DETYRE SHTEPIE

KLASA XA

SKEMA e GJEOSFERES se TOKES

Gjeosfera e tokes eshte e perbere nga tre pjese kryesore:Berthama,Manteli dhe Korja. BerthamaEshte qendra e tokes,shtrihet nga 2900km deri ne qender te tokes.Temperatura ne tavan arin 3500oC dhe ne qender 5000oC.Berthama eshte e perbere nga hekur dhe nikel. ManteliKa vellimin me te madh te tokes.Fillon nga 10-70km dhe vazhon deri ne 2900km.Temperatura llogaritet nga 400-900 oC deri ne 1400 oC ne pjesen e siperme,afer berthames 1800 oC dhe ne pjesen e poshtme 3500 oC.Perbehet nga mineralet silikate te magneziumit dhe hekurit. KorjaEshte e ndertuar prej tre shtresash me shkembinj te ndryshem si:sedimentare ,granitike,bazalte.Ka trashesi nga 10-70km.Shtresa sedimentare perbehet nga shkembinj argjilore dhe gelqerore.Shtresa granitike eshte e perbere nga shkembinj graniti dhe gjendet vetem ne continent.Shtresa bazalte eshte shtresa e poshtme e kores qe kufizohet me mantelin dhe eshte shtresa qe shtrihet ne te gjithe ruzullin tokesor.Eshte e perbere nga shkembinj silikate te pasur me magnezium. MineraletVjen nga latinishtja minera qe do te thote xeror i cili eshte nje komponim kimik qe normalisht eshte i perbere prej kristalesh dhe eshte inorganik.Por ka edhe minerale organike.Sot njihen reth 4000 lloj mineralesh.Per formimin e mineraleve kemi dy lloj procesesh : endogjene dhe ekzogene.Mineralet kane veti fizike te ndryshme si :srtuktura,ngjyra,shkelqimi,tejdukshmeria,shpetezimi,fortesiathyerja,pesha specifike,percjellshmeria elektrike magnetizimi,radioaktiviteti,tretshmeria,shija. Shkembinjte magmatikeJane formuar si rezultat i ftohjes dhe kristalizimit te magmes.Jane shkembinj te shkrire ne thellesi te tokes.Temperatura e tyre luhatet nga 700-1300 oC .Sot njihen ret 700 lloj shkembinjsh magmatike te cilet perbejne 95% te shkembinjve te kores.Simbas thellesise shkembinjte magmatike ndahen ne : vullkanike, dellore, hipabizalte, platonike.Sipas perperjes ndahen ne :shkembinj acide, shkembinj mesatare, shkembinj bazike, shkembinj ultrabazike. Shkembinjte sedimentarePerfaqesojne shtresat qe duken ne shpatet e kodrave,maleve etj.Shkembinjte qe shtrihen ne siperfaqen e tokes nen veprimin e agjenteve te ndryshem atmosferike tjetersohen dhe shformohen.Me anen e eres dhe te ujit ato transportohen dhe depozitohen ne vende te ndryshme dhe formojne shkembinjte sedimentare.Vendi ku formohen shkembinjte sedimentare quhet mjedis sedimentar. Shkembinjte sedimentare klasifikohen ne :shkembinj copezore, shkembinj karbonatike, shkembinj kimik dhe shkembinj bio-kimik. Shkembinjte metamorfikeFormohen nga shkembinjte sedimentare dhe magmatike. Kta shkembinj nen veprimin e temperaturave te larta dhe te trysnise se madhe pesojne ndryshime fizike dhe kimike.Gjate ketij procesi ndodh rikristalizimi i mineraleve.Gjate metamorfizimit zhvillohen dhe reaksione kimike. Nga keto reaksione krijohen minerale te rinj me te forte dhe me te kushtueshem. Kolona kohoreMosha e tokes ndahet ne kater pjese qe quhen ERA. Ererat ndahen ne periudha, periudhat ne seksione,seksionet ne kate,katet ne njesi.Mosha e tokes mendohet te jete 4.6-5 miljard vjet kurse e kores 3.8-4 miljard vjet. Kater ererat kryesore jane: era parakembriane, era palozoike, era mesozoike, era kenozoite. PUNOI: KLAJDI SHAHOLLI