T.C.

MLL ETM BAKANLII

MEGEP
(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN GLENDRLMES PROJES)

ELEKTRK ELEKTRONK TEKNOLOJS

HABERLEME VE BLDRM TESSATLARI

ANKARA 2007

Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller; Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl Karar ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda kademeli olarak yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlarnda amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retim materyalleridir (Ders Notlardr). Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm, denenmek ve gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda uygulanmaya balanmtr. Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterlii kazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve yaplmas nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir. rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden ulaabilirler. Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr. Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlnda satlamaz.

NDEKLER
AIKLAMALAR .............................................................................................................. iii GR ..................................................................................................................................1 RENME FAALYET-1 .................................................................................................3 1. SESL VE GRNTL HABERLEME .....................................................................3 1.1. Apartman Sesli Haberleme Sistemi ..........................................................................3 1.1.1. Tanm ...............................................................................................................3 1.1.2. Elemanlar ve Yaplar........................................................................................4 1.1.3. alma Esaslar.................................................................................................4 1.1.4. Balant Prensip emas .....................................................................................5 1.1.5. Montaj ve letken Balantlarnn Yaplmas.......................................................6 1.2. Apartman Grntl Haberleme Sistemi................................................................13 1.2.1. Tanm .............................................................................................................13 1.2.2. Elemanlar ve Yaplar......................................................................................13 1.3. alma Esaslar......................................................................................................15 1.3.1. Balant Prensip emas ...................................................................................15 1.3.2. Montaj ve letken Balantlarnn Yapmas ....................................................16 UYGULAMA FAALYET...........................................................................................17 LME VE DEERLENDRME .................................................................................18 RENME FAALYET-2 ...............................................................................................19 2. DYAFON TESSATI....................................................................................................19 2.1. Yeri Diyafonla Haberleme Sistemi .....................................................................19 2.1.1. Tanm .............................................................................................................19 2.1.2. Elemanlar ve Yaplar......................................................................................19 2.1.3. alma Esaslar...............................................................................................20 2.1.4. Balant Prensip emas ...................................................................................20 2.1.5. Montaj ve letken Balantlarnn Yaplmas.....................................................20 2.2. Bayndrlk Bakanl Genel Teknik artnamesi ......................................................21 UYGULAMA FAALYET...........................................................................................24 LME VE DEERLENDRME .................................................................................25 RENME FAALYET-3 ...............................................................................................26 3. TELEVZYON TESSATI.............................................................................................26 3.1. Televizyon Kablosu ................................................................................................26 3.1.1. Tanm .............................................................................................................26 3.1.2. Yaps ve zellikleri.........................................................................................26 3.1.3. Koaksiyel Kablo ekilmesi ..............................................................................28 3.2. Televizyon Prizi ......................................................................................................30 3.2.1. Tanm ve Grevi .............................................................................................30 3.2.2. Yaps ve zellii.............................................................................................31 3.3. Televizyon Tesisatnn ekilmesi ............................................................................31 3.3.1. Tesisat lem Sras ..........................................................................................31 3.3.2. Dikkat Edilecek Hususlar .................................................................................31 3.4. Bayndrlk Bakanl Genel Teknik artnamesi ......................................................32 UYGULAMA FAALYET...........................................................................................37 LME VE DEERLENDRME .................................................................................38 RENME FAALYET-4 ...............................................................................................39 4. TELEFON TESSATI....................................................................................................39 i

4.1. Telefon Kablosu......................................................................................................39 4.1.1. Tanm .............................................................................................................39 4.1.2. Yaps ve zellii.............................................................................................39 4.1.3. Telefon Kablo ekilmesi..................................................................................41 4.2. Telefon Prizi ...........................................................................................................43 4.2.1. Tanm ve Grevi .............................................................................................43 4.2.2. Yaps ve zellii.............................................................................................43 4.3. Bayndrlk Bakanl Genel Teknik artnamesi ......................................................44 UYGULAMA FAALYET...........................................................................................45 LME VE DEERLENDRME .................................................................................46 RENME FAALYET-5 ...............................................................................................47 5. TELEFON KUTUSU MONTAJI ...................................................................................47 5.1. Telefon Terminal Kutusu.........................................................................................47 5.1.1. Tanm ve Grevi .............................................................................................47 5.1.2. Yaps ve zellii.............................................................................................47 5.1. Telefon Terminal Kutusu Montaj ve Balantlar .....................................................48 5.1.1. Montajn Yapma .............................................................................................48 5.1.2. Kablo Balantlarn Yapma .............................................................................48 5.3. Bayndrlk Bakanl Genel Teknik artnamesi ......................................................49 UYGULAMA FAALYET...........................................................................................51 LME VE DEERLENDRME .................................................................................52 MODL DEERLENDRME...........................................................................................53 CEVAP ANAHTARLARI .................................................................................................54 NERLEN KAYNAKLAR ..............................................................................................56 KAYNAKLAR ..................................................................................................................57

ii

AIKLAMALAR AIKLAMALAR
KOD ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI MODLN TANIMI SRE N KOUL YETERLK 522EE0082 Elektrik Elektronik Teknolojisi Elektrik Tesisat ve Pano Montrl Haberleme ve Bildirim Tesisatlar Haberleme ve bildirim tesisatlaryla ilgili temel bilgi ve becerilerin kazandrld renme materyalidir. 40/32 n koulu yoktur. Haberleme ve bildirim tesisleri montaj ve balantlarn yapmak. Genel Ama Uygun ortam salandnda, TSE, Tesisler ve Bayndrlk Bakanl Teknik artnamesine uygun olarak, haberleme ve bildirim tesisatlar deyebileceksiniz. Amalar Gerekli ortam salandnda; 1. Apartman sesli veya grntl haberleme sistemi tesisat kablolarn ekebilecek, eleman montaj ve balantlarn yapabileceksiniz. 2. yeri diyafon tesisat kablolarn ekebileck, eleman montaj ve balantlarn yapabileceksiniz. 3. Televizyon tesisat kablolarn ekebilecek ve prizinin montajn yapabileceksiniz. 4. Telefon tesisat kablolarn ekebilecek ve prizinin montajn yapabileceksiniz. 5. Bina ana giri telefon terminal kutusunun (tlf, ankastre) montajn yapabileceksiniz.

MODLN AMACI

iii

ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI

Atlye ortam, takmhane, takm antas, kontrol ve vida skma aletleri, lm cihazlar, basit kesici ve ekillendirici aletler, gvenlii ile ilgili ekipmanlar, lehimleme malzemeleri, dier faydal el ve g aralar donanmlar proje, diyafon, susta, sesli ve grntl haberleme elemanlar, koaksiyel kablo, televizyon, tv. prizi, telefon, telefon kutusu ve kablosu.

LME VE DEERLENDRME

Her faaliyet sonrasnda o faliyetle ilgili deerlendirme sorular ile kendinizi deerlendireceksiniz. retmen modl sonunda size lme arac (uygulama, soru-cevap) uygulayarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek deerlendirecektir.

iv

GR GR
Sevgili renci, Bu modl sonunda edineceiniz bilgi ve beceriler ile Tesisler ve Bayndrlk Bakanl Teknik artnamelerine uygun olarak, haberleme ve bildirim tesisatlarn deyebileceksiniz. nsanlar, ok eski alardan beri bilgiyi, normal grme ve duyma snrlar tesine tama yollarn, yani bilgiyi iletmenin yollarn aratrmlardr. Tarih ierisinde k, ses, duman haberleme arac olarak kullanlmtr. Ate yardmyla geceleri haberleme salanm, gndzleri ise dumanla, aynalardan yanstlan kla, davul alnarak karlan seslerle insanlar anlamlardr. Sonralar gvercinleri kullanmlardr. Posta sisteminin gelitirilmesiyle haberlemede byk aamalar kaydedilmi; ancak, yine de yazl mesajlarn bir yerden bir yere ulamas uzun zaman almtr. On dokuzuncu yzyln ilk yarsnda telgrafn, ikinci yarsnda telefonun; yirminci yzyln balarnda ise, telsiz iletiiminin kefedilmesi, haberlemenin gelimesinde nemli dnemelerdendir. Uzaktan haberleme, enerjinin elektriksel olarak uzak mesafelere gnderilmesi ilemidir. Bilgi enerjisi hedefe ya iletim hatlar olarak adlandrlan ve uygun olarak yaltlm iletkenlerle ya da atmosfer iinden bir radyo hatt ile gnderilir. Haberlemede bir eit bilgi enerjisi elektrik enerjisine dntrlr ve bylece uzak mesafelere gnderilir. Hedefte elektrik enerjisi yeniden orijinal ekline dntrlr. Bilinen orijinal bilgi enerjisi eitleri insan sesi, mzik, grnen hareketli manzaralar, hareketli ya da hareketsiz resimler, vb. dir. Gnmzde iletiim diye de isimlendirilen haberleme, 21. yzyln en nemli bilim dallarndan biri olacaktr. Saysal elektronik sistemlerinin daha ok kullanlmas, teknolojideki gelimeler; yeni, ucuz ve herkesin kullanabilecei haberleme cihazlarnn bulunmasna salayacaktr. Ekonomik ve sosyal gelimelerin en nemli gstergelerinden biri olan haberleme hizmetleri, yaadmz aa damgasn vurmutur. Haberleme alannda meydana gelen olaanst gelimeler sayesinde, insanlar zamanlarn en iyi ve verimli bir biimde kullanabilme frsat yakalamlardr. Trkiye'de de haberleme faaliyetleri, ekonominin en temel hizmet sektrlerinden biri haline gelmitir. lkede serbest rekabet ortamnda ucuz, sratli, kaliteli ve gvenli hizmetler sunan, kullancya alternatif seim imknlar tanyan telekomnikasyon, radyo, televizyon ve bilgi alarnn; ada dnya ile btnlemeyi ve bilgi a toplumuna uyumu salayacak ekilde kurulmas ve gelitirilmesi dorultusunda almalar devam etmektedir.

RENME FAALYET-1 RENME FAALYET-1

AMA
Uygun ortam salandnda, TSE Tesisler ve Bayndrlk Bakanl Teknik artnamesine uygun olarak, apartman sesli ve grntl haberleme tesisatlarn deyebileceksiniz.

ARATIRMA
Bu faaliyet ncesinde yapmanz gereken ncelikli aratrmalar unlardr: Haberlemenin tarihi hakknda bilgi toplayarak arkadalarnzla paylanz. Apartmanlarda sesli haberleme sistemleriyle ilgili faaliyet gsteren firmalara giderek gerekli dkmanlar toplayarak snf ile paylanz. Koaksiyel bilandajl kablo hakknda bilgi edininiz. Grntl haberleme zerine faaliyet gsteren firmalara giderek deiik tipteki modellerin alma prensipleri hakknda bilgi edininiz.

1. SESL VE GRNTL HABERLEME

1.1. Apartman Sesli Haberleme Sistemi
1.1.1. Tanm
Apartman sesli haberleme sistemi; apartmanlarda oturan daire sahiplerinin kap ile kapc ile grebildii, kapy ve merdiven otomatiini daire iinden aabildii, bas konu brak dinle ubelerden oluan, gizlilik zellii bulunan bir bina iletiim aracdr.

a. Diyafon Tipi b. Telefon Tipi Resim 1.1: Deiik tiplerdeki apartman sesli konuma sistemleri

Bylece hem rahatlk hem de gvenlik salanabildii bu sistemler hem telefon tipinde hem de diyafon tipinde olabilmektedir (Resim 1.1).

1.1.2. Elemanlar ve Yaplar

Sistem santrali (pano ile ube arasndaki irtibat salar), d kap konuma paneli (daire says ve varsa kapc zil butonlarndan oluur, butoniyer de denir), daire konuma nitesi (daire says kadar kullanlr ube de denmektedir) ve g kayna apartman sesli haberleme tesisatnn elemanlarn tekil eder. Bir apartman iin kurulan sesli haberleme tesisatnda; daire ile d kap aras, daire ile kapc aras, kapc ile d kap aras grme yaplabilir ve d kap otomatiini ama grevi de vardr. Ayrca daireler aras konuma da yapabilen gelitirilmi konuma sistemleri de mevcuttur. Santralli ve santralsiz modelleri de bulunmaktadr. Abone saysna gre santral seilmelidir.

Resim 1.2: Sistem santrali, konuma birimi ve butoniyer

1.1.3. alma Esaslar

Piyasadaki ou firmann retmi olduu apartman sesli haberleme sistemleri deiik yap ve ekilde retilmi olup bunlarn alma esaslar sistemin zelliine gre farkllk gstermektedir. Ancak genel alma esaslar ayndr. Bilgi iaretinin elektriksel anlamda gnderilip alnmas aadaki temel admlar iermektedir. Bilgi iaretine ait kaynak, gnderici terminalde ya retilerek ya da dntrlerek elektriksel bilgi iaretine evrilir. Elektriksel bilgi iareti dzenlenerek (modle edilerek) belirli bir frekansta iletim iin uygun bir biime dntrlr. Dzenlenmi bilgi iareti, iletkenler ya da hava boyunca elektromagnetik dalgalar yardmyla gnderilir. Yaylan ve iletilen iaretler alc tarafta ters dzenleme ile (demodle edilerek) orijinal bilgi iareti eklinde elde edilir.

Haberleme, bu ekilde modle edilmi bir iaretin iletim ortamna verilmesi ile balar. Bilgi iaretini yeniden elde etmek zere, alc tarafta demodlasyon denen bir ileme gerek vardr. deal artlar altnda bile bilgi iaretinin tamamen ayns demodlasyon sonucu elde edilemez. Bu sebeple, bilgi iaretinin tpa tp ayns yerine, aslna yakn bir biimi yeterli saylmaktadr.

1.1.4. Balant Prensip emas

9zil

8 7 6 5 4 3 2 1

9zil

8 7 6 5 4 3 2 1

9zil

8 7 6 5 4 3 2 1

220V AC

1 2 3 4 5 6 7 8
KAPI HOPARLR ORTAK
1

11 12 13

220 0

FOTOSEL

~~

14 15 16 17 18 19 20 21

22 23 24

200 mA

~~

= Zil Trafosu

= Kap Otomatii

= Blendajl Kablo

ekil 1.1: Sistem balant emas

Not: Balant ekilleri firmalara gre deiiklik gstermektedir.

1.1.5. Montaj ve letken Balantlarnn Yaplmas

1.1.5.1. Tesisatnda Kullanlan Elemanlar Daire says kadar konuma nitesi 1 Adet sistem santrali Daire says kadar buton ihtiva eden hoparlrl zil buton panosu Tesisat ls kadar diyafon kablosu

Konuma nitesi
Kablo Balantlar

ekil 1.2: Konuma birimi kablo balant yerleri

Not: ubelerden merkeze ekilecek kablolar 2x0,75 veya blendajl kablo olmaldr.

ekil 1.3: Konuma biriminin duvara montaj ekli

rnn Duvara Montaj

Kutunun iinden kan ablonun iaretli yerlerinden 6mm elmas ulu matkap ile 7mmlik dbelin girecei derinlikte deliniz. Dbelleri yerine taknz. 3,5x22mm vidalar duvar yzeyinden yaklak 5mm yksekte kalacak ekilde vidalaynz. Kablolar kutunun iinde verilen montaj talimatna gre uygun klemenslere baladktan sonra cihaz duvara asnz.

Sistem santrali

ekil 1.4: Sistem santralinin montaj biimi

Montaj Raya montaj ekli Kutu raya W otomat gibi taklr sklr. Duvara montaj ekli Santralin klemens kapaklarn sknz. Alt ve st klemens srasnda bulunan ki adet montaj deliinden delik yerlerini iaretleyiniz. 6mmlik elmas u ile delikleri ap kutu iindeki vida ve dbellerle santralin montajn yapnz. Balant Santraln montaj tamamlandktan sonra santral kutusu iinde bulunan emaya gre tm balantlar yaplr ve nce 220 daha sonra dier klemens koruma kapaklar taklr.

ZL BUTON PANEL

ekil 1.5: Zil buton panelleri

Panonun anahtarla almas: anahtar kilit mekanizmasna taktnzda st ksm kilidi alacaktr. Ayn ilemi alt ksmada uygulayarak alt kilidi de anz (ekil 1.5). Panonun almas: Kilitleri alan panonun n gvdesini saa doru ekiniz (ekil 1.5). Panonun arka kapann n kapaktan ayrlmas: Arka kapa duvara rahat vidalayabilmeniz iin nce iki kapa birbirinden ayrmanz gerekir. st mafsal ok ynnde (2A) mafsal kanaldan kana dek ekiniz. Ayn ilemi (2B) iin uygulaynz (ekil 1.6).

ekil 1.6: Zil buton panellerinin klmesi

ekil 1.7: Zil buton panellerinin duvara montaj

Arka profilin duvara yerletirilmesi: Mafsallar n tarafa gelecek ekilde duvara yaslaynz. Panoyu sabitleyeceiniz duvarn dz olmasna dikkat ediniz. Arka kapak ile duvar arasna, fazla kablolar gizlemek iin duvara ince bir kanal aabilirsiniz. Arka profilin duvara montajlanmas: Dbeli duvara sabitleyip kablolar deliklerden kardktan sonra vidayla arka kapa alt ve st deliklerden vidalaynz. Duvarn engebeli olmas durumunda vidalar geveterek arka kapan eilmemesini salaynz. ki kap panelinin yan yana taklaca durumlarda, iki arka kapak arasnda 6mm boluk braklmas gerekmektedir (ekil 1.7). Mafsallarn taklmas: ekil 1.6daki ynn ters ynnde mafsallar kanallara yerletiriniz.

ekil 1.8: Zil buton panellerinin kablo balantlar

Kap panosundan dairelere giden zil dn teli, paneldeki klemenslere, ular bklerek taklmaldr. Ses ayar iin pot anahtar pano iinde verilmektedir (ekil 1.8). Panonun kapatlmas: n gvdeyi arka kapak stne gelecek ekilde ok ynnde hareket ettirerek kapatn. Kilitler kapanacaktr (ekil 1.8). 10

ekil 1.9: Zil buton panelleri etiketinin sklmesi

Etiketliin sol kesine bastrnz (ekil 1.9 solda). Etiketlii ekildeki gibi basl iken sola itiniz (ekil 1.9 ortada). Etiketlii sa taraftan kendinize doru ekiniz ve kartnz (ekil 1.9 sada). Etiketliin arka ksmnda bulunan ikinci paray sa veya sol girintisinden ince bir cisim vastasyla kartnz. Etiketlik iindeki etiketi karnz. Etikete bilgiyi yaznz ve ayn ilemleri tersten uygulayarak etiketlii yerine taknz (ekil 1.10).

ekil 1.10: Zil buton panel etikerlerinin yazlmas ve genel grnts

11

Diyafon Kablosu Bu kablolar bina ii tesisatlarda dahili haberleme ve ses sistemlerinde ve de diyafon sistemlerinde kullanlr.

Resim 1.3: Diyafon kablosu (DT-8)

1.1.5.2. lem Sras

Balant emas incelenir. Kullanlacak kablo seilir. letkenler ekilir. Sesli haberleme sistemi elemanlar yerlerine montaj yaplr.

1.1.5.3. Dikkat Edilecek Hususlar Balantlar yaparken kablo ularn 5 mmden fazla syrmaynz. Montaj yaparken, kablo renkleri ile terminal renklerinin birbiriyle uyumasna dikkat ediniz. Balant emasnda gsterilenden baka kablo balamaynz (Santral ve ubeler arasnda balantnn zelliine gre Resim 1.3te grlen DT-8 sekiz damarl diafon kablosu kullanlmaldr.). Boru tesisat denirken anahtar kasas yerden yaklak 150cm olmaldr. Tesisatta kullanlan borularn ap daire says da gz nne alnarak en az 14mm olmaldr. Kap ve merdiven otomatiini altrmak iin, santrala en yakn kap ve merdiven otomatii litlerinden paralel ikier adet kablo ekilerek santraldaki ilgili klemenslere balanmaldr.

12

1.2. Apartman Grntl Haberleme Sistemi

1.2.1. Tanm
Apartman grntl haberleme sistemi; gelen ziyaretiyi grmek, ieri almadan karlkl konumak ve ayn anda resmini kaydetmek iin kullanlan sistemlerdir. Bunun yan sra hafza modl ilavesiyle apartman sakini evde yokken eve gelen kiileri saat ve tarih ile birlikte kaydedebilme zelliine sahip eitli modelleri de bulunmaktadr (Resim 1.4).

a. Diyafon tipi b. Telefon tipi Resim 1.4: Deiik tiplerdeki apartman grntl konuma sistemleri

1.2.2. Elemanlar ve Yaplar

Apartman sesli haberleme sistemlerinden farkl olarak, grntl haberlemenin salanabilmesi iin bina iinde bulunan konuma nitesi monitrl ve d kap konuma paneli de kameral olmaldr. Bir apartman iin kurulan grntl haberleme tesisat; d kapy grmemize, d kap ve kapc ile konumamza, d kap otomatii ve merdiven otomatiini de ama ilemlerini yapmamza imkn salayan eitli tip ve modelleri vardr. Grntl diafon sistemlerinde kullanlan zil panellerinde 1 adet kamera bulunur ve kap nngeki kiinin grntsn, monitrl kap diyafonundan izlememizi salar. Kameralarn yannda bulunan kzl tesi led diyotlar gece karanlnda da net bir grnt almanz salar. Tm zil panellerinde bulunan fotoseller, akamlar gelen misafirin etiket okuyabilmesi iin aydnlatma salar.

13

Resim 1.5: Diyafonlu grntl

Resim 1.6: Sistem santrali

Resim 1.7: Kameral konuma nitesi butoniyer

14

1.3. alma Esaslar

Apartmanlarda sesli haberleme konusunda da belirtildii gibi her sistemin alma zellii birbirinden farkllk gstermektedir. Ancak genel alma esaslar ayndr.

1.3.1. Balant Prensip emas

ekil 1.11: Grntl haberleme sisteminin balant biimi

15

Not: Balant ekilleri firmalara gre deiiklik gstermektedir.

1.3.2. Montaj ve letken Balantlarnn Yapmas

1.3.2.1. Tesisatnda Kullanlan Elemanlar Daire says kadar grntl konuma nitesi (ube) 1 Adet sistem santral (Pano ile ube arasndaki irtibat salar. Tm fonksiyonlar altrr.) Daire says kadar buton ihtiva eden hoparlrl ve kameral zil buton panosu (Daire says kadar ve varsa kapc zil butonlarndan oluur) G kayna Tesisat ls kadar diyafon kablosu Gerektii yerde kullanlmak zere koaksiyel kablo

1.3.2.2. lem Sras

Balant emas incelenir. Kullanlacak kablo seilir. letkenler ekilir. Grntl haberleme sistemi elemanlar yerlerine montaj yaplr.

1.3.2.3. Dikkat Edilecek Hususlar Balantlar yaparken kablo ularn gerektiinden fazla syrmaynz. Montaj yaparken, kablo renkleri ile terminal renklerinin birbiriyle uyumasna dikkat ediniz. Balant emasnda gsterilenden baka kablo balamaynz (ema zerindeki uyarlar gz nne alnz). Tesisatta kullanlan borularn ap daire says da gz nne alnarak en az 14mm olmaldr.

16

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

lem Basamaklar
Uygulayacanz projeyi inceleyiniz. Tesisatta kullanlacak kabloyu seiniz. letkenleri ekiniz. Sesli haberleme sistemi santraln yerine montajn yapnz. Sesli haberleme sistemi ube elemann yerine montajn yapnz. Sesli haberleme sistemi butoniyerini yerine montajn yapnz. Sesli haberleme sistemi balantlarn yapnz. iletken Montaj srasnda uygun ulu tornavida kullanmaya zen gsteriniz. Kontrol kalemlerini tornida yerine kullanmaynz. Montaj srasnda zil puton panelinde herhangi bir arzaya yol amamak iin zil paneli balantsnda mikrofon, hoparlr ve besleme balantlarn yaparken ek bir dikkat gsteriniz.

neriler

17

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

OBJEKTIF TESTLER (LME SORULARI)
Aadaki cmleleri doru veya yanl olarak deerlendiriniz. 1. Bir apartmanda kurulan sesli haberleme tesisatnda sadece daire ile kap arasnda grme yaplabilir.( ) 2. D kap konuma paneline ksaca diyafon ad verilir.( ) 3. Tesisatta kullanlan borularn ap en az 16 mm olmaldr.( ) 4. Bir daire konuurken dier ubeler dinleyebilir.( ) 5. Sistem santral; diyafon tipi sesli haberleme sistemini oluturan paralardan biridir.( ) 6. Sesli veya grntl haberleme sisteminde daire says kadar konuma nitesi bulunmaldr.( ) 7. Grntl haberleme sistemleri diyafon tipi, santral tipi, ve telefon tipi olmak zere eittir.( ) 8. Sistem santrali pano ile ube arasndaki irtibat salar ve tm fonksiyonlar

altrr.( )

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konular faaliyete dnerek tekrar inceleyiniz. Tm sorulara doru cevap verdiyseniz dier faaliyete geiniz.

18

RENME FAALYET-2 RENME FAALYET-2

AMA
Uygun ortam salandnda, TSE Tesisler ve Bayndrlk Bakanl Teknik artnamesine uygun olarak, i yeri diyafon tesisatlarn deyebileceksiniz.

ARATIRMA
Bu faaliyet ncesinde yapmanz gereken ncelikli aratrmalar unlardr: Bayndrlk Bakanlnn yaymlam olduu genel teknik artnameyi bularak inceleyiniz. Diyafon tesisat yapan firmalarla grp alma esaslar hakknda bilgi edininiz.

2. DYAFON TESSATI
2.1. Yeri Diyafonla Haberleme Sistemi
2.1.1. Tanm
Diyafon tesisat; iletiimi sesli olarak salayan, bas konu, brak dinle ubelerden oluan, karlkl konuularak arma yaplan dahili konuma sistemidir.

2.1.2. Elemanlar ve Yaplar

yeri diyafonla haberleme sisteminde bir merkez diyafon, ube diyafonlarla konuur. 1-8 ube butonlu merkezler olduu gibi 2,4,6 ve 8 ube butonlu merkezler de mevcuttur. ubeler merkezi ses ve k ikaz ile arar, isterse merkez ubeyi dinleyebilir. Her ube iin merkeze iki tel ekilir.

Resim 2.1: Bro tipi diyafon sistemi

19

2.1.3. alma Esaslar

Diyafon tesisatnda konuma tek hatl telsiz konuma sistemine benzer. Konuma nitesi zerinde bulunan butona basldnda konuulur, buton brakldnda ise dinleme durumuna geilir. Konuma bittikten ksa bir sre sonra da otomatik olarak kapanr. Paralel balant da yaplarak ube says artrlabilir.

2.1.4. Balant Prensip emas

2.1.5. Montaj ve letken Balantlarnn Yaplmas

2.1.5.1. Tesisatnda Kullanlan Elemanlar Konuma nitesi (ube) 1 Adet merkez diyafon (merkez) Tesisat ls kadar diyafon kablosu Balant emas incelenir. Kullanlacak kablo seilir. letkenler ekilir. yeri diyafon sistemi elemanlar yerlerine montaj yaplr. Balantlar yaparken kablo ularn gerektiinden fazla syrmaynz. Balant emasnda gsterilenden baka kablo balamaynz (ema zerindeki uyarlar gz nne alnz.).

2.1.5.2. lem Sras

2.1.5.3. Dikkat Edilecek Hususlar

20

2.2. Bayndrlk Bakanl Genel Teknik artnamesi

Karlkl konuma (diyafon-interkom) sistemleriyle ilgili artnameler aada belirtilmitir. Karlkl konuma (diafon-interkom) sistemi Kapsam Diafon bas konu-brak dinle, interkom ahizeli sistem esasna gre konumay salayacaktr. Konuma bittikten 10-15 saniye sonra sistem otomatik olarak kapanacaktr. 40.1.1- Binada, daire ile d kap ve bina grevlisi arasnda, d kap ile bina grevlisi arasnda dahili konuma yaplabilmesi, daire iinden kap otomatiinin almas, i ve d kapdan daireye ar yaplmas sistemini kapsar. Sistem Binada dahili konuma yaplabilmesi iin aada belirtilen nitelerden projesindeki verilere gre gerekli grlen niteler saylarna gre tespit edilerek sistem oluturulacaktr. Ana sistem santral Konuma niteleri (diafon, interkom, bro tipi) D kap paneli Kablolar Genel zellikler Diafon bas konu-brak dinle, interkom ahizeli sistem esasna gre konumay salayacaktr. Konuma bittikten 10-15 saniye sonra sistem otomatik olarak kapanacaktr. Bir daire konuurken, dier daireler konuamayacak ve dinleyemeyecektir. Dairelerde, istenmesi halinde ift zil sesli olarak altrlabilecektir. D kap paneli fotoselli olacaktr. Kablo damarlarnn PVC kaplamalar farkl renklerde retilmi olacaktr. Ana sistem santral Projesi dahilindeki diafon veya interkom saysn altrabilecek kapasitede olacaktr. 21

Ana gvde darbelere kar dayankl olacaktr. Kablo balants iin, balant klemensleri ayrdedilebilir (farkl renkte) nitelikte olacaktr. Santral ve bina grevlisine ait cihaz ayn panel iinde olacaktr. Bina grevlisine ait odann dinlenmesini nleyen sistem bulunacaktr. Santral uygun zellikteki sigortalar ile korunacaktr. Sistem, 180-240 VAc 50 Hz besleme geriliminde alabilir olacaktr. Sistemde kullanlacak amplifikatr kumanda devresi iin kullanlacak g kaynandan beslenecek ve santraldan beslenen tm diafon veya interkom nitelerine hizmet verebilecektir.

Konuma nitesi Daire ile d kap veya d kap ile bina grevlisi, daire ile bina grevlisi aras grmeyi salayacaktr. Bina giriindeki d kap otomatiini aacaktr. Elektronik kilitleme yapacak, bir daire konuamayacak ve devreye giremeyecektir. konuurken dier daireler

Konuma bittikten sonra otomatik olarak kapanacak ve konumaya hazr hale gelecektir. Sistemin kullanmda olduunu gsterir megul uyar ledi (tercihen krmz renkli) bulunacaktr. Cihaz akken ve konuma yaplmad anda cihazn hazr halde altn gsterir uyar ledi (tercihen yeil renkli) bulunacaktr. Sva st montaj yaplabilir olacaktr. Kumanda buton, klemens ve vidalar oksitlenmeyecek ekilde retilmi ve kablo balantlarnn kolay yaplabilmesi iin ayrdedilebilir (farkl renkte boyanm) olacaktr. n panel izilmelere ve darbelere kar mukavemetli olacaktr. Konuma butonlar taklma ve krlmaya kar dayankl olacaktr. D ve i kap sesinin tannmas amacyla, idare tarafndan istenilmesi halinde iki ayr zil sesi verecektir. Hoparlrlerden przsz net bir ses elde edilecektir. 22

Diafon nitesi bas konu-brak dinle esasna gre olacak, konuma ve arlar hoparlr vastasyla yaplacaktr. nterkom nitesi ahizeli sistem konuma esasna gre olacak, konumalar ahize zerindeki hoparlr ve mikrofon aracl ile yaplacaktr. Bir merkez ve nitelerden oluan bro tipi diafon bas konu-brak dinle esasna gre olacak, nitelerden merkeze sesli ikaz gnderilebilecek, konuma ve arlar hoparlr vastasyla yaplacaktr.

D Kap Paneli Hava karardnda yanacak, gn nda snecek ekilde fotoselli olacaktr. Zil panelleri modler yapda olacaktr. n panel d ortam artlarna dayankl plastik veya metal elemanlardan ve etanj olacaktr. n panel izilme, ypranma ve anmalara kar dayankl olacaktr. Sva st montaj yaplabilecek ve diafon sisteminde hoparlr, interkom sisteminde hoparlr ve mikrofon olacaktr. Estetik grn, montaj vidalar gizli ve montaj kolayl salanm olacaktr. Butonlar ift kontakl ve oksitlenmeye kar dayankl, takl kalma ve krlmaya kar dayankl olacaktr. Fotosel lambalar uzun mrl olacaktr. Panel zerindeki butonlarda isim yazlacak blm bulunacak ve effaf muhafazal olacaktr. Klemens ve vidalar oksitlenmeyen malzemeden retilmi olacaktr. D ortamda bulunmas dolaysyla elektronik aksam koruyan arka kapa bulunacaktr. D kap paneli ile daire niteleri arasnda iletiim, diafon sisteminde hoparlr zerinden, interkom sisteminde hoparlr ve mikrofon zerinden salanacaktr.

23

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

lem Basamaklar
Uygulayacanz projeyi inceleyiniz. Tesisatta kullanlacak kabloyu seiniz. letkenleri ekiniz. Merkez diyafonu yerine montajn yapnz. ube elemanlarn yerine montajn yapnz. Diyafon sistemi iletken balantlarn yapnz.

neriler

Montaj srasnda uygun ulu tornavida kullanmaya zen gsteriniz. Kontrol kalemlerini torniva yerine kullanmaynz.

24

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

OBJEKTF TESTLER (LME SORULARI)
Aadaki cmleleri doru veya yanl olarak deerlendiriniz. 1. Diafon nitesi bas konu-brak dinle esasna gre alan bir nitedir.( ) 2. yeri diyafonla haberleme sistemlerinde kablosuz iletiim salanr.( ) 3. Sistem santralinin kal olduuna baklmakszn ube says paralel balant yaplarak istendii kadar artrlabilinir.( ) 4. Bro tipi diyafonda, konuma ve arlar mikrofon vastasyla yaplr.( ) 5. Bro tipi diyafonlarda sistem santrali olmadan da sistemi kurabiliriz.( ) Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konular faaliyete dnerek tekrar inceleyiniz. Tm sorulara doru cevap verdiyseniz dier faaliyete geiniz.

25

RENME FAALYET-3 RENME FAALYET-3

AMA
Uygun ortam salandnda, TSE Tesisler ve Bayndrlk Bakanl Teknik artnamesine uygun olarak, televizyon tesisat kablolarn ekebilecek ve prizinin montajn yapabileceksiniz.

ARATIRMA
Bu faaliyet ncesinde yapmanz gereken ncelikli aratrmalar unlardr: Televizyon tesisatnda kullanlan kablo eitlerini ve zelliklerini aratrnz. Televizyon tesisatnda kullanlan priz eitlerini aratrnz.

3. TELEVZYON TESSATI
3.1. Televizyon Kablosu
3.1.1. Tanm
Televizyon kablosu; televizyon ekranndan grnt alabilmek iin verici istasyonlarndan yaylan elektromanyetik dalgalarn TV alcsna iyi bir ekilde iletmeye yarayan kablolara televizyon kablosu ya da anten kablosu ad verilir.

3.1.2. Yaps ve zellikleri

Anten kablosu olarak empedans 75 olan koaksiyel kablolar kullanlr. Koaksiyel (veya ksaca "koaks") kablo, merkezde iletken kablo, kablonun dnda yaltkan bir tabaka, onun stnde tel zrh ve en dta yaltkan d yzeyden oluur.

26

Resim 3.1: Koaksiyel kablonun yaps

Koaksiyel kablo elektromanyetik kirliliin youn olduu ortamlarda dk gte sinyalleri iletmek iin gelitirilmi bir kablodur. Koaksiyel kablo ok geni bir kullanm alanna sahiptir. Ses ve video iletiminde kullanlr. ok deiik tiplerde karmza kabilir. Koaksiyel kablo tipleri RG kodlarna sahiptir. Koaksiyel kabloda bizim iin nemli olan ve deikenlik arzeden deer, kablonun empedansdr. Bu deer kablonun belirli bir uzunlukta elektrik akmna kar gsterdii direntir. Koaksiyel kablolar dtan bakldnda birbirlerine ok benzer; ancak kabloya daha yakndan baknca zerinde RG kodunu ve empedansn grebilirsiniz. Empedans deeri "50 " veya "75 " eklinde yazlr. RG-8 RG-8 veya genellikle sylendii gibi Thicknet (kaln net) kablo ethernetin ilk kulland kablo tipidir. Gnmzde bu kabloyu kullanan bir a bulmak gerekten zordur. Sonradan kullanlan kablolarda bir renk snrlamas yokken bu kablolar genellikle sar/portakal veya kahverengi renkte ve 2.5 metrede bir siyah bir bantla iaretlenmi olarak retilmilerdi. 50 olan bu kablo adna yakr ekilde kaln ve mukavemetli bir kablodur.

Resim 3.2: RG-8 Koaksiyel kablosu

27

RG-6 RG-6 75 deerindedir ve bilgisayar alarnda hibir zaman kullanlmamtr. Ancak gnlk hayatta ok sk karmza kar. Televizyonlara giren anten kablosu RG-6'dr. Grn olarak RG-58 ile ayndr. Ancak kablo zerindeki empedans deeri 75 olarak okunduunda ne olduu anlalabilir. RG-58 Gnmzde ok karlaabileceiniz koaksiyel a kablosu RG-58'dir. Dier isimleri Thinnet (ince net) ve Cheapernet (ucuz net)'dir. Ayn RG-8 gibi 50 olan bu kablo RG-8'e gre ucuz, uygulamas kolay bir kablodur. UTP yaygnlancaya kadar yerel alarda geni uygulama alan bulmutur.

Resim 3.3: RG-58 Koaksiyel kablosu

3.1.3. Koaksiyel Kablo ekilmesi

3.1.3.1. lem Sras

Balant emas incelenir. Kullanlacak kablo seilir. Balant emasna gre kablo ekilir.

28

3.1.3.2. Dikkat Edilecek Hususlar Anten kablosu ularnn almas

ekil 3.1: Koaksiyel anten kablosu ularnn almasnda ilem sras

Anten kablosunun BNC jaka balantlar

ekil 3.2: Anten kablosunun BNC jaka balants

Elektronik cihazlardaki sinyal iletim datmnda grev yapan jaklar tek kutuplu sinyal yuvasna ve ase topraklama balantsna sahiptir. Elektromanyetik sinyal iletimi, kablonun (Cu) bakr iletken ksm ile yaplr. Bu u jakn da sinyal iletim ksm olan PE izolasyon maddesi ile kapl yuvaya taklr ve zerinde vidayla sktrlarak balant yaplr. Koaksiyel kablonun rgl ksm, jakn gvdesi ile irtibatl tutucu kelepe ile balanarak hattn ase toprak kutbunu oluturur (ekil 3.2). Normal fi gibi BNC jak balantlarnda da kutuplarn birbirleri ile temas etmemesine dikkat edilmelidir.

29

Resim 3.4: TV-erkek ve dii balant eleman

3.2. Televizyon Prizi

3.2.1. Tanm ve Grevi
ok daireli apatmanlarda, her daire iin ayr bir anten tesisatnn hem gr bakmndan, hem de antenlerin birbirlerini etkilemesi ynnden sakncaldr. Birok direk ve gergi tellerinin bulunduu at; bir anten orman grnmnde olur ve kentin gzelliini bozar. Antenlerin ve direklerin yakn olmas; alclarn birbirini etkilemesine ve grlerini kapamasna sebep olur. Ses ve resim grntleri bozulduu gibi yansmalarda meydana gelir. Dikilen ok sayda direkler atlarn akmasna sebep olur. Bunlarn bakm zor olduu gibi atya sk sk kmay gerektirir. Ayrca tek tek kurulan antenler ok daha masrafl olacandan, tek bir anten ile ortak anten tesisatnn kurulmas daha uygun olur. Mterek anten tesisat tek bir TV yayn alabildii gibi, ok sayda televizyon yaynlar ile AM/FM radyo yaynlar iin bir arada da olabilir. Bylece apartmanda bulunan her dairenin ok sayda yayn izlemeside salanm olur. Prizler ortak anten tesisatnda alnan sinyallerin kullancya ulatrmak amacyla her dairede kullanlmas gereken aralardr (Resim 3.5).

a. Tv Anten prizi b. Tv-Radyo Prizi Resim 3.5: eitli anten prizleri

30

3.2.2. Yaps ve zellii

Anten prizlerinin koaksiyel kablo balant ular dnda kalan temas ve d yzeyleri yaltkandr. Gvdesi zerinde akm tayan iletken ksmlar ve paralar sert bakrdan veya bakr alaml sert malzemelerden, gvdeleri ise porselenden veya bakalitten yaplmtr. Resim 3.6da anten prizinin kablo balant yerleri gsterilmitir.

Resim 3.6: Anten prizi arkadan grn (kablo balantlar)

3.3. Televizyon Tesisatnn ekilmesi

3.3.1. Tesisat lem Sras
Balant emas incelenir. Kullanlacak kablo seilir. letkenler ekilir (koaksiyek kablo). Kablolarn televizyon prizine balants yaplr. Anten kurulacak yer gre uygun olmaldr. Net bir grnt alc ve verici antenlerin birbirini grmesi ve alc anteninin verici ynnde olmasyla salanr. Yerden olduka yksekte kurulmaldr. Elektromanyetik dalgalar, dnyann yuvarlakl sebebiyle gittike ykselir. Vericiden uzak blgelerde net bir grnt ancak antenin yksek bir yerde olmas ile salanabilir. Apartman stlerine kurulan antenlerin yolu grmemeleri salanmaldr. Aksi halde vastalarn parazitlerinden etkilenir.

3.3.2. Dikkat Edilecek Hususlar

31

Seilen yer direin gergiye alnmasna uygun bir yer olmaldr. Anten direi salam bir zemin zerine oturtulur. Alt ksmdan bir bacaya veya duvar ve benzeri bir yere kelepe ile balanr. Rzgar ile devrilmemesi iin st ksma taklan halka ve tellerle gergiye alnr. En az normal drt gergi teli kullanlr. Yksek direklerde, orta ve st ksmdan iki veya ayr noktadan gerekebilir. Anten dier alc antenlerinden ve yksek gerilim kablolarndan uzakta kurulmaldr. Yksek gerilim kablolar etrafnda oluan kuvvetli alanlar; parazitlere ve gelen TV sinyallerinin zayflamasna sebep olur. Arzal bir televizyon: antenden parazit sinyaller yayabilir. Civardaki dier alclar bu parazitten etkilenebilir. Anten direi topraklanmaldr. Madeni sivri ulu bir direk, parotaner gibi yldrm ekmeye elverilidir. yi bir topraklama alcnn yldrmdan etkilenmesini nler. Topraklama; kaln bir kablo ile dik ve en ksa yoldan yaplmaldr. Direk sert bir zemin zerine veya boru ayaklar ile tesbit edilir. Boru ayaklarnn at zerinde taklabilen ve haraketli olan mafsall tipleri de bulunur. ni kablosunun tabi olaylardan etkilenmemesi iin gerekli tedbirler alnmaldr.

3.4. Bayndrlk Bakanl Genel Teknik artnamesi

Televizyon tesisat ile ilgili artnameler aada belirtilmitir. VHF-UHF ve uydu anten ortak TV sistemi

Kapsam Hava, kablolu TV, uydu, merkezi video ve FM Radyo yaynlarnn, TV-Radyo prizlerine istenen kalitede ulatrlmas sistemini kapsar.

Sistem TV-Radyo prizi konulan yerlere TV, radyo ve video yayn yaplabilmesi iin, aada belirtilen nitelerden projesindeki verilere gre gerekli grlen niteler; saylarna gre tespit edilerek sistem tesis edilecektir. Antenler (UHF-VHF, uydu) Merkez nite (receiver, decoder, stereo modlatr, video, audio, VCD, uydu sinyal alclar vb.) Cihaz dolab Amplifikatrler (ana hat, datm) 32

 Kablolar Datc ve blcler Prizler Konnektrler Genel zellikler TV datm ebekesi yayn merkezinde ilem uygulanm TV programlarnn, VHFUHF (47-1000 MHz) bandnda TV prizlerine istenilen kalitede ulamas salanacak ekilde projelendirilecek ve uygulanacaktr. Datm sistemini oluturacak, datm elemanlarnn hepsi standartlara uygun olacaktr. Datm ebekesinde ayrlan kollar var ise, kollar birbirini etkilemeyecek ekilde yaltlacaktr. Datm kuvvetlendiricileri standartlara uygun, grlts az, TV prizlerinde istenen sinyal dzeyi elde edilecek ekilde olacak ve sistemde imkanlar lsnde arka arkaya kuvvetlendirici balanmasndan kanlacaktr. Sistemde, programlarn yayn frekanslar gz nne alnarak, gerekli ekran ve zayflama zelliklerine sahip, 75 ohmluk koaksiyel kablolar kullanlacaktr. Yayn merkezinde ilem uygulanm TV programlar k, birletirilmi tek kablo haline geldikten sonra sistemdeki tm yaynlar TV alclarna minimum 65 dBuV-max. 84 dBuV sinyal seviyesi olacak ekilde datlacaktr. Kurulacak sistem, Trk Telekom kablolu TV sistemine uygun olacaktr. Sistemin salkl alabilmesi, montajn ve servisin kolayca yaplabilmesi asndan kablo balantlarnda uygun zellikte (F tipi vb.) konnektr ve balant elemanlar kullanlacaktr. Sistemde kullanlan malzemeler, ileri ve geri ynde sinyal gndermeye, ileri yn iin 47-1000 MHz, geri yn iin 4-65 MHz bant geniliine uygun olacaktr. ebekede kullanlan her trl datc ve blclerin ak kalan ular 75 ohm terminaller ile kapatlacaktr. darece istenmesi durumunda merkeze 1 adet geni bandl 88-108 MHz FM anteni ve amplifikatr taklarak prizlere FM yayn yaplacaktr. 33

 Uydu yaynlarnn almnda sadece demodlatr, modlatr tipi birleik cihazlar kullanlacaktr. leride, mevcut TV yaynlarnn stereo olarak yaynlanmas ihtimaline kar tm birleik cihazlar stereo olacaktr. Sistem, ayn anda deiik dillerde yayn yaplan programlar TV prizlerine iletebilecek zellikte olacaktr. Her bir kanal yayn iin gerekli olan cihazlar, bamsz olarak 220-230 VAc-50 Hz beslenmeye uygun olacak, herhangi bir arza durumunda sadece bir kanal devre d kalacak, dier kanallar etkilenmeyecektir. Tm cihazlar 19 standardnda dolap iine monte edilecek tipte olacak, dolap termostat kontroll fan ile soutulacaktr. Sistemin merkezi modler olacak ve her kanal birbirini etkilemeden servis iin sklp taklabilecektir. Merkez cihazlar kontrollu olup, fonksiyonlar (giri-k kanal, filtre devreleri vb.) programlanabilir olacak, seilen uydu kanallar gerekli grld anda programlanarak deitirilebilecektir. Dolap iine monte edilecek tm cihazlar kzaklar zerine monte edilecek, bakm srasnda kolayca kzaktan alnabilecek ve cihazlardan yaplan ayarlar kolay kontrol edilebilen tipte olacaktr. Her bir kanal yayn iin gerekli olan cihazlarn RF k seviyesi dijital olarak ayarlanabilecek, IF filtreler dar ve geni band olarak programlanabilecek ve resim kalitesine gre uygun olan band genilii seilebilir olacaktr. Kullanlacak analog yaynlarn ileride dijital yayna gemesi istendiinde modlatr kullanlabilmeli, sadece receiver ilave edildiinde sistem alabilir olacaktr. Televizyon kanallarnn iletiminde PAL B/G sistemi kullanlacaktr. Sistemin empedans 75 ohm olacaktr. Yayn merkezini tekil eden cihazlar en son teknolojiye uygun retilmi, tekyanband alabilen cihazlardan olacaktr. Uydu alc cihazlarn giri frekanslar 950-2150 MHz aralnda olacaktr. Uydu alclar 3,7-4,2 GHz (C band) ve 10,7-12,75 GHz (KU band) yaynlarn da almaya uygun olacaktr. Uydu sinyal ilemcileri zerinden, RF k kanal veya frekans, IF giri frekans, RF k seviyesi, video polaritesi, IF band genilii, ses band genilii, ses tayc frekans, dekoder seimi, mono/stereo/dual ses seimi, giri ve k frekans, ayarlamalar yaplabilir olacaktr. Antenler 34

 Uydu antenler Sistemde tesis edilecek uydu antenler alminyum svama tip ve tek para parabol veya pres ofset tip olacak, ok paral anten kullanlmas durumunda yksek verimli ve oksitlenmeye kar boyal olacaktr. Antenlerde her anten iin uygun olan LNB kullanlacak ve gerekli olan yerlerde conta ile koruma bantlar bulunacaktr. LNBlerde ekilecek kablolar harici tip olacaktr. Uydu antenler verim ve mekanik dayankllk bakmndan yeterli olacaktr. UHF Antenler UHF antenlerin frekans aral 470-862 MHz (21-69 nulu kanallar) olacaktr. Empedans 75 ohm, rzgara kar dayankll yksek olacaktr. Anteni oluturan elemanlarn says projesine ve bulunduu blgenin zelliine gre seilecek, eleman saysnn ok olmasna dikkat edilecektir. VHF Antenler VHF antenlerin frekans aral 174-230 MHz (5-12 no.lu kanallar) olacaktr. Empedans 75 ohm, rzgara kar dayankll yksek olacaktr. Anteni oluturan elemanlarn says projesine ve bulunduu blgenin zelliine gre seilecek, eleman says en az 10 adet olacaktr. Datc ve Blcler Datc (splitter) ve blcler (tap-off), projesine gre sistemin dalmna uygun olarak seilecek, konnektr balantlar ve izolasyonlar ebekede kullanlacak kablolara uyumlu olacaktr. Yaynn bina ii datmnda blcler (tap-off) kullanlacak ve bylece aboneler arasnda maksimum izolasyon salanm olacaktr. Abone ii datmnda datc (splitter) kullanlacaktr. Datc ve blclerin herhangi bir ucundaki arza dier ular etkilemeyecektir. Btn datc ve blcler 4-1000 MHz band geniliini geirecek zellikte olacaktr.

35

Prizler Prizler geri dn destekleyen interaktif yapda olacaktr. Prizlerin TV ve radyo iin ayr k ular bulunacaktr. Prizler, radyo ucundan 88-108 MHz, TV ucundan 4-65 MHz ve 47-1000 MHz frekanslar geirecek zellikte olacaktr. Sistemde kullanlacak TV-radyo prizleri, profesyonel tip ve metal muhafazal olacaktr. Kablolar Dahili ve harici kablolardaki iletkenler, saf bakr veya gm kapl bakr olacaktr. Dahili ve harici koaksiyel kablolar, dk kaypl ve yalanmaya kar dayankl olacaktr. D hatlarda, harici artlara uygun kablo kullanlacaktr. Eriilebilir durumda olan kablolar, kemirici hayvanlarn verebilecei zararlara kar korumal olacaktr. Tm kablolarn empedans 75 ohm olacaktr. Bina ii ve d datmnda kullanlacak kablolar, projesinde belirtilen tipe uygun olacaktr. Konnektrler Ana hat balantlarnda kullanlan cihazlara uygun nitelikte konnektr kullanlacaktr. Konnektrler, dahili datmlarda kullanlan kablolara uyumlu zellikte olacaktr.

36

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

lem Basamaklar
Uygulayacanz projeyi inceleyiniz. Tesisatta kullanlacak kabloyu seiniz. letkenleri ekiniz (koaksiyel kablo). Kablolar televizyon prizine balaynz.

neriler
Montaj srasnda uygun ulu tornavida kullanmaya zen gsteriniz. Kontrol kalemlerini tornida yerine kullanmaynz. Anten prizi ve BNC jak balantlarn yaparken gerekli zeni gsteriniz.

Televizyon prizini yerine monte ediniz.

37

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

OBJEKTF TESTLER (LME SORULARI)
Aadaki cmleleri doru veya yanl olarak deerlendiriniz. 1. Anten kablosu olarak empedans 50 olan koaksiyel kablo kullanlr.( ) 2. Televizyon tesisatnda kullanlan kablo piyasada RG-6 olarak adlandrlr.( ) 3. Alnan sinyallerin kullancya ulatrmak amacyla her dairede kullanlan aralara anten ad verilir. ( ) 4. Elektronik cihazlardaki sinyal iletim ve datmnda grev yapan elemanlara BNC jak denir. ( ) 5. Elektromanyetik sinyal iletimi, koaksiyel kablonun rgl ksm ile yaplr.( ) 6. Koaksiyel kablonun ularn 5mm amamz gerekir. ( ) 7. Televizyon anteninin yeri dier alc antenlerinden ve yksek gerilim kablolarndan uzakta olmaldr. ( ) 8. Televizyon anten direi topraklanmaz. ( ) 9. Sistemin empedans 100 olmaldr.( )

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konular faaliyete dnerek tekrar inceleyiniz. Tm sorulara doru cevap verdiyseniz dier faaliyete geiniz.

38

RENME FAALYET-4 RENME FAALYET-4

AMA
Uygun ortam salandnda, TSE Tesisler ve Bayndrlk Bakanl Teknik artnamesine uygun olarak, Telefon tesisat kablolarn ekebilecek ve prizinin montajn yapabilecektir.

ARATIRMA
Telefonun tarihi geliimi hakknda bilgi toplaynz. Bayndrlk Bakanl Genel Teknik artnamesinin tamamn inceleyiniz.

4. TELEFON TESSATI
Haberleme sistemleri ierisinde en ok yaygn olan, kullanlanlar arasnda dorudan doruya anlama imkn salayan telefon olmu ve bu yzden de byk nem kazanmtir. Telefonun amac, birbirinden uzakta olan kimseler arasnda, szl haberlemeyi salamaktadr.

4.1. Telefon Kablosu

4.1.1. Tanm
Abonelerin birbirleri ile haberlemelerini salamak amacyla kullanlan zel olarak tasarlanm kablolardr.

4.1.2. Yaps ve zellii

Telefon kablosunun iinde birok telefona hizmet verebilecek sayda tel ifti (per) mevcuttur. Telefon kablolar 10, 20, 30, 50, 100den 1800 pere kadar ykselebilen telefon kablolar mevcuttur. Telefon kablolar genellikle bakrdan yaplmaktadr. Bilindii zere bakr, fiyatna oranla en iyi iletkenlerden biridir. Bakr telin etraf oksitlenmeye kar kalayla kaplanr. Gnmzde kalaysz kablo zaten pek tercih edilmemektedir. Kalay kapl bakr daha sonra PVC veya polietilen (PE) ile izole edilmektedir. Dahili tesisat iin dahili tesisat telefon kablosu kullanlr. Harici kablolar ise yeraltna gmme kablolar ve ask telli havai hat kablolar olarak iki temel gruba ayrlr. Harici kablolarda ekstra izolasyon mevcuttur. rnein alminyum folyo koruyucu kullanlabilir. Ask telli kabloda normal kabloya bitiik olarak bir elik ask halat mevcuttur. Hava hat ekilirken kabloyu bu halat tar. Kablo tipleri P,D, A, V gibi spesifikasyonlarla gruplandrlr. 39

Resim 4.1: Dahili hat telefon kablosu

Per nedir?

Her bir telefon hatt iin bir ift tel kullanlr. ngilizcedeki pair (ift) szne benzer ekilde her tel iftine per denilmektedir. Perdeki bir ift kablo birbirine sarldr. Bu sayede komu kablolar arasndaki manyetik etkilenme en aza indirilir. Per iletken ap nedir? Telefon telinin iletken kesitinin ap demektir. Piyasada 0.4, 0.5, 0.6 ve 0.9mm gibi standart aplar mevcuttur. Tesisat kurulurken 0.4mm veya 0.5mm tercih edilir. Kablo ap arttka birim kablo uzunluuna karlk gelen diren der. Buna karn fiyatta bir art sz konusudur. Drtl, grup ve paket nedir? Tesisat ekilmesini ve kablo takibini kolaylatrmak amacyla kablo ierisindeki perler alt gruplara ayrlmtr. Her on perlik demet bir grup olarak, ya da her 50 veya 100 perlik demet bir paket olarak belirlenir. Bir kablonun iini atnzda, her biri ayr renkte eritlerle sarlm grup veya paketleri grrsnz. Per says dk olan baz kablolarda drtl denen demetler kullanlr. Drtl iki perden oluur.

40

RESM 4.2: Harici hat telefon kablosunun yaps

Not: Kablo renk kodu standard 15 ift bir kablo rnei ile gsterilmi olup bu kablolar 1600 ifte kadar gidebilmektedir.

4.1.3. Telefon Kablo ekilmesi

Reglet nedir? Abone hatlar, santralden direkt olarak abone telefonuna gtrlmez. Santralden gelen hatlar ile abonelerden gelen hatlar yan yana iki ayr reglete girilir (reglet abone hatlarnn zerlerine girildii, duvara monte edilen bir kutudur). Daha sonra bu iki regletteki ilgili ular sar-siyah jamper telleri ile birbirine irtibatlandrlr. ki ayr reglet kullanarak, jamper ile balant salamann en byk faydas, tesisat ile santral tarafnn tamamen bamsz hale gelmesi, herhangi bir deiikliin hibir karkla sebep olmamasdr. Modler ve kullanl bir tesisat iin reglet kullanmak arttr. Regletin kepkep, krone ve pouyet gibi eitleri vardr. Krone ve zellikle pouyet, dier reglet eitlerine gre daha kalitelidir. Eski tip vidal regletler ise pek kullanl deildir.

41

Resim 4.3: Reglet

Krone her bir yatay srasna on adet perin girilebildii bir montaj ve datm birimidir. Bu yatay sradan gerektii kadar kullanlr. rnein 100 adet abone iin on sral krone kullanmak gerekir. Perler zel bir aletle krone yuvalarna aklr veya gerektiinde sklr.

Resim 4.4: Kablo kanal

Kanal nedir?

Kablolar gruplar halinde ve d ortamdan izole ederek deyebilmek iin kanallar kullanlr. Kanallar tesisat d etkenlere kar korumalar yannda, gz zevkine de hitap eder. Ek neden ve nasl yaplr?

Telefon tesisatnda kablolar aras ekleme yapmak ihtiyac doabilir. Bu durumlarda kablo perlerinin hibir malzeme kullanlmadan birbirlerine tutturulmas dnlmez. Keza kablolarn ak ksmlar kolayca kopabilir, ksa devre olabilir, oksitlenebilir. Birbirlerine bu ekilde tutturulan kablolar hava, su, nem gibi evresel faktrlerden etkilenir. Bunu nlemek iin boncuk veya yakpir denen malzeme kullanlr. Boncuk, iine iki per sokulup sktrld zaman bu iki per arasnda salkl ve dayankl bir temas salar. Bonuun iinde bulunan silikon bir yandan kontaklar salamlatrrken, dier yandan tellerin sokulduu yuvalar tkayarak ieri hava ve su giriini engeller. 4.1.3.1. lem Sras

Balant emas incelenir. Kullanlacak kablo seilir. 42

Balant emasna gre kablo ekilir.

4.1.3.2. Dikkat Edilecek Hususlar Bina ii telefon tesisat kuvvetli akm tesisatndan etkilenmeyecek ekilde yaplmaldr. Ayrca bina ii telefon kablolarnn getii borulardan zil, merdiven otomatii vb. hatlar geirilmemelidir. Kullanlacak malzemeler TSEye uygun olacaktr. Telefon prizinden kat veya ara telefon terminaline kadar olan kablolar yekpare olarak ekilecek ve ular terminale balanacaktr.

4.2. Telefon Prizi

4.2.1. Tanm ve Grevi
Telefon makinesinin bina ii telefon tesisatna irtibatlandrld yere telefon prizi denir. Bina iine kadar gelen telefon tesisatnn datmna kolaylk ve gvenlik salamak amacyla kullanlr.

4.2.2. Yaps ve zellii

Telefon prizlerinin bina ii telefon kablo balant ular dnda kalan temas ve d yzeyleri yaltkandr. Gvdesi zerinde akm tayan iletken ksmlar ve paralar sert bakrdan veya bakr alaml sert malzemelerden, gvdeleri ise porselenden veya bakalitten yaplmtr (Resim 4.5).

Resim 4.5: Telefon prizi

43

4.3. Bayndrlk Bakanl Genel Teknik artnamesi

Telefon tesisat ile ilgili artnamelerden bazlar aada belirtilmitir. Bina ii telefon tesisat (ankastre) Bina ii telefon tesisat (ankastre), bina ana giri terminal kutusundan itibaren aboneye ait cihazlarn telefon ebekesine balantsn kapsamaktadr. Kapsam

Telefon tesisat sortisi (telefon priz tesisat) Tesisat, telefon prizlerinden kat veya ara telefon terminallerine kadar PVC boru veya zel kanal iinden en az 0,5 mm apnda bakr iletkenli PVC izoleli, PVC klfl, aada (Tablo-1) verilen elektriksel zelliklere uygun bina ii telefon kablosu ekilmek suretiyle yaplacaktr. Kullanlacak malzemeler TSEye uygun olacaktr. Telefon prizinden kat veya ara telefon terminaline kadar olan kablolar yekpare (eksiz) olarak ekilecek ve ular terminale balanacaktr.

Telefon tesisat paralel sortisi (telefon paralel priz tesisat) Tesisat, telefon prizinden paralel prizin konulaca yere kadar PVC boru veya zel kanal iinden en az 0,5 mm apnda bakr iletkenli PVC izoleli, PVC klfl elektriksel zelliklere uygun, bina ii telefon kablosu ekilmek suretiyle yaplacaktr. Kullanlacak malzemeler TSEye uygun olacaktr. Paralel priz kablolar prizlerden itibaren yekpare olarak ekilecek ve ular telefon prizine balanacaktr.

Bayndrlk Bakanlnn Genel Teknik artnamesini inceleyiniz.

44

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

lem Basamaklar
Uygulayacanz projeyi inceleyiniz. Tesisatta kullanlacak kabloyu seiniz. letkenleri ekiniz. Kablolar telefon prizine balaynz. Televizyon prizini yerine monte ediniz.

neriler
Montaj srasnda uygun ulu tornavida kullanmaya zen gsteriniz. Kontrol kalemlerini tornavida yerine kullanmaynz.

45

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

OBJEKTF TESTLER (LME SORULARI)
Aadaki cmleleri doru veya yanl olarak deerlendiriniz. 1. Telefon prizinden kat veya ara telefon terminaline kadar olan kablolar eksiz olmaldr.( ) 2. Telefon makinesinin bina ii telefon tesisatna irtibatlandrld yere reglet ad verilir.( ) 3. Bina ii telefon tesisat kuvvetli akm tesisatndan etkilenmeyecek ekilde yaplmaldr.( ) 4. Abone hatlarnn zerlerine girildii, duvara monte edilen elemana telefon prizi denir.( )

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konular faaliyete dnerek tekrar inceleyiniz. Tm sorulara doru cevap verdiyseniz dier faaliyete geiniz.

46

RENME FAALYET-5 RENME FAALYET-5

AMA
Uygun ortam salandnda bina ana giri telefon terminal kutusunun(tlf.ankastre) montajn yapabileceksiniz.

ARATIRMA
Telefon kutusu eitlerini aratrnz.

5. TELEFON KUTUSU MONTAJI

5.1. Telefon Terminal Kutusu
5.1.1. Tanm ve Grevi
Telefon terminal kutularn; kat ve ara terminal kutular ile ana giri terminal kutular olmak zere gruplara ayrabiliriz. Kattaki telefon prizinden gelen hatlarla bina ana giri terminalinden gelen hatlarn irtibatlandrld terminale kat telefon terminali, kat telefon terminallerinin monte edildii kapakl kutuya da kat terminal kutusu ad verilir.

5.1.2. Yaps ve zellii

Kat ve ara terminal kutular, gerektii takdirde konulacak olup, yeterli korumay salayabilecek bir malzemeden yaplmaldr. Kablolar termine etmek iin artnamede belirtilen ve projesine uygun telefon irtibatn karlayacak terminal blou kullanlr. Bu terminal bloklar kutu iine yerletirilir.

Resim 5.1: Telefon terminal kutusu

47

5.1. Telefon Terminal Kutusu Montaj ve Balantlar

5.1.1. Montajn Yapma
5.1.1.1. lem Sras Balant emas incelenir. Telefon terminal kutusunun yerine montaj yaplr.

5.1.1.2. Dikkat Edilecek Hususlar Kat ve ara terminal kutular, katlarda almaya uygun yerlerde, nemli ve kuvvetli akm tesisatndan uzakta yaplacaktr. Kat ve ara terminal kutular zorunlu olarak nemli yerlere tesis edilecek ise nem szdrmayacak ekilde sva st etanj malzeme kullanlacaktr.

5.1.2. Kablo Balantlarn Yapma

5.1.1.1. lem Sras Balant emas incelenir. Kullanlacak kablo seimi yaplr. Telefon iletkenlerini dairelerin giriine ekilir. Telefon terminal kutusuna kablolar balanr.

48

Resim 5.2: Kablo balantlarnn yapm

5.1.1.2. Dikkat Edilecek Hususlar Telefon terminal kutularn nemli yerlerden uzak olan yerlere monte ediniz. Kuvvetli akm tesisatndan uzak olmasna zen gsteriniz.

5.3. Bayndrlk Bakanl Genel Teknik artnamesi

Telefon terminal kutusuyla ilgili artnameler aada belirtilmitir. Kat ve Ara Terminal Kutular Kat ve ara terminal kutular, yeterli korumay salayabilecek DKP sac veya PVC esasl bir malzemeden yaplacaktr. Kablolar termine etmek iin artnamede belirtilen ve projesine uygun telefon balantsn karlayacak terminal bloku kullanlacak ve bu terminal bloklar kutu iine yerletirilecektir. Kutular zeminden takriben 200 cm ykseklikte olacaktr. Kat ve ara terminal kutular, katlarda almaya uygun, nemli yerlerden ve kuvvetli akm tesisatndan uzakta yaplacaktr. Kat ve ara terminal kutular zorunlu olarak nemli yerlere tesis edilecek ise nem szdrmayacak ekilde sva st etanj malzeme kullanlacaktr. Bina ana giri terminal kutular 49

Bina ana giri terminal kutular, yeterli korumay salayabilecek bir malzemeden yaplacaktr. artnamede belirtilen ve projesine uygun kapasitede telefon balantsn karlayacak terminal bloku kullanlacak ve bu terminal bloku kutu iine monte edilecektir. Bina ana giri terminal kutularnda kullanlacak terminal bloklar artnameye ve projesine uygun kapasitede olacaktr. Bina ana giri terminal kutularna konacak bina ana giri terminal says ile Telekom giri terminal says eit olacak ve terminal minimum olarak belirlenen kablo ift saysndan az olmayacaktr. Ayn kutu iinde olmak kaydyla Telekom giri terminalleri ve bina ana giri terminalleri ayr ayr gruplandrlacaktr. Bina ana giri terminal kutular, ok katl binalarda her an giri ve k mmkn olan nemsiz, aydnlk, kuvvetli akm tesisatndan uzakta bina iinde bir duvara tesis edilecektir.

50

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

lem Basamaklar
Uygulayacanz projeyi inceleyiniz. Tesisatta kullanlacak kabloyu seiniz. Telefon terminal kutusunu yerine monte ediniz. Telefon terminal kutusuna kablolar balaynz.

neriler

Montaj srasnda uygun ulu tornavida kullanmaya zen gsteriniz. Kontrol kalemlerini tornavida yerine kullanmaynz.

51

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

OBJEKTF TESTLER (LME SORULARI)
Aadaki sorularn cevaplarn doru ve yanl olarak deerlendiriniz. 1. Kattaki telefon prizinden gelen hatlarla bina ana giri terminalinden gelen hatlarn irtibatlandrld terminale kat telefon terminali ad verilir.( ) 2. Kutular zeminden takriben 200 cm ykseklikte olacaktr.( ) 3. Kat telefon terminallerinin monte edildii kapakl kutuya ana terminal kutusu denir.( )

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konular faaliyete dnerek tekrar inceleyiniz. Tm sorulara doru cevap verdiyseniz modl deerlendirmeye geiniz.

52

MODL DEERLENDRME MODL DEERLENDRME

Performans Testi (Yeterlik lme)
Modl ile kazandnz yeterlii aadaki ltlere gre deerlendiriniz.

DEERLENDRME LTLER
Uyguluyacanz projeyi incelediniz mi? Malzeme kontrol yaptnz m? Gerekli olan malzemeleri setiniz mi? Kullanacanz kablolar doru setiniz mi? Balantlar kuralna uygun yaptnz m? Cihaz balantlarn kontrol ettiniz mi? gvenlii kurallarna uydunuz mu?

Evet

Hayr

DEERLENDRME
Yaptnz tekrarlaynz. deerlendirme sonunda eksikleriniz varsa renme faaliyetlerini

Modl tamamladnz, tebrik ederiz. retmeniniz size eitli lme aralar uygulayacaktr. retmeninizle iletiime geiniz.

53

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAALYET-1 CEVAP ANAHTARI
1 2 3 4 5 6 7 8 Y Y Y Y D D Y D

RENME FAALYET-2 CEVAP ANAHTARI

1 2 3 4 5 D Y D Y Y

RENME FAALYET 3N CEVAP ANAHTARI

1 2 3 4 5 6 7 8 9 Y D Y D Y Y D Y Y

54

RENME FAALYET-4 CEVAP ANAHTARI

1 2 3 4 D Y D Y

RENME FAALYET-5 CEVAP ANAHTARI

1 2 3 D D Y

55

NERLEN KAYNAKLAR NERLEN KAYNAKLAR

nternette Sesli ve Grntl Haberleme Tesisatyla lgili Firmalarn Siteleri. Piyasada Faaliyet Gsteren Kurulularn Konularla lgili Kataloglar ve Tantm Brorleri.

56

KAYNAKLAR KAYNAKLAR
ACIELMA Faruk, Mehmet USTA, Elektrik Atlye ve Labaratuvar ve lem Yapraklar 9. Snf M.E.B. Ankara, 2003. Audio Firmas Eitim Notlar ve Katologlar AKA Sefa, SF Elektronik Asos Konuma Sistemleri rn Tantm Kataloglar Bayndrlk Bakanl Genel Teknik artnamesi GRKEM Abdullah, Atlye ve Laboratuar 1, Ankara, 2002. Mira Firmas kataloglar Yrd.Do.Dr. PARLAKTUNA Osman, Haberleme Sistemlerine Giri M.E.B. stanbul, 1997. SERTEL Cem, Naci RS, Haberleme Teknii 10. Prof YCEL Metin, Haberleme Teorisi (Analog) Yldz niversitesi Yaynlar, stanbul, 1991.

57