde grlen bir hastalk) hastalar zerinde yapt almalardan bir ematik model gelitirmitir. Bu model byk lde daha nce yaplan dil

modellerine benzese de, nroloji ile mzii birletiren ilk modeldir (Johnson ve Graziano, 2003, s. 102). Carl Stumpf ise mzik psikolojisi alannn kurucusu saylr. Hallama (2009) gre, psikolojinin mzik eitiminde byk rol oynamaya balamas, Carl Stumpfn gelitirdii mzikal yetenei len psikometrik testlerle balamtr. Bu testleri ilk bata mzik retmenleri rencilerini semekte kullanmlardr. Psikolojinin yntemlerinin gelimesi, yeni aratrma metotlar bulunmas ve teknolojinin de yardmyla mzik psikolojisi hzla geliti. Hargreaves, Marshall ve North (2003), mzik psikolojisinin 1980lere kadar gerek hayat mzik deneyimlerinde pek de ie yaramayan fizyometrik ve akustik almalarla uratn belirtir. 1980lerin ortalarndan itibaren mzik psikolojisi gerek hayata atlm ve sosyal, bilisel ve geliimsel mzik psikolojisi olarak yeni altdallara ayrlmtr. Bu altdallara ayrlma, mzik psikolojisinin dier bilimlerle olan snrl ibirliinden syrlp daha geni bir alana almasn salamtr. Nitekim Hodgesa (2003) gre mzik psikolojisi disiplinleraras bir alandr. Bu disiplinleraraslk mzik psikolojisinin psikoakustikle, psiko-biyolojiyle ve sosyal-psikoloji alanlaryla ortak ynlerinden doar. Gnmzde mzik psikolojisi genel olarak mzii alglamak, hatrlamak, yaratmak, anlamlandrmak, ifade etmek gibi konular ya, cinsiyet ve sosyal koullar gibi bireysel ve sosyal deikenlerle birlikte inceler. Aratrma yntemleri ise klasik gzlem, anket ve deneylerin yan sra tomografi, manyetik rezonans, doppler sonografisi gibi eitli beyin grntleme tekniklerinin analizini de kapsar. Elde edilen veriler mziin beyinde ilenirken hangi srelerden getiini anlamamza yardmc olur. Mziin beyinde nasl ilendii, alg alarken ya da dinlerken psikolojik, fizyolojik ve nrolojik hangi deiimlerin gerekletii mzik eitimi alanna nemli gndermelerde bulunur, zira mziin nasl alglandn bilirsek onu en iyi ekilde nasl reteceimizi de biliriz. Bununla beraber mzik psikolojisi ile mzik eitimi arasndaki snr da iyi izmek gerekir. rnein mzik psikolojisini ilgilendiren psiko-akustik almalar ou zaman mzik eitimine dorudan katk salamaz. Mzik psikolojisinin zellikle geliimsel, bilisel ve sosyal ynleri mzik eitimi ile ilgilidir. Geliimsel psikoloji ile mzik eitimi arasndaki balanty Hargreaves ve dierleri u ekilde aklyor:
Eitimciler ve ders mfredat, rencilerin farkl ya seviyelerindeki yeteneklerini aklayan teori ya da mziksel geliim metoduna dayanmaldr. Bu ise mziin geliimsel psikolojisinin ana konularndan biri olmakla birlikte mzik eitimine de ok ak imada bulunur (Hargreaves ve di.:2003, s.152).

3 rencinin hangi yata neleri yapabilecei geliimsel psikolojinin inceleme alandr.

ocuk geliimi zerine bata Piaget olmak zere birok aratrmac tarafndan aratrmalar yaplm ve bunlarn eitimbilimine katklar ok byk olmutur. Bununla beraber mziksel geliim konusundaki aratrmalar temel olarak Piagetnin genetik epistemoloji diyebileceimiz ynteminin mzie uygulanmas ile balamtr denilebilir. Serafinee gre Piagetnin yntemi mzik literatrnde drt ekilde ilenmitir. Bunlar Piagetnin yntemini mzie uygulayan teorik almalar, tutuculuk ilkesini temel alan deneysel almalar, Piagetnin tutuculuk ilkesi dndaki dier ynlerinin ele alnd deneysel almalar ve Piagetnin mzik eitiminde snf uygulamalar iin almasnn konu edildii almalardr (Serafine, 1980, s. 3). Bu almalar geliimsel mzik psikolojisinin temelini oluturmulardr. Bilisel mzik psikolojisi nroloji ile yakndan ilikilidir. Temel inceleme konusu mzii yaparken ya da renirken beyinde neler olduudur. Mziin alglanmas, hatrlanmas, dnlmesi ve problem zme gibi zihinsel konularda yaplan aratrmalar mzik eitimine de k tutmaktadr. Bunun yan sra ocuklar veya zihinsel engelliler gibi zihinleri farkl alan gruplarla yaplan almalar onlarn mzii alglaylarn aydnlatmakta ve onlara uygun mfredat oluturmaya frsat vermektedir. lkemizde mzik psikolojisi alannda yaplm ilk alma olan Edip Gnayn 1978 tarihli Fon Mziinin nsann almasna Etkisi balkl aratrmas da bilisel mzik psikolojisi aratrmalarna bir rnektir. Sosyal mzik psikoloji ise Hargreaves ve dierlerine (2003) gre bilisel mzik psikolojisine tepki olarak domutur. Bilisel mzik psikolojisi deneysel almalara dayand iin sosyal hayattaki mziksel deneyimleri aklayamayacan ve gerek hayatta geerli olmadn savunan yazarlar, son on ylda mzik psikolojisi aratrmaclarnn laboratuarlardan karak gerek hayat koullarndaki restaurantlar, barlar, alveri merkezleri ya da fabrikalar gibi alma alanlarnda aratrmalar yaptklarn belirtirler. Bunun yan sra okullarda toplu olarak yaplan mzik dersleri ve zellikle liselerde kurulan okul orkestralar da sosyal mzik psikolojisinin alanna girer. Gnmzde mzik eitimcilerinin ska kullandklar terimler olan tutum, zgven, zyeterlik, benlik saygs, performans kaygs ve baz ynleriyle gd de sosyal mzik psikolojisinin aratrma sahasndadr. Mzik psikolojisinin mzik eitimine gerekliliinin bir baka sebebi de, genel eitim psikolojisinin mzik dersinde karlalan sorunlar aklamada yetersiz kalmasdr. Bunun balca nedenlerinden biri, mziin dier derslerden farkl olarak uygulamaya dnk bir ders olmasdr. Bu yzden mzik retmenlii eitimine mzik psikolojisinin de katlmas gerekir. Gnmzde ou mzik eitimcisi, mzik eitimi srasnda karlat zorluklar ald eitim psikolojisinden

ok, kendi deneyimleri sonucu gelitirdii kendi yntemleriyle zer. Bu yntemlerin bilimsel doruluunun snanmas ise ancak mzik psikolojisinden elde edilen veriler yardmyla olur. Dier taraftan, mzik psikolojisinin de mzik eitimcisine ihtiyac vardr. Mzik eitimi, mzik psikolojisinin uygulama alandr denilebilir. Dolaysyla hem pratikten doan problemlerle ilgilenmek, hem de bulgularna uygulama alan salamak iin mzik psikolojisinin mzik eitimine ihtiyac vardr. Mzik eitimi ve mzik psikolojisi alanlarnn kuram ve uygulamada disiplinleraras bir yaklamla ele alnmas her iki alanda da yeni ve salkl bir geliim penceresi aacaktr.
Yl 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 Toplam Makale 16 11 10 9 12 13 13 10 15 12 12 12 12 11 16 11 11 11 13 13 13 12 13 Mzik Eitimi Makaleleri 1 2 1 2 1 2 1 1 3 2 3 4 3 3 4 2 1 1 4 3 2


1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 TOPLAM 12 12 15 25 14 12 12 20 21 18 28 32 23 21 23 569 1 2 7 3 3 3 4 10 4 6 3 4 6 7 109

Tablo 1. Psychology of Music dergisinde mzik eitimi ile ilgili makalelerin yllara gre says ve dalm. Mzik psikolojisi-mzik eitimi ilikisini salamak amacyla yaplan en nemli ve nc alma, 1978, 79 ve 81 yllarnda yaplm olan Ann Arbor sempozyumudur. Bu sempozyumun konusu mzik retimi ve reniminde psikoloji uygulamalardr. 1978deki ilk oturumda mzik eitimcilerinin yaptklar sunumlara psikologlar cevap vermi, 79daki ikinci oturumda ise psikologlarn sunumlarn mzik eitimcileri cevaplayarak mzik eitimi-mzik psikolojisi arasnda bir kpr kurulmutur. Bu tarihten sonra da bu konudaki sempozyumlar ve buna bal olarak disiplinleraras almalar hz kazanmtr. Yukardaki tabloda saygn bir uluslararas hakemli dergi olan Psychology of Musicte 1973 ylndan itibaren yaynlanm mzik eitimi ile ilgili makaleler ve yaynlanm toplam makale says verilmitir. Tablodaki veriler toplanrken sadece tam metin makaleler dikkate alnm, kitap ya da bildiri zetleri dikkate alnmamtr. Tablodan da aka grlebilecei gibi 1973 ylndan itibaren her sayda oranca az da olsa mzik eitimi ile ilgili makale vardr. 80lerden itibaren yavaa artmaya balayan dzey 1999 ylndan itibaren % 25in altna pek dmemekte, zaman

zaman % 50ye yaklamaktadr. Bu verilere gre dergideki makalelerin ortalama olarak yaklak % 20si mzik eitimi ile ilgilidir. Ayrca dergi 2004 yl temmuz saysn dnyann eitli lkelerinin mzik eitimi aratrmalarnn haritasn karmaya ayrmtr. Benzer ekilde saygn bir uluslararas hakemli dergi olan Journal of Research in Music Education dergisinde mzik psikolojisi ile ilgili makalelerin saysnda ylla doru orantl olarak bir art szkonusudur. Buradan da anlalaca gibi gnmzde mzik eitimi ve mzik psikolojisi birbirlerine hi olmad kadar yaknlam ve yaknlamaya devam edecektir. Bununla beraber, mzik eitimi-mzik psikolojisi ilikisi dnyada hala istenilen dzeyde deildir. Bu ilikiyi daha ilerlere gtrmek ve hem mzik psikolojisi, hem de mzik eitimi alanlarna yeni ufuklar amak iin North Carolina niversitesinden Profesr Donald Hodges (2003) mzik eitimcilerine be neri sunmutur. Bunlardan ilki, mzik psikolojisinin temel fikirlerinin hizmet ncesi temel mzik eitim mfredatna dahil edilmesidir. Bir eitimcinin gnlk ileri olan okul korosu ynetimi, enstrman retimi gibi konulardaki gelimelerden haberdar olmas gerektiini belirten Hodges, bylelikle sadece iyi enstrman alan deil iyi eitimli retmenler de yetitirileceini vurgular. Hodgesn ikinci nerisi, mzik psiklojisi kitaplarnn mzik eitimcilerince okunmas gerektiidir. Mzik psikolojisi alannda yazlanlarn ou mzik eitimiyle de ilgilidir. Mziin uygulama alannda alanlarn ve onlar hazrlayanlarn mzik psikolojisi alanyaznn incelemelerini ve onu temel bir kaynak olarak grmelerini nerir. nc nerisi de bu konuyla ilgilidir: mzik eitimi alannda yaplan bilimsel almalarda mzik psikolojisi alanyaznnn ok az kullanldn belirtir ve zellikle mzik eitimi aratrmaclarnn ve mzik eitimi rencilerinin bu kaynaklar iyi okumalarn nerir. Hodges drdnc olarak mzik eitimcilerinin mzik psikolojisi dergilerine makale gndermelerini ve ilgili mzik psikolojisi konferanslarna katlmalarn nerir. Dnyada iki konuda da aktif olan aratrmaclarn says ok azdr ve bu saynn artmas her iki taraf iin faydal olacaktr. Son neri ise mzik eitimi aratrmaclarnn gerektiinde disiplinleraras alma gruplaryla ibirlii yapmalar gerektii hakkndadr. Bylece aratrmaclar arasnda ortak bir dil oluur ve birbirlerinin nyarglarn anlama frsat yaratrlar. Ayrca disiplinleraras almalar bir alanda uzmanlam aratrmaclarn tek balarna baa kamayacaklar aratrmalarn yaplmasna olanak salar.

Bunlara ek olarak mzik retim yntemleri konusundaki birikimin arttrlmas ve bu bilgininin zellikle doktora tezlerinde snanmas olduka nemlidir. Bylece elde edilen bulgular, lkemiz koullarnda elde edilen bulgular olduklar iin lke gerekleriyle uyumlu, gereki ve uygulanabilir yntemlerin domasna yol aabilir (zmente, 2007, s.19). Bu bilgiler nda lkemizde mzik eitimi ve mzik psikolojisi alanlarnda yaplacak ortak almalarn her iki alana da yeni ufuklar aaca aikardr.

KAYNAKA

Graziano, Amy ve Julene K. Johnson (2006). The Influence of Scientific Research of Nineteenth-Century Musical Thought: The Work of Richard Wallashek. International Review of the Aesthetics and Sociology of Music 37 (1) 1732. Hallam, Susan (2009). The Role of Psychology in Music Education. The Psychologist 22 (12) 1016-1017. Hargreaves, David J., Nigel A. Marshall ve Adrian C. North (2003). Music Education in the Twenty-First Century: A Psychological Perspective. British Journal of Music Education 20 (2) 147-163. Hodges, Donald A (2003). Music Psychology and Music Education: What is the Connection ?. Research Studies in Music Education 21 31-44. Johnson, Julene K. ve Amy Graziano (2003). August Knoblauch and Amusia: A Nineteenth-Century Cognitive Model of Music. Brain and Cognition 51 102114. zmente, Gkmen (2007). Mzikte Beden-Zihin likisi. (ICANAS 38. Uluslararas Asya ve Kuzey Afrika almalar bildiri metni) Serafine, Mary L. (1980). Piagetian Research in Music. Council for Research in Music Education 62 1-21.