LETME EKONOMS NOTLARI SCT

ktisat: Sonsuz insan ihtiyalarnn kt kaynaklarla nasl karlanabileceini inceleyen bilim daldr. Kaynaklar yeterli miktarda olsa idi iktisat ilmine gerek olmazd. ktisadn iki nemli nermesi vardr. 1)ihtiyalar sonsuzdur. 2)Kaynaklar kttr. Ekonomi: ktisadi olaylar sebep sonu ilikisiyle inceleyen, olaylarn dayandklar temel prensipleri ve iktisadi olaylarla ilgili kanunlar aklayan bilim daldr. Fayda: Mal ve hizmetlerin ihtiyalarmz karlama derecesidir. Fayday llemeyiz ama hissedebiliriz nk fayda kiiden farkllk gsterir. Faydann miktar ve dzeyine bal olarak sz konusu mal ve hizmetler iin piyasada fiyatlar ve deerler oluur. Mlkiyet: Eya zerindeki hak ve tasarruf yetkisinin kiiye ait olduunun resmi otoritelerce tescili ve tannmasdr Sanayi: Hammaddenin ilenerek mamul hale dnt retim alanlardr. Ticaret: Nihai tketicilerle reticiler arasndaki mal ve hizmetin el deitirmesidir Teknoloji: Tabiatta ham halde bulunan maddelerin bir dnm srecinden geirilerek, insan ihtiyalarn karlayacak mamul haline dntrlmesi iin ihtiya duyulan bilgi, tecrbe ve sreler btndr. Teknolojinin olmad yerde emek ortaya kar. Mteebbis: insanlarn ihtiyalarn karlamak zere asli retim faktrlerini sistemli ve bilinli ekilde bir araya getiren, risk alan kiilerdir. Teebbs: giriimcinin mal ve hizmet retimini gerekletirmek iin oluturduu iktisadi ve hukuki sosyal organizasyonlardr. --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------htiya: Giderildii zaman haz ve mutluluk veren giderilmediinde elem ve strap kayna olan, metabolizmada tepkimeye yol aan istek ve arzulardr. htiyalar davranlarmzn temelini olutururlar. A)Zaruri ihtiyalar: nsanolunun varln devam ettirebilmesi iin askeri dzeyde karlanmas gereken ihtiyalardr. Zaruri ihtiyalar ncelik sahibi ihtiyalardr. Beslenmek, nefes alma, korunma ihtiyac gibi

B)Keyfi ihtiyalar: Hayat kolaylatrmak daha fazla mutlu olabilmek iin karlanmas gereken ihtiyalardr. Sslenmek gibi

htiyalarn Temel zellikleri: 1)Say bakmndan sonsuzdur: ihtiyalarn says ekonomiyle snrldr .Gelir dzeyi artnca insanlar lks mallara yneldiinden ihtiyalar srekli artarlar 2) Kapasite bakmndan snrldr. Her ihtiyacn bir kapasite snr vardr .bu sebepten doyuma ulanca haz alnmaz 3)Zorunlu ihtiyalarn tekrarlanma zellii vardr. Yenilen yemein sarf edildikten sonra tekrar yemek yeme ihtiyacnn duyulmas gibi 4)kame edebilme zellii: Bir ihtiyacnn dieriyle yer deitirebilmesidir. htiyacn ikame zellii artlardan kaynaklanr 5)Hiyerari zellii: Tm ihtiyalar karlamak iin yeterli maddi gcmz olmadndan ihtiyalar nem srasna gre snrlandrmak zorunda kalrz. 6)Farkl iddete sahip olma: Tiryaki olarak sigara ien biriyle ara sra ien biri arasnda sigara ime istei farkl iddettedir. -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Kaynaklar: nsanlarn ihtiyalarn gidermekte kulland maddi varl olan nesnelerdir. htiyalar =Kaynaklar denkleminin salanamamas iktisat bilimi dourmutur. Mal: htiyalar tatmin etme zellii olan vastalardr. Mallar tabiatta mevcut olup fiziksel varla sahiptirler. Mallar serbest mallar ve iktisadi mallar olarak ikiye ayrlr. A)Serbest Mallar: Tabiatta cretsiz bulunan isteyenin serbeste kulland mallardr. Serbest mallar ilenirse veya herhangi bir nedenden kt hale gelirse iktisadi mal zellii kazanrlar. Oksijen tpe doldurulup satlrsa iktisadi mal zellii kazanr. B)ktisadi mallar: Elde edilebilmesi belirli bir zahmet icap ettiren mallara denir. ktisadi mallar Tketim (istihlak) mallar ve retim (istihsal)mallar olarak ayrabiliriz. Tketim mallar aklamadan nce tketimin ne olduuna deinelim. Tketim bir mal veya hizmetin bir ihtiyac gidermek amacyla yok edilmesi fonksiyonunu salayamaz hale gelmesidir.

B1)Tketim mallar: Bireylerin veya kurumlarn ihtiyalarn gidermek iin tkettii mallardr. B1.1)Dayankl tketim mallar: Uzun srede tketilen mallardr. Tekrar kullanlabilme zelliine sahiptirler. Beyaz eya, otomotiv, mobiya v.b. B1.2)Dayanksz Tketim mallar: Ksa srede tkenen mallardr. Gda, temizlik malzemeleri, sarf malzemesi gibi.

B2)retim (istihsal)mallar: retim: Mteebbisin insan ihtiyalarn karlamak zere retim asli faktrleri olan doa ve onun sunduu kaynaklar zerine yine retimin dier asli faktrleri olan sermaye ve emein bir araya getirilerek, mal veya hizmet retmek iin sarf ettii abalarn tmdr ya da hammaddelerin ilenerek mamul hale getirilmesi olarak da tanmlanabilir. Budayn un haline getirilip ekmee dntrlmesi bir retimdir. B2.1) Malzeme: retim faaliyetleri srdrebilmek, mal elde edebilmek iin retimde kullandmz maddelerdir. rnein bilgisayar retimi iin kullanlan paralardan olan ram, ana kart, ilemci birer malzemedir. B2.1.a) Hammadeler: retim faliyetinde kullanlan, elde edilecek rnn esasn tekil eden hi ilenmemi ya da ok az ilenmi maddelerdir. rnein tebeirin hammaddesi kiretir. B2.1b) Yardmc Malzemeler: Elde edeceimiz rnn kalitesini artrmak form vermek, mukavemetini arttrmak, elastikiyetini deitirmek, amacyla kullandmz malzemeler yardmc malzemelerdir. B2.1c) letme Malzemeleri: Mamul ile ilgisi olmayan faaliyetlerin yrtlmesinde kullanlan malzemelerdir. Krtasiye, temizlik malzemeleri, yalar v.b. B2.2)Aramallar: retimde kullanlan ama daha nce bir tesiste ilenmi olan mallardr. Ara mallar bir baka maln retiminde kullanlrlar. Yar mamul ile kartrlmamaldrlar. Ara mallar yan sanayi tarafndan retilirler. Otomobil paralar bu trden mallara rnektir mil, egzoz borusu, direksiyon mili veya tekstil iin iplik retimi gibi. B2.3)Yatrm (sermaye) Mallar: Yatrm gerekletirmekte kullanlan mallardr. Yatrm mallar reticinin sermayesidir. retimini tamamlam olan mallarda yatrm mal kapsamna girer. Otomobil binek arac olarak kullanldnda tketim mal iken, taksicilik amacyla kullanldnda yatrm mal olur. -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Hizmet:nsanlarn ihtiya duyduu ilerin bakalar tarafndan grlmesidir.

Hizmetler 1) Kamu( Amme) hizmetleri: Yurttalara devlet tarafndan herhangi bir bedel talep etmeden yaplan hizmetlerdir. Eitim, salk, altyap hizmetleri gibi 2)Sosyal hizmetler: Kii ve kurulular tarafndan ihtiya sahibine bedelsiz verilen hizmetlerdir. Vakflarn eitim kurumlar amas, burslar vermesi gibi. 3)iktisadi hizmetler: Bir bedel karl devlet ya da tzel kiiler tarafndan salanan hizmetlerdir ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

retimin Asli(Temel) Faktrleri: retim faaliyetlerini gerekletirebilmek iin bir araya getirilmesi gereken faktrlerdir. 1)Toprak: Yer alt ve yer st gibi doal kaynaklardr. Bunlarn bir ksmn ileyerek, bir ksmn sentetik retim yoluyla kullanrz.(Orman, su, petrol, doalgaz) 2)Emek: Doal kaynaklarn insanlarn faydalanabilecei bir mamule dnmesi iin, harcadmz enerjidir. Emek zihin, beden ve gnl gcnn bilekesidir. 3)retim aralar(Sermaye, kapital): retim iin gerekli olan retim aralar ya da bunlara tahsis edilen kaynaklardr. Bir kyl iin sermaye sahip olduu topraklar, damzlk hayvan, fidan ve meyvelerdir 4)Mteebbs:nsan ihtiyalarn karlamak ,mal ve hizmet retmek, kazan elde etmek iin, retimin asli faktrlerini sistemli bir ekilde bir araya getirerek cesaret gsterip risk alan, retim faaliyetlerinde bulunan ,organizasyonu kuran kiidir. Mteebbisler ileri grl, yaratc insanlar olmaldrlar. 5)Teebbs(Giriim): Mteebbisin retim yapmak amacyla oluturduu iktisadi ve hukuki organizasyonlardr. ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Kii: Karakteristikleri itibariyle bakalarndan ayrt edilebilen, hak ve sorumluluklar olan, temsil kabiliyeti olan, karar verebilen, varlklar, kiiler ya da organizasyonlardr. A)Gerek Kii(Hakiki kii): nsanlar tanmlayan zelliklerin tm kiiliktir ve insanlar hakiki ahslardr. B)Tzel Kii(Hkmi ahs): Karar verme mekanizmalar, yasama, yrtme, yarg, niversitelerin senatosu, ynetim kurullar gibi organizasyonlara verilen kiilikler tzel kiiliklerdir. Tzel kiilikler kanun tarafndan verilir ve belirlenirler.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------retim aralarnn mlkiyetine gre sektrler: 1)Devlet(Amme ya da Kamu) Sektr: retim aralarnn devletin mlkiyetinde olduu, devletin retim yapt sektrdr. 2)zel Sektr: retim faaliyetlerinin gerek kiiler ya da gerek kiilerin organizasyonlar tarafndan gerekletirildii sektrdr. 3)nc Sektr: Mlkiyeti gerek kii ya da devlete ait olmayan sektr tipidir. Vakflar, dernekler, kiliseler gibi. ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Faktr Sahipleri: Mteebbis elde ettii karn bir ksmn faktr sahiplerine pay verir. Mteebbise kalan pay kar ya da zarardr. 1)i: retime katk salamak amacyla emeini sarf eden kiidir, yapt iin karlnda cret alr. 2)Sermayedar(Kapitalist): Tasarrufunu (sermaye) arz eder .(Bankaya yatrr veya tahvil alr.) Karlnda faiz alr 3)Rantiye: Doal kaynaklarn sahipleri. Rant ya da kira alrlar. Masraf(Gider):Belirli bir dnemin ierisinde (1 yldan az ) faaliyetler sonucunda gelir elde edebilmek iin yaplan maddi harcamalardr. Harcama(Sarf):Bir varln kullanlarak yok edilmesidir. Defter kullanm bir sarftr. deme: Bir varln bir kaynaktan dier kaynaa transferidir. Borlar iin deme yaplmas gibi. --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Maliyet: Dnem dikkate alnmakszn bir mal veya hizmet elde edilmesi iin katlanlan fedakrlklardr ve harcamalar toplamdr. Maliyet faktr sahiplerine denen paylardan oluur. Malzeme maliyetleri, iilik maliyetleri, enerji kullanm, bakm-onarm, fason iilik ve amortisman Maliyetler u ekilde snflandrlabilir

.1)malat maliyetleri.1.1)Direk maliyet. 1.2)Endirekt maliyet 1.1.a)Direk malzeme 1.1.b)Direkt iilik maliyetleri.1.2.a)Endirekt malzeme.1.2.b)Endirekt iilik. 1.2.c)Dier2)Faliyet giderleri 2.1)Genel ynetim giderleri.2.2)Pazarlama sat ve datm giderleri2.3)Sat sonras hizmet giderleri. retim Miktar ile likisi Bakmndan Maliyetlerin Snflandrlmas Sabit maliyet: retim miktar artsa da deimeyen maliyetlerdir. (Ms), Birim sabit maliyet: ms=Ms/Q Deiken maliyet: retim miktaryla deien maliyetlerdir. Birim deiken maliyet: md=Md/Q Toplam Maliyet: Sabit ve deiken maliyetlerin toplamdr.

(Md=md.Q)

(Mt=Ms+Md)

Birim Maliyet: Toplam maliyetin retim birimi bana den paydr. (mb=Mt/Q)

5)Marjinal Maliyet: retimdeki deiimin maliyette meydana getirdii deiimdir. Marjinal maliyetler birim maliyeti geerse zarar edilir. Mjm=(C2-C1)/(Q2-Q1) En son karllk noktas u denklem ile tanmlanr Mjm = mb Kar: Haslat ile toplam maliyet arasndaki farktr. R=P.Q-(Ms+Q.md) ; en temel forml baa ba analizinde R=0 alnr. Sfr kar noktasndaki retim miktarn bulmak iin R=0 alnp Q ekilir ise Q0 bulunur.Q0=(Ms)/(P-md) Sfr kar noktasndaki (Baaba noktas) toplam haslat bulmak iin eitliin her iki taraf P ile arplr. P.Q0=Ms/(1-(md/P))

Toplam Haslat P.Q=(R+Ms)/(1-(md/P))

-------------------------------------------------------------------------------------Speklasyon: Anlk fiyat hareketlerinden kazan elde etmektir.Speklatrler fiyatlar ykselirken alm yapp dtnde satarla Mbadele(Exchange)Mallarn el deitirmesi,yani mallarn satn alnmasdr.Arz, talep ve fiyat olutuunda mbadele oluabilir. kame Mallar:Esas tketilmek istenen maln yerini tutmayp zorunlu hallerde tercih edilen mallardr.Pirin fiyat artnca bulgur satn Tamamlayc Mallar:Birinin tketilmesi halinde dierinin tketilmesi kanlmaz olan mallardr.Benzin otomobilin tamamlayc maldr. Marjinal Fayda :Bir maln miktarndaki artn dierinde salad azaltr. ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------. Pazar(Piyasa:) retici ve tketicinin bir araya geldii arz ve talebin olutuu, piyasa fiyatnn belirlendii, alm satm ilemlerinin gerekletii, anlamalarn yapld, mbadelenin gerekletii ortamlardr. Fiyat: piyasada reticilerin mallarn satmaya raz olduu, tketicilerin talep ettii bedel.

Mal Ve Hizmetlere Gre Pazarlar: 1)Faktr Piyasas: Petrol, madenler, hububat gibi doal kaynaklardan ve emek piyasasndan oluur. a)Sermaye Piyasas: Para piyasas, bankalar, menkul kymetler piyasas (Bono, tahvil) ,dvizi, altn piyasas b)Emek Piyasas: 2)Mal Piyasas: retim ve tketim mallar piyasas olarak ikiye ayrlr. 3)Hizmet Piyasas Rekabet: Piyasada satclarn ayn alcya mal ve hizmet satmak iin birbirileriyle yapt mcadelelerdir. Ama piyasay ele geirmektir. Rekabet Kriterlerine Gre Piyasalar 1)Tam Rekabet Piyasalar: Rekabetin nnde hibir engelin olmad piyasalardr. Tam rekabet piyasasnn zellikleri a)Atomizite: Rekabete konu olan mal ve hizmetlerin atom kadar ok olup ok sayda tketici tarafndan tketiliyor olmasdr b)Homojenite: retilen mallarn veya hizmetlerin niteliklerinin ayn ya da benzer olmasdr. Farkllklar olursa rekabet gleir. c)Hrriyet: Piyasaya giri ve klarn serbest olmas, alclarn ve satclarn almda ve satmda nne engel konulmamasdr d)Akclk(Seyyaliyet): Piyasada arz ve talebin, yer deitirebilmesidir. reticinin bir piyasadan dierine geebildii piyasalardr. e)effaflk: Piyasa hakknda hem reticinin hemde tketicinin tam bir bilgiye sahip olmasdr. Hangi mal kim nerde retiyor, maln servisleri, garanti artlar, rakiplerin gleri, tketicilerin tercih ve alkanlklar gibi f)Blnebilirlik: Mallarn blnebilirlii rekabeti arttrr.

2)Aksak Rekabet Piyasalar: Rekabetin ortadan kalkmad ama rekabet artlarnn tamamen yerine gelmedii piyasalardr. Rekabetin nndeki engeller. Hangi maln ne kadar retilebileceine dair hkmet politikalar, para politikalar, yerli rnlerin yabanc rnler karsnda korunmas, irketlerin piyasa tekellemeye almas,

birlemeleri rekabeti kstlar.Oligopol(Az sayda reticinin olduu piyasalardr )Oligopson (Az sayda alcnn olduu piyasalardr),Dopsol(ki retici ya da retici),Dopson(ki alc vardr),Triopol( satc ,ya da retici vardr) 3)Tekel Piyasalar: retimin ve tketimin tek elden yapld, rekabetin ortadan kalkt piyasalardr. Devletler vergi yeterli olmad zaman gelir salamak amacyla, vatandalara hizmet salamak amacyla, gvenlii salamak amacyla, byk sermaye gerektiren alanlarda veya madenler zerinde eitli retim tekelleri oluturabilir. Yabanc irketlerle rekabet halinde olan yerli firmalara tekel oluturmalar iin izin verebilir. Alc tekelleri monopson, satc teklerli monopol olarak adlandrlr. -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Talep: Bir piyasa tketicilerin belirli bir fiyattan mal veya hizmeti almak istemesidir.Bireysel taleplerin toplam ,toplam talebi verir. Talep(Demand) kanunu Serbest piyasalarda dier artlar ayn kalmas artyla fiyatlar dtkce talep artar, talep artarsa fiyatlar der Talepler , gelirin deiimi, zevkler, alkanlklar , ve toplumsal felaketler nedeniyle deiim gsterirler. Karaborsaclk ,zenginlerin gsteri merak talep erisini tersine evirir. D=f(Fiyat,ihtiya,Zevk ve Moda,Tketici geliri,Diermallarn Fiyat) Serbest Piyasalardaki Dier artlar: a)ihtiyacn iddeti ne kadar fazla ise fiyatlar artsa bile talep az azalr.rnein sigara b)Srvansiyon: htiyacn iddet derecesidir.ok ackan insann fiyatlara dikkat etmemesi gibi c)Zevk ve modaya nem verenler fiyatlara aldr etmez.d)Tketici geliri artsa bile ilk olarak zorunlu sonra lks ihtiyacn giderir. Talep Erisi Maln birim fiyat ile maln talep miktar arasndaki ilikiyi gsteren eridir. Talep Kaymas:Bir maln fiyat deimedii halde o mala talep edilen miktarn deimesidir. Talep Elastikleri:Taleple ilgili tip elastikiyet vardr.

1)Talebin Fiyat Elastikiyeti: Maln fiyatnda meydana gelen deimelerin ,bu mala talep edilen miktarlarna ne oranda yansdn grmemize yarar. e=(Q2-Q1)/(Q1):(P2-P1)/(P1) D=Q2-Q1

a)Temel ihtiya mallarnn (ekmek,su) elastikiyeti sfrdr nk ekmee olan talep nfs ayn kald srete deimez iken, ekmein fiyat dalgalansa bile talebin fiyat elastikiyeti sfr olur D=Q2-Q1=0 b)Gsterie ynelik mallarda (mcevher) yksek sabit fiyat ta olsada talep yinede artar ve bu mallarn hepsi satlr.Bu mallarn talep elastikiyeti sonsuzdur c)Talep elastikiyeti bire eit olmas, fiyatta ki bir art ya da azaln talebide ayn oranda etkilemesinden kaynaklanr.Bu mallar piyasada ok yoktur.Genellikle fiyatlar birden byk ya da bire eittir. Ama genel olarak elastikiyetin tarm rnlerinde bire eit iken ,sanayi rnlerinden birden byk olduunu syleyebiliriz Talebin arpraz Elastikiyeti: A malnn talebindeki deimenin ,rakip veya tamamlayc mal olan B malnn fiyatnda neden olduu deiim incelenir. e=(DA/DA):(PB/PB) rnek olarak krmz etteki fiyat artar ise tavuk talepleri artar. Talebin Gelir Elastikiyet: Talep miktar ile gelir arasndaki ilikidir. e=(D/D):(Y/Y) Y(Gelir) ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Arz: Bir piyasada satclarn bir mal ya da hizmeti belirli bir fiyattan satmay kabl etmesidir. (S) Arz (retim)Kanunu: Serbest piyasada dier artlar ayn kalmak art ile fiyatlar ykseldike arzda artar fiyatlar azaldka arz miktar azalr. Arz Erisi: reticilerin bir maldan hangi fiyatlarda ne kadar arz edeceklerini gsteren eridir. Arz Elastikiyeti Fiyattaki deimeler karsnda arzn (retimin) duyarll ifade eder. e=(Q/Q):(P/P) Arz Kaymas Ayn fiyatta daha fazla veya daha az mal satmaktan kaynaklanan bir durumdur. Bu da teknolojide olan deiiklikler ile mmkn olur. Karaborsa: Talebin karlnda arzn azlndan faydalanp yksek fiyatla mal satmaktr. Hukuken sutur. Yabanc lkelerden lkeye mal giriinin kstland korumac ekonomilerde grlr.bu gibi durumlarda devlet mallara el koyabilir(Msadere). -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Rekabet Piyasalarnda Fiyatlarn Oluumu:

Fiyat: a)Piyasa Fiyat: Bir piyasada reticilerin satmaya raz olduu, alcnn da demeyi kabul ettii fiyat denge(piyasa) fiyatdr. Arz ve talep arasnda denge saland iin denge fiyat ismi almtr. Fiyatlarn sabit kalmasna ramen, talep art olursa denge bozulur. Dengenin saa-sola hareketi kayma, aa yukar hareketinde yer deitirmesi olarak adlandrlr. Serbest piyasalarda denge fiyat arz ve talebin mekanik hareketleri ile deiir. b)retici Fiyat: reticilerin mallarn satmaya raz olduklar birim bedeldir. c)Alc Fiyat: Alclarn bir mal veya hizmeti satn almay kabul ettii birim bedeldir. -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------letme(Business):Mteebbisin mal ve hizmet salamak zere retim faktrlerini bir araya getirerek, kar salamak zere kurduu iktisadi organizasyonlardr. letme bir yer veya birim iken teebbs retim iin yaplan organizasyonlardr. letmeler retimi gerekletirmek zere kurulan teknik, sosyal, hukuki ve iktisadi birimlerdir. letmelerin drt temel yn vardr. 1)letmenin teknik yn: retimi gerekletirmek zere kullanlan ara, bilgi ve yntemler btnn yani teknolojisini iine alr. 2) ktisadi yn: letmeler iktisadi kurululardr nk retim faaliyetleri insan ihtiyalarn karlamak ve kazan salamak iin yaparlar bu sebepten kamu kurulular ve vakflar iletme deillerdir. 3)Hukuki yn: letmeler kiilik haklarnn kullanld, insanlar, kurumlar, devletler aras hukuka uymak ykmll olan kurululardr.

4)letmelerin sosyal yn: letmeler insanlarn bir arada yaad beeri kurumlardr. letmeler temel elemandan oluurlar bunlar malzeme, makine ve emektir. letmenin evresindeki birimlerin hepsi iletme ile kar ilikisi iindedirler. 1) Yakn evre: tedariki, sermayedar ve mterilerdir. Tedarikiler iletmeye malzeme ve makine satarken Sermayedar iletme iin sermayesini tahsis eder, mteri ise mal alr. 2)letmenin uzak evresi: Rakipler, toplum ve devlettir. Toplum iletmeden istihdam yaratmasn, mal ve hizmet retmesini bekler. Devletin iletmeyle ilikisi hukuki yn ve iletmelerden alaca vergilerdir. letmenin uluslararas evresi ise u kapsamdadr.

Global sermaye, uluslararas rekabet, uluslararas Pazar ve devletleraras zel hukukudur. letmelerin Amalar: Genel ve zel amalar A)letmelerin Genel Amalar: 1)Topluma Hizmet: Toplumun gelirini arttrmak, katma deer yaratmak, istihdam salamak, topluma mal ve hizmet salamak gibi. 2)Sreklilik: letmeler faaliyetleri organize ve devaml olmaldr. letmeler belirli bir sre iin kurulur, doar, geliir ve serpilirler. 3)Uzun vadede kar: letmelerin nihai amac kardr. Kar uzun vadede de olsa elde edilebilmelidir, nk srekliliini sadece bu ekilde salayabilir. stihdam yaratmak. B)letmelerin zel Amalar: 1)letme sahibi ve yneticiler asndan kar, baar, pazar pay bykl, verimlilik ve iletmeyi bytmek amalanr. 2)alanlar asndan iyi bir cret,salkl ve gvenli bir i ortam,,i gvencesi ve sosyal gvenlik amalanr. 3)Mteri asndan memnuniyet bunun iin standartlara uygun imalat, dk alm bedeli, tam zamannda retim 4)Tedariki asndan, tedarik edilen rnn bedelini en ksa zamanda alma ve ihtiyacn srekli olmas amalanr. 5)Toplum asndan, salkl bir evre, istihdam salama, ihtiya duyduu mal ve hizmetleri tedarik edebilme milli gelir art hedeflenir. 6)Devlet asndan, yaratlan katma deer ile daha fazla vergi almak ve istihdamdr.

letmelerin Kurulma Nedenleri: 1)Aileden kalan iletmeyi devam ettirmek iin. 2)Yapacak baka bir i olmadndan kii iletme kurabilir. 3)Bamsz almak, bakasndan emir almamak, kendi iini yapmak amacyla. 4)G elde etmek, hkmedebilmek, baar salamak amacyla 5)Bir ideali gerekletirmek amacyla

letmenin byklklerine gre snflandrlmas: Kk, orta, byk, dev iletmeler. letmelerde bykln kriterleri gc, retim kapasitesi, sermaye, haslat, teknoloji, enerji kullanm Kk Ve Orta letmelerin Avantajlar Ve Dezavantajlar Avantajlar: 1)Kurulumlar kolaydr, kurulum maliyetleri dktr. 2)Ynetimleri basit karar alma sreleri ksadr. 3)Esnektir, yatrm alanlarn hemen deitirebilirler 4)retici saysnn artmasndan rekabetin canlanmasn salarlar. 5)retimdeki boluklar daha hzl doldururlar. 6)Genellikle emek zerine altklarndan istihdam salarlar. 7)Sermayeyi alt kademelere yayarak tekellemesinin nne geerler. Dezavantajlar: 1)Sermaye yaplar zayf olduundan gl irketler karsnda duramazlar .2)Artan taleplere karlk veremezler. 3)Standartlar yakalamada glk ekerler. 4)Sermayeleri az olduundan geliip bymeleri zordur. 5)Teknolojiyi kullanamazlar.

Byk iletmelerin Avantaj ve Dezavantajlar: : 1)Tekellemeye giderlerse rakiplerini ve rekabeti yok ederler , toplumun gelir dalmn bozarlar 2)Yaplar hantaldr kolay karar alamazlar. 3) Sermayeleri gl olduundan zorlu rekabet koullarnda ayakta kalabilirler.

4)Aratrma ve gelitirme yaparak yeni teknolojiler bulup var olan teknolojileri ise gelitirebilirler. 5)Modern ynetim tekniklerinden yararlanabilirler. 6)Ekonomik gleri ile siyasi iktidarlar zerinde bask oluturup (muhalefeti destekleyerek) kendi karlar dorultusunda kararlar aldrrlar. 7)Kredi salama imkanlar genitir. 8)lerde ve retilen mallarda standartlar daha kolay yakalarlar. 9)Kararlar daha demokratik biimde alnr. 10)Maliyetleri yksektir. letmelerin Bymesi: byrler. letmelerin birlemelerle anlamalarla ve yatrmlarla

1)Yatrm: Yatrm bir varlk ya da kaynan gelir getirecek alanlara tahsis edilmesi anlamna gelir. 1.1)Yatrmn retim alanlarna gre u ekilde gruplandrlr. a)Mali yatrmlar: retim art salamayan yatrm aralarnn mlkiyetinin el deitirilmesidir. Hisse senedi, emlak yatrmlar mali yatrmlardr. b)Reel Yatrmlar: retimde art salamak zere salamak amacyla yaplrlar. Makine satn almak, atlye, fabrika kurmak. c)Otonom Yatrmlar: Bu yatrmlar genelde kamu kurulular ve mahalli idareler tarafndan sanayi ve toplum yaamna destek amacyla yaplan, ok byk sermaye gerektiren ve uzun vadede kar getiren, sosyal fayda amal yatrmlardr. Baraj, otoyol, demir yollar altyap yatrmlar gibi yatrmlardr. 1.2)retime Katks Asndan Yatrmlar a)Yeni yatrmlar: Sfrdan bir tesis kurmak gibi b)Genileme Yatrmlar: Var olan tesisin bytlmesi ve kapasitesinin arttrlmas. c)Yenileme Yatrmlar: Var olan bir yatrmn srekliliini salamaya ynelik yatrmlardr. 2) Byme ve Anlamalar : a)Trst: Halk arasnda irketlerin evlenmesi olarak adlandrlr.ki veya daha fazla sayda irket anlaarak faaliyetlerini bir irket altnda devam ettirirler.Dier irketler hukuki haklarn ve tzel kiiliklerini kaybederler.

b)Holding: Holdingleme irketlerin belirli bir ksmn satn alarak byme yntemidir Holdingde katlan irketler faaliyetlerine devam ederler, hukuki haklarn kaybetmezler. Ancak karar alma faaliyetlerini, ekonomik bamszlklarn ksaca hrriyetini ksmen kaybederler. rnein Ko Holdingin irketlerin %30 hissesini alarak, hi bir ey retmeden irketlerin ynetimini elde etmesi gibi. Bu tr oluumlara holdingleme denir. c)Karteller: Datm kanallarn hammadde ve pazarlar ele geirmek, rakipleri yok etmek amacyla yaplan gizli anlamalardr. Kapitalist sistemlerde liberal politikalarn uygulanmasnn nnde engel oluturduklar ve adeta rekabet piyasalarn monopol piyasaya dntrrler. Genellikle Kapitallemi byk ekonomilerde grlrler. d)Konsorsiyum: Byk bir i tek bir firmayla yaplamadnda, iki ya da daha fazla firma bir araya gelerek i bitinceye kadar i birlii anlamas yapmas, beraber hareket etmesidir. irketlerin ekonomik ve hukuki varl devam eder. Tekel amac tamaz. Byme eitleri : a)Dikey byme: letmenin ana faaliyet alan dna karak, uzman olmad alanlarda faaliyete girerek setii byme eklidir. .b)Yatay byme: letmenin ayn retim alannda kalarak faaliyet boyutlarn geniletmeleri yoluyla salanan bymedir. Ayn pazarda etki alann geniletme, ayn rnn gelitirilmesi, rn iin yeni pazarlar bulma gibi. c) apraz byme: Hem yatay hem dikey bymedir. Trkiye bu ekilde bymektedir. letmelerin Kurulu sreleri: Kurulu Fikri: letme kurmann ilk aamas iletmeyi kurmay tasarlayan kiinin kafasnda bu ynde bir dncenin doup gelimesi eklinde ortaya kar. 1)n Aratrma: in yaplp yaplmayacan konusunda bilgi edinme, fikir sahibi olmak amacyla yaplr. 2)Fizibilite Etd: Dnlen yatrmn kurula bilirliini irdelemek iin teknik, finansal, ekonomik ve hukuki adan yaplan n aratrmalardr. Elde edilen verilerden yaplan almalarn zeti olan fizibilite raporu ortaya kar. Fizibilite raporlar kk irketler asndan ok uzun olmasa da, byk fabrikalar iin kasalar dolusu evraklardan oluur. a)ktisadi Ett: mal edilmesi dnlen maln piyasadaki olas talebi belirlenmeye allr. Maln kimler tarafndan, hangi miktarda satn alnabilecei, maln tipinin nasl olacan, piyasada potansiyel rakiplerin kim olduu,retilecek olan mal ve hizmetlerin birim maliyetlerinin ne olaca sorularna cevap aranr.

b)Teknik Ett: retilmesi dnlen mal konusunda mevcut teknolojilerin neler olduu. Maln retiminde emek youn bir teknoloji mi yoksa sermaye youn bir teknoloji mi kullanlacann teknik analizidir. c)Finansal(Mali)Ett: Yatrmn finansal ihtiyacnn ne kadar olduunu, bu ihtiyacn hangi kaynaklardan karlanacan, projenin yllara gre gider, gelir ve fon aknn ne olacann ve iletmenin hangi retim dzeyinde kara geeceinin belirlenmesidir. d)Hukuki Analiz: Yatrm ve iletme srasnda iletmenin dahil olaca yasalarn ve bu yasalarn iletmeye getirecei hukuki ykmllklerle, salayaca kolaylklarn ve iletmenin hukuki kesiminin belirlenmesi ve aratrlmasn kapsar. 3)Kurulu Karar: Fizibilite raporundaki sonular tatminkr deilse riskleri fazlaysa, piyasaya kriz hkimse kurulu karar kmayabilir. Eer olumlu sonu karsa bir sonraki adm iin nasl yaplacana dair n proje hazrlamaktr. 4)n Proje: Planlama: Bir iin nasl, hangi yntemlerle, kimler tarafndan, hangi vastalarla, ne gibi yntem ve ne kadar ve ne kadar maliyet ile ne gibi bir srede yaplacana dair almalar kapsar. n projenin asl amac zamanlama maliyet ve fayda tartmalar yapmaktr. Yaplacak olan i zamannda bitecek mi? Acaba harcanan masraflar bu faydaya deer mi? 5)Kesin Proje: n projeler birden ok hazrlanm ise en faydal olan seilir. Seilen ya da gelitirilen proje uygulanacak yani kesin olan projedir. 6)Deneme retimi: Aksaklklar nerde, rnn kalitesi tam m, dzeltilmesi gereken eyler nelerdir. 7)retim: Tm sorunlar giderildikten sonra retime geilir.