Medikal Fizik Dernei Eitim Semineri

Nadir Kk zel Anadolu Salk Merkezi 09.10.2010-Ankara

MLC QA
Comprehensive QA for radiation oncology: Report of AAPM

Radiation Therapy Commitee Task Group 40 Med.Phys. 21(4), April 1994

AAPM Report No. 12 Basic Applications of Multileaf Collimators

Report of Radiation Therapy Commitee Task Group 50 Med.Phy. Publishing July 2001 Guidance document on delivery,treatment planning and clinical implementation of IMRT: Report of the IMRT subcommittee of the AAPM radiation therapy committee Med.Phys. 30(8), August 2003
Task Group 142 report: Quality assurance of medical accelerators

Med.Phys. 36(9), September 2009

NEDEN IMRT ?

T. Bortfeld et all. Semin.Radiat. Oncol. 9:20-34 1999

MLC Delivery
Statik
Yaprak/gantry/masa hareketi srasnda beam off

Yava , basit

Dinamik
Yaprak/gantry/masa hareketi srasnda beam on Hzl, ok ynl, daha komplike

MLC Delivery - Statik

Farkl Leaf pozisyonlaryla intensite elde etmek

Intensity Map

40 38 40 40 38 40

3 MLC Segmenti

38 38 38 38 38 38

2 2

2 2

MLC Delivery - Statik

Dier

olas yntem ise:

Kolimatr doksan derece evirmek

Intensity Map

40 38 40 40 38 40

2 MLC Segmenti

38 38 38 38 38 38

2 2

2 2

MLC Delivery - Statik

Step and Shoot

Siemens,Varian ,Elekta
Siemens :IMFAST dntrc algoritmas

Beam intensity map

MLC segment

MLC Delivery - Dinamik

Beam on durumundayken;

Yaprak hareketi

Gantry hareketi Masa hareketi

NEDEN MLC ???

Konvansiyonel blok uygulamasn kaldrmakta. Snrsz alan ekli oluturulabilmekte,
Gantry dnerken oluturulabilmekte,

ortadan kolayca

farkl

alan

ekilleri

Alan ierisinde intensite (IMRT).

oluturulabilmekte

IMRT tedavi planlamasn etkileyen faktrler

Doz hesaplama grid boyutu (nerilen 0.2 mm) MLC leaf end(straight,rounded vs..) MLC leaf side/leaf end modellemesi Kolimator /leaf transmission(geirgenlii) Penumbra modellemesi: jaw/MLC Kk alanlarda output faktr Off-axis noktalarnda PDD deerleri

3D MLC yaprak profili

Merkez eksen

Tek yaprak profili

Yaprak hareket ynne paralel

In ynndeki yapran boyutu Yaprak hareket ynnde yapran bitim yeri Birbirlerine komu iki yaprak yz In ve yaprak hareket ynne dik
AAPM Task Group 50

Siemens MLC konfigrasyonu

Kolimatr design

Kolimatr design
MLC hastaya daha yakn, hedefe daha uzak ise; Yaprak genilii

Tm yapraklarda tongue ve groove oluturmak daha kolay

retici toleranslar daha geni Yapraklar tutmak iin daha fazla materyal kullanlabilir

(vida vs..) Karlkl iki yaprak arasndaki akmay veya srtnmeyi engellemek daha kolay

Kolimatr design
MLC hedefe daha yakn, hastaya daha uzak ise; Yaprak genilii

Daha ksa yaprak uzunluu, dolaysyla daha kompact

tedavi kafas Tm yapraklarda tongue ve groove oluturmak daha zor retici toleranslar daha dar Karlkl iki yaprak arasndaki akmay veya srtnmeyi engellemek daha zor

Leaf Travel

AAPM Task Group No:50 2001

MLC QA

AAPM Task Group No:50 2001

MLC QA

AAPM Task Group No:142 2009

MLC QA
Intraleaf transmission
Interleaf transmission Tongue and Groove etki

Leaf end transmission

Leaf position accuracy Leaf travel

Off
Offf Ooffffff

MLC QA
Birok protokol Onlarca deiik test Onlarca yayn Deiik cihazlar Deiik tedavi teknikleri Deiik toleranslar

NE YAPMALIYIZ????

MLC QA
HBREY
Unutma: ICRU der ki: Hastaya verilecek doz +/-5 doruluk ierisinde olmak zo-run-da-dr. Dinamik IMRTde 0.4 mm leaf gap ile yaplan tedavilerde 0.1 mmlik hata %2.5 doz hatasna sebep olmakta
T.LoSasso et.al Med.Phy. 25. 1919-1927 (1998)

MLC QA
HEREY
Unutma: Bu ii sonu yok. nemli olan; llen/planlanan=1 Her departman kendi QA programn oluturmaktan ve bu program dkmante etmek zorundadr.
AAPM Task Group 142

MLC TESTLER
STANDART KOLMATOR MLC ZEL IMRT

1.

Leaf Pozisyon doruluu

ntra/Inter Transmision

Leaf Hz Kontrol(DMLC)

2. 3 4 5 6

Penumbra lm Ik/In Alan ntraleaf Transmission Mekanik nterloklar Kolimatr hz testleri

Tongue ve Groove etkisi Leaf Pozisyon Doruluu Mekanik nterloklar Leaf end ekli Data Transfer Doruluu

MLC TESTLER
1.ACCEPTANCE TESTLER 2.COMMISSIONING TESTLER

3.RUTN QA TESTLER

1.ACCEPTANCE TESTLER
Mekanik eksen ayarlar
Optik eksen ayarlar

Leaf pozisyon doruluu

Ik/In alan Mekanik interloklar

1.ACCEPTANCE TESTLER
Mekanik eksen ayarlar
Optik eksen ayarlar

Leaf pozisyon doruluu

Ik/In alan Mekanik interloklar

1.ACCEPTANCE TESTLER
Mekanik eksen ayarlar

MLC Taycs ayar

1.ACCEPTANCE TESTLER
Mekanik eksen ayarlar MLC Taycs Testi
Leaf farkl kalibrasyon pozisyonlarna getirilir. Yazlm yardmyla leaf pozisyonu/tayc sensr/potansiyometreden datalar alnr. Bu datalardan uygun leaf/tayc pozisyonu elde edilir ve bu pozisyona sistem ayarlanr.

1.ACCEPTANCE TESTLER
Mekanik eksen ayarlar

Kolimatr rotasyonu <1 mm yarap

Gantry rotasyonu <0.5 mm yarap

Masa rotasyonu < 1 mm yarap

1.ACCEPTANCE TESTLER
Mekanik eksen ayarlar MLC Spoke Shot
1.5 mm

ASM MLC Spoke Shot testi

1.ACCEPTANCE TESTLER
Mekanik eksen ayarlar
Optik eksen ayarlar

Leaf pozisyon doruluu

Ik/In alan Mekanik interloklar

1.ACCEPTANCE TESTLER
Optik eksen ayarlar SAD???
Basit bir uzunluk ler ile yaplabilir. Kolimatrdeki bilinen bir uzaklk ile (genellikle MLC kolimatrn alt ksm) izosentr mesafesi llr.
62.1 cm

70-150 cm aras test edilir. Tolerans +/- 1mm

1.ACCEPTANCE TESTLER
Mekanik eksen ayarlar
Optik eksen ayarlar

Leaf pozisyon doruluu

Ik/In alan Mekanik interloklar

1.ACCEPTANCE TESTLER
Leaf pozisyon doruluu(Step and Shoot) Film testi
Kaynak
SAD=100 cm

Dmax Film zosentr

1.ACCEPTANCE TESTLER
Leaf pozisyon doruluu(Step and Shoot) Film testi
zosentr 10x5 alan yarat. Tek yndeki leaf bank asimetrik sfr pozisyonunda olsun. 150 MU Filmi hareket ettirmeden kolimatr 180 derece evir. Tekrar 150 MU Filmi densitometrede tara. Ayn ilemi 90 ve 270 kolimatrler iin ve off axis noktalarnda tekrar et.

1.ACCEPTANCE TESTLER
Leaf pozisyon doruluu(Step and Shoot) Film testi
Leafler alan merkezinde kar tarafa geiyor.
Kalibrasyon gerekir.

ASM leaf pozisyon doruluu testi

1.ACCEPTANCE TESTLER
Leaf pozisyon doruluu(Step and Shoot) Film testi
Leafler alan merkezinden geride.
Kalibrasyon gerekir.

ASM leaf pozisyon doruluu testi

1.ACCEPTANCE TESTLER
Leaf pozisyon doruluu(Step and Shoot) Film testi
Leafler alan merkezinde
Tolerans 1mm
(AAPM Task Group 142)

Ayn test IMRT alanlar iin off axis -+5,-+10,-+15 cmde mutlaka tekrar edilmeli
ASM leaf pozisyon doruluu testi

1.ACCEPTANCE TESTLER
Leaf pozisyon doruluu(Step and Shoot) Film testi-Gravity test Film
Gantry: 270 Leaf yn

5 cm

Gantry:90 dmax

Leaf yn

ASM leaf pozisyon doruluu testiGravity testi

1.ACCEPTANCE TESTLER
Leaf pozisyon doruluu(Step and Shoot) Film testi

Optifocus MLC iin tolerans: +/-1 mm

ASM leaf pozisyon doruluu testi-picket fence

Leaf pozisyon doruluu(Step and Shoot) rnek vaka-Baboyun

2 mm leaf pozisyon hatas

1.ACCEPTANCE TESTLER
Mekanik eksen ayarlar
Optik eksen ayarlar

Leaf pozisyon doruluu

Ik/In alan Mekanik interloklar

1.ACCEPTANCE TESTLER
Ik In alan Film testi(1)-Klasik alan boyutu kontrol
5x5,10x10 ve 30x30 alanlarnda ayn set-up koullarnda, MLC leaflarinin kenarlar kontrol edilir. 100 MU Her leaf tek tek kontrol edilir. Pozisyonu yanl olan leafler tespit edilir ve potansiyometri deerleri yardmyla dzeltilir.

Hata

1.ACCEPTANCE TESTLER
Ik In alan Film testi(1)-Klasik alan boyutu kontrol
MLC alan boyutu kk Baz leafler ayn dzlemde deil

1.ACCEPTANCE TESTLER
Ik In alan Film testi(1)-Klasik alan boyutu kontrol
MLC alan boyutu tolerans ierisinde, 1 mm Tm leafler ayn dzlemde

1.ACCEPTANCE TESTLER
Ik In alan Film testi(2)-Multiple segment

ASM oklu segmentli leaf takip lmleri

1.ACCEPTANCE TESTLER
Mekanik eksen ayarlar
Optik eksen ayarlar Leaf pozisyon doruluu Ik/In alan Mekanik interloklar
MLC modundan elektron moduna geildiinde yapraklarn otomatik

olarak geri ekildiinin grsel testi Potansiyometri arzal veya kullanm d kaldnda interlok uyars verildiinin testi Gerekte salanamayaca bilinen bir alan eklinin sisteme ykleme testi

2.COMMSSONNG TESTLER
Mekanik eksen ayarlar Optik eksen ayarlar Leaf pozisyon doruluu ntra/nter leaf transmission Penumbra genilii Ik/In alan Data transfer doruluu Mekanik interloklar

COMMSSONNG
TPS BEAM MODELLNG
Ortalama leaf transmission (ntra/nter leaf) Leaf sonu deeri (dls) Yuvarlatlm leaf sonu olan cihazlar iin-dls Leaf Hz(dMLC)

TPS Beam Modeling

MLC transmission

TPS Beam Modeling

MLC leaf endPenumbra

2.COMMSSONNG TESTLER
Mekanik eksen ayarlar Optik eksen ayarlar Leaf pozisyon doruluu ntra/nter leaf transmission Penumbra genilii Ik/In alan Data transfer doruluu Mekanik interloklar

TRANSMSSON
ntra leaf transmission/leakage: Leaf ykseklii boyunca oluan sznt radyasyon nter leaf transmission: Komu iki leaf arasndaki transmission Tongue and Groove Effect: Komu MLC iftleri arasndaki sznty azaltmak iin design edilen kolimatrlerden gelen etki

TRANSMSSON

Stepped(basamak) kenar

Tongue and groove

Karlkl 2 leaf ifti arasndaki transmission

Komu 2 leaf ifti arasndaki transmission

TONGUE AND GROOVE

TONGUE AND GROOVE

TONGUE AND GROOVE

Tongue and Groove

%10-15 dk doz
Galvin et all 1993, Chui et all 1994, Wang et all 1996

Tongue and Groove

+ =

Xia P et al, Med Dosim, 2001

TONGUE AND GROOVE

Tongue and groove etki=0

%5,%10 ve %20 izodoz hatlar zigzagl

Tongue and groove etki +

TONGUE AND GROOVE

TONGUE AND GROOVE

TONGUE AND GROOVE

Tongue and Groove

TRANSMSSON NASIL LLECEK?

Litaratrde birok teknik var.

Genellikle intra/inter transmission ayn anda llmekte ve bulunan ortalama deer TPSe girilmekte Film,TLD,iyon odas
Litaratrde transmission derinlie, alan boyutuna ve

enerjiye gre deimekte. Hangi deerin TPSe girilmesi konusunda ortak gr yok

TRANSMSSON NASIL LLECEK?

Litaratrde birok teknik var.

Genellikle intra/inter transmission ayn anda llmekte ve bulunan ortalama deer TPSe girilmekte Film,TLD,iyon odas
Litaratrde transmission derinlie, alan boyutuna ve

enerjiye gre deimekte. Hangi deerin TPSe girilmesi konusunda ortak gr yok

NTRA+NTER LEAF TRANSMSSON LM

yon odas testi
Kaynak
SSD=100 cm

5 cm

yon odas

NTRA+NTER LEAF TRANSMSSON LM

yon odas testi
2 1,8 1,6 Transmission(%) 1,4 1,2 1 0,8

Tort: %1.5

0,6
0,4 0,2 0 -6 -4 -2 0 Alan boyutu 2 4 6

2.COMMSSONNG TESTLER
Mekanik eksen ayarlar Optik eksen ayarlar Leaf pozisyon doruluu ntra/nter leaf transmission Penumbra genilii Ik/In alan Data transfer doruluu Mekanik interloklar

PENUMBRA
Leaf End penumbra
MLC leaf sonu designna gre deimekte

Leaf Side Penumbra

ki komu leaf arasnda oluan penumbra

PENUMBRA
Penumbra genilii leaf sonunun alan orta hattndan uzaklna bal olarak deimekle beraber dairesel bir hat boyunca ilerlediinden leaf hareketine bal rlatif olarak sabittir.

LEAF END

LEAF END
Flat leaf ends Rounded leaf ends Focussed / diverging leaves

LEAF END
Focus designna gre alr.
MLC sonu n diverjansna uygundur.

PENUMBRA NASIL LLR?

Penumbra deeri TPSe girilmektedir.
MLC leaf sonu ekline gre penumbra lm yntemleri farkldr.

Rounded(yuvarlatlm) leaf sonu olan cihazlarda dls deeri bulunur ve sisteme girilir.
Dz, focused leaf sonu olan sistemlerde penumbra,

doz profillerinden %80/%20 alan genilii hesabndan bulunur.

PENUMBRA NASIL LLR?

ASM Penumbra

lmleri
Tolerans 1-3 mm

SORULAR
TPSe tek deer girilecek. Ne kadar doru??? Hangi derinlikteki penumbra lm TPSe girilecek?? Hangi alan boyutu kullanlacak?? Kk alan dozimetrisinden gelen problemler (lmde

kullanlacak iyon odas vs..) bulunacak deeri ne kadar etkiliyor???

Leaf side penumbray lecek bir yntem var m??

2.COMMSSONNG TESTLER
Mekanik eksen ayarlar Optik eksen ayarlar Leaf pozisyon doruluu ntra/nter leaf transmission Penumbra genilii Ik/In alan Data transfer doruluu Mekanik interloklar

DATA TRANSFER DORULUU

TPSden farkl MLC segmentlerine ait bilinen SAD veya

SSDde ktlar alnr.

Ayn MLC segmentleri record and verify sisteme aktarlr.
Record and verify sistemden bu MLC segmetleri cihaza

aktarlr.
ktlardaki MLC segmentleri ayn SAD veya SSDde

cihazda alan ile grsel olarak kontrol edilir.

GENEL BAKI
nterleaf transmission Leaf end

ntraleaf transmission

ASM Picket fence testi

MLC TESTLER
1.ACCEPTANCE TESTLER 2.COMMSSONNG TESTLER

3.RUTN QA TESTLER

3.RUTN QA TESTLER

AAPM Task Group No:142 2009

3.RUTN QA TESTLER
MLC LEAF KALBRASYONU

akan leaf problemi

3.RUTN QA TESTLER
MLC LEAF KALBRASYONU
MLC Kalibrasyon Noktalar
Milimetrik kat masaya yerletirilir. Alan merkezi ayarlanr ve SSD:100 cmye ayarlanr.

Balangta 4 noktann(0,-10,-20,+10) X1 ve X2 iin kalibrasyonu yaplr. Bu deerler software yardmyla potansiyometri ve enkoder deeri olarak kaydedilir. Ayrca ileri hassas kalibrasyon iin 7 veya 13 nokta seilebilir. Bu enkoder ve potansiyometri arasndaki hatalar azaltr. Zaman ierisinde enkoder deerleri leaf arpmalarna bal olarak deiebilir. Bu nedenle MLC kalibrasyonu belirli periyotlarda yaplmaldr.

3.RUTN QA TESTLER
MLC LEAF KALBRASYONU

akan leafler

Leaf gap

TOLERANS DEERLER
Tolerans ve action levels: Cihazda yolunda gitmediini dndren bir
durum olduunda aada belirtilen 3 seviye rehberliinde tavr alnmaldr:
Level 1: nceleme seviyesi: Yaplan lm dier lmler ile nemli farkllklar

gsteriyor ise ve deer hala tlerans ierisinde ise inceleme devam eder ve tedavi durdurulmaz. Deerdeki deiiklik cihazdaki baz basit deiikliklerden,setup hatalarndan, kullanlan QA aralarndan kaynaklanabilecei vs dnlerek aratrlr.
Level 2: Planlama seviyesi: Bir veya bir dizi QA lm toleransa ok yakn veya

bir miktar geiyorsa ve bu etki ksa dnem ierisinde(<1 hafta) klinie etkisi nemsiz ise tedavi devam edebilir fakat sorun ksa dnem ierisinde halledilmek zere programlanr.
Level 3: Acil seviyesi veya tedavi durdurma seviyesi: Alnan lmn tleransn

ok zerinde kmas ve klinii etkileyecek seviyede olmas veya gvenlik interloklarnn devre d kalmas gibi durumlarda tedavi hemen durdurulur.

AAPM Task Group No:142 2009