3i Dergisi

Say 3, Temmuz - Austos - Eyll 2011
Trkiye Kurumu Genel Mdrl Yerel Sreli Yayndr. cretsiz Olarak Datlr.
ISSN: 1308-528X
GEN AI
50. YILINDA
YURTDIINDAK VATANDALARIMIZ TRKYE'NN DAM TEMSLCLERDR BABAKAN YARDIMCISI BEKR BOZDA SZLK SORUNUNA KALICI ZM HEDEFLYORUZ ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANI FARUK ELK TRKYE'DE SZL ANLAMAK (II) PROF. DR. BRAHM ZTRK HZMET ODAKLI BR ANLAYILA YOLA IKTIK YURTDII TRKLER VE AKRABA TOPLULUKLAR BAKANI KEMAL YURTNA LKEMZE VE NDE YAADIIMIZ TOPLUMA DEERLER KATIYORUZ AHMET NAZF ZORLU
YURTDIINA G
EDTRDEN
Deerli Okurlarmz;
inde bulunduumuz yln, 1961 ylnda Almanya ile yaplan igc g antlamasnn 50. yldnm olmas vesilesiyle, Geni A blmmzn bu saydaki konusunu 50. Ylnda Yurtdna i G olarak belirledik. Trkiyenin gndemindeki konulara duyarl yaklamyla ne kan dergimizin bu saysnda, yurtdna ii gnn tarihsel geliimine ve yurtdndaki vatandalarmzn karlam olduklar sorunlarn sosyal, ekonomik ve kltrel boyutlarna dikkat eken yaz ve rportajlara yer vermek suretiyle 50. Yl ansna arivlik bir say oluturmak istedik. Geni A blmmzde, insanlk tarihi kadar eski bir olgu olan uluslararas g olgusunu ele alan; Trkiyeden yurtdna ii gnde BK ve KURun rolne deinen; SGBnin yurtdndaki vatandalarmzla ilgili almalarn anlatan; Yurtd Trkler ve Akrabalar Topluluklar Bakanlnn kurulu hikyesi, yaplanmas ve faaliyetlerine ilikin bilgileri ieren; yurtdndaki vatandalarmzn karlatklar sorunlar inceleyen; yurtdna ii gnn ekonomik, sosyal ve kltrel boyutlarn irdeleyen; yurtdna gn beden iiliini aarak beyin gne nasl dntn anlatan ve yurtdna ii gnn Trk sinemasna nasl yansdn ele alan yaz ve rportajlar bulacaksnz.
Nazan KSZ
stihdam ve Meslek Uzman
Sayn Babakan Yardmcs Bekir Bozda ve Sayn alma ve Sosyal Gvenlik Bakan Faruk elik ile yaplan rportajlar da dergimizin bu saysnda bulabilirsiniz. Sylei blmmzde yer alan bu rportajlarda; Babakan Yardmcs Sayn Bozda yurtdnda yaayan vatandalarmzn bulunduklar lkelerde daimi temsilcilerimiz olduunu belirtirken, Sayn elik ise nmzdeki dnemde isizlik sorununa kalc zm tesis etmeyi hedeflediklerini vurguluyor. ok kymetli akademisyen Prof. Dr. lyas klar Ekonomik Grnmde sizler iin makro lekte ekonomiyi deerlendirirken, stihdam ve Meslek Uzman Sinan Ok gc Piyasasna Bak blmnde igc piyasasna ynelik temel gstergeleri analiz edecek. KURdan Haberler, Kurumumuzun son aylarda yapt faaliyetler hakknda bilgi sahibi olmanz salarken; KUR statistikleri de KURun gerekletirdii almalar rakamlarn diliyle sizlere sunacak. Perspektif blmnde deerli akademisyen ve gazeteci Prof. Dr. brahim ztrk sizler iin Trkiyede sizlii Anlamak zerine bir nceki sayda balatt analizin ikinci blmn sizlerle buluturarak kendi tabiriyle yzeysel arpkln zerine gitmeye, sonuca deil srece odakl tahliline devam ediyor. BETAMn birbirinden kymetli akademisyeni Kadnlarn gcne Katlm nndeki Balca Engel: Toplumsal Deerler balkl yazlarnda igcne katlm kararn belirleyen faktrleri, dier lkelerle lkemiz igc piyasas verilerini karlatrarak analiz ediyor. Baar Hikyesi blmnde; dnya standartlarndaki rn ve hizmet kalitesiyle kresel bir oyuncu olma yolunda hzla ilerleyen ZORLU Holding Ynetim Kurulu Bakan Ahmet Zorlunun rportajnda sadece kendisinin ve irketinin baarsna deil, KURla gerekletirdikleri ibirliinin bu baardaki rolne ilikin eitli doneler bulacaksnz. Evlerimizin ve hayatmzn vazgeilmezlerinden olan gmn nasl ilendiini ve hangi aamalardan geerek bizlere ulatn nce ilik blm iin Ankarann tarihi ve irin ilesi Beypazarnda yaplan inceleme/rportaj yazsnda bulabilirsiniz. Gen Sayfalar ise meslek seimi aamasnda olan genlere yol gstermeyi srdryor. alma hayat ve sosyal politika alanndaki gelimeler ile olaylarn yldnmlerinin yer ald Tarihten Sayfalar bizlere gnlk hayatmz iinde unuttuumuz nemli gelimeleri zamann iinden szp bir kez daha hatrlatacak. Tm bunlarn yan sra IPA kapsamnda yrtlen Kamu stihdam Hizmetlerinin Gelitirilmesi Operasyonuyla, kltrsanatn farkl alanlarndan gncel haberler ve igc piyasasna dair aradnz dier bilgilerle ekillendirdiimiz dergimizi beeniyle okuyacanz umuyoruz.
Yayn Sahibinin Ad: Trkiye Kurumu Genel Mdrl adna Do. Dr. M. Kemal BERL Sorumlu Yaz leri Mdr: Akn KELE Yayn Koordinatr: Cemal ATI Editr : Nazan KSZ Redaksiyon: Ahmet AKSU Fotoraf: Adem KILI Yayn Kurulu: Akn KELE Cemal ATI Nazan KSZ Banu AYKA Aydn ALABA Davut KSZ Ycel KARAKOYUN Erhan FINDIK Ferhat ATAR Hakan ZER Doanay Nafiz LHAN Ekin CENGZETN Emrullah ASLAN Can ALKAN Uur TUN Ahmet AKSU
Tasarm: www.arentanitim.com.tr
0.312 430 70 81 Yayn dare Merkezi Adresi: M. Rauf nan Sok. No:5 Shhiye/ANKARA Yayn dare Merkezi Tel: 0 312 230 68 16 e-posta: iskurdergi@iskur.gov.tr Basm Yeri: MRK Bask ve Tan.Hiz.Tic.Ltd.ti. Basm Adresi: Uzaya Cad. 1254. Sk. No: 2 Ostim / ANKARA Tel: 0.312 354 54 57 Basm Tarihi: 10.09.2011/Ankara ISSN: 1308-528X
Say 3, Temmuz-Austos-Eyll 2011
* ayda bir yerel sreli yayn olarak yaymlanr ve abonelerine cretsiz olarak gnderilir. *Dergide yaynlanan tm yazlar kaynak ad belirtilerek iktibas edilebilir. *Dergide yaynlanan yazlar yazarlarn kiisel grdr, KUR'u balamaz.
NDEKLER
06
10 36
78 98
26 74
29 96
BAYAZI
Do. Dr. M. Kemal BERL / KUR Genel Mdr
BAARI HKAYES
Gn 50. Ylnda Yurtdndaki Trkler
SYLE Yurtdndaki Vatandalarmz Trkiyenin Daimi Temsilcileridir
74 78 80
lkemize ve inde Yaadmz Topluma Deerler Katyoruz Ahmet Nazif ZORLU ile Rportaj NCE LK
Babakan Yardmcs Bekir BOZDA ile Rportaj
6 10
Beypazarnda Gme Hayat Veren Sanat TARHTEN SAYFALAR
sizlik Sorununa Kalc zm Hedefliyoruz

alma ve Sosyal Gvenlik Bakan Faruk ELK ile Rportaj
82 90
KUR'DAN HABERLER
EKONOMK GRNM
Prof. Dr. lyas IKLAR Anadolu niversitesi BF retim yesi
16
KUR STATSTKLER
GC PYASASINA BAKI
Sinan OK KUR stihdam ve Meslek Uzman
PROJELER
94 22
Kamu stihdam Hizmetlerinin Gelitirilmesi Operasyonu GEN SAYFALAR
PERSPEKTF
Prof. Dr. brahim ZTRK Marmara niversitesi BF retim yesi
Trkiyede sizlii Anlamak(II)
96 26 29 32 98 102 104
Ararken Ben
G. Deniz KARTAL / KUR, Psikolog
Kadnlarn gcne Katlmnn nndeki Balca Engel: Toplumsal Deerler

Prof. Dr. Seyfettin GRSEL, Yrd. Do. Dr. Gke UYSAL, Aratrma Grevlisi Ayenur ACAR
MESLEK BANKASI
SORU-CEVAP
AKTEL
KLTR SANAT
GEN AI
Uluslararas G ve Tarihsel Geliimi
50. YILINDA YURTDIINA G 36

Bir Gn Muhasebesi
Gktan GRMEZZ / KUR, stihdam ve Meslek Uzman
38 44 48 53 56 57
60
nal KOYUNCU / YTB, Uzman
Kazm YT / KUR Genel Mdr Yardmcs
BKdan KURa Yurtdna i G
35. Ylnda Merkez Bankas Kredi Mektuplu Dviz Tevdiat Hesab Sistemi
YTB Bakan Kemal YURTNA: Hizmet Odakl Bir Anlayla Yola ktk Yurt Dndaki Vatandalarmzn Sorunlar ve SGBnin Sunduu Hizmetler
YH Uzmanlar
62 64 67 70
Blent ETN / Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas i Dvizleri Genel Mdrl, Uzman
21. Yzyln Rnesansn Yaratmak
Dr. Fatih HASDEMR / Avrupa Birlii Eitim ve Genlik Programlar Merkezi Bakan
Trkiyenin ABdeki Sosyal Sermayesi Trk gc

Mustafa ZCAN / Eitim Uzman, Analist
Trkiyede Tersine Beyin G Gemie ve Gnmze Bak

Yaprak KURTSAL / TEPAV, Aratrmac
Misafir ciden Gmene Almayaya Trk Gnn 50. Yl
Trk Sinemasnda D G
Erhan ENGL / YTB, Uzman
Filiz GKTUNA YAYLACI / Anadolu niversitesi Edebiyat Fakltesi Sosyoloji Blm, retim Grevlisi
GN 50.YILINDA YURTDIINDAK TRKLER

Yurtdna ii olarak gidebilmek iin bir umut kaps haline gelen BK, kendisine ynelen youn talebi karlayabilmek iin tm yurt apndaki tekilatlanmasn hzla tamamlad ve kurumsal kapasitesini arttrd. yle ki, 1965 ylnda kuruma kayt yaptranlarn says 500 bine, 1970 ylnda ise 1 milyona ulat. Dnemin teknolojik imknlar ile bu lde bir koordinasyonun stesinden gelebilmi olmas BKnn ne kadar nemli bir konumda olduunu arpc bir biimde ortaya koymaktadr.
1946 ylnda kurulan ve i Bulma Kurumu (BK), lkemizde istihdam politikalarnn oluturulmas ve uygulanmasnda, igc piyasasnn gelitirilmesi ve isizlikle mcadelede nc bir misyon stlendi. BKnn baat rol oynad alanlardan biri de, 1961 ylnda balayan yurtdna ii g oldu. Bata Almanya olmak zere Bat Avrupaya ynelen kitlesel ii gnn koordinasyonu grevini stlenen BK, 1960l yllarda yaklak 800 bin kiinin ii olarak yurtdna gnderilmesine araclk etti.
1961-1975 yllar arasnda yurtdna gnderilen iilerin % 80inden fazlas Almanyaya giden iilerden oluurken, 1975-1994 yllar arasnda yurtdna gnderilen iilerin % 84 Arap lkelerine gitmitir. Dier taraftan, igc gnn sadece istikameti deil nitelii de deimitir. 1960l yllardaki ilk dalga igc g kol gcne dayal igc ihtiyacnn karlanmasna ynelik olduundan, daha ziyade vasfsz iiler yurtdna gitmitir. Ancak, ksa sreli ve rotasyonlu olmas amalanan bu g dalgas, gerek iilerin gerekse de iverenlerin talebiyle uzun sreli ve hatta kalc hale gelmi; iiler zamanla ailelerini de yanlarna aldrarak altklar lkelerin toplumsal hayatna uyum salamaya gayret gstermilerdir. 1970li yllardan sonra Kuzey Afrika, Ortadou, Rusya ve Orta Asyaya ynelen igc g ise bambaka dinamiklere sahiptir. Bu g ounlukla, Trk mteahhitlik firmalarnn kendi iilerini yanlarnda gtrmeleri eklinde cereyan etmi; iiler gittikleri lkelere yerleme niyetinde olmadklarndan aileler ge katlmamtr.
I Y A Z
Yurtdna ii olarak gidebilmek iin bir umut kaps haline gelen BK, kendisine ynelen youn talebi karlayabilmek iin tm yurt apndaki tekilatlanmasn hzla tamamlad ve kurumsal kapasitesini arttrd. yle ki, 1965 ylnda kuruma kayt yaptranlarn says 500 bine, 1970 ylnda ise 1 milyona ulat. Dnemin teknolojik imknlar ile bu lde bir koordinasyonun stesinden gelebilmi olmas BKnn ne kadar nemli bir konumda olduunu arpc bir biimde ortaya koymaktadr.
1970lerden Gnmze gc G
1973 ylndaki Petrol Krizi, Bat Avrupa lkelerinin igc talebini azaltmalarna neden olurken igc g de Suudi Arabistan, Libya ve Irak gibi petrol zengini Kuzey Afrika ve Ortadou lkelerine yneldi. 1990 ylndaki Krfez krizine kadar youn bir gn yaand bu dnemde yaklak 700 bin kii almak zere bu lkelere g etti. gc gne ilikin rakamlar, gn istikametinin ne denli keskin bir biimde deitiini gstermektedir. Zira,
gc Gnn Ekonomik Boyutu

1960l yllarda balayan ilk dalga igc g ile yurtdna ii olarak gidenler genel anlamda vergi yk en az olan tarm kesiminden ktklar iin, bu igc gnn vergi gelirlerini azaltc etkisinin olmad sylenebilir. Dier taraftan, iilerin lkemizde kalan ailelerine gnderdikleri dvizlerin zaman ierisinde T.C. Merkez Bankas vastasyla kymetlendirilmek suretiyle nemli bir yekn tutacak
Do. Dr. M. Kemal BERL

Genel Mdr
bykle ulamas, uzun yllar d ticaret amzn dk kalmasn salad. Baka bir deyile igc g retim kaybna yol amadan lkemizin d lem gelirlerine nemli katklarda bulundu. Nitekim 2010 yl itibariyle T.C. Merkez Bankas portfynde bulunan 80 milyar ABD dolar byklndeki toplam brt dviz rezervinin yaklak % 15i ii dvizlerinden olumaktadr.
kuaa ulaan vatandalarmz Alman toplumsal hayatnn her kesinde yer almaktadr. i olarak gittikleri bu lkede kendi ilerini kurmular; kltr, sanat, spor ve siyaset alanlarnda nemli baarlara imza atmlardr. Ancak tm bunlara karn kimlik problemleri bata olmak zere halen pek ok sorunla kar karya kalmaktadrlar. Avrupann genel anlamda yaamakta olduu yabanc dmanl, rklk, isizlik gibi sorunlar Almanyada da Trk toplumu bata olmak zere gmenlere ynelik nyarglar ve olumsuz duygular bytmektedir. sizlikten gmenlerin sorumlu tutulmas, terr ve iddet olaylarnn gmenlerden kaynakland nyargsnn yaygnlamas; genel anlamda Avrupann, zelde de Almanyann zmesi gereken tehlikeli bir problem olarak karmza kmaktadr. Son olarak Norvete yaanan elim olay, yabanc dmanlnn ne denli tehlikeli boyutlara ulaabileceini gzler nne sermitir. Norvete yaayan bir Trk kz olan Gizem Doann da hayatn kaybettii bu ac olayn bir daha tekrarlanmamas iin 1960lardan bu yana sren g dalgalaryla Avrupaya gelen ve Avrupada yaamaya balayan gmenlerin toplumsal hayata entegrasyonunun hzlandrlmas; Avrupa halklar ile gmenler arasnda karlkl gven ortamnn oluturulmas; yabanc dmanlna neden olabilecek her trl tahrik giriiminin engellenmesi; isizlik bata olmak zere ekonominin her alannda yaanan skntlarn gerek kaynaklar hususunda yetkililerce Avrupa kamuoyunun aydnlatlmas, gerekmektedir.
1990lardan Bugne gc G
1990l yllarda yurtdna igc g eski younluunu yitirirken, Sovyetler Birliinin dalmasnn ardndan bamszlklarn ilan eden Orta Asyadaki Trk Cumhuriyetleri ile Rusyaya da ynelmeye balad. Bu dnemdeki igc gnde, 1970li yllardaki ikinci dalga igc gnde olduu gibi, bu lkelerde ihale alan Trk mteahhitlik firmalarnn beraberinde gtrdkleri iiler ounluktadr. 2000li yllar boyunca inaat sektr bata olmak zere lkemiz ihracatnn gelimesi, igc gnn de dengeli bir biimde seyretmesini salad. Son yedi ylda yaklak 425 bin kii KUR araclyla yurtdna ii olarak giderken, bu igc g genel olarak Rusya, Suudi Arabistan, Irak ve Libya gibi lkelere younlat.
Avrupada Ykselen Yabanc Dmanl

Trkiyeden yurtdna ii gnn en nemli adresi olan Almanyada bugn itibariyle 2,5 milyondan fazla vatandamz yaamaktadr. Gn 50. ylnda, artk 4.
SYLE
BABAKAN YARDIMCISI BEKR BOZDA:
TRKYENN
YURTDIINDAK VATANDALARIMIZ,
DAM TEMSLCLERDR
Trkiyeden g edenler, g alan lkelerin ekonomik kalknmalarna nemli katkda bulunmulardr. Yurtdnda yaayan vatandalarmzn ou, artk sadece ii konumunda olmayp, akademisyen, bilim adam, doktor, mhendis, avukat, gazeteci, i adam, sanat, politikac, sporcu gibi eitli alanlarda meslek sahipleri olarak g alan lkelerin siyasal, sosyal, ekonomik ve kltrel hayatna katlmaktadr.
Yurtd Trkler ve Akraba Topluluklar Bakanl (YTB), sadece yurtdndaki Trk vatandalar ile ilgili brokrasinin tek elde toplanarak ilerin kolaylatrlmas amacyla deil, soyda ve akraba topluluklar ile sosyal, kltrel ve ekonomik ilikilerin gelitirilmesi amacyla da kuruldu. Bu balamda somut olarak yaplan, srdrlen herhangi bir proje var m?
YTBnin soyda ve akraba topluluklar ile ilikiler asndan ana gndemi vardr. Birincisi, egdm ve koordinasyon grevidir. Bu anlamda unu ifade etmekte fayda var. Trkiyenin, son dnemde, Balkanlar, Dou Avrupa, Kafkasya, Orta Asya ve Orta Dou lkelerinde yaamakta olan soyda ve akraba topluluklar ile ilikileri ok ciddi bir dinamizm yakalamtr. Eskiden daha ziyade kamu dzeyinde srdrlen ilikiler artk zel sektr, sivil toplum kurulular, ticaret odalar, belediyeler, niversiteler, hatta bireysel mnasebetler ile bambaka bir boyut kazanmtr. adamlarmz yatrmlar yapmakta, sivil toplum kurulularmz bu blgelere eitli yardmlar ulatrmakta, niversitelerimiz Trkiyede okumak zere renci getirmekte, belediyelerimiz parklar yapmakta, ekipman hibe etmekte, kamu kurumlarmz hemen her alanda destek olmaktadr. Elbette, ister sivil-ister kamu kurulular olsun, bunlarn tamam lkemiz kaynaklarn kullanmaktadr. Takdire ayan bu dinamizmin kaynaklarn verimli bir ekilde kullanlmasn salayacak, salkl sonu alacak bir ekilde koordine edilmesi gerekmektedir. YTB nmzdeki dnemde bu alandaki almalarna arlk verecektir.
kincisi, btn bu blgelerde yaayan soydalarmzn ve akraba topluluklarn, ekonomik, sosyal ve kltrel durumlarnn iyiletirilmesine ynelik yaplacak almalarla ilgilidir. Bu topluluklarn bulunduklar lkelerin sosyal yapsna retken, kendi kimliini salkl bir ekilde ina etmi, kltrel ve siyasal haklarndan emin bir ekilde entegre olmalar temel amacmzdr. Bu noktada unun altn zellikle izmek isterim: Trkiye bu blgelerde yaan topluluklarla ilikilerini gelitirmeyi hedeflemektedir. Zaten yakn dnem d politika faaliyetlerimize bakarsanz, Trkiyenin bu blgede oynad barl rol grrsnz. Bizim, Bosna-Hersek veya Kosovada yaayan soyda ve akrabalarmzla ilikilerimiz bu lkelerin siyasi istikrarna hizmet etmektedir. Makedonya veya Bulgaristanda yaayan bir soydamzn kltrel kimliini salkl bir ekilde ina etmesi, ana dilini renmesi, lkelerinde insan haklarna saygl, demokratik haklarn kullanan bireyler haline gelmesi ve kendilerini gvende hissetmelerini salayacak almalar yapacaktr. YTBnin bu anlamda yapaca en nemli katk, bulunduklar lkelerde ounluk durumunda olmayan kltrel yaknlmz bulunan bu topluluklarn kltrel geliimini ve bulunduklar lkelerin sosyal barna katkda bulunmalarn salamak olacaktr.
nc olarak ise, Trkiyenin soyda ve akraba topluluklarnn bulunduu bu corafyada bilimsel, kltrel ve sosyal ibirlii zemininin glendirilmesine ynelik almalar kapsamaktadr. Bu anlamda, YTBnin temel fonksiyonu niversiteler, medya ve sivil toplum kurulular arasndaki bilgi paylamnn gelitirilmesi, blge insanlarnn birbirinden haberdar olmas, sosyal, kltrel ve bilimsel paylamn glendirilmesi iin mekanizmalar oluturmak olacaktr. Btn bu hususlar her blge ve lkenin yapsna gre belirlenen bir program erevesinde gelitirilecek pratik, somut projelerle hayata geirilecektir.
bulunduklar lkenin vatandalna gemilerdir. Trkiyeden g edenler, g alan lkelerin ekonomik kalknmalarna nemli katkda bulunmulardr. Yurtdnda yaayan vatandalarmzn ou, artk sadece ii konumunda olmayp, akademisyen, bilim adam, doktor, mhendis, avukat, gazeteci, i adam, sanat, politikac, sporcu gibi eitli alanlarda meslek sahipleri olarak g alan lkelerin siyasal, sosyal, ekonomik ve kltrel hayatna katlmaktadr. Baz vatandalarmz ii konumundan karak iveren konumuna gemi bulunmaktadr. Avrupadaki Trk iletmelerinin says 140.000 civarndadr ve bu iletmeler, yaklak 640.000 kiiye istihdam salamaktadr. Bu iletmelerin yllk toplam cirosu 50 milyar Avroyu amtr. Yurtdnda ve zellikle Avrupa Birlii yesi lkelerde yaayan vatandalarmzn varl, Trkiye asndan byk bir potansiyeli beraberinde getirmektedir. Yurtdnda yaayan vatandalarmz, Trkiyenin yaadklar lkelerdeki daimi temsilcileridir. Son dnemde kurulan YTB ve Kamu Diplomasisi Koordinatrl ile daha nce kurulmu olan ancak son yllarda aktif bir biimde alan TKA gibi kurumlar yurtdndaki potansiyelimizi harekete geirmekte nemli rol oynayacaklardr.
Yurtdndaki Trklerin potansiyeli hakknda ne dnyorsunuz? Zira Trkler artk sadece beden iisi olarak deil, ileri teknoloji gerektiren sektrlerde alyorlar, kendi ilerini kurup bytyorlar, hatta kltr-sanat, spor ve siyaset alanlarnda da son derece aktifler. Avrupa Birlii ile tam yelik mzakereleri yrten Trkiyenin bu muazzam potansiyeli bir nevi Trk diasporas olarak deerlendirebilmesi mmkn m?
Yurtdnda bugn 155 lkede yaklak 6 milyon vatandamz yaamaktadr. Bu kiilerin yaklak 4 milyonu (Yaklak 2.8 milyonu Almanya olmak zere) Avrupa Birlii lkelerinde yaamaktadr. Ayrca bu insanlarn birou, ifte vatandal kabul eden lkelerde ifte vatandal elde etmi, kabul etmeyen lkelerde ise,
Yurtd ii g denildiinde akla genellikle Avrupa lkelerine yaplan g geliyor. Oysa Ortadou, Kuzey Afrika, hatta Orta Asya ve Gney Asya lkelerinde de ok sayda vatandamz yayor. Bu lkelerdeki vatandalarmza ynelik yrttnz almalar hakknda bilgi verebilir misiniz?
Yukarda da belirttiim gibi Trkiye son dnemde saym olduunuz btn bu
SYLE
blgelerle olumlu ilikiler ierisindedir. Gerek devlet, gerek zel sektr, gerekse sivil toplum rgtleri aracl ile bu blgelere hizmet gtryoruz. Size yle bir rnek vereyim. Bugn Trkiye Afrika ktasnda en ok temsilcilik aan Brezilyadan sonra ikinci lkedir. Yine bu blgede yatrm yapan lkeler arasnda inden sonra ikinci lke konumundadr. Bu blgelerde iadamlarmzn yatrmlar ortada. Sivil yardm kurulularmzn Afrikada ve dier blgelerdeki almalarn da hepimiz takip ediyoruz. TKA kanalyla belirttiiniz blgelerde eitimden sala, altyapya kadar eitli alanlarda almalar yaplmaktadr. Kar lkelerle ikili ilikilerimizin olumlu ekilde devamnn salanmasna destek olunmaktadr.
Konunun bir de yabanc renci boyutu var. zellikle bahsi geen blgelerden Trkiyeye renim grmek iin gelen ok sayda renci olduunu biliyoruz. Bu konuda ne gibi almalar yaplyor?
olduumuz tarihi ve kltrel miras lkemizin de bu alanda sz sahibi bir konuma gelmesini zorunlu klmaktadr. Bunun ekonomik yn kadar kltrel, sosyal ve stratejik yn de lkemiz iin byk nem tamaktadr. Bu alandaki payda kurumlarla yaptmz almalarda niversitelerimizin daha geni bir corafyadan daha ok yabanc renci ekmesini, lkemizin bu alanda bir cazibe merkezi olmasn ve yabanc rencilere saladmz imknlar iyiletirmeyi hedef olarak belirledik. Ayn zamanda baarl rencilerin lkemizde burslu olarak renim grmelerini salayarak lkelerine dndklerinde karlkl ilikilerin olumlu ynde gelimesine katk salamalarn istiyoruz. Tm bunlar, niversitelerimizin uluslararaslamasna ivme kazandracak, niversitelerimizin markalamasnn nn aacaktr. Bu sayede uluslararas renci pastasndan aldmz pay da artrmay amalyoruz. Bunun pek ok alanda olumlu getirileri olacaktr. Bu noktadan hareketle, lkemizde renim grmekte olan ya da mezun durumundaki yabanc uyruklu rencilerin sorunlarnn zmnden lkemizdeki eitim imknlarnn tantmna, burs bavurularndan seim sistemine, barnma imknlarndan akademik, sosyal ve kltrel rehberlik hizmetlerine kadar tm yapy kuatan bir sistem oturtmaya alyoruz.
Yurtdnda ve zellikle Avrupa Birlii yesi lkelerde yaayan vatandalarmzn varl, Trkiye asndan byk bir potansiyeli beraberinde getirmektedir. Yurtdnda yaayan vatandalarmz, Trkiyenin yaadklar lkelerdeki daimi temsilcileridir. Son dnemde kurulan YTB ve Kamu Diplomasisi Koordinatrl ile daha nce kurulmu olan ancak son yllarda aktif bir biimde alan TKA gibi kurumlar yurtdndaki potansiyelimizi harekete geirmekte nemli rol oynayacaklardr.
lkemizde 1992den itibaren Trk Cumhuriyetlerle balayan ve giderek genileyen yabanc rencilere ynelik burs programlarnn daha verimli uygulanmas ve dnyadaki ada uygulamalarla rekabet edebilecek bir dzeye karlmas ynndeki almalar YTB bnyesinde devam ediyor. Bir yandan uluslararas rencilerle ilgili olarak dnya genelinde yaanan rekabet, dier yandan sahip
Toplumda kanaat nderi olarak kabul edilenlerden biri
de imamlardr. Diyanet leri Bakanl (DB) tarafndan sosyal sorumluluk kapsamnda zel hutbeler hazrlandn ve bunlarn ok olumlu faydalar yarattn biliyoruz. Bu balamda Bakanlmz ile istihdam, isizlik ve mesleki eitim gibi konularda herhangi bir alma yapmay dnr msnz?
Biz din adamlarmzn, hizmet sunduu toplumun dertlerini bilen, onlara kendi dillerinden konuan nderler olmasn istiyoruz. nsanlarmzn dini ihtiyalarnn karlanmasnda ve sosyal sorunlarn zmnde onlara nayak olmalarn bekliyoruz. Din adamlarmzn bylesi bir sorumlulukla hutbe ve vaazlarnda toplumu ilgilendiren konulara deinmelerinin, halk bu ynde bilinlendirmelerinin beklenmesi gayet doaldr. Tarihsel olarak da camilerin, sosyal sorunlarn konuulduu ve hatta zme kavuturulduu bir alan olarak kullanlmas bizzat Hz. Peygamberin uygulamalaryla rtmektedir. Son yllarda Diyanet leri Bakanl ve mftlklerimizce hazrlanan hutbelerde gndemdeki eitli sosyal konulara deinildiini biliyoruz. Hatta ile ve cami baznda bile hutbelerin yerelletii ve o yrenin gndemini ele alan hutbelerin hazrlanp okunduu grlmektedir. Bu uygulamalar gz nnde bulundurduumuzda, toplumun genelini ilgilendiren ve zellikle bir genlik sorunu olarak karmzda duran istihdam, isizlik ve mesleki eitim gibi konular ele alan hutbelerin Diyanet leri Bakanlnn ilgili birimleriyle ibirlii iinde hazrlanarak ihtiya duyulan yerlerde okutulmasnn faydal olacan dnyorum.
metimizin verdii destekle, hem bte hem de etkinlik gsterdii corafya bakmndan bir genilemeye gitmitir. Faaliyet gsterdii corafyadaki genilemeyi Program Koordinasyon Ofisi (PKO) saysndaki arttan da grebiliriz. 2002 ylnda yurtdndaki 12 PKO ile faaliyet gsteren TKA, bugn 23 lkede 26 PKO ile almalarn yrtmektedir. PKO olmayan lkelerde de (Afrika, Dou Avrupa ve Kafkasya, Orta Dou, Orta ve Uzak Asyada) kalknma yardm faaliyetlerini yrten TKA, proje bazl olarak 100n zerinde lkeye ulamaktadr. Kurumun kulland fon kaynaklar da yllar itibaryla artm ve TKA bugn yllk 130 Milyon Dolar tutarnda yardm yapar hale gelmitir. Bu genileme, Trk d politikasnn artan etkinliinin bir sonucudur ve Trk ekonomisinin blgesel ve kresel lekteki etkinlik tasn ykseltmesi ile paralellik arz eder. TKA pek ok sektrde yardm ulatran bir kurulu haline gelmitir. Bu sektrler ierisinde; ortak miras olan kltrel varlklarn korunmas ve gelecee ulamas, salk, eitim, temiz ime suyu, tarm ve hayvanclk bata olmak zere lke ekonomilerinin kapasitelerinin arttrlmas ne kmaktadr. Orta Asya, Kafkasya ve Balkan lkelerinde bu sektrler bata olmak zere faaliyetlerimizi eitlendirerek srdrmek hedefindeyiz. Bu kapsamda Trkiyenin kltrel ve tarihi corafyas, TKAnn almalar iin-
de zellikle nemli bir yer tutmaktadr. Orta Asya ve Kafkasya, TKA almalar bakmndan halen merkez neme haizken Orta Dou ve Balkanlarda da ortak gemiin ahitleri olan tarihi eserlerin restorasyonundan Trke retimine, soyda topluluklarn ekonomik ve kltrel geliiminden toplumlararas bara hizmet edecek projelere kadar geni bir yelpazede almalar yrtlmektedir. Son olarak getiimiz ay restorasyon sonras aln gerekletirdiimiz skp Mustafa Paa ve Prizren Sinan Paa camiileri bu almalarn en gzel rneklerindendir. Balkanlarda yrtlen projeler ierisinde aile ekonomilerinin glendirme projeleri nemli bir yer tutmaktadr. Bata hayvanclk alannda aile iletmelerinin ayakta kalmasn temin iin gerekletirilen hayvanclk projeleri (arclk, koyunculuk ve bykba hayvanclk alannda) rnlerini vermeye balamtr ve bu projeler uluslararas donrler tarafndan rnek gsterilmektedir. Keza eitime Trkiyenin verdii nemin bir nianesi olmak zere Balkanlar, Kafkasya ve Orta Asyada gerekletirilen okul inaatlar, okul donanmlar, laboratuar ve benzeri eitim nitesi tefrileri ilk bata saylabilecek rneklerdir. phesiz TKA, gemite yaplm bu deerli katklarn devamn getirecek biimde almaya devam edecek ve dost ve karde halklarla Trkiyenin kalknma deneyimini her alanda paylamay srdrecektir.
Son yllarda yldz parlayan kurumlardan biri de TKA 1992-2002 yllar arasnda 66 milyon 24 bin 506 dolarlk yardm faaliyetinde bulunan TKA, 2003-2010 yllar arasnda ise bunun aa yukar 7 katna karak 461 milyon 324 bin 599 dolara ulat. Trkiye ile ortak tarihi, kltrel ve toplumsal balara sahip Orta Asya, Kafkasya ve Balkan lkelerine ynelik yeni projeleriniz olacak m?
TKA, zellikle 2002 ylndan sonra Hk-
SYLE
ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANI FARUK ELK:
SZLK SORUNUNA
KALICI ZM
HEDEFLYORUZ
KUR, isizlikle mcadele adna bir yandan isizlik sigortas, ksa alma denei, cret garanti fonu gibi pasif politikalar etkin bir ekilde kullanrken dier yandan aktif istihdam politikalarn nmzdeki dnemde de arlkl olarak kullanacaktr. KUR bana gre, zellikle son yllarda, aktif igc politikalarn uygulama konusunda yetkinliini ispatlam ve kendisini srekli olarak gelitirme abas iinde olan bir kurumumuz.
Kresel krizin balad ve zirve yapt 2007-2009 yllar arasnda alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl grevini yrtmtnz. O dnemde krizin alma hayat ve istihdam zerindeki olumsuz etkilerini azaltmak amacyla uygulamaya konulan istihdam ve tevik paketleri sayesinde isizliin ok yksek oranlara kmas nlenmiti. nmzdeki dnemde de ncelikli gndem maddeleri arasnda yer alan isizlikle mcadele alannda neler yaplacan, Ulusal stihdam Stratejisinin hazrlanmas ve 2023 vizyonu balamnda, deerlendirebilir misiniz?
Belirttiiniz gibi isizlikle mcadele getiimiz dnemde olduu gibi bugn de gerek hkmetin gerekse Bakanlmzn ncelikli gndem maddeleri arasndadr. Ekonomik kriz sreleri, konjonktrel isizlikle mcadele ve istihdamn korunmas perspektifiyle ilave baz tedbirleri gndeme getirerek bu maddenin daha n sralara tanmasna yol amaktadr. Getiimiz dnemde aldmz ksa alma denei ve mesleki eitim programlar gibi tedbirler nemli oranda karlk bulmutur. Bundan sonra da isizlii azaltmaya ve istihdam gelitirmeye ynelik almalarmz ayn ciddiyetle srdreceiz.
10
2023 vizyonu; ekonomik, sosyal, kltrel pek ok alan btnlkl olarak ele almakta ve bu alanlara ynelik orta ve uzun vadeli hedefleri ortaya koymaktadr. Bu vizyonun kapsad hemen her alanda alnan nlemlerin, deien dzeylerde igc piyasalarna ve istihdama yansmas kanlmazdr. Ulusal stihdam Stratejisi, 2023 vizyonunun hayata geirilmesini, insan kaynaklarnn glendirilmesi ve istihdamn gelitirilmesi boyutuyla destekleyecek bir strateji belgesi olacaktr. Dier taraftan, Ulusal stihdam Stratejisinin baarl olabilmesi iin nemli bir husus, istikrarl ve yksek bymenin salanmasdr. Bu erevede, vizyonda ngrlen hedeflere ulama ynnde atlacak bymeye ilikin admlar bizi Ulusal stihdam Stratejisinin hedeflerine ulatracaktr. Ulusal stihdam Stratejisi ile temel olarak, lkemiz igc piyasasndaki yapsal sorunlarn zlmesi, orta ve uzun vadede bymenin istihdama katksnn artrlarak isizlik sorununa kalc zm salanmas hedeflenmektedir. Bu erevede Strateji drt temel politika ekseni zerine ina edilmitir. Bunlar; eitim-istihdam ilikisinin glendirilmesi; igc piyasasnn esnekletirilmesi; kadnlar, genler ve dezavantajl gruplarn istihdamnn artrlmas ve istihdam-sosyal koruma ilikisinin glendirilmesidir. Strateji taslanda bu eksenler kapsamnda baz politikalar ve tedbirler ngrlmtr. nmzdeki srete taslak zerindeki almalar tamamlayarak Ulusal stihdam Stratejisini yaynlamay ve ngrlen tedbirleri hzla hayata geirmeyi planlyoruz.
olduu aktr. Bu nedenle, 61. Hkmet Programnda da yer ald zere KURa kaytl her isizin bir i ve meslek danman olacak ve isizlerimize birebir hizmet verilecektir. Meslei olan ya da olmayan ayrm yapmakszn tm i arayanlara meslee ynlendirme ve i bulma hizmeti sunulacaktr. Ayrca, danmanlar kiilerin mesleki ve kiisel zelliklerini dikkate alarak i ortamna daha iyi uyum salamalar iin yardmc olacaklardr. Bu sayede Doru kursiyerin doru kursa ve doru isizin doru ie ynlendirilmesiyle isizlik oran ve sresinin azaltlmasnda ve kaynaklarn etkin kullanlmasnda nemli katklar salanacaktr. Gelimi lkelerde danmanlk faaliyetleri, istihdam hizmetlerinin en nemli ayan oluturmaktadr. rnein, refah seviyesinin ok yksek, isizliin ise ok dk olduu lkelerden biri olan sve kamu istihdam kurumunda (Arbetsfrmedlingen) 2010 yl itibaryla grev yapan 10.500 civarndaki personelin 8.000inden fazlas danmanlk hizmeti sunmaktadr. KURda grev yapan personel says toplam 3.297 olup, bu personelin sadece 393 i ve meslek danmanl eitimi almtr. Hlihazrda danmanlk faaliyetleri bu kiiler tarafndan yerine getirilmeye allmaktadr. ve meslek danmanlarnn greve balamalaryla birlikte KUR modern bir kamu istihdam kurumu olma yolunda byk adm atm olacaktr. Bu sayede, hem KUR igc piyasasna daha hkim konuma gelecek, hem de alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl ile KUR kamuoyunun kendisinden bekledii grevi daha etkin bir ekilde yerine getirecektir.
KUR iki yl ierisinde 4 bin i ve meslek danman alarak kurumsal kapasitesini geniletmeyi ve her isize bir danman tahsis etmeyi planlyor. sizlikle mcadelede bir nevi konsept deiiklii anlamn tayan bu hamle hakkndaki dncelerinizi alabilir miyiz?
lkemizdeki igc dikkate alndnda bu eitimi alan personel says ile bu kadar nemli bir hizmetin belirlenen hedefler dorultusunda yrtlmesinin zor
2013 ylndan itibaren her yl 400 bin isizi aktif istihdam programlarndan yararlandrmay hedeflediinizi biliyoruz. sizliin zm noktasnda KURun yrtt aktif istihdam programlarna daha fazla arlk verilecek diyebilir miyiz?
Kesinlikle evet. KUR, isizlikle mcadele adna bir yandan isizlik sigortas, ksa alma denei, cret garanti fonu gibi pasif politikalar etkin bir ekilde kullanrken dier yandan aktif istihdam politika-
11
SYLE
yetersiz olduu lkemizde isizlikle mcadele etmek iin aktif igc programlar uygulamann en doru yol olduu kanaatindeyim.
Gndeminizde olmadn belirtmenize ramen seim sonras srete kdem tazminatna ilikin medyada oka haber yer almaktadr. Ulusal stihdam Stratejisi tasla ve zelde kdem tazminat konusunda medyada yer alan haberlere son noktay koymak adna ne sylemek istersiniz?
Mevcut kdem tazminat dzenlemesi gerek iiler gerekse iverenler asndan ciddi skntlar barndrmaktadr. szlemesi sona eren iilerin byk ounluu bu haktan mahrum olmaktadrlar. Bir yllk alma sresini doldurmayan veya kendi istekleri ile -rnein i deitirmek iiniten ayrlan iiler mevcut dzenlemeye gre kdem tazminat alamamaktadr. te yandan kdem tazminat almaya hak kazanan iilere denen tazminat larn nmzdeki dnemde de arlkl olarak kullanacaktr. KUR bana gre zellikle son yllarda- aktif igc politikalarn uygulama konusunda yetkinliini ispatlam ve kendisini srekli olarak gelitirme abas iinde olan bir kurumumuz. 2013 ylndan itibaren her yl 400.000 isizimizin aktif igc programlarndan yararlandrlmasnn KURun gerekletirebilecei bir hedef olduunu dnyorum. Kurum bu amac gerekletirmek iin 2011 ylnda 2.000, 2012 ylnda da 2.000 olmak zere toplam 4.000 szlemeli ve Meslek Danman istihdam edecektir. Aktif igc programlarnn banda isizlere ve meslek deitirme aamasnda olanlara i ve meslek danmanl hizmeti verilmesi gerekmektedir. KURun kurumsal altyapsnn bu alanda glendirilmesi ile saysal anlamda hedefleri yakalamakta nemli bir avantaj salayacan dnyorum. Bunun dnda gemiten bu yana yryen projelerle ve gelitirilecek yeni projelerle igc yetitirme kurslarnda da nmzdeki dnemde KUR un artan grafiinin devam etmesini bekliyorum. Akas igcnn hala byk bir ksmnn nitelik bakmndan miktarnn ise uluslararas karlatrmalarda en yksek seviyede olduu grlmektedir. Ka iiye ve ne zaman kdem tazminat deyeceini ngremeyen iverenler asndan da nemli bir belirsizlik ve mali yk sz konusu olmaktadr. Bu skntlarn, zm odakl bir yaklamla sosyal taraflarla bir arada ele alnarak mutlaka zlmesi gerekmektedir. Ayrca son 10-15 yl ierisinde iilerimize ynelik ok nemli iki gvenceyi mevzuatmza kattmz da belirtmek gerekir. Bunlar, geerli bir neden olmakszn iilerin i szlemelerinin sona erdirilememesi, yani i gvencesi ile isizlik durumunda belli srelerle isizlik sigortas deneinden yararlanlmasnn salanmasdr. Oysa kdem tazminat uygulamas 1936 tarihli Kanunumuzda yrrle girmi ve hem hak kazanma koullar bakmndan hem de miktar bakmndan srekli artrlmak suretiyle adeta bahsettiim iki gvencenin fonksiyonunu da grmtr. Dolaysyla birbiriyle balantl bu haklarn birlikte deerlendirilmesinin daha yararl olaca kanaatindeyim. Ancak daha nce de belirttiim zere kdem tazminat konusu ksa vadeli gndemimizde bulunmamaktadr.
2013 ylndan itibaren her yl 400.000 isizimizin aktif igc programlarndan yararlandrlmasnn KURun gerekletirebilecei bir hedef olduunu dnyorum. Kurum bu amac gerekletirmek iin 2011 ylnda 2.000, 2012 ylnda da 2.000 olmak zere toplam 4.000 szlemeli ve Meslek Danman istihdam edecektir.
12
Hkmet programnda alma hayatnn yeniden ekillendirilmesine ynelik ok nemli dzenlemeler sz konusu. Bu erevede kayt d istihdamn azaltlmasna ynelik hazrlanacak eylem plan imdiye kadar yaplan alma ve projelerden farkl neleri ierecek?
Yaanan ulusal ve uluslararas deneyimler, kayt d istihdamla mcadelede denetimin etkinliini artrmaya ynelik nlemler ile iverenleri ve iileri kaytl istihdama zendirici tedbirlerin birbirini tamamladn, dolaysyla bu tedbirlerin birlikte uygulanmasnda byk fayda olduunu gstermektedir. Yrttmz almalarda bu tespiti gz nnde bulundurarak konunun her iki boyutunu da dikkate alan nlemler gelitirmeliyiz. Bu erevede, denetim kapasitesini glendirmek ve yaptrmlarn caydrcln artrmak ile kayt ii faaliyetleri zendirmek perspektifiyle Maliye Bakanlyla ibirlii iinde nlemler almaya devam edeceiz. Daha somut ifade etmek gerekirse, ilgili kamu kurum ve kurulularyla
elektronik ortamda bilgi ve veri paylam yaparak elde edilen verilerin apraz kontrollere tabi tutulmas salanacak, bir taraftan denetimlerin etkinlii ve says arttrlrken dier taraftan kaytl istihdam tevik edilecek, ii ve iverenleri bilinlendirmeye ynelik almalar artrlacaktr. Bu nlemlerin daha baarl sonular dourabilmesi iin igc piyasas dzenlemelerinde, temel olarak i ve sosyal gvenlik mevzuatnda, kayt dl destekleyen unsurlarn da gzden geirilmesi gerekmektedir. Ulusal stihdam Stratejisi almalar bu yaklamla, lke gereklerini dikkate alan bir gvenceli esneklik perspektifiyle, kaytl istihdamn kolaylatrlmas ve gelitirilmesi amacna hizmet edecek ekilde yrtlmektedir.
sinde lkemizin insan haklarna verdii nem ve demokratikleme sreci, sendikal haklar ile yakndan ilikilendirilmi, bu balamda sendikal hak ve zgrlklere daha ok vurgu yaplmaya balanmtr. Bu balamda sz konusu kanunlarn ILO Szlemelerine, AB normlarna ve evrensel standartlara uygun olarak deitirilmesi ynndeki almalar sosyal taraflarla oluturulan teknik komiteler araclyla yllardr devam etmektedir. Yaplan almalarda zellikle ILO Uzmanlar Komitesi gzlemleri ve AB lerleme Raporlarnda yer alan eletiriler dikkate alnmaktadr. Bilindii zere, lkemiz, 87 ve 98 sayl Szlemeleri ihlal etme sebebiyle son yedi ylda be kere, son ylda ise srekli 87 sayl Szlemeden Aplikasyon Komitesinde kara listeye alnmtr. ILOnun bu eletirileri sz konusu kanunlarn detay hkmler ierdii, rgtlenmenin nndeki engeller ile toplu i szlemesi yaplabilmesi iin var olan ifte barajn ve grev kstlarnn kaldrlmas gerektii ynnde younlamaktadr. Bursa mutabakat sonucu Genel Kurul gndemine getirilen sz konusu kanunlardaki deiikliklere ynelik teklif ise ILOnun eletiri ve uygulamadan kaynaklanan skntlar giderilmeye allarak hazrlanmtr. Bu teklif ile rgtlenmenin nndeki engel tekil eden baz hususlarda deiikliklere gidilmitir. Bu deiikliklerden belli ballar ise sendika kuruculuu iin Trk vatanda olma
2821 sayl Sendikalar Kanunu ile 2822 sayl Toplu Szlemesi Grev ve Lokavt Kanununun ILO ve AB Normlarna ulamas iin ne gibi dzenlemeler yapacaksnz?
Sendikalama ile demokrasi ve insan haklar arasndaki sk ba nedeniyle, lkelerin sendikal hak ve zgrlklere verdikleri deer, demokratiklemenin ls olarak alglanmaktadr. zellikle Avrupa Birlii ile balayan mzakereler ereve-
13
SYLE
yrtlen diyalog ve varlan anlamalarla dzenlenmektedir. i ve iveren kurulular, baz kurullara, eit oranda gnderdikleri temsilcileri araclyla ulusal dzeyde katlmakta, hkmet temsilcileri ile birlikte l bir yap iinde alma yaamnn ileyiinde ve alma koullarnn dzenlenmesinde rol oynamaktadrlar. Sosyal diyalog srecinin etkin ve istikrarl bir ekilde yrtlmesi sonucu, sz konusu anlamalar bazen hkmet-ii-iveren ls, bazen de ii-iveren ikilisi arasnda, ekonomik ve sosyal sorunlarn zmne ve endstriyel bar kurmaya ynelik olarak imzalanmaktadr. Sosyal taraflar arasnda bir uzlamay ifade eden sz konusu yntemde, konular geni olarak ele alnmakta, izlenecek temel koulunun kaldrlmas; sendikaya yelik yann 16dan 15e indirilmesi; sendikaya yelikte ve istifada noter artnn kaldrlmas; sendikal kurulularn uluslararas faaliyette ve ibirliinde bulunabilmelerine, temsilcilik aabilmelerine imkn salanmas; yetkili sendikann belirlenmesinde %10 ikolu barajnn kaldrlmas ve resmi arabuluculuun ihtiyari hale getirilmesi, olarak saylabilir. nmzdeki dnemde sz konusu kanunlarda yaplmas planlanan deiiklikler sosyal taraflarla Austos ve Eyll aylarnda toplanacak olan l Danma Kurulu vastasyla tekrar mzakere edilerek, Meclis alr almaz ilgili alt komisyonlara ve oradan da Genel Kurul gndemine tanacaktr. Bakanlk olarak hedefimiz hazrlanacak kanunlarn Haziran aynda 101.si gerekletirilecek olan ILO Genel Konferansnda Aplikasyon Komitesi eletirilerine maruz kalmadan, kara listeye alnmadan ve sendikal rgtlenmenin iinde bulunduu koullar iyiletirilmi olarak endstri ilikileri sistemimize katk salamasdr. ekonomik ve sosyal politikalar bir uyum iinde belirlenmeye allmaktadr. Taraflarn anlat hususlara hkmetler de genel olarak katlmakta ve bu ekilde, alma hayatna daha sonra yaplabilecek devlet mdahalesi de asgari ller iinde kalmaktadr. Uluslararas alma rgtnn de (ILO) zerinde nemle durduu ve kendi yapsnn da temelini oluturan sosyal diyalog, kamu (hkmet) yetkilileri, iverenler ve iiler arasnda, ekonomik ve sosyal politikaya ilikin taraflarn ortak ilgi alanlarna giren konular zerinde gerekletirilen her trl mzakere, gr alverii ya da basit bir biimde bilgi paylam olarak tanmlanmaktadr. Ayn ekilde Avrupa Birlii (AB) sosyal politikasnda da sosyal diyalog, btnlemi bir endstriyel ilikiler sisteminin oluturulmasnda vazgeilmez bir unsurdur. Grld zere, sosyal diyalog yani alma hayatnn aktrleri ile olan mzakere, danma ve ibirlii sreci hem yesi olduumuz ILO hem de mzakere sreci balatlarak aday lke konumunda olduumuz AB asndan nem arz etmektedir. Bu yaklamla, lkemiz asndan sosyal diyaloga baktmzda ILOnun Uluslararas alma Normlar Uygulamasnn Gelitirilmesinde l Danma Hakknda 144 sayl Szlemesinde yer verdii ikili ve l ibirliinin mmkn olan en geni ekliyle gelitirilmesi, l ibirliinin de ikili
Baarl sosyal diyalog yaplar ve sreleri oluturmak iin adm atmak; nemli ekonomik ve sosyal sorunlar zmede mutabakat metinleri karmak; sosyal ve ekonomik alanda bar ve istikrar gelitirmek iin l Danma Kurulunu etkin kullanmak, birincil nceliimiz olacaktr. Sosyal diyaloga dayal bar endstri ilikilerine sahip lkelerin ok daha hzl bir ekonomik ilerleme gsterdikleri bilincinden hareketle gelecek dnemde sz konusu kurullar ve paydalar vastasyla alma hayatna olumlu katklar salayacaz.
Bakanlk koltuuna oturmanzn hemen ardndan l Danma Kurulu toplantsn gerekletirdiniz. Bu nmzdeki dneme ilikin bir mesaj mdr?
Gelimi demokratik lkelerde alma hayat, esasen sosyal taraflar arasnda
14
ilikilere ters dmemesi ve toplu pazarl zedelememesi ynndeki kararna ynelik olarak 4857 sayl Kanunun 114. maddesiyle sz konusu ILO Szlemesine uygun bir dzenleme yaplarak l Danma Kurulu oluturulmu, alma hayatna nemli bir sosyal diyalog mekanizmas olarak dhil olmutur. alma hayatna dair yaplacak her trl dzenlemede sosyal taraflarn grlerinin alnmas, almalarn her safhasnda ortak diyalog ve ibirlii srecinin gzetilmesi, l temsile dayal istiari bir nitelik tayan bu kurulun etkin iletilmesi iin Kurulun ylda kere toplanaca ilgili ynetmekte dzenlenmitir. nceki Bakanlk dnemimde alnan
karar dorultusunda sz konusu Kurulun her ay toplanmasna karar vererek Trk endstri ilikileri sisteminde tarafl temsile dayal, gr alveriinde bulunmann neminin altn izmitik. nmzdeki srete de alma hayatnn sosyal paydalar ile bar ve mutabakat iinde almak amacyla greve geldiim ilk hafta, 12 Temmuzda, l Danma Kurulunu toplayarak, ilgili taraflarn beklentilerini, gelecek dnemde birlikte yapacaklarmz belirlemeye altk. Bu toplant neticesinde alma hayatnn skntl konularn masaya yatrarak, bir takvim erevesinde almalara balamaya karar verdik. nmzdeki toplantlar Sendikalar Kanunu ile Toplu Szlemesi, Grev ve Lokavt Kanunlarnda gerekli deiikliklerin yaplmas, taeron iilik sorununun zmlenmesi, Sal ve Gvenlii Kanununun karlmas gndemleri ile yaplacaktr. Sz konusu almalar yaplrken alma yaamnda yer alan balca paydalar arasnda gr birlii yaplandrmay ve demokratik katlm hedeflemekteyiz. Baarl sosyal diyalog yaplar ve sreleri oluturmak iin adm atmak; nemli ekonomik ve sosyal sorunlar zmede mutabakat metinleri karmak; sosyal ve ekonomik alanda bar ve istikrar gelitirmek iin l Danma Kurulunu etkin kullanmak, birincil nceliimiz olacaktr. Sosyal diyaloga dayal bar endstri ilikilerine sahip lkelerin ok daha hzl bir ekonomik ilerleme gsterdikleri bilincinden hareketle gelecek dnemde sz konusu kurullar ve paydalar vastasyla alma hayatna olumlu katklar salayacaz. bulunduklar lkede ve lkemizde alma ve sosyal gvenlik hayatyla ilgili sorunlarna yardmc olunduu gibi, onlarn ikamet, entegrasyon ve mesleki eitim gibi sorunlarnn zmnde de nemli bir grev gerekletirilmektedir. Almanyadaki vatandalarmzn 483.945i almakta olup bunlarn 147.166s isizdir. En byk isizlik sebebi mesleki eitim yetersizliidir. Bu cihetle Bakanlmz ile Alman alma ve Sosyal ler Bakanl arasnda vatandalarmzn problemlerinin bertaraf edilmesi maksadyla her yl Bakanlklar aras Ortak alma Grubu Toplantlar yaplmakta olup, bu toplantlarn sonuncusunda, 50. yl etkinlikleri kapsamnda Almanyadaki Trk genlerinin mesleki eitime ynlendirilmeleri ve vatandalarmza bu vesile ile kranlarmzn iletilmesi amacyla Trk ve Alman alma Bakanlarnn imzasn tayan iki dilde mterek bir mektup yazlmas ve vatandalarmza ulatrlmas kararlat30 rlmtr. Ayrca, Almanyadaki alma ve Sosyal Gvenlik Mavirlik ve Ataeliklerimize bulunduklar ehirlerde Bykelilik ve Bakonsolosluklarmzn nclk ettii 50. yl etkinliklerine aktif olarak katlmalar iin talimat verilmitir. Trkiyede ve Almanyada 50. yl etkinlikleri kapsamnda gerekletirilecek TV programlarna da katlmay planlamaktaym.
Mays 2009 ile Temmuz 2011 tarihleri arasnda yrttnz Devlet Bakanlnz dneminde size bal olarak kurulan Yurtd Trkler ve Akraba Topluluklar Bakanl bu yl 50. Yl etkinlikleri dzenledi ve yurtdna ii gn bir kez daha gndeme tad. nmzdeki dnemde; gerek dier kurum/kurulularla ibirlii iinde gerekse Bakanlk olarak, yurt dnda yaayan Trk iilere dnk bir alma yapmay planlyor musunuz?
Almanyaya Trk igc gnn 50. yl mnasebetiyle, Babakanlk Yurtd Trkler ve Akraba Topluluklar Bakanl koordinatrlnde gerekletirilecek etkinlikler, ilgili Bakanlk ve kurumlarmzn mterek nerileri ile planlanmtr. Trkiye ile Almanya arasndaki
Ekim 1961 tarihli gc Anlamas, Almanyaya resmi olarak igc gnderilmesinin balad tarih olarak kabul edilmektedir. Sz konusu anlama esas alndnda 50 yldr Almanyada yaayan ve saylar, Aralk 2010 tarihi itibariyle 1.629.000e ulaan vatandalarmz ile saylar 1.167.000 olan Alman vatandalna gemi Trk kkenlilere, Bakanlmzn Almanyadaki alma ve Sosyal Gvenlik Mavirlii ve 13 Ataelii ile
15
EKONOMK GRNM
EKONOMK GRNM
Trkiye 2011 yl ilk eyreindeki byme performans ile hemen tm beklentileri aan bir seyir izlediini gsterdi ve bymede dnya liderliine oturarak in ve Hindistan gibi uzunca bir sre byme liderliinde n srada olan lkeleri geride brakt. Bu durum, Trkiye ekonomisinin byme dinamiklerinin gl olduunu yanstan bir gelime olarak deerlendirilmektedir.
Uzunca bir sredir aylk ekonomik deerlendirme yazlar yazan birisi olarak, yazdm yaznn ieriini bu kadar sk deitirdiim, kapsam geni olduu iin acaba hangi konuyu yaz kapsam dna karaym diyerek ikilemde kaldm bir dnem yaadm hatrlamyorum. Gerek ulusal gndemde gerekse uluslararas arenada arka arkaya yaanan gelimeler, bizim yaptmz trden deerlendirme yazlar yazan iktisatlarn iini olduka zorlatryor. Bu zorluklardan ilki, yaz iin ayrlan alannn snrlarn zorlama kaprisi, ikincisi ve daha da nemlisi, gndemdeki hzl deiim sonucu ierie dhil ettiiniz inceleme konusunun bir anda gndem d kalabilmesi. Bu nedenle, okuyucularn szn ettiimiz bu ikinci hususu gz nnde bulunduracaklarn umuyorum.
lyas IKLAR*
* Prof. Dr., Anadolu niversitesi, BF retim yesi
Ekonomide Isnma Riski

Yaz scaklarnn, gecikerek de olsa, younlat bu gnlerde iimizi stan bir gelimeyi bu saydaki inceleme konusu olarak setik. Bu yazda ele almaya karar verdiimiz konu gerekten de snma ile ilgili bir konu, ancak ekonomideki snma. zellikle Temmuz banda 2011 yl birinci eyrek GSYH rakamlar aklandnda Trkiye rekor bir eyreklik byme oran ile dnyann en hzl byyen lkesi unvan da alnca bu tartmalarn gndemine oturdu. 12 Haziran Genel Seimleri sonrasnda oluan yeni hkmet cari an kayg verici boyutta artt ve bunun ardnda da hzl byme olgusunun yatt eletirileri ile kar karya kald ve ekonominin soutulmas iin bir dizi nlem devreye sokuldu. Haziran ay sonunda The Economistde yaynlanan Some Like It Hot balkl yazda ar snma riski tayan lkeler arasnda Trkiye ekonomisi de krmz blgede yer alan ekonomiler iinde gsterilince endieler daha da artt.
Grafik 1. Ekonomik Byme

Trkiye, kresel krizin etkilerini atlatarak hzla bymeye devam ediyor.
16
Grafik 2. 2011 ilk eyrek Byme Hzlar

Trkiye, 2011 Yl ilk eyreinde % 11 byme oranyla, ini bile geride brakarak dnya rekoruna imza att.
Bymede Dnya Rekoru

Trkiye 2011 yl ilk eyreindeki byme performans ile hemen tm beklentileri aan bir seyir izlediini gsterdi ve bymede dnya liderliine oturarak in ve Hindistan gibi uzunca bir sre byme liderliinde n srada olan lkeleri geride brakt. Bu durum dnya genelinde Trkiye ekonomisinin byme dinamiklerinin gl olduunu yanstan bir gelime olarak deerlendirilebilir. Trkiyenin sergiledii bu byme performansnn detaylarn inceledikten sonra neden ar snma tartmalarna konu olduunu ve alnan nlemlerin soutma almalarndaki olas sonularn ortaya koymaya alcaz. retim tarafnda; tm temel sektrler bir nceki eyrekte olduu gibi bymeye nemli katkda bulundu. Sanayi ilk eyrekteki gl performansn dorular biimde son eyrekte manet bymeye 3.1 puan katk yapt; son iki eyrekte bu katk srasyla 1.6 ve 2.7 puand. Yln ilk eyreinde sanayi sektrnn ardndan, ykseli ynnde katk salad dikkat eken bir dier sektr ise, yllk % 17.2 ile en yksek art gsteren toptan ve perakende ticaret sektr olmutur. Sektrn bymeye katksnn ise 1.88 puan olduu grlmektedir. 2011 ylnn ilk eyreinde inaat sektrndeki toparlanmann devam ettii fakat bir nceki yl geneline gre bir miktar yavalad grlmektedir. 2010 yl genelinde % 17.1 ile en sert byme oranna sahip olan sektrn, 2011 ylnn ilk eyreinde % 14.8 orannda artarak bymeye katks 0.70 puan olmutur. Birinci eyrekte tarm ve balklk sektrlerinde yaanan srasyla % 3.6 ve % 11.4 oranndaki artlar da yine dikkat eken bir gelimedir. Tarm sektrnde yaanan artn bymeye katksnn 0.03 puan ile snrl olduu grlmektedir.
17
EKONOMK GRNM
Grafik 3. Sektrel Byme Hzlar

Tm temel sektrler bymeye katk yaparken, sanayi ve ticaret sektrleri yaptklar katklar ile dierlerinden daha ne kt.
Harcama tarafnda ise; tketim ve yatrm (zel sektr) harcamalar gl seyrine devam ediyor. % 11lik ilk eyrek bymesine zel tketim harcamalarnn katks 8.7 puan oldu. Bu, 2005in son eyreinden itibaren grlen en gl katkya iaret ediyor. D ticaret ise daha nceki eyreklerde olduu gibi manet bymeye negatif katk yapyor. te yandan yatrm harcamalarnda art eyreklik bazda % 33.6, yllk bazda ise % 33.7 seviyesinde ve % 11lik eyreklik bymeye katks % 7.4 dzeyinde, ki bu nemli bir oran. Geen yl boyu ift haneli byyen yatrm harcamalarnn, bu performansn devam ettirmesi ve bymeye yksek katk yapan gruplardan biri olmas nmzdeki dnem iin olumlu grnmektedir. Yatrm harcamalarndaki sz konusu artta zel sektr yatrmlarnda yaanan % 38.3 oranndaki artn rol oynad grlrken (katks 7.23 puan), kamu sektr yatrmlarnn % 4.9 oranndaki artla katksnn 0.15 puan ile snrl olduu grlmektedir. Dolaysyla 2011 ylnn ilk eyrek byme rakamlarna bakldnda, yatrmlarda gzlenen zel sektr kaynakl art en nemli gelimeyken, bu durum nmzdeki dnemde byme performansnn srdrlebilirliine ilikin olumlu bir tablo izmektedir.
HARCAMALARIN GSYHYA KATKISI
Tablo 1. Harcamalarn GSYHya Katks

zel tketim harcamalarnda ve zel sektr yatrmlarndaki art, nmzdeki dnemde Trkiyenin byme performansnn srdrlebilirliine ilikin olumlu bir tablo izmektedir.
2010 1 Tketim zel Kamu Yatrm zel Kamu Stok Deiimi Net hracat hracat thalat GSYH 5,7 5,6 0,1 3,5 3,1 0,4 8,4 -5,7 -0,2 5,5 12,0 2 2,9 2,4 0,5 5,8 5,2 0,6 3,4 -1,9 3,1 4,9 10,3 3 4,2 4,3 -0,1 5,3 4,8 0,5 0,0 -4,3 -0,4 3,9 5,2 4 6,7 6,2 0,4 8,8 8,0 0,8 -0,7 -5,6 1,1 6,7 9,2 Yllk 4,9 4,7 0,2 6,0 5,4 0,6 2,5 -4,4 0,9 5,2 8,9
2011 1 9,4 8,7 0,7 7,4 7,2 0,2 -0,3 -5,5 1,8 7,4 11,0
Yln ilk eyreinde Trkiye ekonomisi piyasa beklentisinin olduka zerinde bir byme kaydetmitir. Bu dnemde zel tketim harcamalarndaki hzl art dikkat ekmektedir. Son dnemde rekor seviyelere ulaan d ticaret an kontrol altna almak iin politika yapclar tarafndan bankaclk sektrne ynelik alnan nlemlerin, kredi maliyetlerini artrlabilecei beklentisi nedeniyle yln ilk eyreinde kredi talebinin ve zel tketim harcamalarnn ne ekildii dnlmektedir. Tketici kredilerinde ilk eyrekteki gl performansn yln ikinci eyreinde de devam ettii dikkate alndnda, zel tketim harcamalarnn gl seyrinin bu dnemde de devam ettii dnl-
18
mektedir. te yandan, yln ikinci eyreine ilikin d ticaret verileri incelendiinde net ihracat kaleminin GSYHyi drc etkisinin yln ikinci eyreinde de artarak srd anlalmaktadr. Bu erevede, Trkiye ekonomisindeki gl seyrin ivme kaybetmekle birlikte yln ikinci eyreinde de srd tahmin edilmektedir. Ayrca, sanayi retimi ve kapasite kullanm oran gibi nc gstergelerde yllk bazda yksek artlar srmekle birlikte mevsim ve takvim etkilerinden arndrlm veriler incelendiinde de ivme kayb dikkat ekmektedir.
Grafik 4. Mevsimlik ve Takvim Etkilerinden Arndrlm GSYH Deiim Oranlar

Mevsimsel etkilerden arndrlm GSYH deiim oranlar, 2009 ylnn ikinci eyreinden bu yana dalgal bir seyir izliyor.
Kredi Art Orann Yavalatma Tedbirleri

Yln ikinci yarsnda ise, zellikle cari an daraltlmasna ynelik olarak izlenen politikalarn ekonomik aktivite zerindeki etkilerinin belirginleecei dnlmektedir. Nitekim Merkez Bankasnn ald nlemlere BDDK da destek vermi ve bu gelime zellikle tketici kredisi faiz oranlar zerinde etkili olmaya balamtr. Bu erevede, 17 Haziran itibaryla % 36,4 olan yllk kredi art hznn 2011 yl sonunda Merkez Bankasnn tavsiye ettii seviye olan % 25 civarna yaknsayaca beklentisi ve bu dorultuda alnabilecek ek nlemler dikkate alndnda, ekonomideki ivme kaybnn yln ikinci yarsnda daha belirgin hale gelecei dnlmektedir. Buna ek olarak, seimlerin geride kalmasnn ardndan daha sk bir maliye politikas uygulanmas da toplam talepteki artn yavalatlmasna katk verebilecektir. Bu erevede, yln ikinci eyreinde Trkiye ekonomisinin 2010 ylnn ikinci eyreine gre % 7-8 byyeceini, yl sonu itibaryla da bymenin % 6,5-7,0 civarnda gerekleeceini ngrdmz de ifade edelim.
Ar Isnmann Nedenleri
imdi gelelim ar snma tartmalarna Ekonomide ar snmann vuku bulduunu savunanlarn ne kartt ana nokta Merkez Bankasnn yeni politika yaklamnn i talepteki gl seyri yavalatmad eklinde zetlenebilir. te yandan bu grte olanlar Merkez Bankasnn ve dier sorumlu kamu otoritelerinin zaman kaybetmeden gerekli nlemleri almas gerektiini (politika faizlerinin ykseltilmesi, kamu harcamalarnn kslmas gibi), aksi takdirde cari aktaki hzl artn srdrlemez noktaya geleceini ve ekonominin sert bir ini yapabileceini ne sryorlar. Bu konuda yukarda szn ettiimiz The Economist dergisinde yaynlanan yaz da bu balamdaki grlere destek verdi. Bazlar Scak Sever balkl yazda 27 lkenin ateini lmek amacyla 6 adet ekonomik gsterge kullanlyor: enflasyon oran, isizlik orannn on yllk ortalamaya oran, GSYH art orannn trend deerine oran, ar kredi genilemesi (zel sektre kullandrlan kredilerdeki art oran eksi nominal GSYH art oran), reel faiz oran ve 2001 yl iin cari ak deiim oran tahmini. Daha sonra her gstergeye gre ar snma riski asndan derecelendiriliyor ve yksek risk tayanlar iin 2, orta derecede risk tayanlar iin 1 ve dk risk tayanlar iin 0 deerleri verilerek toplanyor. Bu balamda en yksek toplam deere sahip lkeye 100 deeri verilerek indeksleme yaplyor ve bu indeks ar snma indeksi olarak adlandrlyor. Krmz blgede yer alan ekonomilerin ar snd, amber renkli blgede yer alan ekonomilerin lml dzeyde, yeil renkli blgede yer alan ekonomilerin ise snma sorunu yaamad ifade ediliyor. lgili grafikte grlecei gibi Trkiye krmz blgede yer almakta.
19
EKONOMK GRNM
Grafik 5. Ykselen Piyasalar Ar Isnma ndeksi

Trkiye, byme ve reel faiz oran gibi gstergeleri olumlu olmasna karn, kredi genilemesi ve cari ak gstergelerinde tad risk nedeniyle krmz blgede yer alan ar snan ekonomi kategorisinde yer ald.
Ar Isnanlar
Ilml Dzeyde Olanlar
Isnma Sorunu Yaamayanlar
Yntem her ne kadar tartmaya ak da olsa, aslnda Trkiye iki gstergenin dnda amber ve yeil renkle ifade edilen risk blgelerinde yer alyor. rnein isizlik oranna ilikin gstergede 19, ekonomik bymeye ilikin gstergede 18, reel faiz oranna ilikin gstergede 12 ve tketici fiyatlarna ilikin gstergede ise 8nci srada yer almakta ve bu gstergeler asndan lml blgeye ve hatta yeil blgeye girmektedir. Ancak kredi genilemesine ilikin gstergede ve cari aa ilikin gstergede Trkiye ilk srada yer alarak, bu gstergeler nedeniyle krmz blgeye tanmaktadr. Bu da iki gsterge asndan Trkiyenin sorunlu olduunu ifade ediyor. imdi alnan son nlemlerden sonra bu gstergelerde durum nedir bunu inceleyelim.
Grafik 6. Tketici Kredileri (nceki Aya Gre % Deiim)

Temmuz11 verileri, ekonomiyi soutma amal tedbirler paralelinde tketici kredilerinde yavalamann baladnn sinyallerini verdi.
Krediler ve zellikle tketici kredileri Merkez Bankas ve BDDKnn ald nlemler neticesinde her zamankinden daha fazla takip ediliyor. Temmuz verileri aklanncaya kadar, Kasm-2010dan itibaren alnmaya balayan nlemler paralelinde tketici kredilerinin art hznda nemli bir yavalama grlmyordu. Temmuz verileri kredilerdeki yavalamann ilk sinyalini verdi. lgili grafikte grlebilecei zere tketici kredilerinde trend ynn aa evirdi. Bu trendin devam bundan sonra alnacak nlemler asndan da nem tayor. Merkez Bankas tarafndan aklanan faiz karar notunda ekonomiyi soutucu ynde alnan nlemlerin ilk etkilerini gstermeye balad teyit edildi. Bundan sonraki haftalarda yavalamann devam edecei varsaym ile Merkez
20
Bankas ve BDDKnn amaladklar % 25lik yllk kredi art hzna yl sonuna doru yaklaabilir. Kredi faiz oranlarnn seyri de bu tespitimizi dorular nitelikte bir grnm arz ediyor. Bu balamda Merkez Bankasnn neden politika faizlerini bir ara olarak kullanmad sorusunun cevab da kendiliinden ortaya kyor: ncelikle, enflasyonun mevcut seyri ve enflasyon beklentileri hedeflerle uyumlu. te yandan, Merkez Bankas Trkiyeyi daha nceki yllarda olduu gibi yksek nominal ve reel faiz veren bir lke haline getirmek istemiyor. Bunun lkeye speklatif kaynak ekip cari ak dinamiklerini daha da bozabilecei endiesi var.
Grafik 7. Kredi Faiz Oranlar (Yllk %)

Merkez Bankasnn ald tedbirler sonucunda konut kredileri ile ticari kredilerin art yavalamaya balad, ancak tat kredisindeki art sryor.
zm: Daha Az Harcamak

Dier taraftan iki temel noktay vurgulamak gerekir. Birincisi, u an % 8in zerine km olan Cari Ak/GSYH oran IMF tahminlerine gre yl sonunda % 10.5 gibi olduka yksek bir dzeye ulam olacak. Daha nce Merkez Bankas, kredilerdeki 5 puanlk art Cari Ak/GSYH orann 2.1 puan ykseltiyor, aklamasn yapmt. Mevcut verilere gre yllk bazda kredi art hz % 30lar civarnda. Buna gre kredi art arzu edilen % 25li seviyelere gerilese bile % 10.5e km olan oran ancak % 7.5lara kadar gerileyebilecek. Bu gerekten yatrmclar ve otoriteleri rahatlatacak bir seviye mi, olduka tartmal. zetle kredi artndan istenilen destek alnm olsa bile Cari Ak/GSYH orann ksa vadede Trkiye asndan srdrlebilir olduu dnlen % 6l seviyelerin altna ekmek iin politika faiz artnn ya da farkl kur politikalarnn da gndeme alnmas yararl olabilir. kincisi, tm nlemlerin bankaclk sistemi zerinden olmas sektrn karlln derinden etkiledi. lk 6 aylk sonulara gre sektrn net kar yaklak % 20 orannda geriledi, yln kalan ksmnda azalmann devam etmesi de byk olaslk olarak grlyor. Bu durum bankaclk sektrnn sermaye yeterliliinin azalmasn da beraberinde getiriyor. Nitekim sermaye yeterlilik oran da % 21lerden % 18lere gerilemi durumda. Gemi tecrbeler cari an zellikle bankaclk sisteminin sermayesinin yeterli olmad durumlarda ve/veya likidite problemleri ortaya ktnda nemli bir risk unsuru olduunu gsteriyor. Grld gibi Merkez Bankasn faiz ve kur silahn kullanmaktan alkoyan faktrler, sadece bankaclk sistemi zerinden alnacak nlemlerin sakncalar bizi sonuta tek bir zme doru gtryor: Tasarruf orann ykseltmek, daha gncel deyimle daha az harcamak.
21
GC PYASASINA BAKI
GC PYASASINA BAKI
OECD, EUROSTAT ve TK verileri, kresel krizin igc piyasalar zerindeki olumsuz etkilerinin baz lkelerde hala devam ettiini, baz lkelerde ise kriz ncesi rakamlara dnn yaanmaya baladn gstermektedir. Trkiyede ise isizlik oran EUROSTAT verilerine gre 2011 yl Ocak ay itibariyle tek haneli rakamlara derken; TKin hesaplamalarna gre ise 2011 yl Nisan ay itibariyle % 9,9a dmtr.
DNYADA SZLK ORANLARI
LKE AB 15 AB 27 (AB Genel) OECD** ABD ALMANYA BELKA BULGARSTAN DANMARKA ESTONYA FNLANDYA FRANSA RLANDA SPANYA JAPONYA LTVANYA MACARSTAN POLONYA 2009 9,0 8,9 8,3 9,3 7,5 7,9 6,7 6,0 13,8 8,2 9,4 11,8 18,0 5,1 14,0 10,0 8,2 9,6 11,9 14,0 12,5 2010 9,8 9,6 8,6 9,6 6,8 8,4 9,9 7,5 16,9 8,4 9,7 13,5 20,1 5,1 13,7 11,2 9,7 10,9 14,5 11,9 10,7 2011 OCAK 9,8 9,5 8,3 9,0 6,5 7,4 10,2 8,2 13,8 8,0 9,6 14,4 20,4 4,9 16,3 11,5 9,4 12,4 13,6 11,9 9,5 UBAT 9,4 9,5 8,2 8,9 6,3 7,1 11,5 7,5 13,8 8,0 9,5 14,3 20,5 4,6 16,3 10,9 9,2 12,4 13,5 11,5 9,1 MART 9,4 9,5 8,2 8,8 6,3 7,1 11,1 7,5 13,8 8,0 9,7 14,1 20,7 4,6 16,3 10,6 9,2 12,4 13,4 10,8 9,0 NSAN 9,4 9,5 8,1 9,0 6,2 7,2 11,1 7,2 : 7,9 9,6 14,0 20,7 4,7 : 10,3 9,2 12,4 13,4 9,9 9,0 MAYIS 9,4 9,5 8,1 9,1 6,1 7,3 11,2 7,3 : 7,8 9,6 14,0 20,8 4,5 : 10,0 9,2 12,4 13,3 : : HAZRAN 9,4 9,5 8,2 9,2 6,1 7,4 11,4 7,2 : 7,8 9,7 14,2 21,0 4,6 : 9,9 9,0 12,2 13,4 : :
Tablo 1. Dnyada isizlik Oranlar

EUROSTAT verilerine gre Trkiyedeki isizlik oran 2011 yl Ocak ay itibariyle tek haneli rakamlara dm olup, isizlik oranlarndaki azalma hala devam etmektedir. KAYNAK: EUROSTAT * TK verisidir. ** OECD verisidir.
Sinan OK*
* KUR, stihdam ve Meslek Uzman
PORTEKZ SLOVAKYA TRKYE * TRKYE
22
2011 ylnn ilk alt ayna ait isizlik oranlar incelendiinde 2008 ylnda balayan kresel krizin isizlik oranlar zerindeki olumsuz etkilerinin baz lkelerde hala devam ettii grlmektedir. AB genelinde (27 ye lke) isizlik oran 2011 ylnda % 9,5 oranna sabitlenmi ekilde devam etmektedir. 2010 yl genelindeki isizlik orann % 9,6 olduu dikkate alndnda aslnda AB genelinde 2010 ylna gre fazla bir deiim olmad gzlenmektedir. OECDye ye lkelerdeki isizlik oranndaki azal AB geneline gre bir miktar daha fazladr. 2010 ylnda % 8,6 olan isizlik oran Mays dneminde % 8,1e kadar dm, ancak Haziran dneminde % 8,2 olarak gereklemitir. ABDde ise isizlik oran 2010 yl seviyesinin altndadr. Ancak Nisan dneminden itibaren ABDde de isizlik oran yeniden art eilimine girmitir. Bulgaristan, spanya, rlanda, Litvanya ve Portekizde isizlik oranlar 2011 ylnn ilk yarsnda, 2010 yl seviyesinin zerinde gereklemitir. zellikle spanyada isizlik oran srekli art halindedir. Bulgaristan ve rlandada ise yl banda art gsteren isizlik oranlar azala gemi, ancak bu azal eilimi ok fazla srmemi ve yine art grlmeye balanmtr. Almanya, Polonya, Finlandiya, Slovakya ve Trkiye gibi lkelerde ise isizlik orann srekli azaldn syleyebiliriz. Macaristanda 2011 yl ierisinde isizlik oran srekli azalarak Haziran dnemi itibariyle tek haneli rakamlara ekilmitir.
TK 2010 ylndan itibaren temel igc gstergelerini mevsimsel etkilerden arndrlarak da yaynlamaya balamtr. stelik 2005 ylna kadar geriye dnk dzenleme yaparak mevsimsel etkilerden arndrlm isizlik oranlarn aklamtr. Mevsimsel etkilerden arndrlm veriler dnem, yl fark etmeksizin birbirleri ile karlatrlabilir verilerdir.
Trkiyede sizlik Azalyor

Trkiyeye ayr bir parantez aacak olursak: EUROSTATn mevsimsel etkilerden arndrlm verileri dikkate alndnda 2009 ve 2010 yllarnda Trkiyedeki isizlik oran AB genelinin zerindeyken, 2011 yl ierisinde AB genelinin altna inmitir. Tablo-1deki lkeler ierisinde ayn durum sadece ve stelik ksmen, Polonya iin sz konusudur. Polonyann isizlik oran 2009 ylnda AB genelinden dk iken, 2010 ylnda AB genelinin zerinde bir seviyede gereklemi; ancak 2011 yl ierisinde Polonya isizlik orann yine AB genelinin aasna ekebilmitir. Nisan dnemi sonunda Trkiyede isizlik oran 2010 yl geneline gre 1,7 puan azalmtr. Trkiyenin isizlik orann drmedeki baars hala devam etmektedir. Tablo-1de Trkiyeye ilikin iki ayr oran bulunmaktadr. Bu oranlardan birincisi TKin aklam olduu isizlik oran, ikincisi ise EUROSTATn aklam olduu isizlik orandr. EUROSTATn aklam olduu isizlik orannn TKin aklam olduu isizlik oranndan daha dk olduu gze arpmaktadr.
Grafik 1. Mevsimsel Etkilerden Arndrlm sizlik Oranlar

2011 ylnda mevsimsel etkilerden arndrlm isizlik oranlar kriz ncesi seviyeye geri dnmtr. KAYNAK: TK
23
GC PYASASINA BAKI
EUROSTAT, 2005 ylndan beri TK Hanehalk gc Anketi Sonularndan yararlanarak Trkiye iin isizlik oran hesaplamaktadr. 2005 ylndan beri Trkiyenin isizlik oran srekli AB 15 genelinin zerinde seyretmitir. 2011 yl ubat Dneminden itibaren Trkiyenin isizlik oran ilk defa AB 15 genelinin altnda gereklemeye balamtr. Bu, ok nemli bir gelimedir.
sizlik Oranlar Kriz ncesi Seviyesini Yakalad

Grafik-1de de grlecei zere 2007 ve 2008 yl isizlik oranlar genel olarak 2009 ve 2010 yllarna gre daha aa seviyede seyretmitir. Ancak kresel ekonomik krizin etkisini ciddi olarak gstermeye balad 2008 yl Austos dneminden itibaren isizlik oran art eilimine girmitir. sizlik oran 2009 yl Nisan dneminde zirve yaptktan sonra azal eilimi gstermeye balamtr. 2010 Ekim dnemi isizlik oran 2008 Ekim dnemi isizlik oran ile ayn seviyeye gelmitir. Kasm ve Aralk dnemlerinde 2008in ayn dnemlerine gre isizlik oranlarnda azal grlmtr. 2011 Ocak dneminde isizlik oran azalmaya devam etmitir. Ancak 2007 ve 2008 yl Ocak dneminin zerinde kalmtr. 2011 yl ubat, Mart ve Nisan dnemlerinde ise isizlik oran 2007-2008 yllar seviyelerine inmitir. Bir anlamda kresel ekonomik kriz ncesi seviyesini yakalamtr. 2011 yl verilerine baktmzda ise Mart dneminde yzde 10 olarak yl ierisinde en dk dzeyde gerekleen isizlik oran Nisan ve Mays dnemlerinde art eilimi gsterse de kriz ncesi isizlik oranlarna ok yakn bir seviyede bulunmaya devam etmitir.
2010 Yl Hanehalk gc Aratrmas Sonular Akland

Tablo-2de yer alan 2010 yl l dzeyinde igc piyasas verileri incelendiinde; igc piyasasna ilikin nemli gstergelerden biri olan igcne katlma orannn, 2010 yl hanehalk igc aratrmas yllk sonularna gre, Trkiye genelinde % 48,8 olarak hesapland grlmektedir. Aratrma sonularna gre igcne katlma orannn en yksek olduu iller srasyla, Rize (% 61,8), Artvin (% 60,8) ve Burdur (% 59,1) iken; en dk olduu iller ise srasyla, Diyarbakr (% 31,8), Siirt (% 33,3) ve anlurfa (% 35,5)dr. lke apnda bakldnda 81 ilin 34nde igcne katlma oran, Trkiye ortalamasnn altnda kalmtr. gc piyasasna ilikin bir dier nemli gsterge olan istihdam oran, yine 2010 yl hanehalk igc aratrmas yllk sonularna gre, Trkiye genelinde % 43 olarak hesaplanmtr. Aratrma sonularna gre istihdam orannn en yksek olduu iller srasyla, Rize (% 58,1), Artvin (% 57,3) ve Gmhane (% 55,4) iken; en dk olduu iller ise srasyla, Diyarbakr (% 27,5), Siirt (% 29,1) ve anlurfa (% 31,1)dr. lke apnda bakldnda 81 ilin 31inde istihdam oran, Trkiye ortalamasnn altnda kalmtr. gc piyasasna ilikin en kritik ve temel gsterge olan isizlik oran ise ayn aratrma sonularna gre, Trkiye genelinde % 11,9 olarak hesaplanmtr. Buna gre isizlik orannn en yksek olduu iller srasyla, Adana (% 19,1), Hakkri (%17,4) ve Van (% 17,2) iken; en dk olduu iller ise srasyla, Bayburt (% 4,7), Artvin (% 5,7) ve Gmhane (% 5,8)dir. lke apnda bakldnda 81 ilin 54nde isizlik orannn, Trkiye ortalamasnn altnda kald grlmektedir. Tablo-2de dikkat ekici bir nokta olan Karadeniz Blgesinin isizlik oranlarnn dk, igcne katlma ve istihdam oranlarnn yksek olmas ise, kadnlarda tarm sektrnde cretsiz aile iisi olarak almann yaygn olmasndan kaynaklanmaktadr.
Grafik 2. sizlik Haritas (2010)

Karadeniz Blgesinin isizlik oranlarnn dk, igcne katlma ve istihdam oranlarnn yksek olmas ise, kadnlarda tarm sektrnde cretsiz aile iisi olarak almann yaygn olmasndan kaynaklanmaktadr.
24
2010 YILI L DZEYNDE TEMEL GC GSTERGELER

gcne Katlma Oran (%) 50,9 40,8 47,1 48,5 51,6 46,7 58,6 60,8 53,1 47,5 49,2 46,3 44,1 51,0 59,1 48,4 50,5 51,3 51,4 54,6 31,8 55,2 47,7 53,4 52,0 42,7 45,4 58,0 58,8 40,1 50,0 51,2 55,3 47,8 50,1 52,2 56,3 44,0 53,6 43,5 48,2 stihdam Oran (%) 41,2 36,6 43,5 42,8 48,2 41,1 52,1 57,3 45,9 43,7 45,4 40,5 36,9 45,5 55,4 43,3 46,9 46,6 48,1 48,5 27,5 50,1 41,6 50,1 48,6 38,2 39,3 54,5 55,4 33,1 43,0 45,0 47,5 41,0 42,5 48,3 52,7 37,8 47,8 38,8 41,6 sizlik Oran (%) 19,1 10,2 7,6 11,7 6,7 12,1 11,1 5,7 13,5 8,0 7,7 12,5 16,3 10,6 6,3 10,5 7,0 9,1 6,5 11,2 13,5 9,2 12,6 6,1 6,5 10,5 13,4 6,0 5,8 17,4 13,9 12,0 14,1 14,3 15,1 7,4 6,4 14,1 10,8 10,8 13,8 gcne Katlma Oran (%) 50,7 46,7 47,8 49,3 49,2 36,5 56,8 42,1 50,0 47,2 58,1 61,8 52,5 50,8 33,3 56,5 42,2 55,1 49,3 56,4 45,3 35,5 48,5 45,0 46,9 52,2 48,7 57,5 53,4 42,4 36,6 38,7 54,6 55,3 51,0 49,6 51,4 49,2 46,5 52,7 48,8 stihdam Oran (%) 46,5 43,7 43,3 45,4 42,9 33,2 50,9 35,2 45,8 42,8 54,6 58,1 46,5 46,8 29,1 51,6 36,5 49,8 46,0 52,8 40,1 31,1 44,7 37,3 40,9 46,6 44,2 54,8 48,8 37,3 32,3 34,4 49,0 51,2 45,3 42,5 45,5 44,2 39,8 45,6 43,0 sizlik Oran (%) 8,2 6,5 9,5 8,1 12,8 9,1 10,5 16,4 8,4 9,4 5,9 6,0 11,4 7,8 12,7 8,7 13,6 9,6 6,7 6,3 11,5 12,4 7,8 17,2 12,7 10,7 9,2 4,7 8,5 12,0 11,7 11,2 10,2 7,5 11,1 14,4 11,5 10,1 14,4 13,4 11,9
Tablo 2. 2010 Yl l Dzeyinde Temel gc Gstergeleri

2010 yl hanehalk igc aratrmasnn sonularna gre, Trkiye geneli igcne katlma oran %48,8; istihdam oran % 43; isizlik oran ise % 11,9 olarak hesaplanmtr.
l ad Adana Adyaman Afyonkarahisar Ar Amasya Ankara Antalya Artvin Aydn Balkesir Bilecik Bingl Bitlis Bolu Burdur Bursa anakkale ankr orum Denizli Diyarbakr Edirne Elaz Erzincan Erzurum Eskiehir Gaziantep Giresun Gmhane Hakkari Hatay Isparta Mersin stanbul zmir Kars Kastamonu Kayseri Krklareli Krehir Kocaeli
l ad Konya Ktahya Malatya Manisa K.Mara Mardin Mula Mu Nevehir Nide Ordu Rize Sakarya Samsun Siirt Sinop Sivas Tekirda Tokat Trabzon Tunceli anlurfa Uak Van Yozgat Zonguldak Aksaray Bayburt Karaman Krkkale Batman rnak Bartn Ardahan Idr Yalova Karabk Kilis Osmaniye Dzce TRKYE
25
PERSPEKTF
ANLAMAK(II)
2000li Yllar: Yksek Byme, Yksek sizlik!
Trkiyede 1990l yllar boyunca olduka dk seviyede ve ayrca inili kl bir seyir izleyen byme, 2000li yllarda hem yksek oranlara ulam hem de daha istikrarl bir yapya kavumutur. Ancak bu yksek byme, her yl 300 bin kiiden fazla istihdam yaratlmasna ramen, isizlik oranlarn drmeye yetmemitir. Bunun temelinde de, enflasyonla mcadele ve verimlilik ekonomisi bata olmak zere yapsal dnm bal altnda toplanabilecek bir dizi etken yatmaktadr.
1990-2001 dneminde Trkiyede byme hem ortalama olarak ok yetersiz (% 3,2),
brahim ZTRK*
hem de olduka oynak bir seyir gstermitir. 2008-2010 kriz dnemini bir kenara brakmak gerekirse, 2002-2007 dneminde ise Trkiyede byme yaklak % 7 dzeyine km. Bu byme kesintisiz devam etmi, ayrca oynaklk katsays da ok dk kalm, yani istikrarl bir byme sz konusu olmutur. Byle bir ortamda isizliin d trendine
Prof. Dr., Marmara niversitesi, BF retim yesi
girmemi olmas nedeniyle istihdam yaratmayan byme eletirisi hakl olarak gndeme getirilmitir. Bir nceki sayda balattmz analiz ile ilgili yzeysel arpkln zerine gitmeye, sonuca deil srece odakl tahlilimize devam ediyoruz.
Grafik 1. Byme, enflasyon, isizlik eilimleri (2001-2011)

Bymenin dip, isizliin zirve yapt 2009 ylnn ardndan 2010 ylnda % 8,9luk bir byme oranna ulalmasnn yan sra isizlik orann % 11,9a inmesi Trkiye ekonomisinin ne kadar hzl bir toparlanma sreci yaadnn bir gstergesidir. Kaynak: TCMB ve yazarn hesaplamalar (*) Enflasyon: Haziran, sizlik: Nisan, byme: ilk eyrek. KAYNAK: TK
1990l yllar boyunca verimsizlik al ile rtlen ve telenen Trkiyenin i ve istihdam sorunu, 2001 ylndaki kriz ve bu kriz sonrasnda takip edilen yapsal dnm program ile yeni bir srece girmitir. Tabir yerinde ise inkr, teleme ve sonuca odaklanmak yerine, kabul, fark etme, zerine gitme ve srelere odaklanma eklinde bir srece girilmitir. Esasen, Grafik 2de gsterildii zere, kaydedilen yksek byme her yl 300 bin kiiden fazla bir istihdam oluturmu olmasna ramen, bu artn isizlik oranlarn dr-
26
meye yetmemi olmas da bu duruma iaret eder. Byme ile istihdam arasndaki zayf ilikinin kkeninde yapsal dnm bal altnda ifade edilen birden ok faktr vardr. Bu unsurlar u ekilde sralanabilir; (i) Kamu kesimindeki yeniden yaplanma, (ii) Dezenflasyon program, (iii) Verimlilik art, (iv) Tarm sektrnn yapsal dnm, (v) Emek piyasas uyumsuzluklar ve katlklar, (vi) stihdam vergilerinin ykseklii, (vii) Kayt dlk, (viii) Uluslararas rekabet basks.
Grafik 2. stihdam eilimleri (2004 Nisan 2011)

Kresel ekonomik krize ramen istihdam eiliminin 2004 ylndan bu yana her yl artmas ekonominin durumu hakknda nemli bir gstergedir. KAYNAK: TK
Bu yazmzda biz bunlardan sadece ikisine, enflasyonla mcadele program ile verimlilik olgusundaki gelimelere deineceiz.
Dezenflasyon Program
Trkiye ekonomisinin 1990l yllar boyunca en byk problemi olan enflasyon, 2001 krizi sonras dezenflasyon program ile birlikte ok byk lde almtr. Bu eksende bir karlatrma yapldnda yllk ortalama enflasyon oranlar, 1983-1994 dneminde %62,7, 1995-2001 dneminde % 71,6, 2002-2009 dneminde, % 12,45, 2010-2011 dneminde ise % 6-7 bandnda gereklemitir (Grafik 1). Bilhassa kamu kesiminde mali disiplinin salanmas ve bte aklarnn azaltlmasna paralel olarak uygulanan dezenflasyon program dolaysyla enflasyon oranlar drlm, paralelinde borlanma faizleri hemen her kategoride byk oranda gerilemi ve nihayet bu srecin etkisi kendini artan yatrmlar eklinde gstermitir. Dier bir deyile, faiz-kur-enflasyon arasndaki kronik sarmaln piyasa bozucu etkisi geriledike, yatrmclk iin uygun bir kvam, reel kazan iin bir motivasyon ortam olumaya balamtr. Esasen Hkmet ve Merkez Bankasnn hareket noktasnn arka plannda bu gerek vardr. Dezenflasyon programnn Merkez Bankas kanadnda ise arlkl olarak parasal disiplinin salanm olmas yer almtr. Ancak bir yandan verimlilik eksenli dnm, te yandan mali disipline dayal olarak srdrlen dezenflasyon programnn, enflasyon orannn ksa-orta vadede hedeflenen dzeye inene kadar isizlik oranlarnda bir arta yol aaca bilinmektedir. ktisat literatrnde enflasyonu drmek iin katlanlmas gereken isizlik oran artna fedakrlk oran (sacrifice ratio) denilmektedir. Trkiyede zorunlu bir yaratc ykm sreci yaanmakta olduuna gre, bu dnmn kalibresine gre ykmn kontroll olmas ve ina srecinin etkinlikle yerine getirilmesine paralel olarak bu fedakrlk oran da yava yava decektir. Ancak kabul etmek gerekir ki, 2007 ylndan beri yaadmz zere, bu srece destek vermek zere ite ve dta olumlu ynde seyretmesi gereken birok parametre vardr. Ve kresel kriz, Trkiyenin i ve istihdam cephesindeki ev devinin zmn daha da etrefilli bir hale getirmitir. Enflasyonla ilgili bir baka husus da udur: Dezenflasyon srecinde enflasyon bask altna alnrken firmalarn fiyata yklenme gc krlmaktadr. Enflasyonun ok uzun yllar
27
PERSPEKTF
yksek seyrettii dnemlerde firmalar fiyat artlarn daha kolay yapabilirken, grece dk enflasyon dneminde fiyatlara yukar ynl bask yapmak firmann rekabet gcn kaybettirecei iin firmalar maliyet kstlayc baka alanlara ynelerek rekabette ne gemeye almaktadrlar. Benzer bir ekilde piyasada rekabetin artm olmas da fiyatlara yukar ynl yaplan basky krarak enflasyon oranlarna pozitif ynl katkda bulunmutur. Tahmin edilecei zere, artan rekabette ayakta kalabilmenin koulu olarak maliyeti drmek ancak ve ancak verimlilii arttrmak ile mmkndr.
Verimlilik Ekonomisi ile Tanrken

2001 sonras dnemi ifade etmek zere verimlilik ekonomisine gei tabiri sklkla kullanlmaktadr. Verimlilik art ile birlikte Trkiye istenen ve beklenen kalitede bir byme patikasna girmitir. Trkiyenin faktr youn ve dk ve orta nitelikteki teknolojilere dayal retim modelinden karak, yksek katma deerli ve toplam faktr verimliliini (TFV) esas alan bir byme modeline geme zarureti konusunda bir mutabakat vardr. Nitekim DTnin verilerine gre, Trkiyede 2002-2005 arasnda TFV % 45ler bandna karken, emein ve sermayenin paynda keskin dler yaanmtr. Yine bir iinin saat bana elde ettii kty ifade eden emek verimlilii de 2001 ylndan sonra 2007 ylna kadar srekli ve dzenli olarak artm, ayn dnemde reel cret endeksi gerilemitir. 2008 ylnda ekonominin daralma srecine girmesiyle beraber verimlilik de greceli olarak gerileme srecine girmi olsa da, daha sonraki srete verimlilik eneksindeki artn devam ettii aka grlmektedir (Grafik 3).
Grafik 3. Verimlilik ve reel cret eilimleri (2001-2010)

Bir iinin saat bana elde ettii kty ifade eden emek verimlilii 2001 ylndan sonra 2007 ylna kadar srekli ve dzenli olarak artm, ayn dnemde reel cret endeksi gerilemitir. KAYNAK: TK ve DPT
Sonu olarak lkelerin gerek kalknmasnn verimlilik artlarndan getii, kalc ve srdrlebilir bir bymenin ancak umumi manada makro ekonomik istikrarn ina edilmesiyle mmkn olaca Trkiyenin son yllardaki tecrbesiyle de bir kez daha kantlanmtr. Dolays ile makro ekonomik disiplin kurulup derinletirilirken ve verimlilik ekonomisi ile tanrken, Trkiyenin yksek bymesinin istenen oranda bir istihdam art getirmemi olmas anlalabilir bir geici gerekedir.
28
KADINLARIN GCNE KATILIMININ NNDEK BALICA ENGEL: *
TOPLUMSAL DEERLER
Gerek gelimi, gerekse de gelimekte olan lkelerde kadnlarn igcne katlm ve istihdam oranlarnn artrlmas, toplumsal cinsiyet bazl politikalarn ana eksenlerinden birini oluturmaktadr. Trkiyede kadnlarn igcne katlm ne yazk ki % 27,8 seviyesindedir. Bu oran sadece kadnlarn alma hayatna yakn durduu Kuzey Avrupa lkelerine kyasla deil, Gney Avrupa lkelerine kyasla da bir hayli dktr.
Seyfettin Grsel* Gke Uysal** Ayenur Acar***

* ** Prof. Dr. Seyfettin Grsel, Betam, Direktr Yrd. Do. Dr. Gke Uysal, Betam, Direktr Yardmcs
Kadnlarn igcne katlm kararn belirleyen faktrler ekonomik ve ekonomik olmayan faktrler olmak zere kabaca ikiye ayrlabilir. Ekonomik etkenler kadnn yal ve ocuk bakm, ev ileri gibi hizmetleri dardan satn aldnda ortaya kacak maliyet ile altnda elde etmeyi umduu gelirin karlatrlmasnda kendini gsterir. allarak kazanlan gelir ev hizmetlerini dardan satn almaya kyasla dk kalyorsa, almak cazip olmayacaktr. Bu hesaba yol masraflar ile alma kaytl ise sosyal haklarn getirisi eklenebilir.
*** Aratrma Grevlisi Ayenur Acar, Betam
29
PERSPEKTF
almann getirisi ne kadar ykselirse kadnn alma yaamna katlma ihtimalinin de o kadar yksek olduunu hemen tm ekonometrik aratrmalar dorulamtr. almann getirisi eitim dzeyinin, yani sahip olunan beeri sermaye dzeyinin bir fonksiyonudur. Daha iyi eitim, daha yksek verimlilik; daha yksek verimlilik ise daha yksek gelir demektir. Bylece yksek eitim seviyesine sahip kadnlar daha yksek gelir elde edecek, dolaysyla almann getirisi artacaktr. Bir baka deyile eitim seviyesi yksek kadnlarn igcne katlm oranlarnn daha yksek olmas, beklenen bir durumdur. Ekonomik olmayan faktrler ise kltrel (toplumsal cinsiyet rolleri, toplumun alan kadna bak vs.) ya da psikolojik (bireyin almaktan duyduu haz vs.) unsurlar olabilir. Kukusuz ekonomik, kltrel ve psikolojik unsurlar birbirinden ayrt etmek kolay deildir. Ancak ekonomik faktrler iinde pay en byk ve llmesi en kolay olan eitimin, kadnlarn igcne katlm zerindeki etkisini dier unsurlarn etkilerinden ayrtrmak mmkndr. Tablo 1de Gney Avrupa ile Trkiyede her eitim dzeyinde kadnlarn igcne katlm oranlar gsterilmektedir. Her lkede eitim dzeyi arttka bu orann artt aka grlebilir. Verilerde bir baka dikkat eken nokta ise Trkiyede kadnlarn igcne katlm oranlarnn her eitim seviyesinde daha dk olduudur. Bununla birlikte eitim dzeyi arttka Trkiye ile Gney Avrupa arasndaki farkn belirgin lde azaldnn alt izilmelidir. Bu farklar yaratan balca etken kurumsal ve kltrel farklardr. Baka bir ifadeyle igc piyasasnda kadnn yeri ve toplumsal deerler skalasnda alan kadnn konumudur. KATILIM ORANI FARKLARININ AYRITIRILMASI lkretim Yunanistan spanya talya Portekiz Trkiye 40.0% 52.6% 32.8% 63.4% 22.0% Lise 57.7% 69.5% 62.9% 71.4% 33.3% niversite 85.0% 84.6% 77.6% 89.8% 70.5% Toplam 56.5% 65.7% 51.1% 69.0% 27.8%
Tablo 1. Eitim Seviyelerine Gre Kadnlarn gcne Katlm Oranlar, 2009

Her lkede eitim dzeyi arttka kadnlarn igcne katlm orannn artt grlmektedir. Ancak Trkiyede kadnlarn igcne katlm oranlar her eitim seviyesinde daha dktr. KAYNAK: EUROSTAT
Trkiyede her eitim seviyesinde kadnlarn igcne katlm orannn dk olmasnn yan sra vasfsz kadnlarn alabilir nfus iindeki pay yksektir. Tablo 2de Gney Avrupa lkeleri ile Trkiyede her eitim dzeyi iin alabilir yataki kadnlarn nfuslar yer alyor.
Tablo 2. Eitim Dzeyine Gre 15-64 Ya Aras alabilir Kadn Nfusu (Bin Kii), 2009
Hem her eitim seviyesinde kadnlarn igcne katlm oranlarnn dk olmas hem de dk katlm oranna sahip vasfsz kadnlarn toplumdaki paynn yksek olmas, Trkiyede kadnlarn igcne katlm oranlarn aa ekmektedir. KAYNAK: EUROSTAT
ETM DZEYNE GRE 15-64 YA ARASI ALIABLR KADIN NFUSU (BN K), 2009 lkretim Yunanistan spanya talya Portekiz Trkiye 1.376 38,1% 7.329 48,0% 9.075 46,0% 2.394 66,4% 17.859 75,9% Lise 1.499 41,5% 3.612 23,6% 7.849 39,8% 649 18,0% 3.702 15,7% niversite 732 20,3% 4.339 28,4% 2.812 14,2% 564 15,6% 1.983 8,4% Toplam 3.607 100 % 15.280 100 % 19.736 100 % 3.607 100 % 23.545 100 %
30
lke genelinde kadnlarn igcne katlm oran ki buna toplam katlm oran da diyebiliriz, her bir eitim seviyesindeki katlm oranlarnn, o eitim seviyesindeki kadn saysnn toplam alabilir nfus iindeki pay ile arlklandrlarak toplanmasyla bulunabilir. Hem her eitim seviyesinde kadnlarn igcne katlm oranlarnn dk olmas hem de dk katlm oranna sahip vasfsz kadnlarn toplumdaki paynn yksek olmas, Trkiyede kadnlarn igcne katlm oranlarn aa ekmektedir. Bu etki bileen etkisi olarak adlandrlr. Eitim seviyelerinin dkl uzun sredir kamuoyunda tartlan bir konudur. Ancak her bir eitim seviyesi iin katlm oranlarnn neden dk olduu daha karmak bir sorudur. Trkiyede kltrel deerlerin kadn katlm orannn dkl zerinde etkili olduu zerine birok aratrma yaplmtr.1 Bu aratrmalarn bir ksm toplumsal cinsiyet rollerinin ve bu rolleri baz alan i blmnn, kadnlarn igcne katlm zerindeki olumsuz etkisini ortaya koymaktadr. Ancak mevcut aratrmalarn ou kltrel etkinin boyutuna dair bir bilgi iermemektedir. Tablo 3te Trkiye ile Gney Avrupa lkeleri arasndaki, kadnlarn igcne katlm oran farklarnn kaynaklar ayrtrlmtr. rnein Yunanistan ile Trkiyede kadnlarn igcne katlm oranlar arasnda % 28,6lk bir fark bulunmaktadr. Bu farkn % 8,7i eitim seviyeleri arasndaki farklardan, % 19,8i ise her bir eitim seviyesindeki katlm oranlarnn dklnden kaynaklanmaktadr. Dier bir deyile Yunanistan ile Trkiye arasndaki farkn byk ksm eitim d faktrlerden kaynaklanmaktadr. Bu bulgu dier lkeler ile olan farklar iin de geerlidir. Portekiz ile % 41,2 olan farkn sadece % 3,8i eitim seviyeleri farkndan, geriye kalan % 37,4 ise tmyle eitim d faktrlerden kaynaklanmaktadr. ETM SEVYELERNE GRE KADINLARIN GCNE KATILIM ORANLARI 2009 Trkiye katlm oran fark (%) Yunanistan spanya talya Portekiz 28,6 37,9 23,3 41,2 Katlm oran farkndan (% puan) 19,9 27,3 17,8 37,4 Eitim dzeyi farkndan (% puan) 8,7 10,6 5,6 3,8
Trkiyede kadnlarn igcne katlmnda ve kadn istihdamnda kurumsal ve kltrel faktrlerin nemli olduu aktr. Gerek ocuk bakm, ie ulam gibi zorluklar, gerek toplumsal cinsiyet rollerini belirleyen kltrel deerler kadnlarn igcne katlmnn nnde almas g engeller oluturmaktadr.
Tablo 3. Katlm Oran Farklarnn Ayrtrlmas

Yunanistan ile Trkiyede kadnlarn igcne katlm oranlar arasnda % 28,6lk bir fark bulunmaktadr. Bu farkn % 8,7si eitim seviyeleri arasndaki farklardan, % 19,8i ise her bir eitim seviyesindeki katlm oranlarnn dklnden kaynaklanmaktadr. KAYNAK: EUROSTAT verilerinden Betam tarafndan hesaplanmtr.
Grld gibi Trkiye ile Gney Avrupa lkeleri arasndaki, kadnlarn igcne katlm oran farklarnn byk ksm eitim seviyeleri arasndaki farklardan deil her bir eitim seviyesi iin dk olan katlm oranlarndan kaynaklanmaktadr. Dier bir deyile eitim d faktrlerin toplam fark iindeki pay % 70in zerindedir. Trkiyede kadnlarn igcne katlmnda ve kadn istihdamnda kurumsal ve kltrel faktrlerin nemli olduu aktr. Gerek ocuk bakm, ie ulam gibi zorluklar, gerek toplumsal cinsiyet rollerini belirleyen kltrel deerler kadnlarn igcne katlmnn nnde almas g engeller oluturmaktadr.
Kaynaka
* Bu yaz Toplumsal deerler kadnlarn igcne katlmalarna engel balkl Betam Aratrma Notu 115ten, yazarlar tarafndan uyarlanmtr.
1
Kukusuz bu liste ok uzundur. Bura A., 2010, Toplumsal Cinsiyet, gc Piyasalar ve Refah Rejimleri: Trkiyede Kadn stihdam http://www.spf.boun.edu.tr/content_files/proje_raporlari/AyseBugra_KadinIstihdami_TUBITAK.pdf, lkkaracan . ve S. Acar, 2007, The Determinants of Female Labor Force Participation in Turkey: Who Cares Determines Who Participates and Who Does Not; Toprak B. ve E. Kalaycolu, 2004, Yaam, st Ynetim ve Siyasette Kadn.
31
AKTEL
ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLIINDA
YEN DNEM
12 Haziran 2011 tarihinde gerekletirilen genel seim sonucunda kurulan 61. Hkmette alma ve Sosyal Gvenlik Bakan Faruk elik oldu. Mays 2009dan bu yana bu grevi yrten Prof. Dr. mer Diner ise yeni hkmette Milli Eitim Bakan oldu.
22 Temmuz 2007 tarihinde gerekletirilen genel seim sonucunda kurulan 60. Hkmette alma ve Sosyal Gvenlik Bakan olarak grev yapan Faruk elik, 4 Mays 2009 tarihinde bakanlk grevini Prof. Dr. mer Dinere devretmi ve Devlet Bakan olarak kabinede yer almaya devam etmiti. elik, 8 Temmuz 2011 tarihinde gerekletirilen devir teslim treni ile bu kez bakanlk grevini mer Dinerden devrald.
2 bin, 2012 ylnda da 2 bin olmak zere toplam 4 bin szlemeli i ve meslek danman istihdam etmek ve KURa kaytl her isize i ve meslek danman tahsis etmek ve 2013 ylndan itibaren her yl 400 bin isize mesleki eitim kursu vermek
SGB Ailesinin ki Yeni yesi

Yeni dneme ilikin bir baka gelime de 08 Temmuz 2011 tarihli Resmi Gazetede yaynlanan tezkere ile Devlet Personel Bakanl (DPB) ile Trkiye ve Ortadou Amme daresi Enstits (TODAE)nn, SGBye balanmas oldu. Trk kamu ynetimi, brokrasi ve kamu personeli alanlarnda engin tecrbeye sahip olan iki kurumun SGBye balanmas, Bakanln yeni dnemde kamu personelleri de dhil olmak zere tm alanlar kapsayacak bir yapya kavumasn salayacak.
Yeni Dnemde SGB

Yeni dnemde SGByi olduka youn bir gndem bekliyor, zira 61. Hkmet programnda alma hayat ve istihdam politikalar anlamnda nemli konu balklar gze arpyor: Ulusal stihdam Stratejisini hazrlayp uygulamak, UMEM Beceri10 Projesi kapsamnda her yl 200 bin kiiyi i sahibi yapmak, 2011 ylnda
lk Brifing
10 Austos 2011 tarihinde Genel Mdr Do. Dr. M. Kemal Bierli bakanlndaki KUR st ynetimi tarafndan Bakan elike KUR hizmetleri hakknda brifing verildi. Bakan 2009 ylndan bugne KURda mevzuat, kurumsal yap, hizmet sunumu ve faaliyetler anlamnda yaanan deiiklikler ve yaplan almalar hakknda bilgilendirildi.
32
KURDAN
ROMAN AILIMI
KUR tarafndan balatlan Romanlara Ynelik stihdam Stratejisi kapsamnda, Roman nfusunun youn olduu zmir, anakkale, Edirne, Tekirda ve Bursa bata olmak zere toplam 16 ilde istihdam kolaylatrc almalar gerekletiriliyor. Romanlarn bilinlendirilmesi, zelliklerine uygun mesleklere ynlendirilmesi ve vasfsz Roman vatandalara meslek kazandrlmas iin youn bir alma yrten KUR, bu vatandalarn eilimlerine gre mesleki kurslar dzenleyerek, istihdam garantisi ile alma hayatna girmelerini salyor.
sizliin sosyo-psikolojik, sosyo-kltrel ve sosyo-ekonomik etkilerinin en fazla bir arada grld dezavantajl gruplardan olan Roman vatandalarn sosyal hayattaki varlnn glendirilmesinin, toplumsal boyutta da nemli kazanmlar salayacan ifade eden Bierli, Roman vatandalarn kaytd almasnn nlenmesi, bunun sonucu olarak sosyal gvenceye sahip olmalar ve alabilecek adakilerin igc piyasasna kazandrlmas gelecek Roman nesilleri iin ekonomik ve sosyal adan olumlu sonular douracaktr dedi.
Roman altay
Roman vatandalarn byk bir blm, iekilik, sepetilik, kat toplaycl, pazarclk ve algclk gibi ok fazla gelir getirmeyen ilerde kaytd olarak almaktadr. KUR araclyla dzenlenen istihdam garantili kurslarla Romanlarn alma hayatnda en iyi ekilde yer almalarnn salanmas amalanyor. Romanlara ynelik gelecek aylarda dzenlenecek altayda, sorunlara ve zmlere ynelik yeni admlar atlacak olup, Trkiyenin her blgesindeki Roman vatandalar iin atlacak admlar daha da glendirilecek.
Romanlarn gc Piyasasna Kazandrlmas nemli

KUR Genel Mdr Do. Dr. Mustafa Kemal Bierli, KUR olarak, isizlikle mcadele kapsamnda dezavantajl gruplara ynelik zel almalar yaptklarn syledi. Roman vatandalarn, igc piyasasna erimede dezavantajl gruplar arasnda yer aldn ve bu grup iinde isizliin yksek seviyelerde seyrettiini belirten Bierli, KUR olarak bu dezavantajl grubun isizlik sorununu zmek ve sosyal hayata entegrasyonunu salamak amacyla balattklar projenin baarl bir ekilde devam ettiini kaydetti.
KUR, kaytd almann ve isizliin yksek seviyelerde olduu Roman vatandalar iin balatt projeyle, Romanlar i sahibi yapacak. Roman nfusunun youn olduu zmir, anakkale, Edirne, Tekirda ve Bursa bata olmak zere toplam 16 ilde istihdam kolaylatrc almalar gerekletirilecek.
33
AKTEL
HER SZE
BR VE MESLEK DANIMANI
KUR, kurumsal kapasitesini arttrmak ve hizmetlerini daha etkin bir biimde sunabilmek iin dev bir adm atyor. 2011 yl ierisinde alnacak olan 2 bin i ve meslek danman, meslek seiminde, i bulmada veya semede glk eken; alt meslekte uyum sorunlar yaayan; mesleki becerilerini gelitirmek, mesleini veya iini deitirmek isteyenlere her konuda yardmc olacak.
gc piyasasnda kaliteyi ykseltmeyi hedefleyen KUR, daha kapsaml hizmet sunabilmek iin personel saysn artryor. Kurumun almalarn daha etkin bir ekilde yrtebilmesi amacyla 2011 ylnda 2 bin szlemeli i ve meslek danman alnmas kararlatrld. Doru kursiyer doru kursa, doru isiz doru ie dncesiyle hareket eden KUR, igc piyasasnda daha hkim bir konuma gelmenin yan sra modern bir kamu istihdam kurumu olma yolunda nemli bir adm atmay amalyor.
ve meslek danmanlar, insani ilikileri gl, salkl iletiim kurabilen, empati duygusu gelimi ve sabrl kiilerdir. Ayrca danmanlk verecei kiilerin gl ve zayf ynlerini tespit edebilir, doru sorular sorabilir, cevaplar doru bir biimde analiz edebilir ve bunlar raporlatrabilirler. Bunun sonucunda danan, istihdama, meslek semeye veya KUR kurslarna ynlendirir. ve meslek danmanlar, tm bu becerilerinin yan sra igc piyasas ve istihdam politikalar alanlarnda da donanmldrlar; igc piyasasndaki gncel ve ihtiya duyulan meslek gruplar, igc piyasasnda geerliliini kaybeden meslekler ve bunlara alternatif meslekler konusunda kapsaml bilgi sahibidirler ve meslek danmannn, danann profilini karrken kullanaca en etkili
Bir ve Meslek Danman Profili

ve meslek danmanlar, meslek seiminde, i bulmada veya semede glk eken; alt meslekte uyum sorunlar yaayan; mesleki becerilerini gelitirmek, mesleini veya iini deitirmek isteyenlere her konuda yardmc olurlar.
34
yntem genel yetenek, mesleki eitim ve kiilik test sorularndan oluan test bataryasdr. Bu sayede, danann yeteneklerini, mesleki eilimlerini ve karakteristik zelliklerini doru bir ekilde belirleyebilir.
sal Yeterliliinde yer alan bilgi, beceri ve yetkinlikler dikkate alnarak hazrlanacak ve (alma Ekonomisi ve Endstri likileri Blm, Eitim Fakltesi ve Srekli Eitim Merkezi olan) niversiteler veya Srekli Eitim Merkezleri tarafndan verilecek olan, 360 saatlik gc Yetitirme Kurs Programlar ile balayacak. Bu kurs programlarnn Eyll aynda balamas planlanyor. Eitimin tamamlanmasn mteakiben gelimi test merkezi bulunan, bamsz ve akredite bir niversite tarafndan yaplacak snav sonucunda baarl olan kur-
siyerler, ve Meslek Danman Mesleki Yeterlilik Belgesi ne sahip olacaklar. Bu belgeye sahip olan kursiyerler arasndan yaplacak atamalarda, 10-11 Temmuz 2010 tarihinde yaplan 2010KPSS Lisans dzeyi snavndaki KPSS P3 puan sralamas esas alnacak; bu sre sonucunda szlemeli ve Meslek Danman olarak istihdam edilecek olanlar, KUR l Mdrlklerinde grev yapacaklar. ve meslek danmanl hizmeti sayesinde, hem KUR igc piyasasna daha hakim konuma gelecek hem de alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl ile KUR kamuoyunun kendisinden bekledii nemli bir grevi daha etkin bir ekilde yerine getirebilecek.
Adaylar Zorlu Bir Sre Bekliyor

Yksekretim kurumlarndan en az lisans dzeyinde mezun olan ve Mesleki Yeterlilik Kurumu (MYK) onayl ve Meslek Danman Mesleki Yeterlilik Belgesine sahip olanlar KURda ve Meslek Danman olarak grev yapabilecek. Szlemeli i ve meslek danmanlarnn alm sreci, ve Meslek Danman Ulu-
35
GEN AI GENIA AI EG GEN N AI IA NEG

3 Uluslararas G ve Tarihsel Geliimi Gktan GRMEZZ 3 BKdan KURa Yurtdna i G / Kazm YT 3 Hizmet Odakl Bir Anlayla Yola ktk Kemal YURTNA 3 Yurt Dndaki Vatandalarmzn Sorunlar ve SGBnin Sunduu Hizmetler / YH Uzmanlar 3 Trkiyenin ABdeki Sosyal Sermayesi Trk gc Mustafa ZCAN 3 Misafir ciden Gmene Almayaya Trk Gnn 50. Yl / Erhan ENGL 3 Bir Gn Muhasebesi nal KOYUNCU 3 35. Ylnda Merkez Bankas Kredi Mektuplu Dviz Tevdiat Hesab Sistemi Blent ETN 3 21. Yzyln Rnesansn Yaratmak Fatih HASDEMR 3 Trkiyede Tersine Beyin G Gemie ve Gnmze Bak Yaprak KURTSAL 3 Trk Sinemasnda D G Filiz GKTUNA YAYLACI
50.YILINDA
YURTDIINA G
GEN AI
ULUSLARARASI G VE
TARHSEL GELM
G, doal, ekonomik, siyasi veya sosyal nedenlere dayanarak bireyin veya bireylerin bir yerleim biriminden baka bir yerleim birimine geici veya kalc ekilde yerlemesi olarak tanmlanabilir. Dnya tarihi saysz g hareketiyle kar karya kalmtr. Alk, ktlk, sel felaketi, deprem, kuraklk gibi doal afetler ile toprak yetmezlii, i ekimeler ve d basklar bata olmak zere, eitli nedenlerle meydana gelen gler, birok ykma yol amakla birlikte, yepyeni medeniyetlerin domasna da zemin hazrlamlardr.
G, insanlarn hayatlarn daha iyi artlarda srdrebilmeleri ya da yaamlarn devam ettirebilmeleri iin Dnya tarihinin balarndan gnmze dein srmtr. Gnmzde lkeler arasnda veya lke iinde, sosyal ve ekonomik farkllklar olduu srece de g hareketlerinin devam edecei ngrlmektedir. lkel alarda insanlar doal afetler, korunma, beslenme, barnma gibi temel ihtiyalar nedeniyle g ederken, ilerleyen yllarda ekonomik ve siyasi nedenlerden dolay g etmeye balamlardr. Balangta klelik ve ucuz igc ile balayan gler, gnmzde ekil deitirerek nitelikli igc gne yani beyin gne dnmtr. Bu almada g kavram aklandktan sonra g kavramnn iinde yer alan uluslararas gn, g veren ve g alan lkeler iin nedenleri ve etkileri, tarihsel geliimi ve son olarak Trkiyeden baka lkelere gerekleen d g zerinde durulacaktr. iken; sosyal psikoloji, g srecini douu, gereklemesi ve etkileri asndan daha ok grup ve toplum boyutunda psikolojik eler itibariyle ele almaktadr. Genel olarak bir g tanm yaplacak olursa; g, doal, ekonomik, siyasi veya sosyal nedenlere dayanarak bireyin veya bireylerin bir yerleim biriminden baka bir yerleim birimine geici veya kalc ekilde yerlemesi olarak tanmlanabilir.
Gn Nedenleri ve Trleri
Dnya tarihi saysz g hareketiyle kar karya kalmtr. Alk, ktlk, sel felaketi, deprem, kuraklk gibi doal afetler ile toprak yetmezlii, i ekimeler ve d basklar bata olmak zere, eitli nedenlerle meydana gelen gler, birok ykma yol amakla birlikte, yepyeni medeniyetlerin domasna da zemin hazrlamlardr. nsanln ilk yllarndan bu yana insanlarn doup bydkleri yerlerden g etmeye/ettirmeye iten ok fazla neden vardr. Bu nedenler; nfus problemleri, ekonomik problemler, evre artlarndaki bozulmalar, siyasi problemler ve savalar olarak sralanabilir. Bunlar arasnda en nemlileri ekonomik ve siyasi problemlerdir. Gelir dalmndaki dengesizlikler, isizlik ve yoksulluk gibi ekonomik nedenlerle ok sayda kii yaadklar alanlar terk etmektedir. Askeri atma ve savalar da kitlesel glerin olumasna neden olmaktadr.
G Kavram
Gktan GRMEZZ*
* KUR, stihdam ve Meslek Uzman
Ekonomi, sosyoloji, demografi, corafya, tarih, uluslararas ilikiler, siyaset bilimi ve psikoloji gibi disiplinler, g farkl bak alaryla deerlendirmektedirler. Corafya asndan g, sadece meknsal deiiklik olarak ele alnrken, demografi asndan ise g eden kiilerin says nem arz etmektedir. Ekonomi, g olgusunu bir retim faktrnn bir lkeden dier lkeye geii olarak ele almakta
38
Uluslararas G ve Nedenleri
nsanlar g etmeye iten sebepler veya gn amac, yasall, sresi, bykl ne olursa olsun terk edilen lke ile yerleilen lke arasnda nfus deiimine sebep olmaktadr. G edenlerin byk ksm da bir ekilde gidilen lkenin ekonomisine, sosyal hayatna ve en nemlisi igc piyasasna (yasal veya yasad) dhil olmaktadrlar. Bu nedenle tarihin ilk glerinden bu yana g edenler gittikleri yerin alma hayatn etkilemiler ve yn vermilerdir. Uluslararas g hareketlerinin nedenleri, gnderen lkeler ile g alan lkelerin siyasi ve ekonomik politikalarna gre deimektedir.
G veren lkelerin gmen gndermelerinin nedenleri;

Gn nedenleri ekonomik, sosyal ve nfus durumlarndan kaynaklanmaktadr. gc gnderen lkelerin hemen hemen ou gelimekte olan lke durumundadr. Gelimekte olan lkelerin ortak zellii ise toplam istihdam iinde tarm sektrnn paynn yksek olmasna bal olarak gizli isizliin var olmas, nfus art hznn ykseklii, milli gelirin dk olmas, alma koullarnn istenen seviyede olmamas, yatrm ve eitim olanaklarnn yetersiz olmasdr. Bu sebepler insanlarn baka lkelere g etmesine neden olmaktadr. Ayrca, g veren lkeler igc piyasasndaki isizlik basksn azaltmak, ii dvizlerinden ve g eden iilerin edindii bilgilerden yararlanmak amacyla g kolaylatrmaktadr.
Uluslararas Gn Etkileri
Gn olumlu etkileri olabilecei gibi olumsuz etkileri de sz konusudur. Ge katlanlarn ounluunun vasf kazan(a) mamasnn yan sra vasfl ve yetenekli igcnn ekilmesi, g veren lkelerin kilit sanayi kollarnda igc darboazlarna yol amaktadr. G veren lkenin ekonomik ynden en nemli kayb; tketicilikten kp retici olaca bir zamanda, yetimi igcn baka ekonomilerin hizmetine vermesi ve onlarn salayaca katma deerden kendi toplumunu mahrum brakmasdr. Gnderilen dviz havaleleri g veren lkenin demeler dengesinde ksa dnemde bir ferahlama yaratmaktadr; fakat bu parann g alan lkenin mallarnn ithali iin kullanlmas ve ounun bireysel tketime gitmesi uzun dnemde demeler dengesinde bir kapanma salamamakta; hatta demeler dengesi a bymektedir. Kazanlan dvizler g veren lkelerde lokanta, atlye, bakkaliye gibi kk iletmelere kanalize edilmekte, baka bir deyile tketim harcamalarna gitmektedir. Bu da retim-tketim dengesinin bozulmasna yol aarak enflasyonist bir etki ortaya karmaktadr. Sosyal adan bakldnda g alan tm lkelerde rklk tutumu bulunmakta ve gmen olarak snflandrlan yabanc
igcn fiziki ve kltrel zellikleri temelinde aa grme davran yaygn bir tavr olarak ortaya kmaktadr. G eden igc, ou durumda gittii lkenin dilini bilmemesi, o lkedeki kanunlar hakknda bilgi sahibi olmamas, iten karlma korkusu gibi nedenlerle dk cretlerle almaya raz olmakta ve yerli igcnn yapmaya yanamad ar ve tehlikeli ileri de stlenmektedir. Ayrca daralma zamanlarnda gzden karlan ilk grup da gmen iiler olmaktadr.
Uluslararas Gn Tarihsel Geliimi

nsanlk tarihinin ilk balarnda insanlarn sadece avclk ve toplayclkla yaamlarn devam ettirdikleri ve avlanmak amacyla srekli olarak yer deitirdikleri varsaylmaktadr. Ancak, insanlarn yerleik hayata gememi olmalar nedeniyle bu hareketleri g olarak tanmlayabilmek olduka zordur. nsanlarn yaad bir blgedeki kaynaklarn tkenmesi, iklim koullar ve dier doa olaylar insanlar yer deitirmeye zorlamtr. lerleyen yllarda insanlarn baz bykba ve kkba hayvanlar evcilletirmesi ve tarm ile uramasyla renper kyller yerleik hayata geerken, hayvancl seen kyller gebe, yar gebe ya da pastoral bir hayat kurmulardr. Bu evrede yaplan yer deitirmeler artk g kavram kapsamna girmektedir.
G alan lkelerin gmen talep etmelerinin nedenleri;

G yolu ile yatrm yapmad hazr insan sermayesine sahip olmas, (zellikle nitelikli g alan gelimi lkelerin bu yolla, kresel ekonomi iin kilit konumda ve yetimesi olduka maliyetli olan igcne sahip olarak, kalknma yarndaki avantajl konumlarn daha da gl hale getirmesi); g alan lke ile veren lke arasnda ticari ilikilerin gelimesi; igc ktl ekilen sektrlerde, ortaya kabilecek cret artnn dengelenmesi; giriimci nitelikli gmenlerin igc piyasasnda yeni iler yaratmas; g alan lkeler asndan demografik yalanma sonucu ortaya kacak igc kaybnn telafisi ve sosyal gvenlik sistemini dengelenmesidir.
39
GEN AI
var olmasna ramen, bu dnemdeki kle ticareti, ksa zamanda ve sistemli bir biimde milyonlarca insan pazarlayabilmesi ve en acs da byk bir blm yolculuk esnasnda olmak zere milyonlarca insann lmne sebep olmas bakmndan farkllk gstermektedir. Kleliin sona ermesinden sonra ise, ucuz ii ana are olarak Hindistan ve inden getirilen szlemeli iilerin igc g balamtr. 1830lardan balayarak Kuzey Amerika, Afrika ve Asyadaki ngiliz kolonilerine, Fransz, Alman ve Hollanda kolonilerine ve ABD ile Latin Amerikada yeni bamsz olan lkelere yaklak olarak 37 milyon szlemeli ii gnderilmitir. Bu insanlarn ouna, Afrikadan getirilen klelere tannan haklarn biraz fazlas tannm, szlemelerine konan artlarla insani haklar ellerinden alnmtr. lerleyen yllarda endstrilemenin erken dnemi olarak kabul edilen 1846-1924 yllar aras dnemde yaklak 48 milyon gmen Avrupa Ktasn terk etmitir. Bu say Avrupann yzyln dnmndeki nfusunun yaklak %12sini oluturmaktadr. Bu dnemdeki ktlk, tarmsal ekonomideki gelimelerin yol at isizlik, dk hayat dzeyi, siyasal kararszlk ve cezalandrlma kukusu ge iten balca etkenlerdir. Amerikann vaat ettii zgrlk ve yeni bir kiisel atlm ans ise g iin ekici g ilevini grmekteydi.
17. ve 18. yzyllar boyunca Avrupal tccarlar, Kuzey Afrikadan topladklar kleleri Gney Amerikaya, Karayip adalarna ve zellikle Brezilyaya gtrmlerdir.
Uluslararas Gn Modern Dnemi

Uluslararas gn modern dnemi, smrgeciliin balamas ve Amerika ktasnn kefi sonras dnemi kapsamaktadr. Modern tarihin balangcnn temelinde ilk defa uluslararas igc piyasasnn olumas ve igc gnn balamas yat-
Uluslararas gn en belirginletii dnem ise kinci Dnya Sava sonrasnda Marshall Plan dorultusunda Avrupann yeniden inasyla birlikte ekonomik canlln beraberinde getirdii dnemdir. Bu dnem byk miktarda igc talebi yaratm, bata Almanya, Fransa ve ngiltere gibi lkeler olmak zere birok lkede nemli miktarda igc a ortaya kmtr.
maktadr. Bu balamda, uluslararas g hareketlerinin modern tarihinde igc gnn belirleyici olduu sylenebilir. Smrge dnemine kadar olan g hareketlerini smrgecilik ile balayan g hareketlerinden ayran en nemli zellik, Avrupann igc ihtiyacn karlama amac gtmesidir. Bu dnemde, Avrupa, smrgeletirdii alanlarda, kendilerine hammadde salamak zere iftlikler kurmu, ucuz igc ihtiyacn da Afrikal kleleri bu alanlara zorunlu olarak g ettirerek karlamaya almtr. 17. yzylda ngiltere, Hollanda, Fransa, Portekiz ve spanya, nfuslarndan kurtulabilecekleri koloniler oluturmulardr. Koloniletirmeyle binlerce kiinin Avrupadan Afrika, Asya ve sonrasnda da Amerikaya g ettikleri bilinmektedir. Bu gler, igal edilmi yerlere ya srekli olarak yerlemek zere ya da geici olarak kalmak amacyla yaplmtr. 17. ve 18. yzyllar boyunca Avrupal tccarlar, Kuzey Afrikadan topladklar kleleri Gney Amerikaya, Karayip adalarna ve zellikle Brezilyaya gtrmlerdir. Klelik, smrgecilik ncesinde de
Birinci Dnya Sava Sonras

Avrupadan byk lekli bu g dalgas Birinci Dnya Savann patlak vermesiyle durma noktasna gelmi ve yaklak krk yl boyunca devam edecek olan snrl g dnemini balatmtr. Bu g dneminde, daha nce g alan ve g veren lkeler artk gmenlere kar snrlarn ykseltmeye balamlardr. Birinci Dnya Savandan sonra zlen Osmanl ve Avusturya-Macaristan mparatorluklarnn tasfiyesi srecinde Orta, Dou ve Gney Avrupada yeni devletlerin ortaya kmas sonucunda byk apl siyasi gler yaanmtr. Yeni kurulan devletlerin snrlarnn, kapsadklar etnik topluluklarn yaad corafya ile rtmemesi, milliyetilik akmlarnn etkisindeki bu devletlerin zorunlu g va-
40
stasyla homojen nfuslar yaratma politikalar benimsemesine yol amtr. Bu politikalar sonucunda 1920li yllar, byk apta nfus dei-tokuu srecine sahne olmu ve Yunan, Yahudi, Polonyal, Macar, Bulgar, Srp ve Trk kkenli nfus g etmek zorunda kalmtr. Birinci Dnya Savann bitiminden 1950li yllara kadar sren dneme iltica hareketleri damgasn vurmutur. Bunun yan sra, sava izleyen yllarda ykselen milliyetilik akmnn etkisiyle, zellikle Avrupa ve Amerikada mal, sermaye ve igcnn ulus ar hareketini kstlama yolu tercih edilmi, uluslararas g konusunda snrlamalar getirilmitir. zellikle g snrlandrma eilimi, 1929 ylnda Byk Bunalmn yaanmas ve sanayilemi lkelerde isizlik oranlarnn ykselmesi sonucu daha da perinlenmitir.
9 Aralk 1963 tarihinde Trk Hava Yollar ua Gosselies Charleroi Havaalanna indi. Uan arka tarafnda pilot ve Trklerle birlikte yolculua katlm olan Monceau Fontaine Maden irketinin temsilcisi bulunmaktadr.
bata Almanya, Fransa ve ngiltere gibi lkeler olmak zere birok lkede nemli miktarda igc a ortaya kmtr. Bu lkeler, igc aklarn ilk balarda sava srasnda yer deitirenler ile kapatmlar, daha sonra ise talya, Portekiz ve spanya gibi yava endstrileen Avrupann evre lkelerine ynelmilerdir. 1961 ylnda Federal Almanyadan hkmet dzeyinde ikili anlama iin ilk talep geldii ve bunu dier lkelerin taleplerinin izledii bilinmektedir. Olumsuz ekonomik artlar iinde bulunan Trkiye bu isteklere, soruna zm getirecek yeni bir gelime olarak bakm ve bir dizi ikili anlamalar yapmtr. Bu erevede, ilk anlama, Federal Almanya ile 30 Ekim 1961 tarihinde imzalanmtr. Bunu, Avusturya, Belika ve Hollanda ile 1964 ylnda, Fransa ile 1966da, svire ile 1967de ve ngiltere ile de 1970te imzalanan anlamalar izlemitir. Avrupada hzla endstrileen lkelerin igc ihtiyac, 1960larn bana kadar genellikle Bat Avrupann evresindeki lkelerden gelen gmenler ile karlanmtr. nceleri rlanda, Yugoslavya ve talya gibi lkelerden gmen ii alan Avrupa lkeleri ksa sre iinde g aldklar alan genileterek Yunanistan, Trkiye ve Yugoslavyaya ynelmilerdir. Daha sonra da nc dnya lkelerinden ii temin etme yoluna gitmilerdir. kinci Dnya Sava sonrasndan 1973 ylna kadar, Bat Avrupaya ynelen net g 10 milyona ulamtr.
kinci Dnya Sava Sonras

kinci Dnya Savann sonunda yeni kurulan devletlerin ou, etnik adan blnm ve otoriter siyasal rejimlere sahip toplumlardan olumaktayd. Bu durum, kanlmaz olarak iddet hareketlerine yol am ve milyonlarca insann snmac konumuna dmesine sebep olmutur. En nemli kitlesel g hareketlerinin yaand blgelerden biri Gney Asyadr. Hindistann 1947 ylnda bamszln almasyla, bu corafyada kark hlde yaayan Hindu ve Mslmanlar, Pakistan ve Hindistan olarak iki ayr devlet meydana getirmilerdir. Bu lkelerin ayrlmas sonucunda yaklak 16-17 milyon insan bulunduklar topraklar terk etmitir. Bu lkelerdeki gler yalnzca yer deitirmelerle kalmam, bu iki lkeden binlerce kii ngiltereye ya da eitli Asya ve Afrika lkelerine gitmilerdir. Yeni kurulan devletlerin hemen hepsinde benzer durumlar grlmtr. Araplar srailden, Yahudiler Kuzey Afrikadan, inliler Endonezyadan, Gney Asyallar da Dou Afrika, Burma ve Seylandan kaarak baka topraklara snmak zorunda kalmlardr. Uluslararas gn en belirginletii dnem ise kinci Dnya Sava sonrasnda Marshall Plan dorultusunda Avrupann yeniden inasyla birlikte ekonomik canlln beraberinde getirdii dnemdir. Bu dnem byk miktarda igc talebi yaratm,
1965 ylnda balayan ve 1973 yl balarna kadar sren Vietnam Sava da byk bir g akmna neden olmutur. Sava nedeniyle binlerce Vietnaml komu lkelere snm ve 1975-1983 yllar arasnda ounluu etnik inli olan 775.000 Vietnaml g etmek durumunda kalmtr. Bunlarn bir blm ABD, Fransa ve Avustralyaya yerletirilmitir.
Petrol Krizi
1973 ylndan sonra g, Basra Krfezinde younluk gstermeye balamtr. Petro-dolarlarn blgeye ani ak blgeyi sermaye zengini hale getirmi ancak ayn zamanda igc yetersizlii de olumaya balamtr. Emek aklarn kapatabilmek iin emein bol, sermayenin zayf olduu blgeler olan Ortadou ve Asyaya ynelmilerdir. 1980lere gelindiinde g alan lkelere Asya Kaplanlar da katlmtr. nemli bir ekonomik g haline gelen Japonyaya ek olarak, Tayvan, Gney Kore, Hong Kong, Singapur, Tayland ve Malezya da 1970ler boyunca ekonomik byme salayarak 80lerde sermaye bakmndan zengin ancak emek ktl eken lkeler haline gelmilerdir. 1970lerin Gney Avrupas gibi Asya lkeleri de emek ihra etmekten ziyade ithal etmeye balamlardr.
Souk Sava
Souk sava dneminde SSCB, in Halk Cumhuriyeti (HC) ve dier sosyalist lkelerin hkmetlerinin, vatandalarnn uluslararas seyahatlerine ilikin baskc
41
GEN AI
birikim saladktan sonra geri dnme istei iinde olduu; byk bir ksmnn da geri dnd ve Kurtulu Savandan sonra geri dnenlerin nemli lde sanayi yatrmlar yaparak, orada elde ettikleri bilgi ve deneyimini lkelerine aktardklar belirtilmektedir.
Mesleki Eitim Amal G

Birinci Dnya Sava srasnda ilgi ekici dier bir g hareketi ise, Osmanl Hkmetinin Alman Hkmeti ile imzalad protokol erevesinde, 10.000 kadar Trk gencinin Almanyadaki fabrikalarda, mesleki ve teknik eitim grmek amacyla Almanyaya gitmeleridir. Osmanl Hkmeti ile Alman Hkmeti arasnda imzalanan protokol gereince, genellikle yetim okullarndan 12-18 ya arasnda seilen genlerin giyim, kuam ve beslenme masraflarnn Alman fabrikalarnca karlanmas ngrlmekte, karlnda ise eitimlerini tamamladktan sonra genlerin ayn fabrikalarda 1-2 yl cretsiz almalar beklenmektedir. Bunun yan sra, eitli bakanlklar ve dernekler kanal ile Almanyaya yetitirilmek zere, rak ve renci gnderilmitir. Trk-Alman Dernekleri erevesinde, 1916-1918 yllar arasnda 733 gencin Almanyaya gnderildii belirtilmektedir. Ancak, ngrlen gidilerin tamamyla gerekleip gereklemedii kesin olarak bilinmemektedir. Almanyaya giden genlerden birounun, iki aylk deneme sresinden sonra geri gnderildikleri ya da gnll olarak geri dndkleri anlalmaktadr.
1912 ylndan itibaren Osmanl mparatorluundan Almanyaya meslek ve raklk eitimi iin gnderilenlerin ou, ailesini savalarda kaybetmi Balkanlardaki ksz ocuklar arasndan seiliyordu. Fotorafta, AEG fabrikasnda almak ve staj yapmak zere 1917 ylnda Berline gelen bir kafile grnmektedir.
19611973 yllar arasnda ve i Bulma Kurumu (BK) araclyla yaklak 800.000 kii yurtdna gnderilmitir. BK araclyla yurtdna gidenlerin yan sra, yurtdna turist pasaportu ile giderek orada istihdamda yer alm kiiler de bulunmaktadr. Sonuta, 1961-1973 aras yaklak 1,5 2 milyon Trk vatandann almak amacyla yurtdna gitmi olduklar tahmin edilmektedir. Bu say, o dnemdeki Trk igcnn %10-12sine ve 20-39 ya grubu erkek nfusun %40na karlk gelmektedir.
nlemler uygulamas, g oranlarnn olduka dk dzeylerde kalmasna neden olmaktayd. HCnin dnyaya almas, SSCBnin kmesi ve Souk Savan sona ermesi yeni bir an balamasna neden olmu, uluslararas hareketliliin nndeki bu yapay engellerin ortadan kalkmas yeni nfus hareketlerinin nn amtr. Ayrca, SSCB dneminde uygulanan kaynatrma politikalar ve srgnler sonucunda, farkl milliyetlere mensup gruplar baka cumhuriyetlere yerlemek durumunda kalmtr. Bu nedenle, zlmeden sonra 65 milyon eski Sovyet vatanda kendilerine yeni bir yurt bulmak zorunda kalmtr. Kazakistan, Ukrayna, zbekistan, Ermenistan, Azerbaycan gibi lkelerde bu tr dlama sreleri bugn bile yaanmaktadr.
Mbadele G
Cumhuriyetin ilanndan sonraki srete grlen en nemli g hareketi, 30 Ocak 1920te Lozanda imzalanan Yunan ve Trk Halklarnn Mbadelesine likin Szleme ve Protokol sonucunda ortaya kan gtr. Bu protokolle Anadoluda yaayan yaklak 1.200.000 Rumun ve Yunanistanda yaayan 400.000 civarnda Mslmann karlkl dei tokuu gerekletirilmitir. Birinci Dnya Savann balamas ve Osmanl Devletinin savaa katlmas bu dnemdeki g son derece yavalatmtr. Bunun yan sra gmen saysn lkelere gre kotalara balayan ve g snrlandrc bir nitelik tayan g ya-
Trkiyede D G
Osmanl mparatorluu dneminde nemli g hareketleri genellikle Amerika ktasna dorudur. Aratrmaclar sz konusu dnemde, Osmanl mparatorluundan Amerikaya yaanan glerin 1,2 milyon kii olduunu belirtmektedir. Bunlarn 400.000 kadarnn daha sonra geri dnd tahmin edilmektedir. Gmenlerin ounluunu ise, Gayri-Mslim tebaa oluturmaktadr. Gmen igcnn birounun belli bir
42
sasnn ABDde 1924 ylnda uygulamaya konulmasyla, ABDye olan glerin ciddi oranlarda azald grlmektedir.
Avrupaya i G
Ekonomik anlamda Trkiyeden ilk d g, 1958 ylnda balam ve az sayda iinin zellikle Federal Almanyaya gitmesi ve birka yl sonra balayacak olan byk bir akmn ilk ayak sesleri eklinde gereklemitir. 1960 ylnda Federal Almanyadan hkmet dzeyinde ikili anlama iin ilk talep geldii ve bunu dier lkelerin taleplerinin izledii bilinmektedir. Olumsuz ekonomik artlar iinde bulunan Trkiye bu isteklere, soruna zm getirecek yeni bir gelime olarak bakm ve bir dizi ikili anlamalar yapmtr. Bu erevede, ilk anlama, Federal Almanya ile 30 Ekim 1960 tarihinde imzalanmtr. Bunu, Avusturya, Belika ve Hollanda ile 1964 ylnda, Fransa ile 1966da, svire ile 1967de ve ngiltere ile de 1970te imzalanan anlamalar izlemitir. Yaplan igc anlamalarnn etkisiyle yurtdna giden Trk igc says 1973 Petrol Krizine kadar giderek artmtr. 19611973 yllar arasnda KUR (o zamanki adyla ve i Bulma Kurumu-BK) araclyla yaklak 800.000 kii yurtdna gnderilmitir. BK araclyla yurtdna gidenlerin yan sra, yurtdna turist pasaportu ile giderek orada istihdamda yer alm kiiler de bulunmaktadr. Sonuta, 1961-1973 aras yaklak 1,52 milyon Trk vatandann almak amacyla yurtdna gitmi olduklar tahmin edilmektedir. Bu say, o dnemdeki Trk igcnn %10-12sine ve 20-39 ya grubu erkek nfusun %40na karlk gelmektedir. 1970li yllarn ikinci yarsndan itibaren yasal gn kstlanmas, turist pasaportu ile giderek orada kalanlarn ve kaak yollardan gidenlerin saysnn artmasna neden olmutur. Bunun yan sra, ou Avrupa lkesinin mevcut gmenlerin entegrasyonunu salayan politikalara ynelmesi ve bu kapsamda, gmenlerin anavatandaki ailelerini getirmelerini ngren yasalar karmas, Trkiyeden Avrupa lkelerine doru byk apl ai-
Yurtdna ii olarak gitmek zere kayt sras bekleyenler BK binalarnn nnde uzun kuyruklar oluturmulard.(1964/Tophane)
le birlemesi gn dourmutur. Petrol krizi sonrasnda Avrupadaki durgunluk dneminin Ortadouda ekonomik patlamayla ayn dneme gelii Trk iileri Libya, Suudi Arabistan ve Irak gibi lkelerde almaya sevketmitir. Bu igc g genellikle tm aile bireylerini kapsayacak ekilde gereklemi; ancak 1991 Krfez Savayla birlikte bu eilim de gemitir. 1970lerin ikinci yarsndan itibaren Trkiyeden Avrupa lkelerine ynelen iltica hareketlerinde de oalma grlmtr. 12 Eyll 1980 askeri darbesi ve sonrasnda yaanan sre, ok saydaki Trk vatandann siyasi gerekelerle Avrupa lkelerine snmasna neden olmutur. 1990da Souk Savan bitmesiyle birlikte Demir Perde lkeleri yeniden yaplanma srecine girmilerdir. Bunun sonucunda da ok sayda Trk firmas, inaat ve sanayi alannda ihaleler alarak Trkiyeden birok ii, mhendis ve yneticinin Rusya ve eski Sovyet Cumhuriyetlerine igc gn balatmtr. Kaynaka:
BABATA, Gnl; Beyin G Ve Trkiyenin Sosyo-Ekonomik Yapsnn Beyin Gne Etkisi; 2007 ALAYAN, Dede Yakup; Yasad G Ve Uluslararas Gvenlie Etkileri; Yksek Lisans Tezi; 2009
EKER, Kemal; Trkiyede Yasa D G Sorunu; Doktora Tezi; 2008 GEN, Hamdi; . Murat BOZKURT; Osmanldan Brezilya ve Arjantine Emek G ve Gmenlerin Sosyo-Ekonomik Durumu (1850-1915); Marmara niversitesi ..B.F. Dergisi; 2010 GKBAYRAK, enay; Gelimekte Olan lkelerden Gelimi lkelere Nitelikli gc G Ve Politikalar - Trk Mhendislerinin Beyin G zerine Bir nceleme; Doktora Tezi; 2006 GKBAYRAK, enay; Uluslararas G Ve Kalknma Tartmalar: Beyin G zerine Bir nceleme; Ankara niversitesi SBF Dergisi GRMEZZ Gktan; Dnden Bugne Avrupa Birliinde Trk gc; Ankara niversitesi Avrupa Topluluklar Aratrma Ve Uygulama Merkezi; Uzmanlk devi; 2008 GRKAN Mustafa; Sosyolojik Adan G Ve Yasad G Hareketleri; Yksek Lisans Tezi; 2006 KARTAL, Harun; Avrupa Birliinin Yasad G Politikas Ve Trkiyeye Yansmalar; Yksek Lisans Tezi; 2008 ZDEMR, Mustafa; I. Dnya Savas Srasnda Osmanl lkesinde Yaanan G Hareketleri; Doktora Tezi; 2007 SABA, Seyla Meltem; Beyin Gnn Ekonomik Ve Sosyal Etkileri: Trkiye rnei; Yksek Lisans Tezi; 2009 SAIRLI, Muhittin; Eitim Ve nsan Kayna Ynnden Trk Beyin G: Geri Dnen Trk Akademisyenler zerine Alan Aratrmas; Doktora Tezi; 2006 SOMUNCU, Baak; Trkiyenin Avrupa Birliine Tam yelik Srecinde Uluslararas G Politikas; Yksek Lisans Tezi; 2006 TEKN, Uur; Avrupaya G Ve Trkiye; stanbul niversitesi Siyasal Bilgiler Fakltesi Dergisi;2007 USANMAZ, Gnsu; G, Mlteciler Ve STKlar; Yksek Lisans Tezi; 2009 NL, Gler; Uluslar Aras G Ve Gmenliin Deien Koullar inde Mltecilik; Yksek Lisans Tezi; 2007
43
GEN AI
Kazm YT
KUR Genel Mdr Yardmcs
1960l yllarda balayan kitlesel igc gnn Trkiye ierisindeki koordinasyonunu salayan ve i Bulma Kurumu, yaklak 800 bin kiiyi yurtdna ii olarak gnderdi. 1970li yllarda yaanan Petrol Krizi sonrasnda igc gnn istikameti Bat Avrupadan Kuzey Afrika ve Ortadou lkelerine doru deiirken 1975-1994 yllar arasnda yaklak 700 bin kii BK araclyla bu lkelere ii olarak gitti. 1990l yllarda ii gnderilen lkeler arasna Rusya ve Trki Cumhuriyetler de eklendi. 2010 yl ierisinde ise yaklak 55 bin kii KUR tarafndan yurtdna ii olarak gnderildi.
BKDAN KURA
YURTDIINA G
KURun, eski adyla ve i Bulma Kurumunun 25 Ocak 1946 ylnda 4837 sayl Kanunla kuruluundan bu yana yaklak 65 yl geti. Bu sre iinde lkemiz igc piyasas ve Kurumumuz asndan en nemli kilometre talarndan birisi, 50 yl nce yurtdna igc gnn ve i Bulma Kurumu (BK) araclyla gerekletirilmeye balanmasdr. Cumhuriyetin kuruluundan bu yana az sayda da olsa bireysel ve zel araclar yoluyla igc gleri yaanmtr. Ancak; 30 Ekim 1961 ylnda Federal Almanyann Bonn kentinde yaplan igc anlamas ile zelikle Bat Avrupa lkelerine Kurum araclyla kitlesel Trk igc g balamtr. 1970li yllarda Bat Avrupa lkelerine igc g yavalarken; bu yllarda Suudi Arabistan, Libya ve Irak gibi Arap lkelerine ynelen igc g artmtr. 1990dan sonra ise igc gnn yeni istikameti Rusya ve Trk Cumhuriyetler olmutur. ney Avrupa lkelerinden ve kendileriyle ekonomik balar olan Asya ve Afrika lkelerinden igc talep etmeye balamlardr. Avrupa lkeleri arasnda ilk igc g anlamasn Federal Almanya 20 Aralk 1955 tarihinde talya ile yapmtr. Federal Almanya daha sonra spanya, Yunanistan ve 1961 ylnda da Trkiye ile igc g anlamas imzalamtr. Ayrca, Avusturya, Hollanda, Fransa ve Belika da bu lkelerle igc g anlamas imzalamlardr. Trkiye ile Almanya arasnda tam anlamyla bir igc anlamas nitelii tamasa bile (Trkiye Cumhuriyeti Dileri Bakanl ile Schleswig-Holstein alma Bakanl arasnda) 1957 ylnda, Alman
Bat Avrupaya gc Gnn Balamas

kinci Dnya Sava sonrasnda Amerika Birleik Devletlerinin, harap olan ve ekonomileri bozulan Avrupa lkelerinin yeniden imar iin nemli miktarlarda sermaye aktarm gerekletirmesi sonucunda Avrupa hzl bir kalknma srecine girmitir. Hzl kalknma srecinde zellikle Bat Avrupa lkeleri, ekonominin igcne olan talebini kendi z kaynaklaryla karlayamaz hale gelmeleri zerine G-
44
yatrmlarnn Trkiyede teviki kapsamnda Trklerin Alman firmalarnda usta olarak yetitirilip daha sonra Trkiyeye dnmesini hedefleyen bir anlama yaplm ve bu anlama gereince 12 Trk ailesi stajyer olarak Almanyaya gnderilmitir. Bu tarihten sonra iki lke arasnda igc hareketlilii artmaya balam ve bu hareketliliin dzene balanmas iin 30 Ekim 1961 tarihinde Trkiye ve Almanya arasnda kili gc Anlamas imzalanmtr. 1961 Anayasas ile Trk vatandalarnn yurtdna seyahatlerini kstlayan snrlamalarn kaldrlmas ve yurtdna igc gnderilmesinin devlet politikas olarak belirlenmesiyle birlikte Federal Almanya ile yaplan igc g anlamasndan sonra dier Bat Avrupa lkeleri ve Avustralya ile de igc g anlamalar yaplmtr. Bu anlamalarda igc gnden sorumlu kurum, ve i Bulma Kurumu olarak belirlenmitir 1960LI YILLARDA TRKYE LE GC G ANLAMASI YAPAN LKELER lke Federal Almanya Avusturya Belika Hollanda Fransa sve Avustralya 30 Ekim 1961 15 Mays 1964 16 Temmuz 1964 19 Austos 1964 8 Mays 1965 10 Mart 1967 5 Ekim 1967 Tarihi
Tablo 1. 1960l yllarda Trkiye ile igc g anlamas yapan lkeler
Glerin ortak zellikleri u ekilde sralanabilir:

1960-1973 yllar arasndaki igc g;
Yaplan igc g anlamalarnn etkisiyle 1961 ile 1973 tarihleri arasnda Trkiyeden yurtdna youn bir igc g balamtr. Ancak; 1973 ylna gelindiinde petrol krizinin patlak vermesi Bat Avrupa lkelerinin ekonomik ve sosyal yaamn olumsuz ynde etkilemitir. Bu gelimeler zerine Bat Avrupa lkeleri igc gne snrlamalar getirmitir.
Yurtdna i Olarak Gitme Prosedr

1960 ve 1970lerin ortasna kadar igc anlamalar kapsamnda Trk iilerinin gtrlmesi Yabanc rtibat Brolar ve Yabanc Firma Temsilcilikleri araclyla gereklemitir. Yabanc rtibat Brolar, yabanc i kurumlarna bal kurululardr. stanbul (Federal Almanya, Avusturya, Fransa) ve Ankarada (Hollanda, Avustralya, Federal Almanya) 6 irtibat brosu kurulmutur. Bu irtibat brolarnn grevleri lkelerinden aldklar igc taleplerini ak i says, istenen mesleki beceri ve deneyimi, renim durumu, fiziksel zellikleri, cret miktar ve dier haklar ieren bilgilerle birlikte BKnn stanbul, Ankara ve zmirdeki Yurt D Hizmetler ubelerine iletmekti; daha sonra bu ubeler yurt dnda almak isteyenlerin mracaatn kabul ve tescil eder, her meslek iin ayr ayr sraya koyard. Alnan taleplere, mracaat tarihine gre sray ve talep artlarn dikkate alarak, irtibat brolarna gnderir, irtibat brolar kendisine gnderilen i arayanlar salk, meslek ve fiziki olarak deerlendirip setii kiilerle iveren adna szleme yaparak sevk ilemini gerekletirirdi. rtibat brosu bulunmayan lkelerin firmalar ise, Trkiyedeki geici ya da kalc temsilcilikleri araclyla igc taleplerini ubelere iletirdi. gc g anlamalarna gre yabanc firmalar igc taleplerini ilk bata anonim olarak yani isim belirtilmeksizin verirlerdi. lerleyen yllarda yabanc firmalar taleplerini ounlukla ismen vermeye balamlardr. Bunun nedeni anlamalarda ngrlen rotasyon hkmlerinin uygulanmamasdr. Bylece Trk iilerinin gittikleri iyerlerinde kalc olmalar salanm ve iverenlerle kurulan balarla birlikte igc talepleri artk fabrikada alan iilerin Trkiyedeki e, dost, akraba ve hemerilerinin isimleri belirtilmek suretiyle verilir olmutur. rtibat brolar ve temsilciliklerinden ismen talepleri alan ubeler, istenen iiyi mracaat srasna bakmadan ubeye davet ederek irtibat brolar ya da temsilciliklerine gnderirlerdi.
Ksa sreli olmas amalanmasna ramen uzun sreli hatta kalcdr. Daha sonra aileler de ge katlmlardr. gc anlamasna dayanr. ilerin altklar sektrler daha genitir. G edenler arasnda kadn iiler de bulunmaktadr. gc gnn istikameti Bat Avrupa lkeleri ve Avustralyadr. verenler yabancdr.
1973 sonras igc g;
Ksa sreli veya proje sresi belirleyicidir. Aileler (byk bir ounluu) bu glere katlmamtr. Trk firmalarnn aldklar ihale belirleyicidir. ilerin altklar sektr ounlukla inaat sektrdr. G edenlerin hemen hemen hepsi erkektir. Gn istikameti Arap lkeleri ile Rusya ve Trk Cumhuriyetlerdir. verenler Trk ve Trk kkenli firmalardr.
45
GEN AI
Tablo 2. 1961 ve 1975 yllar arasnda BK araclyla yurtdna gnderilenler
1961 VE 1975 YILLARI ARASINDA BK ARACILIIYLA YURTDIINA GNDERLENLER

Yllar 1961 1962 1963 1964 1965 1966 1967 1968 1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 Toplam Almanya Avustralya 1.476 11.025 23.436 54.902 45.572 32.580 7.199 41.409 98.142 96.936 65.684 65.875 103.793 1.228 640 649.897 0 0 0 0 0 0 0 107 970 1.186 879 640 886 1.138 401 6.207 Avusturya Belika Fransa Hollanda svire Toplam 0 160 937 1.434 1.973 469 1.043 673 973 10.622 4.620 4.472 7.083 2.501 226 37.186 0 0 5.605 6.651 1.661 0 0 0 0 431 583 0 0 63 25 0 0 0 0 191 9.036 7.897 0 0 251 2.958 2.181 1.208 48 875 3.404 4.843 4.853 744 1.994 1.503 32 24.894 0 0 36 193 122 153 215 97 1.476 11.185 30.328 66.163 51.509 34.410 8.505 43.161
183 103.863 1.598 124.652 1.342 1.312 770 229 85.858 83.766 18.272 1.612
113 10.610 265 17.544 555 10.577 59 25 15.923 55.968
1.109 132.674
7.359 797.434
BK araclyla yurtdna ilk olarak 1961 ylnda ii gnderilmitir. lk yl 1.476, ikinci yl 11.185 kii yurtdna gnderilirken 1973 ylnda bu rakam 132.674 kiiye kmtr. 1973 ylndaki petrol krizi sonucunda Bat Avrupa lkelerinin igc taleplerinin azalmaya balamas zerine yurtdna gnderilen ii says 1974 ylnda 18.272ye, 1975 ylnda ise 1.612e dmtr. 1961-1975 yllar arasnda yurtdna gnderilen iilerin byk bir ksm (yaklak % 81i) Almanyaya giden iilerden olumutur.
Petrol Krizi Sonrasnda gc G

Petrol Krizi Avrupa lkelerinin ekonomilerini alt st ederken petrol ihracats Arap lkelerini ise zenginletirmitir. Bu zenginleme sonucunda Ortadou ve Kuzey Afrika lkelerinde alt yap almalarna hz verilirken, inaat sektrnde yeterli nitelikte igc ve teknolojik bilginin olmamas nedeniyle dardan igc talebinde bulunmaya ve mteahhitlik hizmeti almaya balamlardr. Bylece 1970lerin ikinci yarsndan sonra Trkiyeden zellikle Libya ve Suudi Arabistan gibi lkelere igc g balamtr. Bu dnemde yurtdna igc gnn byk ounluu Arap lkelerinde ihale alan mteahhitlik firmalarnn yurtdna gtrd iilerden olumaktadr.
46
1970li yllarda Arap lkelerine ynelen igc g, 1991 ylndaki Krfez krizinden sonra azalmaya balamtr. 1975-1994 yllar arasnda Suudi Arabistan (421.779), Libya (219.530), Irak (42.211), Kuveyt (2.818), Yemen (1.599) ve rdn (1.188) bata olmak zere KUR araclyla yaklak 700.000 kii Ortadou ve Kuzey Afrika lkelerine gitmitir. Bu dnemde yurtdna gnderilen iilerin % 84 Arap lkelerine gnderilirken, Avrupa lkelerine gnderilen iilerin oran ise yaklak % 4 kadardr.
1990l Yllarda gc G
1990 sonrasnda igc g asndan iki nemli gelime olmutur. Bunlardan ilki olan Souk Savan bitmesi, yurtdna ii gnderilmesi asndan Trkiyeye yeni bir g alan kazandrmtr. Bu yeni g alan, dalan Sovyetler Birliinin eski yeleri olan Rusya ve Trk Cumhuriyetlerdir. Sovyetler Birliinin eski yelerinin yeniden yaplanma srecine girmeleri Trk mteahhitlik firmalarnn buralarda ihale almalarn salayarak Trk iilerinin yolunu amtr. Dier bir gelime de 1991 ylnda Almanya ile yeni bir igc anlamas imzalanmasdr. Trkiye Cumhuriyeti Hkmeti le Almanya Federal Cumhuriyeti Hkmeti Arasnda Trk Firmalar ilerinin stisna Akdi erevesinde stihdamna likin Anlama ile Almanyada i alm olan Alman firmasyla taeronluk szlemesi yapan Trk firmasnn szleme gereini yerine getirirken kullanaca iilerin Trk olmas imkn salanmtr. SON YILLARDA KUR ARACILIIYLA YURTDIINA GNDERLEN LKELER lkeler Rusya S. Arabistan Irak Kazakistan Katar Afganistan Almanya Libya Ukrayna B. Arap Emir. rdn Trkmenistan Cezayir Azerbaycan Fransa Dier lkeler Toplam 2004 13.271 1.146 4.900 4.403 454 3.511 2.197 668 761 628 752 2.031 699 745 530 3.502 40.198 2005 19.540 6.452 8.237 5.775 1.604 6.048 1.074 986 1.017 1.843 2.241 964 724 629 593 2.628 60.355 2006 24.142 19.841 7.525 8.627 4.597 2.228 708 770 1.926 1.176 2.239 1.086 1.478 632 377 4.027 81.379 2007 23.349 4.049 6.696 7.994 5.160 1.326 2.022 2.574 2.753 1.398 1.099 741 875 1.299 487 8.202 70.024 2008 16.095 7.556 4.791 4.723 2.412 334 1.398 5.991 2.575 2.106 351 1.249 793 975 300 6.953 58.602 2009 9.482 7.195 3.886 1.595 3.312 2.858 1.280 13.578 832 1.980 364 4.291 1.834 858 241 5.893 59.479 2010 7.718 6.349 5.405 1.011 3.687 2.920 1.094 15.643 217 132 280 4.625 1.963 555 136 6.032 54.847
1970li yllarda Arap lkelerine ynelen igc g, 1991 ylndaki Krfez krizinden sonra azalmaya balamtr. 1975-1994 yllar arasnda yurtdna gnderilen iilerin % 84 Arap lkelerine gnderilmitir. Bu dnemde Avrupa lkelerine gnderilen iilerin oran ise yaklak % 4 kadardr.
Tablo 4. Son yllarda KUR araclyla yurtdna ii gnderilen lkeler
47
GEN AI
YURTDII TRKLER VE AKRABA TOPLULUKLAR BAKANI
KEMAL YURTNA:
HZMET ODAKLI
BR ANLAYILA YOLA IKTIK

Brokraside y vardr: Yok, yava, yarn Biz bu yok, yava ve yarndaki y kuraln, en azndan elimize gelmi bir pozisyonda, temellerini oluturduumuz kurumda ortadan kaldralm istedik. Yani tecrbeler eer icraya geer ve vatandan lehine bir eyler olursa, bu sefer o tecrbe halkn yararna kullanlm bir kazanm ve sonu olarak gelir diye dnyorum.
Bakanlnzn kurulu hikyesinden bahsedebilir misiniz?
22. Dnem TBMMde yurtdnda yaayan vatandalarmzn sorunlarnn tespiti amacyla bir aratrma komisyonu kuruldu. Bu komisyonun hazrlad rapora istinaden yurtdnda yaayan vatandalara sunulan hizmetlere ynelik strateji belgesi oluturuldu. Bu belge erevesinde 66 proje retildi. Bu projelerden birisi de yurtdnda yaayan vatandalara ynelik idar-siyas bir birimin kurulmasyd. Kurumu ne karmaktan ok, hizmet odakl bir anlayla yola ktk. Bu birimin kat, hantal ve merkezci bir yap yerine, daha pratik, karar alma sreleri daha ksa, hareketli ve sonuca odakl bir yap eklinde olmasn tesis etmeye altk. Yasay hazrlarken zellikle personel konusunda titiz davrandk, nitelikli elemanlarn bnyemize katlmasn arzu ettik. Daha da nemlisi, yaadmz corafyann stratejik nemini kavram, bu bilinci alm olmalyd alanlarmz. Kurumun ortaya k refleksi, idaredeki genel gidiatn aksine, demokratik teamle ok uygundur. Zira brokrasinin bir teklifi neticesinde bu kurum kurulmamtr. Meclisimizin hazrlad bir rapor zerine almalar balatlmtr. Bakanlmzn kurulu kanunu 24 Mart 2010 tarihinde TBMMde kabul edildi, 6 Nisan 2010 tarihli Resmi Gazetede yaynland ve 22 Haziranda kurumun ilk bakan olarak greve atandm. Temmuz ay itibaryla da tekilatlanma almalarna baladk. te, tm hikyemiz byle
Brokrasi derken tam olarak neyi eletiriyorsunuz? Benimsediiniz ynetim anlayn anlatabilir misiniz?
Yanl anlalmasn, buradaki eletirim, brokrasideki alan ar-
48
kadalara deil, Tanzimattan bu yana idar sistemimizi kuatm olan elitist brokratik anlayadr. Bu yle bir yap ki, biraz merak edip ilgili olarak bakan kiiyi iine alp kendine benzetiyor ve ezici kltrn enjekte ediyor. Halkn arasnda iken sisteme eletirel yaklamlar getirenler, iine girdiklerinde, iki gnde brokrasinin en nemli savunucular haline geliyor, bugne kadar bu yap hep zd beni. O nedenle diyorum ki, hi birimiz hangi mevkide olursak olalm, halkn bir ferdi olduumuzu, bir gn o halkn iinde statsz bir ekilde yaayacamz unutmayalm Aslolan, hizmet etmek ve hayrna retmekle mkellef olduumuz insanlardr. Her devletin bir brokrasisi vardr ve olmaldr da Ancak brokratlarn grevi, yeri geldiinde riske de girerek kaliteli hizmet retmektir. Brokrasimizin baka zellikleri de var. Aksaklklara ramen paylamc olamyor. Hibir gcn, hibir yetkisini bir baka kurumla paylamaya yanamyor, kurum kltr her yeri kasp kavuruyor. Kurumun kurulu amac, zamanla hizmeti ne almaktan ok, kurumun ayakta kalmasn ne alyor. Tipik bir devletilik anlay her yeri kuatyor. Ama bizim ynetim anlaymz udur: nsanlara nasl faydamz dokunursa yle davranacaz. Kurumu ne karmaktan ok, hizmet odakl bir anlayla yola ktk, eletirdiimiz eyleri ncelikle biz yapmayacaz. Bu nedenle de bu birimin kat, hantal, merkezci bir yap yerine, daha pratik, karar alma sreleri daha ksa, hareketli, srece ve sonuca odakl bir yap eklinde olmasn tesis etmeye altk. Burada alan bir uzmann benimle veya idar kademedeki herkesle her an grebilme imkn var. Dnsenize, i yapan kiilerin, sonuca ulamak iin bir sr idar kademeyle grmek zorunda kalp gremeden ilerini bekletmek durumunda kaldklar bir yapnn iinde olduunu Bu srecin uzamas; alanlarn, retmeye programl insanlarn enerjilerinin nemli lde tkenmesine sebep olacaktr. Bunun ad da verimsizliktir Bugne kadar bu yap ve anlaytan bu millet ok ekmitir. Brokraside y vardr: Yok, yava, yarn Biz bu yok, yava ve yarndaki y kuraln, en azndan elimize gelmi bir pozisyonda, temellerini oluturduumuz ku-
rumda ortadan kaldralm istedik. Yani tecrbeler eer icraya geer ve vatandan lehine bir eyler olursa, bu sefer o tecrbe halkn yararna kullanlm bir kazanm ve sonu olarak gelir diye dnyorum. Hantal bir yaplanma olsayd biz byle bir brokratik yapnn iinde olmazdk. Bunu sylerken unu da eklemek istiyorum: Her devletin brokrasisi vardr ve olmaldr; ancak bu brokrasi, vatandaa hizmet etmek yerine klfet retmeye ynelik bir arksa, bunu hemen deitirmek lazm. O dncelerle biz bu tekilatn yaplanmasnn halkn hayrna hizmet edecek bir ekilde almasna olanak salayacak ekilde olmasna gayret ediyoruz.
Kurumunuzun karar alma srecinde etkinlii nedir?

Kurumumuzun anlalmas iin yerinde sorulmu bir soru... Tabii bundan nceki hkmetler dneminde de, Devlet Bakanlklarndan biri, yurt dnda yaayan vatandalarn sorunlaryla ilgili koordinatr birim olarak grevlendirilmitir. Bizim lkede birden ok kurumun yetkilerinin olduu her alan, zmszle ve kavgaya adaydr. Ya hibir ey yaplmaz ya da ilerine ok motive olmu grevlilerce bu kez de kurumsal atmalardan hizmet retilemez hale gelir. Biz yasada koordinatrlk tanmn yaptk. Kurumlara yasal olarak verilmi grevlere mdahale etmeden bu alanda kurumlarn ulaacaklar hedefleri kurum temsilcileri ile birlikte belirlemeyi ve o hedeflere hangi stratejilerle ulaacan tespit etmeyi koordinatr makam yapar dedik. Bu kurumda orijinal bir yn daha var st kurulumuz var bizim: Birisi yurt dndaki vatandalar iin, ikincisi renciler iin, ncs de soyda akraba topluluklar iin... Bu kurul, yaptrm kuvvetli kararlar alyor. kurul da Sayn Bakann bakanlnda zaten. Kurullara Bakann bakanlk etmesi demek, siyas iradenin gcnn kurula yansmas demektir. Dolaysyla alnan kararlarda kurumsal direnler olmayacaktr. Ayrca, kurul yelerinin kurumlarn en st derece grevlilerinden olmas, ilgili kurumlarn kararlara ve ynetime katlmas anlamna gelecektir ki, bu da alnan kararlarn uygulanabilirliliini beraberinde getirecektir. Yani alanda icrac kurulularn yneticileri zaten karar alma mekanizmasnda. Bize
Bizim ynetim anlaymz udur: nsanlara nasl faydamz dokunursa yle davranacaz. Kurumu ne karmaktan ok, hizmet odakl bir anlayla yola ktk, eletirdiimiz eyleri ncelikle biz yapmayacaz. Bu nedenle de bu birimin kat, hantal, merkezci bir yap yerine, daha pratik, karar alma sreleri daha ksa, hareketli, srece ve sonuca odakl bir yap eklinde olmasn tesis etmeye altk.
Belikal bayan grevli Trk iilerine baz bilgilendirici ve idari belgeler sunmaktadr.
49
GEN AI
Bu yl Almanyaya Trk ii gnn resmi olarak balangcnn 50. yl. Bakanlnz da gn 50. Yl vesilesiyle yaplacak olan etkinliklerin koordinasyonunu stlenmi durumda. Bize biraz bu koordinatrlk grevinizden bahsedebilir misiniz?
Getiimiz yl Bakanlmzn kurulmasndan hemen sonra bu grev bize verildi. Konu g olunca daha hassas davranmak gerekiyor. nk herhangi bir eyin 50. yln kutlamyoruz. Kendi vatandalarna lkelerinde yeterli imknlar salayamam ve onlar almak zere baka bir lkeye gndermi bir lke olarak elbette gn 50. yln bir kutlama vesilesi olarak gremeyiz. O yzden dedik ki yaplacak olan etkinlikler vatanlarn, sevdiklerini brakp hi bilmedikleri bir lkeye giden ve yllar boyu her iki lkeye nemli katklar salayan bu insanlar bir hatrlama, onlara bir teekkr vesilesi olsun. Ayrca bu etkinliklerde Almanya Trk Toplumunun geliim sreci, iinde bulunduklar toplumla ilikileri ve gelecekleri de ele alnsn. Bunlarn yan sra etkinliklerin iki toplum arasnda alglar olumlu ynde etkilemesi ve iki lke arasndaki ilikilerin gelimesine olumlu ynde katk yapmasn da hedefledik. Yapm olduumuz dier almalarda da olduu gibi gn 50. yl etkinliklerini koordine ederken de zorlatran, engel koyan deil, kolaylatran, destek olan ve ibirliini salayan bir Kurum olmann gayreti ierisindeyiz. Bizim grevimiz burada etkinlik yapan kurum ve sivil toplum rgtlerinin nn amak, ilerini kolaylatrmak ve yol gstermektir.
sadece, alanda tespit edilen hedeflere gre alp faaliyetleri takip etmek dyor. Karar alma srecine, ilgili kurumlarn en st yneticileri katlyorlar. Bakan bakanlnda toplanan bu kurulda alnan kararlar icra edilecektir. Yurtd Trkler Bakanl da alnan kararlarn uygulanp uygulanmadn bu kurullara rapor ediyor. Btn ana iskelet, bundan ibarettir.
Kurumunuzun yurt dnda yaayan vatandalarmza ne gibi hizmetleri olacak?

Almanyada yaayan bir vatandamz Almanyada bykeliliin binasnda iini hallederken Trkiyeye geldiinde otuz ayr birimle karlar. Birisi Ulusta, birisi Kzlayda, birisi Balgatta derken bir hafta, on gnlk tatilinde nereye gideceini bilemez. Bu Bakanlk, bu vatandalarmzn Trkiyedeki ilerini koordine etmek, onlara doru bilgiler vererek ynlendirmek, yasalar yaplrken bu vatandalarmzn haklarna halel getirtmemek, onlar iin tek mracaat kaps olmak iin kuruldu. Yurt dnda da kendilerini ifade edebilmeleri ve oradaki toplumsal hayata girebilmeleri iin sivil toplum rgtleri halinde rgtlenmi vatandalarmz var. Onlarn kurduklar rgtlerin, bir hemeri derneinden ileri gemelerini salamak, kendilerini daha rahat ifade edebilmeleri dncesiyle kurduklar sivil toplum rgtlerinin de kapasitelerini gelitirmek ve onlara destek vermek iin bu tekilat kuruldu.
dou iin ve imdi de Afrika iin bir merkez olmasn hedefliyoruz. Bizim niversitelerimiz, artk dnyadaki iyi niversiteler arasnda. evremizdeki lkelerden szlen renciler bize geliyor ve Trkiye onlara burs veriyor. O renciler bize hem kltrel, hem de ailesinin bir ferdi olarak emanet geliyor. Bizim bu emanete sahip kmamz lazm. O ocuklar burada ok iyi arlamamz ve eitimlerini baarl bir ekilde tamamlamalarn salamamz lazm ki, lkelerine dndkleri zaman Trkiyeye sempati ile bakabilsinler ve Trkiye ile lkeleri arasnda kpr olabilsinler.
Yurt dnda yaayan vatandalarmz iin yeni projeleriniz var m?

Yurt dnda yaayan vatandalarmzla ilgili en nemli konulardan birisi Mavi Karttr. Mavi Kart konusu yaknda Bakanlar Kurulunun gndemine gelecek. Hazrladmz maddelik yasa tasarsnn meclis gndemine gelmesini mit ediyoruz. Dnyann 196 lkesinde alt milyona yakn vatandamz bulunuyor. Bir ksmnn bulunduklar lkenin vatanda, bir ksmnn da Trk vatanda olduu bu insanlarla ilgili net bir rakamn olumas iin veri taban oluturacaz. Yapmakta olduumuz dier bir alma da yurtdnda yaayan vatandalarmzn bulunduklar lkelerde oy kullanabilmelerini salamak. Yurtdnda ne kadar vatandamzn yaadn saptadk. nanyoruz ki nmzdeki ilk seimlerden itibaren bu konu hallolacak ve yurtdnda yaayan yaklak 2,5 milyon semen bu temel vatandalk haklarn kullanabilecekler.
Etkinlikler iin nasl bir hazrlk sreci geirildi?

Genel bir durum deerlendirmesi yaparak ie baladk ve kendimize bir yol haritas belirledik. lk olarak 50. yl etkinlikleri iin ibirlii yaplmas gereken taraflar belirledik. Bunlar: Kamu kurum ve kurulular, Almanyada bulunan d temsilciliklerimiz, Alman Hkmeti ve sivil toplum rgtleri idi. Daha sonra belirlenen her payda iin ayr bir iletiim stratejisi belirlenerek kendileri ile iletiime geildi. Yaplacak olan etkinliklerde ortak akl oluturmak ve Kurumlar aras koordinasyonu etkin bir ekilde salamak amacyla ilgili
Yurt dndaki rencilere ynelik dncelerinizi paylaabilir misiniz?

Trkiyenin, Trk dnyas, Balkanlar, Orta-
50
Kurumlarn katlm ile bir hazrlk komitesi oluturduk. Bakanlmzla beraber toplam 11 kurum ve kuruluun olduu komite u yelerden olutu: Babakanlk Yurtd Trkler ve Akraba Topluluklar Bakanl, Babakanlk Tantma Fonu Genel Sekreterlii, Babakanlk Kamu Diplomasisi Koordinatrl, Babakanlk Basn Yayn Enformasyon Genel Mdrl, Dileri Bakanl, Milli Eitim Bakanl, alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl, Kltr ve Turizm Bakanl, Diyanet leri Bakanl, TRT Genel Mdrl, Yunus Emre Vakf. Hazrlklarn daha etkin bir ekilde srmesi iin 6 Kurumun temsilcilerinden oluan bir alt komisyon kurulmasna karar verildi. Uzmanlarmz komitede bulunan baz Kurumlara konu ile ilgili ziyaretler gerekletirdiler. Almanyadaki STKlarla da etkinliklerle ilgili temasa geildi. 150 STKya konu ile ilgili elektronik posta gnderilerek varsa 50. yl ile ilgili logo, slogan, proje neri ve almalar talep edildi. G iki tarafl bir olgu olduu iin 50. yl etkinliklerinde iki lke arasndaki koordinasyon ve ibirlii de byk nem tamaktadr. Nitekim biz gerek konunun Almanyadaki muhatab olan G ve Uyum Bakanl, gerekse Almanyann Ankara Bykelilii ile eitli grmeler gerekletirdik.
sterseniz biraz da etkinliklerden bahsedelim. Bugne kadar hangi etkinlikler yapld ve bundan sonra ne gibi etkinlikler yaplacak?
Biz her eyden nce 50. yl etkinliklerinin koordinatr Kurumu olarak etkinlikler bir btnlk arz etsin, 50. yl etkinliklerinin kurumsal bir yz olsun istedik. Bu amala Almanyaya gn 50. ylna zg bir logo belirlemek iin Dileri Bakanlmzn da katksyla Almanyada yaayan herkesin katlmna ak olan dll bir yarma dzenledik. Yarma sonucunda Almanyann Mnih kentinden Mustafa elikkaya isimli vatandamzn eseri birincilii kazand ve bu eser Almanyaya gn 50. yl logosu olarak belirlendi. lgili tm kamu kurum ve kurulular ile sivil toplum rgtlerine datlan logo Alman tarafna da gnderildi. Yaplmakta olan etkinlikleri kategoride deerlendirmek mmkn: Bakanlk olarak bizim faaliyetlerimiz, dier kamu kurum ve kurulularnn gerekletirmekte olduu etkinlikler, sivil toplum rgtlerinin etkinlikleri. Bunlarn yan sra Alman taraf-
nn gerekletirecei etkinlikler de var. 16 Mart 2011 tarihinde Bakanlmz Almanya Ankara Bykelilii, TCDD ve BYEGM ibirlii ile Ankara Tren Garnda Gn 50. Yl Temsili Tren Seyahati ve G Fotoraflar sergisi dzenlendi. Organizasyona Sayn Bakanmz Faruk elik, Ulatrma Bakan Habip Soluk, Almanyann Trkiye Bykelisi Eckart Cuntz, gn canl tanklar, Almanyaya giden bir milyonuncu ii ve dier davetliler katld. Organizasyon kapsamnda nostaljik trenle ksa bir temsili seyahat gerekletirildi. BYEGM tarafndan hazrlanan ve garda sergilenecek olan g sergisinin al yapld. Yapacak olduumuz en nemli faaliyetlerden biri de, ilki 2009 Ankarada yaplm olan g sempozyumun ikincisinin Almanyada gerekletirilmesidir. ki lke arasnda imzalanan igc anlamasnn 50. yldnmne denk gelen 30 Ekim 2011 tarihinde yaplmas planlanan sempozyuma iki lke Babakannn da katlmas planlanmaktadr. Ayrca, g sempozyumunun dzenlenecei hafta Almanyada farkl bir dizi etkinliin yaplmas planlanmaktadr. Bunlardan baka; Bakanlmz tarafndan Almanyaya gn tarihini canl tanklaryla oluturmak iin Mays aynda Anlardaki 50 Yl Envanter Toplama almas balatlmtr. Almanyaya gn 50. ylnda bu lkede baar kazanm ve her iki toplum tarafndan tannm 50 baarl vatandamzla ilgili bir kitap hazrl ierisindeyiz. Almanyaya g etmi, ancak daha sonra lkemize geri dnm nemli sayda vatandamz da bulunmaktadr. Bu vatandalarmzla ile ilgili de geri dn ykleri konseptli bir kitap ha-
stedik ki yaplacak olan etkinlikler vatanlarn, sevdiklerini brakp hi bilmedikleri bir lkeye giden ve yllar boyu her iki lkeye nemli katklar salayan bu insanlar bir hatrlama, onlara bir teekkr vesilesi olsun. Ayrca bu etkinliklerde Almanya Trk Toplumunun geliim sreci, iinde bulunduklar toplumla ilikileri ve gelecekleri de ele alnsn. Bunlarn yan sra etkinliklerin iki toplum arasnda alglar olumlu ynde etkilemesi ve iki lke arasndaki ilikilerin gelimesine olumlu ynde katk yapmasn da hedefledik.
51
GEN AI
programlarna destek saladk. Kln Trk Alman Mzik, Eitim ve Kltr Dernei ve Anadolu niversitesi ibirlii ile 19-26 Haziran 2011 tarihlerinde Trk ve Alman mziini bir arada renme, icra etme ve birlikte konserler vermeye ynelik almalar yapan iki kurumun Kommunity st balkl projelerine Bakanlk olarak destek verdik. 50. ylda Trk-Alman dostluuna katk iin bisikletle Almanyadan Trkiyeye gelen ve Sayn Cumhurbakanmz tarafndan da kabul edilen smail evikin bu sr de Bakanlmz tarafndan desteklenmitir. 17 Eyll 2011 tarihinde Almanyann Berlin ehrinde Berlin Trk Cemaati tarafndan dzenlenecek olan gn 50. yl temal Trk-Alman Kltr Festivaline katlm salanmas planlanmaktadr. 30 Eyll-3 Ekim tarihlerinde Almanyann Essen ehrinde slam Kltr Merkezleri Birlii tarafndan dzenlenecek olan gn 50. Yl ana temal Multifestival adl etkinlie katlm salanmas planlanmaktadr. 1-2 Ekim tarihlerinde Almanyann Karlsruhe ehrinde Trk-Alman Kltr platformu tarafndan dzenlenecek olan gn 50. yl temal Trk Gnlerine katlm salanmas planlanmaktadr. Almanyann Dusseldorf ehrinde Kuzey Ren Vestfalya eyaletinde renim gren baarl rencilerin dllendirilecei bir gece dzenlenecektir. Gn 50. ylna vurgu yaplacak organizasyon desteklenecektir.
zrlanmas planlanmaktadr. Tabi burada dier kamu kurumlarnn ve zellikle de sivil toplum rgtlerinin gerekletirecei etkinlikler de ok nemli. Biz kendi yapacamz etkinliklerin yan sra zellikle onlarn yapaca etkinliklere destek salamann daha nemli olduunu dnyoruz. Dier kamu kurum ve kurulularnn gerekletirmekte olduu etkinliklere bakacak olursak TRTnin bu konuda ciddi almalarnn olduunu syleyebiliriz. TRT, Ekim aynn sonlarnda Trkiyeden Almanyaya bir g treni organizasyonunun hazrl ierisinde. Sirkeciden kalkp Mnihe ulaacak olan tren yolculuunun son ksmna iki lke Babakannn da katlmas bekleniyor. Ayrca TRT daha nce Avrupal adyla hazrlad program Almanyal versiyonuyla 5 blm halinde ekmeyi planlyor. Biliyorsunuz lkemizde birok belediyenin karde ehri var. Biz Almanyada karde ehri bulunan belediyelerimizle ilgili bir alma yaptk. Bu belediyelerimizle temasa geerek onlarn varsa 50. yl etkinlikleri konusunda bilgi istedik. Yoksa da 50. yl vesilesiyle etkinlik yapmalar iin tevik ettik. Belediyelerimizden gelen cevaplar dorultusunda etkinlik yapmay dnen belediyelerimize destek olmaya alyoruz. Almanyada bulunan konsolosluklarmz aracl ile bize gelen etkinlik projeleri de var. Bunlara da destek olmaya alyoruz. Haziran aynda
Almanyann Hamburg ehrinde dzenlenen ve bu yl konuk olarak Trkiyenin yer ald Altonale Festivalinde Trkiye tarafndan gerekletirilecek olan etkinlikler iin Bakanlmz tarafndan destek ve katlm saland. Kln Bakonsolosluu tarafndan desteklenen Trk Kltr, Sanat ve Eitim Merkezi (TKSEM) Derneinin, 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve ocuk Bayram Ankara
52
YURT DIINDAK VATANDALARIMIZIN SORUNLARI VE
SGBNN SUNDUU HZMETLER*

* SGBnin yurtd tekilatnca hazrlanan raporlar esas alnarak, YH Uzmanlarnca hazrlanmtr.
gc gnn balangcndan bu yana geen yarm asrlk srede Almanyadaki vatandalarmz entegrasyon konusunda ok nemli mesafeler kaydetmitir. Bugn artk Trk toplumu, nitelikli igc, iadam, politikacs, bilim adam, sanats, sporcusu, gazetecisi ve akademisyeniyle alma hayatnn ve toplumsal yaamn hemen her kesiminde yer almaktadr.
1961 ylnda Sirkeciden kalkan trenle balayan yurtdna ii g, 1960l yllarn sonlarna doru, yurtdna uakla giden kafilelerle devam etti.
kinci Dnya Savan izleyen yllarda yeniden yaplanma srecine giren Bat Avrupada doan igc ihtiyac Akdeniz lkelerinden karlanmaya allmtr. Gneyden Kuzey lkelerine balayan bu ge Trk igc 1950li yllarn ortasndan itibaren bireysel olarak ve 1961 ylnda Almanya ile yaplan gc Anlamasyla da kitlesel olarak katlmaya balamtr. inde bulunduumuz yl itibaryla 50. yln idrak ettiimiz sz konusu g srecinde balangtaki misafir ii grnm hzla deimi, vatandalarmz zamanla bu lkeleri ikinci memleketleri olarak benimsemeye ve o lkelerde yerleik statye gemeye balamlardr.
gc Gnn Aamalar
En ok igc gnderdiimiz Almanyay ele alrsak, igc gnn farkl aamada gelitii grlmektedir ki, bunlar yle zetlemek mmkndr: 1961 yl ile yabanc igc almnn durdurulduu 1973 yl arasnda Trk iilerinin Bat Avrupaya geldikleri ilk dnemin (Balang Dnemi) belirgin unsurlar; lisan sorunu, alma yaamnda karlalan sorunlar ve paralanm ailelerdir. 1974-1985 yllar arasndaki ikinci dnemi ise Kararszlk Dnemi olarak adlandrmak mmkndr, nk bu dnemin yaama yn veren sorusu Dnyor muyuz,
kalyor muyuz? olur iken, Almanyann o dnemde bir refah toplumu olarak, daha iyi yaam koullar, i ve eitim imknlar sunmas, aile birleiminin o lkede gereklemesini cazip klmtr. Bu gelimenin sonucu olarak konut ve ocuklarn eitimi gibi sorunlar ortaya kmtr. Bu dnemin en belirgin sorunu ise 3. Kreselleme Dneminde gerekleen numaral makinelerin ve robotlarn retim srecine dhil edilmesiyle eksilen vasfsz igc ihtiyac sonucu ortaya kan isizlik olmutur. 1985 ylndan gnmze dek sregelmekte olan ve Kalclk Dnemi olarak
53
GEN AI
niteleyebileceimiz nc dnemde, yurttalarmzn o lkelere yerlemeye, toplumda kendilerine nemli bir yer edinmeye, siyaset, bilim, sanat, ticaret gibi yaamn her alannda etkin rol oynamaya baladklar gzlemlenmektedir. Balangta Bat Avrupann kalknma srecine ksa bir sre katkda bulunduktan sonra geri gnderilmek zere talep edilen ve kendi hr iradeleriyle bu byk igc gne katlan birinci ve ikinci kuak, Kalclk Dneminde henz eitim anda olan nc ve hatta baz ailelerde drdnc kua yetitirmeye balamtr. 1960l yllardan balayarak gnmze kadar Almanyada yaad tespit edilen Trk vatanda saylarndan rnekler vermek gerekirse, bu say, 1961de 6.700; 1973de 900.000; 1985te 1.400.400; en yksek saynn kaydedildii 1998 ylnda 2.110.000 olmak zere; 2010 ylnda 1.629.400 olarak gzlemlenmitir.1 Gn ekonomik boyutunu irdelediimizde, 1977 ylna kadar % 45, 1981de % 34, 1990da % 23 olan Trk vatandalar arasndaki tasarruf eilimi, 2000 ylndan bu yana Almanlar arasndaki eilime paralel olarak % 12 dzeyinde istikrara kavumutur. Sz konusu tasarruf eilimi, lkemize aktarlan mali kaynaklarla doru orantl olmu, 70li yllarn ilk yarsna kadar ihracat rakamlarmzn 5 milyar dolar dzeyinde olduu dnemler dhil, lkemize gelen ii dvizi yllk ortalama 2,5 milyar dolara ulamtr. Balangtan bugne kadar vatandalarmzn lkemize 125 milyar dolar aan bir mebla gnderdii bilinmektedir. Ancak bu girdi retime dnk yatrmlar yerine, gayr- menkule ynelmi ve bu nedenle de lkemizdeki fiyatlarn ykselmesine ve dolaysyla enflasyonist baskya neden olmutur. Bunun yannda, Alman mevzuatndan kaynaklanan nedenlerle 1980li yllara kadar kendi iyerlerini kurmak vatandalarmz asndan nemli bir sorun olurken, gnmzde vatandalarmz yaklak 30 milyar avro ciro yapan ve 360.000 kiiye istihdam salayan 80.000 civarnda iyerine sahip olmulardr.2
Gnmzde vatandalarmz asndan nemli bir dier sorunu ise ifte tabiiyet konusu oluturmaktadr. Avrupa lkelerinin tamamna yaknnda belirli koullarla ifte vatandalk hakk tannrken, Almanya, Avusturya ve Danimarka buna direnmektedir. Alman mevzuatnda yaplan bir deiiklikle, 1 Ocak 2000 tarihinden sonra Alman vatanda olan ve Trk vatandalna yeniden geenler Alman vatandalklarn kaybetmektedirler. Ayrca, Almanya 1 Eyll 2008 tarihinden itibaren Alman vatandalna gemek isteyenlere Vatandalk Yurtdna ii g, 1970li yllarda da rabet gryordu. Testi uygulamaktadr. lar arasnda % 14,3 iken vatandalarmz arasnda bu oran % 22,1dir.3 Bunun yan sra, Avrupa Birliinin genilemesi erevesinde 2011 ylndan itibaren Orta ve Dou Avrupa lkelerinden Birlik lkelerine gelecek igcnn, sahip olduklar mesleki niteliin altndaki ilerde de almaya raz olacak olmalar nedeniyle, Birlik yesi lkelerde mesleki nitelii olmayan ya da alt dzeyde mesleki nitelii olan igcn nemli lde bir rekabetle kar karya brakacaktr. Dier taraftan, Almanyada yaayan ve artk bu lkede yerleik konuma gelmi Trk vatandalarna yerel seimlerde seme ve seilme hakknn tannmamas almas gereken nemli bir sorun olarak varln korumaktadr. Birinci kuan gnmzdeki sorunlar arasnda uzun yllar Almanyada yaam olmalarna ramen, lisan gl, Alman kurum ve kurulularyla iletiim sorunlar ve bu balamda Alman yallar yardm sisteminden (yallar yurdu gibi) gerektii gibi yararlanamama, emekli aylklarnn dk olmas ve bunun yaratt gelir kayplar yer almaktadr. Bunlara ek olarak, sanayi toplumundaki ehirleme ve ekirdek aile yapsnn getirdii yalnzlama ve nihayetinde Mslman olarak defnedilecek mezar yeri bulma dahi sorun olabilmektedir.
gerekse gelecekte gereklemesi beklenen gelimeler, ekonominin yksek mesleki nitelie sahip igcne giderek artan ihtiyac dikkate alndnda, vatandalarmz arasndaki, genel eitim ve meslek eitimi alannda yaanan skntlara dayanan ve btn sanayi toplumlarnn ortak paydas olan yksek oranl isizlik vatandalarmz asndan da en ciddi sorun olmaya devam etmektedir. sizliin beraberinde getirdii hane btesindeki gelir kayb ile buna bal olarak refah toplumunun imknlarndan yeterince yararlanamama, vatandalarmzn yaam standartlarnn gelitirilmesinde en nemli engeli tekil etmektedir. Almanyadaki genel isizlik oran 2011 ylnn Haziran ay itibaryla % 6,9, yabanc uyruklu-
almnda mmknse yksek renimini tamamlam, vasfl igcnn lkeye giriine izin veren puanlama sistemine kadar varan eleyici bir tutum sergilenmektedir. Bunlara temel bir insan hakk olan aile birleimine, uluslararas hukukun hilafna getirilen snrlamalar da eklemek gerekmektedir.5 Koullar giderek arlatrlan aile birleiminde, 2007 ylnda Federal kamet Kanununda yaplan deiiklik ile elerin de 18 yan tamamlamalar art ve aile birleimi erevesinde Almanyaya gelecek ein kendi lkesinde basit dzeyde Almanca rendiini kantlama zorunluluu getirilmitir.6
Yurtdndaki Vatandalarmzn Sorunlar

Ev sahibi Almanyann son 10 yldr uygulad politikalara baktmzda; bir yandan gn kstlanmasna ynelik tedbirler alnmas ve geri dnlerin zendirilmesi amalanrken, dier taraftan kalacak olan gmenlerin uyumlar iin yeni dzenlemeler getirilmekte ve demografik ihtiyacn4 da direttii yeni gmen
sizlik ve Mesleki Eitim

gc piyasasnda gerek gnmzde,
Entegrasyon Sorunlar, Yabanc Dmanl ve Tersine G

Vatandalarmz, bir yandan da enteg-
54
rasyon, toplumsal dlanma, ayrmclk ve yabanc dmanl7 gibi sorunlarla mcadele etmektedirler. Almanyadaki siyasi, ekonomik ve toplumsal gelimelere paralel olarak lkemizdeki kalknma ve refah dzeyinin artnn etkisiyle de son yllarda Almanyadan Trkiyeye g, Trkiyeden Almanyaya yaanan gten daha yksek kaydedilmektedir. gc gnn balangcndan bu yana geen yarm asrlk srede Almanyadaki vatandalarmz entegrasyon konusunda ok nemli mesafeler kaydetmitir. Bugn artk Trk toplumu, nitelikli igc, iadam, politikacs, bilim adam, sanats, sporcusu, gazetecisi ve akademisyeniyle alma hayatnn ve toplumsal yaamn hemen her kesiminde yer almaktadr. adamlarmzn temsil edilmedii hemen hemen hibir ikolu bulunmamaktadr. Buna ramen, zellikle 11 Eyll 2001 saldrlar sonras gelien islamofobinin de etkisiyle Trkler hakknda yaratlan ve gerekleri yanstmayan nyarglarla vatandalarmz giderek bask altna alnmtr. 1980lerin bandan itibaren anlatlmaya balanan ve Trkleri aalayan fkralar; Berlin Hr niversitesi Profesr Dr. Dieter Lenzenin balatt nc kltr tartmas (st kltrn Alman kltr, alt kltrn de Trk kltr olduu iddias); PSA testinde Almanyann puannn beklenenden dk kmasnn nedeni olarak yabanc ve zellikle de Trk rencilerin gsterilmesi; Federal Merkez Bankas Ynetim Kurulu yesi Thilo Sarrazinin 2009 ylnda yapt irkin rk aklamalar ve 2010 ylnda bu konuda yaynlad Almanya kendini yok ediyor balkl kitab8 ve maalesef kitabn Almanyada en ok satan kitaplardan olmas; yaplan kamuoyu yoklamalarnda Sarrazinin parti kurup seimlere katlmas halinde % 19,1 orannda oy alabilecek olmas; rneklerden bazlarn oluturmaktadr. Kendi memleketinden ayrlan ve almak zere tek bana ya da ailesiyle birlikte baka ehre giden her insann yaad gurbetilik olgusu, yurt dndaki vatandalarmzda farkl bir dilin konuulduu ve farkl bir din ile kltrn baat olduu baka bir lkeye gitmenin de getirdii duygularla ok daha gl yaanmaktadr. Almanyada yabanc, Trkiyede Almanc sloganyla ifade edilen gurbetilik, medya dhil eitli ke-
simler tarafndan da desteklenince, vatandalarmz arasndaki yalnzlk ve terk edilmilik duygusu derinlemitir. Devletimiz ise, ok sayda Bakonsolosluk aarak, hizmet vermek zere d temsilciliklerimizde Mavirler ve Ataeler grevlendirerek ve nihayetinde retmen ve din grevlisi atayarak sz konusu vatandalarmza geni bir erevede hizmet sunmay srdrmektedir.
Kaynaka
1
Esasen Alman vatandalna gemi olanlarla (1.170.000) birlikte Almanyadaki Trklerin toplam says 2010 yl sonu itibaryla 2.793.000dir.
Vatandalarmz arasndaki giriimcilik ruhunu, 1985 ylnda 22.000 olan, 1990 ylnda 33.000e ykselen ve 2005 ylnda 65.000e ulaan iyeri saylar net bir ekilde yanstmaktadr. Trk giriimcilerin nemli bir blmn ikinci kuak oluturmaktadr. Bu giriimcilerin ortalama ya 37,2 olup, bunlarn % 77,9u erkek, % 22,1i de kadndr.
SGB Her Zaman Vatandalarmzn Yannda

Bakanlmz, yurt dndaki vatandalarmzn lisan glklerini yabanc bir lkede yaamaktan doan sorunlarn da dikkate alarak bulunduklar lkelerdeki ikamet, alma ve sosyal gvenlik mevzuat bata olmak zere yaamn her alannda onlara hizmet sunma ve destek olma amacyla yurt d tekilat kurmutur. 1964 ylnda balayan bu hizmet 1972 ylnda Genel Mdrlmzn de kurulmasyla giderek kurumsal hale getirilmitir. Bakanlmz, vatandalarmza, hem yurt dnda yaarken ve alrken, hem de lkemize dndkten sonra alma, sosyal gvenlik, bireysel emeklilik, isizlik, entegrasyon, aile birleimi, sosyal koruma, vatandalk gibi alanlarda hizmet vermekte, zlk haklaryla ilgili suiistimallerde haklarn aramakta ve kamu hizmetlerinden eit derecede yararlanma hususunda karlatklar sorunlarn zmnde yardmc olmaktadr. Bunlara ek olarak, zellikle yurt d temsilciliklerimiz vastasyla aile birleimi, serbest dolam, ikamet/ alma izni, gmen iiler ve ailelerinin temel haklar konularnda, bir yandan lke mevzuatnn, dier yandan da AB mktesebatnn ve uluslararas hukukun uygulanmas takip edilerek, hak kayplarnda ulusal/uluslararas/uluslarst platformlarda zmler aranmaktadr. Bu sayede, o lkelerdeki eksik/yanl uygulamadan kaynaklanan gelir kayplarnn asgariye indirilmesinin yan sra, hem vatandalarmzn farknda dahi olmadklar menfaatleri ortaya karlmakta, hem de lkemize nemli miktarda kaynak transferi salanmaktadr. zetle, her zaman ve her alanda vatandalarmzn madden ve manen yanlarnda olunmakta, kendilerine yalnz olmadklar duygusu verilmekte, devletimizin desteinin arkalarnda olduu gsterilmektedir.
sizliin vatandalarmz arasnda bu denli yksek olmasnn temel nedeni mesleki nitelik eksikliidir. Federal alma Ajans verilerine gre istihdamda bulunan Trk igcnn % 73nn, isiz vatandalarmzn ise % 82,9unun bir mesleki nitelii bulunmamaktadr. retim sektrnn sregelen klmesi nedeniyle 60l yllardan bu yana arlkl olarak bu sektrde alan vatandalarmz, srekli i kaybna uramakta, yeterli mesleki nitelik sahibi olmadklar iin de hizmet sektrnde, zellikle nitelikli igc lehine meydana gelen istihdam genilemesinden gerektii lde yararlanamamaktadrlar.
Alman statistik Kurumu verilerine gre, halen 82 milyon civarnda olan Almanya nfusu, 2060 ylnda 65 milyona gerileyecektir. Dier taraftan, gnmzde her be kiiden biri 65 ya ve zerinde iken, 2060 ylnda her kiiden biri 65 ya ve zeri olacaktr. Halihazrda alma andaki (20-64 ya aras) nfus yaklak 50 milyon kiiden mteekkil iken, 2060 ylnda gn eilimine bal olarak 27 ila 34 milyon arasnda deiecektir.
Aile birleiminde, 1973 ylna kadar 21 yana kadar ocuklar kapsama alnrken, bu yldan itibaren snr nce 18 yaa ve 1980 yl Eyll ayndan itibaren de vize kouluyla birlikte 16 yaa indirilmitir.
Burada, ABD, Kanada, Gney Kore ve Avustralya vatandalarnn muaf tutulduu, buna karlk nc lke vatandalarnn ve vatandalarmzn dorudan kapsam iine alndklar mezkur dzenlemenin Trk toplumunda znt ile karlanm olduuna dikkat ekmekte fayda vardr.
1992 ylnda Almanyann Mlln ehrinde 3 vatandamzn, 1993 ylnda da Solingen ehrinde 5 vatandamzn lmlerine neden olan rk ve yabanc dman motifli iddet olaylar ve bunlar izleyen yllarda eitli Trk kurulularna, derneklerine, iyerlerine ve bireysel olarak insanlarmza ynelik saldrlar bu lkede yaayan vatandalarmz huzursuz etmektedir. zellikle, 3 ubat 2008 tarihinde Ludwigshafendaki ok katl bir binada kan yangnda 9 vatandamzn hayatn kaybetmesi ve soruturmay yrten Frankenthal Savcl tarafndan yaplan bir aklamada, yangnn neden ktnn henz tam olarak bilinemedii; ancak, soruturmann srdrlmesi iin de bir neden kalmad bildirilmesi de znt verici olmutur.
Sarrazinin Almanya kendini yok ediyor balkl kitabnda arlkl olarak yer alan tezleri, Mslmanlar uyum istemiyor ve uyum salayacak yetenekleri de yok. Sosyal devletin srtndan geinmek, bolca su ilemek ve geri kalm zek dzeyleriyle toplumu aptallatrmaktan baka bir ie yaramyorlar eklinde zetlenebilir.
55
GEN AI
TRKYENN ABDEK SOSYAL SERMAYES
TRK GC
1964 ylndan yaplan igc anlamas zerinden geen yaklak elli yllk srece baktmzda ilk zamanlar bir ka ylda bir tarla, traktr paras kazanma amal gelen vasfsz Anadolu insan aradan geen zaman iinde yaadklar toplumun bir ok katmannda ok ciddi yol kat ederek Hollandada sosyal hayatn ve alma hayatnn bir ok alannda sz sahibi olmaya balamtr. Bugn Trkler siyasette yerel ynetimler, eyalet ynetimleri, ulusal parlamento ve Avrupa Parlamentosunda ciddi anlamda sz sahibi konumdadr.
Blgeler aras ve uluslararas gler, toplumlarn deiimine yn veren nemli faktrlerdendir. Bazen imkanszlklardan (savalar, afetler,doa artlar) bazen de frsatlardan (refah, istihdam, zgrlk gibi) dolay g tarihin her dneminde Anadolu insannn kaderi olmutur. Asyadan Anadoluya g; Trk toplumunun yaad yerden getirdii kltrle Anadolu kltrn harmanlayarak sergiledikleri hzl deiimi ve bulunduklar yere adaptasyon kabiliyetlerini ortaya koymaktadr. kinci Dnya Savandan sonra Avrupa lkelerinde igc ihtiyac ortaya knca ABnin imdiki gelir dzeyi dk lkelerinden (spanya, Portekiz, Yunanistan vb.) ve Trkiyeden igc talebi olmutur. Anadolu insannn g 1960larn ilk yllarnda dnemin ve i Bulma Kurumu (bugnk KUR) araclyla balamtr. lk yllar birka yl alarak geri dn planlar; Maslowun ihtiya hiyerarisi basamaklarnda ilerledike ve ABde de yaanan zaman dilimi artp g eden kiilerin refah dzeyi ykseldike sadece mitolojik bir niyet olarak kalm ve Trk nfusu AB lkelerinde her yl artmtr. u an AB lkelerinde yaayan Trkiye uyruklu (Trk, Krt, Laz, erkez, Arap, Ermeni vb.) vatandamzn says 5 milyona ulamtr. Hollandada tahminen 450 bin civarnda Trkiye uyruklu vatandamz yaamaktadr. Hollandayla Trklerin ilk temaslar 1960 banda balam, 1964 ylnda 5 bin civarna Trk uyruklu vatandamz Hollandada gerek alan gerekse alan yakn olarak yaamaya balamtr. Bu ykseliten sonra 1964 ylnda Trkiye-Hollanda arasnda imzalanan igc anlamasnn nemli rol olmu ve g hareketi 1974 ylna kadar srmtr. Hollandaya ilk gelen jenerasyon o gnk i gc ihtiyacna bal olarak; genellikle tekstil, metal, inaat, gemi vb. sektrlerinde almaya balamtr. 1964 ylndan yaplan igc anlamas zerinden geen yaklak elli yllk srece baktmzda ilk zamanlar bir ka ylda bir tarla, traktr paras kazanma amal gelen vasfsz Anadolu insan aradan geen zaman iinde yaadklar toplumun bir ok katmannda ok ciddi yol kat ederek Hollandada sosyal hayatn ve alma hayatnn bir ok alannda sz sahibi olmaya balamtr. Bugn Trkler siyasette yerel ynetimler, eyalet ynetimleri, ulusal parlamento ve Avrupa Parlamentosunda ciddi anlamda sz sahibi konumdadr. Hollandaa gn 50. ylna yaklarken nc nesil yetimitir. Anadolu insannn deiimi ve yerleik kltre uyum salamalar her yerde olduu gibi ABde de olumlu anlamda gereklemitir. Elli yl nce zellikle Trkiyenin krsal kesiminden Avrupa lkelerine almak zere giden ve yerleen Trk uyruklu vatandalarmz; elli yllk srete yaanan dnmle rgtl, donanml ve giriimci bir toplum olarak karmza kmaktadr. mkanszlklar iinde kendilerine yarattklar/yaratlan olanaklar kullanarak; 1960l yllarda Almanya, Hollanda ve Belika bata olmak zere Trkiyeden pek ok Avrupa lkesine giden Trk ignn oluturduu bu g zinciri neticesinde bugn gelinen noktada Eitimli Avrupal Trkler olarak karmza kan bu toplum Trkiyenin ABdeki sosyal sermayesi olmutur. Giriimcilikte Hollandadaki dier etnik aznlklara gre Trkler en atlgan ve giriimci topluluk olarak kabul edilmektedir. Kurmu olduklar yerel, ulusal ve uluslararas rgtlerde yine dier etnik aznlk gruplarna gre ok daha organize olmu bir topluluk olarak karmza kmaktadrlar. kinci ve nc nesil Trklerin ekonomik konumlar ilk jenerasyona gre ksmen iyi olup yerleik hayata geiin en belirgin sembol olarak kiralk evler yerine kendilerine ait konutlar edinmektedirler. Hollandal Trkler bir yandan kendilerini Avrupann bir paras olarak grp Hollandann bir takm sorunlarnn zm noktasnda lkesel zmler retilmesine katk salarken bir yandan da kkenlerinin uzand Trkiye yararna etkinlikler gerekletirmektedir.
Mustafa ZCAN*
* Eitim Uzman Analist
56
MSAFR DEN GMENE ALMANYAYA TRK GNN
50.
YILI
Gn 50. ylnda Almanyada Trkler artk drdnc nesilleri ile varlklarn devam ettirmektedirler. Trkler, ii olarak geldikleri bu lkede artk birok alanda faaliyet gstermektedirler. Alman ekonomisine byk katklar olan i adamlar, eyalet ve lke dzeyinde aktif rol alan siyasiler, sinema dnyasndaki Trk sanatlar ve sporun ne kard baarl genler kendilerini kantlayarak gnmz Almanyasnn Trk toplumunu oluturmaktadrlar.
31 Ekim 1961, Almanyadaki Trk toplumunun g hikyesinin balangcdr. 2011 ylnda yarm asrlk bir gemii geride brakan bu olguyu, kimi zaman hznl, kimi zaman trajik, kimi zaman da baar dolu hikyeler sslemitir. G eden vatandalarmzn birou ayn hedefi paylamaktayd: Birka yl alp para biriktirmek ve o parayla memleketlerinde daha iyi bir dzen kurmak stanbul Sirkeci Tren Garndan davul zurnayla yolcu ettiimiz ilk vatandalarmz Almanyada bandolarla karladlar. Ellerinde tahta bavullarla Almanyaya ayak basan ilk Trk iilerin samimi bir ekilde karlanmalar, ayn zamanda meakkatli bir srecin balangcnn da habercisiydi. Daha ok krsal blgelerden g eden vatandalarmzn eitim seviyelerinin dk olmas, aslnda daha ilk gnden itibaren birok sorunu da beraberinde getirdi. Bata dil sorunu olmak zere, haklarn arayamamalar, dertlerini tam olarak ifade edememeleri gnlk yaamlarnda byk problemlere yol at ortaya kmtr. Alman politikaclar bu sorunu yurt dndan ii getirerek zmeyi amalamlardr. Bu dnceyle Almanya ilk igc anlamasn talya ile (1955), daha sonra spanya, Yunanistan (1960) ve Trkiye (1961) ile imzalamtr. Trkiyeden ii almnn en nemli nedenlerinden biri, Dou Almanyann 13 Austos 1961de Berlin Duvarnn inaatna balamasdr. Bu nedenle Bat ve Dou Almanya arasnda geilerin bir anda durmas, var olan ii skntsnn daha da nemli boyutlara ulamasna neden olmutur. Almanlar lkelerine almak zere gelen insanlar sadece geici ii olarak grdkleri iin, Alman toplumunda Trkler misafir ii (Gastarbeiter) olarak adlandrlmtr. Bu dnce erevesinde mzakerelerde, Trk iilerinin Almanyada sadece iki yl sreyle kalmalar ve almalar ngrlm; daha sonra yeni gelecek iiler ile yer deitirmeleri hedeflenmiti (Rotasyonmodel). Fakat uygulanmak istenen bu strateji gereklememi ve Alman iadamlarnn istekleriyle 1964 ylnda bu madde iptal edilip, Trk iilerin Almanyada daha uzun kalmalarnn n almtr. Bu srete Almanyada yaayan Trk vatanda-
Erhan ENGL*
* Yurtd Trkler ve Akraba Topluluklar Bakanl, Uzman
Gn Tarihesi
kinci Dnya Savandan sonra Alman ekonomisin hzl bir ekilde bymesi ve buna paralel olarak da yeterli igc olmamasndan dolay lkede ii a
57
GEN AI
Almanyadaki Trklerin artk kalc olduklarnn ve Almanyay kendilerine ikinci vatan olarak benimsediklerinin, gnmzde birok belirtileri mevcuttur. Bunlardan ilki, Trklerin kendilerini evinde hissettiklerine iaret eden gayrimenkul allarndaki artlardr. Trklerin kendi geleceklerini bu lkede grdklerinin dier bir rnei de yeni Mslman mezarlklarn tesis edilmesi konusunda giriimlerin artmasdr. Bu insanlarmz artk ekonomi, siyaset, spor, sanat ve daha birok alanlarda baar gstermektedirler
larnn saylar dzenli bir ekilde artmtr. statistik verilere gre 1961 ylnda yalnzca 6.800 Trk vatanda Almanyada ikamet etmekte iken, bu rakam 1971 ylnda 652.000e ulamtr.1 Beklenmedik bir ekilde gerekleen youn g, Almanlar farkl kararlar alma noktasna getirmitir. Hem g rakamlarndaki hzl art, hem de dnyadaki olumsuz ekonomik deiimler (1973deki Petrol Krizi), 23 Kasm 1973 tarihinde Federal Almanyann igc gn resmen durdurmasna neden olmutur (Anwerbestopp). Trk misafir iilerin % 70i lkeye 1970-1973 yllar arasnda gelmitir. 1955-1973 yllar arasnda ise Almanyaya toplam 14 Milyon yabanc gelmi ve ayn dnemde 11 milyon yabanc, lkelerine geri dnmtr.2 Almanyann igc gn durdurma karar, alma amacyla gelmek isteyen Trk vatandalarnn nn bu dnem itibaryla kapatmtr. Ancak aile birleimi hakkndan yararlanan mevcut gmenler, aile fertlerini Almanyaya alarak bu lkedeki Trk nfusun artnn devam etmesini salamlardr. Bu haktan yararlanan blnm aileler tekrar birlemeye balam ve Trklerin artk bu lkede daha uzun kalacaklarnn ilk sinyalleri verilmitir. 1981 yl itibaryla Almanyadaki Trk nfusu 1.998.534e ulam ve bu nfusun % 37si Almanyada domutur.3 Artk bu lkelerde doan ve yetien bir nc kuak olgusu meydana gelmitir. Bu kuak dierlerinden farkl bir bala bulunduklar lkelere balandklarndan Trk toplumunun Almanyadaki konumu farkl bir boyuta tanmtr. Trkler bu gelimeler neticesinde sosyal ve dini ihtiyalarn gidermek iin dernekler kurmaya balamlardr. Nfusun bu derecede artmas Alman makamlarn g konusunda yeni stratejiler gelitirmeye yneltmi ve 1981 ylnda yurda (Trkiyeye) dn tevik uygulamas balatlmtr. Bu dncenin temelleri her ne kadar Sosyal Demokrat Parti (SPD) ve Liberal Parti (FDP) koalisyonunda atldysa da, uygulama Hristiyan Demokrat Parti (CDU/CSU) ve Liberal Parti (FDP) koalisyonu nclnde gereklemitir. Geri dn tevik etme uygulamas, lkelerine geri dnen yabanclara, emekli sandna dedikleri meblalar geri dn primi ad altnda iade etmek suretiyle gerekletirilmitir.
namamtr. Tevik primi alarak geri dnenler olmasna ramen, Trk nfusunun demografik yaps artk Alman nfusunun demografik yapsna benzer zellikler gstermekteydi. 60l yllarda daha ok tek yaayan erkek profiline sahip olan misafir ii nfusu, sre ierisinde aile birleimiyle, yani lkeye gelen eler ve ocuklarla birlikte Alman toplumunun aile yapsna yakn bir duruma gelmitir. Bu gelimeler neticesinde, vatandalarmzn lkelerine geri dnmeleri daha uzun bir srece yaylmakta ve nfus dzenli bir ekilde artmaktayd. Bunun sebebi olarak; Doum orannn Trk vatandalar arasnda yksek olmas, Aile birleimi kapsamnda Trkiyeden yeni glerin olmas, ocuklarn eitim durumlar gz nnde bulundurularak Trkiyeye ilk etapta geri dnmek istememeleri, gsterilmektedir. Alman statistik Kurumunun verilerine gre 2006 yl sonunda Federal Almanyada toplam 6,75 milyon yabanc yaamakta4 ve Trkler 1.739 milyon nfus ile yabanclar arasndaki en byk grubu oluturmaktayd. stelik bu istatistik, ifte vatandalar ya da Alman vatanda olan Trkleri iermemektedir. Bugn Almanyann demografik yapsnda gelinen nokta ise ayr bir boyut kazanmtr. Buna gre; Almanyada yabanc says 15,6 milyona ulam olup toplumun % 20 si yabanc uyruklu insanlardan olumaktadr.5 Bu demektir ki her 5 vatandatan biri ya yabanc, ya da kken olarak yabanc uyrukludur. Trkler, yabanclar arasnda en byk orana sahip grup durumundadr. Bugn itibariyle Almanyann nfusunun % 3,4 Trklerden olumaktadr.6 2,8 milyon Trkn yaklak yars Almanyada domutur. Bu rakamlar, artk Almanyadaki Trklerin misafir ii statsnden yerleik konuma getiklerine dair bir kanttr. Almanya Trkleri yarm asrlk g srecinden sonra artk toplumun btn kademelerinde roller stlenerek, lkenin vazgeilmez bir paras haline gelmilerdir.
stihdam ve Ekonomi
Birinci kuak Trk gmenler, istisnalar olmakla birlikte, herhangi bir mesleki eitime ya da beceriye gereksinim duyulmadan istihdam edilebilecek sektr-
Almanyaya gelen gmen iiler ilk yllarda madencilik gibi ar ilerde altlar.
Ancak uygulanan bu stratejiler Trk nfusunun deiiminde herhangi bir rol oy-
58
lerde almak iin memleketlerini terk edip Almanyaya g eden kiilerden olumutur. Dnyadaki teknolojik deiimin sonucu olarak daha ok teknik ve mesleki eitimi gerektiren istihdam alanlar almas ve kresel ekonominin olumsuz gelimelerine paralel olarak isizliin artmas, her lkede olduu gibi Almanyada da belli deiimleri gerekli klmtr. retime dayal bir ekonomik sisteme sahip olan lkenin, retim maliyetini azaltmak iin tesislerini insan gc gerektirmeyen otomasyon sistemine geirmesi vasfsz igcne olan ihtiyac azaltmtr. Bugnn Almanyasnda Trklerin en nemli sorunlarnn banda isizlik gelmektedir. Zira, 80.357 erkek, 65.523 kadn olmak zere toplam 145.880 isiz Trk vardr. En yksek sayda isizlik 25-50 ya grubu arasndadr (111.161). lkede yaayan isiz yabanclarn says toplam 462.046dr. Trkler maalesef yabanclar arasnda isizlik oran % 31,6 ile en yksek olan grubu oluturmaktadr.7 Bu olumsuz tabloya ramen ekonomik alanda olumlu gelimeler de mevcuttur. Trk firmalarn Almanyadaki yatrmlar 8 Milyar Avrodur. 50 yllk sre ierisinde u anda gelinen noktada Trk iverenlerin says 75 bine ulamtr. Trk iletmelerinin yllk cirosu 33 Milyar Avro olup, 360.000 kiilik istihdam salamaktadrlar. Hizmet sektrnden, sanayi retimine kadar birok alanda baarl Trk iletmeleri mevcuttur. 50 yl nce misafir ii olarak Almanyaya almaya giden Trkler bugn itibariyle artk Alman toplumunda gmen (Migrant) olarak adlandrlmaktadr. Elbette bu sre ok skntl ve zor gemitir. Gnlk hayatlarnda ne kadar ayrmcla uram olsalar da toplumun farkl katmanlarnda katlm mcadelesi vermektedirler. Zaman zaman rk saldrlara da maruz kalan insanlarmz aslnda pek de kolay olmayan bir sreten gemilerdir. Zihnimize kazlan ve yreklerimizde ac bir iz brakan Solingen ve Mln facialar aklmza ilk gelen tatsz hadiselerdir. Buralarda vatandalarmzn kundaklama sonucunda yanarak can vermeleri tarih kitaplarnda her zaman hzn ve acyla anlacaktr. Almanyadaki Trklerin artk kalc olduklarnn ve Almanyay kendilerine ikinci
Trk ocuklar ksa srede mahallelerindeki dier milletlerden ocuklarla kaynatlar
vatan olarak benimsediklerinin, gnmzde birok belirtileri mevcuttur. Bunlardan ilki, Trklerin kendilerini evinde hissettiklerine iaret eden gayrimenkul allarndaki artlardr. Trklerin kendi geleceklerini bu lkede grdklerinin dier bir rnei de yeni Mslman mezarlklarn tesis edilmesi konusunda giriimlerin artmasdr. Bu insanlarmz artk ekonomi, siyaset, spor, sanat ve daha birok alanlarda baar gstermektedirler. Fakat ne yazk ki Alman medyasnn Trklerin Alman toplumuna katklarn grmezlikten gelmesi, ya da dikkatlerini sadece olumsuz olaylara ynlendirmesi sonucunda bu baarlar kamuoyu gndemine yeterince gelememektedir. Gelinen bu nokta itibari ile Almanyada yaayan Trklerin temel sorunlar isizlik, eitim ile ilgili yaanan sorunlar ve ayrmclk olmak zere balk altnda toplanabilir.
uygulamann kaldrlmas Trkler arasnda tepki uyandrmaktadr. Gn 50. ylnda Almanyada Trkler artk drdnc nesilleri ile varlklarn devam ettirmektedirler. 50 yl sonra gelinen nokta itibar ile bu lkede yaayan vatandalarmzn birok sorunu mevcuttur. Ancak dier taraftan Trkler bu lkede birok alanda faaliyet gstermektedirler. Alman ekonomisine byk katklar olan i adamlar, eyalet ve lke dzeyinde aktif rol alan siyasiler, sinema dnyasndaki Trk sanatlar ve sporun ne kard baarl genler kendilerini kantlayarak gnmz Almanyasnn Trk toplumunu oluturmaktadrlar. Bu baarl rneklerin artmas ve her iki lkenin gsterecei abalar nmzdeki 50 ylda Almanyadaki Trklerin geleceklerinde belirleyici rol oynayacaktr.
Kaynaka
1
Theo Sommer: Leben in Deutschland. Wie man in Deutschland fremd ist, Die Zeit, 25.03.2004. Geissler,Rainer: Die Sozialstruktur Deutschlands, Wiesbaden, 2006, S.235. Beauftragte der Bundesregierung fr Auslnderfragen: Daten und Fakten zur Auslndersituation. 20. Auflage, Februar 2002, Zur Integration der Trken in Deutschland: Allgemeine Behauptungen und Ergebnisse von Studien herausgegeben von der Botschaft der Republik Trkei in Berlin, November 2002.
Yurtdnda 50.Yl, 4.Nesil

Son yllarda Trkiyeden Almanyaya g rakamlarnda azalma gzlenmektedir. Bata akademisyenler olmak zere Trkiyeye geri dnenlerin says son yllarda ykselie gemitir. Ayn ekilde Alman vatandalna gei de cazibesini yitirmektedir. Bunun nedeni Alman vatandalna geenlerin hala ayrmcla maruz kalmalar ve vatandalklarnn ancak kt zerinde kalmasdr. Dier nemli neden ise ifte vatandaln kaldrlmasdr. Daha nce ifte vatandalk yrrlkte olup, 2000 ylndan sonra Alman vatandalna geenler iin, bu
2
4 5 6
Statistisches Bundesamt, 2006. Hannoversche Allgemeine Zeitung, 27.01.2010. Wllert,Franziska: Ungenutzte Potenziale, Berlin, 2009, S. 18. Bundesagentur fr Arbeit, Haziran 2011.
59
GEN AI
BR GN MUHASEBES
Almanyada yaayan Trk/Trk kkenli vatandalarn gurbeti olarak deil de gmen olarak hayatlarn srdrdkleri gereinden hareketle onlarn kkleriyle olan balarnn, zellikle de dil, din ve kltr alanlarnda korunmasn salamak, Trkiye leinde anayasal sorumluluun yerine getirilmesiyle e anlamldr. Bunu yaparken vatandalarmzn iinde yaadklar topluma yabanclamamalar, aksine her alanda toplumsal katlm salamalar gz ard edilmemelidir. Bunun gereklemesi iin ifte standarttan uzak eitliki bir ortamn var olmas asgari arttr.
Bilindii gibi Trkiye ve Almanya arasndaki ilikiler farkl unsurlarla ekillenmektedir. kili antlamalar ve bu antlamalar dorultusunda oluan diplomasi, ilikilerin zeminini oluturmakta ve bu durumdan hareketle karlkl ticari, kltrel ve askeri ibirlii alanlar gelimektedir. Uluslararas g hareketlerinin younlukla yaand amzda devletleraras mnasebetleri etkileyen bir dier faktr de, hi phesiz ki bir lke vatandann dier bir lkeye gerekletirdii gtr. Gn kitlesel apta cereyan etmi olmas ikili ilikiye mahiyet asndan farkl bir anlam ve nem yklemektedir. Bu ereveden bakldnda, 31 Ekim 1961 tarihinde Trkiye ile Almanya arasnda imzalanan igc g antlamas, kkl bir gemii barndran Trk-Alman ilikilerine kinci Dnya Sava sonrasnda yeni bir boyut katmtr. Geride braklan 50 yllk sreci bugn itibariyle deerlendirdiimizde Trkiyeden Almanyaya gereklemi olan gn, hem g veren konumundaki Trkiyeyi hem de g alan lke olarak Almanyay hayatn deiik alanlarn kapsayc bir ekilde etkilemi ve etkilemekte olduunu gzlemlemekteyiz. transnasyonel bir sosyal alann hayat bulduunu tespit etmek mmkndr. Almanyada var olan youn gmen nfus nedeniyle oluan ve kamu, sivil toplum ve akademisyenler gibi aktrlerin yer ald g-entegrasyon piyasasnda Trk/Trk kkenli vatandalar bir obje olarak dominant konumdadrlar. Her ne kadar da lkenin gndemindeki g ve entegrasyon tartmalar Trklerle ilgili meseleleri genel itibariyle uyumsuzluk, iddet ve eitimde baarszlk gibi olumsuz ve marjinal konulara indirgeyerek ele alsa da, akademik alanda yaplan almalar, her gmen topluluunda grlen doal srecin bu kesimde de yaandna iaret etmektedir. Tamamyla yabanc olan bir evreye Trkiyenin daha ok krsal kesiminden 60l yllarda yaplan g, yarm yzyllk zaman diliminde bir takm sosyal ve siyasal evreleri geirerek bugnlere gelmitir.
Trkler, Sosyal Hayatn Her Alannda

Gelinen son durumu sosyal hayatn farkl kategorilerinden hareketle irdelediimizde duraan bir yapnn deil aksine olumlu ve de olumsuz taraflaryla dinamik ve katlmc bir topluluun hayat srdn grrz. ktisadi alanda rnein balangta firma ve iletmelerin ii ihtiyacn gideren Trk vatandalar, ilerleyen yllarda dier sektrlere ynelmi ve farkl mes-
nal KOYUNCU *
* Yurtd Trkler ve Akraba Topluluklar Bakanl, Uzman
Sz konusu gn hangi alanlarda ne gibi etkilerde bulunduunu irdelemeye baladmzda, ncelikle Trk-Alman etkileimi neticesinde ekonomik, kltrel, siyasal ve hukuki boyutlar olan yeni
60
Nuri AHN / Futbolcu
Fatih AKIN / Ynetmen
Cem ZDEMR / Siyaseti
lek dallarnda kk-orta ve byk lekli iletmeler kurarak ekonomik hayata katkda bulunmulardr. Bu durum neticesinde bugn zellikle de Almanyann byk ehirlerinde kuafrden frna, oto tamircisinden seyahat acentasna neredeyse her branta Trk/Trk kkenli iletmeciler faaldir. Buna ek olarak Trkiye kkenli nfus, tketici olarak kmsenmeyecek bir alm gcne sahiptir ve bu durum Alman irketlerinin ilgisini ekmekte ve ilgili firmalar bu kesime ynelik Trke reklam hazrlamakta, bu piyasadaki mteriye hitap etmek iin Trk kkenli uzmanlar grevlendirmektedirler. Bununla birlikte yaanan g tecrbesinin sinema ve edebiyat diline aktarlm olmas, toplumsal geliimin yaandnn bir dier gstergesidir. Sinemada Fatih Akn ve edebiyatta Feridun Zaimolu, iki toplum arasndaki etkileimi sembolize eden iki isimdir. Bu sanatlarn Trkiye kkenli kltrel altyaplar Almanca eserlerinde yer bulmutur. Yine siyaset sahnesinde yer alan Cem zdemir, Aygl zkan ve Aydan zouz gibi birok isim, Trkiye kkenli kesimle siyaset alan arasnda kpr vazifesi yapmakta, meselelerin karlkl ele alnmasn salamaktadr. Almanyada yaayan vatandalar denilince Trkiye kamuoyunda akla ilk gelen, duygusal ierie sahip fakat olguyu tam anlamyla ifade etmeyen gurbeti kavramdr. Kapy geri dne ak brakan ve anavatanla olan kimlik ilikisinin Trkiyede yaayan bir vatandala genel itibariyle benzer olduunu varsayan bu kavram, bir taraftan nc ve hatta drdnc nesle ulaan Trk/Trk kkenli gmen kesimin dnyasyla rtmemekte, te taraftan da konunun kavramsal boyutta makul ve objektif
yaklamlarla ele alnmasna engel tekil etmektedir. Kavramsal tartmay bir kenara brakarak gmenlerin Trkiyeye ynelik katklarn incelediimizde, ilk srada dviz girii balamnda vuku bulan ekonomik getirinin yer aldn grmekteyiz. Almanyadan yl boyunca yaplan para havaleleri elli yllk dnemde Trkiyenin dviz an gidermede katk ilevini grmtr. Ayrca her yl yaz aylarnda yaplan Trkiye tatilleri, yerel ekonominin canlanmasn ve esnafn yznn glmesini salamtr. Ekonomik alanda kayda deer bir dier gelime de, Trkiyenin Almanyaya yapt ihracatnn artm olmasdr. Yaam kltrnn belirli bir oranda ana kltr ekseninde yrtlmesi, temel ihtiyalarn bu dorultuda giderilmesini de beraberinde getirmektedir. Almanyada etnik ekonomi kavramyla ifade edilen alanda Trk/ Trk kkenli vatandalar hayatn temel ihtiyalarnn tamamn giderecek apta faaliyet gstermektedirler. Trkiye ile olan ekonomik ilikinin devamn salayan bu durum, Trk firmalarnn Almanyaya almn salamtr. Sonu olarak Trk veya Alman birok maazada Trk rnlerini bulmak artk doal bir durumdur.
zorlamaktan ziyade her iki dilin de, yani Trke ve Almancann birlikte gelitirildii bir eitim srecinin yetersizliini kastediyoruz. Toplumsal katlmn asgari art olan dil eitimindeki bu eksikliin giderilmesi, Almanyada doan Trkiye kkenli genlerin Almanca ve Trke konuulan alanlarda var olmalar iin gerekli anahtar tevik edecektir. Kaydedilmesi gereken bir dier skntysa, g srecinin neredeyse tm klfetini ekmi ve bugnlerde hayatn emekli olarak devam ettiren birinci g neslinde grlmektedir. Bu kesimin gnlk yaam ve salk alanlarndaki ihtiyalarnn giderilmesi iin sosyal destek ve bakm programlarnn gelitirilmesi nemli bir boluu dolduracaktr. Gelecek yllarda yaplmas gereken, yarm yzylda kazanlan artlarn eitlenerek gelimesine katkda bulunmaktr. Almanyada yaayan Trk/Trk kkenli vatandalarn gurbeti olarak deil de gmen olarak hayatlarn srdrdkleri gereinden hareketle onlarn kkleriyle olan balarnn, zellikle de dil, din ve kltr alanlarnda korunmasn salamak, Trkiye leinde anayasal sorumluluun yerine getirilmesiyle e anlamldr. Bunu yaparken vatandalarmzn iinde yaadklar topluma yabanclamamalar, aksine her alanda toplumsal katlm salamalar gz ard edilmemelidir. Bunun gereklemesi iin ifte standarttan uzak eitliki bir ortamn var olmas asgari arttr. Nihai olarak kken ile iinde yaanlan toplum arasnda dengelenmi bir hayat, vatandan kendisini her iki dnyada da ifade etmesini salacayak, lkeler aras snrlarn zld 21. yzylda Trk-Alman ilikisinin daha da zenginlemesini beraberinde getirecektir.
Almanyadaki Trklerin Skntlar

Almanyada yaayan gmen vatandalarmzda ilgili yukarda ifade ettiimiz tespitlerimiz, almas gereken skntlarn olmad anlamna gelmemelidir. Nasl ki her iki lkeye de yansyan olumlu katklar sz konusuysa, bunun gibi ilerleme salanmas gereken alanlar da mevcuttur. Bunlarn banda da hi phesiz ki, nc ve drdnc kuan dil eitimi gelmektedir. Bununla anadil ya da yaanlan lke dili diyerek bireyleri bilinli ya da bilinsiz bir ekilde dil tercihine
61
GEN AI
35.YILINDA MERKEZ BANKASI KRED MEKTUPLU DVZ TEVDAT HESABI SSTEM

1960l yllarda balayan yurtdna ii gnn sonularndan biri de, Trk iilerinin Trkiyedeki ailelerine gnderdikleri dvizlerin, Trkiyenin cari ilemler ann finansman iin nemli bir kaynak tekil etmesi olmutur. Ayrca ii dvizleri, Kredi Mektuplu Dviz Tevdiat Sistemi ile Sper Dviz Hesabnn da temelini oluturmutur. 2010 yl itibariyle bu hesaplarn toplam tutar 11,3 milyar TLye ulamtr
Dnden Bugne Kredi Mektuplu Dviz Tevdiat Hesab Sistemi
kinci Dnya Sava sonras Bat Avrupa lkeleri hzla toparlanmaya balam, hzl ekonomik byme sonucu zellikle 1960l yllarn balarndan itibaren bata Federal Almanya olmak zere bu lkelerde igc a ortaya kmtr. gc ann giderilmesi amacyla greceli olarak az gelimi Avrupa lkeleri ve evre lkelerle birlikte Trkiyeden de on binlerce kii almak zere bu lkelere ii olarak gitmitir. Gerek bu iilerin saysnn zaman iinde artmas, gerekse tasarruf eilimlerinin yksek olmas ii tasarruflarnn nemli byklklere ulamasna neden olmutur. Dviz kaynaklarnn kt olduu o yllarda Trk iilerinin Trkiyedeki ailelerine gnderdii dvizler Trkiyenin cari ilemler ann finansman iin nemli bir kaynak olmaya balamtr. Ancak, 1974 ylnda dzenlenen Kbrs Bar Harektnn ardndan Trkiyeye uygulanan ekonomik ambargo ve petrol fiyatlarnda meydana gelen art nedeniyle dviz ihtiyacnn artmas, buna karn uygulanan ithal ikameci ekonomik politikalar nedeniyle ihra mallarnn ve dolaysyla ihracat gelirlerinin snrl olmas ve yurtd piyasalardan borlanma imknnn kstl olmas gibi nedenlerle Trkiye dviz kayna asndan ok nemli skntlarla kar karya kalmtr. inde bulunulan bu durum dnemin yetkililerini alternatif dviz kaynaklar bulma ynnde araylara yneltmitir. Bu araylar dnemin Maliye ve Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas (TCMB) yetkililerini yurtdnda yaayan Trk vatandalarnn tasarruflarn lke ekonomisine kazandrma yollarn aramaya sevk etmitir. Bu erevede, yurtdnda yaayan Trk vatandalarnn birikimlerini lke ekonomisine kazandrmak ve iinde bulunulan dviz darboazn amak amacyla 1976 ylnda TCMB nezdinde Kredi Mektuplu Dviz Tevdiat Hesaplar (KMDTH) almaya balanmtr. Bylece, yurt dnda alan iilerimizin tasarruflar TCMB araclyla lkemiz ekonomisine kazandrlmaya balanmtr. Almanyada bulunan Trk vatandalarnn KMDTH ile ilgili dviz yatrma ve ekme ilemlerini kolaylatrmak amacyla Mays 1976da Dresdner Bank AG ile anlama yaplmtr. Zaman ierisinde ii dvizlerinin lke ekonomisinde artan nemi, yurt dnda alan Trk vatandalarna daha iyi hizmet verebilmek ve karlatklar glkleri ortadan kaldrmak, bu kiilerin yurtdndaki bankalarda bulunan tasarruflarnn daha byk miktarlarda ve srekli olarak artan bir lde Trkiyeye getirilmesini salayarak dviz girdilerini hzlandrmak amacyla Eyll 1981de TCMB bnyesinde i Dvizleri Genel Mdrl kurulmutur. 1994 ylnda Trkiyede yaanan ekonomik kriz ve d borlanma imknlarnda grlen skntlar sonucu yeni dviz kaynaklar arama yoluna gidilmi ve 1976 ylnda KMDTH uygulamasnn balatlmas ile benzer amalar dorultusunda TCMB nezdinde Sper Dviz Hesab (SDH) almaya balanmtr. Balangta 3 aylk geici bir uygulama olarak dnlen ve yalnzca 3 yl vadeli olarak alabilen SDH, yksek faiz getirisi nedeniyle grd ilgi sonucu srekli hale getirilmitir.
Blent ETN *
* Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas i Dvizleri Genel Mdrl, Uzman
1976 ylndan 2000li yllarn bana kadar KMDTH ve SDHler Trkiye ekonomisinin dviz ihtiyacnn karlanmasnda nemli bir rol stlenmi, uzun yllar TCMB Brt Dviz Rezervlerinin nemli bir blmn bu hesaplar oluturmutur. Bu hesaplar, kriz dnemlerinin atlatlmasnda nemli katklar salam, TCMBnin dviz piyasalarndaki ar oynakl azaltmasna ynelik uygulamalarna destek vermitir. 1980 ylnda 366 milyon ABD do-
62
lar olan KMDTH tutar, 1990 ylnda 7,5 milyar ABD dolar, 2000 ylnda 10,5 milyar ABD dolar, 2010 ylnda ise 11,3 milyar ABD dolar olarak gereklemitir (Tablo 1). YILLAR TBARYLE TOPLAM KMDTH/SDH VE TCMB BRT DVZ REZERVLER (MLYON USD) YILLAR 1976 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010 KMDTH/SDH 53 366 2.678 7.541 11.559 10.514 15.578 11.345 TCMB BRT DVZ REZERVLER 992 1.077 1.020 5.972 12.391 22.172 50.515 80.721
Tablo 3. Yllar tibariyle Toplam KMDTH/SDH ve TCMD brt dviz rezervleri (milyon USD)
KMDTH Sistemi Nedir?

KMDTH/SDH; TCMB tarafndan gelitirilen sisteme gre ileyen, yurt dnda ikamet eden, oturma veya alma izni ya da hakk bulunan, geerli T.C. kimliine sahip T.C. vatandalar veya 5203 Sayl Kanunla Tannan Haklarn Kullanlmasna likin Belgeye sahip gerek kiiler tarafndan TCMB nezdinde, belirlenmi yabanc para cinsleri zerinden alan mevduat hesaplardr. Hesaplar karlnda, hesap sahipleri adna Kredi Mektubu veya Sper Dviz Hesap Czdan dzenlenmektedir. KM, KMDTH almas karlnda dzenlenen, hesabnda kaytl miktardaki yabanc parann, TCMB tarafndan ilgilisine denebilmesini salayan belgedir. SDHC ise, SDH almas karlnda dzenlenen, hesabnda kaytl miktardaki yabanc parann, TCMB tarafndan ilgilisine denebilmesini salayan hesap czdandr.
Ancak, 2001 ylnda yaanan ekonomik kriz sonras gerekletirilen yapsal reformlar, uygulanan sk para ve maliye politikalar sonucu Trkiye ekonomisi yapsal bir dnm gstermi, ekonomiye duyulan gvenin artmas sonucu Trkiyenin dviz kaynaklarna ve dviz piyasalarna eriimi artmtr. Bu gelimeler sonucunda Trkiyeye giren dviz miktarnn artmas ile birlikte TCMB dviz rezervlerini, Trk Liras karl dviz alarak hzla artrmaya balam, 2000 ylnda 22,1 milyar ABD dolar olan TCMB dviz rezervleri 2010 yl sonunda 80,7 milyar ABD dolarna ulamtr. TCMBnin dviz rezervlerini artrmasyla birlikte KMDTH ve SDHlere olan ihtiya gemi dnemlere gre azalm ve bu hesaplara uygulanan faiz oranlar kademeli olarak drlmtr. Gerek alternatif yatrm aralarnn ve bankaclk sisteminin gelimesi, gerekse yaplan faiz indirimleri sonucu sz konusu hesaplar eski cazibesini yitirerek 2005 ylndaki 15,6 milyar ABD dolar dzeyinden 2010 ylnda 11,3 milyar ABD dolarna gerilemitir. Ancak, yurt dnda yaayan, zellikle 1. ve 2. kuak Trk vatandalar iin, TCMBye duyulan gvenin de etkisiyle, bir alternatif olma zelliini srdrmektedir.
63
GEN AI
21. YZYILIN
RNESANSINI YARATMAK
Yurt dnda staj hareketliliine katlanlarn mesleki yaamlarnda ok olumlu davranlar gelimekte; kresel dnmeyi ve sisteme global bakmay renmektedirler. Dier taraftan yurt dna giden rencilerin neredeyse tamamna yakn igc piyasasnda aranan eleman nitelii kazanmaktadr. Bu hareketlilik bu genlerin istihdamn kolaylatrmakta ve an gerekli bilgi ve becerileriyle donanm bu genlere yeni bir dnyann kapsn amaktadr.
Leonardo da Vinci Program
Mesleki eitim kurum ve kurulularnda, i yerlerinde, i yaamnda ve hayatn tamamnda zgrletirmeye imkn veren yaratclk ve yenilikilik iin Leonardo da Vinci gibi dnebilmenin yolu, Avrupa Birlii Eitim ve Genlik Programlar Merkezi Bakanl (Trkiye Ulusal Ajans) tarafndan yrtlmekte olan Leonardo da Vinci (Mesleki Eitim) programna katlmak ve bu program altnda yer alan faaliyetler erevesinde projeler reterek deiim hareketliliine katlmaktan gemektedir. Bu deiim hareketliliine katlan yararlanclarn kendi hayatlarnda da byk deiimlerin olaca kanlmaz hale gelmektedir. Trkiyenin kk bir beldesinde bulunan bir Endstri Meslek Lisesi Motor Blm rencilerinin Almanyada Mercedes fabrikasnda 39 hafta staj hareketliliine katlmas ve bu staj sonunda kendilerine verilen staj belgesinin Avrupa Birliinin her tarafnda geerli olmas, bu genlerin hayatnda r amak anlamna gelir. Bulunduu leden daha lenin bal olduu ehre inmemi bir gencin Mercedeste staj yapmas bu gen iin bir rnesanstr. Leonardo da Vinci Program tm Avrupa lkelerinde olduu gibi Trkiyede de programa katlan tm kurum ve bireylerin hayatnda deiimin ve rnesansn addr. Gnmz mesleki eitim kurumlarnn ve i dnyasnn akademik bilgilerle donatlm lise ve niversite mezunlarna ihtiyalar olduu konusunda srar etmek artk mmkn deildir. Artk i dnyasnn ihtiyalar salt bilgi ile zlemez hale gelmitir. Bilgiden daha fazlas gerekmekteanalitik dnme ve retme yntemlerini uygulamak, yeni fikirler retme yetenek ve kapasitenizi geniletmek, zihin haritalar oluturarak bunlar geree dntrmek, sistemli dnmeyi renerek problem zme yaklamlarn uygulamal olarak gerekletirmek ve srekli yenilik ile kendinizi beslemek istiyorsanz, yapmanz gereken tek ey Leonardo da Vinci Program ile tanmaktr. Leonardo gibi dnmek artk sizin iin bir dnce deil, bir yaam biimi olabilir. renme bireysel bir davrantr. Siz istemedikten sonra hi kimse size bir ey retemez. Projeler ve staj hareketlilikleri renmenin en iyi aralarndan biridir. Bu faaliyetlerde yer alan bir birey, iin mutfana girmekte ve retim aamasnn tamamnda yer almaktadr. Bilmeyi, renmeyi, yapmay ve uygulamay renmektedir. Bu sre Leonardo projelerinin olmazsa olmazdr. Dnya klmtr. Kresel pazarda yer almak iin kresel dnmek ve kresel ilkeleri bilmek zorundasnz. Kurumunuzu ve kendinizi kresel kye amadnz srece, grnr olamazsnz. Grnrlk her eydir. Var olmak iin grnr olmak zorundasnz. Grnr olmann yolu da projelerden ve hareketlilikten gemektedir. Kendinizin ve kurumunuzun potansiyelini en st dzeye karmay dnyorsanz, Leonardo gibi deha olmanza gerek yok, sadece Onun gibi dnmeniz yeter. Avrupa Birlii Eitim ve Genlik Programlar Merkezi Bakanl, Leonardo da Vinci Program sayesinde, programa katlan birey ve kurumlara; doymak bilmeyen bir merak ve srekli aray (Curiosita); azimli ve kararl allarak edinilen bilgilerin hayata yanstlmasn (Demostrazione); srekli deneyimleyerek aklda tasavvur etmeyi ve duyusal alanda gelimeyi
Fatih HASDEMR *
* Dr., Avrupa Birlii Eitim ve Genlik Programlar Merkezi Bakan
dir: cesaret, eletirel dnme, yaratclk, yenilikilik, hayal gc, organizasyon yetenei vb. Yaratc yeteneklerinizi daha ileri dzeylere tamak, hayal gcnz kullanarak
64
(Sensazione); belirsizliklerden ve elikilerden net gereklere erimeyi (Sfumato); tm beyin fonksiyonlarn kullanarak ve hayal etmenin yaratc gcn n plana kararak bilim, sanat ve hayat arasnda denge kurmay (Arte/Scienza); vcut dengesini mkemmel kullanabilmeyi (Corporalita) ve her eyin zincirleme birbirine bal bir sistem btnl iinde meydana geldiini grmeyi ilgilendiren yetenekleri uygulamal olarak edinmelerine imkn vermektedir. Bu erevede staj hareketliliine katlan rencilerin aldklar eitimin ne kadar ilerine yarad, bu rencilerin eitim sonras davranlarnn ne ekilde deiiklik gsterdii, eitimli igc oluturmada bu programlarn yaratt etkiye ilikin grlerinin nasl olduu kendi hazrladklar raporlardan alnarak aada verilmitir. Sorulara verdikleri cevaplar incelendiinde, yukarda aklanan Leonardo yaklamnn ne kadar nemli olduu grlecektir. Mesleki eitim alannda dil yeterliliklerinin gelitirilmesi ve ortak bir terminolojinin oluturulmas, zellikle genler iin temel mesleki eitimin desteklenmesi ve tevik edilerek yarnn mesleklerine hazrlanma ve teknolojik deiimlere uyuma destek olunmas hedefi dorultusunda, LdV Programndan, temel mesleki eitim alanlar ile yeni mezunlar, isizler veya alanlar da yararlanmaktadrlar. Bu alanda yaplan projeler, yararlanclarn 2 haftadan 39 haftaya kadar meslei ilgilendiren alanlarda yaplan Staj Hareketliliini kapsamaktadr.
Staj Hareketlilii Anket Sonular

2007, 2008, 2009 ve 2010 yllarnda deiim hareketliliine ve staj programna katlan yararlanclara uygulanan anketlerin sonular balamnda genel bir deerlendirmeye ulalm olup, aada bu deerlendirmelerin baz spesifik sonular ele alnmtr. Yararlanclarn tamamna; deiim srecinin genel durumu ve bu faaliyeti semelerinin kiisel sebepleri sorulmutur. 2007 ylnda tm katlmclarn % 89,98i; 2008 ylnda % 90.47si; 2009 ylnda % 92.19u ve 2010 ylnda ise % 91,08i faaliyete katlmay bilinli olarak setiklerini ifade etmilerdir. Bu sonulara gre, yararlanclar bu tr faaliyetlere katlmann hayatlarnda ok olumlu deiikliklere yol aacan bilmektedirler. Ayrca, tm yararlanclara, yeni bir mesleki eitim ve/veya hayat boyu renim sistemini renip renmedikleri sorulmutur. 2007 yl katlmclarnn % 90.06s, 2008de % 89.12si, 2009da % 90.53 ve 2010da ise % 89.69u yeni bir mesleki eitim sistemini grme ans bulduklarn, bu sistemi tanyarak rendiklerini ifade etmilerdir. Buna gre, daha nceden bildikleri bir sitemin dnda, Avrupa boyutunda yeni bir sistemi renerek sahip olduklar kapasiteyi olduka geniletmilerdir. Deiim ve staj hareketliliine katlan yararlanclara, ilgili olduklar eitim alanlarna ait yeni teknolojilerle, yeni tekniklerle, yeni yntemler ve ieriklerle karlap karlamadklar sorulmutur. 2007 ylnda katlmclarn % 87.69u, 2008de % 86.99u, 2009da % 87.39u ve 2010da da % 86.67si bu soruya tamamen katlyorum eklinde olumlu cevap vermilerdir. Buradan da grlecei zere, hareketlilie katlan yararlanclar alanlaryla ilgili olarak yeni teknolojiler, teknikler, yntemler ve ieriklerle uygulamal olarak bire bir ilgilenmiler, bu yeni renilenleri dndklerinde i hayatlarna yanstmlardr.
65
GEN AI
Yararlanclara, faydal retim gereleri ve konuyla ilgili dokmanlar toplayp toplamadklar sorulmutur. 2007 ylnda yararlanclarn % 86.21i, 2008de % 85.96s, 2009da % 86.47si ve 2010da da % 84.78i bu soruya olumlu cevap vermilerdir. Bu sonu, yararlanclarn lkeye dnerken yararl ve gerekli ara gere ve dokman da beraberlerinde getirdiklerini ortaya koymaktadr. Bu kendileri iin ok nemli bir ariv ve referans niteliindedir. Yararlanclara, yabanc dil becerilerini gelitirip gelitirmedikleri sorulmutur. 2007 ylnda katlmclarn % 70.19u, 2008de % 73.08i, 2009da % 71,2si ve 2010da % 71.78i dil becerilerini gelitirdiklerini ifade etmilerdir. Grlecei gibi, yurt dnda bulunmak, orada anadili kullanan insanlarla birlikte almak dil becerilerinin gelitirilmesine olduka nemli katklarda bulunmaktadr. Genel anlamda, tm programlar erevesinde yurt dna giden yararlanclarn dil kullanmlarnda anlaml dzeyde gelimeler olduu gzlemlenmektedir. Yararlanclara, kendi meslek alanlarnda dil yeterliklerini gelitirip gelitirmedikleri sorulmutur. 2007 ylnda yararlanclarn % 67.88i, 2008de % 70.62si, 2009da % 68,2si ve 2010da % 67.88i mesleki dil becerilerini gelitirdiklerini ifade etmilerdir. lkemizde mesleki alanda dil renmenin olduka dk dzeyde seyretmekte olduu dnldnde, bu staj ve hareketliliin ne kadar nemli olduu anlalacaktr. u anda gerek anlamda mesleki dil renmenin gerekletirildii tek alan hemen hemen bu hareketlilik deiimleridir. Yararlanclara, gelecekteki ortak almalara ynelik olarak bulunduklar lkedeki mesleki kurulularla faydal temaslarnn olup olmad sorulmutur. 2007 ylnda yararlanclarn % 86.93, 2008de % 85.01i, 2009da % 86.78i ve 2010da % 86.38i bu soruya olumlu cevap vermilerdir. Yararlanclar, hareketlilik ve staj srelerini tamamlayp lkeye dndkten sonra da ileriye ynelik almalarn srdrmede ok istekli davranmakta ve bunun iin de yurt d ile srekli temas halinde bulunmaktadrlar.
Yararlanclara,
gelitirilecek ortak a-
renci Uygulama Becerilerinin Artrlmas: AB Hayatboyu renme Program Uygulamalar adl aratrmasnda da belirttii zere, ilgili sektr iletmelerinde yaplan stajlar, rencilere alma ortamlarn yakndan tanma ve gerek i tecrbesi kazanma frsat verirken, okul ve sektr mensuplarna da karlkl olarak birbirlerinin sorunlarn anlama ve bu sorunlarn zmnde ortak davranlar gelitirme olana sunmaktadr. Mesleki ve teknik eitim grenlerin iletmelerde staj, ibanda eitim ve uygulama eitimlerinde bulunmalarnn nemli yararlar vardr. renciler iletmelerde gzlem yapmakta, sosyal davran tarzlarn grmekte, pratiklerini gelitirmekte ve teknolojinin son durumunu renebilmektedirler. Leonardo da Vinci projeleriyle yurt dnda staj yapan mesleki ve teknik eitim rencisi katlmclarn yurt dndaki stajlarndan olumlu derecede etkilendikleri, mesleki yeterliklerini artrdklar ve gelecek beklentilerinin artt grlmtr. Sonu olarak, yurt dnda staj hareketliliine katlan yararlanclarn mesleki yaamlarnda ok olumlu davranlarn gelitii ve kresel dnmeyi ve sisteme global bakmay rendikleri grlmtr. Dier taraftan yurt dna giden rencilerin neredeyse tamamna yakn igc piyasasnda aranan eleman nitelii kazanmtr. Bu hareketlilik bu genlerin istihdamn kolaylatrmakta ve an gerekli bilgi ve becerileriyle donanm bu genlere yeni bir dnyann kapsn amaktadr. Bu genler adeta yeniden domaktadrlar. Trk Ulusal Ajansnn kuruluuyla birlikte, mesleki ve teknik eitim rencilerinin umudu ve amac haline gelen Leonardo da Vinci Program ve staj hareketlilii yeni bir dnemin balangc olmutur. Daha ok gencin kendi rnesansn yaratmas iin, staj hareketliliine daha fazla sayda rencinin katlmasnda nemli faydalarn olduu kanlmazdr. Hem ABnin saygn bir yesi olabilmek, hem de bir dnya vatanda olarak nerede olursa olsun iini kurup yaamn devam ettirebilmek iin, ksaca Lizbon Stratejisinde belirtilen hedefleri gerekletirmek iin, mesleki ve teknik eitime nem vermek kanlmaz bir gerektir ve bunun yollarndan biri de Leonardo da Vinci programdr.
lara katlmay planlayp planlamadklar sorulmutur. 2007 ylnda yararlanclarn % 86.93, 2008de % 85.01i, 2009da %90.96s ve 2010da % 87.83 bu konuda planlar olduunu aklamlardr. Anlalaca zere, deiim balamtr ve artk bundan dn yoktur. Yararlanclara, mesleki eitim alanndaki eitim ve retimi imdi daha iyi anlayp anlamadklar sorulmutur. 2007 ylnda yararlanclarn % 90.81i, 2008de % 90.31i, 2009da % 90.97si ve 2010da % 89.92si u anda mesleki eitim retim srecini hareketlilik ve staj faaliyetinden sonra daha iyi anladklarn ifade etmilerdir. Yararlanclar bir karlatrma frsat bulmular ve lkemiz mesleki eitiminde nelerin olmas gerektii konusunda nemli bilgi ve belgeler edinmilerdir. Yararlanclara, igc piyasas ve sanayinin taleplerini imdi daha iyi anlayp anlamadklar sorulmutur. 2007 ylnda yararlanclarn % 88.43, 2008de % 87.02si, 2009da % 87.85i ve 2010da % 87.83 bu soruya olumlu cevap vermilerdir. gc piyasas ve sanayiden kopuk bir eitim dnlemeyeceine gre, bu deiim hareketlilii ve staj program bir atlye eitimi niteliinde olup, bireyleri igc piyasasna tam donanml olarak hazrlayan laboratuar ilevi grmektedir. Bu yurtd deiim hareketlilii ve staj faaliyetlerinin yurtd tecrbe frsat sunmaya katks; kendini, kendi kltrn, dier kltrleri tanmaya ve kltrel ve mesleki alverie katks; bireysel geliime katks; mesleki hayata girie katks; Avrupa Birlii fikrindeki deiime katks konularnda da yararlanclara sorular yneltilmitir. Yararlanclar ok yksek bir yzde ile bu sorulara tamamen katlyorum eklinde olumlu cevaplar vermilerdir. Bu durum, aada sonu blmnde de ifade edilecei zere, yararlanclarn yaamlarnda gerek anlamda bir rnesansa yol amaktadr. Yaparak, yaayarak, uygulayarak, yanstarak, sonu alarak renmek suretiyle adeta yeniden domaktadrlar.
Mesleki Eitim ve Staj

znlnn Mesleki ve Teknik Eitimde
66
TRKYEDE TERSNE BEYN G
GEME VE GNMZE BAKI

Beyin g, zellikle eitim amacyla yurt dna giden ve daha sonra geri dnmeyen renciler yoluyla gereklemektedir. Yurt dnda eitim grmeye giden rencilerin geri dnn zorlatran etkenler arasnda zellikle politik ve ekonomik istikrarszlk gibi unsurlar yer alrken, yurt dnda kalmak istemelerinde ise sosyal ve kltrel ortam, meslekte ykselme imkn, sosyal gvence ve ailevi nedenler gibi sebepler bulunmaktadr
Nitelikli gc ve Ekonomik Kalknma likisi
Gelimekte olan lkeler iin beyin gnn ekonomik kalknmann nemli unsurlarndan biri olduunu sylemek mmkndr. zellikle aratrma ve gelitirme almalar iin gerekli olan transnasyonel igc, teknolojik ilerlemenin de nemli bir kayna olarak kabul edilmektedir. Ayn zamanda akademi dndaki pazarlama, iletme ve benzer sektrlerde yabanc igcnn bulunmasnn inovasyon ve verimlilii arttrd dnlmektedir. Ayrca, yabanc igcnn, geldikleri lke ile balantlar zerinden kolektif almalara ve eitim sirklsyonuna olan etkileri de zellikle kalknmakta olan ekonomiler iin byk nem tekil etmektedir. Gelimekte olan lkeler bata olmak zere, beyin g alan lkelere, nitelikli yabanclarn belki de en byk faydas ileri teknoloji alanlarndaki yenilikilik etkisidir. leri teknoloji ve bilim ile ilgilenen yabanc gruplarn g ettikleri lkelerdeki eitim ve zel sektr kurumlarn daha yakndan tanyarak baarya tadklar grlmektedir.1 Bu nedenle Amerika Birleik Devletleri (ABD)nin en byk teknoloji giriimlerinin bulunduu Silikon Vadisine baktmzda ok yksek oranda yabanc doumlu igcnn mevcut olduunu grmekteyiz. Trkiyeyi incelediimizde ise yabanc igcnden henz yeterince faydalanlamadn grmekteyiz. Avrupa Birlii (AB) lkelerinde Ar-Ge harcamalarnn GSMHye oran yaklak % 2 iken; Trkiyede bu oran 1990 ylnda % 0,33ten 2007de % 0,73e kmtr.2 Bu noktada, iktidardaki Adalet ve Kalknma Partisinin 2023 hedefleri arasna Ar-Ge harcamalarnn GSMH orann % 3e karmay da eklemi olduunu sylemekte fayda vardr. Bilim ve teknoloji dallarnda bu seviyede bir byme ise ancak Trkiyedeki akademik almalarn ve teknoloji irketlerinin dnya ile balantlarnn gelitirmesi ile mmkn olabilecektir.
Trkiyede Beyin G Srecinin Geliimi

Trkiyede beyin g sreci 1960larn bandan itibaren balamtr. Bu sre 1970lerde nemli sayda gmenin Bat Almanya bata olmak zere Avrupa lkelerine g etmesiyle devam etmitir. 1956 ylnda imzalanan Roma Antlamas ile Avrupa Ortak Pazar lkelerinin hukuksal varlna kavumu olmasyla beraber bu lkeler birer g blgesi haline de gelmilerdir. zellikle Bat Almanyaya olan g akm 1961 ylnda Trkiye ve Almanya arasnda imzalanan gc Alm Anlamas ile balam, 1963te imzalanan Avrupa Ekonomik Topluluu Ortaklk Anlamas ile de hz kazanmtr. 1960lar boyunca Trkiyede yaanan politik deiim esnasnda ise yeni anayasa ile Trk vatandalarnn yurt dna g etmeleri kolaylatrlmtr. ki lke arasnda imzalanan bu antlama ile Almanya geici vasfsz ii ihtiyacn, misafir Trk iileri ile karlamtr. Trkiye bu gibi anlamalar Fransa, sve, Avusturya, Belika ve Hollanda gibi dier baz Avrupa lkeleri ile de imzalamtr.3 Bu dnemde bu iilerin kazandklar vasflar ile Trkiyeye dnmeleri ve Trkiyede bu vasflarn kullanarak ekonomiye yeniden yn vermeleri amalanmtr. Ancak, bu iilerin ok byk bir ounluu sz konusu lkelere yerlemi, ailelerini de bu lkelere tamlardr. Trkiyenin 1960lardan gnmze g hareketleriyle ilgili srecinin Tablo 1deki gibi olduunu sylemek
Yaprak KURTSAL *
* TEPAV, Aratrmac
mmkndr.
67
GEN AI
Tablo 1. Trkiyeden Avrupaya ynelen g hareketleri

Trkiyeden Avrupaya g hareketleri ii g ile balayp, iilerin Trkiyede kalan ailelerini yanlarna aldrmalar ile devam etmi, 1980 sonrasnda ise politik mlteci ve kaak g boyutu ortaya kmtr. KAYNAK: DUYGU, 2004
TRKYEDEN AVRUPAYA YNELEN G HAREKETLER Yllar 1961 1975 1975 - bugn 1980 - bugn 1980 - bugn Gn eidi i G + Aile birleimi ve evlilik g + Kaak g ve snmaclar + Trkiye zerinden Avrupaya ynelen transit g
zellikle 1970lerin sonlarndan itibaren ise Trkiyeden gelimi lkelere ynelen g akmlarnn, vasfsz iilerin gnden ziyade yetenekli, vasfl, eitimli kiilerin, zellikle de aratrmac ya da niversite rencilerinin g eklinde gereklemeye baladn sylemek mmkndr. 1960larn banda g eden igcnn iinde kalifiye iilerin oran % 30lar civarnda olmu iken, bu oran ii almnn durdurulduu 1975 sonras dnemde % 50leri gemitir. Bu srete Avrupa ve ABD vasfl igc talebinde ba ekerken, vasfsz ii alm ise neredeyse durma noktasna gelmitir. 2008 verilerine baktmz zaman ABDye en ok renci gnderen ilk 10 lke arasnda Trkiyenin sekizinci srada yer ald grlmektedir.4
Srecin Gelmi Olduu Nokta ve Beyin Gn Tersine evirmek iin Balatlan Uygulamalar
Bugnk tabloya bakldnda ise Trkiyede beyin gn durdurmak ya da tersine evirmek adna eitli almalar yrtld halde, konu ile ilgili somut bir politika uygulanmadn sylememiz mmkndr. Grafik-2ye baktmz zaman, lkelerde mevcut olan yabanc doumlu igcnn Trkiye ile dier baz lkeler arasnda nasl farkllk gsterdiini grebilme frsat elde ediyoruz. 2010 ylnda Trkiyede bulunan yabanc doumlu igcnn dier pek ok lkeye gre daha dk seviyede olduunu grmekteyiz. 2010 ylnda srailde igcnn % 39u, Birleik Arap Emirliklerinde % 67si, Suudi Arabistanda ise % 28i yurt d doumlu iken, Trkiyede bu rakam % 1,9dur.
Grafik 1. 2010da lkelere gre yabanc doumlu igc (%)

2010 ylnda srailde igcnn % 39u, Birleik Arap Emirliklerinde % 67si, Suudi Arabistanda ise % 28i yurt d doumlu iken, Trkiyede bu rakam % 1,9dur. KAYNAK: DNYA BANKASI
Trkiyede beyin g zellikle eitim amacyla yurt dna giden ve daha sonra geri dnmeyen renciler yoluyla gereklemektedir. Yurt dnda eitim grmeye giden rencilerin geri dnn zorlatran etkenler arasnda zellikle politik ve ekonomik istikrarszlk gibi unsurlar yer alrken, yurt dnda kalmak istemelerinde ise sosyal ve kltrel ortam, meslekte ykselme imkn, sosyal gvence ve ailevi nedenler gibi sebeplerin bulunduu tespit edilmitir.5 Tansel ve Gngr (2003) ise lkemizden eitim iin yurt dna giden rneklemin geri dnmelerine engel tekil eden en nemli sebepleri ortaya karmlardr. Grafik-2ye baktmzda, yurt dna gidenlerin yurt dn tercih etme sebepleri arasnda yurt d eitimin salad saygnlk ilk srada yer alrken, yetersiz aratrma ve altyap imkn ile Trkiyedeki ykmllkler gibi sebepler de bunu takip etmektedir. Son yllarda ise, Trkiyede, beyin gn tersini evirmeye ynelik almalarn nemi giderek daha ok benimsenmeye balanm olup, bu konuda eitli giriimlerde bulunulmaya balanmtr. rnek vermek gerekirse, yabanclarn Trkiyede alma izni alma sreleri son yllarda byk lde kolaylatrlmtr. Uzun yllardr sreci zorlatran brokratik ilemler internetten ilem yaplabilmesi yolu ile byk lde zlm
68
Yurtd eitimin salad prestij Yetersiz aratrma altyaps ve imkanlar Trkiyedeki ykmllkler (askerlik) Deiiklik ve farkl deneyim aray Trkiyede zel uzmanlk program bulunmamas Gidilen lkenin sunduu yaam ekli Dier ocuklar iin dah iyi bir evre Trkiyede i bulamama Trkiyenin politik oranndan uzaklama Yabanc dil gelitirme Gr belirtmeyenler Yabanc uyruklu biriyle birliktelik 0,0%
Grafik 2. Yurt d tercihinin sepebleri (%)

Trkiyeden yurt dna gidenlerin yurt dn tercih etme sebepleri arasnda yurt d eitimin salad saygnlk ilk srada yer alrken, yetersiz aratrma ve altyap imkn ile Trkiyedeki ykmllkler gibi sebepler de bunu takip etmektedir. KAYNAK: TANSEL VE GNGR, 2003 5,0% 10,0% 15,0% 20,0% 25,0% 30,0%
ve gemite 90 gne kadar varabilen bekleme sreleri, bir ya da iki haftaya kadar indirilebilmitir. Bunun yan sra, Trkiyede zellikle son yllarda Trk niversitelerinde eitim gren yetenekli yabanc beyinleri lkede tutmaya ynelik bir takm almalar balatlmtr. Trkiyede yksek renim kurumlarnda eitim gren yabanc rencilerin saysna baktmzda, son be yl ierisinde % 36,6 art olduunu ve saylarnn 22 bin civarna ulam olduunu grmekteyiz (Grafik-3). Her ne kadar bu art olumlu bir gelime olsa da, yabanc rencilerin toplam renci says ierisindeki yzdesi olduka dktr. yle ki bu oran, 2004-2005 retim ylnda % 0,7den, 2009-2010 retim ylnda % 0,6ya dmtr. Yabanc rencileri nitelikli insan kapasitesinin bir paras haline getirmeyi politikalarna dhil edip hedef haline getiren lkelere gre bu rakam olduka dktr. Son dnemde lkemizde tank olduumuz nemli gelimelerden bir dieri de yrtlmekte olan mevzuat almalardr. 2001 ylnda yrle giren ve 2023 ylna kadar uzatlmas gndemde olan 4691 sayl Teknoloji Gelitirme Blgeleri (TGB) Kanunu ve 2008 ylnda yrrle giren 5746 sayl Aratrma ve Gelitirme Faaliyetlerinin Des21948
25000 20000 15000 10000 5000 0 15428
16059
16455
17398
18720
Grafik 3. Yllara gre yabanc renci says

Trkiyede yksek renim kurumlarnda eitim gren yabanc rencilerin says son be yl ierisinde % 36,6 art gstererek 22 bin civarna ulamtr.
2004-2005 2005-2006 2006-2007 2007-2008 2008-2009 2009-2010
KAYNAK: SYM, statistikler
teklenmesi Hakknda Kanun ile Ar-Ge harcamalar ve Ar-Ge projelerinde grev alan yksek nitelikli personelin alaca uygun ortam hazrlamak iin ilk admlar atlmtr. Sz konusu kanun ile iletmelerin Ar-Ge ve yenilik harcamalarnn tamamnn gelir ve kurumlar vergisinden muaf tutulmas, Ar-Ge ve yenilik projelerinde alan Ar-Ge ve destek personelinden doktoral olanlar iin % 90nn, dierleri iin % 80inin gelir ve vergilendirmeden indirilmesi hedeflenmitir. Trkiyede son yllarda beyin gn engellemeye ynelik almalar hz kazanm olsa da hala somut stratejiler ve politikalar bulunmamaktadr. Trkiyenin yeni bir gmen politikas erevesi gelitirmesi ve somut yol haritalar ile beyin gn tersine evirmeye ynelik admlar atmas bu kapsamda byk nem tamaktadr.
Kaynaka
David M. Hart, Understanding immigration in a national systems of innovation framework Science and Public Policy, 34 (2007). 2 TK, 2008 Yl Aratrma ve Gelitirme Faaliyetleri Aratrmas. 3 Bakrta ve Kandemir, 2010. Gelimekte olan lkeler ve Beyin G: Trkiye rnei, Eyll 2010. Cilt:18, No:3. Kastamonu Eitim Dergisi. 961-974. 4 Institute of International Education, Open Doors Report 2009 (23) 5 Giannoccolo, Pierpaolo, 2009. The Brain Drain: A Survey of the Literature.
1
69
GEN AI
TRK SNEMASINDA DI G
Trkiyeden Avrupaya giden gmenlerin 50 yln ardndan yaadklar toplumda daha yerleik hale gelmeleri, bir yandan evlilikler ve yasad yollarla gn sryor olmas, dier yandan Trkiyenin Avrupa Birliine yeliine ilikin tartmalar, g sreci ve gmenlere ynelik ilgiyi canl tutmaktadr. Bir taraftan toplumsal ve siyasal erevede Bat Avrupa lkelerinin kinci Dnya Sava sonrasnda etkilemekte, ayn zamanda sinemann iledii konular da izleyiciyi etkileyerek onlarn dnce yaplarnn deiime uramasna yol amaktadr. Dncelerdeki deiiklik toplumsal gelimeye kaynaklk etmekte, sinema ve toplum karlkl olarak deimektedir. G ve sinema balamnda da bu etkileimin gl bir biimde var olduu sylenebilir. Toplum ile sinema arasndaki dinamik ilikinin sonucunda g sreci ve gmenlerin yaamlar sinemada da kendisine yer bulmutur. Bir endstri ve ayn zamanda bir kitle iletiim arac olarak sinema toplumsal yapnn bir rndr ve toplumdan etkilenirken toplumu etkileyen bir ilev de grr. Trk d g srecinin toplumsal ve kltrel boyutlar ile yaanan toplumsal deiim, toplumsal gerekliin en nemli temsil aralarndan biri olan sinemaya da doal olarak yansmtr. Aslnda Trk sinemas daha ilk yllarndan itibaren g ve gmen olgusuyla yorulmutur. rnek vermek gerekirse, Trk sinema sektrnn Sigmund Weinberg, peki ailesi, Erman Ailesi, erif Gren, Metin Erksan, Atf Ylmaz, Halit Refi, Ylmaz Gney gibi ncleri gmendirler ve bir g kltrne sahiptirler3. Trk sinemasnda yurtdna ge ilikin ilk izlere 1960larn sonu ve 70lerin banda rastlanabilir. Bitmeyen Yol (1966-Duygu Sarolu)da grlen ve i Bulma Kurumu (BK)nun Almanya ars, Umut (1970-Ylmaz Gney) filmindeki Cabbarn yabanc lkelerin cazip reklamlarna bak, Baba (1971-Ylmaz Gney) filminde BKnn salk muayenesinde dilerinin eksik kmas nedeniyle Almanyaya ii olarak gidemeyip, ailesinin geimi iin bakasnn cinayetini zerine alan kayk Cemalin dram rnek verilebilir4. G srecini ileyen filmlerin konular ve g srecinin aamalar arasnda youn bir iliki vardr. Trk sinemas g balamnda deerlendirildiinde yaanan d g srecine paralel bir seyir izlendii sylenebilir. G sreci 1970lerden itiba-
G srecini ileyen filmlerin konular ve g srecinin aamalar arasnda youn bir iliki vardr. Balangta Trk gmenlerin Avrupaya ilk gidilerinde yaananlar ve geride braklan ailelerin yaadklar, daha sonraki dnemlerde ise aile birleimlerinin ardndan ailelerin ve zellikle kadnlarn g edilen lkedeki deneyimleri ve artk g edilen lkede yerleik hale gelmi olan gmenlerin yaamlar irdelenmeye balanmtr.
gerekletirdii hzl endstrileme srecinin en nemli aktrlerinden olan Trk gmenleri hatrlanrken dier taraftan zellikle Fatih Aknn Duvara Kar filmi ile Altn Ay dl almasyla birlikte d g balamnda sinema yeniden gndeme gelmitir. G, taraf olan lkelerin btnn etkileyen ok boyutlu bir olgudur. Gnmzde Trkiye nfusunun yaklak % 6snn lke dnda, 5 milyonun zerinde Trk kkenli gmenin ise Bat Avrupa lkelerinde yaad bilinmektedir. G; g edeni, geride braktklarn, g edilen lkedeki insanlar etkileyen ve dntren bir sretir. Kendisi de Belikada yaayan gmen kkenli bir akademisyen olan Altay Manonun ifade ettii gibi1 psikolojik olarak g, zorunlu ve sancl bir yeniden toplumsallama ilemiyle edeerdedir ve bireyi kimi zaman yabanc grup, dil, kltr ve deerlerle kar karya brakrken kimi zaman da rkla ve toplumsal dlanmaya maruz brakr. G eden insanlar, ister istemez z kltrlerinin hzl deiimi ile kar karya kalrlar; ocuklarnn da baka kltrlere dnk olularyla yzleirler. Bu durum, aile ii atmaya, dolaysyla yetikinlerde ve genlerde davran ya da ruh sal bozukluklarna da neden olabilmektedir. Btn boyutlar ve sz konusu sonulary-
Filiz GKTUNA YAYLACI *

* Anadolu niversitesi Edebiyat Fakltesi Sosyoloji Blm, retim Grevlisi
la g, sanatn da ilgisiz kalamayaca ekici ve verimli bir alan olma nitelii tamaktadr. Esenin2 belirttii gibi yaanan toplumsal deiimler bir yandan sinemann yapsnda deiiklikler yaratrken te yandan da filmlerde ilenen konular
70
ren sinemada youn biimde ilenmeye balanrken, balangta Trk gmenlerin Avrupaya ilk gidilerinde yaananlar ve geride braklan ailelerin yaadklar, daha sonraki dnemlerde ise aile birleimlerinin ardndan ailelerin ve zellikle kadnlarn g edilen lkedeki deneyimleri ve artk g edilen lkede yerleik hale gelmi olan gmenlerin yaamlar irdelenmeye balanmtr. Yurtdna ynelik Trk gne belirgin bir biimde deinen ve dorudan doruya konu edinen ilk film Dn (Trkan oray-1972) olmutur. Bu filmin ardndan g olgusunu ileyen ok sayda film ekilmitir: Almanyal Yarim (1974), Otobs (1974), Almanya Ac Vatan (1979), Gl Hasan (1979) Karakafa (1980), Karde Kan (1984), Cumartesi Cumartesi (1984), lmez Aac (1984), Krk Metrekare Almanya (1986), Polizei (1988), Yanl Cennete Elveda (1988), Umuda Yolculuk (1991), Yasemin (1991), Sar Mercedes / Fikrimin nce Gl (1993), Berlin in Berlin (1993-Sinan etin), Ksa ve Acsz (1998-Fatih Akn), Temmuzda (2000-Fatih Akn), Kk zgrlk (2003), Duvara Kar (2004- Fatih Akn), Umut Adas (2007-Mustafa Kara), Mlteci (Reis elik-2007). Yurtdna g konu edinen ilk filmlerde g etme biimleri, uyum ve btnleme sorunu, ar alma koullar ve kadn-erkek ilikilerindeki sorunlar ana tema olarak ilenirken giriimcilik, dil sorunu, kuak sorunu, paralanm ailelerin sorunlar, konut sorunu, zellikle kadnlarda grlen psikosomatik rahatszlklar ve yabanc dmanl gibi konular yan tema olarak ele alnmaktadr. G srecinde geride kalanlarn, paralanan ailelerin ya da kesin dn yapanlarn sorunlarna hemen hi deinilmemitir. Bu konular daha ok yan tema olarak ve ikincil karakterler araclyla irdelenmitir. Kimlik sorunu yaayan gmenlerin dini cemaat hareketlerine katlmalar, genlerin sua itilmeleri vb. konular ise sz konusu filmlerde neredeyse tamamen gz ard edilmitir. Trk d g srecini ele alan ilk film rnekleri ne d g srecine katlan bireyleri ne de onlarn geride kalan ailelerini baarl bir ekilde anlatamazken Oto-
bs filmi ilgileri yurtdndaki Trk insanna ekebilmeyi baarm ve ardndan Almanya Ac Vatan gibi gerekleri olduu gibi ortaya koyma iddias tayan bir film yaplmtr. Gl Hasan, Karde Kan, Krk Metrekare Almanya, Sahte Cennete Elveda ve Vatan Yolu vb. kazan peinde koan gmenlerin yaadklar kimlik araynn ve iletiim sorununun nemini vurgulamaya alan filmler kategorisinde deerlendirilebilir5. Kadnlarn gmenlik srecinde daha da baskn olan geleneksel yapdan kaynaklanan zorluklar yaamalar da filmlerin ortak zellikleri olarak ortaya kmaktadr. En ok vurgunun yapld kavramlardan biri namustur. Bu kapsamda yabanc bir toplumda kimi zaman koca, kimi zaman baba ve kimi zaman da ailesinden bask gren
de filmlerde ilenen konular arasndadr. Filmlerde gmen aileler ise genellikle zlme ve kuaklar aras yaanan sorunlar kapsamnda ele alnmaktadr. Almanya Ac Vatanda p Pala ve Hseyin paralanm ailelerin, Zeybek ve kz idem ise tpk Duvara Kar filmindeki Sibel ve ailesi gibi kuak atmas nedeniyle zlen ailelerin sorunlarn yanstmaktadr. Bu filmlerde kadn karakterlerin bizzat aldklar geri dn kararlarna da dikkat ekilmektedir. Yurtdna ynelik Trk d gn en arpc biimde dile getiren filmlerden ikisi, Otobs ve Duvara Kardr6. ki film de uluslararas festivallerde nemli dller alarak byk baar kazanmtr. Otobs filminde yasal olmayan g hareketi ve
Gurbeti aban filminden sahneler
gmen kzlarn ve kadnlarn var olma ve ayakta kalabilme mcadelelerine, erkek gmenlerin ise kr krne bal olduklar deerlerini ve alkanlklarn deitirmemek iin gsterdikleri dirence tank olunmaktadr. Krk Metrekare Almanyann Dursunu bu konuda en arpc rnektir. Almanya Ac Vatanda Mahmut ile Duvara Karda Sibelin ailesindeki erkekler de deiime var gleri ile direnmekte ve bu balamda evrelerindeki kadnlara hayat dar etmektedirler. Her filmde de erkeklerin deimeme konusundaki kararllklarna ve gsterdikleri dirence karn kadnlar belki de ezilen taraf olmalarnn da etkisiyle deiime daha eilimlidirler. Erkek gmenlerin yabanc kadnlarla ilikileri
insan ticareti ilenmitir. Gn cazipliini, ne pahasna olursa olsun g etme arzusunu ve bundan yararlanan insanlarn hikyesinin anlatld filmde krsal kesimden dokuz kii eski bir otobsle kaak olarak svein bakenti Stockholme getirilir ve ofr tarafndan burada pasaportlar ve paralar alnarak terk edilirler. Uzun bekleyiin ardndan perdeleri kapal otobsten gece yars srayla kmaya balayan kaak gmenler, vitrinlerin etkileyicilii, caddelerin klar ve evrelerindeki dnya karsnda aknlk iinde kalrlar. Kendi dnyalar asndan hayal edemeyecekleri olaylara tank olan dokuz kiiye evredeki insanlar da olduka acmasz davranrlar, kimi yaamn yitirir kimi ise polis tarafndan tuhaf yaratklar-
71
GEN AI
m gibi incelenerek tutuklanrlar. Filmde abartl biimde de olsa yabanc dmanl gibi konulara ilk defa deinilmi olmas olduka nemlidir. Otobs cinin filminde kaince-
ve kendi yklerini kendi bak alaryla sinemada da anlatmaya balamlardr. Duvara Karda bir Alman kadnla ilikisi olan Cahitin alkantl hayatnn sonucunda intihar giriiminde bulunmas ve yine kendisi gibi baarsz bir intihar giriiminde bulunan Sibel ile tanmasyla gelien bir yk anlatlmaktadr. Film ikinci kuak Trk gmenlerin yaamakta olduklar kimlik bunalmlarndan yola kmaktadr. Filmdeki gmenler Otobs filmindeki karakterlerden olduka farkldrlar ve bu durum yurtdna g eden Trklerin kat etmi olduklar aamay yanstmaktadr. Duvara Karda giriimci Trklerin yan sra, otobs ofr, lokantakulp sahibi ve iletmecisi, fabrika iisi gibi deiik mesleklere sahip Trkler dikkat ekmektedir. Duvara Kar filminde bireylerin g etme nedenleri ya da biimleri konusuna deinilmezken g srecinin ortaya karm olduu olumsuz sonulara, ikinci kuan yaad problemlere odaklanlmtr. 1970lerde aile birleimi ile g eden aile reislerinin eleri ve ocuklarn yanlarna almalaryla birlikte sadece g edilen topluma uyum salamayla iliki sorunlar deil g srecinin aile bireyleri, ailedeki ilikiler ve kuaklar aras iletiime olan etkileri de gndeme gelmitir. zellikle ana karakterlerin eitim srelerinde yaam olduklar baarszlklar sorunlarn temel kayna olarak dikkat ekmektedir. Filmin iki kahraman Cahit ve Sibel alkantl yaamlarnn ardndan mutlu olacaklar hayat Trkiyede bulmular sonuta aranlan mutluluk geriye g sreciyle elde edilmitir. Duvara Karda gmenlerin g edilen lkede ev sahibi toplumla ilikiler balamnda yaadklar sorunlarn yan sra ailelerin kendi ilerinde yaadklar dnmler de irdelenmitir. Filmde bir yandan yeni topluma uyum salama zorunluluu te yandan ise kaynak lkeden tanan geleneksel deerlerin korunmas ikilemi ilenmitir. Bu anlamda Duvara Karnn g sinemas asndan yeni bir aamay ifade ettii sylenebilir. Ge ilikin ilk filmlerde genel olarak g edenler kyllerdir ve kol gcnden baka nitelikleri yok gibidir. G edilen lkede yaanlan deneyimler bazen abartl
ilenen g srebalca rakteristikleri
lendiinde Trk d gnn ilk evrelerinin baarl bir biimde yanstldgrlmektedir. Filmde g edenlerin hepsi aile reisi erkeklerdir, geride kalan ailelere herhangi bir biimde yer verilmemitir. Bu durum zellikle ilk dnemlerde g nedeniyle paralanan aileler, kimi zaman geride kalan e ve ocuklarn unutulmalar ve bu
Duvara Karda gmenlerin g edilen lkede ev sahibi toplumla ilikiler balamnda yaadklar sorunlarn yan sra ailelerin kendi ilerinde yaadklar dnmler de irdelenmitir. Filmde bir yandan yeni topluma uyum salama zorunluluu te yandan ise kaynak lkeden tanan geleneksel deerlerin korunmas ikilemi ilenmitir. Bu anlamda Duvara Karnn g sinemas asndan yeni bir aamay ifade ettii sylenebilir.
nedenle yaadklar zorluklarn gz ard edilmesinin bir yansmas gibidir. Filmde gelimi bir medeniyetle ilk defa karlaan geri kalm bir lke vatandalarnn tavrlarnn abartl bir biimde yanstld da sylenebilir. Bu durum ayn zamanda g edilen lkelerin caziplii ve g edenlerin ve terk edilen lkenin geri kalml denklemini srdrmektedir. Bu tutum son dnem filmlerinde de hala grlebilmektedir. Bu balamda Otobs filminin yurtdna g eden Trklerin orada yaadklar ok boyutlu sorunlar dile getirmekten uzak olduu sylenebilir. Snrl bir erevede kaak gmenlerin yksnn ilendii film el att konuyla ve arpc anlatmyla g balamnda nemli bir aama olarak deerlendirilebilir. Fatih Aknn Duvara Kar filminde ise artk ynetmen olarak Almanyada doup bym ikinci kuak bir Trk kkenli gmen sz konusudur. Bu ierden bir bak anlamna da gelmektedir. G edenler g ettikleri lkede yerleik hale gelmiler
72
biimde sergilenir. Dil bilmemenin sonucu olarak ortaya kan komik durumlar, g edilen lkenin zenginlii ve gelimilii karsnda yaanlan hayret, geride braklan ailelerin yaad dramlar ilenir. G edenlerin g ettikleri lkelerde kalma sreleri arttka ve daha yerleik hale geldike filmlerde de ilenen konular ve kahramanlar paralel bir deiim gsterir. Kendi iine sahip olanlar, daha iyi eitim alanlar, ikinci ve nc kuan g edilen lkenin dilini iyi bilmeleri gibi noktalar ne kmaktadr. Senaryosu Tevfik Baere ait olan Dilekler Zaman (2005-Rolf Schbel) da gn ilk yllarna ilikin klasik konular baarl bir biimde yeniden gndeme getirmitir. 1960l yllarda zengin olmak iin Almanyaya giden Trk kyllerinin yaadklarn aktaran filmde g edenlerin ardnda kalanlarn dram, g edilen lkede kadnlarn yaadklar dnm, kimi gmenlerin dini deerlere ynelii vb. konular arpc bir biimde anlatlmtr. 1974 ylndaki Otobs filminden yllar sonra, yasa d gn hala etkili olmaya devam etmesinin de bir sonucu olarak belki de Umut Adas (2007-Mustafa Kara), filminde Trkiyeden kaak yollarla ve bu defa bir gemiyle ve ngiltereye giden bir grup insann yaad dram ilenmektedir. Filmde, yine Trkiyede yaadklar zorluklarn stesinden gelemeyip, areyi g etmekte arayan ve kaak yollarla da olsa g etmeyi gze alan insanlar sz konusudur. Otobs filmindeki aldatlan ve akn kyl gmenlerden farkl insan tiplerinin ilenmi olmas da nemlidir. Ge zorlayan nedenler ok fazla deimemi olsa da g eden insanlar gemitekilerden ok daha farkldrlar. Yakn zamanl bir dier film olan Mlteci (Reis elik-2007) ise siyasal nedenlerle illegal yoldan Almanyaya gitmek zorunda kalan bir mltecinin kampta yaadklarn irdeleyerek kaak gn bir baka boyutuna dikkat ekmektedir. Gnmzde Trk sinemasnda d g srecinin temel oluturduu filmlerin nceki dnemlerdeki younlukta olmad sylenebilir. Dorudan g srecini ya da gmenleri anlatmamakla birlikte yan hikyeler ya da karakterler balamnda g ya da gmenlerin yer ald filmler sz konusudur. Bunlara rnek olarak Gnei Grdm (2009- Mahsun Krmzgl) ve
New Yorkta Be Minare (2010-Mahsun Krmzgl) verilebilir. lk filmde daha nceki g filmlerinde grlen ve g edilen lkenin gelimiliini, rahat yaam koullarn ne karan unsurlar dikkat ekmektedir. Norve bu ynyle g edilesi bir lke olarak ilenmitir. Dier filmde ise yan anlatmlardan biri olarak bir g hikyesinin varl sz konusudur. Dier g filmlerinden farkl olarak ABDdeki Trk gmenlerin varl dikkat ekmektedir. Sonu olarak g olgusu sinema iin verimli ve ilgi ekici bir alan olmaya devam etmektedir. Yukarda deinildii zere g sreci ile sinema arasnda dinamik bir etkileim sz konusudur. Gn aamalar sinemaya yansmaktadr. Avrupadaki Trklerin artk gmenler olmaktan ok yaadklar lkelerin yerleik vatandalar olmalar nedeniyle bu durumun yaand sylenebilir. Evlilikler yoluyla devam eden zincirleme g nedeniyle ilk defa g eden birinci kuaklarn srekli var olmas bu balamda yaanan sorunlar, kltr atmalar, kadnlarn yaadklar deneyimler gncelliini korumaktadr. Yaadklar lkeyle giderek daha ok btnleen gmenlerin varl, rklk, yabanc dmanl ya da slam kartl gibi sorunlarn youn biimde yaanmas sinema iin de gncel konular olarak ne kmaktadr. Bu nedenle sinemann geleneksel g konularna yabanc kalmayaca ancak gemitekinden daha farkl boyutlarda filmlerin ortaya kacan sylemek yanl olmayacaktr.
Kaynaka
1
Mano, A. (2008).Belikada Trklerin 40 Yl (1964-2004): Sorunlar, Gelimeler, Deimeler, 2004 (http://www.flwi.ugent.be/cie/IRFAM/ amanco8.htm) 2 Esen,. (2000). 80ler Trkiyesinde Sinema. kinci Basm. stanbul: Beta Basm A.. 3 Par, A. (2009). El Kaplarnda Yeilam: 19701990 Aras Trkiyede D G-Sinema likisi. Marmara niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Doktora Tezi 4 Par, A. (2009). El Kaplarnda Yeilam: 19701990 Aras Trkiyede D G-Sinema likisi. Marmara niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Doktora Tezi 5 Makal,O. (1994). Sinemada Yedinci Adam,2. Basm. Ege Yaynclk. (Aktaran Gktuna,F. (2006). Trk Sinemasnda Trk D G Srecinin Fark Yansmalar: Otobs ve Duvara Kar. Bat Avrupada Trk D G Srecinin Gncel Boyutlar (Ed. B.Doyuran Kartal). Anadolu niversitesi Yaynlar 6 Gktuna, F. (2005). Trk Sinemasnda D G Sreci. Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi. Anadolu niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Sosyoloji Blm
73
BAARI HKAYES
LKEMZE VE NDE YAADIIMIZ TOPLUMA
DEERLER KATIYORUZ
Zorlu Grubunun baarsnn arkasnda kurucumuz ve deerli bymz Rahmetli Hac Mehmet Zorlunun bizlere alad alkanlk, drstlk, zveri ve engin lke sevgisi gibi kurum deerlerimizin ok nemli bir rol vardr. Zorlu Grubu olarak, kendisinin bizlere alad bu deerler dorultusunda hi durmadan retiyor, lkemize ve iinde yaadmz topluma deerler katyoruz.
Zorlu Holding Ynetim Kurulu Bakan Ahmet Nazif Zorlunun kariyer yolculuu Denizlide balad. Henz ocukken dokumaclk sektryle tant. lk tekstil maazasn Trabzonda at. Baar ve daha iyiye ulama ynndeki azmi, onu 26 yandayken stanbul ile buluturdu. Tekstille balayan ticari hayatn beyaz eya, elektronik, gayrimenkul ve enerji sektrlerini de iine alan byk bir holdingin patronluuyla talandran Ahmet Nazif Zorlunun mcadeleyle dolu baar hikyesini dinliyoruz.
Trkiye in retiyoruz
1944 ylnda Denizlinin Babada ilesinde dodum. Baba meslei olan dokumacl ocuk denecek yalarda rendim ve genlik yllarmda bu mesleimi gelitirmeye karar verdim. lk tekstil maazamz
74
Trabzonda atk. Trabzondaki ilerimizi gelitirmek zere 1970 ylnda stanbula geldik. Tekstille balayan yolculuumuzda; beyaz eya, elektronik, gayrimenkul ve enerji gibi farkl alanlarda retim yapan irketleri de bnyesine katarak Zorlu Holdingin temellerini attk. Zorlu Grubu, bugn 60n zerinde irketi ve yaklak 25 bin alanyla Trkiye iin retiyor. Bu srete, ilerimizin younluu ve sorumluluklarmzdan dolay hobilere pek fazla vakit ayramyoruz. Bununla birlikte hayatmda sporun ok nemli bir yeri vardr. Her sabah saat 06.30ta kalkar, zinde bir vcut iin yry yapar ve yzerim.
baarya gtrecek nemli bir faktr de sahip olduu insan kayna olacak. ok ynl dnecek, dndn retecek, rettiini satacak insan kaynann gelitirilmesi son derece nemli. Dolaysyla irketler, insan kaynaklarn zenginletirmeye daha fazla nem verecekler. Zorlu Grubu olarak, alanlarmzn eitimini son derece nemsiyor, bu dorultuda, niversitelerle ibirlii yaparak eitim programlar dzenliyoruz. niversite-sanayi ibirliinin en gzel rneklerinden biri Vestel Teknoloji Akademisi zyein niversitesi tarafndan Vestele zel olarak oluturulan programlar, Manisada kendi tesislerimizde hayata geiriyoruz. Zorlu Enerji Grubu ile de T Enerji Enstits bnyesinde alan Enerji Bilim ve Teknoloji Program erevesinde ortak almalar yrtyoruz.
Baarlarnn ardnda yatan temel felsefeden bahsediyor Zorlu. Hedeflerine ulamada bu anlayn nemine dikkat ekiyor.
Zorlu Grubunun temel felsefesi udur; Yapacaksan en iyisini yap, gideceksen en uzaa git, kacaksan en yksee k, olacaksan en gls ol. Biz de bu dorultuda her iimizde en iyisini hedefledik. ok alarak da hedeflerimize ulamay baardk. Dnyada her ey hzla deiiyor. Pazarlar artyor, iletiim teknolojileri deiiyor, tketicinin ihtiya ve beklentileri hem farkllayor hem de eitlilik gsteriyor. Bu da rekabeti son derece artrd gibi, irketler iin farkl oluumlar da beraberinde getiriyor. Pazarlarn artmas, tketicilerin deimesine bal olarak irketlerin insan kaynaklar yapsn da gelecekte deitirecektir. Baka bir deyile, irketleri
Eleman ararken kendi kariyer sitelerinin yan sra dier kariyer sitelerini de kullandklarn syleyen Zorlu, KUR ile de yakn iliki ierisinde olduklarn belirtiyor.
Biz de i bavurularmz, kendi kariyer sitelerimiz olan vestelkariyer ve zorlukariyer zerinden, ayrca dier kariyer sitelerinden alyoruz. Zorlu Grubu olarak, KUR ile de her zaman ve her dnem ibirlii ierisindeyiz. rnein Manisa lokasyonumuzda bulunan retim irketlerimize youn olarak ii alm yapmaktayz. Bu dnemlerde kaytl, ie ihtiyac olan isizleri KUR bize ynlendirmekte ve mevcut aklarmz bu ekilde kapatma yoluna gitmekteyiz. Bu yl Vestel, Manisada istih
75
BAARI HKAYES
dama en fazla katk salayan irket seilmitir. Bu, KUR ile olan ibirliimizin en gzel kantdr. Vestel fabrikalarna KUR dnda da bavurular almakta fakat youn taleplerimizi her zaman KUR zerinden karlamaktayz. Manisa ili ve civarndaki ky ve kasabalardan bavurular da yine KUR vastasyla almaktayz. Ayrca her yl KUR tarafndan dzenlenen stihdam Fuarna Vestel olarak katlmakta ve kurumu bu anlamda da her zaman desteklemekteyiz. Vestel olarak zellikle Kahverengi Eya retimimizde retim ve sat rakamlarmzn artt bir dnemde bulunmaktayz. Bu sebeple youn igcne ihtiyacmz var. Bunun iin 350 kiilik bir istihdam kaps yarattk. Ayn ekilde beyaz eya fabrikalarmz iin de nmzdeki dnemde youn olarak eleman almmz devam edecektir. Byle youn eleman almlarnn olduu dnemlerimizde her zaman KUR ile ibirlii ierisindeyiz.
olmak iin kendilerini gelitirmelerini tavsiye ederim. Kukusuz iadamlarnn giriimci olma yolunda tkezledii, zaman zaman baarszl tatt da olmutur. nemli olan tekrar dorulmak ve yola devam etmektir. Bu nedenle, olumsuz artlar engel olarak deil, sizi gelitirecek bir frsat olarak grn.
Zorlu Grubu olarak, faaliyet gsterdiimiz tm alanlarda kurumsal vatandalk bilinciyle hareket ediyor, toplumsal geliime katk salayacak srdrlebilir ve uzun soluklu projeleri destekliyoruz.
Bu anlaymzn yansmalarn pek ok almamzda grmek mmkn. Grup olarak, gelecee yatrm felsefemiz nda verdiimiz burslar, yaptrdmz okullarla milyonlarca gence umut oluyoruz ocuklara ve genlere destek salamak amacyla Vakfmzn zerinde durduu bir dier alan ise kltrsanat Bu amala, yllardr, Anadolunun drt bir yannda ocuklar tiyatronun mucizesiyle tantryor, hayata ayna tutuyoruz Kltr ve sanat araclyla sosyal sorumluluk stleneceimiz bir dier merkez ise Zorlu Gayrimenkuln en nemli projelerinden biri olan Zorlu Centerda yer alacak. Performans Sanatlar Merkezinde, binlerce kiiye, kltr ve sanat araclyla dokunacamza ve deer katacamza inanyoruz. Zorlu Enerji, Enerjimiz ocuklar in projesi ile srdrlebilir evre bilinci konusunda nemli almalara imza atyor. Zorlu Enerjinin, bu proje araclyla binlerce ilkretim rencisinin hayatna dokunmasndan, onlarn, sorumlu vatandalk bilinci kazanmalarna ve duyarl davran modelleri gelitirmelerine katkda bulunmasndan mutluluk duyuyoruz. Elektronik ve beyaz eyada lkemizin lokomotif markas olan Vestel ise Mehmet Zorlu Vakfnn katklaryla, iki yldr Bir Dilek Tut Derneine destek veriyor. Getiimiz aylarda gerekletirdiimiz projelerden bir tanesi de Hac Mehmet Zorlu Engelliler Okulunun al oldu.
dnyasna yeni atlacak genlere nerilerini sralyor Zorlu. Byk admlar iin cesaretli olmann gereinin altn iziyor.
Bana gre giriimciliin temelinde, hesaplanabilir risk almak, doru zamanda doru yerde olmak ve tabi ki, ok almak bulunuyor. Ancak bunlar yeterli deil. Her eyden nce kendinize gveneceksiniz. ok iyi aratracak, ufkunuzu geni tutacaksnz. Birbirine benzer pek ok rn ve hizmetin olduu bir ortamda, dierlerinden ayrmaya, fark yaratmaya odaklanacaksnz. Unutmayn ki, yaplmam olan yapmak, akl edilmemi olan akl etmek ve tabi riskleri ok iyi deerlendirerek byk admlara cesaret etmek giriimciliin altn kurallar arasnda. te yandan iyi bir giriimci, insan ilikilerine nem verir, sahip olduu ilikileri korumaya zen gsterir. Bir dier unsur ise etik deerlerdir. maj, itibar, gven duygularnn inas ok zordur, ama bir anda kaybetmek de ok kolaydr. Bu nedenle, i hayatnda nemli bir yer edinecek giriimcinin zerinde en ok durmas gereken konunun gven olduunu bilmesi gerekir. Giriimcilikte de baar, ekip almas ile gelir. Giriimcilere, ekiplerine liderlik edecek ak grlle, birikim ve deneyim ve sahip olmalarn ve bu zelliklere sahip
76
Toplumun her kesiminin eitim hakkndan yararlanmasn ve engellilerin toplum yaamna aktif olarak katlabilmelerini amalayan bu merkez, engelli vatandalarmz i hayatna hazrlayacaktr. Bunlarn yan sra Zorlu Holding olarak, 2007 ylnda Kresel lkeler Szlemesini imzaladk. Bylece, kurumsal ve sosyal sorumluluk konusundaki duyarllmza resmi ve uluslararas bir boyut kazandrdk.
lkemize ve iinde yaadmz topluma deerler katyoruz Zorlu Grubunun baarsnn arkasnda kurucumuz ve deerli bymz Rahmetli Hac Mehmet Zorlunun bizlere alad alkanlk, drstlk, zveri ve engin lke sevgisi gibi kurum deerlerimizin ok nemli bir rol vardr. Zorlu Grubu olarak, kendisinin bizlere alad bu deerler dorultusunda hi durmadan retiyor, lkemize ve iinde yaadmz topluma deerler katyoruz.
Zorlu Grubu olarak, KUR ile her zaman ve her dnem ibirlii ierisindeyiz. rnein Manisada bulunan retim irketlerimize youn olarak ii alm yapmaktayz. Bu dnemlerde kaytl, ie ihtiyac olan isizleri KUR bize ynlendirmekte ve mevcut aklarmz bu ekilde kapatma yoluna gitmekteyiz. Bu yl Vestel, Manisada istihdama en fazla katk salayan irket seilmitir. Bu, KUR ile olan ibirliimizin en gzel kantdr.
77
NCE LK
Ankarann irin ilelerinden Beypazarna yolunuz derse gezmeyi ihmal etmeyeceiniz yerlerden birisi de telkari ilemecilii ile uraan ustalar olsun. Maharetli elleriyle iledikleri gmleri gn yzne kararak sevenleriyle buluturan telkari ustalar, sabrla yaptklar gm taklara her ynyle hayatlarn adyorlar. Beypazarnda u anda yaklak 60 iletmede 300den fazla kii telkari sanatyla urayor. Ama telkari ustalar yeni neslin bu zanaata yeteri kadar ilgi gstermemesinden ikyetiler.
Altn ve gmn yzyllardr ilendii telkari, Beypazarnda yaatlmaya allyor. 1800l yllarda Beypazarna gelen bir usta tarafndan retilen telkari, ksa srede yaygnlaarak, birok hnerli elde taklara ve ss eyasna dnm. Beypazarndaki gemii 200 yl bulan telkari, nesilden nesile aktarlarak bugnk konumuna gelmi. El emei gz nuru ile ilenerek, maharetli ellerden geen telkariler ince bir ustaln eseri olarak meydana geliyor. Eski ile yeni modellerin birleiminden oluan telkari motifleri, gemiten gnmze adeta gzellie olan tutkunun bir yansmas olmutur. Gm ve altnn dayankl ve ekil verilebilir olmas, bu malzemeleri ileme sanatnn gzdesi haline getirmitir. retilen telkariler, hem ustalarn gnlnden hem de kullananlarn beenisinden beslenmitir. Telkari ustalar, sanat yaatmak ve gelecee tamak iin alyorlar. Bir telkari ustas olan Halil brahim Gne, bu sanatn yaatlmas iin aba gsterenlerden biri olarak mesleini bu irin ilede yapmaya ve yaatmaya alyor. Halil Usta, telkariyi tarihin derinliklerinden gelen ve estetik gzellii yreklere ileyen bir sanat faaliyeti olarak tanmlyor. Beypazarnn yerlisi olan Halil Usta, bu meslee adad 27 yln anlatyor bizlere
ncelikle bize kendinizi tantr msnz? Meslee balamanz nasl oldu?

Telkari mesleini, 1984 ylndan beri yapyorum. 1960 Beypazar doumluyum. 27 yldr bu ile urayorum. Meslee aabeyim Abdullah Gnein yannda baladm, kendisi ii bana retti, ben de devam ettiriyorum. imden memnunun nk severek yapyorum; sevgimi, neemi yeri geldiinde zntm iliyorum gme. Bu da beni her ynyle mutlu ediyor.
Telkari meslei nedir? Ne zamandan beri bu meslek yaplyor?

Gm ve altnn ince teller halinde rlerek yapld Telkari lemecilii, Kltr Bakanl tarafndan kltrel hediyelik eya tasarm yarmasnda birincilik alarak en nl Beypazar el sanat olmutur. Yremizde Telkari mesleinin 200 yldr yapld syleniyor. Bizim yrenin en nemli geim kayna bu meslektir. Biraz daha aacak olursak Telkari sanatnn yan sra yremizde bakrclk, yorganclk ve dokumaclk gibi eski el sanatlarnn yapmna da hala devam ediliyor. Bu unutulmaya yz tutmu zanaatlar, Beypazarna Ahilik yoluyla kazandrlmtr. Beypazarllar bu sanat kabul edip gelitirmilerdir. Telkarideki motifler, tabiatn Trk-slam dncesi ile yorumlan ve Trk zevkini yanstr.
78
te yandan Beypazar telkari sanat, giyimi, kuam, yemekleri, evleri ve el sanatlar asndan grlmeye deer irin bir iledir. Telkari mesleini severek yapyorum. nk sabr ve emein sonunda ortaya seyir zevki gzel rnler karyoruz. Bu durum bende ayr bir i ak yaratyor, mrmn sonuna kadar da bu ii yapmaya alacam. Meslein zor bir yan yok, eli i tutan herkes bu meslei yapabilir. Ayrca gzellie olan tutku ve zarafete verilen nemle telkari uzun bir sre yaayacaktr.
katlarak tantmaya alyoruz. Geen sene stanbul Taksimde katldmz el sanatlar fuarnda sergileme imkanmz oldu. Hem Beypazarn hem de rettiimiz tak modellerini tanttk.
Yapm olduunuz rnlere turistlerin ilgisi nasl?

Genel olarak rettiimiz telkari modelleri, turistler ve yerli halkmz tarafndan beeniyle karlanyor. 27 yllk meslek hayatm boyunca rettiim modellerden bir tanesi dahi elimde kalmad. Genelde evre illerden gelen mterilerimiz, gmler arsna uramadan gitmez. Hem kendilerine hem de ee-dosta hediyelik olarak farkl modellerden alyorlar. Ayrca biz rettiimiz tak eitlerinden bu iin anavatan diyebileceimiz Mardine de gnderiyoruz.
Gm ileme sreci nasl balyor? En ok hangi tak trlerinden retiyorsunuz?

ncelikle Telkariyle yaplan her rnn tamam telden ilenir. Dolaysyla her rn yzlerce parann birleimi sonucu oluur. Gm plaka ve pirin tanesi eklinde alyoruz, eitli kalplara gre eritip farkl modeller elde ettikten sonra bu modellere gre ilemeye balyoruz. Daha ok 0-70 mikron arasnda kullanma hazr hale getiriyoruz ve 700-800 derecede gm eriterek nceden hazrlanan kalplara dkmn yapyoruz. Gm eitlerinden yaptmz ince iilik rnleri kemer, kolye, bilezik, kpe, ine balk ve tlsm gibi taklardr. Bunlar yaparken mteriden gelen istee gre tasarlyoruz. Telkaricilik mesleinde herkesin kendine gre tasarmlar olduundan modeller ok eitli olabiliyor. Bazen mterilerimiz baka bir yerde grd gm modelini isteyebiliyor biz de model tarifine gre yapyoruz.
Meslein dn, bugn ve gelecei konusunda neler sylersiniz?

nceleri gm, daha ilkel yntemlerle elde yaplan kalplarda ileniyordu. imdilerde teknoloji biraz daha ilerleyince eritilip kalba dkldkten sonra seri bir ekilde yine elde ileniyor. Fakat kalp retiminde daha gelimi yntemler kullandmzdan bu aamada zaman ynnden sknt yaamadan retim yapyoruz. Meslein gelecei ise bu yrede devamllk arz eder. nk Beypazarnn yurt apnda turizm ve el sanatlar asndan tantm etkili bir ekilde yapld ve hemen hemen yurt genelinde Beypazarnn nesi mehur diye sorulduunda bu yreye has bir eyler sylenebilir. Elimizden geldiince bu ii yapabilecek raklar yetitirmeye gayret ediyoruz. Amacmz Telkarinin, yzyllar boyu unutulmadan nasl bu zamanlara geldiyse bundan sonra da devam etmesidir.
Sergiler amay dnyor musunuz?

rettiimiz telkari modellerini sergilere
Telkari mesleini severek yapyorum. nk sabr ve emein sonunda ortaya seyir zevki gzel rnler karyoruz. Sevgimizi, neemizi, yeri geldiinde zntmz iliyoruz gme. Bu durum bende ayr bir i ak yaratyor, mrmn sonuna kadar da bu ii yapmaya alacam. Telkarideki motifler, tabiatn Trk-slam dncesi ile yorumlan ve Trk zevkini yanstr.
79
TARHTEN SAYFALAR
ei er Dern s il slarara a Kuruldu Ulu d Londra 864 Eyll 1 28

Bundan 147 yl nce kurulan Uluslararas iler Dernei, dnya iileri arasndaki dayanmay temsil etmek amacyla kurulmu ilk byk uluslararas ii derneidir. Dernek 1864 ylnda Londrada Saint Martin Salonunda gerekletirilen toplantda kuruldu. Temel amac, ortak kara sahip olan iilerin sorunlarnn tartld bir platform oluturmakt. Bu ama dorultusunda uluslararas ii dayanmas ve sendikal hareket gibi balklar eitli tarihlerde dzenlenen kongrelerde ele alnd. lk kongresini 1866 ylnda Cenevrede dzenleyen dernek 1876 ylnda kendini feshetti. Dernein en gl dneminde 1.2 milyon yeye sahip olduu kabul edilmektedir. Kuruluundan kendini feshettii tarihe kadar Cenovada, Lozanda, Brkselde ve Laheyde olmak zere toplam drt kongre dzenlemitir.
eni ve tler Med mi Mille mi Birle ile Birle Trkiye, zlemesi rel klar S l ve Klt Siyasi Ha ik, Sosya alad Ekonom sini imz Milletler Szleme Haklar os 2000 15 Aust
Trkiye, insan haklar ve demokratikleme konusunda evrensel normlar belirleyen en nemli uluslararas belgelerden biri olarak kabul edilen Birlemi Milletler Siyasi ve Medeni Haklar Szlemesi ile Birlemi Milletler Ekonomik, Sosyal ve Kltrel Haklar Szlemesini 15 Austos 2000 tarihinde imzalad. Bu szlemelerin imzalanmas ile Trkiye demokratikleme yolunda byk bir adm daha atm oldu ve demokrasiye olan balln bir kez daha dnyaya kantlad.
ile Toplu r Kanunu Lokavt Sendikala i Grev ve es Szlem unu kt Kan uz 1963 4 Temm 2
1961 Anayasas ile nceden izin almakszn, sendika ve sendika birliklerinin kurulmasna, sendikalara ye olunmasna ve yelerin yelikten serbeste ayrlabilmesine dair hkmler getirilmi; bu hkmleri desteklemek zere de 1963 ylnda 274 sayl Sendikalar Kanunu ve 275 sayl Toplu Szlemesi, Grev ve Lokavt Kanunlar karlarak Trkiyede sendikacln geliimine ivme kazandrlmtr.
as e Bank Trkiy Kuruldu 24 19 Austos 26

Trkiye Bankas Trkiyede Cumhuriyet dneminde kurulan ilk zel bankadr. Mustafa Kemal Atatrkn direktifleriyle zmir Birinci ktisat Kongresinde alnan kararlar dorultusunda Byk Taarruzun yldnm olan 26 Austos 1924 tarihinde kurulan Trkiye Bankasnn ilk sermayesi 1.000.000 TL olup, Kurtulu Sava srasnda Hindistandan Milli Mcadeleye destek amacyla gnderilen 250 bin TL de bu miktarn iinde yer almtr. Bankann kurucusu Atatrk, ilk genel mdr ise Cell Bayar olmutur. Atatrk, iki ube ve 37 personel ile hizmete balayan bankadaki hisselerinin ynetimini lmnden nce Cumhuriyet Halk Partisine balam; hisselerden elde edilecek kr da Trk Dil Kurumu ve Trk Tarih Kurumuna brakmtr.
80
Haklar ur tta Y san ve l Edildi n u esi Kab Bildirg s 1789 Austo 26

26 Austos 1789da insan haklar, demokrasi ve zgrlk iin yaymlanan nsan ve Yurtta Haklar Bildirgesi, Fransz Devriminin temelini oluturan temel metinlerden biridir. Bu bildirge Avrupadaki ilk insan haklar bildirgesidir. Ayrca 1791de kabul edilen Fransz Anayasasna da nsz olarak eklenmitir. Bildiri; insanlarn zgr doduunu ve eit yaamalar gerektiini, insanlarn zulme kar direnme haklar olduunu, her trl egemenliin esasnn millete dayal olduunu ve mutlak egemenliin bir kii ya da grubun elinde bulunamayacan, devleti idare edenlerin esas olarak millete kar sorumlu olduunu, hi kimsenin dini ve sosyal inanlar yznden knanamayacan ortaya koyuyordu. nsan ve Yurtta Haklar Bildirgesi bir nsz ve 17 maddeden olumaktadr. Bunlar; insanlarn haklarn ve ulus zerinde varlan temel hkmleri iermektedir. Bu hkmler zgrlk, mlkiyet, gvenlik ve baskya kar koyma gibi doal ve devredilemez haklarn vatandalara verilmesi gerektiini ifade etmektedir. Avrupa bata olmak zere tm dnyada mutlak monarilerden demokratik ulusdevletlere gei srecinin balangcn iaret eden Bildirge, ayrca demokratik gler ayrln da iermektedir.
81
KURDAN HABERLER
Azerbaycan
Heyeti
da
Azerbaycan Kamu stihdam Kurumu Genel Mdr Anar Bedelbeyli bakanlndaki Azeri Heyet 19-20 Temmuz tarihlerinde KUR Genel Mdrlne ve Ankara l Mdrlne alma ziyareti dzenledi.
Yaplan ziyaretin amacn Trkiyede istihdam alannda gelinen son noktay model alarak Azerbaycan Kamu stihdam Kurumuna uygulamak olarak zetleyen Bedelbeyli ve beraberindeki uzman ekip birinci gn KUR Genel Mdrlnde geni kapsaml bir bilgilendirme toplantsna katld. st ynetimin ve konusunda uzman personelin bire bir bilgilendirme yapt toplant sonras Bedelbeyli, Eyll aynda Azerbaycandaki uygulamalarn yerinde grlebilmesi iin KUR ynetimini lkelerine davet etti. Azerbaycan Heyeti ziyaretlerinin ikinci gnnde KURun il baznda ileyiini ve faaliyetlerini yerinde grmek iin Ankara l Mdrlnde l Mdr Talip Altu ile bir araya geldi. Yaplan sunumun ardndan l Mdrln gezen Heyet, kayt alma, self-servis, i ve meslek danmanl, ie yerletirme, kurslar, isizlik sigortas ilemleri gibi konularda uygulamal rnekler ile bilgi ald.
82
KUR Binlerce Kiiye Dorudan Ulayor

re, eitli kurum ve kurulularn ibirliiyle gerekletirdii kariyer gnleri etkinlikleri rencilerden byk ilgi gryor. Bu etkinliklerde, zel sektr ibirlii ile staj ve istihdam imknlar yaratlrken rencilerin kariyer planlamalarna da destek salanyor. Dier yandan rencilere i arama becerisi gelitirme seminerleri de veriliyor. Bunlarn dnda da birok etkinlii frsat bilen KUR hem hizmet sunuyor hem de tantm faaliyetlerini srdryor. rnein ubuk le Milli Eitim Mdrlnce 2729 Mays 2011 tarihleri arasnda gerekletirilen ubuk letiim Dostluk ve Sanat Fuarna katlan KUR Ankara Altnda ube Mdrl, iledeki tm ilk ve ortaretim rencilerine ulama imkn buldu. Yine Osmaniye Korkut Ata niversitesince 3-5 Mays 2011 tarihleri arasnda dzenlenen Bahar enlikleri kapsamnda KUR Osmaniye l Mdrlnn at standa youn ilgi gsterildi.
2011 ylnda ok sayda istihdam fuar ve kariyer gnleri dzenlemeyi hedefleyen KUR, hemen hemen her ilde dzenlenen istihdam fuarlarna, kariyer gnlerine ve eitli etkinliklere katlarak, tm hizmetlerini dorudan aktarma imkn buluyor.
Bierli, kaynaklarn doru hedefe ynlendirilmesinin ok nemli olduunu syleyerek, niversite imknlarndan yararlanlmas gerekliliinin altn izdi.
stihdam Fuarlar
Yerelde ve ulusalda ekonomiye yn veren aktrleri; niversite rencileri, yeni mezunlar, i arayanlar ile kar karya getiren yerel ve blgesel istihdam fuarlar dzenleniyor. KUR bu fuarlarn en nemli aktrlerinden biri.
Hemen hemen tm illerde her yl NisanMays aylarnda meslek liseleri ile rencileri buluturmak iin dzenlenen Mesleki Eitim Teknolojileri Fuarna (METEF) KUR da katlyor. KUR, stantlarnda rencilere hem birebir meslek danmanl hizmeti sunuyor hem de konuya ilikin eitli materyaller ziyaretilerle paylalyor.
DOMF 2011
5-6 Mays 2011 tarihleri arasnda Kocaelinde gerekletirilen, Dou Marmara nsan Kaynaklar ve stihdam Fuarnn (DOMF 11) al konumasn KUR Genel Mdr Do. Dr. M. Kemal Bierli gerekletirdi. 150nin zerinde firma, kurum ve kuruluun katld fuar gnde toplam 28 bin kii ziyaret etti.
Kariyer Gnleri
KURun, bata niversiteler olmak ze-
orum 8. Sanayi, Ticaret ve stihdam Fuar

6-10 Temmuz 2011 tarihlerindeki orum 8. Sanayi, Ticaret ve stihdam Fuarna da yine ok geni katlm oldu. KUR Genel Mdr Do Dr. M. Kemal Bierli, aln gerekletirdii Fuarn etkinlikleri kapsamndaki stihdamn Arttrlmasnda niversite-Sanayi birliinin Gelitirilmesi ve KURun Rol konulu panelin de bakanln yapt.
83
KURDAN HABERLER
Dn sizken Bugn stihdam Yaratyorlar

KURun Kk ve Orta lekli letmeleri Gelitirme ve Destekleme daresi Bakanl (KOSGEB) ibirliiyle dzenledii Giriimcilik Proje Destek Program lke genelinde aralksz srdrlyor. Halk arasnda 27 bin lira hibeli kurs olarak bilinen kurslara giden patron oluyor. Youn ilginin olduu kurslar meyvelerini vermeye balad. Programlarda giriimci adaylarna, Finansal Planlama, retim Planlamas, Sorun zme Teknikleri ve letiim Becerileri eitimleri verilirken, KOSGEBin salad kredi imknlaryla da sahip olduklar i fikirlerini hayata geirebilmeleri iin nemli bir frsat sunuluyor.
imdi KURdan Personel Talep Ediyor

Uzun yllar inaatlarda ii olarak alan anlurfal Blent Blbl, katld giriimcilik kursundan sonra KOSGEBin 27 bin liralk hibe destei ile prefabrik ev retimi ve d cephe izolasyon iine balad. Patron olmann mutluluunu yaayan Blbl, Daha nce inaatlarda alyordum. KURa bavurdum, kursa alndm. imdi Gneydou Anadolu Blgesinde prefabrik ev reten tek firmayz. Reklam vermeden dahi siparilerimiz gayet iyi durumda. Mevcut istihdam u an itibariyle 35, ama 50 kiiye karmak iin KURa bavurduk. 5-6 ayda seri retime geip fabrika kurarak 250-300 kii altrmay hedefliyoruz. KURun kurslarndan yararlandm ve imdi KURdan personel istiyoruz. Ben de isizdim, isizliin ne olduunu ok iyi bilirim. imdi yanmzda alan iilere i vermek, para vermek ok gzel bir duygu. eklinde konutu.
inin Patronu Oldu

KUR Denizli l Mdrl tarafndan 2011 ylnn ilk alt aylk dnemi ierisinde 16 grup halinde, 400 kiiye Uygulamal Giriimcilik Eitimi verildi. Eitimleri baaryla tamamlayanlardan 40 imdiden KOSGEB kredisi kullanarak kendi ilerini kurdu. Bunlardan Yusuf Kemal Polat oto servis, yedek para, bakm onarm ilerini yrtecei OTOPOL ismiyle bir iyeri at. yerinde 8 kii istihdam eden Polat, Daha nce ii olarak alyordum ama imdi kendi iimin patronu oldum. diyerek mutluluunu ifade etti.
84
Tarihi Canlandracak Bir Giriimci

Kastamonuda dzenlenen giriimcilik eitimine katlan Muhammet Elmac da yaklak 200 bin TLlik yatrmla, Kastamonunun mehur tarihi konaklarndan bir tanesini otele dntrecek. 8 kiiye daha istihdam olana salayacak projesini basn mensuplaryla paylaan Elmac, Tarihi konaklara yatrm yapan iletmeciler, hem tarihe sahip kyor hem de turizmin nn ayor. dedi.
85
KURDAN HABERLER
UMEM BECER10
Sahibi Yapyor
23 Haziran 2010 tarihinde KUR, Milli Eitim Bakanl Erkek Teknik retim Genel Mdrl (MEB-ETGM), Trkiye Odalar ve Borsalar Birlii (TOBB) ve TOBB Ekonomi ve Teknoloji niversitesi (TOBB-ET) arasnda imzalanan, Uzmanlam Meslek Edindirme Merkezleri (UMEM Beceri10) Projesi uygulama protokol kapsamnda dzenlenen kurs says 3.269a ulat. Proje kapsamnda, 81 il genelinde dzenlenen mesleki eitim kurslarn tamamlayanlar TOBB yesi iyerlerinde iba eitim programlarna katlyor. Kurslar sonunda iba yapanlarn says da bir yln sonunda 1.936 oldu.
dzenlenen bir trenle sertifikalar verildi. Trene katlan Trkiye Odalar ve Borsalar Birlii Bakan Rfat Hisarcklolu, zel sektr iletmelerinin tmnn UMEM Beceri10 Projesinden faydalanmalar gerektiini ifade etti. Kocaeli-Kocaelinde uygulanan proje ile 420 kiiye Ford Otosan fabrikasnda istihdam saland. Kocaeli Sanayi Odas (KSO) ibirliindeki eitimler, hem katlanlara beceri kazandrp i edindiriyor, hem de nitelikli personel yetitirilmesini salyor. Haziran aynda dzenlenen bir trenle temsili olarak iba yapan 25 mezuna sertifika verildi
eitli Mesleklerde Eitim ve stihdam Olana

Malatya-Malatyada Alima Su rnleri firmas ortakl ve nn niversitesinin eitim desteiyle Su rnleri Gda letmecilii Kursu kapsamnda eitim alan 25 kursiyerin 23 ayn firmada istihdam edildi. Elaz-Elazda da 6 ayr meslekte dzenlenen kurslar bitirerek TOBB yesi iyerlerinde istihdam edilmeye balanan kursiyerlere, 8 Temmuz 2011 tarihinde
Defolu Kumalar Oyuncak Ay Oluyor

Mersinin Erdemli ilesinde defolu kumalar, dz dikili hazr giyim kursuna katlanlarn hnerli ellerinde oyuncak ayca dnyor. UMEM Beceri10 kapsamndaki kursu tamamlayanlarn bir blm eitim aldklar Karbeyaz Oyuncaklk Firmasnda iba yapt. yeri yetkilileri, gnlk 200-300 adet oyuncan retildiini ve bunlarn inden getirilen rnlerden hem kaliteli hem de % 50 daha ucuz olduunu belirtiyor.
86
Sanata ve Sanatya Destek

dan
gcne yeni katlanlar, isizler ve/veya kariyerini farkl ynde gelitirmek isteyen kiiler iin igc yetitirme kurslar ve i ve meslek danmanl gibi aktif igc politikalar yrterek istihdam alannda belirleyici bir rol stlenen KUR, bu kapsamda sanata ve sanatya destek veren kurslar da dzenlemeye balad.
buradan ok donanml birer oyuncu olarak kacaklar. Bu kurslarn tiyatrolarn ok byk bir eksiini tamamlayacana inanyorum diye konutu.
nin galas Temmuz aynda Hamamizade hsanbey Kltr Merkezinde yapld. Belgeselde birbirlerini seven Asiye ile Mehmetin evden kama serveni, Trabzonun tarihi ve turistik yerlerinin tantmyla birletiriliyor. Ynetmen Aytekin akmak, ilk defa sinema eitimi alm 20 kiinin 40 dakikalk bir film ektiini ifade ederek, KUR ve Trabzon Belediyesinin sanata ve sanatya destek olmasndan dolay duyduu memnuniyeti ifade etti.
Kurs Bitti Kamera dediler

KUR Trabzon l Mdrlnn Trabzon Belediyesi ortaklnda hayata geirdii Radyo ve Televizyon Programcl kursunu tamamlayan 20 kursiyer, yar drama zellikli bir belgesel ekti. Ynetmenliini Aytekin akmaknn yapt Bir Trabzon Hikyesi belgeseli-
Perde Alsn Kurs Balasn!

Adanada, istihdam garantili Tiyatro Oyunculuu kursu dzenleyen KUR, yine bir ilke daha imza att. KUR Adana l Mdrlnn Seyirevi Tiyatrosu ve Sanat Merkezi ile ibirliine giderek gerekletirdii kursa kabul edilen 25 kursiyere KUR tarafndan gnlk 15 TL cep harl da deniyor. Her ay bir ocuk ve bir yetikin oyunu hazrlanmas planlanan 6 aylk kurs sresinin bitiminde 20 kursiyer Seyirevi Tiyatrosunda istihdam edilecek. Seyirevi Tiyatrosu Genel Sanat Ynetmeni Mahmut Snmez konuya ilikin grlerini dile getirirken, Trkiye Cumhuriyeti tarihinde ilk kez akademik dzeyde ve KUR desteiyle 25 renci, tiyatro oyunculuunu meslek edinecek. Bu kursiyerler
87
KURDAN HABERLER
Aalandrma almalar Hz Kesmiyor
Yardma Muhta Binlerce Kii Meslek Sahibi Oldu
Malatya Yeile Doyacak

KUR Malatya l Mdrl ile l evre ve Orman Mdrl ibirliiyle aalandrma almalar balatld. Toplum Yararna alma Program kapsamnda Malatyann birok blgesinde toplam 168 ii aalandrma almalarna katlyor. Aalandrma almalarna katlarak geici de olsa istihdam olanana kavuanlara asgari cret denirken, bu kiilerin sigorta primleri de KUR tarafndan karlanyor.
Yozgatn ehresi Deiiyor

KUR Yozgat l Mdrl ile Boazlyan Sral Belde Belediyesi ortaklnda gelitirilen sosyal sorumluluk projesi kapsamnda yaklak 65 bin dnmlk alan orman oluyor. Kasaba halknn da byk destek verdii etkinlik kapsamnda, 13 bin adet sedir-karaam ve akasya aac toprakla bulutu.
Sosyal Yardm Sisteminin stihdam ile Balantsnn Kurulmas ve Etkinletirilmesi Eylem Plan kapsamnda binlerce kii meslek sahibi oldu. Bugne kadar on binlerce kiinin KURa kayd yaplrken, binlercesi ise i ve meslek danmanl faaliyetlerinden faydalanarak istihdam edilebilirliklerini arttrmak amacyla igc yetitirme kurslarna ynlendirildi. Eylem Plan dorultusunda; Sosyal Gvenlik Kurumu Bakanl, Sosyal Yardmlar Genel Mdrl, Sosyal Hizmetler ve ocuk Esirgeme Kurumu Genel Mdrl ve Vakflar Genel
Mdrl ile KUR arasnda ayr ayr protokoller yaplrken, bu kurumlarn illerde bulunan 1.108 biriminde KUR Hizmet Noktas oluturuldu. Eylem Plan kapsamnda sosyal yardm kurumlar, yardm bavurusu yapan veya yardm alan kiiler ile SHEKin snma evlerinde kalan kadnlarn, KURa kaytlarn yaptryor. Bu kiiler, i ve meslek danmanlar tarafndan beceri dzeylerinin tespitinin ardndan, ihtiya duyduklar eitim programlarna ynlendiriliyor ya da ak ilere ynlendirilerek ie yerletiriliyor.
88
Sessiz Kurs
Yayla Yollarnda Glmseyen Yzler
Engellilere ynelik ok sayda kurs dzenleyen KUR, bu kez Adanada iitme engellilere ynelik alk kursu dzenledi.
KUR Trkiyede bir ilke daha imza att

Trkiyede ilk kez dzenlenen iitme engelliler alk kursu, Kulam Olur Musun itme Engelliler ve Aileleri Dernei ibirliiyle hayata geiriliyor. 12 engellinin katld kursta dersler iaret dili tercman aracl ile veriliyor. Kursu tamamlayanlarn eitli fabrika ve lokantalarda ie yerletirilmesi hedeflenirken bir de iitme engelliler restoran almas planlanyor.
aret dili ile eitim veriliyor

Kursun eitmeni Fatma kla, El hareketleriyle birilerine meslek retmek gerekten ok deiik bir duygu. Zorluklar tercmanmz araclyla yenmeye gayret ediyorum. Yemek yapmay seviyorlar. Her gn en az drt eit yemek retiyorum. Benim iin de deiik bir deneyim oldu. diye konutu. Kursun en neeli simalarndan, bir ocuk annesi Elif Tuygun -iaret diliyle- evdeki skntlarn bu eitimle yendiini aktard.
Ordu amba yaylasna giden turistlere yresel rnler satacak 40 kii iin sat eleman eitimi dzenlendi. KUR Ordu l Mdrl ve Kabadz Halk Eitim Mdrl ibirliindeki kursta, 24 erkek ve 15 kadn kursiyere mteri memnuniyeti ve uygun pazarlama teknikleri eitimleri verildi. Gnlk cep harlnn da dendii kursun sertifika treninde, sertifikalarnn yan sra 40 adet yeni sat reyonu da kursiyerlere teslim edildi.
Tad karpuzlara imdi ekil veriyor

Daha evvel sebze meyve halinde karpuz ykleme iinde alan Mehmet Emin Yetiyiit, kurs arkadalarna imdi karpuz ov yapyor.
89
KUR STATSTKLER
e Yerletirilen Kii Says
(Ocak-Temmuz 2011): 211.577 Kii
KUR, isizlikle mcadele ve igcnn niteliinin gelitirilmesi kapsamnda olduka nemli faaliyetler yrtmektedir. KURa kaytl igc ve isizler ile ak i ve ie yerletirme saylarn ieren Genel Verilerin yan sra Sektrlere Gre e Yerletirmeler ve gc Yetitirme Programlarna ilikin ayrntl tablolar, KUR tarafndan yrtlmekte olan faaliyetler hakknda bir projeksiyon sunmaktadr.
Tablo 1. KUR Genel Verileri

KUR 2011 ylnn ilk yedi aynda 211 bin 577 kiiyi i sahibi yapt. Kaynak: KUR
KUR GENEL VERLER

2010 Yl Ocak-Temmuz Dnemi Bavuru Erkek Kadn Ak Kamu zel e Yerletirme Erkek Kadn Normal zrl Eski Hkml Kaytl gc Erkek Kadn Kaytl siz Erkek Kadn Yurtd Bavuru Yurtd Gnderme 721.345 469.960 251.385 220.939 46.080 174.859 122.378 92.970 29.408 102.563 19.666 149 1.842.877 1.318.776 524.101 1.660.871 1.174.970 485.901 531 28.710 2010 Yl Ocak-Temmuz Dnemi 799.560 497.603 301.957 386.185 27.711 358.474 211.577 156.950 54.627 186.723 24.698 156 1.783.067 1.120.413 662.654 1.546.526 951.476 595.050 486 27.421 Deiim (%) 10,8 5,9 20,1 74,8 -39,9 105,0 72,9 68,8 85,8 82,1 25,6 4,7 -3,2 -15,0 26,4 -6,9 -19,0 22,5 -8,5 -4,5
90
Kaytl siz Says
(Temmuz -2011 sonu itibariyle): 1.546.526 Kii
Kurslara Katlan Kii Says
(Ocak-Temmuz 2011): 123.404 Kii
2011 ylnn ilk yedi aynda 799 bin 560 kii, sunulan hizmetlerden faydalanmak iin KURa bavuruda bulunmutur. Bavurularn, 2010 ylnn ayn dnemine gre 2011 ylnda % 10,8 orannda artt grlmektedir. Bavuranlarn % 38i kadn, % 62si erkektir. KUR 2011 ylnn Ocak-Temmuz dneminde 386 bin 185 kiilik ak i alm ve bir nceki yla gre ak ilerini yaklak % 75 orannda arttrmtr. Yl ierisinde alnan ak ilerin % 93 zel sektrdendir. Geen yln ayn dnemine gre Kamu sektrnden alnan ak ilerde azal grlrken, zel sektrden alnan ak ilerdeki art oran % 105 olarak gereklemitir. 2011 yl Ocak-Temmuz dneminde KUR vastasyla 211 bin 577 kii ie yerletirilmitir. e yerletirmeler geen yla gre % 73 orannda artmtr. zellikle kadnlarda ve normal ie yerletirmelerdeki % 80nin zerindeki art oranlar dikkat ekmektedir. e yerleenlerin % 26s kadndr. Kadnlarda ie yerletirme says geen yln ayn dnemine gre % 86 artmtr. Dnem ierisinde 24 bin 698 zrl vatandamz, 156 eski hkml vatandamz KUR vastasyla ie yerletirilmitir. 2011 yl Temmuz ay sonu itibaryla KURa kaytl 1 milyon 783 bin 67 igc, 1 milyon 546 bin 526 isiz bulunmaktadr. Ekonomik krizin olumsuz etkilerini yitirmesiyle KURa kaytl isiz saysnda da azalma grlmtr. Yurtd bavurular % 8,5 orannda azalrken, yurtd gndermeler ise % 4,5 orannda azalmtr. 2011 yl Ocak-Temmuz Dnemi ierisinde 27 bin 421 kii KUR vastasyla yurtdna almaya gitmitir. Yurtdna almaya gidiin azalmasnda Orta Dou ve Kuzey Afrika lkelerinde yaanan gelimelerin etkisi byk olmutur. Son yllarda yurtdna en fazla ii gnderdiimiz lke Libyadr. 2010 yl Ocak-Temmuz dneminde 10 bin 239 kii Libyaya almaya giderken, 2011 yl Ocak-Temmuz dneminde de bin 943 kii Libyaya gitmitir. Libyada yaanan olaylar neticesinde almaya gidenlerin oran % 81 orannda azalmtr. Bu gelimelerden sonra yurtdna almaya gidilen lkeler arasnda Irak, Rusya ve Trki Cumhuriyetler n plana kmtr. Irak, 2011 ylndaki ilk yedi aylk periyotta Trkiyeden en fazla allmaya gidilen lke olmutur. 2010 yl OcakTemmuz dneminde Iraka almaya giden says 2 bin 578 kii iken, 2011 ylnn ayn dneminde bu say 5 bin 526 kii olmutur. Geen yla gre art oran % 114 olarak gereklemitir. zbekistan, Azerbaycan, Katar, Rusya, Grcistan ve Fasa almaya gidenlerde nceki dneme gre nemli saylarda art grlmtr.
91
KUR STATSTKLER
sizlik Sigor
(Temmuz- 201
Tablo 2. Sektrlere Gre e Yerletirmeler

KUR arlkl olarak hizmetler sektrne ie yerletirmede bulunmaktadr. Kaynak: KUR
SEKTRLERE GRE E YERLETRMELER

SEKTRLER Tarm, Avclk ve Ormanclk Tarm, avclk ve ormanclk Balklk Sanayi malat Elektrik, gaz, buhar ve scak su retimi ve datm Enerji veren madenlerin madencilii ve taocakl Enerji reten maddeler hari madencilik ve taocakl naat Hizmetler Dier sosyal, toplumsal ve kiisel hizmet faaliyetleri Eitim Ev ii personel altran hanehalklar Gayrimenkul, kiralama ve i faaliyetleri Kamu ynetimi ve savunma, zorunlu sosyal gvenlik Mali arac kurulularn faaliyetleri Oteller ve lokantalar Salk ileri ve sosyal hizmetler Toptan ve perakende ticaret Ulatrma, depolama ve haberleme Uluslararas rgtler ve temsilcilikleri Genel Toplam 2010 Ocak-Temmuz 2.610 2.553 57 46.169 36.372 766 1.036 885 7.110 73.599 19.236 12.066 143 9.234 8.542 339 9.587 2.828 7.144 4.475 5 122.378 2011 Deiim Ocak-Temmuz (%) 4.512 4.288 224 73.056 59.602 1.164 838 966 10.486 134.009 74.716 2.966 216 9.475 7.677 556 14.661 3.009 14.448 6.146 139 211.577 72,9 68,0 293,0 58,2 63,9 52,0 -19,1 9,2 47,5 82,1 288,4 -75,4 51,0 2,6 -10,1 64,0 52,9 6,4 102,2 37,3 2680,0 72,9
KURun yapm olduu ie yerletirmelerin sektrel dalmna baktmzda; en fazla ie yerletirmenin hizmetler sektrne yapld grlmektedir. 2011 yl Ocak-Temmuz dneminde yaplan ie yerletirmelerin % 2,1i Tarm, % 34,5i Sanayi, % 63,4 Hizmetler sektrndedir. Toplamda ie yerletirmeler nceki yla gre yaklak % 73 orannda artarken, hizmetler sektrndeki art oran % 82 olarak gereklemitir. Alt sektrler baznda 2010 ylnda ie yerletirme en fazla imalat sektrnde iken 2011 ylnda dier sosyal, toplumsal ve kiisel hizmet faaliyetleri sektrnde grlmtr. Toptan Perakende, Ticaret ve naat sektrlerinde yaplan ie yerletirmelerdeki artlar ile Eitim sektrnde grlen azallar dikkat ekicidir. Beyaz yakallara verilen hizmetlerin arl gn getike artmaktadr.
92
11): 166.504 Kii
rtas Fonundan Yararlanan Kii
sizlik Sigortas Fonu
(31 Temmuz 2011 itibariyle): 50 Milyar 172 Milyon TL
2011 OCAK - TEMMUZ DNEM

2011 OCAK-MART DNEM KURS TR Cazibe Merkezleri Projesi alanlarn Mesleki Eitimi Eski Hkmllere Ynelik Kurslar GAP II GAP II TYP GAP II Giriimcilik Giriimcilik Hibe Projeleri Hkmllere Ynelik Kurslar gc Yeti. Kurs./ st. Garantili gc Yetitirme Kurslar/Genel gc Yetitirme Kurslar/TYP zrl Kurslar STAJ (ba Eitim Programlar) UMEM Projesi UMEM Projesi/EP Toplam Alan Kurs Says 20 252 13 146 105 23 576 375 203 1.338 663 651 259 1.725 1.133 1.627 9.109 Katlan Kursiyer Says Erkek 276 2.014 156 1.595 2.895 416 9.134 3.828 2.621 13.419 4.982 8.618 1.660 1.791 13.633 3.994 71.032 Kadn 439 404 0 2.041 178 147 6.911 6.892 117 15.927 9.840 1.746 913 1.876 3.867 1.074 52.372 Toplam 715 2.418 156 3.636 3.073 563 16.045 10.720 2.738 29.346 14.822 10.364 2.573 3.667 17.500 5.068 123.404
Tablo 3. 2011 Ocak - Temmuz Dnemi

2011 ylnn ilk yedi aynda yaklak 123 bin 404 kii igc yetitirme programlarndan yararlanarak meslek sahibi olmutur. Kaynak: KUR * Geici verilerdir
KUR 2011 yl Ocak-Temmuz Dnemi ierisinde toplam 9 bin 109 program am olup bu programlara 52 bin 372 kadn, 71 bin 32 erkek olmak zere toplam 123 bin 404 kii katlmtr. zellikle nceki yllara gre Giriimcilik, Staj (iba eitim program) ve stihdam Garantili Kurslarda hem program hem de katlmc saysnda nemli art olmutur. stihdam Garantili gc Yetitirme Kurslar ile Genel gc Yetitirme Kurslarna katlanlarn kadn arlkl olmas dikkat eken bir husustur. UMEM Beceri10 Projesi de meyvelerini vermeye balamtr. Yln ilk aynda projeden yararlanan says 22 bin kiiyi amtr.
sizlik Sigortas Fonu ve demeleri

31 Temmuz 2011 tarihi itibariyle sizlik Sigortas Fonunun toplam varl 50.172.931.812,11 TLye ulamtr. 2011 ylnn Temmuz aynda sizlik Sigortas Fonundan, 166.504 kiiye 64.137.560,77 TL isizlik denei; 1.043 kiiye 193.769,05 TL ksa alma denei ve 350 kiiye de 592.448,68 TL cret garanti fonu kapsamnda deme yaplmtr. Ayrca 748 kiiye de 890.603,61 TL i kayb tazminat demesi gerekletirilmitir.
93
PROJELER
KAMU STHDAM
Kamu stihdam Hizmetlerinin Gelitirilmesi Operasyonu (KP), Avrupa Birlii ve Trkiye Cumhuriyeti ortak almas olarak yrtlmektedir. Toplam btesi 12 milyon Avro olan projenin amac kamu istihdam hizmetlerini gelitirerek daha fazla kiinin igc piyasasna girmesini ve istihdamda kalmasn salamak, kamu istihdam hizmetlerinin etkinliini arttrmaktr. Ocak 2011de balam olan KP Operasyonu 30 ay srecek olup Temmuz 2013e kadar devam edecektir.
GELTRLMES OPERASYONU
KUR hizmetlerine eriimin artrlmasn, SGB, KUR ve sosyal aktrlerin istihdam konularna ilikin politika yapma kapasitesinin artrlmasn, kapsamaktadr. Bu operasyon ile NUTS II blgelerindeki KUR l Mdrlklerinin salad hizmetler gelitirilecektir. Bir sredir KUR, model ofis kavram dhilinde NUTS II blgelerindeki 16 l Mdrlnde aktif igc piyasas programlarn uygulamaya balamt. KP operasyonu kapsamnda bu say 43 l Mdrlne kartlacaktr.
HZMETLERNN
Avrupa Birlii ve Trkiye Cumhuriyeti ortak almas olarak yrtlen KP, kamu istihdam hizmetlerini gelitirerek daha fazla kiinin igc piyasasna girmesini ve istihdamda kalmasn salamay ve kamu istihdam hizmetlerinin etkinliini arttrmay amalamaktadr. Toplam btesi 12 milyon Avro olan KP, Ocak 2011de balam olup Temmuz 2013e kadar devam edecektir.
Operasyon Uygulama altay

KUR Genel Mdr Do. Dr. M. Kemal Bierli bakanlnda, KUR ve SGB yetkililerinin ve Proje Yklenicisi WYG Trkiye liderliindeki Konsorsiyum uzmanlarnn katlmyla 28-29 Mays 2011 tarihlerinde gerekletirilen Operasyon Uygulama altaynda operasyonun hedefleri ve faaliyetleri konusunda detayl almalar yaplmtr. Operasyonun hedefleri dorultusunda Dou Anadolu, Gney Dou Anadolu, Dou Karadeniz ve Anadolu blgelerinde toplam 43 ilde yrtlecek olan faaliyetler arlkl olarak; Model Ofis yaklam iinde 43 ilde daha etkin kamu istihdam hizmetleri sunmalar iin KUR l Mdrlklerinin kurumsal kapasitelerinin gelitirilmesini, KURun gc Piyasas Bilgi Sisteminin gelitirilmesini, Seilen 12 NUTS II blgesinde KURun i, meslek, kariyer ve kamu istihdam hizmetlerinin gelitirilmesini, Aktif gc Piyasas politikalarnn etkililiinin artrlmas iin bu politikalarn izlenmesine ynelik bir model hazrlanmasn,
Model Ofisler Yaygnlatrlacak

Model Ofisler hem i arayanlara hem de iverenlere daha iyi hizmetler sunulmasn salar. Verilen hizmetler arasnda selfservis sistemi, i danmanl, mesleki rehberlik, igc piyasas ihtiyalarna ilikin detayl bilgi, yeni kurulan kk iletmelere destek verilmesi, isizlere daha effaf ve daha az brokrasi ieren hizmetleri sayabiliriz. KUR Model Ofisleri, blgedeki iverenler ve yerel paydalar ile yakn ibirlii ierisinde alr. sizler ve ak ilerin eletirilmesi hususunda iverenlere profesyonel hizmetler sunulur. Ayrca Model Ofisler, l stihdam ve Mesleki Eitim Kurullarnda blgedeki isizlik sorunlarnn zlmesi iin eitim ihtiyalarnn yerel igc piyasa analizine uygun olarak belirlenmesi ve piyasann ihtiyalar dorultusunda mesleki eitimler verilmesi gibi gerekli tedbirler alnrken daha aktif rol stlenecektir.
Eitimler Balad
20 Haziran 2011 tarihinde Model Ofis personeline ynelik, etkin iveren ziyaretleri gerekletirme yntemlerini ieren eitime de balanmtr. Mevcut ve model
94
ofis olmas nerilen 43 KUR ofisinden toplamda 94 katlmcya 4er gnlk eitimler verilmitir. Eitimler Samsun, Trabzon, Mu, Adyaman, Elaz, Van, Tunceli ve Sivasta dzenlenmitir. KUR eitimcileri ve Genel Mdrlkten Uzmanlarn da destei ile eitimler Uluslararas Uzmanlar tarafndan verilmitir. Edinilen beceriler, kurumun zel sektr iverenleri ile daha iyi ilikiler kurmas ve KURun ilgilendii ak i saysnn artrlmas gibi hedeflere ulalmasna katkda bulunacaktr.
alma Ziyaretleri
Operasyon faaliyetleri kapsamnda Projenin Kilit Uzmanlar, Elaz, Diyarbakr ve anlurfa l Mdrlklerine yapm olduklar ziyaretlerde, KUR alanlarnn blgedeki isizlere (zellikle genlere) bir meslek kazandrabilmek ve onlar bir ie yerletirebilmek iin gsterdikleri youn abaya bizzat tank oldular. Trkiyenin drt bir tarafnda olduu gibi blgede de KUR l Mdrleri bata olmak zere tm KUR alanlar, iverenlerle srekli temas kurarak onlarn, eleman ihtiyalarn KURa kaytl isizler arasndan karlamalarna azami zen gstermektedirler. Bu abalar sonucunda KUR, isizlik sorununun zm iin nemli bir aktr olarak n plana kmaktadr. Ayrca, 19 25 Haziran 2011 tarihleri arasnda talyaya bir alma ziyareti dzenlenerek, Milano ve Roma ehirlerinde eitli temaslarda bulunulmutur. Katlmclar Milanonun Lombardiya blgesinde yer alan Eitim, retim ve stihdam Mdrln, Romadaki en byk kamu istihdam hizmeti ofisini ziyaret etme frsat bulmu, ayrca talya alma Bakanlndan temsilciler ile de grmlerdir. alma ziyareti temelde talyada farkl dzeylerde sunulan kamu istihdam hizmetlerinde kullanlan bilgi sistemlerine ynelik dzenlenmitir. Bu sistemlerin gelitirilmesinde bizzat alan uzmanlar tarafndan katlmclara sistemlerin zelliklerine ilikin bilgi verilmi, zorluklar ve iyi uygulama rnekleri grlmtr. ClicLavoro ad verilen ulusal igc piyasas portal ve i eletirme sreci bu grmenin en ilgin konular arasnda yer almaktadr.
KP kapsamnda yrtlecek olan faaliyetler arlkl olarak; Model Ofis yaklam iinde 43 ilde daha etkin kamu istihdam hizmetleri sunmalar iin KUR l Mdrlklerinin kurumsal kapasitelerinin gelitirilmesini; Aktif gc Piyasas politikalarnn etkililiinin artrlmas iin bu politikalarn izlenmesine ynelik bir model hazrlanmasn ve KUR hizmetlerine eriimin artrlmasn iermektedir.
95
GEN SAYFALAR
ARARKEN
Doru ii bulabilmek iin ncelikle geilmesi gereken aama, kiinin kendi zelliklerini tanmlamas aamasdr. Bu aamann da iki boyutu bulunmaktadr: Bir, ne istediine karar verme yani beklentilerini tanmlama ve iki, ne yapabileceini belirleme, yani becerilerini tanmlama. Beklentiler kiiye zeldir, doru ve yanl yoktur; ayn zamanda beklentilerimiz, yeteneklerimizle doru orantldr.
Bir nceki saymzda aramak bir beceri midir? demi ve i aramann sadece i bulmakla deil, ii elinde tutmakla da ilgili bir beceri olduu kanaatine ulamtk. Doru ii bulabilmek iin ise i arama becerilerinin gelitirilmesi srecini etkileyen Kiinin Kendi zelliklerini Tanmlamas, veren stek ve Beklentilerinin Tanmlanmas, Deerlendirme ve Sunutan oluan aamalarn gerekletirilmesinin gereklilik olduunu belirtmitik. imdi sra, bu aamalarn ilki olan kiinin kendi zelliklerini tanmlamasnda, yani i ararken bende. Kiinin kendi zelliklerini tanma srecinin iki aamas bulunmaktadr. Bir, ne istediine karar verme yani beklentilerini tanmlama ve iki, ne yapabileceini belirleme, yani becerilerini/yeteneklerini tanmlama. Beklentilerin Tanmlanmas Bu konu ile ilgili olarak dzenlenen seminerlerde genellikle katlmclarn tepki gsterdii bir konudur bu. stelik Ben ii buldum da, beklentilerimi karlamasna m kald eklinde kmseyici bir tavrla. Ancak beklentilerin tanmlanmas, i bulmada ve ii elinde tutmada belirleyici bir unsurdur. Yetenek bir iin baarlmasnda ok nemli bir unsurdur. Ancak o i kiinin ilgisini ekmiyorsa, performans dk olacaktr. potansiyeli ve performans iin motivasyonun nemi aktr. Peki, bu konuda neler yapmamz gerekiyor? arama srecinde, bir i tm beklentilerimize cevap vermeyebilir. Dolaysyla baz beklentilerin ertelenebilecei dncesinden hareketle beklentiler derecelendirilmeli ve nem srasna konulmaldr. arama srecinde ayet ertelenebilir beklentiler yerine, olmazsa
BEN
bile onu elimizde tutamayz. daha doru olacaktr. olmazlar belirlemektir.
olmaz beklentilerimizi ertelersek, i bulsak
Elbette beklentiler kiiye zeldir, doru ve yanl yoktur. Bir beklentinin yerine getirilmemesi, bireyde verim dklne neden olacaksa, o beklentinin salanabilecei ie ve/veya i alanna ynelmek
rnein ile ilgili cret ve iletmedeki yksek pozisyonun yan sra, emeklilik, iten atlma riskinin olmamas, kre, kamp, servis hizmetleri gibi sosyal imknlar ile alma saatlerinin dzenli olmas, hafta sonu tatili, temiz ve dzenli bir alma ortam, nitelik ve artlarmza uygun olmas vb. beklentiler iinde olabiliriz. Yani kazan, sosyal gvence, sosyal imknlar, alma koullar ve ortam, yatknlklarmz birer beklenti kaynadr. Burada nemli olan daha nce de ifade ettiimiz gibi bu beklentilerimizi tanmlamak, derecelendirmek, ertelenebilecekleri ve olmazsa
Bir kadn dnelim, i arama srecinde ve kk bir ocuu var. arad ehirde de ocua bakacak yakn yok. stelik ocuk bakm konusunda yaknlar dnda bakalarna gvenmiyor. Olmazsa olmaz beklentisi, alaca iyerinde kre olmas. Ancak yle bir i buluyor ki, alma ortam ve koullar iyi, sosyal gvencesi de var. Tamam, oldu bu i, diyor ve ocuunun bakm iin bir kiiyle anlayor. buldu. Ama bir sre sonra kre, annenin olmazsa olmaz bir beklentisi olduu iin, alrken aklnn ocuunda olmasndan kaynakl olarak dikkati dalacak, verimi decek; bunun sonucunda ya kendisi iten ayrlacak, ya da iten karlacaktr.
G. Deniz KARTAL*
* KUR, Psikolog
96
Beklentiler kiiye zeldir, doru ve yanl yoktur demitik ancak beklentilerimizin tanmlanmas da nemlidir. Srece dayal beklentiler olabilir. Byk bir iletmede ynetici konumunda olmalym ve yksek cret almalym gibi. Unutulmamaldr ki, iletmeye salanan yarar ve verimlilik daha sonraki srete crette arta ve ykselmeye neden olabilecektir. Beklentilerimizin tanmlanmasnda tm kiisel durum ve artlar deerlendirmeliyiz. Beklentilerimiz, yapabileceklerimiz dorultusunda ekillenir. Yoksa durumumuz, ders almayan ocuun takdir almay beklemesi gibi olur.
Becerilerin Tanmlanmas
Kiinin kendi zelliklerini tanma sreci, beklentilerin tanmlanmasyla bitmiyor. Bir o kadar becerilerimizi tanmlama, ne yapabileceimizi belirleme de nemlidir. Yapabilirliklerimiz ve becerilerimizin tanmlanmas, i arama srecinde zellikle kendini iverene takdim aamasnda olduka nemlidir. Becerilerin tanmlanmas aamasnda, bu becerinin nereden ve nasl edinildii, bu konuda tecrbe sahibi olunup olunmad, gelitirilmeye elverili olup olmad da ifade edilmelidir. Becerilerin gncel ve geerli, ayrca bavuracamz ile de ilgili olmas gerekmektedir. Burada nemli olan eitimde alnan derslerin adlar deil, o derslerde kazanlan mesleki becerilerin ifade edilmesi, gerektii ekilde tanmlanmasdr. te yandan kiilerin yapabileceklerinin belirlenmesinde kiilik zelliklerinin, ilgilerinin, fiziksel zelliklerinin de tanmlanmas gereklidir. rnein, genel olarak salk durumu nasldr, bedensel ynden gl ve zayf olduu ynler nelerdir, insanlarla kolay iliki kurabiliyor mu, paylamaktan, ibirlii yapmaktan holanyor mu, titiz ve dzenli alma alkanlklarna sahip mi, ne tr ilerle uramaktan holanyor, baarl ve/ veya baarsz olduu ders gruplar nelerdir, genel olarak derslerdeki baars nasldr, bo zamanlarnda neler yapyor, zel uralar, hobileri var m, sosyo-ekonomik yaps nasl, aile bireylerinin alma durumlar ve eitim dzeyleri nedir, bu ve benzer konular zerinde durarak kendi zelliklerini tanmlamas gereklidir. Bylece yapabileceklerini kendi kiisel btnl iinde belirleyerek i arama srecini balatr, i bulur ve iini elinde tutabilir. Gelecek sayda veren Beklentilerinde bulumak zere
Baz becerilerin baz iler ile eletirilmesi u ekilde yaplabilir: BROK AYRINTIYI AYNI ANDA ALGILAYABLME
Dekorasyon ilerinde grev alacaklar iin ok nemli bir beceri olabilir
YNERGELER VE TALMATLARI ANLAYIP UYGULAYABLME

Bir otobs fabrikasnn kalite kontrol biriminde alacaklar iin ok nemli bir beceri olabilir
ATIMALARI YATITIRABLME
Krete almay planlayan ocuk geliimi mezunu iin ok nemli bir beceri olabilir
SORUNLARA ZM RETEBLME
Ustaba iin ok nemli bir beceri olabilir
EL VE GZ EGDMLE KULLANABLME
Torna tesviye el aletlerini kullanrken ok nemli bir beceri olabilir
YAPILACAK ZHNDE CANLANDIRABLME

Bir mimar iin ok nemli bir beceri olabilir
BAKALARININ DUYGULARINI ANLAYABLME

Bir psikolog iin ok nemli bir beceri olabilir
97
MESLEK BANKASI
KUR tarafndan hazrlanan Trk Meslekler Szl (TMS), meslekler ile ilgili bilgilere ulamak isteyen kii ve kurumlar iin lkemizin nemli ve bu alandaki yegne kaynadr. TMSnin gnn koullarna cevap verecek ekilde gncel halde tutulmas amacyla her yl igc piyasasna giren yeni meslekler tespit edilip TMS kapsamna alnarak szln ierii zenginletirilmektedir. 2010 yl sonu itibariyle 4880 meslee ait tanm, grev ve kod yaps oluturularak KUR web sayfasnda kullanclarn hizmetine sunuluyor. Dergimizin bu saysnda TMSde yer alan CNC Tezgah Operatr ve Yazlm Mhendislii ile MYK tarafndan hazrlanan Ulusal Meslek Standard dorultusunda ve Meslek Danmanl'na ait ksa bilgilere yer verilecektir.
98
CNC TEZGH OPERATR

CNC Tezgh Operatr, verilen eitli ekil ve zellikteki metal, alam ve dier hammaddelerden i parasn istenilen biim ve llere getirmek iin, hazr programlar kullanarak ve teknik resme uygun ekilde bu programlara veriler girerek CNC tezghlarnda seri/parti retim tipi tornalama, frezeleme, talama, matkap ile delik delme gibi ilemlerle ileyen kiidir. CNC tezgh ilemleri, atlye, fabrika veya benzeri kapal alanlarda genelde ayakta alarak yaplr. CNC Tezgh Operatrnn kulland aletlerden bazlar unlardr; aler, cetvel, ee, giyotin makas, gnye, hava tabancas, kumpas, markalama aralar, mikrometre, su terazisi, rayba takmlar, pafta takmlar, CNC takmlar vs. CNC Tezgh Operatrnn grevlerini yle sralamak mmkndr: Para imalat resmini incelemek, lem srasn, kesme hzn, ilerleme miktarn, tala derinliini, para balama eklini belirlemek, Kesici takmlar semek, Tezgh ayarlamak, altrmak, Takm bilgilerini tezgha yklemek, Balama ve aparatlar tezgha balamak, ayarlamak, Program yklemek, Program ekranda denemek, Adm adm deneme retimi yapmak, l dzeltme deerlerini tezgha yklemek, Program istenilen satrdan balatmak, Parann uzunluunu, d ve i apn, kanal geniliini, derinliini, asn lmek, Parann dzlemselliini, emerkezliliini, eksantrikliini lmek.vb. CNC Tezgah Operatr olmak isteyenlerde; el aletleri kullanma bilgi ve becerisi, ekip iinde alma yetenei, szl ve yazl iletiim yetenei, zaman iyi kullanma becerisi, dikkatli ve titiz, detaylara nem veren, analitik dnme yetenei.. vs. beceri ve zellikler aranr. Meslein eitimi vakflar, zel eitim kurumlar ve KUR kurslar ile verilir. CNC Tezgh Operatrleri ie genellikle asgari cret ile balarlar. Ama tecrbeli olanlarn aylk kazanlar, iverenle yaplan szlemeye ve allan yere gre asgari cretin 3-4 katna kadar kabilir.
99
MESLEK BANKASI
YAZILIM MHENDSL
Yazlm Mhendisi, bankaclk, otomotiv, telekomnikasyon vb. sektrler bata olmak zere her alanda kullanlan bilgisayar sistemlerinin, yazlm tasarmn hazrlayan ve sisteme entegre edip uygulamasn yapan kiidir. Yazlm mhendisinin grevlerini yle sralamak mmkndr; Mterilerden ald bilgiler dorultusunda analiz yapmak, Tasarm yapmak, Program yazmak, Program test etmek, Yazd programda eksiklik varsa dzeltmek, Yazlm sorunsuz ekilde alr hale getirdikten sonra, gerekli durumlarda kullanm ynergesini hazrlayarak, kullanclarn eitilmesini salamak. Yazlm Mhendisleri genellikle iyi aydnlatlm, temiz bro ortamnda alrlar. Projelere bal olarak seyahat etmeleri gerekebilir. alrken st ynetimle, programclarla ve mterilerle youn olarak iletiim halindedirler. Yazlm Mhendisi olmak isteyenlerin; mantk yrtme ve tasarm yetenei olan, fen ve matematik alanlarna ilgi duyan, dikkatli, sabrl, ekip almasna yatkn, yeni fikirlere ak, kendisini srekli gelitirebilen kiiler olmas gerekir. Meslein eitiminde okutulan derslerden bazlar; Veri Yaplar ve Algoritmalar, Matematik, Mhendislik Ekonomisi, Ayrk Yaplar, Dorusal Cebir, Trk Dili, Bilgisayar Mimarisi, Yazlm Gelitirme, nsan-Bilgisayar Etkileimivs.dir. Yazlm mhendisleri kamu kurum ve kurulularnda ie balamalar halinde 657 sayl Devlet Memurlar Kanunu ya da 4857 sayl Kanunu kapsamnda devlet tarafndan belirlenen cret ile alt kurum iin belirlenen tazminat ve mesai cretini alrlar. cretleri asgari cretin en az 4 kat kadardr. zel sektrde ise tecrbe ve alma sresine gre cret deiiklii sz konusudur.
100
VE MESLEK DANIMANLII
ve Meslek Danman, i bulmada glkleri olan, mesleki uyumsuzluk problemleri bulunan, mesleki becerilerini gelitirmek, mesleini veya iini deitirmek isteyenlere ynelik olarak; kiisel zellikler ile mesleklerin gerektirdii nitelikleri, artlar ve i piyasasnn gereksinim duyduu ileri karlatrarak, bireyin istek ve durumuna en uygun ii, setii i ile ilgili eitim imknlarn, ie yerletirilmesi ve ie uyumunun salanmas ile ilgili sorunlarn zmne sistemli olarak yardm eden kiidir. ve Meslek Danman, bu almalarn i sal ve gvenlii ile evreye ilikin nlemleri alarak, kalite sistemleri erevesinde yrtr ve mesleki geliim faaliyetlerinde bulunur. ve Meslek Danman olmak isteyenlerde genel olarak; insan ihtiyalarna duyarllk, renme ve rendiini aktarabilme yetenei, szl ve yazl iletiim yetenei, ikna yetenei, bilgisayar programlar bilgisi, planlama ve organizasyon becerisi gibi beceri ve yetenekler aranr. ve Meslek Danman; ve meslek danmanl grmeleri ncesi hazrlk yapar ve meslek danmanl grevlerini yrtr Gerekli lme ve deerlendirme faaliyetlerini uygular Gerekli analizleri yapar ve meslek danmanl grmelerini sonulandrr Danan portfyn ynetir verenlere ynelik danmanlk faaliyetlerini yrtr Eitim ve retim kurumlar ile danmanlk faaliyetlerini yrtr Tantm ve ibirlii faaliyetlerini yrtr ve meslek danmanl faaliyetlerini raporlar Mesleki geliime ilikin faaliyetleri yrtr. Meslein eitimi, lisans mezunlarna daha sonradan gerekletirilen eitimlerle salanr. ve Meslek Danmanlar eitimleri sresince; Kariyer Ynetimi, Veri-Bilgi Toplama Yntemleri, nsan ve siz Psikolojisi, Problem zme/Karar Verme Teknikleri, Etkili Grmesi Teknikleri, Meslek Analizi, Temel Giriimcilik, Kiisel Geliim Teknikleri gibi dersleri alrlar.
101
Trk Meslekler Szl (TMS) nedir?

KUR tarafndan hazrlanan ve internet ortamnda kullanclarn hizmetine sunulan, igc piyasasnda icra edilen mesleklerin standart tanm ve grevlerinin yer ald ve mesleklerin Uluslararas Standart Meslek Snflama Sistemi (ISCO)ne gre snflandrld lkemizin bu alandaki yegne kaynadr. Trk meslekler szlne www.iskur.gov.tr adresinden ulalabilmektedir.
igc istemi olutur balantsn takip edebilirsiniz. Karnza kan sayfadan igc istemi oluturabilirsiniz. gc istemini hzl oluturmak isterseniz, igc istemini detayl oluturmak istiyorum balantsn kullanarak detayl igc istemi oluturma ekranna geebilirsiniz. Detayl igc istemi oluturma sayfasnda ilemlerinizi tamamladktan sonra, ilem sonu sekmesinden igc istemini kaydetmeyi unutmaynz.
veren olarak, sistemde igc istemi oluturabilir miyim?

gc istemi oluturmak iin, sisteme iveren olarak giri yapmanz gerekmektedir. Sada ksa yollar blmnn altndaki
zel istihdam brosu nedir?

arayanlarn elverili olduklar ilere yerletirilmeleri ve eitli iler iin uygun iiler bulunmasna araclk yapmak zere KUR tarafndan izin verilen, bir iyerinde veya radyo, televizyon, video, internet, kablolu yayn veya elektronik bilgi iletiim aralar ve
102
benzer yayn aralarndan biri ile faaliyet gsteren gerek veya tzel kiilerdir. zel istihdam brosu aabilmek iin KUR l Mdrlklerine bavurulmaldr.
TYPler evre temizlii, kamusal altyapnn yenilenmesi, Milli Eitim Bakanlna bal resmi okullarda evre dzenlemesi, bakm onarm ve temizlik ileri yaplmas, restorasyon, kltrel mirasn korunmas, aalandrma, park dzenlemeleri, vadi slah, erozyon engelleme almalar konularnda dzenlenebilmektedir. Katlmclara TYP sresince cari asgari cret zerinden alma sresine gre hesap edilecek cret denmekte ve sosyal gvenlik ve genel salk sigorta prim demeleri gerekletirilmektedir.
zel istihdam brolar hangi faaliyetlerde bulunabilirler?

zel istihdam brolar; yurt iinde ve yurt dnda i ve ii bulmaya araclk etme, istihdamn artrlmas, isizliin azaltlmas ya da igcnn istihdam edilebilirliini veya istihdamda kalnabilirliini artrc faaliyetler ile firmalara insan kaynaklar ynetimi alannda danmanlk faaliyetinde bulunabilirler. zin belgesi alm olan brolar ayn ya da baka bir ilde ube/irtibat brolar aabilir, sadece internet kanalyla ya da iyerinde faaliyette bulunabilirler. Yurtdnda bulduklar iler iin, yurtd i szlemelerini KUR tarafndan hazrlanan rnee uygun olarak dzenleyerek taraflara imzalatabilirler. Yurtd i szlemelerinin KUR tarafndan onaylanmas esnasnda i pasaportlarna ii kaesi KUR tarafndan baslacaktr.
Ksa alma denei nedir?

4447 sayl sizlik Sigortas Kanununa gre sigortal saylan kiileri hizmet akdine tabi olarak altran iverenin, genel ekonomik kriz, sektrel veya blgesel kriz ile zorlayc sebeplerle iyerindeki haftalk alma srelerini geici olarak nemli lde azaltmas veya iyerinde faaliyeti tamamen veya ksmen geici olarak durdurmas hallerinde, iveren talebinin KUR tarafndan uygun bulunmas halinde allamayan sreler iin iiye yaplan demedir. Genel ekonomik kriz; Ulusal veya uluslararas ekonomide ortaya kan olaylarn, lke ekonomisini ve dolaysyla iyerini ciddi anlamda etkileyip sarst durumlar, Blgesel kriz; Ulusal veya uluslararas olaylardan dolay belirli bir il veya blgede faaliyette bulunan iyerlerinin ekonomik olarak ciddi ekilde etkilenip sarsld durumlar, Sektrel kriz; Ulusal veya uluslararas ekonomide ortaya kan olaylardan dorudan etkilenen sektrler ve bunlarla balantl dier sektrlerdeki iyerlerinin ciddi anlamda sarsld durumlar, Zorlayc sebep ise iverenin kendi sevk ve idaresinden kaynaklanmayan, nceden kestirilemeyen, bunun sonucu olarak bertaraf edilmesine olanak bulunmayan, dsal etkilerden ileri gelen, geici olarak alma sresinin azaltlmas veya faaliyetin tamamen veya ksmen durdurulmas ile sonulanan deprem, yangn, su baskn, salgn hastalk, seferberlik ve benzeri durumlar, ifade eder ve ancak bu gerekelerle bavurulabilir.
zrllerin Mesleki Eitimi ve Rehabilitasyonu nasl yaplmaktadr?

4857 sayl Kanununa gre zrllere ynelik Projelerin giderleri, zrl altrmayan iverenlerden ceza olarak kesilip KURa aktarlan idari para cezalarndan karlanmaktadr. Kurslara katlanlara, eitimlere katldklar her bir fiili gn iin kursiyer cep harl verilerek, eitim sresince i kazas ve meslek hastal sigorta primleri denmektedir.
Toplum Yararna alma Program (TYP) nedir?

TYP, isizliin youn olduu dnemlerde isizlerin ksa sreli istihdam ve eitimini amalayan, dorudan veya yklenici eli ile toplum yararna bir i ya da hizmetin gerekletirilmesini salayan programlardr. Bu faaliyetler, genellikle ekonomik kriz, zelletirme, ekonomik yaplanma, doal afetler ve isizliin youn olduu dnemlerde KURa kaytl isizlerin, alma yaamndan uzun sre ayr kalarak maddi skntya dmelerini nlemek, alma alkanlk ve disiplinlerini yitirmemelerini, ksa sreli istihdam ve eitimlerini salamak iin yrtlmektedir.
103
KLTR-SANAT
Dnya Miras Listesinde
Selimiye Camii...
10. Trk Gzdesi:
II. Selim, Balkanlarn Osmanl snrlar ierisine alnd gl dnemde, imparatorlua yakacak eserler gerektiini dnerek dnemin Mimarbas Sinana: Sinan aa, yle bir cami yapasn ki rzgrda misali olmaya! emrini verdi. Mimar Sinan nnde el kavuturduu padiaha saygyla ba eerek sz verdi ve 1569un bir bahar sabahnda Ustalk Eserine ilk ta koydu.
Edirnenin ba tac, emsalsiz bir eser olarak isimlendirilen, Mimar Sinann ustalk eserim dedii Selimiye Camiinin ihtiamn Birlemi Milletler Bilim Eitim ve Kltr Tekilat (UNESCO) da onaylad ve Dnya Miras Listesine ald. Yapmna 1568de balanan Selimiye Camii, 26 yl sren almalar sonucu 1595te bitirildi. Selimiye Camiini bu esere adn da veren, Kanuni Sultan Sleymann olu Padiah II. Selim yaptrd. Ancak, Aralk 1574te len II. Selim, bu camide hi namaz klamamtr. Al bir Cuma namaz ile yaplan camide namaz klan ilk padiah ise III. Mehmet olmutur.
e ve iiye ok nem veren byk usta Mimar Sinann bu muhteem eserinin inaatnda alan iilerin dllendirilmesi iin sk sk padiaha yazd da olmutur. Evliya elebi, Seyahatnamesinde, Selimiyenin yapmna 27.760 kese ake harcandn yazmtr.
En ok merak edilen motif: Ters lale

Caminin kuzeydou ynnde kedeki mermer ayakta bir kk ters lale motifi bulunur. Yaygn sylenie gre bu lale, cami arsasnn sahibi olan ve burada lale yetitiren Laleci Babann bu arsada cami yaplmasna ilikin kard glkleri ve ters tutumunu sembolize etmek amacyla yaplmtr. Ayrca eski harflerle yazlm lale szc tersten okunduunda, Osmanllarn kutsal emaneti olan hilal szc ortaya kar.
Mimari zellikleri
Selimiyenin mimarisi; usta ellerde esiz bir grnmde yaplmtr. Drt minaresi, kubbenin drt yannda yer almtr. Hepsi de erefelidir ve ikisinin yollar baka baka tasarlanmtr. Caminin en byk zellii Edirnenin her tarafndan grlmesidir. Yerden ykseklii 43 metre olan eserin kubbesi ise 31 metre apndadr. Camii, mimari zelliklerinin yan sra ta, mermer, ini, ahap, sedef gibi sslemeleri ile de dikkat ekmektedir. Selimiyenin inilerinde 101 ayr lale motifi kullanld sylenmektedir. Mimarisi ve kaplad mekn itibariyle geni bir alan zerine kurulmu olan Selimiye Camiinde ayn anda 6000 kii namaz klabilmektedir.
m
104
k i
Vefatnn 15. Ylnda
Zeki MREN
z z
6 Aralk 1931de Bursada doan Zeki Mrenin babas kereste tccarlarndan Kaya Mren, annesi ise Hayriye Mren hanmdr. lk ve orta renimini Bursada tamamlayan Mren, lise tahsilini tamamlamak iin, 1947 ylnda Bursadan stanbula gelerek Boazii Lisesine kaydolur. Titiz bir alma sonunda bu okulu da bitiren Sanat Gnei, kk yandan itibaren, gzel sanatlarn her dalna byk bir ilgi duyar. ok sevdii mzik ve resim alanlarnda yeteneini sergilemek isteyen sanat; bu arzusunu Gzel Sanatlar Akademisinden mezun olarak gerekletirir. Gen yata musikiye byk bir ilgi duyan ve yeteneini her frsatta ispat eden Zeki Mren, 16 yanda iken ilk olarak Zehretme bana hayat cananm adl eserini bestelemitir. Bu baars ona Antalya Aspendos konserinin ardndan Sanat Gnei lakabn da getirir.
Trk sanat mziinin unutulmaz sesi Zeki Mren, arklar ve sanat duruuyla hayranlarnn gnlnde esiz bir yere sahip. 1996 ylnn sonbaharnda aramzdan ayrlan Sanat Gnei, hala Trk mziini aydnlatmaya devam ediyor.
Henz 24 yandayken 51 kiilik kalabalk bir saz heyetiyle sahneye kan Zeki Mren, sahnede frak giyen ilk sanatdr ve orkestrasna da kyafet btnln getirir. Seyircisini her zaman ncelikli olarak kabul eden Sanat Gnei, arka masalarda oturan dinleyicilere de ulaabilmek iin T eklinde bir sahne dzeni oluturmutur. Trkiyede ilk kez 1955 ylnda verilen altn plak dln de almtr. Kalp rahatszl ve eker hastal nedeniyle yaamnn son 6 ylnda sahne hayatndan ve medyadan uzaklaan Zeki Mren, Bodrumdaki evinde dinlenmeye ekildi. 24 Eyll 1996 Sal gn, TRT zmir Stdyosunda kendisi iin dzenlenen tren srasnda geirdii kalp krizi sonucu hayata gzlerini yumdu. Esiz sesini bizlere duyurduu ilk mikrofonu elindeyken yorgun kalbine yenik den; ancak geride 300 akn iir, 100e yakn beste, 500 akn plak, 18 film ve kulaklarmzdan silinmeyecek gzellikte bir ses brakan Mren iin aslnda ne sylense azdr. imdilerde onun yaknlarnn ve hayranlarnn tek beklentisi ise vefa ve sanatnn gzel bir ekilde yd edilmesi...
z m
Sanat yaam
Musiki alannda dnemin statlar Tanburi Refik Fersan ile Udi erif liden ders alan Zeki Mren, stanbul Radyosunun at ses yarmasna girmi ve 50 yarmac arasnda ikinci olmutur.
105
KLTR-SANAT
Trk Cumhuriyet tarihine en bandan beri tanklk eden birka
yer, birka mekan varsa bunlarn en nemlilerinden biri hi kukusuz Ulucanlar cezaevidir. Souk koularnda kimler kalmad ki; Blent Ecevitten Muhsin Yazcoluna Kemal Tahirden Necip Fazl Ksakreke Ahmet Ariften Cneyt Arcayreke Metin Tokerden Osman Yksel Serdengetiye kadar pek ok tannm ismin kald Ulucanlar Cezaevi, infazlarna tanklk ettii isimlerin ardndan da hep hznle anlr oldu. Mahkumlarn baka bir cezaevine sevkedilip cezaevinin boaltld 2006 ylna kadar tam
Birka yl ncesine kadar sadece mahkumlarn girdii Ulucanlar Cezaevi, mzeye dntrldkten sonra tm gemii ile artk yeni ziyaretilerini bekliyor. Hangi kesine giderseniz gidin, Ulucanlar Cezaevinde ziyaretileri farkl bir an, farkl bir hikaye, 81 yllk bir tarih karlyor.
81 yl boyunca insanlarn iinde hapis edildii, ok zor gnler

geirdii, infaz edildii, ana babalarn kapsnda gnlerce haber bekledii souk ve karanlk bir hapishane oldu aslnda Ulucanlar Cezaevi
Ne zaman ina edildi?

Ulucanlar Cezaevinin yapl tarihi, Cumhuriyetin ilk yllarna da-
yanyor.
1925 ylnda ina edilen cezaevinin gemii, Trk siyasi
hayatndan kesitler sunuyor adeta. Ankarann Altnda ilesinin Ulucanlar semtinde bulunan, Cebeci Tevkifhanesi, Cebeci Umumi Hapishanesi, Cebeci Sivil Cezaevi, Ankara Merkez Kapal Cezaevi ve son olarak Ulucanlar Merkez Kapal Cezaevi olarak adlandrlan
cezaevi, kurulduu 1925 ylndan kapatld 2006ya kadar Trk demokrasi tarihine ve pek ok nemli dneme ahit oldu.
m
106
Ulucanlar Cezaevi sadece infazlar ile deil, tannm mahkumlar ile de tarihe ismini yazdrd. ok gazeteci girdi kapsndan. Birok yazarn, politikacnn hatta sinemacnn yolu geti Ulucanlardan. Ulucanlar Cezaevi, 81 yllk faaliyet sresi iinde skilipli Atf Hoca, Deniz Gezmi, Yusuf Aslan, Hseyin nan, Necdet Adal ve Mustafa Pehlivanolunun da bulunduu 19 kiinin idam edilmesiyle, ikencelerle hafzalardaki yerini ald. Altnda Belediyesi, bu mekan, aslna uygun olarak dizayn ederek, hoparlrlerinden lk seslerinin duyulduu, koularda balmumundan mahkumlarn bulunduu, o gnlere yaamak isteyenlere bir sre iin de olsa mahkumluu yaatacak tecrit odalarnn yer ald mzeye dntrd.
zel seslendirme ve klandrmayla; ikenceler ve mahkumlarn lklarnn, gardiyanlarn barma seslerinin yankland, balmumu heykellerin gereklerini aratmad odalar grme frsat bulan ziyaretiler, ardndan yine balmumu heykellerle ay ocandan aasna kadar mahkumlarn kiisel eyalarnn yer ald koular gezebiliyorlar.
onurunu kaybetme gibi duvar yazlarnn hala yer ald mzede, mahkumlar duygularn bu ekilde duvarlara yazm.
Mzenin son blmnde ise ziyaretiler, skilipli Atf Hoca, Necdet Adal, Deniz Gezmi, Hseyin nan, Mehmet Pehlivanolunun da aralarnda bulunduu 19 kiinin idam edildii Dar Aacn da grerek mzeden ayrlyorlar.
Bu sene ikincisi yaplan Uluslararas stanbul Opera Festivali herkese opera sloganyla izleyenleriyle bulutu. Ankara, stanbul, zmir, Mersin, Antalya ve Samsun Devlet Opera ve Balesi yapmlarnn yan sra Mnih Gartnerplatz Devlet Operas ve Karlsruhe Devlet Operas gibi dnyann en nemli ve prestijli sanat kurumlar, festivalde konuk topluluk olarak operann en gzel rneklerini sahneledi. Festivalin bu seneki srprizi ise festival kapsamnda stanbula gelen dnyaca nl mezzo soprano Elina Garanca. Opera dnyasnn bu nemli sesi, Aya rinide ef Karel Mark Chichon eliinde verilen zel bir konserde, festivale ayr bir gzellik getirdi.
107
Duvarlardaki yazlar bile duruyor ta ta ama laf tama, zgrl kaybettin ama
Geen sene ilki dzenlenen Uluslararas stanbul Opera Festivali, ikinci senesinde de yine zengin programyla Temmuz aynda operay izleyicileriyle buluturdu. Devlet Opera ve Balesi Genel Mdrl tarafndan dzenlenen Trkiyenin ilk ve tek opera festivali, bu sene 1- 21 Temmuz 2011 tarihlerinde yine stanbulun byl atmosferlerinde yurtii ve yurtdndan ok nemli prodksiyonlara ev sahiplii yapt.
Mahkumlarn kiisel eyalarn grmek mmkn
STANBUL OPERA
2. ULUSLARARASI
FESTVAL
KLTR-SANAT
k i t a p k i t a p k i t a p k i t a p k i t a p
Puslu Ktalar Atlas

hsan Oktay Anar
Hikye 1600l yllarda, Osmanlnn bakenti stanbulda geiyor. Esnaf, yenieriler, kumarbazlar, bycler ve hanclarn cirit att hikyede dnemin toplumsal hayatn tm canll ile yanstan Anar, ayn zamanda zgn slubuyla yepyeni bir dnya yaratyor.
Her ey uykuda grlen gizemli ryalarla balad. Dnya haritas yapmak isteyen Uzun hsan Efendi gerek hayatta yapamadklarn ryasnda gerekletirmek istiyordu. ilen uyku urubu ve ardndan gelen derin uyku Sabah olup da gece grlenlerin anlatmna doyum olmuyordu. Ve her ey bundan sonra balyordu. Uyku nasl bir eydi? Hepsinden nemlisi rya diye bir ey gerekten var myd ve insanlar onu gerekten gryorlar myd? Dounun binbir gece masallar ile Batnn Simyacsnn birlikteliinden muazzam bir hikaye deviren Anar, ar Osmanlca tabirler barndran bir sluba sahip olmasna karn srkleyiciliini yitirmeyen bir dil ina ediyor. Temposu dmeyen ve her sayfada biraz daha alan hikye, okuyucular kendisine balamakta hi sknt ekmiyor. Babasnn kendisi iin yazd hayat yaayan bir gencin hikyesi etrafnda, biraz tarih, biraz felsefe ve biraz da mistik ykler birbirine ekleniyor. Konstantiniyede balayan gizemli yolculuk bu ehrin sokaklarn kar kar dolaarak, bilinmeyen dehlizlere girip karak, kyda kede kalm hayatlara dokunarak, yine balad yerde bitiyor.
hsan Efendiler
hsan Oktay Anar, Puslu Ktalar Atlas romannda her ynyle insann duygularna hitap ederek, yaratt karakterlerle okuyucunun hayal dnyasnda frtnalar estiriyor: Arap hsan, Uzun hsan Efendi, Bnyamin, Alibaz Gerek ve hayalin karmaas, varlk ve yokluk sorgulamas, insanolunun varln sorgulamas ve insann tanrya zenmesi gibi durumlar, Anarn esiz slubuyla hayat buluyor. Kitabn bakarakterlerinden Uzun hsan ve Arap hsan, insann iki u noktas olarak tasvir ediliyor: Biri aratran ve sorgulayan, dieri ise yzeysel ve sradan. Uzun hsan Efendi bol bol uyuyor. Neredeyse tm gn uyuyor. Bu ikisi hi anlaamyorlar. Fakat bu atma iki kii arasnda gerekleiyor gibi gzkse de daha ziyade bir insann i atmasn yanstyor.
Anarn Bayapt
lk olarak 1995 ylndan yaynlanan Puslu Ktalar Atlas, zamanla daha da deerlenen bir edebi eser haline geliyor. 20den fazla dile evrilen eser, Anarn bayapt olma unvann uzun sre kaptrmayacaa benziyor. 2009 ylnda Edebiyatmza kazandrd birbirinden nemli romanlar, bu romanlarda ortaya koyduu zgn slubu nedeniyle Erdal z Edebiyat dlne layk grlen Anar, Kitab-l Hiyel, Efrasiyabn Hikyeleri, Amat ve Suskunlar adl kitaplaryla geni kitlelere seslenmeye devam ediyor.
108
www.iskur.gov.tr iskurdergi@iskur.gov.tr

3i Dergisi

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

3i Dergisi

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Say 3, Temmuz - Austos - Eyll 2011

Say 3, Temmuz-Austos-Eyll 2011

Gn 50. Ylnda Yurtdndaki Trkler

SYLE Yurtdndaki Vatandalarmz Trkiyenin Daimi Temsilcileridir

Babakan Yardmcs Bekir BOZDA ile Rportaj

Beypazarnda Gme Hayat Veren Sanat TARHTEN SAYFALAR

sizlik Sorununa Kalc zm Hedefliyoruz

Kamu stihdam Hizmetlerinin Gelitirilmesi Operasyonu GEN SAYFALAR

Trkiyede sizlii Anlamak(II)

Kadnlarn gcne Katlmnn nndeki Balca Engel: Toplumsal Deerler

50. YILINDA YURTDIINA G 36

Gktan GRMEZZ / KUR, stihdam ve Meslek Uzman

nal KOYUNCU / YTB, Uzman

Kazm YT / KUR Genel Mdr Yardmcs

BKdan KURa Yurtdna i G

21. Yzyln Rnesansn Yaratmak

Trkiyenin ABdeki Sosyal Sermayesi Trk gc

Trkiyede Tersine Beyin G Gemie ve Gnmze Bak

Misafir ciden Gmene Almayaya Trk Gnn 50. Yl

Erhan ENGL / YTB, Uzman

GN 50.YILINDA YURTDIINDAK TRKLER

gc Gnn Ekonomik Boyutu

Do. Dr. M. Kemal BERL

Avrupada Ykselen Yabanc Dmanl

BABAKAN YARDIMCISI BEKR BOZDA:

Say 3, Temmuz-Austos-Eyll 2011

Toplumda kanaat nderi olarak kabul edilenlerden biri

Say 3, Temmuz-Austos-Eyll 2011

ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANI FARUK ELK:

Say 3, Temmuz-Austos-Eyll 2011

Say 3, Temmuz-Austos-Eyll 2011

Say 3, Temmuz-Austos-Eyll 2011

Ekonomide Isnma Riski

Grafik 1. Ekonomik Byme

Say 3, Temmuz-Austos-Eyll 2011

Grafik 2. 2011 ilk eyrek Byme Hzlar

Bymede Dnya Rekoru

Grafik 3. Sektrel Byme Hzlar

HARCAMALARIN GSYHYA KATKISI

Tablo 1. Harcamalarn GSYHya Katks

Say 3, Temmuz-Austos-Eyll 2011

Grafik 4. Mevsimlik ve Takvim Etkilerinden Arndrlm GSYH Deiim Oranlar

Kredi Art Orann Yavalatma Tedbirleri

Grafik 5. Ykselen Piyasalar Ar Isnma ndeksi

Ilml Dzeyde Olanlar

Isnma Sorunu Yaamayanlar

Grafik 6. Tketici Kredileri (nceki Aya Gre % Deiim)

Say 3, Temmuz-Austos-Eyll 2011

Grafik 7. Kredi Faiz Oranlar (Yllk %)

zm: Daha Az Harcamak

Tablo 1. Dnyada isizlik Oranlar

PORTEKZ SLOVAKYA TRKYE * TRKYE

Say 3, Temmuz-Austos-Eyll 2011

Trkiyede sizlik Azalyor

Grafik 1. Mevsimsel Etkilerden Arndrlm sizlik Oranlar

sizlik Oranlar Kriz ncesi Seviyesini Yakalad

2010 Yl Hanehalk gc Aratrmas Sonular Akland

Grafik 2. sizlik Haritas (2010)

Say 3, Temmuz-Austos-Eyll 2011

2010 YILI L DZEYNDE TEMEL GC GSTERGELER

Tablo 2. 2010 Yl l Dzeyinde Temel gc Gstergeleri

1990-2001 dneminde Trkiyede byme hem ortalama olarak ok yetersiz (% 3,2),

Prof. Dr., Marmara niversitesi, BF retim yesi

Grafik 1. Byme, enflasyon, isizlik eilimleri (2001-2011)

Seyfettin Grsel* Gke Uysal Ayenur Acar*