www.muhendisiz.

net

MENGENE HESAPLARI
A-VDALI MENGENE ML
Hareket civatasnda bir g iletimi sz konusu olduundan verimin
yksek olmas istenir.Bu nedenle Trapez profilli vida kullanlr.
Yk ; F = (4+7).1000 =11000 N
Cvata malzemesi St 60 iin;
Akma snr AK = 330 N/mm .dir.Emniyet katsays s =1,9 ve entik
faktr K =2 seilirse;
Emniyet gerilmesi ; em = AK / (K.s) = 91,6 N/mm bulunur.
Vida mili ekmeye ve burulmaya zorlanmaktadr.Sktrma yk
bir katsays ile bytlerek sadece ekme yk iin belirlenecek di
dibi kesiti ekme ve burulma iin kontrol edilecektir. = 1,3 alnrsa;
ekme gerilmesi = = F./A1 em bantsndan
(11000.1,3)/(.d1/4) 91,6 ve d1 14,09 mmdir.Bu di dibi apna
gre Tr20 standart cvata seildi.Buna gre vida boyutlar;
Vida ap d =20mm ,
Di dibi ap d1 =15,5mm
Ortalama ap d2 =18mm , Hatve h =4mm , A1 =189mm
- ekme ve Burulmaya Gre Kontrol:
Sktrma yknden doan ekme gerilmesi;
= F/A1 = 11000/189 = 58 N/mm
Skma momentinden doan burulma gerilmesi;
= MS /Wb = [F.(d2/2).tg(m + ' ) ]

/ [.d1 /16 ]

Srtnme katsays = 0.14 ise;

' = / cos15 =0,145 , srtnme as ' = tg' = 8,3
ortalama vida eimi tgm =(h /.d2) = 0,07

ortalama vida eim as m = 5,1 , tg(m + ') =0,25

= [1100.9.0,25.] / [.(15,5)/16] = 34 N/mm

Maksimum ekil deitirme enerjisi hipoteziyle,edeer gerilme;

e = ( + 3.) = 58 + 3.34 = 81,4 N/mm

e < em olduundan seilen trapez vida uygundur.
Ayn zamanda vida eim as,srtnme asndan kk olduu iin;
(m < ') vida balants otoblokajldr.

B-SOMUN HESABI

Somun yzey basncna gre hesaplanr.Somun malzemesi olarak

kalay bronzu seildi.(Tr 20x4) Trapez somun boyutlar:
Vida ap D =20,5 mm ; Di dibi ap D1 =16,5 mm
Emniyet basnc Pem =17 N/mm
Di says z = [4.F] / [.(D -D1).Pem]
z = [4.1100] / [.(20,5 -16,5).17] = 5,56 6
Somun ykseklii

m = z.h = 6.4 = 24mm olmaldr.

Do = 1,3.d = 26mm , D2 =1,35.Do = 35mm

e = m/3 = 24/3 = 8mm
- Dilerin Kesilmeye Kontrol:
Bronz , Ak = 290 N/mm
Ak = 0,5.Ak = 145 N/mm
em = Ak /s = 145/4 =36,25 N/mm
= F/z..d1.h em ise
= 11000 / 6..15,5.4 = 9,5 em

olduundan emniyetlidir.

- Somun ile Gvde arasndaki Sk geme:

Somun malzemesi CuSn6
Elastiklik modl ES = 1,1x10 N/mm
Poisson says S = 0,3
Gvde malzemesi GS 60 iin
Elastiklik modl EG =2,1x10 N/mm
Poisson says G = 0,25
Akma gerilmesi Ak = 300 N/mm
dd somun sd = 26 mm
di somun si =20 mm
Gvde d ap Gd = 54 mm
Gvde i ap Gi = 26 mm
QS = (si /sd) = 0,77 QG = (Gi /Gd) = 0,48
a) Minimum Yzey Basnc
Pmin = Ms / (.sd.l./2)
Srtnme momenti Ms =k.Ms
Ms =24750 , k =1,3 iin Ms = 1,3.24750 =32175
l = (m-e) = (24-8) =16mm , =0,14 ise
Pmin = 32175 / (.26.16.0,14/2) = 13,5 N/mm
-Minimum Sklk:
min =[(sd.Pmin/Es).((1+Qs)/(1-Qs)-s)+(sd.Pmin/EG).((1+QG)/1-QG)+G)]
min=(26.13,5/1,1.10).((1+0,77/1-0,77)-0,3)+((26.13,5/2,1.10).(1+0,48)/(1-0,48)+0,25)
min = 0,01156 + 0,00591
min = 0,017mm = 17 m

b) Maksimum Yzey basnc:

Maksimum sklk meydana geldii zaman plastik deformasyon
blgesine girme tehlikesi doar.Mohr krlma teorisine gre
max = Pmax/1-QG em = em/2
em =0,6.Ak =0,6.300 =180 N/mm
Pmax (em/2).(1-QG)
Pmax 69 N/mm
-Maksimum Sklk:
max = [(sd.Pmax/Es).((1+Qs/1-Qs)-s) + (sd.Pmax/EG).((1+QG/1-QG)+G)]
max=(26.69/1,1x10).((1+0,77/1-0,77)-0,3)+((26.69/2,1.10).(1+0,48)/(1-0,48)+0,25)
max = 0,058 + 0,015 = 0,073mm =73 m
Ezilme nedeniyle oluan Przllk
= 1,2 . (RtG + Rts)
RtG = 10 m (Normal Tornalama)
Rts = 5 m (Hassas Tornalama)
= 1,2 .15 = 18 m
Min. Tolerans deeri tmin = min + = 17+18 = 35 m
Max. Tolerans deeri tmax = max + = 73+18 = 91 m
ISO tolerans sistemine gre H8-x8 tolerans deeri seilir.

C- PM APININ BELRLENMES

Pim malzemesi St 60
Ak = 330 N/mm
Ak = 150 N/mm
em = Ak /s , (s=3) ise
em = 50 N/mm
Pim iki kesit boyunca kesilmeye zorlanacandan;
k = [F/2] / [2.Apim] em
Pim kesitinin alan Apim = .dpim/4
dpim = 4.5500 / 2..50 = 8,3 9mm alnr.
-Teetsel kuvvetle oluan kayma gerilmesine gre kontrol:
Teetsel kuvvet etkisinde oluan kayma gerilmesi;
Ft = 2.MS/d
= Ft / (2..dPim/4)
= 4.MS / .dpim.dmil em
= 4.24750 / .9.20 50
19,4 N/mm 50 N/mm olduundan emniyetlidir.
- Pim ile Mil arasndaki basn kontrol:
Pim ile mil arasndaki basn;
Pmax = 3.Ft / dmil.dpim
Pmax = 6.MS / dmil.dpim Pem
Pmax =6.24750 / 20.9 150
41,25 N/mm 150 N/mm olduundan emniyetlidir.

D-SIKMA KOLUNUN BOYUTLANDIRILMASI

Manivela kolumalzemesi St 70 , Ak = 360 N/mm

Kola uygulanan moment
MS dndrme momentidir.
Dndrme momenti;
MS = F.(d2/2).tg(m + ')
MS = 24750 N.mm
Bir insann ortalama kol kuvveti Fel =150 N alnrsa
MS = Fel.l
24750 = 150 .l
l = 165 mm bulunur.Konstrksiyon gerei l = 200mm alnr.

- Skma Kolunun Kesiti:

em = 91,6 N/mm
l' = 25 mm olsun,
MS = F . l'
24750 = F.25
F =990 N
em (F / A)
91,6 (1237,5) / (.dk/4)
dk = (4.1237,5) / (91,6.)
dk = 4,2 mm
Kol kesiti ap konstruksiyon gerei
dk = 25 mm alnr.
- Kolun Eilmeye Kontrol:
Eilme gerilmesi e = Me / We = (Fel.l) / (.dk/32)
e = (150.200) / (.25/32)
e = 19,5 N/mm
e < em olduundan emniyetlidir.
- Verim Hesab:
Dndrme momentinin eksenel kuvvet oluturmasndan dolay verim;
= tg(m) / tg(m + ')
= tg(5,1) / tg(5,1 + 8,3)
= % 38 olur.

E-ENE KESTNN BELRLENMES

ene malzemesi GS 60
Ak = 300 N/mm
emniyet katsays; s = 2 alnrsa
em = Ak / s = 300 / 2 =150 N/mm
enenin eilme durumu kesit geniliinin en dar olduu yerde
incelenir.Buda ekilde ki taral ksmdr.Burada ki eilme gerilme;
e = (Me . y) / I
Me : Eilme momenti
y : Gerilmenin hesap edilecei noktann, tarafsz eksene (T.E.) olan
uzakl.
I : Tarafsz Eksene gre atalet momenti
l = 52,5 mmdir.
e = [(F.l) .(h/2) / (bh/12)] em
e = (11000.52,5.6) / (b.h) 150
b.h 23100
b =25mm , h =30mm olur.
-Kaymaya gre kontrol:
Kesit kayma gerilmesine gre kontrol edilerek kesit geniliinin
uygun olup olmad belirlenecek.
= (V.Q) / (I.b)

V : Kesme kuvveti
Q : Tarafsz eksene gre statik alan momenti
I : Atalet momenti
b : Kesit genilii
em = 0,5 .em = 75 N/mm
= [11000.[(b.h/2).h/4] / [(b.h/12).b]] em
= 22 75
olduundan kesit genilii emniyetlidir.

F-KOL BAI HESABI

Kol ba malzemesi GS 60 iin Pem = 7 N/mm
Kol ba ap DG =2,3.dmil olmas konstruksiyon gerei uygundur.
Buna gre DG =2,3.20 = 46mm olabilir.Bu apn basn kontrol
P = (4.MS) /((DG-dmil).dpim) Pem
P = (4.24750)/((46-20).9) Pem
6,4 N/mm 7 N/mm
olduundan kol ba ap uygundur

G-SABT VE HAREKETL ENELERN ET

KALINLIININ BELRLENMES

Sabit ene et kalnl kesiti dikdrtgen eklindedir.Bu blgede eilme

gerekleeceinden eilme gerilme
e = (Me .y)/ I
e = (11000.50.6)/b.h 150 N/mm
b.h23100
b=100mm
, h=15mm olur.
Hareketli ene et kalnl kesiti U profili eklindedir.Bu blgede
gerekleen ekme gerilmesine gre
= F/A em
=11000/(50.a+50.a+80.a) 150 N/mm
a 1,4 mm Konstrksiyon gerei a=15 mm alnd.

H-ENE BALII HESABI

ene bal dikdrtgen kesitli ve boyutlar 11x35 dir.Bu boyutlara
gre ene balnn ezilmeye gre kontrolu
ene bal malzemesi St 42 iin;
Pem F/A
Pem 11000/11.35
110 N/mm 28,5 N/mm
olduundan belirtilen kesit boyutlar uygundur.
.