an Paqarichiqmanta

hanaq pacha Taytally, sumaq allpataq kasq! - nispas mama Manuylaqa allpata much'aykun. - Ar mamy, achka unuyuq, munasqanchisman qarpakunanchispaq nispas Pachamamaman t'inkata haywarinku. Chayhinatay Ransiskuqa warmintin wawakunantin lliw tuta p'unchaw musuq chakrataqa llamk'aqku. Wakin runakunataq Santu Rusariopi "ar papy, manaam allpamantaqa maqanakusaqkuchu" nispa hawa simillapaq nichkanku. Chaykamaqa Ransisku runacha allpataqa munayta phuturiykachichkan.
Relato Popular

- Aaw

KAQNINKUNA

Ansilmucha

Rapi 3

an Paqarichiq

Rapi 15

24

an Paqarichiqmanta

kamachinakuspas tayta mamaqa wawakunantin musuq allpaman siqaykunku. - Manataq hayk'appas kay antaqa rikurqanichu, qamchu, qusay, rurarqanki? - Amaa rimamuychu Manuyla, hinaspa allillamanta uraykamuy, qaqaparquwaqtaq. Waykilla! Waykilla! - nispas warmi qhariqa wawakunantin llamk'ayta qallarinku. Hatunsi allpaqa kasqa. Chaypis tukuyta tarpunku: sarata, hawasta, papata ima

Chayhinata

23

an Paqarichiqmanta

ANSILMUCHA

- Maypis chayhina allpari kanman? - ninsi warminqa

- Chiqapy mamy! nin Ransiskuqa. - Hinaa kanman chaypas, ima muhuykitataq tarpumunki?, usaykitachu husk'amusqayki? Niway! - Amaa yanqataqa k'utupayawaychu, hinaspa mut'inchispaq waqaychamusqanchis sarata hurqurqamuy, chayta tarpumusunchis ninsi qusanqa.

Huk

p'unchawsi mama hamp'atu ua hamp'atuchata "unuman riy" nispa kamachisqa. Chay ua hamp'atuchaqa qilla qillakuspas p'uyuchanta aysariykuspa puriyta qallarin.

22

Ansilmucha

an Paqarichiqmanta

Unu pukyuman chayachkaptinas huk allqamari waqyasqa:

- Hamp'atucha!, hamp'atucha! - Imatan munanki yaw yana wallqa! - nispas chansarikun chay phurusapa yana allqamaritaqa. - Hamuy qhupu wasa irqi! Nispas nin allqamariqa. - Imatapunitaq munankiri? Ama rimapayamuwaychu, utqhay unuta aysakunay kachkan, paqtataq huk ch'aqlaypi phuruykikunataraq wisnirquyman.

- Manuyla! - ninsi warmintaqa - warmilly, amaa llakikunkichu, an

musuq allpata tarirqamunia, manaan muchuy killakunamantaqa manchakunachu, mikhuyninchisqa kallanqan. - Maypin tariurqamunki?, silluyki ukhu allpapichu? - Amay chayhinata chansakuwaychu Manuyla. Nispas chay musuq allpa tarisqanmanta willarikun.

21

an Paqarichiqmanta

Ansilmucha

muqu patapi tiyarquspas, kukanta hallpaqhinas, yuyaymanan, imaynatas chay sumaq wanira allpaman chayaykunman, chayta. Sapa kutillataq chayninta puriqkaq chayqa, huk rumita q'ipispas huk ichinata ruratamun. Huk kutinpi rispapas kaqllatataq ruratamun, ichinata churayatamullantaq. Chayhinatas sapa kutilla ichinapa qipanman huk ichinata churaykuq. "Manaam umaypi hap'inichu hayk'a unaypis sapa rimumanta ichinakuna rurasqayta, ichaqa an tukurqunia kay sumaq allpaman chayanaypaq"

Ransiskuqa,

Chayta nispataqsi lap'aq, lap'aq, lap'aq! nispa puriyta qallarin.

- Hahayllas! ak'aymi lluqachkankipas, tarwi awi hamp'atu, chaychus uqata maqaspa atiwankiman; hahayllas! nispa kutichispas allqamariqa asipayasqa. Ua hamp'atuchapaqqa simillanas phiakusqanpi qayayachkan, sunqun ukhupitaqsi allqamarita phiachinanpaq imaymanata yuyaymanachkan.

20

Ansilmucha

an Paqarichiqmanta

Wasinman chayaruptinsi maman hamp'atuchataqa tapun:

Yaw Ansilmucha, imamantan akanayachkanki? Yachallawaq mamy Siska, huk allqamaritan hayt'aspalla yaqa waurqachimuni, chaymantan llakisqa purichkani, tayta mamanman willarqukuptinpasch maqaqninchis hamunqaku - nispas llullakun. Chayta uyarispas Ansilmuchapa mamanqa, wiksanta hap'iykukuspa hisp'aykukunankamaraq asiykukun.

phawakachachkaptinsi urqu patamanta huk sumaq wayq'uta qhawarisqa. Manataqsi maynintapas chay wayq'uman yaykuytaqa atikusqachu. Takiq nisqanhinapas: "Hawanpas qaqataq, uranpas mayutaq, mayninta rispas yanaywan tupasaq, Pachamama yanaywan".

Chayhinapi

19

an Paqarichiqmanta

Ansilmucha

Chayhina purisqanpis ch'ullunta wayra qichurqapusqa.

asnaq wayra karahu, wiritiyta kutichiway! - ninsi. Ransiskuqa phiakuspas wayrataqa k'amipayan, wayrataq chansakuqhina astawanraq ayqiykachin, as uraymanraq, as wichaymanraq.

sayk'urquniraq asikusqaypi! ... maypis qam hayt'aspa siqsirichillawaqpas;...phaway, llamt'allamanpas kutiy -nispas yapamanta kamachisqa. Munaspa mana munaspas Ansilmuchaqa punchunpi warak'anta q'ipirqukuspa, takiyta sukaykuspa urquta siqaykun. Urpupis huk qaraywawan tupasqa. - Maytan richkanki hamp'atucha? Tapun qaraywaqa. Rikranta huqarispas hamp'atuchaqa kutichin: - uqaqa kunturwan maqanakuqmi richkani.

Hanany,

18

Ansilmucha

an Paqarichiqmanta

waska chupachanta pampaman suqaykusparaqsi asiykukun. Chaykamas hamp'atuchaqa phiasqallaa hatun rumiwan chupanta it'irqachitamun. Way, way ayayw ayayw! ... pim chupachayta it'irqachiwan, nispas waqaykun. Manapunia pipas yanapaptinsi, chupanta witurquspa t'uqunman chinkaykapusqa.

Qaraywaqa

waynallaraqsi, manaraq iskay chunka watanta hunt'apaspas warmiyakusqa. Pichqa wawayuqa rikukusqa. Manataqsi ch'ulla sarallanpas, ch'ulla trigullanpas, punchu sayay allpallanpas kapusqachu. Sinchi wakchapunis kasqa. Ransisku runachaqa, kallpasapa wayna kaspa, sapa p'unchaw pacha paqariyta, intita rikch'achisparaqsi llamk'aq lluqsiq. Karu urqukunatas k'ita mikhuykuna maskaq puririq.

R ansiskuqa

17

an Paqarichiqmanta

Ansilmucha

Sapa

ch'isiyaytas, santu rusario uraspi tayta kurapas rimaq: -Imanaptinmi allpamanta sinchita maqanakunkichis, wauchinakunchisraq. Wauspari, allpatachu apankichis, allpatachu winaypaq hak'unkichis?" nispa. Chay runakunaqa tayta kurapa n i s q a n t a q a m a n a s chaninchaqkuchu. Ichaqa sapa santu rusario urastaqa kuruschakuchkankutaqsi,

Chaypi

r u n a k u n a maqanakuchkanankama, tayta Ransiskuqa kukanta akullispas llakinta pisiyachiq. Ikiraq kawsay! - nispas hanaq pachata qhawaspa awinpas arphayanankamaraq waqakuq.

ua hamp'atuchaqa chay qaraywapa chupanta waqaycharqukapuspas urqu wichayman purisqa. Kuskan urqupis sayk'urqusqa, samarispas quqawinta mikhun, sunqunpitaqsi yuyaymanan: "Haqay t'uqullantaa kay antaqa kuskancharqusaq" nispa. Runapa yaykunansi chay t'uquqa kasqa. Chaysi , manaraq yaykuyta qallarichkaptinsi mancharikuyta qallarin. Q'ipinpi qaraywapa chupantaqsi maywikamun. Unutaraqsi Alsilmuchaqa manchakuymanta hump'isqa.

Ansilmucha

16

Ansilmucha
manchay manchay purichkaptinsi umapura huk masuwan takanarqakunku. Atakw, mamachally! nispas qaparin. awinta tutapi allinta qhawachispaas rikusqa: masullataqm kasqa karahu! Masutas turipayan, k'aspikunawansi wiquyta kachaykun. Masuqa puuchkantaq chayqa manas kuyurinpaschu. - Manchachiwasqaykimanta rapraykita apasaq karahu" - ninsi. Chayta nispas puuy puuy masuta rapranta kuchuykun, punchunpi q'ipicharqakapuspataq siqaykapun.

AN PAQARICHIQMANTA

Chayhina

p'unchawsi runakunaqa huk chikan allpamanta maqanakuq kasqaku. Chay willasqay llaqtapi runakunaqa sisihinaraqsi miraq kasqa. Chayraykus allpaqa mana aypapusqaachu. Sasachakuypipunis tiyaq kasqaku.

Sapa

10

15

Ansilmucha

Ansilmucha

-Mamy Siska, mamy Siska! - nispas punkullamanta waqyan.

Maman Siskaqa kusisqas lluqsirqamun. - Ansilmuchaypa rimaynintachus uyarirquni? - nispa. Wawanta qhawaykuspataataqsi Siska mamanqa qaparisqa: - Ay mamachy, ay taytachy, imataq kayri: hamp'atu uya, masu rapra, qaraywa chupari, ima supaypa wawancha kankipas! - nispa. Chayta uyarispansi Ansilmuchaqa altuman phawaripuyta qallarin. Phawaripuchkaptinas ak'ay maman Siskaqa k'aspiwan p'anaspa chupanpi hap'irqachisqa, chupachantas wiurqapusqa. Mana chupayuqtaqa wayras muyu muyurichisparaq Ansilmuchataqa siqaykachipusqa.
Relato Popular

Huk k'uchu t'uqunta lluqsirquptinqa as tutaa kasqa, "Imanasaqtaq

kunari, mamaych maskaykuwachkan, laqhataq tutapas chayqa maynintataq uraykapusaq" ninsi waqan waqan. Kikillantaqsi kallpachakuspa nin: "Hinacha riki kanqa, imanasaqay, mayllapipas qullpachawanqakus riki" nispa. Urayta, wichayta imas awinpas pisillaa qhawapakun. - "Icha ima wasillapas kaypi kanman, chaypi mikhuparqukuspa misk'i puupakunaypaq - nispa. Manataqsiy k'anchapas, q'usipas rikhurinchu, limpu tutapi imapas rikukunchu. Qasa wayra wayramuptinas Ansilmuchaqa rumi rumi sunquman yaykusqa, punchun patapi q'isachakuspa pacha paqarin.

14

11

Ansilmucha
manas sayariytapas puriytapas atipunchu, qasawan chiriwansi lliw kuwirpunqa khipucharqakapusqa. Imaynataq kayhinaniraq karumanta wasiymanri ripusaq - ninsi. Urqu pillunmanta qhawarimuptinsi mayupas au chunchullchahinallas rikukun, sach'akunapas taksachakunallas rikukun, ch'ukllachanpas manaas rikhurinchu; lliw uywakunapas tiqti kaqllas ak'ay rikhurin. anpas k'uykahinachallas aysariykukuchkan karu pampanta.

Ansilmucha

Tutamantaqa

qhawachkaptinsi, kusikuywan qunqayllamanta p'itakachan, punchu q'ipintas paskariyta chunka makiraq qallarin, chaymantas masupa rapranta urqumun, wasanmansi sirarqukun; qaraywapa chupanwantaq siki patanman k'askarqachikun. Punchunta sillwirqukuspataq p'itayta kachaykun. P'itaspa p'itaspalla huqarirqukun.

C hayhinata

kunturhinam phawakachachkani riki! Chayhinata rapracharqukuspas wasinkama phawan. Chay chupanwansi munasqanmanhina q'inqun, kinrayman muyuyta munaspanqa chupallanta kamachin. Munaytapunis phawasqa, wichaymanataq, uraymanataq, lluq'imanataq ima. Munasqanman phawakachaykuspas kusi kusi wasinman chayapusqa. Chupachanta wichaychaman sayarichiptinsi sumaqchallata wasin punkupi tiyarqun.

Aaw

12

13