Latex

nce bir L
A
T
E
X2
Elkitab
veya, 116 dakikada L
A
T
E
X2
Yazarlar: Tobias Oetiker

Hubert Partl, Irene Hyna and Elisabeth Schlegl
ngilizceden deiikliklerle Trkeletiren: Bekir Karaolu
Srm 4.20, 31 Mays 2006
ii
Copyright 1995-2005 Tobias Oetiker ve arkadalar. Tm haklar sakldr.
Bu dokmann telif haklar cretsizdir, onu oaltp databilir ve/veya zgr
Yazlm Vakfnn GNU Kamusal Lisans artlarna uygun olarak deitirebilirsiniz.
Bu dokman yararl olaca dncesiyle, fakat kullancya HBR GARANT
vermeksizin datlmaktadr. Daha fazla ayrnt iin GNU Kamusal Lisans artna-
mesine baknz.
Bu belgeyle birlikte GNU Kamusal Lisans artnamesinin bir kopyasn da al-
m olmalsnz. Eer almadysanz (Free Software Foundation, Inc., 675 Mass Ave,
Cambridge, MA 02139, USA) adresine yazarak temin edebilirsiniz.
Bu dokmann Trke telif haklar Bekir Karaolu tarafndan kamuya armaan
edilmitir, serbeste oaltp databilirsiniz.
Copyright 1995-2005 Tobias Oetiker and Contributers. All rights reserved.
This document is free; you can redistribute it and/or modify it under the terms
of the GNU General Public License as published by the Free Software Foundation;
either version 2 of the License, or (at your option) any later version.
This document is distributed in the hope that it will be useful, but WITHOUT
ANY WARRANTY; without even the implied warranty of MERCHANTABILITY
or FITNESS FOR A PARTICULAR PURPOSE. See the GNU General Public
License for more details.
You should have received a copy of the GNU General Public License along with
this document; if not, write to the Free Software Foundation, Inc., 675 Mass Ave,
Cambridge, MA 02139, USA.
Teekkrler!
Bu kitaptaki bilgilerin byk ounluu Almanca yazlm L
A
T
E
X 2.09a Giri
kitabndan kaynaklanmaktadr. En bata, o kitab yazan Avusturyal mes-
lekdalarmza teekkr ediyoruz:
Hubert Partl <partl@mail.boku.ac.at>
Zentraler Informatikdienst der Universitt fr Bodenkultur Wien
Irene Hyna <Irene.Hyna@bmwf.ac.at>
Bundesministerium fr Wissenschaft und Forschung Wien
Elisabeth Schlegl <noemail>
in Graz
Almanca kitapla ilgilenenler, Jrg Knappenin L
A
T
E
X iin yazd yeni
srmn
CTAN:/tex-archive/info/lshort/german
adresinden temin edebilirler.
iv Teekkrler!
Aada isimleri bulunun insanlar bu elkitabnn daha iyi olabilmesi iin
dzeltmeler, neriler ve yeni bilgilerle yardmc oldular. Bu kitabn elinizdeki
haline gelebilmesinde byk katklar oldu. Hepsine en iten teekkrlerimi
sunmak isterim. Kitapta bulacanz dier tm hatalar benimdir.
Rosemary Bailey, Marc Bevand, Friedemann Brauer, Jan Busa,
Markus Brhwiler, Pietro Braione, David Carlisle, Jos Carlos Santos,
Neil Carter, Mike Chapman, Pierre Chardaire, Christopher Chin, Carl Cerecke,
Chris McCormack, Wim van Dam, Jan Dittberner, Michael John Downes,
Matthias Dreier, David Dureisseix, Elliot, Hans Ehrbar, Daniel Flipo, David Frey,
Hans Fugal, Robin Fairbairns, Jrg Fischer, Erik Frisk, Mic Milic Frederickx,
Frank, Kasper B. Graversen, Arlo Griths, Alexandre Guimond, Andy Goth,
Cyril Goutte, Greg Gamble, Frank Fischli, Morten Hgholm, Neil Hammond,
Rasmus Borup Hansen, Joseph Hilferty, Bjrn Hvittfeldt, Martien Hulsen,
Werner Icking, Jakob, Eric Jacoboni, Alan Jerey, Byron Jones, David Jones,
Johannes-Maria Kaltenbach, Michael Koundouros, Andrzej Kawalec,
Sander de Kievit, Alain Kessi, Christian Kern, Tobias Klauser, Jrg Knappen,
Kjetil Kjernsmo, Maik Lehradt, Rmi Letot, Flori Lambrechts, Axel Liljencrantz,
Johan Lundberg, Alexander Mai, Hendrik Maryns, Martin Maechler,
Aleksandar S Milosevic, Henrik Mitsch, Claus Malten, Kevin Van Maren,
Richard Nagy, Philipp Nagele, Lenimar Nunes de Andrade, Manuel Oetiker,
Urs Oswald, Martin Pster, Demerson Andre Polli, Nikos Pothitos,
Maksym Polyakov Hubert Partl, John Reing, Mike Ressler, Brian Ripley,
Young U. Ryu, Bernd Rosenlecher, Chris Rowley, Risto Saarelma,
Hanspeter Schmid, Craig Schlenter, Gilles Schintgen, Baron Schwartz,
Christopher Sawtell, Miles Spielberg, Georey Swindale, Laszlo Szathmary,
Boris Tobotras, Josef Tkadlec, Scott Veirs, Didier Verna, Fabian Wernli,
Carl-Gustav Werner, David Woodhouse, Chris York, Fritz Zaucker, Rick Zaccone,
and Mikhail Zotov.
nsz
L
A
T
E
X [1] yksek bask kalitesinde bilimsel ve matematiksel dokmanlar
hazrlamaya ok uygun bir dizgi programdr. Ayrca, basit bir mektuptan
komple bir kitaba kadar, dier her trl belge yazmnda da kolaylk sa-
lar. L
A
T
E
X dokmana biim verirken daha kapsaml olan T
E
X programn
kullanr.
Bu ksa elkitab L
A
T
E
X programna bir giri olarak pekok L
A
T
E
X uy-
gulamalar iin yeterlidir. L
A
T
E
X sistemini daha kapsaml olarak renmek
istiyorsanz, [1, 3] gibi kaynaklara bavurabilirsiniz.
Bu elkitab 6 blmden oluur:
Blm 1 L
A
T
E
X ile hazrlanan bir dokmann temel yapsn anlatr. Bi-
raz da L
A
T
E
Xin tarihesinden sz eder. Bu blm okuduktan sonra,
L
A
T
E
Xin nasl alt hakknda kabaca bir kir sahibi olursunuz.
Blm 2 dokman dizmenin ayrntlarna girer. Temel L
A
T
E
X komutlarn
ve ortamlarn aklar. Bu blm okuduktan sonra ilk belgenizi yaza-
bilecek konumda olursunuz.
Blm 3 L
A
T
E
Xte formllerin nasl girildiini anlatr. L
A
T
E
Xin en gl
olduu bu konuyu bol rneklerle gsterir. Blm sonundaki tablolarda
L
A
T
E
Xte kullanabileceiniz tm matematik sembolleri bulunmaktadr.
Blm 4 belgeniz iin nasl dizin ve kaynaka hazrlayacanz, EPS for-
matnda nasl grak ekleyebileceinizi anlatr. pdfL
A
T
E
X program ile
PDF formatnda dokman karmay gsterir ve ok kullanl baz
program paketlerini tantr.
Blm 5 Grak iziminde L
A
T
E
Xin nasl kullanldn anlatr. Baka grak
programlarnda izilmi ve dosya olarak saklanm grakleri L
A
T
E
Xe
eklemek yerine, grai tanmlayp L
A
T
E
Xe izdirmenin yolunu gsterir.
Blm 6 L
A
T
E
Xin kulland standard dokman ablonlarn deitirebile-
ceiniz baz tehlikeli bilgileri ierir. L
A
T
E
Xin rettii gzelim ktlar,
yeteneinize bal olarak, nasl daha irkin veya daha gz kamatrc
yapabileceinizi anlatr.
vi nsz
Bu blmleri sray bozmadan renmelisiniz zaten, elkitab fazla uzun
deil. rnekleri dikkatli inceleyin, zira kitaptaki pekok nemli bilgi rnekler
iinde yeralmaktadr.
L
A
T
E
X program kk PC veya Mackintoshtan, byk UNIX veya VMS
iletim sistemlerine kadar, pekok bilgisayar tr iin mevcuttur. Baz ni-
versite alarnda herkesin kullanmna hazr olarak bulunabilmektedir. Ku-
rumunuzdaki yerel L
A
T
E
X programna nasl girip kullanabileceiniz Local Gu-
ide [5] (Yerel Rehber) dosyasnda bulunmaldr. Program balatmakta zor-
luk ekerseniz size bu elkitabn veren kiiye dann. Bu elkitabnn amac
L
A
T
E
X programn kurup altrmay retmek deildir, L
A
T
E
X ile ilenebi-
lecek dokmanlar nasl yazabileceinizi retir.
L
A
T
E
X konusunda herhangi bir belge veya programa ihtiyacnz olursa,
Comprehensive T
E
X Archive Network (CTAN) sitelerine bir bakn. Ana site
http://www.ctan.org adresinde bulunmaktadr. Tm program paketleri
ftp://www.ctan.org ftp arivinden ve dier tm lkelerdeki ayna sitelerden
indirilebilir.
Kitapta deiik yerlerde CTAN arivinden indirebileceiniz yazlm ve
belgelere atfta bulunuyorum. Bunlarn tam URL adresini yazmak yerine,
sadece CTAN: yazp alt klasrlerin yerini ekliyorum.
Siz de kendi bilgisayarnzda L
A
T
E
X ile almak istiyorsanz, ne tr se-
enekler olduunu CTAN:/tex-archive/systems klasrne bakarak greb-
ilirsiniz.
Bu elkitabna eklenebilecek, karlabilecek veya deitirilebilecek bir neri-
niz varsa, bana bildirin. zellikle acemi L
A
T
E
X kullanclarnn hangi konular
anlamakta zorluk ektiklerini, hangi konularda daha fazla bilgi istediklerini
duymak isterim.
Tobias Oetiker <oetiker@ee.ethz.ch>
Department of Information Technology and
Electrical Engineering,
Swiss Federal Institute of Technology
Bu dokmann en gncel srmn
CTAN:/tex-archive/info/lshort adresinde bulabilirsiniz.
NDEKLER
Teekkrler! iii
nsz v
1 Bilmeniz Gerekenler 1
1.1 Meselenin z . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
1.1.1 T
E
X . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
1.1.2 L
A
T
E
X . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2
1.2 Temel Kavramlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2
1.2.1 Yazar, Tasarmc ve Dizgici . . . . . . . . . . . . . . . 2
1.2.2 ablon Tasarm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2
1.2.3 Ne Getirir, Ne Gtrr? . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
1.3 L
A
T
E
X Girdi Dosyalar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
1.3.1 Boluklar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
1.3.2 zel Karakterler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
1.3.3 L
A
T
E
X Komutlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
1.3.4 Yorum Satrlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
1.4 Girdi Dosya Yaps . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
1.5 Tipik Bir Dokman Yazm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
1.6 Bir Dokmann Yerleim Plan . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
1.6.1 Dokman Snar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
1.6.2 Paketler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
1.6.3 Sayfa Biimleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
1.7 Karlaabileceiniz Dosya Trleri . . . . . . . . . . . . . . . 13
1.8 Byk Projeler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
2 Dizgi 17
2.1 Metin ve Dil Yaps . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
2.2 Satr ve Sayfa Kesme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
2.2.1 ift Yaslanm Paragraar . . . . . . . . . . . . . . . . 19
2.2.2 Heceleme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
2.3 Hazr zel Kelimeler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
2.4 zel Karakterler ve Semboller . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
viii NDEKLER
2.4.1 Trnaklar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
2.4.2 izgiler ve Tireler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
2.4.3 Tilda () . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
2.4.4 Derece areti () . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
2.4.5 Avro Para Sembol (e) . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
2.4.6 Nokta (. . . ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
2.4.7 Kalplama . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
2.4.8 Aksanlar ve zel aretler . . . . . . . . . . . . . . . . 24
2.5 Uluslaras Dil Destei . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
2.5.1 Trke Destei . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
2.5.2 Almanca Destei . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
2.6 Kelime Aras Boluklar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
2.7 Balklar, Blmler, ve Ksmlar . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
2.8 Atar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
2.9 Dipnotlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
2.10 Vurgulanm Kelimeler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
2.11 Ortamlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
2.11.1 Sralandrma, Numaralandrma, ve Maddeleme . . . . 33
2.11.2 Sola Yaslama, Saa Yaslama, ve Ortalama . . . . . . . 33
2.11.3 Alnt Yapmak ve iir Dizmek . . . . . . . . . . . . . . 34
2.11.4 zet (Abstrak) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
2.11.5 Yazld Gibi (Verbatim) Basmak . . . . . . . . . . . 35
2.11.6 Tablolar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
2.12 Yzer-Gezer Nesneler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
2.13 Krlgan Komutlar Korumak . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
3 Matematik Formlleri 41
3.1 Genel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
3.2 Matematik Kipinde Gruplandrma . . . . . . . . . . . . . . . 43
3.3 Bir Matematik Formlnn Yaptalar . . . . . . . . . . . . . 43
3.4 Matematikte Boluklar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
3.5 Dey Hizalanm fadeler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
3.6 Hayaletler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
3.7 Matematik Yaztipi Puntosu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
3.8 Teoremler, Yasalar, . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51
3.9 Kaln Semboller . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
3.10 Matematik Semboller Listesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54
4 zel Konular 63
4.1 PostScript Formatnda Grak Ekleme . . . . . . . . . . . . 63
4.2 Kaynaka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64
4.3 Dizin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66
4.4 Tepelik ve Diplikler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67
4.5 Verbatim Paketi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
NDEKLER ix
4.6 Dier Paketleri Kurmak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
4.7 PDF Formatnda Dokman karmak . . . . . . . . . . . . . 70
5 Grak izimleri 73
5.1 Genel Bak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73
5.2 picture (resim) Ortam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74
5.2.1 Temel Komutlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74
5.2.2 Doru Paralar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75
5.2.3 Oklar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76
5.2.4 emberler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77
5.2.5 Metin ve Formller . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78
5.2.6 \multiput ve \linethickness Komutlar . . . . . . . 78
5.2.7 Ovaller . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79
5.2.8 nceden Tanmlanm Resim Kutular Kullanma . . . 80
5.2.9 Kuadratik Bzier Erileri . . . . . . . . . . . . . . . . 81
5.2.10 Zincir Erisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82
5.2.11 zel Grelilik Teorisinde Hzllk . . . . . . . . . . . . 83
5.3 X
Y
-pic Paketi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83
6 L
A
T
E
Xi zelletirmek 87
6.1 Yeni Komutlar, Ortamlar ve Paketler . . . . . . . . . . . . . . 87
6.1.1 Yeni Bir Komut Tanmlamak . . . . . . . . . . . . . . 88
6.1.2 Yeni Ortam Oluturmak . . . . . . . . . . . . . . . . . 89
6.1.3 Fazladan Boluklar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89
6.1.4 Kendi Paketinizi Oluturmak . . . . . . . . . . . . . . 90
6.2 Yaztipleri ve Puntolar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91
6.2.1 Yaztipi Deitiren Komutlar . . . . . . . . . . . . . . 91
6.2.2 Dikkat, Banza Ta Debilir . . . . . . . . . . . . . 93
6.2.3 Tavsiye . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93
6.3 Aralklar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94
6.3.1 Satr Aral . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94
6.3.2 Paragraf Formatlama . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94
6.3.3 Yatay Aralklar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95
6.3.4 Dey Aralklar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96
6.4 Sayfa Dzeni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97
6.5 Aralklarla Dier lemler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99
6.6 Kutular . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
6.7 izgiler ve Payandalar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102
Kaynaka 103
Index 105
ekil Listesi
1.1 Minimum bir L
A
T
E
X dosyas. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
1.2 Gereki bir dergi makalesi rnei. . . . . . . . . . . . . . . . 8
4.1 fancyhdr Paketiyle Tepelik rnei. . . . . . . . . . . . . . . . 68
6.1 Bir Paket rnei. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90
6.2 Sayfa Dzeni Parametreleri. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98
Tablo Listesi
1.1 Dokman Snar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
1.2 Document Snf Opsiyonlar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
1.3 L
A
T
E
X ile Gelen Baz Paketler. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
1.4 nceden Tanmlanm L
A
T
E
X Sayfa Biimleri. . . . . . . . . . 13
2.1 Bir dolu Avro sembol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
2.2 Aksanlar ve zel aretler. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
2.3 Trke Dokman Yazmak iin Gerekli n Komutlar. . . . . . 28
2.4 zel Almanca Harer. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
2.5 Yzer-gezer Yerletirme Seenekleri. . . . . . . . . . . . . . . 38
3.1 Matematik Kipi Aksanlar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54
3.2 Yunan Hareri. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54
3.3 kili Bantlar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
3.4 kili lemciler. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
3.5 BYK lemciler. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56
3.6 Oklar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56
3.7 Gruplandrclar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56
3.8 Byk Gruplandrclar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57
3.9 Deiik Semboller. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57
3.10 Matematiksel Olmayan Semboller. . . . . . . . . . . . . . . . 57
3.11 AMS Gruplandrclar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57
3.12 AMS Yunanca ve branice. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57
3.13 AMS kili Bantlar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58
3.14 AMS Oklar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59
3.15 AMS Olumsuz kili Bantlar ve Oklar. . . . . . . . . . . . . 60
3.16 AMS kili lemciler. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60
3.17 AMS Deiik Semboller. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61
3.18 Matematik Yaztipleri. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61
4.1 graphics Paketinin nemli Komutlar. . . . . . . . . . . . . . 65
4.2 Dizin Maddesi Girme rnekleri. . . . . . . . . . . . . . . . . . 67
6.1 Yaztipleri. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91
xiv TABLO LISTESI
6.2 Yaztipi Puntolar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92
6.3 Standart Dokman Snarnn Mutlak Puntolar. . . . . . . . 92
6.4 Matematik Yaztipleri. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92
6.5 T
E
X Uuznluk Birimleri. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96
Blm 1
Bilmeniz Gerekenler
Bu blmn ilk ksmnda L
A
T
E
X2
nin felsefesi ve tarihesinin ksa bir zeti ye-

ralr. kinci ksm bir L
A
T
E
X dokmannn temel yapsn anlatr. Bu blm oku-
duktan sonra, L
A
T
E
Xin nasl alt konusunda kabaca bir kir sahibi olursunuz
ve kitabn geri kalann anlamanz daha kolay olur.
1.1 Meselenin z
1.1.1 T
E
X
T
E
X, Donald E. Knuth [2] tarafndan yazlm bir bilgisayar programdr.
Amac metinleri ve matematik formlleri dizmektir. Knuth 70li yllarda,
kitap basmnda kullanlmaya balayan otomasyon teknolojilerinin zellikle
kendi kitaplarnn ve makalelerinin bask kalitesini nasl drmekte oldu-
unu grnce, bu teknolojinin imkanlarn aratrmak zere 1977 ylnda
T
E
X dizgi programn yazmaya balad. Bugn kullandmz ekliyle T
E
X
1982 ylnda ortaya kt, daha sonra 8-bitlik karakter ileyebilen ve dier
dilleri de destekleyen srm 1989 ylnda yapld. T
E
X her trl bilgisa-
yarda alabilen ve hatas yok denecek kadar az olan, salam ve gvenilir
bir programdr. T
E
Xin srm says saysna her defasnda bir ondalk
eklenerek ifade edilir, bugn 3.141592 sayl srmdedir.
T
E
X telauz edilirken Almancadaki Ach,
1
sesine, veya Arapadaki
Khalid isminde olduu gibi, genizden sylenen kh sesine benzeterek sy-
lenir. Bu ses Yunan alfabesindeki X veya ki harnden esinlenmi olup, Yu-
nanca texnologia (teknoloji) szcnn ilk hecesidir. Bilgisayardaki ASCII
ortamnda bunun ad TeX olur.
1
Aslnda almancada ch iin iki farkl telauz vardr ve Pech szcnde olduu
gibi yumuak telauz edilecei dnlebilir. Bu konuda bilgisine bavurulan Knuth, Al-
man Wikipedia ansiklopedisine unlar yazd: nsanlarn T
E
Xi beendikleri gibi telauz
etmelerine itirazm yok. . . Rusada da buna benzer bir tyekh sesi var. Fakat, en doru
telauzun, ach veya Loch sesindeki sertlii veren Yunancada olduunu dnyorum.
2 Bilmeniz Gerekenler
1.1.2 L
A
T
E
X
L
A
T
E
X nceden belirlenmi profesyonel bir ablon erevesinde, yazarlara do-
kmanlarn en yksek dizgi kalitesinde hazrlama ve yazclarda basma ola-
na veren bir makro paketidir. Leslie Lamport [1] tarafndan yazlm olan
L
A
T
E
X, formatlayc dizgi arac olarak T
E
X programn kullanr. Gnmzde
Frank Mittelbach tarafndan gncelletirilmektedir.
L
A
T
E
X Ley-tekh veya La-tekh olarak telauz edilir. Bir ASCII ortam-
nda L
A
T
E
Xe atfta bulunmak isterseniz, klavyeden LaTeX yazarak girersiniz.
L
A
T
E
X2
ise Ley-tekh iki e olarak telauz edilir ve klavyeden LaTeX2e ya-

zarak girilir.
1.2 Temel Kavramlar
1.2.1 Yazar, Tasarmc ve Dizgici
Bir eseri yaynlatmak isteyen yazar, onu daktilo edip bir kopyasn yaync
irkete verir. irketin kitap tasarmcs bunun iin bir plan yapar (sayfa
genilii, marjlar, kullanlan yaz tipi, balklardan nce ve sonraki boluklar,
. . . ). Tasarmc bu bilgileri de ekleyip bir matbaaya gnderir, orada dizgici
bu plana uyarak kitab dizer.
Canl kanl bir dizgici, yazarn bu kitab kaleme alrken ne dndn
tahmin etmeye alr ve blm balklar, atar, rnekler, formller, vs.
dizerken, elindeki taslan ieriine ve kendi mesleki tecrbesine dayanarak
karar verir.
L
A
T
E
X ortamnda ise, tasarmcnn roln L
A
T
E
X, dizgicinin roln ise
T
E
X stlenir. Ama, L
A
T
E
X sadece bir bilgisayar programdr ve bu yzden yol
gsterilmeye muhtatr. Yazar kitabnn mantksal kurgusu hakknda biraz
daha fazla bilgi vermelidir. Bu bilgiler metin iinde L
A
T
E
X komutlar olarak
yeralrlar.
Bu yaklam MS Word veya Corel WordPerfect gibi modern kelime ilem-
cilerinin WYSIWYG
2
yaklamndan farkldr. O programlarda yazar metni
girerken bilgisayarla karlkl etkiletii iin, yazcda kacak olann aynsn
ekranda grr.
L
A
T
E
Xde metni yazarken kat zerinde kacak olan halini gremezsiniz,
ancak dosyanz L
A
T
E
X ile ilemden geirdikten sonra ekranda gzleyebilir-
siniz. Bu gzlemde bulacanz hatalar dzelttikten sonra, en son halini
yazcya gnderebilirsiniz.
1.2.2 ablon Tasarm
Kitap tasarm bir zenaattr. Acemi yazarlarn kitaplarn formatlarken yap-
tklar en byk hata bunu sadece bir estetik sorunu olarak grmeleri, yani
2
What you see is what you get (Ne gryorsan o).
1.2 Temel Kavramlar 3
Bir dokman gze ho grnyorsa iyi tasarlanm saylr, diye dn-
meleridir. Oysa, bir dokman okunmak iin vardr, bir tablo gibi duvara
aslmak iin deil. Okunabilir ve anlalabilir olmak grnm gzelliinden
daha nemli olmaldr. rnein:
Kitaptaki blm ve ksm balklarnn yaztipi, punto bykl ve
numaralanm olmas, okuyucunun blm ve ksmlar ak olarak gr-
mesini salar.
Satr uzunluu okuyucunun gzn yormayacak kadar ksa, ama say-
fay gzelce dolduracak kadar uzun olmaldr.
WYSIWYG sistemlerinde okuyucu gze ho gelen dokmanlar kolayca,
ama bazan tutarszca oluturabilir. L
A
T
E
X bu tr formatlama hatalarna izin
vermemek iin, yazar dokmann mantksal yapsn batan deklare etmeye
zorlar. Bunun zerine L
A
T
E
X en uygun ablonu seer.
1.2.3 Ne Getirir, Ne Gtrr?
Ne zaman WYSIWYG kullanan insanlar L
A
T
E
X kullanclar ile bir araya
gelseler, hangisinin daha stn olduu konusunda bir tartma balar. Byle
durumlarda yapabileceiniz en iyi ey fazla stelememektir. Fakat, bazan
da tartmay koyulatrmaktan kaamayabilirsiniz . . . Size, byle durumlar
iin biraz cephane vereyim. L
A
T
E
Xin dier kelime ilemcisi programlara gre
stn olduu noktalar unlardr:
Profesyonelce tasarlanm ablonlar kullanld iin, dokmanlar mat-
baadan km gibi olurlar.
Matematik formllerini dizmek kolay anlalr bir yntemle salanr.
Kullancnn, dokmann mantksal yapsn belirten ve anlalmas ko-
lay komutlardan sadece birka tanesini renmesi yeterlidir. Ondan
sonra, dokmann alaca ekli dert etmesine pek gerek kalmaz.
Dipnotlar, referanslar, iindekiler sayfas, kaynaka gibi karmak ya-
plar ok daha kolay retilirler.
Temel L
A
T
E
Xprogramnn dorudan desteklemedii dier dizgi aralar,
cretsiz ilave paketler halinde kullanma hazrdr. rnein, PostScr-
ipt formatnda grakleri metin iine yerletirmek, veya belli bir stan-
darda gre kaynaka hazrlamak iin zel paketler vardr. Bu ilave
paketler The L
A
T
E
X Companion [3]da tantlmaktadr.
L
A
T
E
X yazarlar kesin belirtilmi yapda dokmanlar yazmaya zorlar,
nk L
A
T
E
Xin kendisi byle, yaplar belirleyerek alr.
L
A
T
E
X2
program tanabilir ve cretsizdir. Her iletim sisteminde ve

her donanmda alr.
L
A
T
E
Xin dezavantajl ynleri de vardr. Bunlar sylemek bana zor geliyor,
ama deiik azlardan duyabileceiniz eletiriler unlar olabilir:
L
A
T
E
X ile almak ruhunu satm olanlar iin zordur.
nceden tasarlanm bir dokman ablonu iinde baz parametreleri
deitirmek kolay olabilir, ama yepyeni bir ablon tasarlamak zor ve
zaman alcdr.
3
Evinizdeki kedi, siz ne kadar yardmc olsanz da, Kuantum teorisini
renemez.
1.3 L
A
T
E
X Girdi Dosyalar
L
A
T
E
X en basit olan ASCII yapsndaki metin dosyalar zerinde alr. Uzan-
ts .tex olan bu dosyalar herhangi bir metin yazc program ile yazabil-
irsiniz. Bu dosyalarn iinde, sizin yazdnz metnin yansra, L
A
T
E
Xin bu
metni hangi ilemlere tabi tutacan bildiren komutlar bulunur.
1.3.1 Boluklar
ster boluk ubuuyla girdiiniz akboluk karakteri, ister sekme (tab)
tuuyla girdiiniz aralk, L
A
T
E
X tarafndan boluk olarak kabul edilir. Ar-
darda ok sayda boluk da olsa, yine bir boluk gibi ilem grr. Bir
satrn bandaki ilk boluk dikkate alnmaz. Keza, bir kez atlan satrba
(aryo) tuu da akboluk saylr.
ki metin satr arasndaki bo satr paragraf sonu demektir. Ardarda ok
sayda bo satr yine bir bo satr saylr. Aadaki rnekte bunu grebil-
irsiniz. Sol tarafta girdi dosyasndaki metin, sa tarafta onun formatlanm
hali gsterilmitir.
Bir kelimeden sonra bir veya
birok boluk olmas
ayn kapya kar.
Bo bir satr yeni bir
paragraf balatr.
Bir kelimeden sonra bir veya birok boluk
olmas ayn kapya kar.
Bo bir satr yeni bir paragraf balatr.
3
Bu sorunun yeni hazrlanmakta olan L
A
T
E
X3 srmnde giderilecei syleniyor.
1.3 L
A
T
E
X Girdi Dosyalar 5
1.3.2 zel Karakterler
Aadaki semboller ya L
A
T
E
Xin kendi kullanmna ayrd, yahut da her
yaz tipinde mevcut olmayabilen zel karakterlerdir. Bunlar metninizde do-
rudan kullanrsanz, ya kat zerinde grnmeyebilir, yahut da L
A
T
E
Xi is-
temediiniz bir ii yapmaya itebilirler.
# $ % ^ & _ { } ~ \
Fakat, illa da bu sembolleri kullanmanz gerekiyorsa, nlerine bir geribl
() iareti koyarak dokmannzda gsterebilirsiniz.
\# \$ \% \^{} \& \_ \{ \} \~{} # $ % & _ { }
Matematik formllerindeki iaretler ve aksanl harer de zel komutlarla
retilirler. Geribl semboln, nne bir tane daha koyup (\\ yazarak)
retemezsiniz.
4
(Daha sonra greceimiz gibi, \\ satr kesme anlamna gelir.)
1.3.3 L
A
T
E
X Komutlar
L
A
T
E
X komutlar byk-kk harfe duyarl olup, u iki yapda olabilirler:
Bir geribl \ iaretiyle balayp sadece harerden oluurlar. Komut
adlar yazldktan sonra ya boluk, ya bir say, yahut da harf olmayan
bir karakter gelebilir.
Bir geri bl iareti ile bir tane harf olmayan karakterden oluurlar.
Komutlardan sonra gelen boluklar L
A
T
E
X dikkate almaz. Komuttan
sonra gerekten bir boluk gelmesini istiyorsanz, ya {} ve ardndan bo-
luu gireceksiniz, yahut da komut adndan sonra zel bir boluk komutu
kullanacaksnz. Komutun ardndan {} girerseniz, L
A
T
E
X onun peinden ge-
len boluu yutmasna engel olur.
Knuth, \TeX{} kullanclarn
iki gruba ayrrm:
\TeX{}nisyenler ve \TeX perler.\\
Today is \today.
Knuth, T
E
X kullanclarn iki gruba ayr-
rm: T
E
Xnisyenler ve T
E
Xperler.
Today is 18 Eyll 2006.
Baz komutlara bir de parametre vermek gerekir, bu parametre komut
adndan sonra gelen engelli parantez { } iine yazlr. Dier baz komutlara
da zorunlu olmayan (opsiyonel) parametreler verilebilir, bunlar da komut
adndan sonra gelen keli parantez [ ] iine yazlrlar. imdi, deiik L
A
T
E
X
4
sterseniz $\backslash$ komutunu bir deneyin, \ semboln verir.
komutlar kullanan iki rnek verelim. Bunlar anlayamazsanz, imdilik dert
etmeyin, daha sonra hepsini anlatacaz.
Yaslan gzelim,
kalbime \textsl{yaslan}.
Yaslan gzelim, kalbime yaslan.
Burada yeni
bir satr balatn.
Burada!\newline Teekkrler!
Burada yeni bir satr balatn. Burada!
Teekkrler!
1.3.4 Yorum Satrlar
L
A
T
E
X bir girdi dosyasn ileme tabi tutarken, metin iinde bir % sembol
grd anda, o satrn geri kalanndaki hereyi ilemeden brakr ve bir
sonraki satrn bana geip devam eder.
Bu zellik, girdi dosyas iine, baskda gzkmeyen, sadece yazarn ken-
dine hatrlatma amacyla yapt yorumlar eklemekte kullanlr.
te bir % samalk.
% Buraya bir ekil koyalm.
rnek: Slo%
vakyallatramadk%
larmz
te bir rnek: Slovakyallatramadklar-
mz
Bu % sembol uzun girdi satrlarn, kat zerindeki srekliliini boz-
madan, grnte blmekte kullanlr.
Daha uzun yorumlar katmak istiyorsanz, verbatim paketinde bulunan
comment komutunu kullanabilirsiniz. Bunun iin, dokmannzn balang
ksmna \usepackage{verbatim} satrn eklemeniz gerekir.
Dokmannza yorum katmak
iin, bu da
\begin{comment}
sama bir rnektir,
ama ie yarar.
\end{comment}
faydal bir rnektir.
Dokmannza yorum katmak iin, bu da
faydal bir rnektir.
Fakat, bu yorumlar karmak ortamlarda, rnein matematik ortamnda
geerli deildirler.
1.4 Girdi Dosya Yaps
L
A
T
E
X bir girdi dosyasn ilemeye baladnda, onun belli bir yap izlediini
grmek ister. Bu yzden, her girdi dosyas u komutla balamaldr:
1.5 Tipik Bir Dokman Yazm 7
\documentclass{...}
Bu komut ne tr bir dokman yazmak niyetinde olduunuzu belirtir. Ondan
sonra, dokman bir btn olarak etkileyecek dier komutlar ekleyebilir,
veya L
A
T
E
X sistemine yeni olanaklar katan paketleri ykleyebilirsiniz. Bir
paketi yklemek iin u komutu kullanrsnz:
\usepackage{...}
Tm bu eklemeler ve deitirmeler bittikten sonra,
5
kendi eserinizi yaz-
maya balamak zere, u komutu girersiniz:
\begin{document}
Buradan itibaren kendi metninizi, baz yararl L
A
T
E
X komutlar da ekle-
yerek, girersiniz. Yazmanz bittiinde, dokmann sona erdiini u komutla
bildirirsiniz:
\end{document}
Bu komut L
A
T
E
Xe paydos etmesini syler. Daha sonra gireceiniz satrlar
L
A
T
E
X dikkate almaz.
ekil 1.1 minimum bir L
A
T
E
X2
dosyasnn ieriini gsteriyor. Biraz

daha karmak girdi dosyas rnei ekil 1.2 de gsterilmitir..
1.5 Tipik Bir Dokman Yazm
Herhalde artk, sayfa 7 deki minimum L
A
T
E
X girdi dosyasn deneyip sonucu
grmek iin sabrszlanyorsunuzdur. O zaman, u bilgilerin size yardm olur:
L
A
T
E
Xin kullancya sunduu bir grak arabirimi veya gsterili menleri
yoktur. O sadece sizin girdi dosyanz ileyip durur. Baz L
A
T
E
X kurulumla-
rnda bir dmeye basp girdi dosyanz ilemesini salayabilirsiniz. Dier
sistemlerde L
A
T
E
Xe ne yapmas gerektiini klavyeden girmek zorundasnz-
dr. Windows sisteminde komut isteme penceresi aarsnz. Burada verece-
imiz bilgiler byle klavyeden girerek allan sistemler iindir. Fakat, her
halukarda bilgisayarnzda kurulu ve alan bir L
A
T
E
X program mevcut ol-
duunu varsayyorum.
5
\documentclass komutu ile \begin{document} komutu arasnda kalan blgeye sahan-
lk (preamble) ad verilir.
\documentclass{article}
\begin{document}
Az karar ou zarar.
\end{document}
ekil 1.1: Minimum bir L
A
T
E
X dosyas.
1. nce L
A
T
E
X girdi dosyanz yazp oluturun. Bu dosya sadece ASCII
karakterlerden oluan bir metin dosyas olmaldr. Unix iletim sis-
teminde tm metin yazclar (editrler) bunu yapabilirler. Windows
sisteminde, dosyanz ASCII veya sade metin formatnda saklayabi-
len bir metin yazcs kullann. Dosyanza bir ad vermek gerektiinde,
uzantsnn mutlaka .tex olmasna dikkat edin.
2. Girdi dosyanza L
A
T
E
X ile ilem yapn (Buna derlemek veya lateks-
lemek de denir):
latex makale.tex
Baarl olursanz, sabit diskte uzants .dvi olan bir dosya oluacaktr.
indekiler sayfasn ve atar oluturabilmek iin ayn dosyay birden
fazla latekslemeniz gerekebilir. Girdi dosyanzda bir hata varsa, L
A
T
E
X
bu durumu size bildirir ve yarda brakp kar. kontrol-D tuuna
basarak komut isteme satrna geri dnn.
3. imdi, DVI dosyasndan nizleme yapabilir, yani dokmannzn kat
zerinde alaca ekli grebilirsiniz. Bu birka trl yaplabilir. Dos-
yay ekranda grmek iin u satr girin:
xdvi makale.dvi &
Bu komut sadece Unix sisteminde X11 arabirimi iin geerlidir. Win-
\documentclass[a4paper,11pt]{article}
% Makale baln tanmla
\author{M.~Ylmaz}
\title{Fillerin Anatomisi}
\begin{document}
% bal olutur
\maketitle
% indekiler sayfasn buraya ekle
\tableofcontents
\section{Afrika Filleri}
Bu almamzda deiik blge fillerinin \ldots{}
\section{Hindistan Filleri}
\ldots{} burada bitiriyoruz.
\end{document}
ekil 1.2: Gereki bir dergi makalesi rnei. Bu rnekte grdnz tm
komutlar daha sonra aklanacaktr.
1.6 Bir Dokmann Yerleim Plan 9
dows sisteminde yap nizleyicisini kullanabilirsiniz.
4. DVI dosyanz PostScript formatna evirip Ghostscript program
ile de n izleme yapabilirsiniz. Bunun iin u satr girin:
dvips -Pcmz makale.dvi -o makale.ps
Eer ansnz varsa, L
A
T
E
X kurulumunda, .dvi dosyanz pdf formatna
eviren bir program da olabilir. Bunu u komutla yaparsnz:
dvipdf makale.dvi
1.6 Bir Dokmann Yerleim Plan
1.6.1 Dokman Snar
L
A
T
E
X herhangi bir girdi dosyasn derlerken bilmesi gereken ilk ey, yazarn
ne tr bir dokman yazmak istediidir. Bu da \documentclass komutuyla
belirtilir:
\documentclass[opsiyonlar]{snf }
Burada snf dokmann cinsini belirtir. Bu kitapta anlatlacak olan dok-
man trleri Tablo 1.1 de gsterilmitir. L
A
T
E
X srm iinde mektup, asetat
gibi dier dokman trleri de mevcuttur. opsiyonlar ksmna, o dokman s-
nfnda bir takm deiiklikler yapmak istiyorsanz, baz parametreler ekleye-
bilirsiniz. Her opsiyon virglle ayrlmaldr. Standard bir dokman snfnda
bulunabilecek opsiyonlar Tablo 1.2 de gsterilmitir.
rnek: Bir L
A
T
E
X girdi dosyas u satrla balayabilir
\documentclass[11pt,a4paper,twoside]{article}
Bu komut L
A
T
E
Xe, article (makale) snfndan bir dokman onbir puntoluk
harerle, A4 boyutlu kada ve iki tara basacak ekilde dizmesini syler.
1.6.2 Paketler
Bir dokman yazarken temel L
A
T
E
X programnn halledemiyecei baz istek-
leriniz olabilir. rnein, iine grak eklemek, baz yerlerde renkli harer kul-
lanmak veya bir bilgisayar programn dizmek isteyebilirsiniz. Bu durumda
L
A
T
E
Xin yeteneklerini glendirmeniz gerekir. Bu tr ek iler paketlerle ya-
plr. Bir paket program u komutla etkin hale getirilir:
\usepackage[opsiyonlar]{paket}
Burada paket kullanlmak istenen paketin ad, opsiyonlar ise paketin mari-
fetlerini harekete geiren anahtar kelimelerdir. Baz paketler temel L
A
T
E
X ku-
rulumu ile dorudan gelir (Baknz Tablo 1.3), dierlerini ayrca elde etmek
gerekir. altnz yerdeki kurulu paketlerin listesini Local Guide [5](Yerel
Rehber) de bulabilirsiniz. L
A
T
E
X paketleri konusunda en temel kaynak The
L
A
T
E
X Companion [3] kitabdr. Orada yzlerce paketin aklamas yansra,
L
A
T
E
X2
iin kendi paketlerinizi nasl yazabileceinizi de renirsiniz.

Modern T
E
X srmleri kurulurken ok sayda paketi de otomatik ola-
rak ykler. Unix sisteminde alyorsanz, texdoc komutunu yazarak paket
bilgilerine eriebilirsiniz.
1.6.3 Sayfa Biimleri
L
A
T
E
X nceden tanmlanm trl sayfa biimi kullanr. Bunlarn tepe-
lik/diplik blgeleri farkl olur. Hangisinin kullanlaca u komutla belirtilir:
\pagestyle{biim}
Buradaki biim parametresi iin nceden tanmlanm seenekler Tablo 1.4
Tablo 1.1: Dokman Snar.
article bilimsel dergi makaleleri, sunumlar, ksa raporlar, program dok-
manlar, davet bildirileri, . . .
proc konferans bildirileri iin, article snfndan esinlenmitir.
minimal olabilecek en kk snf. Yapt i sadece sayfa bykln ve
yaztipini belirtmektir. Hata ayklamakta kullanlr.
report ok sayda blmden oluan uzun raporlar, kk kitapklar, dok-
tora tezleri, . . . iin.
book gerek bir kitap iin.
slides asetatlar iin. Bu snfta byk, serifsiz harer kullanlr. Bundan
daha iyisi iin FoilT
E
X
a
paketine bakabilirsiniz.
a
macros/latex/contrib/supported/foiltex
1.6 Bir Dokmann Yerleim Plan 11
Tablo 1.2: Document Snf Opsiyonlar.
10pt, 11pt, 12pt Dokmann ana yaztipi puntosunu belirler. Bir deer
belirtilmemise, 10pt punto varsaylr.
a4paper, letterpaper, . . . Kat boyutunu belirler. Varsaylan boyut
Amerikan standard olan letterpaper dir. Bunlara ek olarak
a5paper, b5paper, executivepaper, ve legalpaper seilebilir.
fleqn Formlleri ortada yazmak yerine, sola bitiik dizer.
leqno Forml numaralarn sa yerine sol tarafa koyar.
titlepage, notitlepage Dokman baln attktan sonra yeni bir
sayfa ap amayacan belirler. Varsaylana gre, article snf
yeni sayfa amaz, report ve book snar aar.
onecolumn, twocolumn Dokmann tek stun veya ift stun
dizileceini belirtir.
twoside, oneside Dokmann kadn hep tek tarafna m yoksa iki
tarafna m baslacan belirtir. Varsaylan durum article ve
report snar iin single sided (tek tara), book snf iin double
sided (ift tara) olur. Dikkat edin, twoside opsiyonu yazcy kad
ift tara basmaya zorlayamaz, kan kad tekrar beslemek sizin
iinizdir.
landscape Dokman enine tutulmu kada baslmak zere hazrlar.
openright, openany Dokmanda blmleri hep sa sayfalardan veya
ilk gelen bo sayfadan balatr. Bu opsiyon article (makale)
snfnda blmler olmad iin geersizdir. report snfnda ilk bo
sayfadan balanaca, book snfnda da hep sa sayfadan balanaca
varsaylr.
Tablo 1.3: L
A
T
E
X ile Gelen Baz Paketler.
doc L
A
T
E
X programlarnn dokmantasyonunu karr.
doc.dtx dosyasnda aklanmtr.
a
exscale Matematik formllerinde kullanlan ilave yaztiplerinin kltlm
srmlerini kullanmanz salar.
ltexscale.dtx dosyasnda aklanmtr.
fontenc L
A
T
E
Xin hangi yaztipi kodlama grubunu kullanacan belirtir.
ltoutenc.dtx dosyasnda aklanmtr.
ifthen Provides commands of the form
if. . . then do. . . otherwise do. . . .
Described in ifthen.dtx and The L
A
T
E
X Companion [3].
ifthen eer. . . ise . . . yi deilse . . . yi yap.
tr komutlar kullanmanz salar.
ifthen.dtx ve The L
A
T
E
X Companion [3]da aklanmtr.
latexsym L
A
T
E
Xin sembol fontlarn kullanabilmeyi salar. latexsym.dtx ve
The L
A
T
E
X Companion [3]da aklanmtr.
makeidx Dizin oluturmak iin gerekli komutlara eriim salar. Bu kitabn
refsec:indexing. ksmnda ve The L
A
T
E
X Companion [3]da aklanm-
tr.
syntonly Bir dokman dizmeden sadece iler.
inputenc Deiik dillerde harf girmek iin ASCII, ISO Latin-1, ISO Latin-
2, 437/850 IBM kodlama sistemlerinden birini, Apple Macintosh,
Next, ANSI-Windows veya kullancnn belirledii kodsayarn seer.
inputenc.dtx de aklanmtr.
a
Bu dosya sisteminizde kurulmu olmaldr ve latex doc.dtx komutu girdiinizde se-
tiiniz bir klasrde dvi dosyasn retir. Ayn ey bu tablodaki dier dosyalar iin de
geerlidir.
1.7 Karlaabileceiniz Dosya Trleri 13
de gsterilmitir.
Tablo 1.4: nceden Tanmlanm L
A
T
E
X Sayfa Biimleri.
plain (sade) sayfann diplik blgesinin orta yerine sayfa numaras koyar.
Varsaylan sayfa biimi budur.
headings (tepeli) her sayfann tepelik blgesine o blmn adn ve dok-
mann sayfa numarasn koyar, diplii bo brakr. (Bu kitapta kullan-
dmz biim budur.)
empty (bo) tepelik ve diplii bo brakr.
Bazan dokmandaki bir sayfay dierlerinden farkl dizmek gerekebilir.
Bunun iin u komut kullanlr:
\thispagestyle{biim}
Kendi tepelik ve diplik tasarmlarnz da oluturabilirsiniz. Bunun iin
Sayfa 67deki Blm 4.4 veya The L
A
T
E
X Companion [3]aa baknz.
1.7 Karlaabileceiniz Dosya Trleri
L
A
T
E
X ile alrken, ksa sre iinde sabit diskinizde deiik uzantl pekok
dosya tr oluur ve ne ie yaradklarn bilemezsiniz. Aadaki listede T
E
X
programyla alrken karlabileceiniz dosya trleri aklanmtr. Ama,
bu listenin eksiksiz olduunu syleyemem, burada gremediiniz bir uzant
trne raslarsanz bana haber ulatrn.
.tex L
A
T
E
X veya T
E
X girdi dosyas. latex komutu bu uzantl dosyalar
iler.
.sty L
A
T
E
X Makro biim paketi. Bu tr dosyalar L
A
T
E
X dokmannz iine
\usepackage komutuyla yklersiniz.
.dtx Dokumantasyonlu L
A
T
E
X paketleri. L
A
T
E
X biim dosyalarnn en yay-
gn datm format. Bir .dtx dosyasn derlediinizde, iindeki L
A
T
E
X
paketinin dokmantasyonlu bir makro programn elde edersiniz.
.ins Ayn isimli .dtx dosyalarn kuran dosya. nternetten bir L
A
T
E
X paketi
indirdiinizde, normal olarak bir .dtx ve bir de .ins dosyas gelir. Bu
.ins dosyasn L
A
T
E
Xden geirirseniz, .dtx dosyasn zmler.
.cls Snf dosyalar dokmannzn snfn tanmlar. Hangisini seeceinizi
\documentclass komutuyla bildirirsiniz.
.fd Yaztipi tanmlama dosyalar. L
A
T
E
Xe yeni yaztiplerini tantr.
Aadaki uzantl dosyalar da girdi dosyanz latekslediinizde oluurlar:
.dvi Aygttan bamsz dosya (device independent). Girdi dosyasn L
A
T
E
X
ile derlemenin balca sonucu bu dosyadr. eriini bir DVI nizley-
ici programla grebilir veya, dvips komutuyla yazcya veya benzer
aygtlara gnderebilirsiniz.
.log En son lateksleme ilemi srasnda olan bitenin kayt defteri.
.toc Tm blm ve ksm balklarn biriktirir. Bir sonraki derleme sras-
nda, indekiler tablosunu oluturmakta kullanlr.
.lof Bu da .toc gibi, ama ekiller tablosu iindir.
.lot Tablolar listesi iindir.
.aux Bir derlemeden dierine bilgilerin aktarld dosya. Yapt en nemli
i, dokman iindeki denklem veya sayfa atarn saklamaktr.
.idx Belgenizde dizin oluturacaksanz, dizine girmek zere iaretlediiniz
kelimeleri saklar. Bu dosyay makeindex programndan geirirsiniz. Di-
zinleme hakknda daha fazla bilgi iin Sayfa 66 deki Ksm 4.3ya ba-
knz.
.ind Dizin dosyasnn makeindex programndan gemi hali. Bir dahaki
derleme srasnda dokmannzda dizin oluturur.
.ilg makeindex program srasnda olup bitenin kayt defter.
1.8 Byk Projeler
Byk dokmanlar zerinde alrken, girdi dosyanz ok sayda paralar
halinde ayrp hazrlamak isteyebilirsiniz. Bunun iin L
A
T
E
Xin size salad
iki komut vardr:
\include{ekdosya}
Bu komutu dokman metni iine koyduunuz yerde ekdosya.tex adl dosya-
nn ierii eklenmi olur. Fakat dikkat, L
A
T
E
X bu eklenen dosyay ilemeden
nce yeni bir sayfa aar.
1.8 Byk Projeler 15
kinci komut sadece dokmann sahanlnda yeralabilir:
\includeonly{ekdosya,ekdosya,. . . }
Bu komut L
A
T
E
Xe sadece liste halinde belirttii ekdosyalarn eklenebi-
leceini bildirir. Bu komut sahanlkta bulunduktan sonra, metin iinde bir
yerdeki \include{ekdosya} komutundaki ekdosya ad ancak bu listede yera-
lyorsa ileme tabi tutulur. Bu komuttaki dosya adlar ile virgller arasnda
hibir boluk bulunmamasna dikkat edin.
\include komutuyla eklenen metin yeni bir sayfadan balar. Bu bir ba-
kma yararldr, nk \includeonly komutuyla belirtilen dosyalardan ba-
zlarn eklemeseniz bile, sayfa biti yerleri deimeyecektir. Bazan da yeni
bir sayfadan balamas istenmeyebilir. Bu durumda u komutu kullanrsnz:
\input{lename}
Bu komut sadece belirtilen ek dosyay, yeni sayfa amadan, bulunduu yer-
den itibaren ekler.
L
A
T
E
Xin dokmannz yle abucak bir yoklamasn isterseniz syntonly
paketini kullanrsnz. Bu, DVI kt dosyas retmeden, dokmannzdaki
komutlar doru girip girmediinizi L
A
T
E
Xe kontrol ettirip kar. Bu size
zaman kazandrabilir. Kullanm ok basittir:
\usepackage{syntonly}
\syntaxonly
Sonra, sayfalar dizmesini istiyorsanz, ikinci satrdaki komutun nne bir
yzde iareti koyarak devreden karrsnz.
Blm 2
Dizgi
Bir nceki blm okuduktan sonra, bir L
A
T
E
X dokmannn temel yapsn kav-
ram olmalsnz. Bu blmde gerek bir dokman yazm iin bilmeniz gereken
dier konular anlatacam.
2.1 Metin ve Dil Yaps
Bir metin yazmann temel amac bir dnceyi veya bir bilgiyi okuyucuya
aktarmaktr. Eer bu kirler iyi organize edilmise okuyucu metni daha iyi
anlayacak, eer ieriin mantksal ve dilbilgisel yapsna uygun bir metin
dizgisi varsa, bu yapy daha iyi grecektir.
L
A
T
E
X dier dizgi sistemlerinden farkldr, sizin ona metnin mantk ve
dilbilgisi yapsn sylemeniz yeterlidir. Oradan itibaren metin dizgisini, do-
kman snfndaki ve dier biim dosyalarndaki kurallar uyarnca, kendisi
yapar.
L
A
T
E
Xde (ve matbaa dizgisinde) en nemli metin birimi paragraftr.
Buna metin birimi diyoruz, nk tutarl bir dnceyi veya bilgiyi yan-
stan dizgi btn paragraftr. Aadaki ksmlarda, rnein \\ komutuyla
nasl satr yarda keseceinizi, veya bo bir satr girerek nasl paragraf son-
landracanz reneceksiniz. O halde, yeni bir dnceye balyorsanz,
yeni bir paragraf amalsnz, aksi takdirde satr yazmaya devam edersiniz.
Paragraf kesme konusunda kukunuz varsa, metninizin bir dnce iletme
arac olduunu hatrlayn. Yeni bir paragrafa balamsnz, ama bir nceki
dnce devam ediyorsa, paragraf kesmeyi kaldrn. Ayn paragraf iinde
ikinci bir kre gemiseniz, o paragraf ikiye bln.
Baz kiiler iyi kesilmi paragraarn nemini hafe alyorlar. ou kii
de paragraf kesmenin anlamn bilmiyor ve, zellikle L
A
T
E
Xte bilmeden pa-
ragraf kesiyorlar. Metinde denklemler yer alyorsa, bu hatay yapmak daha
da kolaydr. Aadaki rneklere bir bakn ve denklemlerden nce ve sonra,
neden bazlarnda bo satr (paragraf sonu) braklp dierlerinde braklma-
dn anlamaya aln. (Bu rneklerdeki komutlar henz anlamyorsanz,
18 Dizgi
o zaman gein, bu ve sonraki blm okuyup bu rneklere geri dnn.)
% rnek 1
\ldots Einsteinn mehur forml
\begin{equation}
e = m \cdot c^2 \; ,
\end{equation}
pek ok kiinin bildii ama pek az kiinin anlad
bir fizik formldr.
% rnek 2
\ldots buradan Kirchhoffun akm kanunlar elde edilir:
\begin{equation}
\sum_{k=1}^{n} I_k = 0 \; .
\end{equation}
Kirchhoffun voltaj kanunlarna gelince \ldots
% rnek 3
\ldots nin pekok uygulamas vardr.
\begin{equation}
I_D = I_F - I_R
\end{equation}
denklemi ok farkl bir transistr modelinin
temelini oluturur. \ldots
Bir sonraki daha kk metin birimi cmledir. ngilizce metinlerde cm-
leyi bitiren noktadan sonra bir boluk braklr, ba harf ksaltmalarndan
sonra braklmaz. L
A
T
E
X hangisini istediinizi kestirmeye alr. Eer L
A
T
E
X
yanl tahmin ederse, ona ne istediinizi sylemeniz gerekir. Bu nokta blm
sonuna doru aklanacaktr.
Metin yaplandrmas cmlenin paralarna kadar uzanr. Baz dillerin
noktalama kurallar ok karmaktr, fakat dier dillerde (ngilizce ve Al-
manca da dahil), virgln ne i yaptn biliyorsanz noktalamann ounu
doru yaparsnz: virgl dil aknda ksa bir duraklamadr. Nereye virgl ko-
yacanzdan emin deilseniz, o cmleyi yksek sesle okuyun ve her virglde
biraz duraklayn. Nerede tuhaf kayorsa, oradaki virgl kaldrn; baka bir
yerde nefes alma ihtiyac duymusanz, oraya bir virgl koyun.
Son olarak, bir metnin paragraar daha yksek bir dzeydeki manta
gre, blmler, ksmlar, altksmlar, vs. eklinde yaplanm olmaldr. Fa-
kat, rnein \section{ Metin ve Dil Yaps} yazmann dizgideki etkisi
2.2 Satr ve Sayfa Kesme 19
o kadar aktr ki bu yksek dzeyli yaplar nasl oluturacanz kolayca
grebilirsiniz.
2.2 Satr ve Sayfa Kesme
2.2.1 ift Yaslanm Paragraar
Kitaplarda satrlar hep ayn uzunlukta dizilirler. L
A
T
E
X bir paragrafn ier-
iindeki kelimeler arasndaki boluklar ve satr kesmelerini yle bir ayarlar
ki paragraar iki tarafa da yaslanm ve eit uzunlukta satrlardan oluur.
Bu amala, gerekirse bir satra smayan kelimelerde heceler blnebilir.
Paragraarn nasl dizildii dokman snfna baldr. Normalde bir parag-
rafn ilk satr biraz ierden balar ve iki paragraf arasndaki bolua ilave
yaplmaz. Daha fazla bilgi iin Ksm 6.3.2 ye bakn.
Baz zel durumlarda L
A
T
E
Xin bir satr yarda kesmesi u komutla sa-
lanr:
\\ veya \newline
ve yeni bir paragraf amadan satrba yaplr. Keza,
\\*
komutu, zorunlu kesilen satrdan hemen sonra sayfa kesilmesini nler.
Belli bir yerde sayfa kesilmesi istemi u komutla salanr:
\newpage
ve yeni bir sayfa balar. Benzer dier komutlar
\linebreak[n], \nolinebreak[n], \pagebreak[n], \nopagebreak[n]
srasyla, satr kes, satr kesme, sayfa kes ve sayfa kesme komutlar olup,
yazarn bu kesimleri daha ince yapabilmesini salarlar. Buradaki opsiyonel
n parametresi 0 ile 4 arasnda bir saydr. n says 4 den kk seilirse,
sonu kt olduunda L
A
T
E
Xin sizin isteinizi gzard etmesine izin verir.
Buradaki linebreak (satr kes) komutuyla newline (yeni satr) komutu
arasnda ince bir fark vardr. linebreak komutu verdiinizde L
A
T
E
X yarm
kalan satr hala saa yaslamaya alr, newline komutunda ise, hemen alt
satra geer. Benzer bir fark pagebreak ile newpage komutlar arasnda
vardr.
L
A
T
E
X daima mmkn olan en iyi yerde satr kesmeye alr. Kendi
yksek standardna ulaan bir kesim yeri bulamazsa, o satrn sada dar
frlamasna yol aar. Bu durumda L
A
T
E
X (overfull hbox) mesajyla ikayet
20 Dizgi
edip derlemeye devam eder. Bu sorun genellikle bir kelimenin hece blmesini
beceremeyince oluur.
1
L
A
T
E
Xin kendi standardlarn drmesini istiyorsanz, \sloppy (gevek)
komutunu verebilirsiniz. Bylece kelimeler arasndaki boluklar daha da ar-
trarak satrn saa frlamasn nler. Bu durumda kullancy (underfull
hbox) mesajyla uyarr. Byle durumlarda grnm pek iyi olmaz. \fussy
(titiz) komutu verirseniz L
A
T
E
X varsaylan davranna geri dner.
2.2.2 Heceleme
L
A
T
E
X gerekli grd yerde kelimeleri hecelere bler. Hecelemekte kullan-
d kurallarn doru sonu vermedii kelimelerde ona yardmc olmak iin,
u komutu kullanrsnz:
\hyphenation{kelime listesi}
Buradaki kelime listesi, hece yerleri tire (- ) iaretiyle hecelenmi kelime-
lerden oluur ve L
A
T
E
X bu listedeki kelimeleri o heceleme yerlerinden bler.
Bu liste sadece normal bir alfabedeki harerden ve iaretlerden olumaldr.
L
A
T
E
X bunlar o anda etkin olan dil iin saklar. Yani, hyphenation komutunu
sahanlk ksmnda verirseniz, bunu ngilizce kelimeleri hecelemekte kullanr.
Fakat, \begin{document} komutundan sonra kullanrsanz ve babel pake-
tinden baka bir dil seip yazmaya balamsanz, o zaman bu hecelenmi
kelimeler o dil iinde kullanlr.
rnek:
\hyphenation{FORTRAN n-ce-le-me}
Bu rnekte hecelere blme ilemi inceleme kelimesini gsterilen yerlerden
blmeye izin verir, fakat FORTRAN, Fortran ve fortran kelimelerini
blmeden dizmeye zorlar. Listede zel harer ve sembollere izin yoktur.
Metin iinde bir kelime arasndaki (\-) komutu o kelimenin sadece bl-
nebilecei yerleri gsterir. Bu komut zellikle aksanl harerde kullanldr,
nk L
A
T
E
X aksanl kelimeleri nasl heceleyeceini bilmez.
Siz de mi slo\-vak\-ya\-l\-%
la\-t\-ra\-ma\-dk\-la\-%
r\-mz\-dan\-s\-nz?
Siz de mi slovakyallatramadklarmz-
dansnz?
1
L
A
T
E
X bu (overfull box) mesajn verdii satr numarasyla iaret eder, ama hang-
isi olduunu bulmak bazan zor olabilir. Eer \documentclass snfn draft opsiyonuyla
seerseniz, sa taraftan frlam olan satrlar kaln siyah bir izgiyle iaretlenmi olurlar.
2.3 Hazr zel Kelimeler 21
Birok kelimeyi birlikte ayn satrda tutmak, u komutla mmkndr:
\mbox{metin}
Buradaki metin iindeki kelimeler her durumda birleik kalrlar.
Telefon numaram yaknda deiecek.
Yeni numaram: \mbox{0116 291 2319}.
Bu komutu kullanrken
\mbox{\emph{dosya ad, dosya
uzants, uzunluk}} bilgilerini
yazar girmelidir.
Telefon numaram yaknda deiecek. Yeni
numaram: 0116 291 2319.
Bu komutu kullanrken
dosya ad, dosya uzants, uzunluk
bilgilerini yazar girmelidir.
\fbox komutu da \mbox ile ayn grevi yapar, fakat metin evresine bir
kutu izer.
2.3 Hazr zel Kelimeler
nceki sayfalarda L
A
T
E
Xin baz kelime gruplarn dizmek iin basit komutlar
kulland gznzden kamamtr:
Komut rnek Tanm
\today 18 Eyll 2006 O gnn tarihi
\TeX T
E
X en sevdiiniz dizgici
\LaTeX L
A
T
E
X Meselenin z
\LaTeXe L
A
T
E
X2
Mevcut srm
2.4 zel Karakterler ve Semboller
2.4.1 Trnaklar
L
A
T
E
Xde trnak iaretleri daktiloda yazar gibi " eklinde girilmez. Kitap
diziminde zel a ve kapan trnaklar vardr. L
A
T
E
Xde a trna iin iki
kez (ters aksan) ve kapan trna iin iki kez (dikey trnak-apostrof)
girilir. Tek trnak iin her iki cinsten bir tane kullanrsnz.
Ltfen x tuuna basnz. Ltfen x tuuna basnz.
Biliyorum, trnak ap kapamak iin farkl tular kullanmak ho deil,
ama sonuta istenilen grnm veriyorlar.
22 Dizgi
2.4.2 izgiler ve Tireler
L
A
T
E
X drt farkl trden izgi ve tire ekebilir. Bunlarn n klavyenizdeki
eksi iaretini farkl sayda kullanarak elde edebilirsiniz. Drdncs aslnda
izgi veya tire deil, matematikteki eksi iaretidir.
elik-omak, mavi-yeil\\
sayfa 13--67\\
hmm---bir dneyim.\\
$0$, $1$ ve $-1$
elik-omak, mavi-yeil
sayfa 1367
hmmbir dneyim.
0, 1 ve 1
Bu izgilerin ad, srasyla yledir: - tire, orta-tire, uzun-tire ve
eksi iareti.
2.4.3 Tilda ()
Tilda iareti baz internet site adreslerinde bulunur. L
A
T
E
Xte tilday dizmek
iin \~ kullanabilirsiniz, ama sonu tam istediiniz gibi olmaz. Bunun
yerine ikinci satrdakini deneyin:
http://www.itu.edu.tr/\~{}bk \\
http://www.metu.edu.tr/$\sim$abc
http://www.itu.edu.tr/bk
http://www.metu.edu.tr/abc
2.4.4 Derece areti ()
Derece iaretini L
A
T
E
Xte basmann yolunu bir rnekte gsterelim:
Hava $35\,^{\circ}\mathrm{C}$.
Denize gitsek iyi olur.
Hava 35
C. Denize gitsek iyi olur.

textcomp paketinde derece iaretini \textcelsius yazarak da elde ede-
bilirsiniz.
2.4.5 Avro Para Sembol (e)
Bugnlerde para szkonusu olduunda Avro sembolne ihtiya duyulabili-
yor. Pekok yaz tipinde bu sembol vardr. Dokmannzn sahanlk ksmna
2.4 zel Karakterler ve Semboller 23
textcomp paketini ykleyin:
\usepackage{textcomp}
Sonra, u komutu verdiinizde Avro sembol dizilmi olur:
\texteuro
Kullandnz yaz tipinin kendi Avro sembol yoksa, veya onu been-
miyorsanz iki seeneiniz var: nce eursym paketini deneyip, resmi Avro
sembol iin unu girersiniz:
\usepackage[ocial ]{eurosym}
Fakat, kendi yaz tipinize uyan bir Avro sembol istiyorsanz, opsiyon
blmndeki official yerine gen yazarsnz.
Pekok sembol ve iaretin bulunduu marvosym paketinde de Avro sem-
bol \EURtm adyla yer alr. Fakat, buradaki semboln italik ve kaln see-
nekleri yoktur.
Tablo 2.1: Bir dolu Avro sembol
LM+textcomp \texteuro
eurosym \euro e e e
[gen]eurosym \euro AC AC AC
marvosym \EURtm 01 01 01
2.4.6 Nokta (. . . )
Daktiloda bir virgl veya nokta dier harer kadar yer kaplar. Kitap bas-
mnda ise, bu iaretlere daha az yer ayrlr ve nlerinde gelen harfe iyice
yanatrlr. Bu nedenle, nokta elde etmek iin tane noktay yan yana
yazamazsnz, aralklar doru olmaz. Bunun yerine, nokta iin zel bir
komut kullanlr:
\ldots
Byle byle ... deil. yle:\\
stanbul, Ankara, zmir, \ldots
Byle byle ... deil. yle:
stanbul, Ankara, zmir, . . .
24 Dizgi
2.4.7 Kalplama
Baz harf gruplarn dizerken hareri birbiri ardna girmek yerine, zel sem-
boller kullanlr.
ff fi fl ffi . . . deil, . . .
kalplama (ligature) denilen bu tr yanatrmalar istemiyorsanz, ilgili iki
harf arasna bir \mbox{} koyarsnz. ki kelimeden oluan kelimeler iin bu
gerekli olabilir.
\Large Saffet bizi affet, veya \\
Saf\mbox{}fet bizi af\mbox{}fet.
Saet bizi aet, veya
Saffet bizi affet.
2.4.8 Aksanlar ve zel aretler
L
A
T
E
X birok dnya dilinde bulunan aksanl hareri ve zel iaretleri destek-
ler. Tablo 2.2 de o harne eklenebilecek her trl aksan gsterilmitir. Bu
aksanlar dier harere de eklenebilirler.
Fakat, i veya j harerine aksan eklemek iin nce stlerindeki noktalar
kaldrlmak gerekir. \i ve \j yazldnda noktalar kalkar, peinden aksan
eklersiniz.
K\^atip, \ecole, na\"\i ve, \\
K\"orfez, \"Usk\"udar, A\u gr\\
Br\o d, Se\~norita, Stra\ss e
Ktip, cole, nave,
Krfez, skdar, Ar
Brd, Seorita, Strae
Tablo 2.2: Aksanlar ve zel aretler.
\o \o \^o \~o
o \=o o \.o \"o \c c
o \u o o \v o \H o o \c o
o
.
\d o o
\b o oo \t oo
\oe \OE \ae \AE
\aa \AA
\o \O \l \L
\i \j ! ?
2.5 Uluslaras Dil Destei 25
2.5 Uluslaras Dil Destei
ngilizceden farkl bir dilde yazyorsanz, L
A
T
E
Xin ayr yerde ayarlarnn
deitirilmesi gerekir:
1. L
A
T
E
Xin otomatik olarak rettii (indekiler, ekiller Listesi, . . . ) ba-
lklarn da yeni dile uyarlanmas gerekir. Pekok dil iin bu deiiklikler
Johannes Braamsn yazd babel paketi ile kendiliinden oluurlar.
2. L
A
T
E
Xin yeni dildeki heceleme kurallarn bilmesi gerekir. L
A
T
E
Xin he-
celeme kurallarn deitirmek biraz karmak bir konudur, format dos-
yalarnn farkl heceleme tabanna gre yeniden ina edilmesi gerekir.
Bu konuda Local Guide [5](Yerel Rehber) size daha fazla bilgi verebilir.
3. Varsa, o dile has dizgi kurallar. rnein, franszcada (:) iaretinden
nce ve sonra boluk braklr.
Bilgisayarnzda L
A
T
E
X doru kurulmusa, babel paketini etkin hale get-
irmek iin, \documentclass komutundan sonra u komutu eklersiniz:
\usepackage[dil ]{babel}
Sizin L
A
T
E
X sisteminizde kurulmu olan dillerin listesi her derleme srasnda
ekrana yanstlmaktadr. Bu dillerden birini kullanyorsanz, Babel hemen o
dili etkin hale getirir. Fakat, kullanacanz dil bu listede yoksa, babel hala
deitirmek ister, ama sonular hibir zaman istenilen dzeyde olmaz.
babel paketinde baz diller iin, zel hareri girmeyi kolaylatran yeni ko-
mutlar da vardr. rnein, Almanca ve Trkede pekok umlaut (iki nokta)
aksanl harer vardr. babel ile harni yazmak iin \"o yerine "o girebil-
irsiniz.
Babel paketini birka dilde birden ykleyebilirsiniz:
\usepackage[dilA,dilB]{babel}
Bu komutla listedeki dillerin en sonuncusu (burada, dilB) etkin hale gelir.
Etkin dili deitirmek iin u komutu kullanrsnz:
\selectlanguage{dilA}
Modern bilgisayar sistemlerinde farkl dillerin hareri dorudan klavye-
den girilebilmektedir. Deiik dil gruplarndaki bu deiik alfabeleri, deiik
26 Dizgi
iletim sistemlerinde destekleyebilmek iin L
A
T
E
X inputenc paketini kullanr:
\usepackage[kodlama]{inputenc}
Bu paketi kullanrken, dier kiilerin kendi bilgisayarlarnda sizin girdi
dosyalarnz doru gremeyeceklerini hesaba katmalsnz, nk onlarn
kulland kodlama farkl olabilir. rnein, Almanca har OS/2 iletim
sisteminde 132 kodlu, ISO-Latin 1 kullanan Unix sistemlerinde 228 olarak
kodlanm olup, Rusann cp1251 kodlamasnda ise hi bulunmaz. O halde,
bu seenei dikkatli kullanmalsnz. Aadaki tabloda enok kullanlan baz
kodlama sistemleri gsterilmitir.
2
letim kodlama
sistemi bat Latin Kiril
Mac applemac macukr
Unix latin1 koi8-ru
Windows ansinew cp1251
DOS, OS/2 cp850 cp866nav
Bir dokmanda birka dili birden kullanyorsanz ve girdi kodlamalar
birbiriyle eliiyorsa, ucs paketini ykleyip unikod kodlamasna geebilirsi-
niz:
\usepackage{ucs}
\usepackage[utf8x]{inputenc}
Unikod herbir harn bir ila drt bit arasnda kodlanabildii ok-bitli utf8x
kodlama sisteminde L
A
T
E
X girdi dosyalarnz yazmaya olanak verir.
Yaztipi kodlamas apayr bir sorundur. Bu, herhangi bir T
E
Xyaztipinde
herbir harn nerede saklandn belirler. ok sayda girdi kodlamas bir
tek yaztipi kodlamasna aktarlarak gerekli yaztipi says azaltlm olur.
Yaztipi kodlamalar fontenc paketiyle ynetilir:
\usepackage[kodlama]{fontenc}
Burada kodlama yaztipi kodlamas olup birka tanesi birlikte yklenebilir.
L
A
T
E
Xin varsaylan yaztipi kodlamas OT1 olup orinal T
E
Xyaztipi olan
Computer Modern (CM) yaztipinin kodudur. 7-bitlik ASCII sembol setinde
sadece 128 sembol saklayabilir. Aksanl harer gerektiinde T
E
X normal bir
har uygun bir aksanla birletirip retir. Bu yntem grnte mkemmel
olsa da, aksanl harerin hecelenmesine izin vermez. Ayrca, baz Latince
2
Latince ve Rusa tabanl sistemlerde girdi kodlamas konusunda daha fazla bilgi iin,
srasyla inputenc.dtx ve cyinpenc.dtx dokmanlarna bakabilirsiniz. Paket dokman-
tasyonu nasl yazabileceinizi Ksm 4.6 de bulabilirsiniz.
2.5 Uluslaras Dil Destei 27
harer aksanla birleerek retilemeyebilir, Yunanca veya Kiril alfabelerinde
sorun daha da byk olur.
Tm bu sorunlar zmek zere, 8-bitlik CM tipi yaztipi takmlar re-
tilmitir. Bunlardan T1 kodlamasna sahip Geniletilmi Cork (EC) yaztipi
pekok Avrupa dilindeki Latin harerini tmyle kapsar. LH yaztipi takm
Rusa dokman hazrlamak iin gerekli Kiril harerini bulundurur. Kiril al-
fabesinde ar sayda aksanl harf bulunduundan, drt ayr kodlamaT2A,
T2B, T2C, ve X2 bulunur.
3
LGR kodlamasna sahip olan CB paketi ise
Yunanca metin dizmekte kullanlr.,
Bu yaztiplerini kullanmak ngilizce dndaki dillerde hecelemeyi de ko-
laylatrr. Yeni CM-tipi yaztipleri kullanmann dier bir avantaj, CM aile-
sinin yaztiplerini her punto ve kalnlkta verebilmesidir.
2.5.1 Trke Destei
nce, L
A
T
E
Xin otomatik olarak rettii (indekiler, ekiller Listesi, . . . )
gibi balklarn Trkelemesi iin, \documentclass komutundan sonra u
komutu eklersiniz:
\usepackage[turkish]{babel}
Sonra, Trkedeki aksanl ve kuyruklu hareri dizebilmek iin girdi kod-
lamasn yle seersiniz:
\usepackage[latin5]{inputenc}
Son olarak, hecelemeyi doru yapabilmek iin yaztipi kodlamasn se-
ersiniz:
\usepackage[T1]{fontenc}
Artk hem klavyenizden Trke hareri girebilir, hem de Trke dok-
manlar dizebilirsiniz. Tablo 2.3 de zetlenen bu komut Trke dokman
yazmak iin yeterlidir.
2.5.2 Almanca Destei
L
A
T
E
X ile Almanca dokman yazmann birka pf noktasn belirtmekle ye-
tinelim. Almanca dil desteini u komutla yklersiniz:
\usepackage[german]{babel}
Bylece Almanca hecelemeler doru yaplr, otomatik retilen balklar
3
Bu kodlamalarn herbirinin hangi dilleri desteklediini [11] dokmannda bulabilirsi-
niz.
28 Dizgi
Tablo 2.3: Trke Dokman Yazmak iin Gerekli n Komutlar.
\usepackage[turkish]{babel}
\usepackage[latin5]{inputenc}
\usepackage[T1]{fontenc}
Almanca dizilir. rnein, blm balnda Chapter yerine Kapitel ge-
lir. Yeni bir takm komutlar Almanca hareri girmenizi kolaylatrd iin,
ayrca inputenc paketini yklemenize gerek kalmaz. Tablo 2.4 de aksanl
harerin nasl girilecei gsterilmitir. Elbette bu ii inputenc paketiyle daha
kolay yapabilirsiniz, ama o zaman girdi dosyanz ayr bir kodlamaya mah-
kum kalr.
Tablo 2.4: zel Almanca Harer.
"a "s
" "
"< veya \flqq "> veya \frqq
\flq \frq
\dq "
2.6 Kelime Aras Boluklar
L
A
T
E
X sa taraftaki marj hep ayn genilikte tutabilmek iin, kelimeler ara-
sna deiik uzunlukta boluklar koyar. Okumay kolaylatrmak amacyla
cmle sonlarnda biraz daha boluk brakr. L
A
T
E
X her cmlenin nokta, soru
iareti veya nlem iaretiyle bittiini varsayar. Eer bir byk harften sonra
nokta geliyorsa, bunu cmle sonu saymaz, nk sadece ksaltmalarda byk
harerden sonra nokta gelir.
Bu varsaymlarn istisnalar varsa, yazar bunu belirtmelidir. rnein, bir
boluun nne geribl iareti konmusa, genilemeyen bir boluk alr.
Bir tilda ~ iareti hem genilemeyen boluk brakr, hem de orada satr
kesilmesini nler. Bir noktann nne \@ iareti konursa, byk harften sonra
gelse bile, cmle sonu olduunu belirtir.
2.7 Balklar, Blmler, ve Ksmlar 29
Mrs.~Smith pazara gidiyor\\
bkz.~ek.~5\\
te FORTRAN\@. Ne dersiniz?
Mrs. Smith pazara gidiyor
bkz. ek. 5
te FORTRAN. Ne dersiniz?
Noktadan sonraki ekstra boluu istemiyorsanz,
\frenchspacing
komutuyla L
A
T
E
Xin noktadan sonra fazladan boluk koymamasn salar-
snz. Bu usl ngilizce dndaki baz dillerde yaygndr. \frenchspacing
kullandysanz, artk noktadan nce \@ koymanza gerek yoktur.
2.7 Balklar, Blmler, ve Ksmlar
Bir okuyucunun sizin dokmannz iinde yolunu bulabilmesi iin, onu bl-
mler, ksmlar ve altksmlar olarak ayrmalsnz. L
A
T
E
X bu ii zel komut-
larla yapar, bu komutlarda rnein blm ad argman olarak verilir.
article (makale) snf bir dokmanda kullanabileceiniz balk komut-
lar unlardr:
\section{...}
\subsection{...}
\subsubsection{...}
\paragraph{...}
\subparagraph{...}
Kitap (book) veya rapor (report) snf dokmanlarda daha st dzeyde
blm (chapter) komutu vardr:
\chapter{...}
article (makale) snfnda blmler olmadndan, makaleler bir kita-
bn blmleri olarak eklenebilirler. L
A
T
E
X blm ve ksm balklarnn nu-
maralanmasn ve harf punto seimini otomatik olarak kendisi yapar.
Dokman blen komutlardan ikisinin ayr birer zellii vardr:
ok hacml dokmanlar blmek iin \part (kesim) komutu kullanlr:
\part{...}
Kesim komutu blm ve ksm numaralarn bozmaz.
30 Dizgi
The \appendix (ekler) komutu iine argman almaz. Sadece blm
numaralarn harere evirir. (article snfnda ksm numaralarn harfe
evirir.)
L
A
T
E
X dokmandaki balk adlar ve sayfa numaralarn kullanarak in-
dekiler tablosunu u komutla oluturur:
\tableofcontents
Bu komutun verildii yerde indekiler tablosu oluur. Fakat, bu bilgiler
dokmann bir nceki derlemesine ait olduundan, doru olmayabilirler ve
dokmann iki (bazan ) kez derlenmesi gerekir. Tekrar derlenmesini iste-
diinde L
A
T
E
X bunu size bildirir.
Yukardaki blme komutlarnn herbiri iin yldzl bir kullanm ekli
daha vardr. Komut adndan sonra bir * iareti konulursa, blm ve k-
sm adlar numaralanmaz ve indekiler tablosunda yer almazlar. rnein,
\section{Giri} yerine \section*{Giri} yazlr.
Normalde indekiler tablosunda balk adlar yazld ekilde yeralr-
lar. Bazan, uzun balk adlarnn tabloda daha ksa yeralmas istenebilir.
Bu durumda, baln bulunduu yere bir komut eklenip, opsiyonel ksmna
indekiler tablosunda yeralaca ekli yazlr:
\chapter[Fillerin Anatomisi]{Fillerin deiik
ktalardaki anatomilerinin karlatrlmas}
Bir dokmann ana baln oluturmak zere, nce balk ad, yazar,
tarih, . . . kolay anlalr komutlarla madde madde girilir:
\title{...}, \author{...} ve istenirse \date{...}
Burada \title balk ad, \author yazar ad ve \date gnn tarihi
olur. Yazar adnda ok sayda isim varsa, bunlar \and komutuyla ayrlarak
eklenebilirler.
Hepsi tamam olunca, bal oluturan komut girilir:
\maketitle
Tm bu komutlarn kullanld bir rnek Sayfa 8 deki ekil 1.2 de gs-
terilmitir.
Yukardaki blme komutlar dnda, book snfnn blmlenmesi iin
tane daha komut vardr. Bu komutlar blm balklarn ve sayfa numara-
lann bir kitapta grmeye altnz ekilde dizebilmenizi salarlar:
\frontmatter (n taraf) komutu yazlan metnin balad (\begin{document})
komutundan hemen sonra verilmelidir. Bu komut, ba taraftaki inde-
kiler, nsz gibi ksmlarn sayfa numaralandrmasn Roma rakamyla
yapar.
2.8 Atar 31
\mainmatter (ana metin) komutu kitabn ilk blm balndan hemen
sonra gelmelidir. Buradan itibaren sayfa numaralandrmasn yeniden
balatp rakamlara geer.
\appendix (ekler) komutu kitabnzn eklerindeki blmleri harerle numa-
ralandrr (Ek A, Ek B, . . . ).
\backmatter (arka taraf) komutu kitabnzda hereyin, Kaynaka ve Dizin
bittikten sonra kullanlr. Fakat, bilinen dokman snarnda grn-
rde hibir etkisi yoktur.
2.8 Atar
Kitap, rapor ve makalelerde daima ekillere, tablolara veya denklemlere i
atar bulunur. L
A
T
E
X bu tr atar u komutlarla dzenler:
\label{iaret}, \ref{iaret} ve \pageref{iaret}
Burada iaret kullancnn setii bir kelime veya ksaltmadr. Bir ekil veya
denkleme \label komutu eklendiinde L
A
T
E
X onun numarasn saklar. Daha
sonraki derlemede, \ref komutunun getii yere bu ekil veya denklemin
numarasn koyar. \pageref komutunda ise, \label komutunun bulunduu
sayfa numarasn koyar. Balklarda olduu gibi, kullanlan numaralar bir
nceki derlemenin sonulardr, doru olmas iin en az iki kere derlenmelidir.
Bu ksma atf yapmak iin
yle yazn:\label{sec:this}
baknz Sayfa~\pageref{sec:this},
Ksm~\ref{sec:this}.
Bu ksma atf yapmak iin yle yazn:
baknz Sayfa 31, Ksm 2.8.
2.9 Dipnotlar
Bir sayfann diplik blgesine bir dipnot yazlmak istendiinde,
\footnote{dipnot metni}
komutu kullanlr. Dipnotlar mutlaka aklama yaptklar kelimenin
4
veya
cmlenin sonuna konulmaldr. Cmle veya cmle parasna konulan dipnot
nokta veya virglden sonra yer almaldr.
5
4
Mesela byle.
5
Dipnotlar okuyucunun dikkatini datr, fazla kullanmayn. Eer herkes dipnotlar
okuyacaksa, ana metin iinde neden yer almasn ki?
6
6
Dipnot iinde dipnot, bunun sonu gelir mi?
32 Dizgi
Dipnot\footnote{Bu bir
dipnottur.} kullanmak
\LaTeX{}de kolaydr.
Dipnot
a
kullanmak L
A
T
E
Xde kolaydr.
a
Bu bir dipnottur.
2.10 Vurgulanm Kelimeler
Daktiloda yazarken nemli kelimelerin alt izilerek vurgulanr. L
A
T
E
Xte
bunu u komutla yaparsnz:
\underline{metin}
Fakat, matbaada basl kitaplarda vurgulanmak istenen kelimeler italik
yaztipiyle dizilirler. L
A
T
E
Xte bunu,
\emph{metin}
komutuyla yaparsnz. Fakat, bu komutu hangi metne uyguladnz neml-
idir. u rnee bakn:
\emph{Vurgulanm bir metinde
tekrar vurgulama yaparsanz,
\LaTeX{} onu \emph{dz}
yaztipine evirir.}
Vurgulanm bir metinde tekrar vurgulama
yaparsanz, L
A
T
E
X onu dz yaztipine e-
virir.
Keza, L
A
T
E
Xin bir metni vurgulamas ile, baka bir yaztipinde dizmesi
arasnda fark vardr:
\textit{talik dizilmi bir
metinde \emph{vurgu}
yapmak isterseniz,
bunu \textsf{serifsiz
yaztipinde \emph{vurgu}}, veya
\texttt{daktilo yaztipinde
\emph{vurgu}} olarak
yapabilirsiniz.}
talik dizilmi bir metinde vurgu yapmak
isterseniz, bunu serifsiz yaztipinde vurgu,
veya daktilo yaztipinde vurgu ola-
rak yapabilirsiniz.
2.11 Ortamlar
\begin{ortam} metin \end{ortam}
Burada ortam kullanlan ortamn addr. Ortamlar birbiri iinde alabilirler,
ama doru srada yeralmaldrlar, yani en itekinden itibaren kapatlmald-
rlar:
2.11 Ortamlar 33
\begin{aaa}
...
\begin{bbb}
...
\end{bbb}
...
\end{aaa}
imdi, en nemli ortamlarn aklamasna geelim.
2.11.1 Sralandrma, Numaralandrma, ve Maddeleme
Bir listeyi madde madde girmek iin deiik ortamlar kullanlr. Basit listeler
iin enumerate ortam uygun olur. Numaral listeler iin enumerate ortam
kullanlr. Tanmlayc maddelerle balayan listeler iin de description or-
tam uygun olur.
\flushleft
\begin{enumerate}
\item Ortamlar istediiniz gibi
birlikte kullanabilirsiniz:
\begin{itemize}
\item Bu biraz basit oldu.
\item[-] sterseniz eksi iaretiyle.
\end{itemize}
\item O zaman unutmayn:
\begin{description}
\item[Kular] havada uar.
\item[Balklar] denizde yzer.
\end{description}
\end{enumerate}
1. Ortamlar istediiniz gibi birlikte
kullanabilirsiniz:
Bu biraz basit oldu.
- sterseniz eksi iaretiyle.
2. O zaman unutmayn:
Kular havada uar.
Balklar denizde yzer.
rnekte grld gibi, itemize ortamnda her madde bir yuvarlak ()
ile balar, istenirse bu madde iareti deitirilebilir. enumerate ortamnda
numaralar otomatik olarak artar. description ortamnda da keli parantez
iine alnan ilk kelime kaln dizilir.
2.11.2 Sola Yaslama, Saa Yaslama, ve Ortalama
flushleft ve flushright ortamlar, srasyla sola ve saa yaslanm pa-
ragraar dizer. center ortam ise ortalanm paragraar iindir. Eer \\
komutuyla satrlar siz kesmezseniz, L
A
T
E
X satrlar kendi bildii yerden ke-
ser.
\begin{flushleft}
Bu yaz\\ sola yaslanmtr.
\LaTeX{} her satr eit
uzunlukta dizmeye almaz.
\end{flushleft}
Bu yaz
sola yaslanmtr. L
A
T
E
X her satr eit
34 Dizgi
\begin{flushright}
Bu yaz saa \\yaslanmtr.
\LaTeX{} her satr eit
\end{flushright}
Bu yaz saa
yaslanmtr. L
A
T
E
X her satr eit
\begin{center}
Dnyann\\ortasnda ne var?
\end{center}
Dnyann
ortasnda ne var?
2.11.3 Alnt Yapmak ve iir Dizmek
Baka bir yazardan alnt yapmak veya nemli cmleler dizmek iin quote
ortam kullanlr. Bu ortamda metin daha dar bir alana dizilir:
Matbaaclkta satr uzunluu
iin pratik kural udur:
\begin{quote}
Bir satrda, ortalama olarak
66 harften fazla olmamaldr.
\end{quote}
Bu yzden \LaTeX{} dokmanlarnn
sayfalarnda marjlar geni
olur ve yine bu yzden
gazeteler ok stunlu
baslrlar.
Matbaaclkta satr uzunluu iin pratik
kural udur:
Bir satrda, ortalama olarak
66 harften fazla olmamaldr.
Bu yzden L
A
T
E
X dokmanlarnn sayfala-
rnda marjlar geni olur ve yine bu yzden
gazeteler ok stunlu baslrlar.
Buna benzer iki ortam daha vardr: quotation ve verse (iir) ortamlar.
quotation ortam daha uzun, birok paragraftan oluan alntlar iindir ve
her paragrafn ilk satr ierden balar. verse ortam, satr kesmenin nemli
olduu iirleri dizmek iin kullanlr. iir satrlar \\ komutuyla sonlandrlr
ve her kta sonunda bo bir satr braklr.
Trkenin byk bir
ustasndan dizeler:
\begin{verse}
Ben giderim adm kalr,\\
Dostlar beni hatrlasn.\\
Dn olur, bayram gelir,\\
Dostlar beni hatrlasn.\\[1ex]
Gn ikindi akam olur,\\
Gr ki baa neler gelir,\\
Veysel gider, ad kalr\\
Dostlar beni hatrlasn.\\
\end{verse}
Trkenin byk bir ustasndan dizeler:
Ben giderim adm kalr,
Dostlar beni hatrlasn.
Dn olur, bayram gelir,
Gn ikindi akam olur,
Gr ki baa neler gelir,
Veysel gider, ad kalr
2.11 Ortamlar 35
2.11.4 zet (Abstrak)
Bilimsel yaynlarn banda, okuyucuya ierik hakknda bir kir vermek iin
zet (abstrak) koymak adettir. L
A
T
E
X bu amala kullanmak zere abstract
ortam sunar. abstract ortam genellikle makale snf dokmanlarda kul-
lanlr.
\begin{abstract}
zetin de zeti \ldots
\end{abstract}
zetin de zeti . . .
2.11.5 Yazld Gibi (Verbatim) Basmak
Bir metni tpatp daktiloda yazld gibi, yani satr sonlar ve boluk mik-
tarlar ne kadarsa, iinde L
A
T
E
X komutlar varsa onlar da iletmeden, olduu
gibi dizmek iin \begin{verbatim} ve \end{verbatim} komutlar arasna
koyarsnz.
\begin{verbatim}
10 PRINT "MERHABA DNYA ";
20 GOTO 10
\end{verbatim}
10 PRINT "MERHABA DNYA ";
20 GOTO 10
Ayn davran sadece bir paragraf iindeki birka kelimeye uygulamak
isterseniz,
\verb|metin|
komutu kullanrsnz. Burada | | snrlar iin sadece bir rnektir, harer
dnda, rnein * veya + veya boluk da olabilir. Bu kitaptaki pekok rnek
\verbatim ortamnda dizilmilerdir.
Belki \verb|\ldots| komutu \ldots Belki \ldots komutu . . .
\verbatim ortamn yldzl () kullandnzda, boluklar iin zel iaret
koyar:
\begin{verbatim*}
verbatim ortamnn
yldzl srm
metin iindeki
boluklar vurgular
\end{verbatim*}
verbatimortamnn
yldzlsrm
metiniindeki
boluklarvurgular
Paragraf iindeki \verb komutunu da yldzl kullanlabilir:
36 Dizgi
\verb*|ite byle :-) | itebyle:-)
verbatim ortam ve \verb komutu baka bir komutun parametreleri
iinde kullanlamazlar.
2.11.6 Tablolar
Yatay ve dey izgilerle ayrlm tablolar ve cetveller tabular ortamnda
dizilirler. Stun geniliklerini L
A
T
E
X kendisi ayarlar.
\begin{tabular}[konum]{zel likler}
Bu komutun iindeki zel likler argman tablonun formatn belirler.
Sola yanak bir stun iin l , saa yanak bir stun iin r , ortalanm
bir stun iin c parametreleri kullanlr. | iareti dikey bir izgi izdirir.
Bir stun iindeki metin fazla uzunsa L
A
T
E
X onu blp alt satra yazmaz.
p{genilik} komutu kullanrsanz, verilen genilikte bir stun aar ve
normal bir paragraf gibi yazy bler.
Key olan konum argman tablonun, evresindeki metne gre dikey
konumunu belirler. t , b ve c hareri, tabloyu srasyla st, alt ve orta
konuma yerletirir.
tabular ortamnda & iareti bir sonraki stuna yazdrr, \\ komutu yeni
bir satr balatr ve \hline komutu yatay bir izgi eker. Sadece birka
stundaki maddelerin altn izdirmek isterseniz \cline{i-j} komutu kul-
lanrsnz. Burada i ve j, izginin balayp bittii stun numaralardr.
\begin{tabular}{|r|l|}
\hline
7C0 & hekzadesimal \\
3700 & oktal \\ \cline{2-2}
11111000000 & ikili \\
\hline \hline
1984 & ondalk \\
\hline
\end{tabular}
7C0 hekzadesimal
3700 oktal
11111000000 ikili
1984 ondalk
\begin{tabular}{|p{3.7cm}|c|}
\hline
Boxynin yerine
hogeldiniz. & 3 ytl\\
\hline
\end{tabular}
Boxynin yerine hogeld-
iniz.
3 ytl
Baz tablo girdilerinin iki veya daha ok stunu kapsamas isteniyorsa
\multicolumn komutu kullanlr:
2.11 Ortamlar 37
\begin{tabular}{|c|c|}
\hline
\multicolumn{2}{|c|}{Ene} \\
\hline
Mene & Muh! \\
\hline
\end{tabular}
Ene
Mene Muh!
Stun ayrac olarak kullanlan @{...} komutu ok marifetlidir, stun-
larn banda ve sonundaki boluu yokeder, yerine engelli parantez iinde
ne varsa onu koyar. Bu zellik, stun ba ve sonlarndaki boluu yoketmekte
kullanlabilir. Aradaki fark u rnekte grebilirsiniz:
\begin{tabular}{l}
\hline
bata ve sonda boluklar\\
\hline
\end{tabular}
bata ve sonda boluklar
\begin{tabular}{@{} l @{}}
\hline
hi boluk yok\\
\hline
\end{tabular}
hi boluk yok
@{...} ayracnn dier bir kullanm, ondalk kesirleri hizaya getirme-
sidir. tabular ortamnda saysal girdileri ondalk (.) noktasna gre hizaya
getirecek bir komut yoktur. Bunun yerine yle bir aldatmaca yapabiliriz:
ondalk kesri iki stunmu gibi gireriz, tamsay ksmn saa yaslar, kesirli
ksmn sola yaslar ve iki stun ayrac olarak da @{.} kullanrz. Bylece
iki taraf birbirine yaslanm, stun aras boluk yokedilmi ve yerine ondalk
noktas (.) konulmu olur. Ondalk saynn iki tarafn stun ayrac (&) ile ay-
rmay unutmayn! Bu stuna bir balk koymak gerekirse \multicolumn
komutu kullanlabilir.
\begin{tabular}{c r @{.} l}
Zaman &
\multicolumn{2}{c}{Ykseklik} \\
\hline
2 & 3 & 865 \\
4 & 17 & 48 \\
6 & 180 & 9 \\
\end{tabular}
Zaman Ykseklik
2 3.865
4 17.48
6 180.9
tabular ortamnda girilen metinler daima ayn sayfada kalacak ekilde
dizilirler. Daha uzun tablolar dizmek istiyorsanz longtable paketini kullana-
bilirsiniz.
38 Dizgi
2.12 Yzer-Gezer Nesneler
Her dokman iinde pekok ekil ve tablo bulunur. Bu nesneleri dizerken
zel bir nem gerekir, nk bunlar iki sayfaya blnemezler. lk zm, her
ekil veya tabloyu ayr bir sayfaya basmak olabilirdi. Fakat, bu yaklamda
pekok sayfa yar bo kalr ve grnt kt olur.
Bu sorunu zmenin doru yolu, ekil veya tablolar yzer-gezer hale
getirmektir. Bylece, bir sayfadaki yerine smayan ekli ileri bir sayfaya
erteleyip onun brakaca boluu metinle doldururuz. L
A
T
E
X yzer-gezer
nesneler iin, biri ekiller, dieri tablolar olmak zere, iki ortam sunar. Bu
iki ortam doru kullanabilmek iin L
A
T
E
Xin yzer-gezerleri nasl ilediini
bilmek gerekir. Bu bilinmezse yzer-gezerler baars olmaya devam ederler,
nk L
A
T
E
X onlar sizin istediiniz yere bir trl koyamaz.
nce L
A
T
E
Xin yzer-gezerler iin sunduu komutlara bakalm: figure
(ekil) veya table (tablo) ortamnda dizilen herey yzer-gezer nesne olarak
alglanr.
\begin{figure}[konum] veya \begin{table}[. . . ]
Her iki ortamn opsiyonel konum parametresi L
A
T
E
Xe yzer-gezeri nereye
tayabileceini syler. Tablo 2.5 de konum parametresi iin seenekler gs-
terilmitir.
Bir tablonun yle bir komutla balatldn dnelim:
\begin{table}[!hbp]
Buradaki konum parametresi [!hbp] L
A
T
E
Xe tabloyu bulunduu yere (h),
veya yerletirecei sayfann dibine (b), veya yzer-gezerler iin zel bir say-
faya (p), veya kt grnse de bunlardan birine (!) yerletirmesini syler.
Yerletirme parametresi verilmemise, [tbp] seenei olduu varsaylr.
Tablo 2.5: Yzer-gezer Yerletirme Seenekleri.
Seenek Aklama
h buraya, metinde yazl yere. Bu genellikle kk
yzer-gezerler iin kullanlr.
t ste, sayfann st tarafna.
b alta, sayfann alt tarafna.
p sayfaya, sadece yzer-gezerlerin bulunduu zel
bir sayfaya.
! (mutlaka dier seeneklerden birine), i kstla-
malarn
a
engel olmasna aldrmadan.
a
rnein, bir sayfaya girebilecek maksimum yzer-gezer says snrlanm olabilir.
2.12 Yzer-Gezer Nesneler 39
L
A
T
E
X her yzer-gezeri yazarn verdii seeneklere gre yerletirmek iin
elinden geleni yapar. Yzer-gezer bulunduu sayfaya yerlemiyorsa, gures
veya tables kuyruklarndan birine alnr. (Bu kuyrukta ilk giren ilk kar.)
Yeni bir sayfa aldnda L
A
T
E
X nce kuyruktaki yzer-gezerlerle dolu zel
bir yzer-gezer sayfas yapp yapamayacana bakar. Bu mmkn deilse,
her kuyruktaki ilk yzer-gezer alnp onun konum parametresine gre yer-
letirmeye alr (h seenei artk geersiz olduundan dikkate alnmaz).
Dier yeni yzer-gezerler de kuyrua alnp ilem grrler. L
A
T
E
X her trden
yzer-gezerin orinal srasn asla bozmaz. Bu yzden, doru yerine yerlee-
meyen bir yzer-gezer, dierlerini de ok daha telere iter. Bu nedenle:
Eer L
A
T
E
X yzer-gezerleri istediiniz yere koyamyorsa bunun
sebebi, iki yzer-gezer kuyruundan birindeki trak tkankl-
nn dierini de etkiliyor olmasdr.
Konum parametresi olarak L
A
T
E
Xe tek bir seenek verilebilir, fakat bu
sorun yaratr. Eer yzer-gezer oraya samazsa tkanp kalr ve sonraki
yzer-gezerlerin nn tkar. zellikle [h] seenei asla yalnz bana veril-
mez; o kadar sorun yaratr ki L
A
T
E
Xin yeni srmlerinde bu seenek otoma-
tik olarah [ht] olarak ilem grr.
Olabilecek sorunlar akladktan sonra, imdi figure ve table ortamlarnn
kullanl hakknda bilgi verelim.
Yzer-gezerlere aklayc bir altyaz koymak isterseniz u komutu kulla-
nrsnz:
\caption{altyaz}
Bu komut, resimler iin ekil, tablolar iin Tablo yazp nne bir numara
koyar ve altyaz olarak girdiiniz metni dizer.
Dokmannzn bana ekiller ve Tablolar listesi koymak iin, u iki
komutu kullanrsnz:
\listoffigures ve \listoftables
Bu komutlar da tpk indekiler tablosunun \tableofcontents komutu gibi
alr ve srasyla, ekiller ve Tablolar listesi karr. Bu listelerde ekil veya
tablonun altyazs olduu gibi zikredilir; bu yzden, eer uzun altyazlar kul-
lanmsanz, daha ksa bir srmn \caption komutundan sonraki keli
parantez iinde verebilirsiniz:
\caption[Ksa]{Uzzzzzzuuuuuunnnnnn}
Yzer-gezerinize atfta bulunmak isterseniz \label komutu eklersiniz.
Keza, yzer-gezer iinde baka bir eye atfta bulunmak iin \ref komutu
kullanabilirsiniz.
40 Dizgi
Aiadaki rnekte bir kare izdirilip dokman iine eklenmektedir. (ekil
izdirme konusu daha sonra ilenecektir.) Bunu, dokmannzn son halinde
ekleyeceiniz bir ekile imdiden yer ayrmak istediinizde kullanabilirsiniz.
Figure~\ref{white} Bu bir modern tablodur.
\begin{figure}[!hbp]
\makebox[\textwidth]{\framebox[5cm]{\rule{0pt}{5cm}}}
\caption{Be arp be santimetre.\label{white}}
\end{figure}
Bu rnei L
A
T
E
X nce buraya (h) yerletirmek iin gerekten (!) urar
(tabii, ekil kuyruunda baka birey yoksa). Bu mmkn olmazsa, ayn
sayfann altna (b) yerletirmeyi dener. Bu da olmuyorsa, bu ekli tablolar
kuyruunda birikmi tablolarla birlikte zel bir yzer-gezer sayfasna diz-
meye alr. Fakat, zel sayfa iin birikmi yeterince malzeme yoksa, yeni
bir sayfa aar ve ekil komutu yeni verilmi gibi ilem yapar.
Baz durumlarda u iki komutu kullanmak zorunlu olabilir:
\clearpage ve hatta \cleardoublepage
Bu komutlar L
A
T
E
Xe yeni bir sayfa ap kuyruklardaki yzer-gezerleri hemen
yerletirmesini emreder. \cleardoublepage komutu, sa sayfadan balaya-
bilmek iin, gerekirse iki sayfa amasn syler.
Bu kitapta PostScript formatnda izilmi ekilleri L
A
T
E
X dokmann-
za nasl ekleyebileceinizi daha sonra anlatacaz.
2.13 Krlgan Komutlar Korumak
\caption veya \section gibi komutlara argman olarak yazlan metinler
dokman iinde birden fazla yerde yeralabilirler (rnein, hem metinde hem
de indekiler tablosunda). Baz komutlar dier bir komutun argman iinde
(rnein, \section komutu iinde) yeraldklarnda kebilirler ve dokma-
nnzn derlenmesi baarsz olur. Bu tr komutlara krlgan denir: rnein,
\section (ksm) komutu iine \footnote (dipnot) koyduunuzda hata ve-
rir. Bu krlgan komutlarn korunmaya ihtiyac vardr (hangimizin yok ki?).
Onlar korumak iin, nlerine \protect komutu koyarsnz.
\section{Ben tedbirli adamm
\protect\footnote{dipnotlarm korurum}}
\protect komutu sadece ardndan gelen komutu korur, onun argman-
larn korumaz. ou durumlarda fazla bir \protect komutundan zarar gel-
mez.
Blm 3
Matematik Formlleri
Tamam, artk hazrsnz! T
E
Xin en kuvvetli olduu alana artk girebiliriz: mate-
matik formllerini dizmek. Fakat, batan syleyeyim, bu blmde konunun sa-
dece yzeyini kazm olacaz. Burada anlatlanlar pekok kiinin makale veya
kitap yazmas iin yeterli olacaktr. Yine de, matematik dizgisinde zemedii-
niz bir sorunla karlarsanz, umutsuzlua kaplmayn. Sorununuz belki de daha
kapsaml olan /
/
o-L
A
T
E
X
1
ile zlebilir.
3.1 Genel
L
A
T
E
Xin matematik formlleri dizmek iin zel bir kipi vardr. Matematik
formlleri iki trl dizilebilir: Birincisi, paragraf bozmadan metin iine,
ikincisi de paragraf yarda kesip ayr bir satra dizilebilir.
Bir paragraf iine dizilen matematik forml ya $ ile $ arasna, yahut
$ ile $ arasna, veyahut da \begin{math} ile \end{math} arasna dizilir.
$a$ kare ile $b$ karenin
toplam $c$ kare olur. Veya,
$c^{2}=a^{2}+b^{2}$ matematik
formlyle ifade edilir.
o kare ile / karenin toplam c kare olur.
Veya, c
2
= o
2
+ /
2
matematik formlyle
ifade edilir.
\TeX{}in yunanca yazl
$\tau\epsilon\chi$.\\[6pt]
100~m$^{3}$ su\\[6pt]
Bir \begin{math}\heartsuit\end{math}
iki beyine eittir.
T
E
Xin yunanca yazl c.
100 m
3
su
Bir iki beyine eittir.
1
Amerikan Matematik Dernei tarafndan hazrlanan bu program L
A
T
E
Xin ok daha
gl bir srm olup, T
E
X datmnn yeni srmleriyle birlikte verilmektedir. eer bilgi-
sayarnzda kurulmamsa, macros/latex/required/amslatex adresinden indirebilirsiniz.
Bu kitaptaki rneklerin ou A
M
S-L
A
T
E
X ile hazrlanmtr.
42 Matematik Formlleri
Daha uzun formller veya denklemler olduunda, bunlar sergilemek,
yani paragraftan ayr dizmek gerekir. Bu durumda, formlnz ya \[ ile
\] arasna, yahut da \begin{displaymath} ile \end{displaymath} arasna
girersiniz.
$a$ kare ile $b$ karenin
toplam $c$ kare olur. Veya,
\begin{displaymath}
a^{2}+b^{2}=c^{2}
\end{displaymath}
olur. rnein:
\[ 3^2+4^2=5^2 \]
o kare ile / karenin toplam c kare olur.
Veya,
o
2
+ /
2
= c
2
olur. rnein:
3
2
+ 4
2
= 5
2
L
A
T
E
Xin denklemlerinizi numaralandrmasn istiyorsanz equation (denk-
lem) ortamna gemeniz gerekir. O zaman, denkleminize bir de \label (ia-
ret) koyar ve metin iinde \ref komutuyla ona atfta bulunursunuz. (ams-
math paketinde atar \eqref komutu ile yaplr.)
\begin{equation} \label{eq:eps}
\epsilon > 0
\end{equation}
Denklem \ref{eq:eps} gznne
alnrsa \ldots{} Denklem
\eqref{eq:eps} de ayn ii grr.
c 0 (3.1)
Denklem 3.1 gznne alnrsa . . . Denk-
lem (3.1) de ayn ii grr.
Paragraf ii denklemlerle, sergilenmi denklemler arasndaki dizgi farkna
dikkat edin:
Burada $\lim_{n \to \infty}
\sum_{k=1}^n \frac{1}{k^2}
= \frac{\pi^2}{6}$ ifadesi\ldots
Burada lim
n
n
k=1
1
k
2
=

2
6
ifadesi. . .
\begin{displaymath}
\lim_{n \to \infty}
\sum_{k=1}^n \frac{1}{k^2}
= \frac{\pi^2}{6}
\end{displaymath}
lim
n
n
k=1
1
/
2
=

2
6
L
A
T
E
Xde matematik kipi ile metin kipi arasnda nemli farklar vardr.
rnein, matematik kipinde:
1. Boluklarn ve satr kesimlerinin genelde bir nemi yoktur, nk L
A
T
E
X
tm boluklar matematik ifadenin kurgusundan veya \,, \quad ve
\qquad gibi ayralardan kendisi oluturur.
2. Bo satrlara izin yoktur. Her formle sadece bir paragraf.
3.2 Matematik Kipinde Gruplandrma 43
3. Her harf bir deikenin ad gibi ele alnr ve yle dizilir. Eer, forml
iine dz yazyla ve normal aralklarla bir metin yazacaksanz, bunu
\textrm{...} komutuyla girmeniz gerekir (bu konuda Sayfa 50 deki
Ksm 3.7 de daha fazla bilgi vardr.)
\begin{equation}
\forall x \in \mathbf{R}:
\qquad x^{2} \geq 0
\end{equation}
r R : r
2
0 (3.2)
\begin{equation}
\textrm{Her } x\in\mathbf{R}
\textrm{ iin:}\qquad x^{2} \geq 0
\end{equation}
Her r R iin: r
2
0 (3.3)
Matematikiler kullandklar sembollerin yazmnda titizdirler: Yukar-
daki formlde kaln R yerine, karatahta kaln, yani ift izgili R kullanmak
isterler. Bunun iin amsfonts veya amssymb paketlerinde \mathbb yaztipi
vardr. Son rnei bununla yazarsak:
\begin{displaymath}
\textrm{Her } x\in\mathbb{R}
\textrm{ iin:}\qquad x^{2} \geq 0
\end{displaymath}
Her r 1 iin: r
2
0
3.2 Matematik Kipinde Gruplandrma
Matematik kipindeki komutlarn ou kendisinden sonra gelen ilk karaktere
etki ederler. Bir komutun ok sayda karaktere uygulanmasn istiyorsanz,
engelli parantez {...} kullanarak onlar gruplandrmanz gerekir.
\begin{equation}
a^x+y \neq a^{x+y}
\end{equation}
o
x
+ j ,= o
x+y
(3.4)
3.3 Bir Matematik Formlnn Yaptalar
Bu ksmda matematik formlleri dizmenin en nemli komutlarn anlataca-
z. Matematik sembolleri dizmekte kullanlan komutlarn bir listesini gr-
mek iin, Sayfa 54 deki Ksm 3.10 a bir bakn.
Kk Yunanca harer \alpha, \beta, \gamma, . . . , komutlaryla,
byk hareri ise \Gamma, \Delta, . . .
2
komutlaryla girilir.
2
Yunancada bykharf Alfa tanmlanmamtr, nk bildiimiz A haryle ayndr.
Yeni matematik kodlamasnda bu durum deiecektir.
$\lambda,\xi,\pi,\mu,\Phi,\Omega$ , , , j, ,
sler ve ndisler, srasyla ^ ve _ karakteriyle girilirler.
$a_{1}$ \qquad $x^{2}$ \qquad
$e^{-\alpha t}$ \qquad
$a^{3}_{ij}$\\
$e^{x^2} \neq {e^x}^2$
o
1
r
2
c
t
o
3
ij
c
x
2
,= c
x2
Karekk \sqrt komutuyla girilir; n. kk yazmak isterseniz, \sqrt[n]
girersiniz. Karekk iaretinin boyunu L
A
T
E
X otomatik ayarlar. Sadece kk
iareti gerekiyorsa, \surd komutunu kullanabilirsiniz.
$\sqrt{x}$ \qquad
$\sqrt{ x^{2}+\sqrt{y} }$
\qquad $\sqrt[3]{2}$\\[3pt]
$\surd[x^2 + y^2]$
r
_
r
2
+
j
3
[r
2
+ j
2
]
\overline ve \underline komutlar bir ifadenin stne veya altna ya-
tay bir izgi ekerler.
$\overline{m+n}$ : + n
\overbrace ve \underbrace komutlar bir ifadenin stne veya altna
yatay bir engel atarlar.
$\underbrace{a+b+\cdots+z}_{26}$
o + / + + .
. .
26
Deiken adlarnn stne ok veya tilda gibi aksanlar eklemek iin Sayfa 54
Tablo 3.1 deki komutlar kullanabilirsiniz. Birden fazla karakter zerine
apka veya tilda iareti koymak isterseniz, \widehat ve \widetilde ko-
mutlar kullanrsnz. sembol trev iaretini verir.
\begin{displaymath}
y=x^{2}\qquad y=2x\qquad y=2
\end{displaymath}
j = r
2
j
= 2r j
= 2
Vektrler deikenin stne kk bir ok iareti koyularak gsterilirler.
Bu ii \vec komutu yapar. dan 1 ye vektr gstermek iin \overrightarrow
ve \overleftarrow adl iki komut daha vardr.
\begin{displaymath}
\vec a\quad\overrightarrow{AB}
\end{displaymath}
o

1
3.3 Bir Matematik Formlnn Yaptalar 45
ki deikenin arpm genellikle araya nokta koymadan yanyana yaz-
larak yaplr. Fakat, bazan okuyucunun formldeki gruplandrmalar g-
rebilmesi iin noktay aka gstermek gerekebilir. Bu durumlarda \cdot
komutu kullanmalsnz:
\begin{displaymath}
v = {\sigma}_1 \cdot {\sigma}_2
{\tau}_1 \cdot {\tau}_2
\end{displaymath}
=
1

2
1

2
Matematik kipinde deikenler italik harerle gsterilirse de, logaritma
veya sins gibi fonksiyon adlar dz yaztipinde dizilirler. En nemli fonksi-
yon adlar iin L
A
T
E
X u komutlar sunar:
\arccos \cos \csc \exp \ker \limsup
\arcsin \cosh \deg \gcd \lg \ln
\arctan \cot \det \hom \lim \log
\arg \coth \dim \inf \liminf \max
\sinh \sup \tan \tanh \min \Pr
\sec \sin
\[\lim_{x \rightarrow 0}
\frac{\sin x}{x}=1\]
lim
x0
sin r
r
= 1
Modlo fonksiyonu iin iki komut vardr: o mod / tr ikili ilemci iin
\bmod komutu, ve r o (mod /) tr ifadeler iin \pmod komutu.
$a\bmod b$\\
$x\equiv a \pmod{b}$
o mod /
r o (mod /)
Kesirler \frac{...}{...} komutuyla dizilirler. Birinci grup { } iine
pay, ikinci grup { } iine payda yazlr. Kk kesirler iin, rnein 1,2
yazmak daha gzel gsterir.
$1\frac{1}{2}$~saat
\begin{displaymath}
\frac{ x^{2} }{ k+1 }\qquad
x^{ \frac{2}{k+1} }\qquad
x^{ 1/2 }
\end{displaymath}
1
1
2
saat
r
2
/ + 1
r
2
k+1
r
1/2
Binom katsaylar ve benzerlerini dizmek iin amsmath paketindeki \binom
komutunu kullanabilirsiniz.
\begin{displaymath}
\binom{n}{k}\qquad\mathrm{C}_n^k
\end{displaymath}
_
n
/
_
C
k
n
kili ilemcilerde baz semboller st ste bindirilebilir. \stackrel komutu
birinci argmanndaki sembol, normal boyda yazlan ikincinin zerine ya-
zar.
\begin{displaymath}
\int f_N(x) \stackrel{!}{=} 1
\end{displaymath}
_
)
N
(r)
!
= 1
integral iareti \int komutuyla, sigma toplama iareti \sum ile, ve
arpm iareti \prod ile dizilir. Alt ve st limitler ^ ve _ iaretleriyle,
yani s ve indis gibi girilirler.
3
\begin{displaymath}
\sum_{i=1}^{n} \qquad
\int_{0}^{\frac{\pi}{2}} \qquad
\prod_\epsilon
\end{displaymath}
n
i=1
_
2
0
Karmak ifadelerde indisler ve sleri daha iyi yerletirmek iin amsmath

paketinde iki seenek daha vardr: \substack komutu ve subarray ortam:
\begin{displaymath}
\sum_{\substack{0<i<n \\ 1<j<m}}
P(i,j) =
\sum_{\begin{subarray}{l}
i\in I\\
1<j<m
\end{subarray}} Q(i,j)
\end{displaymath}
0<i<n
1<j<m
1(i, ,) =
iI
1<j<m
Q(i, ,)
T
E
X her trl parantez ve dier gruplandrc iaretler iin (rnein,
[ | ) ok sayda sembole sahiptir. Yuvarlak ve keli parantezler klav-
yedeki yerlerinden, engelli parantez \{ olarak girilebilirse de, dier tm
gruplandrclar zel komutlarla (rnein, \updownarrow) girilirler. Kullan-
labilecek tm gruplandrc iaretler Sayfa 56 deki Tablo 3.7 de listelenmitir.
\begin{displaymath}
{a,b,c}\neq\{a,b,c\}
\end{displaymath}
o, /, c ,= o, /, c
Grup ac bir semboln nne \left (sol) komutu, veya grup kapatc
bir semboln nne \right komutu getirirseniz, T
E
X onlar otomatik olarak
3
A
M
S-L
A
T
E
Xde ok katl s ve indis bulunur.
3.4 Matematikte Boluklar 47
en uygun boyda dizer. Her \left komutuna karlk gelen bir \right ko-
mutu mutlaka bulunmaldr. Fakat, bunlarn doru boyda dizilmesi iin, ikisi
de ayn satrda yeralmaldr. Sa tarafta gruplandrc iaret istemiyorsanz,
grnmeyen \right. komutu kullanrsnz.
\begin{displaymath}
1 + \left( \frac{1}{ 1-x^{2} }
\right) ^3
\end{displaymath}
1 +
_
1
1 r
2
_
3
Ama bazan, gruplandrc semboln boyunu elle ayarlamak gerekebilir.
Bunun iin, gruplandrc komutun nne \big, \Big, \bigg veya \Bigg
komutlarndan birini koyarsnz.
4
$\Big( (x+1) (x-1) \Big) ^{2}$\\
$\big(\Big(\bigg(\Bigg($\quad
$\big\}\Big\}\bigg\}\Bigg\}$
\quad
$\big\|\Big\|\bigg\|\Bigg\|$
_
(r + 1)(r 1)
_
2
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
Formllerde nokta koymak iin deiik komutlar vardr. \ldots ko-
mutu satr tabanna, \cdots komutu satrn orta yksekliine nokta ko-
yar. Bunlara ek olarak, \vdots komutu dikey dorultuda ve \ddots komutu
apraz dorultuda nokta dizer. Baka bir rnek iin Ksm 3.5 e baknz.
\begin{displaymath}
x_{1},\ldots,x_{n} \qquad
x_{1}+\cdots+x_{n}
\end{displaymath}
r
1
, . . . , r
n
r
1
+ + r
n
3.4 Matematikte Boluklar
T
E
Xin bir forml iindeki brakt boluklar uygun dmyorsa, zel bo-
luk komutlaryla ayarlanabilirler. Kk aralklar koyan komutlar unlardr:
\,
3
18
quad ( ) uzunlukta, \:
4
18
quad ( ) uzunlukta ve \;
5
18
quad ( ) uzun-
lukta boluk aar. Geribl \ iareti orta boy aralk, \quad ( ) ve \qquad
( ) komutlar daha geni boluklar iindir. Bir \quad aralk, kullanlan
yaztipindeki M harnin geniliine eittir. \! komutu eksi bir aralktr,
yani
3
18
quad ( ) kadar aral kltr.
4
Eer punto deitiren bir komut kullanlmsa, veya dokman snfnda 11pt, 12pt
opsiyonlarndan biri belirtilmise, bu komutlar beklenen boyda dizilmezler. Bu sorunu
gidermek iin exscale veya amsmath paketlerini kullann.
\newcommand{\ud}{\mathrm{d}}
\begin{displaymath}
\int\int_{D} g(x,y)\ud x \ud y
\end{displaymath}
yerine
\begin{displaymath}
\int\!\!\!\int_{D} g(x,y)
\, \ud x\, \ud y
\end{displaymath}
_ _
D
p(r, j)drdj
yerine
__
D
p(r, j) drdj
Burada diferansiyel iareti d nin dz dizildiine dikkat edelim. Baz
kitaplarda buna gerek grlmez.
/
/
o-L
A
T
E
Xde ok katl integraller arasndaki mesafeyi doru ayarlayan
\iint, \iiint, \iiiint, ve \idotsint komutlar vardr. amsmath paketini
yklereseniz, yukardaki rnei yle dizebilirsiniz:
\newcommand{\ud}{\mathrm{d}}
\begin{displaymath}
\iint_{D} \, \ud x \, \ud y
\end{displaymath}
__
D
drdj
/
/
o-L
A
T
E
Xpaketiyle datlan testmath.tex dokmannda veya The L
A
T
E
X
Companion [3] kitabnn 8. Blmnde daha fazla bilgi bulabilirsiniz.
3.5 Dey Hizalanm fadeler
Matrisler ve tablo halinde sralanm ifadeler iin, array ortam kullanlr.
Kullanm aynen tabular ortam gibidir. Satrlar \\ komutuyla kesilir.
\begin{displaymath}
\mathbf{X} =
\left( \begin{array}{ccc}
x_{11} & x_{12} & \ldots \\
x_{21} & x_{22} & \ldots \\
\vdots & \vdots & \ddots
\end{array} \right)
\end{displaymath}
X =
_
_
_
r
11
r
12
. . .
r
21
r
22
. . .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
_
_
_
array ortam bir taraftan gruplandrlm byk ifadeler iin de kullan-
lr. Gruplandrmay sa tarafta, grnmeyen \right. komutuyla tamam-
larsnz:
\begin{displaymath}
y = \left\{ \begin{array}{ll}
a & \textrm{ $d>c$ ise}\\
b+x & \textrm{sabahlar}\\
l & \textrm{gn boyunca}
\end{array} \right.
\end{displaymath}
j =
_
_
_
o d c ise
/ + r sabahlar
| gn boyunca
3.5 Dey Hizalanm fadeler 49
tabular ortamnda olduu gibi, array ortamnda da matris elemanlarn
birbirinden ayran izgiler ekebilirsiniz:
\begin{displaymath}
\left(\begin{array}{c|c}
1 & 2 \\
\hline
3 & 4
\end{array}\right)
\end{displaymath}
_
1 2
3 4
_
Birka satra taan formller veya denklem sistemleri iin, equation or-
tam yerine, eqnarray ve eqnarray* ortamlar kullanlr. eqnarray ortam-
nda her denkleme bir numara verilir, eqnarray* numaralandrma yapmaz.
eqnarray ve eqnarray* ortamlarnde denklemler 3 stunlu bir tablo
gibi dizilirler. Birinci stuna denklemin sol taraf, orta stun eit (=) iareti
veya kullanacanz dier bir ilemci, nc stuna ise denklemin sa taraf
girilir. Stunlar & iaretiyle ayrlr ve \\ komutu satr keser.
\begin{eqnarray}
f(x) & = & \cos x \\
f(x) & = & -\sin x \\
\int_{0}^{x} f(y)dy &
= & \sin x
\end{eqnarray}
)(r) = cos r (3.5)
)
(r) = sin r (3.6)

_
x
0
)(j)dj = sin r (3.7)
Dikkat ederseniz, eit iaretinin iki tarafnda biraz daha byk boluk
oluur. Bu fazlal, aadaki rnekteki gibi, \setlength\arraycolsep{2pt}
komutu ile azaltabilirsiniz.
Uzun denklemler kendiliinden uygun paralara blnmezler. Yazar,
bunlarn nereden blneceini ve ne kadar ierden balayacan belirtmeli-
dir. Aada rnekte bu sorunu halletmenin iki farkl yolu gsterilmitir.
{\setlength\arraycolsep{2pt}
\begin{eqnarray}
\sin x & = & x -\frac{x^{3}}{3!}
+\frac{x^{5}}{5!}-{}
\nonumber\\
&& {}-\frac{x^{7}}{7!}+{}\cdots
\end{eqnarray}}
sin r = r
r
3
3!
+
r
5
5!

r
7
7!
+ (3.8)
\begin{eqnarray}
\lefteqn{ \cos x = 1
-\frac{x^{2}}{2!} +{} }
\nonumber\\
& & {}+\frac{x^{4}}{4!}
-\frac{x^{6}}{6!}+{}\cdots
\end{eqnarray}
cos r = 1
r
2
2!
+
+
r
4
4!

r
6
6!
+ (3.9)
\nonumber (numarasz) komutu L
A
T
E
Xe bu denkleme numara vermemesini
syler.
Bu yntemlerle denklemleri dey ynde hizalandrmak zordur. amsmath
paketinde ok daha gl seenekler (align, flalign, gather, multline ve
split) vardr.
3.6 Hayaletler
Hayaletler grnmez, ama baz insanlarn akln yine de megul ederler.
L
A
T
E
Xteki hayaletler de byledir. Grnmeyen, ama sayfada yer igal eden
bu komutla, baz ince ayarlamalar yapabiliriz.
L
A
T
E
X, ^ ve _ komutlaryla s ve indisleri yerletirdiinde, dey do-
rultuda hizalanlar gze ho gelmeyebilir. \phantom{metin} (hayalet) ko-
mutuyla, sayfa zerinde grnmeyecek olan metin kadar genilikte bir yer
ayrm oluruz. En iyisi, bunu iki rnekle anlataym:
\begin{displaymath}
{}^{12}_{6}\textrm{C}
\qquad \textrm{yerine} \qquad
{}^{12}_{\phantom{1}6}\textrm{C}
\end{displaymath}
12
6
C yerine
12
6
C
\begin{displaymath}
\Gamma_{ij}^{k}
\qquad \textrm{yerine} \qquad
\Gamma_{ij}^{\phantom{ij}k}
\end{displaymath}
k
ij
yerine
k
ij
3.7 Matematik Yaztipi Puntosu
T
E
X matematik kipinde yaztipinin punto bykln, ele ald ifadeye
gre seer. rnein, sler ve indisler daha kk puntoda dizilirler. Bir denk-
lemin baz yerlerini dz harerle dizmek istiyorsanz \textrm{ } komutu
kullanamazsnz, nk bu komut geici olarak metin kipine gei demek-
tir, s ve indislerin otomatik punto ayarn artk yapamaz. Bunun yerine,
3.8 Teoremler, Yasalar, . . . 51
ksa ifadeler iin \mathrm komutu kullanlr. Bu komut ksa ifadeler iindir,
boluklar yine gznne alnmaz ve aksanl harer yine girilmez.
5
\begin{equation}
P_\textrm{atm}=\rho g h \qquad
P_\mathrm{atm}=\rho g h
\end{equation}
1
atm
= p/ 1
atm
= p/ (3.10)
Bazan uygun puntoyu sizin L
A
T
E
Xe bildirmeniz gerekebilir. Matematik
kipinde bunu yapan drt stil komutu vardr:
\displaystyle (123), \textstyle (123), \scriptstyle (123) ve
\scriptscriptstyle (123).
Stil deitirmek alt ve st snrlarn diziliini de etkiler.
\begin{displaymath}
\frac{\sum_{i=1}^n(x_i-\overline x)
(y_i-\overline y)}
{\displaystyle\biggl[
\sum_{i=1}^n(x_i-\overline x)^2
\sum_{i=1}^n(y_i-\overline y)^2
\biggr]^{1/2}}
\end{displaymath}
n
i=1
(r
i
r)(j
i
j)
_
n
i=1
(r
i
r)
2
n
i=1
(j
i
j)
2
_
1/2
Bu rnekte kesrin pay ile paydas farkl stillerde dizilmitir. Paydadaki keli
parantezler de \left[ ve \right] komutlarnn yapabileceinden daha by-
ktrler. \biggl ve \biggr komutlar, srasyla sol ve sa parantezler iindir.
3.8 Teoremler, Yasalar, . . .
Matematik dokmanlar yazarken, baz paragraara ou zaman Teorem,
Tanm, Aksiyom gibi balklar atmak isteyeceksinizdir.
\newtheorem{ksa ad}[saya]{tam ad}[section]
Bu komut dokmann sahanlk ksmna bir defa konur. Burada ksa ad,
teoremi tanmaya yarayan ksa bir anahtar kelimedir. tam ad teoremin ka-
da baslacak ad olur. Keli parantezler iine konulanlar opsiyonel para-
metrelerdir. rnein, saya iine bir nceki teoremin ksa adn koyarsanz,
teoremin numaralandrmas oradan devam eder. section (ksm) kullanld-
nda, teoremin ksm bilgileri ile numaralandrmasn ister.
Bu komutu sahanlk ksmna koyduktan sonra, artk metin iinde teorem
yazmak istediinizde yle girersiniz:
5
A
M
S-L
A
T
E
Xteki amsmath paketinde \textrm komutu yaz puntosunu ayarlar.
\begin{ksa ad}[tam ad]
Bu teorem ok ksadr.
\end{ksa ad}
Bu ksa anlatm yeterli saylr. Aadaki rneklerden grlecei zere,
\newtheorem ortam karmak ve anlamas zor bir konudur.
\newtheorem{mur}{Murphy Yasas}[section]
\begin{mur}
Bir ii yapmak iin
birden fazla yol
varsa, ve bu
yollardan biri
felakete yolayorsa,
o yolu deneyen birisi
mutlaka kacaktr.
\end{mur}
Murphy Yasas 3.8.1. Bir ii yapmak
iin birden fazla yol varsa, ve bu yol lardan
biri felakete yolayorsa, o yolu deneyen
birisi mutlaka kacaktr.
Bu rnekte Murphy teoreminin numaralandrmas, [section] komu-
tuyla mevcut blm ve ksm numarasna balanmtr. Baka bir birim,
rnein blm veya altksm da kullanabilirdiniz.
\newtheorem{yasa}{Yasa}
\newtheorem{yon}[yasa]{Ynetmelik}
% Dokman iinde kullan
\begin{yasa} \label{patron}
Patron hakldr.
\end{yasa}
\begin{yon}[nemli]
Patron daima hakldr.
\end{yon}
\begin{yasa}
Eer patron hakszsa,
\ref{patron} No.lu
yasaya bakn.
\end{yasa}
Yasa 1. Patron hakldr.
Ynetmelik 2 (nemli). Patron daima
hakldr.
Yasa 3. Eer patron hakszsa, 1 No.lu ya-
saya bakn.
Bu rnekte nce, ksa adlar (yasa) ve (yon) olan Yasa ve Ynetme-
lik adl iki teorem tanmlanmtr. Ynetmeliin opsiyonel saya paramet-
resi [yasa] olarak seildii iin, onun numaras da yasa numarasn takip
edecektir. Ayrca, yasann ilk kullanld yere (\label{patron}) komutuyla
bir iaret konularak, daha sonra ona atfta bulunulmutur.
amsthm paketinde \newtheoremstyle{stil } komutuyla, nceden tasar-
lanm ayr stil kullanlabilir: definition (tanm: kaln balk, dz me-
tin), plain (sade: kaln balk, italik metin) ve remark (yorum: italik balk,
dz metin).
Bu pakette nce teoremler seilen bir stilde tanmlanrlar:
3.9 Kaln Semboller 53
\theoremstyle{definition} \newtheorem{yasa}{Yasa}
\theoremstyle{plain} \newtheorem{lema}[yasa]{Lema}
\theoremstyle{remark} \newtheorem*{ibo}{brahim}
amsthm paketinde proof (kant, ispat) adl bir teorem daha vardr.
\begin{proof}
Sadeletirme yaplrsa
\[E=mc^2 \]
\end{proof}
Kant. Sadeletirme yaplrsa
1 = :c
2
spat sonunu bildiren iareti bazan son satrda yalnz kalrsa, \qedhere
komutuyla onu doru yere oturtabilirsiniz:
\begin{proof}
Sadeletirme yaplrsa
\[E=mc^2 \qedhere\]
\end{proof}
Kant. Sadeletirme yaplrsa
1 = :c
2
3.9 Kaln Semboller
L
A
T
E
Xte kaln matematik sembolleri dizmek zordur; bunun nedeni belki de
amatr dizgicilerin onu ar kullanmasn nlemek iin olabilir. Yaztipi de-
itirme komutu olan \mathbf kaln hareri verir, fakat bunlar dz harf-
lerdir, oysa matematik hareri italik olmaldr. Ayr bir \boldmath komutu
vardr, ama o sadece matematik kipi dnda kul lanlabilir. Bu komut, sem-
bolleri de kaln dizer.
\begin{displaymath}
\mu, M \qquad \mathbf{M} \qquad
\mbox{\boldmath $\mu, M$}
\end{displaymath}
j, ` M , M
Bu rnekte, nce matematik kipinde \mathbf yaztipiyle kaln yazlm,
sonra \mbox{ } komutuyla matematik dna klp \boldmath yaztipiyle
ayn semboller italik yazlabilmitir. Aradaki virgln de, istemediimiz halde,
kaln dizildiine dikkat edin.
amsmath iinde gelen amsbsy ve bm paketlerinde bu i daha kolaydr,
\boldsymbol komutuyla istenilen harf veya sembol kaln dizilir.
\begin{displaymath}
\mu, M \qquad
\boldsymbol{\mu}, \boldsymbol{M}
\end{displaymath}
j, ` , M
3.10 Matematik Semboller Listesi
Aadaki tablolarda matematik kipinde kullanlabilecek tm sembolleri bu-
labilirsiniz. 3.113.15 aras tablolar kullanabilmek iin
6
dokmannzn pre-
amble ksmnda amssymb paketi yklenmi ve sistemde AMS matematik
yaztipleri kurulmu olmaldr. AMS matematik pakeri ve yaztipleri bilgisa-
yarnzda kurulu deilse macros/latex/required/amslatex sitesinden ind-
irebilirsiniz. Daha geni bir semboller listesi info/symbols/comprehensive
sitesinde bulunabilir.
Tablo 3.1: Matematik Kipi Aksanlar.
o \hat{a} o \check{a} o \tilde{a}
` o \grave{a} o \dot{a} o \ddot{a}
o \bar{a} o \vec{a}

\widehat{A}
o \acute{a} o \breve{a}

\widetilde{A}
Tablo 3.2: Yunan Hareri.
\alpha \theta o o \upsilon
\beta \vartheta \pi \phi
\gamma \iota c \varpi \varphi
\delta \kappa \rho \chi
c \epsilon \lambda \varrho \psi
\varepsilon j \mu \sigma \omega
\zeta \nu \varsigma
\eta \xi \tau
\Gamma \Lambda \Sigma \Psi
\Delta \Xi \Upsilon \Omega
\Theta \Pi \Phi
6
Bu tablolar David Carlislen symbols.tex dokmanndan uyarlanm ve Josef Tkad-
lecin nerileriyle ciddi deiiklikler yaplmtr.
3.10 Matematik Semboller Listesi 55
Tablo 3.3: kili Bantlar.
Aadaki sembolerin nne \not komutu koyarsanz, stne apraz bir izgi
ekerek olumsuz eklini dizer.
< < > = =
\leq or \le \geq or \ge \equiv
\ll \gg
.
= \doteq
\prec ~ \succ \sim
_ \preceq _ \succeq \simeq
\subset \supset \approx
\subseteq \supseteq

= \cong
\sqsubset
a
\sqsupset
a
I \Join
a
_ \sqsubseteq _ \sqsupseteq > \bowtie
\in \ni , \owns \propto
\vdash \dashv [= \models
[ \mid | \parallel \perp
\smile \frown \asymp
: : , \notin ,= \neq or \ne
a
Bu sembol kullanabilmek iin latexsym paketi yklenmi olmaldr.
Tablo 3.4: kili lemciler.
+ + -
\pm \mp \triangleleft
\cdot \div > \triangleright
\times \setminus \star
\cup \cap \ast
. \sqcup \sqcap \circ
\vee , \lor \wedge , \land \bullet
\oplus \ominus \diamond
\odot \oslash \uplus
\otimes _ \bigcirc H \amalg
\bigtriangleup _ \bigtriangledown \dagger
\lhd
a
\rhd
a
\ddagger
\unlhd
a
\unrhd
a
/ \wr
Tablo 3.5: BYK lemciler.
\sum

\bigcup
_
\bigvee
\prod

\bigcap
_
\bigwedge
\coprod

\bigsqcup

\biguplus
_
\int
_
\oint

\bigodot
\bigoplus

\bigotimes
Tablo 3.6: Oklar.
\leftarrow or \gets \longleftarrow
\rightarrow or \to \longrightarrow
\leftrightarrow \longleftrightarrow
\Leftarrow = \Longleftarrow
\Rightarrow = \Longrightarrow
\Leftrightarrow \Longleftrightarrow
\mapsto \longmapsto
\hookleftarrow \hookrightarrow
\leftharpoonup \rightharpoonup
\leftharpoondown \rightharpoondown
= \rightleftharpoons \iff (bigger spaces)
\uparrow \downarrow
\updownarrow \Uparrow
\Downarrow \Updownarrow
\nearrow \searrow
\swarrow \nwarrow
Y \leadsto
a
a
Tablo 3.7: Gruplandrclar.
( ( ) ) \uparrow
[ [ or \lbrack ] ] or \rbrack \downarrow
\{ or \lbrace \} or \rbrace \updownarrow
\langle ) \rangle [ | or \vert
\lfloor | \rfloor \lceil
, / \backslash \Updownarrow
\Uparrow \Downarrow | \| or \Vert
| \rceil
Tablo 3.8: Byk Gruplandrclar.
_
_
\lgroup
_
_
\rgroup
_
_
\lmoustache
\arrowvert
_
_
\Arrowvert

\bracevert
_
_
\rmoustache
Tablo 3.9: Deiik Semboller.
. . . \dots \cdots
.
.
. \vdots
.
.
.
\ddots
/ \hbar \imath , \jmath / \ell
' \Re \Im \aleph \wp
\forall \exists G \mho
a
\partial
/ \prime \emptyset \infty

\nabla \triangle P \Box
a
Q \Diamond
a
\bot \top \angle

\surd
\diamondsuit \heartsuit \clubsuit \spadesuit
\neg or \lnot . \flat ; \natural ; \sharp
a
Tablo 3.10: Matematiksel Olmayan Semboller.
Bu semboller metin kipinde de kullanlabilirler.
\dag \S \copyright \textregistered
\ddag \P \pounds % \%
Tablo 3.11: AMS Gruplandrclar.
' \ulcorner \urcorner , \llcorner \lrcorner
[ \lvert [ \rvert | \lVert | \rVert
Tablo 3.12: AMS Yunanca ve branice.
} \digamma \varkappa Q \beth \gimel \daleth
Tablo 3.13: AMS kili Bantlar.
< \lessdot \gtrdot = \doteqdot
\leqslant \geqslant = \risingdotseq
\eqslantless \eqslantgtr = \fallingdotseq
_ \leqq _ \geqq = \eqcirc
\lll or \llless \ggg = \circeq
_ \lesssim _ \gtrsim = \triangleq
_ \lessapprox _ \gtrapprox = \bumpeq
\lessgtr \gtrless \Bumpeq
_ \lesseqgtr \gtreqless \thicksim
_ \lesseqqgtr _ \gtreqqless \thickapprox
- \preccurlyeq , \succcurlyeq \approxeq
- \curlyeqprec ` \curlyeqsucc ~ \backsim
_ \precsim _ \succsim - \backsimeq
_ \precapprox _ \succapprox = \vDash
\subseteqq \supseteqq ' \Vdash
+ \shortparallel \Supset ' \Vvdash
\blacktriangleleft \sqsupset ~ \backepsilon
\vartriangleright \because \varpropto
> \blacktriangleright \Subset \between
_ \trianglerighteq \smallfrown . \pitchfork
< \vartriangleleft . \shortmid \smallsmile
_ \trianglelefteq \therefore \sqsubset
Tablo 3.14: AMS Oklar.
--- \dashleftarrow --- \dashrightarrow
\leftleftarrows \rightrightarrows
\leftrightarrows \rightleftarrows
\Lleftarrow = \Rrightarrow
\twoheadleftarrow \twoheadrightarrow
\leftarrowtail \rightarrowtail
= \leftrightharpoons = \rightleftharpoons
\Lsh \Rsh
\looparrowleft + \looparrowright
. \curvearrowleft \curvearrowright
\circlearrowleft \circlearrowright
\multimap | \upuparrows
_ \downdownarrows , \upharpoonleft
` \upharpoonright \downharpoonright
~ \rightsquigarrow - \leftrightsquigarrow
Tablo 3.15: AMS Olumsuz kili Bantlar ve Oklar.
\nless \ngtr \varsubsetneqq
_ \lneq _ \gneq \varsupsetneqq
_ \nleq _ \ngeq \nsubseteqq
\nleqslant \ngeqslant \nsupseteqq
_ \lneqq _ \gneqq [ \nmid
_ \lvertneqq _ \gvertneqq \nparallel
_ \nleqq _ \ngeqq \nshortmid
_ \lnsim _ \gnsim + \nshortparallel
_ \lnapprox _ \gnapprox ~ \nsim
\nprec , \nsucc \ncong
_ \npreceq _ \nsucceq - \nvdash
_ \precneqq _ \succneqq = \nvDash
_ \precnsim _ \succnsim ' \nVdash
_ \precnapprox _ \succnapprox \nVDash
_ \subsetneq _ \supsetneq ; \ntriangleleft
_ \varsubsetneq _ \varsupsetneq ; \ntriangleright
_ \nsubseteq _ \nsupseteq _ \ntrianglelefteq
_ \subsetneqq _ \supsetneqq _ \ntrianglerighteq
\nleftarrow \nrightarrow \nleftrightarrow
= \nLeftarrow = \nRightarrow = \nLeftrightarrow
Tablo 3.16: AMS kili lemciler.
\dotplus . \centerdot
\ltimes \rtimes \divideontimes
J \doublecup + \doublecap \smallsetminus
Y \veebar \barwedge , \doublebarwedge
\boxplus \boxminus \circleddash
\boxtimes \boxdot \circledcirc
\intercal \circledast \rightthreetimes
\curlyvee \curlywedge ` \leftthreetimes
Tablo 3.17: AMS Deiik Semboller.
/ \hbar h \hslash k \Bbbk
\square B \blacksquare \circledS
, \vartriangle # \blacktriangle U \complement
V \triangledown * \blacktriangledown , \Game
\lozenge # \blacklozenge \bigstar
\angle X \measuredangle
, \diagup \diagdown \ \backprime
\nexists \Finv \varnothing
\eth < \sphericalangle G \mho
Tablo 3.18: Matematik Yaztipleri.
rnek Komut Gerekli paket
ABCDEabcde1234 \mathrm{ABCDE abcde 1234}
ABCDEabcde1234 \mathit{ABCDE abcde 1234}
1C11o/cdc1: \mathnormal{ABCDE abcde 1234}
ABCDE \mathcal{ABCDE abcde 1234}
ABCDE \mathscr{ABCDE abcde 1234} mathrsfs
ABCDEabcde1234 \mathfrak{ABCDE abcde 1234} amsfonts or amssymb
ABC|E,'=_ \mathbb{ABCDE abcde 1234} amsfonts or amssymb
Blm 4
zel Konular
Byk bir dokman bir araya getirmeye altnzda, dizin karma, kaynaka
oluturma gibi pekok zahmetli ite L
A
T
E
X size yardmc olur. L
A
T
E
Xin bu zel
aralar ve dier zenginletirilmi ynleri konusunda daha geni bilgi L
A
T
E
X Ma-
nual [1] ve The L
A
T
E
X Companion [3] da bulunabilir.
4.1 PostScript Formatnda Grak Ekleme
L
A
T
E
Xde resim, grak veya tablo gibi yzer-gezer nesneler, figure ve table
ortamlarnda ele alnrlar.
L
A
T
E
Xte bir grai izdirmek iin birka yol vardr. Bunlardan bazlar
Blm 5 de anlatlacaktr. Bu konuda daha fazla bilgi iin yine The L
A
T
E
X
Companion [3] ve L
A
T
E
X Manual [1] kaynaklarna bavurun.
Fakat, bir dokmana grak eklemek iin baka bir yol daha vardr: zel
bir izim program (rnein, CorelDraw, Freehand, GNUPlot, . . . ) ile grai
izersiniz, sonra bu grai dokmannza eklersiniz. Bu yolu seerseniz yine
L
A
T
E
X size pekok ara sunar. Bu kitapta sadece Encapsulated PostScr-
ipt (EPS) formatndaki graklerin nasl ekleneceini anlatacaz; nk en
yaygn grak format budur ve dokmana eklenmesi kolaydr. lke olarak,
EPS formatndaki grakleri yazcda basabilmek iin, PostScript dilinden
anlayan bir yazcnz olmaldr. Fakat, support/ghostscript sitesinden in-
direbileceiniz GhostScript programyla her yazcda basabilirsiniz.
Grak ekleme konusunda en kapsaml program D. P. Carlislen yazd
graphicx ve graphics paketleridir. Bunlar grak bohas denilen programlar
kmesi iinde yer alrlar.
1
Burada graphics paketini nasl kullanacanz anlatacam. Bilgisayar-
nzda graphics paketinin kurulu olduunu ve PostScript yazcnz (yoksa,
ghostscript programnn kurulmu) olduunu varsayyorum. Aadaki ad-
mlar srayla izleyerek, dokmannza grak ekleyebilirsiniz:
1
macros/latex/required/graphics
64 zel Konular
1. Herhangi bir izim programnda oluturduunuz grai EPS format-
nda saklayn (save) veya ihra edin (export).
2
2. Girdi dosyanzn sahanlk ksmna u komutla graphics paketini ykle-
yin:
\usepackage[dvips]{graphics}
Burada opsiyonel [dvips] seenei dvi dosyasna grai eklerken dvips
srcsnn kullanlmasn ister. T
E
Xin grak eklemek iin belli bir
standard yoktur, ama src adn bilirse, dvi dosyasna .eps uzantl
grak dosyasn yazcnn anlayaca ekilde ekleyebilir.
3. Artk, grainizi dokmannz iinde eklemek istediiniz yere, u ko-
mutlarla girersiniz:
\begin{figure}[!hbt]
\centering
\includegraphics*{dosya}
\caption{altyaz}
\end{figure}
Burada dosya grak dosyanzn ad, altyaz ise resmin altyazs ola-
rak girmek istediiniz metindir. \centering komutu grai ortalar.
Komutun sonuna yldz () konulmusa, grain ayrlan blge dna
taan ksmlar da baslr, yldz konulmazsa fazlalklar kesilir.
graphics paketinde, resimleri istediiniz gibi kltmek, dndrmek, . . . iin
komutlar vardr. Bunlardan en nemlileri Tablo 4.1 de gsterilmitir.
u rnek konunun daha iyi anlalmasna yardmc olacaktr:
\begin{figure}
\centering
\rotatebox{35}{\scalebox{0.4}{\includegraphics{test}}}
\caption{Bu bir test.}
\end{figure}
Bu rnekte test.eps dosyasnda bulunan grain nce boyu % 40 orannda
kltlm, sonra 35 derece dndrlmtr.
4.2 Kaynaka
Dokmannza bir kaynaka koymak iin thebibliography ortamnda al-
manz gerekir:
2
izim programnz EPS formatnda saklayamyorsa, yle bir izleyin: Bilgisayarnza
PostScript yazclardan birinin (rnein Apple LaserWriter) srcsn ekleyin. Sonra,
bu srcy kullanarak izimi bir dosyaya yazdrn. ansnz varsa, bu dosya EPS forma-
tnda olacaktr. Dikkat edin, EPS grai bir sayfadan daha byk olmamaldr.
Tablo 4.1: graphics Paketinin nemli Komutlar.
\includegraphics*[lx,ly][{ux,uy]{dosya}
(lx,ly) boyutlarndaki dosya adl grai sol alt kesi (ux,uy)
koordinatl yere gelecek ekilde yerletirir.
\rotatebox{a}{dosya}
dosya adl grai verilen a kadar saat yn tersine
dndrr.
\reflectbox{dosya}
dosya adl grain aynadan yansm eklini basar.
\scalebox{rx}[ry]{dosya}
Grai rx ve ry oranlarnda yatay ve dikey ynde kltr.
Oranlar ondalk kesirdir, 0.5 yaryarya kltr, 2.0 iki kat
bytr. Dikey oran verilmemise, yatay oranla ayn varsa-
ylr.
\begin{thebibliography} . . . \end{thebibliography}
Sonra, kitap veya makale kaynaklarnn herbiri yle girilir:
\bibitem[label ]{iaret} kitap veya makale bilgileri . . .
Dokman iinde bu kaynaa atfta bulunmak iin iaret parametresi
kullanlr:
\cite{iaret}
Opsiyonel label parametresi konulmazsa, kaynaklar giri srasna gre nu-
maralandrlr. \begin{thebibliography} komutundan sonra bir say ko-
nularak maksimum label says bildirilebilir. Aadaki rnekte, L
A
T
E
Xe kay-
nakada en fazla {99} kaynan yeralaca bildirilmitir:
Bu konuda Partl~\cite{pa}
yle diyor \ldots
\begin{thebibliography}{99}
\bibitem{pa} H.~Partl:
\emph{German \TeX},
TUGboat Cilt~9, Say~1 (1988)
\end{thebibliography}
Bu konuda Partl [1] yle diyor . . .
Kaynaka
[1] H. Partl: German T
E
X, TUGboat
Cilt 9, Say 1 (1988)
66 zel Konular
Daha hacml kaynakalar iin BibT
E
X programn kullanmay dneb-
ilirsiniz. Standart T
E
X datmyla gelen bu programla, size lazm olabilecek
tm kaynaklar bir veritabannda toplar ve daha sonra bunlardan istedii-
niz birkan ekip makalenizde kullanrsnz. Ayrca BibT
E
X deiik yazm
standartlarna gre kaynakann formatlamasn yapabilir.
4.3 Dizin
Bir kitab kullanl yapan en nemli blm dizindir. L
A
T
E
X ve onun des-
tek program makeindex (veya, makeidx) ile dizin karmak ok kolay bir
itir. Bu kitapta dizin karan temel komutlar reteceiz. Daha derin bir
aklama iin The L
A
T
E
X Companion [3] kitabna bakn.
L
A
T
E
Xin dizin yapabilmesi iin, dokmannzn sahanlnda iki komut
vermeniz gerekir. nce, makeidx paketi yklenir:
\usepackage{makeidx}
Sonra, dizinleme komutlarn etkinletirmek iin, yine sahanlk ksmna u
komut girilir:
\makeindex
Artk metin iinde, dizine girmesini istediiniz her kelime iin u komutu
girersiniz:
\index{terim}
Burada terim dizin maddesi olan terim, kavram veya tanmdr. Dizinleme
komutunu, o terimin getii her yere deil, baklmasn istediiniz sayfa-
lardaki yerlere koymanz doru olur. Tablo 4.2 de terimlerin madde veya
altmadde olarak nasl girilecei rneklerle gsterilmitir.
L
A
T
E
X girdi dosyanz derlerken bu indis maddelerini, bulunduklar sayfa
numaralaryla birlikte zel bir dosyaya kaydeder. Bu dosyann ad sizin girdi
dosyanzla ayn, fakat uzants farkldr (.idx). Bu dosya imdi makeindex
programndan geirilir:
makeindex dosyaad
makeindex program dizin maddelerini alfabetik sraya gre dizip, .ind
uzantl dier bir dosyaya aktarr. (Fakat, Trkedeki aksanl harerle ba-
layan kelimeler doru srada yer almazlar. Bir metin yazc programla .ind
dosyasn ap bunlar elle doru yerlere tamanz gerekir.) L
A
T
E
X girdi dos-
yanz tekrar derlendiinde, bu sralanm dizin dokmannzda yer alr. Bu-
4.4 Tepelik ve Diplikler 67
Tablo 4.2: Dizin Maddesi Girme rnekleri.
rnek Dizin Maddesi Aklama
\index{kuvvet} kuvvet, 1 Dz madde
\index{kuvvet!magnetik} magnetik, 3 kuvvetin altmaddesi
\index{Trev@\textsl{Trev}} Trev, 2 Formatl madde
\index{Limit@\textbf{Limit}} Limit, 7 yukardaki gibi
\index{A|textbf} A, 3 Formatl sayfa numaras
\index{vme|textit} vme, 5 yukardaki gibi
\index{ecole@\ecole} cole, 4 aksanl madde girii
nun iin, dizinin grnmesini istediiniz yere (yani, dokman sonuna) u
komutu eklersiniz:
\printindex
L
A
T
E
Xle gelen showidx paketi dizin maddelerini, metnin sol marj iine
basl olarak gsterir. Dzeltmeler yaparken ve dizini kontrol ederken, byle
bir kt zerinde almak ok kullanl olur.
\index komutu doru kullanlmazsa dokmannzn dizgisini etkileyebi-
lir.
Enerji \index{enerji}.
Enerji\index{enerji}.
Noktann yerine dikkat edin.
Enerji . Enerji. Noktann yerine dikkat
edin.
4.4 Tepelik ve Diplikler
Piet van Oostrumun hazrlad fancyhdr paketi
3
birka basit komutla, do-
kman sayfalarnzn tepelik ve diplik blgelerini zelletirmenizi salar. Bu
sayfann tepesine bakarsanz, bu paketin bir uygulamasn grrsnz.
Tepelik ve diplikleri zelletirmede en byk sorun blm ve ksm adla-
rn doru numaralarla oraya koyabilmektir. L
A
T
E
X bunu iki aamada yapar.
Tepelik ve diplik tanmlarnda, \leftmark komutuyla sol sayfalara blm
adn, \rightmark komutuyla da sa sayfalara ksm adn koyarsnz. Ne
zaman blm veya ksm deise, bu iki komutun ald deerler deiir.
\chapter (blm) komutu \rightmark (sa) ve \leftmark (sol) tepelikleri
kendisi deitirmez, \chaptermark, \sectionmark, veya \subsectionmark)
3
macros/latex/contrib/supported/fancyhdr. adresinden indirilebilir.
68 zel Konular
\documentclass{book}
\usepackage{fancyhdr}
\pagestyle{fancy}
% u iki komutla tepelikteki blm ve ksm
% balklarn kk harfe eviririz.
\renewcommand{\chaptermark}[1]{%
\markboth{#1}{}}
\renewcommand{\sectionmark}[1]{%
\markright{\thesection\ #1}}
\fancyhf{} % mevcut tepelik ve bal kaldr
\fancyhead[LE,RO]{\bfseries\thepage}
\fancyhead[LO]{\bfseries\rightmark}
\fancyhead[RE]{\bfseries\leftmark}
\renewcommand{\headrulewidth}{0.5pt}
\renewcommand{\footrulewidth}{0pt}
\addtolength{\headheight}{0.5pt} % izgi iin yer ayr
\fancypagestyle{plain}{%
\fancyhead{} % sade sayfalarn tepeliini ve
\renewcommand{\headrulewidth}{0pt} % izgisini kaldr
}
ekil 4.1: fancyhdr Paketiyle Tepelik rnei.
4.5 Verbatim Paketi 69
komutlarn ararak \rightmark ve \leftmark ieriklerini onlara deit-
irtir. Tepelikteki blm adnn grnmn deitirmek istiyorsanz, sadece
\chaptermark komutunu yenilersiniz.
ekil 4.1 de fancyhdr paketiyle bu kitaptaki tepeliklerin nasl hazrland
gsterilmitir. Daha fazla bilgi iin, dipnotta verdiim adresteki dokmanlar
incelemenizi tavsiye ederim.
4.5 Verbatim Paketi
Bu kitapta daha nce verbatim ortamn renmitiniz, yazlan bir metni,
iinde L
A
T
E
X komutlar olsa bile, olduu gibi diziyordu. Oysa, ok gl bir
verbatim paketi daha vardr. Bu paket baz ileri daha kolay yapabilirse de,
asl avantaj yeni baz olanaklar tanmasdr. verbatim paketinde yle bir
komut vardr:
\verbatiminput{dosya ad}
Bu komutla herhangi bir girdi dosyasnn ieriini verbatim ortamna, t-
myle aktarabilirsiniz.
verbatim paketi aralar bohas denilen bir grubun iinde bilgisayarnza
nceden kurulmu olmaldr. Bu paket hakknda daha fazla bilgiyi [10] da
bulabilirsiniz.
4.6 Dier Paketleri Kurmak
En ok kullanlan paketler L
A
T
E
X ile birlikte otomatik olarak bilgisayarnzda
kurulmu olarak bulunurlar. Fakat internette sunulan pekok ie yarar paket
daha vardr. Deiik stil paketlerinin bulunduu balca adres udur:
CTAN (http://www.ctan.org/).
geometry, hyphenat, . . . gibi dier tm paketler tipik olarak iki dosyadan
oluur: biri .ins uzantl, dieri .dtx uzantl olur. Bazan da paket hakknda
bilgi veren readme.txt (benioku) dosyay olur, nce bu dosyay okumanzda
yarar vardr.
Paket dosyalarn sabit diskinizde bir yere kopyaladktan sonra, yapma-
nz gereken iki i vardr: (a) T
E
X programna yeni paketin varln ve yerini
bildirmek, (b) Paketin dokmantasyonunu karmak. Birinci ii yle yapar-
snz:
1. .ins dosyasn L
A
T
E
X ile derleyin. Bu ilem sonunda sabit diskinizde
.sty uzantl bir dosya kacaktr.
2. .sty dosyasn L
A
T
E
Xin bulabilecei bir yere kopyalayn. Bu, genell-
ikle .../localtexmf/tex/latex alt klasrnde bir yer olur (Windows
veya OS/2 kullanclar bl iareti yerine geribl iareti kullanrlar.)
70 zel Konular
3. L
A
T
E
X kurulumunun dosya-adlarn saklad veritabann tazeleyin.
Hangi komutu kullanacanz, L
A
T
E
X datm cinsine baldr:
teTeX, fpTeX iin texhash; web2c iin maktexlsr; MikTeX iin initexmf
-update-fndb, veya grak arabirimini kullann.
Sonra, .dtx dosyasndan dokmantasyonu yle karrsnz:
1. .dtx dosyasn L
A
T
E
X ile derleyin. Bu ilem sonucu sabit diskinizde
.dvi dosyas oluacaktr. Atar da dizmek iin L
A
T
E
Xden birka kez
geirmeniz gerekir.
2. Derleme sonucu .idx uzantl bir dosya kp kmadn kontol edin.
Bu dosya gzkmyorsa, dizin oluturmaya gerek yok demektir ve do-
rudan 5. adma geebilirsiniz.
3. Dizin oluturmak iin, u komutu girin:
makeindex -s gind.ist dosya
(burada dosya girdi dosyanzn addr, uzants gerekmez).
4. .dtx dosyasn bir kez daha L
A
T
E
X
den geirin, .dvi uzantl dokman-

tasyon dosyas oluur.
5. Son olarak, okuma zevkinizi artrmak istiyorsanz, dvips veya pdatex
programlaryla, dokmantasyonu .ps veya .pdf formatnda karabi-
lirsiniz.
Bazan bu derlemeler sonucu .glo uzantl bir dosya olutuunu grebi-
lirsiniz. Terimler listesi (glossary) karmaya yarayan bu dosya iin, 4 ile 5
admlar arasnda u komutu girin:
makeindex -s gglo.ist -o dosya.gls dosya.glo
Sonra, .dtx dosyasn bir kez daha L
A
T
E
X ile derleyip, 5. adma geebilirsiniz.
4.7 PDF Formatnda Dokman karmak
By Daniel Flipo <Daniel.Flipo@univ-lille1.fr>
PDF bir hiper-metin dokman formatdr. Bir web sayfasndaki gibi, alt
izili grnen baz kelimeler hiper-balant olarak iaretlenmilerdir, o dok-
manda ve hatta baka bir dokmandaki bir yere balantlar vardr. Byle
bir hiper-balant zerini tklarsanz, sizi balantnn varaca yere gtrr.
L
A
T
E
X balamnda konuacak olursak, \ref ve \pageref komutlarnn ge-
tii her yer hiper-balant demektir. Keza, indekiler tablosu, Dizin gibi
benzer yaplar da birer hiper-balant yerleridir.
Gnmzde web sayfalar ounlukla HTML (HyperText Markup Lan-
guage) dilinde yazlmlardr. Bilimsel dokman yazmnda bu formatn iki
nemli sorunu vardr:
4.7 PDF Formatnda Dokman karmak 71
1. HTML dokmanlarnda matematik formlleri yazmak zordur. Bu i
iin bir standardn var olmasna ramen, ou gezdirici programlar
bunu ya desteklemezler, yahut da gerekli yaztiplerini bulundurmazlar.
2. HTML dokmanlarn yazcda bastrdnzda, sonular her sisteme
veya gezdiriciye gre deiir. Bunlarn kalitesi, L
A
T
E
X ortamnda al-
tmz dzeyin ok altndadr.
L
A
T
E
X dokmanlarn HTML formatna evirmek zere pekok kii prog-
ram yazmaya giriti. Bazlar L
A
T
E
X girdi dosyasndan internet ortamnda
okunabilecek kalitede HTML dosyas yapmay baardlar. Fakat, hepsi de
kurallar kysndan kesinden ineyerek bunu yapabildiler. Nitekim, bi-
raz karmak L
A
T
E
X komutlar veya paketler iin iine girdiinde, hepsinde
sorunlar kt. Dokmanlarnn dizgi kalitesini internet ortamnda korumak
isteyen yazarlar, sonunda PDF (Portable Document Format) formatnda ka-
rar kldlar. Bu formatta hem dokman dizgisi korunabiliyor, hem de hiper-
metin balantlarnda gezinebiliyordu. Gnmzdeki gezdirici programlarn
tmnde, PDF dokmanlarn dorudan gsterebilen ilave araclar (plug-in)
bulunmaktadr.
Her iletim sisteminde DV ve PS formatndaki dokmanlar nizleme
programlar olduu gibi, PDF dokmanlarn grebilmek iin Acrobat Re-
ader ve Xpdf gibi programlar da yaygn olarak kullanlmaktadr. Bu yzden,
dokmannzn PDF formatnda bir kopyasn karabilirseniz, daha geni bir
okuyucu kitlesine hitap etmi olursunuz.
Bilgisayarnzdaki L
A
T
E
X kurulumuyla gelen baz programlar kullanarak,
PDF formatnda dokman elde etmek iin 3 farkl yol izleyebilirsiniz:
1. pdf L
A
T
E
X program girdi dosyanzdan dorudan PDF dokman -
karr. Bunun iin, girdi dosyanz L
A
T
E
X ile derlemek yerine,
pdflatex dosyaad.tex
komutuyla pdfL
A
T
E
Xten geirmeniz yeterlidir. Bu ilem srasnda, do-
kmannzdaki hiper-metin balantlar da PDF dokmanna aynen
aktarlr. Klavyeden komut girmeyi kaldran baz grak arabirimler-
inde bu i iin zel bir tu bulabilirsiniz.
Bu, iin kolay taraf. imdi zor tarafna gelelim: PostScript formatn-
daki grakleri PdfL
A
T
E
X kabul etmez. Sadece .png, .pdf, .jpg ve .mps
formatnda grakleri alabilir. Bu sorunu amann basit yolu, epstopdf
programn kullanarak EPS grak dosyalarnz PDF formatna evir-
mektir. Bu durumda, sabit diskinizde ayn grai iki farkl formatta
saklamanz gerekir.
2. DVIPS ve EPSTOPDF programlarn birlikte kullanarak PDF do-
kman karabilirsiniz. Bunun iin, nce .dvi uzantl dosyanzdan
72 zel Konular
DVIPS programyla bir .ps dosyas elde etmek zere u komutu girer-
siniz:
dvips -o dosyaad.ps dosyaad.dvi
Burada, -o parametresi, yazcya gndermeyip sabit diskte .ps uzantl
bir dosyaya yazmasn syler. Sonra, bu .ps dosyasn EPSTOPDF
programna u komutla gnderirsiniz:
epstopdf dosyaad.ps
ve sabit diskte .pdf uzantl dokman elde etmi olursunuz.
Bu yntemin sorunu ise, hiper-metin balantlarn yoketmesidir.
3. DVIPDFM program, yukardaki iki yntemin sorunlarn ortadan
kaldran en elverili yoldur. Bu program .dvi uzantl dosya zerinde
alr. Bu da bir avantajdr, zira elinizde .tex uzantl L
A
T
E
X girdi
dosyas bulunmuyor olabilir, veya bakalar size sadece .dvi uzantl
bir dosya gndermi olabilir. Program altrmak iin, u komutu
girersiniz:
dvipdfm dosyaad.dvi
Bylece, sabit diskte PDF dokman oluur. Bu yntemle, hemPostSc-
ript formatnda grakleri ve hem de hiper-balantlar olduu gibi
korumu olursunuz.
Blm 5
Grak izimleri
Pekok kii L
A
T
E
Xi metin yazmakta kullanr. Oysa, L
A
T
E
Xin, snrl olanaklarla
da olsa, verilen komutlarla grak izme yetenei de vardr. Bu yetenek ilave
paketlerle daha da geniletilmitir. Bu blmde grak iziminin temellerini an-
latacaz.
5.1 Genel Bak
L
A
T
E
X iinde grak izimi picture (resim) ortamnda yaplr. Bu ortamn
ayrntl bir aklamas L
A
T
E
X Manual [1]de bulunur. Bu ortamda, bir yandan
doru paralarnn eimi, emberlerin yaraplar, . . . iin kat kstlamalar
gelir. Dier yandan da, picture ortamyla birlikte yeni komutlar girer (\put,
\qbezier, . . . ). ember, elips veya zincir gibi ok sk kullanlan baz eriler
kuadratik Bzier erileriyle yaklak olarak izilebilirler. Buna ek olarak,
Java tr bir programlama diliyle \qbezier bloklar oluturulursa, picture
ortam ok daha gl olur.
L
A
T
E
Xte izimleri dorudan programlamak ok kstl ve yorucu olsa da,
bunu yapmak iin baz sebepler yine de vardr. Byle yazlan dokmanlar
sabit diskte daha az yer kaplar ve yanlarnda dier grak dosyalar tamaya
gerek brakmazlar.
The L
A
T
E
X Companion [3]da aklanan epic, eepic veya pstricks gibi pa-
ketler picture ortamnn zorluklarn giderip L
A
T
E
Xin grak gcn art-
rmay hedeemilerdir. lk iki paket kolaylk salarken, pstricks paketinin
kendi pspicture ortam vardr. Bu ortam PostScript dilinin avantajlarn
kullanr. zel baz izimler iin de ayr paketler yazlmtr. Bunlardan biri,
blm sonunda anlatacamz X
Y
-pic paketidir.
Fakat, L
A
T
E
Xin en gl grak arac phesiz MetaPost programdr. Do-
nald E. Knuthun METAFONT programnn ikizi olan bu program, METAFONT
programlama dilinin tm inceliklerini kullanarak en zor ileri yapabilir. So-
nular bitmap olarak reten METAFONTun tersine, MetaPost program PostSc-
ript formatnda grak rettii iin, sonular dorudan L
A
T
E
X girdi dosyasna
74 Grak izimleri
konulabilir. Giri dzeyinde MetaPost reten A Users Manual for Meta-
Post [15] elkitabna, veya [17] no.lu kaynaa bakabilirsiniz.
L
A
T
E
X ve T
E
X iin grak (ve yaztipi) stratejilerinin ayrntl bir retisini
T
E
X Unbound [16]kitabndan okuyabilirsiniz.
5.2 picture (resim) Ortam
By Urs Oswald <osurs@bluewin.ch>
5.2.1 Temel Komutlar
nanmas zor ama, picture ortam, baka hibir paket veya program ge-
rektirmeden, dorudan L
A
T
E
Xin iinden alr. Bu ortam u iki komuttan
biriyle alr:
\begin{picture}(r, j). . . \end{picture}
veya
\begin{picture}(r, j)(r
0
, j
0
). . . \end{picture}
Burada r, j, r
0
, j
0
saylar \unitlength (uzunluk birimi) cinsinden ve-
rilmi deerlerdir. Bu birim, picture ortam dnda olmak kaydyla, her an
yle bir komutla deitirilebilir:
\setlength{\unitlength}{1.2cm}
Varsaylan \unitlength birim deeri 1pt dir. Ortamdaki ilk say ifti,
(r, j), resim iin ayrlan dikdrtgen blgenin boyutlardr. Opsiyonel ikinci
ift, (r
0
, j
0
), ayrlan blgenin sol alt kesinin koordinatlarnn ne olacan
bildirir.
izim komutlar genellikle u iki yapdan birinde olurlar:
\put(r, j){nesne}
veya
\multiput(r, j)(r, j){n}{nesne}
Fakat Bzier erileri farkldr. Onlar u komutla izilirler:
\qbezier(r
1
, j
1
)(r
2
, j
2
)(r
3
, j
3
)
5.2 picture (resim) Ortam 75
5.2.2 Doru Paralar
\setlength{\unitlength}{5cm}
\begin{picture}(1,1)
\put(0,0){\line(0,1){1}}
\put(0,0){\line(1,0){1}}
\put(0,0){\line(1,1){1}}
\put(0,0){\line(1,2){.5}}
\put(0,0){\line(1,3){.3333}}
\put(0,0){\line(1,4){.25}}
\put(0,0){\line(1,5){.2}}
\put(0,0){\line(1,6){.1667}}
\put(0,0){\line(2,1){1}}
\put(0,0){\line(2,3){.6667}}
\put(0,0){\line(2,5){.4}}
\put(0,0){\line(3,1){1}}
\put(0,0){\line(3,2){1}}
\put(0,0){\line(3,4){.75}}
\put(0,0){\line(3,5){.6}}
\put(0,0){\line(4,1){1}}
\put(0,0){\line(4,3){1}}
\put(0,0){\line(4,5){.8}}
\put(0,0){\line(5,1){1}}
\put(0,0){\line(5,2){1}}
\put(0,0){\line(5,3){1}}
\put(0,0){\line(5,4){1}}
\put(0,0){\line(5,6){.8333}}
\put(0,0){\line(6,1){1}}
\put(0,0){\line(6,5){1}}
\end{picture}
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
'
'
'
'
'
'
'
'
'
'
'
'
'
'
'
'
'
'
'
'
'
'
'
'
'
'
'
'
'
'
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
..
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
Bir doru paras u komutla izdirilir:

\put(r, j){\line(r
1
, j
1
){n.nn|n/}}
\line (izgi) komutu iki argman alr:
1. bir dorultman vektr,
2. bir uzunluk.
Dorultman vektrnn (r
1
, j
1
) bileenleri tamsay ve aralarnda asal ol-
mak zorundadrlar, yani ortak blenleri olmamaldr [rnein, (3,5), (2,7)
gibi]. Yukardaki ekilde dzlemin birinci eyreinde farkl eimde izilebi-
lecek tm dorular grlmektedir. Bunlarn uzunluu \unitlength birimi
cinsindendir (bu rnekte 5 cm). Dey doru paras iin uzunluk argman
dey koordinat kadar, dierleri iin yatay koordinat olarak alnmtr.
76 Grak izimleri
5.2.3 Oklar
\setlength{\unitlength}{0.75mm}
\put(30,20){\vector(1,0){30}}
\put(30,20){\vector(4,1){20}}
\put(30,20){\vector(3,1){25}}
\put(30,20){\vector(2,1){30}}
\put(30,20){\vector(1,2){10}}
\thicklines
\put(30,20){\vector(-4,1){30}}
\put(30,20){\vector(-1,4){5}}
\thinlines
\put(30,20){\vector(-1,-1){5}}
\put(30,20){\vector(-1,-4){5}}
\end{picture}
.
.
.
..
>
>
>
>
>
>
>
y
g
g
g
g
gy

Oklar u komutla izilir:

\put(r, j){\vector(r
1
, j
1
){n.nn|n/}}
Oklarn dorultman vektrleri ok daha kstl olup, sadece u tamsay-
lardan ikisi, aralarnda asal olacak ekilde seilebilir:
4, 3, . . . , 3, 4.
ekilde, st sol tarafa ynelik ok iin kullanlan \thicklines (kaln izgi)
komutunun etkisine dikkat edin.
5.2.4 emberler
\setlength{\unitlength}{1mm}
\begin{picture}(60, 40)
\put(20,30){\circle{1}}
\put(20,30){\circle{2}}
\put(20,30){\circle{4}}
\put(20,30){\circle{8}}
\put(20,30){\circle{16}}
\put(20,30){\circle{32}}
\put(40,30){\circle{1}}
\put(40,30){\circle{2}}
\put(40,30){\circle{3}}
\put(40,30){\circle{4}}
\put(40,30){\circle{5}}
\put(40,30){\circle{6}}
\put(40,30){\circle{7}}
\put(40,30){\circle{8}}
\put(40,30){\circle{9}}
\put(40,30){\circle{10}}
\put(40,30){\circle{11}}
\put(40,30){\circle{12}}
\put(40,30){\circle{13}}
\put(40,30){\circle{14}}
\put(15,10){\circle*{1}}
\put(20,10){\circle*{2}}
\put(25,10){\circle*{3}}
\put(30,10){\circle*{4}}
\put(35,10){\circle*{5}}
\end{picture}
,_
`
_
_
,__
_
`
_
`
_
`
_
`
_
_
, g _
ember izdiren komut
\put(r, j){\circle{ap}}
olup, merkezi (r, j) noktasdr ve ap (yarap deil) verilir. picture or-
tamnda ap en fazla 14 mm olan emberler izilebilir, ayrca bu deerin
altndaki her ap izilemeyebilir. emberin iini doldurmak isterseniz, yld-
zl \circle* komutu kullanrsnz.
Doru paralarnda olduu gibi, daha iyi emberler iin eepic veya pst-
ricks. gibi ilave paketlere ihtiya duyabilirsiniz. Bunlarn aklamas The
L
A
T
E
X Graphics Companion [4]da vardr.
picture ortamnda bir seenek daha vardr. Eer gerekli hesaplar yap-
maktan (veya, onlar bir programa yaptrmaktan) kamyorsanz, istediiniz
boyda ember ve elipsleri kuadratik Bzier arilerini birletirerek izdirebi-
78 Grak izimleri
lirsiniz. Bunun rnekleri ve Java programlar iin Graphics in L
A
T
E
X2
[17]
e bakn.
5.2.5 Metin ve Formller
\thicklines
\put(0.3,4.8){Birka forml:}
\put(1,0.5){\line(2,1){3}}
\put(4,2){\line(-2,1){2}}
\put(2,3){\line(-2,-5){1}}
\put(0.7,0.3){$A$}
\put(4.05,1.9){$B$}
\put(1.7,2.95){$C$}
\put(3.1,2.5){$a$}
\put(1.3,1.7){$b$}
\put(2.5,1.05){$c$}
\put(0.3,4){$F=
\sqrt{s(s-a)(s-b)(s-c)}$}
\put(3.5,0.4){$\displaystyle
s:=\frac{a+b+c}{2}$}
\end{picture}
Birka forml:
r
r
r
r
r
1
C
o
/
c
1 =
_
:(: o)(: /)(: c)
: :=
o + / + c
2
picture ortamna yaz yazdrmak veya forml girmek iin, yine \put
komutu kullanrsnz. Sanrm yukardaki rnek gayet aktr.
5.2.6 \multiput ve \linethickness Komutlar
\setlength{\unitlength}{2mm}
\linethickness{0.075mm}
\multiput(0,0)(1,0){26}%
{\line(0,1){20}}
\multiput(0,0)(0,1){21}%
{\line(1,0){25}}
\multiput(0,0)(5,0){6}%
{\line(0,1){20}}
\multiput(0,0)(0,5){5}%
{\line(1,0){25}}
\multiput(5,0)(10,0){2}%
{\line(0,1){20}}
\multiput(0,5)(0,10){2}%
{\line(1,0){25}}
\end{picture}
\multiput komutunun 4 argman vardr:
\multiput(r, j)(r, j){n}{nesne}
Bunlar srasyla, balang noktas, bir nesneden dierine teleme vektr,
nesne says ve izilecek nesnenin cinsi olurlar. \linethickness (izgi kalnl-
) komutu yatay ve dey doru paralarna uygulanr, ama eimli izgilere
veya emberlere uygulanmaz. (Fakat nedense, kuadratik Bzier erilerine
uygulanrlar.) Yukardaki rnekte nasl milimetrik kat yapabileceiniz g-
rlmektedir.
5.2.7 Ovaller
\multiput(0,0)(1,0){7}%
{\line(0,1){4}}
\multiput(0,0)(0,1){5}%
{\line(1,0){6}}
\thicklines
\put(2,3){\oval(3,1.8)}
\thinlines
\put(3,2){\oval(3,1.8)}
\thicklines
\put(2,1){\oval(3,1.8)[tl]}
\put(4,1){\oval(3,1.8)[b]}
\put(4,3){\oval(3,1.8)[r]}
\put(3,1.5){\oval(1.8,0.4)}
\end{picture}
5
4
2
3
_
5
4 3
2
3
Oval izmek iin,

\put(r, j){\oval(n, /)}
veya
\put(r, j){\oval(n, /)[konum]}
komutlar kullanlr. Merkezi (r, j), genilii n ve ykseklii / kadar olur.
Opsiyonel konum argman iin b (alt), t (st), l (sol) ve r (sa) seenekleri
birlikte kullanlabilirler. Yukardaki rnekte olduu gibi.
izgi kalnl iki tr komutla deitirilebilir:
\linethickness{kalnlk}, veya \thinlines (ince izgi) ve \thicklines
(kaln izgi) ikilisiyle. \linethickness{kalnlk} komutu sadece yatay ve
dey izgilere (ve Bzier erilerine) uygulanr. \thinlines ve \thicklines
ikilisi eik izgiler, ember ve ovaller iin de geerlidirler.
80 Grak izimleri
5.2.8 nceden Tanmlanm Resim Kutular Kullanma
\setlength{\unitlength}{0.5mm}
\newsavebox{\aklasor}
\savebox{\aklasor}
(40,32)[bl]{% Tanm
\multiput(0,0)(0,28){2}
{\line(1,0){40}}
\multiput(0,0)(40,0){2}
{\line(0,1){28}}
\put(1,28){\oval(2,2)[tl]}
\put(1,29){\line(1,0){5}}
\put(9,29){\oval(6,6)[tl]}
\put(9,32){\line(1,0){8}}
\put(17,29){\oval(6,6)[tr]}
\put(20,29){\line(1,0){19}}
\put(39,28){\oval(2,2)[tr]}
}
\newsavebox{\bklasor}
\savebox{\bklasor}
(40,32)[l]{% Tanm
\put(0,14){\line(1,0){8}}
\put(8,0){\usebox{\aklasor}}
}
\put(34,26){\line(0,1){102}}
\put(14,128){\usebox{\aklasor}}
\multiput(34,86)(0,-37){3}
{\usebox{\bklasor}}
\end{picture}

Bir resim kutusu u komutla bildirilir:
\newsavebox{isim}
ve sonra, u komutla tanmlanr:
\savebox{isim}(genilik,ykseklik)[konum]{ierik}
Daha sonra izdirmek istendiinde, u komut verilir:
\put(r, j)\usebox{isim}
Opsiyonel konum parametresi \savebox komutunun demir atma nokta-
sn belirler. Yukardaki rnekte, bl alnm, yani saveboxun sol alt kesi
seilmitir. Dier seenekler, t (st) ve r(sa) olurlar.
isim argman L
A
T
E
Xin saklama kovasna aktarld iin, bir komut gibi
geribl iaretiyle verilir (rnekte, \aklasor gibi). Kutulanm resimler i
ie yuvalanabilirler. Bu rnekte, \bklasor tanm iinde \aklasor kullan-
labilmitir.
izimde \line yerine \oval komutu kullanlmtr, nk \line komutu
3 mm den kk izgi izemez.
5.2.9 Kuadratik Bzier Erileri
\multiput(0,0)(1,0){7}
{\line(0,1){4}}
\multiput(0,0)(0,1){5}
{\line(1,0){6}}
\thicklines
\put(0.5,0.5){\line(1,5){0.5}}
\put(1,3){\line(4,1){2}}
\qbezier(0.5,0.5)(1,3)(3,3.5)
\thinlines
\put(2.5,2){\line(2,-1){3}}
\put(5.5,0.5){\line(-1,5){0.5}}
\linethickness{1mm}
\qbezier(2.5,2)(5.5,0.5)(5,3)
\thinlines
\qbezier(4,2)(4,3)(3,3)
\qbezier(3,3)(2,3)(2,2)
\qbezier(2,2)(2,1)(3,1)
\qbezier(3,1)(4,1)(4,2)
\end{picture}
$
$
$
$
$
'
'
'
'
'
'
Bu rnekte grld zere, bir emberi 4 tane kuadratik Bzier erisiyle
oluturmak iyi sonu vermez. Ayn ekilde, \linethickness (izgi kalnl)
komutunun eik izgiler zerindeki etkisi de grlmektedir. Ayrca, her iki
tr komutun da Bzier erilerinde kullanlabildii, her komutun kendinden
ncekilerin yerini ald grlmektedir.
U noktalar 1
1
= (r
1
, j
1
), 1
2
= (r
2
, j
2
) ve eimleri :
1
, :
2
olan iki
Bzier erisi olsun. Ara kontrol noktasnn o = (r, j) koordinatlar u denk-
lemin zmleri olurlar:
_
_
_
r =
:
2
r
2
:
1
r
1
(j
2
j
1
)
:
2
:
1
,
j = j
i
+ :
i
(r r
i
) (i = 1, 2).
(5.1)
Gerekli \qbezier komut satrn oluturan Java programn, Graphics in
L
A
T
E
X2
[17] kitabnda bulabilirsiniz.

82 Grak izimleri
5.2.10 Zincir Erisi
\setlength{\unitlength}{1cm}
\begin{picture}(4.3,3.6)(-2.5,-0.25)
\put(-2,0){\vector(1,0){4.4}}
\put(2.45,-.05){$x$}
\put(0,0){\vector(0,1){3.2}}
\put(0,3.35){\makebox(0,0){$y$}}
\qbezier(0.0,0.0)(1.2384,0.0)
(2.0,2.7622)
\qbezier(0.0,0.0)(-1.2384,0.0)
(-2.0,2.7622)
\linethickness{.075mm}
\multiput(-2,0)(1,0){5}
{\line(0,1){3}}
\multiput(-2,0)(0,1){4}
{\line(1,0){4}}
\linethickness{.2mm}
\put( .3,.12763){\line(1,0){.4}}
\put(.5,-.07237){\line(0,1){.4}}
\put(-.7,.12763){\line(1,0){.4}}
\put(-.5,-.07237){\line(0,1){.4}}
\put(.8,.54308){\line(1,0){.4}}
\put(1,.34308){\line(0,1){.4}}
\put(-1.2,.54308){\line(1,0){.4}}
\put(-1,.34308){\line(0,1){.4}}
\put(1.3,1.35241){\line(1,0){.4}}
\put(1.5,1.15241){\line(0,1){.4}}
\put(-1.7,1.35241){\line(1,0){.4}}
\put(-1.5,1.15241){\line(0,1){.4}}
\put(-2.5,-0.25){\circle*{0.2}}
\end{picture}
r
`
j
g
Bu ekilde, j = cosh r 1 zincir erisinin iki simetrik yarsnn herb-
iri kuadratik Bzier erisiyle oluturulmutur. Erinin sa tarafnn bittii
(2, 2.7622) noktasndaki eimi : = 3.6269 dir. Yine, (5.1) denklemini kul-
lanarak, ara kontrol noktalarn hesaplayabiliriz. Hesap sonular (1.2384, 0)
ve (1.2384, 0) verir. arp iaretleri gerek zincir erisinin noktalar olup,
hata paylar yzde birin altnda olup, gzle farkedilemeyecek kadar kk-
tr.
Bu rnek \begin{picture} komutunun opsiyonel argmannn nasl kul-
lanlacan da gsteriyor. izim bildiimiz matematik koordinatla yap-
luyor, ama komut
\begin{picture}(4.3,3.6)(-2.5,-0.25)
Siyah daire ile gsterilen sol keyi (2.5, 0.25) koordinatlar ile tanmlyor.
5.3 X
Y
-pic Paketi 83
5.2.11 zel Grelilik Teorisinde Hzllk
\begin{picture}(6,4)(-3,-2)
\put(-2.5,0){\vector(1,0){5}}
\put(2.7,-0.1){$\chi$}
\put(0,-1.5){\vector(0,1){3}}
\multiput(-2.5,1)(0.4,0){13}
{\line(1,0){0.2}}
\multiput(-2.5,-1)(0.4,0){13}
{\line(1,0){0.2}}
\put(0.2,1.4)
{$\beta=v/c=\tanh\chi$}
\qbezier(0,0)(0.8853,0.8853)
(2,0.9640)
\qbezier(0,0)(-0.8853,-0.8853)
(-2,-0.9640)
\put(-3,-2){\circle*{0.2}}
\end{picture}

`
= ,c = tanh
Her iki Bzier erisinin kontrol noktalar (5.1) denkleminden hesaplanr.

Pozitif dal 1
1
= (0, 0), :
1
= 1 ve 1
2
= (2, tanh 2), :
2
= 1, cosh
2
2. nok-
talar arasndadr. Yine, resim matematik koordinatlaryla tanmlanr ve sol
alt keye (siyah daire) (3, 2) koordinatlar verilir.
5.3 X
Y
-pic Paketi
By Alberto Manuel Brando Simes <albie@alfarrabio.di.uminho.pt>
X
Y
-pic diyagram izimlerinde kullanlan zel bir pakettir. Onu kullanabilmek
iin, dokman sahanlna u satr girmeniz gerekir:
\usepackage[opsiyonlar]{xy}
X
Y
-picin yklemek istediiniz fonksiyonlar opsiyonlar iinde yer alrlar.
Size all (hepsi) opsiyonuyla, tm X
Y
komutlarn yklemenizi neririrm.
X
Y
-pic diyagramlar bir matris dzenindeki zemin kullanrlar ve her mat-
ris eleman yerine bir diyagram eleman konur.
\begin{displaymath}
\xymatrix{A & B \\
C & D }
\end{displaymath}
1
C 1
Matematik kipinde \xymatrix komutu kullanlmaldr. Bu rnekte iki
satr ve iki stun kullandk. Bu matrisi diyagrama dntrmek iin, \ar
komutuyla oklar eklenmelidir.
84 Grak izimleri
\begin{displaymath}
\xymatrix{ A \ar[r] & B \ar[d] \\
D \ar[u] & C \ar[l] }
\end{displaymath}
/
1
1
O
C
o
\ar (ok) komutu balad hcrede verilir, argman hangi yne olacan
belirtir: u (yukar), d (aa), r (saa) ve l (sola).
\begin{displaymath}
\xymatrix{
A \ar[d] \ar[dr] \ar[r] & B \\
D & C }
\end{displaymath}

@
@
@
@
@
@
@
/
1
1 C
apraz oklar iin birden fazla yn verilir. Daha byk oklar iin, yn
komutlarn tekrar edersiniz.
\begin{displaymath}
\xymatrix{
A \ar[d] \ar[dr] \ar[drr] & & \\
B & C & D }
\end{displaymath}

@
@
@
@
@
@
@
'
P
P
P
P
P
P
P
P
P
P
P
P
P
P
1 C 1
Oklar harendirmek iin, bildiimiz s ve indis ilemcilerini kullanrz.
\begin{displaymath}
\xymatrix{
A \ar[r]^f \ar[d]_g &
B \ar[d]^{g} \\
D \ar[r]_{f} & C }
\end{displaymath}
f
/
g
1
g
1
f
/
C
Dikkat edilirse, matematik kipinde olmasna ramen, s iareti ok zer-
inde ve indis iareti okun altnda anlamna gelir. nc bir ilemci dikey
ubuktur: | Har okun iine yazar.
\begin{displaymath}
\xymatrix{
A \ar[r]|f \ar[d]|g &
B \ar[d]|{g} \\
D \ar[r]|{f} & C }
\end{displaymath}
f
/
g
1
g
1
f
/
C
inde delik olan bir ok izmek iin \ar[...]|\hole komutu kullanlr.
5.3 X
Y
-pic Paketi 85
Baz durumlarda deiik ok trlerini ayrdetmek gerekir. Bu ii, zer-
lerine harer koyarak yaptnz gibi, oklarn grnmn deitirerek de
yapabilirsiniz:
\shorthandoff{"}
\begin{displaymath}
\xymatrix{
\bullet\ar@{->}[rr] && \bullet\\
\bullet\ar@{.<}[rr] && \bullet\\
\bullet\ar@{~)}[rr] && \bullet\\
\bullet\ar@{=(}[rr] && \bullet\\
\bullet\ar@{~/}[rr] && \bullet\\
\bullet\ar@{^{(}->}[rr] &&
\bullet\\
\bullet\ar@2{->}[rr] && \bullet\\
\bullet\ar@3{->}[rr] && \bullet\\
\bullet\ar@{=+}[rr] && \bullet
}
\end{displaymath}
\shorthandon{"}
_
?
/o /o /o /o /o /o /o

/o /o /o /o /o /o /o

/
_4
u iki diyagram arasndaki farka dikkat edin:

\begin{displaymath}
\xymatrix{
\bullet \ar[r]
\ar@{.>}[r] &
\bullet
}
\end{displaymath}
//
\begin{displaymath}
\xymatrix{
\bullet \ar@/^/[r]
\ar@/_/@{.>}[r] &
\bullet
}
\end{displaymath}
(
6
86 Grak izimleri
Bller arasndaki ilemciler erilerin nasl izileceini belirlemekteler.
X
Y
-pic paketinde eri izimleri iin baka komutlar da vardr. Daha fazla
bilgi iin, X
Y
-pic dokmanlarna bakn.
Blm 6
L
A
T
E
Xi zelletirmek
Buraya kadar rendiiniz komutlarla yazacanz dokmanlar ok geni kitle-
lerin beenisini kazanr dzeyde olacaklardr. Fazla albenili olmasalar da, rahat
okunabilme ve gze ho gelme bakmndan, iyi dizilmi bir dokmann kurallarna
uygun olurlar.
Fakat, L
A
T
E
Xin hazr ablonlar sizin isteklerinize her zaman cevap vereme-
yebilir, veya baz komutlar sizin dncenizi tam uygulamayabilirler.
Bu blmde L
A
T
E
Xe yeni marifetler retebilmenizin yollarn anlatacaz.
Bylece, varsaylan formatlardan daha farkl dizilmi dokmanlar yazabileceksi-
niz.
6.1 Yeni Komutlar, Ortamlar ve Paketler
Dikkat ettiyseniz, bu kitapta akladm tm komutlar bir kutu iinde ya-
zlm ve kitabn sonundaki Dizin iinde gsterilmilerdir. Bunu yapabilmek
iin, L
A
T
E
Xin komutlarn dorudan kullanmak yerine, kendim yeni komutlar
ve ortamlar tanmladm, sonra da bunlar bir paket iinde topladm. Bylece,
artk baz eyleri ksaca yazabiliyorum. rnein:
\begin{lscommand}
\ci{dum}
\end{lscommand}
\dum
Bu rnekte lscommand adnda yeni bir ortamda alyorum, bu ortamda
yazdm herey kutu iine alnyor. Ayrca, \ci adnda yeni bir komut kulla-
nyorum, bu komut iine yazdm eyi hem bir komut gibi geribl iaretiyle
diziyor, hem de onu kitabn sonundaki Dizin iine atyor. Dizine baktn-
zda \dum iin bir madde girildiini ve onun getii sayfalar gsterdiini
grebilirsiniz.
Eer gnn birinde komutlar kutu iinde yazmaktan vazgeersem, sa-
dece lscommand ortamnn tanmn deitirir ve yeni bir grnm yaparm.
88 L
A
T
E
Xi zelletirmek
Bu i, dokman iinde kutuya konmu komutlar bulup tek tek kaldrmaktan
ok daha kolaydr.
6.1.1 Yeni Bir Komut Tanmlamak
Kendiniz yeni bir komut yazmak isterseniz, dokmann sahanlk ksmnda
yle tanmlarsnz:
\newcommand{ad}[say]{tanm}
Bir komutta mutlaka olmas gereken iki argman vardr: Komutun ad ve
tanm. Keli parantez iindeki opsiyonel say parametresi yeni komutun
alabilecei argman saysn bildirir. Her komut en fazla 9 argman alabilir,
hi say girilmemise 0 demektir, yani alaca argman yoktur.
Aadaki iki rnek kafanzda bir kir olumasna yardmc olacaktr.
Birinci rnekte, \iblk adl yeni bir komut tanmlanyor, bu komutu kullan-
dnzda nce Bir L
A
T
E
X2
Elkitab kelimelerini diziyor. Byle bir komut

sizi, kitabn adn her defasnda uzun uzun yazmaktan kurtarabilir.
\newcommand{\iblk}{nce Bir
\LaTeXe{} Elkitab}
% Dokman iinde kullanl:
Kitabn ad \iblk \ldots{}
evet, \iblk
Kitabn ad nce Bir L
A
T
E
X2
Elkitab
. . . evet, nce Bir L
A
T
E
X2
Elkitab
Dier rnek 1 argman alan yeni bir komut tanmlyor. Tanm iindeki #1
iaretisinin bulunduu yere, sizin kullanrken vereceiniz argman giriyor.
Eer iki argmanl bir komut tanmlamak isterseniz, #2 kullanrsnz.
\newcommand{\txsit}[1]
{\emph{#1} Bir \LaTeX{} Elkitab}
% Dokman iinde kullanl:
\begin{itemize}
\item Bu \txsit{nce}dr.
\item Bu \txsit{Kaln}dr.
\end{itemize}
Bu nce Bir L
A
T
E
X Elkitabdr.
Bu Kaln Bir L
A
T
E
X Elkitabdr.
L
A
T
E
X kendi komutlarndan biriyle ayn ad tayan yeni bir komut yaz-
manza izin vermez. Fakat, mevcut bir komutun yapt ii deitirmek ist-
iyorsanz, bunu \renewcommand (yenile) komutuyla yapabilirsiniz. Onun da
imla kural ayndr.
Baz durumlarda \providecommand komutu kullanlabilir. Bu da \newcommand
giib ilev grr, fakat komut ad nceden tanmlanm ise L
A
T
E
X sesini -
karmadan onu gzard eder.
L
A
T
E
X komutlarnda bo yerler braklmasyla ilgili nemli baz noktalar
vardr. Bu konuda daha fazla bilgi iin Sayfa 5 e bakn.
6.1 Yeni Komutlar, Ortamlar ve Paketler 89
6.1.2 Yeni Ortam Oluturmak
Yeni komut iin nasl bir \newcommand komutu varsa, yeni bir ortam olu-
turmak iin de \newenvironment (yeni ortam) komutu vardr:
\newenvironment{ad}[say]{ncesi}{sonras}
Yine, \newenvironment komutu da opsiyonel bir argman alabilir. n-
cesi iine yazlanlar, ortama gemeden nce ilenirler, sonras iine yazlanlar
da ortamdan kldktan sonra. Aadaki rnekte \newenvironment komu-
tunun nasl kullanlacan grebilirsiniz.
\newenvironment{kral}
{\rule{1ex}{1ex}%
\hspace{\stretch{1}}}
{\hspace{\stretch{1}}%
\rule{1ex}{1ex}}
\begin{kral}
Aziz vatandalarm \ldots
\end{kral}
Aziz vatandalarm . . .
Opsiyonel say argman \newcommand komutundaki gibi ilev grr.
L
A
T
E
X kendi mevcut ortamlaryla ayn ad tayan ortam yapmanza izin ver-
mez. lla ki onun ortamlarndan birinde deiiklik yapmak isterseniz, bunun
iin \renewenvironment (ortam yenile) komutunu kullanabilirsiniz. Onun
da kullanm \newenvironment gibidir.
Bu rnekteki anlamadnz komutlar daha sonra aklayacaz. \rule
(izgi) komutu iin Sayfa 102 ye, \stretch (uzat) komutu iin Sayfa 95 ya
ve \hspace (yatay boluk) komutu iin Sayfa 95 ya bakabilirsiniz.
6.1.3 Fazladan Boluklar
Yeni bir ortam olutururken istemediiniz boluklar kolayca oluur ve bunlar
derleme srasnda hatalara yol aabilirler. rnein, kendisinin ve kendinden
sonraki paragrafn ierden balamasn engelleyen bir ortam yapmak ister-
seniz, \ignorespaces (boluklar ge) komutu kullanabilirsiniz. Bu komutu
ortamn banda kullandnzda gerekten de o paragrafn bandaki boluu
kaldrr. Fakat, sonunda kullandnzda, L
A
T
E
Xin ortam sonlandrmak iin
kulland i komutlarla eliir ve sonraki paragrafn boluklar kalr. Bunun
yerine, \ignorespacesafterend komutu kullanlmas gerekir. Aadaki iki
rnek bu sorunu daha iyi anlatacaktr:
90 L
A
T
E
Xi zelletirmek
\newenvironment{basit}%
{\noindent}%
{\par\noindent}
\begin{basit}
Soldaki bolua\\dikkat edin.
\end{basit}
Burada da\\ayns.
Soldaki bolua
dikkat edin.
Burada da
ayns.
\newenvironment{dogrusu}%
{\noindent\ignorespaces}%
{\par\noindent%
\ignorespacesafterend}
\begin{dogrusu}
Solda boluk\\kalmad.
\end{dogrusu}
Burada da\\ayns.
Solda boluk
kalmad.
Burada da
ayns.
6.1.4 Kendi Paketinizi Oluturmak
Byle bir sr yeni komutlar ve ortamlar yazyorsanz, dokmannzn sahan-
lk ksm giderek fazla uzamaya balar. Bu durumda, tm yeni ortam ve ko-
mutlarnz bir L
A
T
E
X paketi haline getirebilirsiniz. Sonra, sadece \usepackage
komutuyla onlar dokmannzda kullanr hale gelirsiniz.
% Tobias Oetikerin demo paketi
\ProvidesPackage{demopaket}
\newcommand{\iblk}{nce Bir \LaTeXe{} Elkitab}
\newcommand{\txsit}[1] {\emph{#1} Bir \LaTeX{} Elkitab}
\newenvironment{kral}{\begin{quote}}{\end{quote}}
ekil 6.1: Bir Paket rnei.
Bir paket yazmak, aslnda dokmannzn sahanlndaki yeni komut ve
ortamlar ayr bir dosyaya aktarp, bunu .sty uzantl bir dosya halinde
saklamaktan ibarettir. Paketin bandaki zel komut
\ProvidesPackage{paket ad}
paketin adn L
A
T
E
Xe tantan komuttur. Ayn paketi iki kez yklerseniz,
L
A
T
E
X hata mesajyla sizi uyarr. ekil 6.1 de, daha nceki rneklerde tan-
mladmz komut ve ortamlar ieren bir paket rnei gryorsunuz.
6.2 Yaztipleri ve Puntolar 91
6.2 Yaztipleri ve Puntolar
6.2.1 Yaztipi Deitiren Komutlar
L
A
T
E
X, dokmannzn mantksal yapsna (ksmlar, dipnotlar, . . . ) baka-
rak onu uygun bir yaztipinde dizer. Baz durumlarda yaztipini ve onun
punto boyunu elle deitirmek isteyebilirsiniz. Bu deiimler Tablo 6.1 ve 6.2
deki komutlarla yaplr. Her yaztipinin boyu dokman snf ve opsiyonlar-
na bal olarak deiir. Yaztiplerinin mutlak boyutlarn bilmek isterseniz
Tablo 6.3 den bakabilirsiniz.
{\small Kk ve
\textbf{kaln kafal} Romallar}
{\Large kocaman bir
\textit{Italya} kurdular.}
Kk ve kaln kafal Romallar koca-
man bir Italya kurdular.
L
A
T
E
Xin nemli bir zellii de yaztipi deiimlerinin bamsz oluudur.
rnein, puntoyu veya yaztipini deitiren komutlar verseniz de, daha n-
ceden semi olduunuz kaln veya italik zelliklerini muhafaza eder.
Matematik kipinde alrken, deiik yaztipinde dz metin girmek is-
terseniz, \mbox{} komutuyla geici olarak matematik kipinden kmanz ge-
rekir. Formllerin dizildii yaztipini deitirmek iin kullanlan komutlar
ayrdr. Tablo 6.4 de deiik matematik yaztipleri komutlar gsterilmitir.
Yaztipi punto deitiren komutlarda, engelli parantezler nemli rol oy-
narlar. Bu parantezlerle gruplandrma yaparak, L
A
T
E
X komutlarnn kapsam
snrlandrlm olur.
{\LARGE byk ve {\small kk}
harfler var}.
byk ve kk harer var.
Yaztipi puntosunu deitiren komutlar buna uygun olarak, satr aral-
n da deitirirler. Fakat bunu ancak, paragraf komutun iinde biterse
Tablo 6.1: Yaztipleri.
\textrm{...} dz \textsf{...} serifsiz
\texttt{...} daktilo
\textmd{...} orta kaln \textbf{...} kaln
\textup{...} dik \textit{...} italik
\textsl{...} eimli \textsc{...} Kk bykharf
\emph{...} vurgulu \textnormal{...} dokmann ana yaztipi
92 L
A
T
E
Xi zelletirmek
Tablo 6.2: Yaztipi Puntolar.
\tiny mini yaztipi
\scriptsize ok kk yaztipi
\footnotesize olduka kk yaztipi
\small kk yaztipi
\normalsize normal yaztipi
\large byk yaztipi
\Large daha byk
\LARGE ok byk
\huge ar byk
\Huge en byk
Tablo 6.3: Standart Dokman Snarnn Mutlak Puntolar.
size 10pt (varsaylan) 11pt opsiyonu 12pt opsiyonu
\tiny 5pt 6pt 6pt
\scriptsize 7pt 8pt 8pt
\footnotesize 8pt 9pt 10pt
\small 9pt 10pt 11pt
\normalsize 10pt 11pt 12pt
\large 12pt 12pt 14pt
\Large 14pt 14pt 17pt
\LARGE 17pt 17pt 20pt
\huge 20pt 20pt 25pt
\Huge 25pt 25pt 25pt
Tablo 6.4: Matematik Yaztipleri.
\mathrm{...} Duz yazitipi
\mathbf{...} Kalin yazitipi
\mathsf{...} Serifsiz yazitipi
\mathtt{...} Daktilo yazitipi
\mathit{...} Italik yazitipi
\mathcal{...} ELYAZISI YAZITIPI
\mathnormal{...} o::o| jo.itiji
(Trkenin Latin alfabesinde olmayan ,, , . . .
gibi hareri matematik kipinde kullanlmaz.)
6.2 Yaztipleri ve Puntolar 93
yapabilirler. Bu nedenle, parantezi erken kapamamak gerekir. Aadaki iki
rnekte, bo bir satr grevi yapan \par (paragraf sonu) komutunun yerine
dikkat edin, farkl satr aralna yolaarlar.
{\Large Bunu okumayn!
Bu doru deil.
Bana inann!\par}
Bunu okumayn! Bu doru de-
il. Bana inann!
{\Large Bu da doru deil.
Fakat yalanc olduumu
unutmayn.}\par
Bu da doru deil. Fakat ya-
lanc olduumu unutmayn.
Tm bir paragrafn puntosunu deitirmek isterseniz, deitirme komu-
tunu bir ortam olarak verebilirsiniz.
\begin{Large}
Bu doru deil.
Ama, gnmzde ne doru ki
\ldots
\end{Large}
Bu doru deil. Ama, gnm-
zde ne doru ki . . .
Bu sizi ikide bir engelli parantez kullanmaktan kurtarr.
6.2.2 Dikkat, Banza Ta Debilir
Bu blmn banda belirttiimiz gibi, hazr dokman ablonlarn byle
komutlarla elle deitirmek L
A
T
E
Xin felsefesine aykr bir itir. Bunu mut-
laka yapmanz gerekiyorsa, yaztipi deitirme iini \newcommand ile yeni bir
komut eklinde tanmlayp kullanmanz daha doru olur.
\newcommand{\oops}[1]{%
\textbf{#1}}
Bu odaya \oops{girme},
ierde kayna ve amac
bilinmeyen makinalar var.
Bu odaya girme, ierde kayna ve amac
bilinmeyen makinalar var.
Bu yntemin avantaj, daha sonra \textbf (kaln) yerine baka bir yazt-
ipi kullanmak isterseniz, sadece komutun ieriini deitirir, dokman iinde
kaln yazlm yerleri bir bir aramak zahmetinden kurtulursunuz.
6.2.3 Tavsiye
Yaztipi ve puntolar diyarna yaptmz bu yolculuu bitirken, kk bir
tavsiyede bulunmak isterim:
94 L
A
T
E
Xi zelletirmek
Unutmayn! D oKman iinde ne kadar ok yaztipi
kullanrsanz, eseriniz daha gzel ve okunakl olacaktr.
6.3 Aralklar
6.3.1 Satr Aral
Satr aralklarn daha byk yapmak isterseniz dokmann sahanlnda u
komutu kullanrsnz:
\linespread{arpan}
Buradaki arpan parametresi normal satr aralnn arpan kadar bir
aral belirtir. Varsaylan deeri 1 dir. Bir buuk denilen aral elde etmek
iin \linespread{1.3}, ve ift aralk iin \linespread{1.6} kullanlr.
Fakat, \linespread komutu yaynlanmak zere hazrlayacanz dok-
manlarn baz yerlerinde kaba etkiler yapabilir. Gerekten satr araln
deitirmek istiyorsanz, u komutu tercih edin:
\setlength{\baselineskip}{1.5\baselineskip}
{\setlength{\baselineskip}%
{1.5\baselineskip}
Bu paragraf baseline skip arpann
1.5 alarak dizilmitir. Paragraf
sonundaki komuta dikkat edin.\par}
Bu paragrafn amac da,
engelli parantez kapatldnda
hereyin normale dndn
gstermektir.
Bu paragraf baseline skip arpann 1.5
alarak dizilmitir. Paragraf sonundaki ko-
muta dikkat edin.
Bu paragrafn amac da, engelli paran-
tez kapatldnda hereyin normale dn-
dn gstermektir.
6.3.2 Paragraf Formatlama
L
A
T
E
Xin paragraf dizgisini ayarlayan iki komutu daha vardr. Dokmannzn
sahanlna yle iki uzunluk ayar koyabilirsiniz:
\setlength{\parindent}{0pt}
\setlength{\parskip}{1ex plus 0.5ex minus 0.2ex}
Bir paragraf biraz ierden balatmaya entik atmak denir. Bu komutlarn
birincisi paragraf entiini sfrlar, dieri iki paragraf arasndaki boluu
artrr.
6.3 Aralklar 95
kinci komut iindeki plus (art) ve minus (eksi) deerleri, L
A
T
E
Xe parag-
raar aras boluu, icabnda belirtilen miktarlarda azaltp oaltabileceini
syler, bylece paragraarn sayfaya oturuu daha dzgn olur.
Baz Kta Avrupas lkelerinde paragraar entiksiz balar, buna karlk
iki paragraf arasnda biraz boluk braklr. Fakat dikkat, bu durumda in-
dekiler tablosu da geni aralkl dizilecektir. Bunu nlemek iin, yukardaki
iki komutu sahanlktan karp dokman iinde \tableofcontents komu-
tundan daha sonraki bir yere alrsnz, veya hi kullanmazsnz. Gerekten
de profesyonel dizilmi kitaplarn ounda paragraar aras fazladan boluk
braklmaz, sadece her paragrafa entik atlr.
entiksiz bir paragrafa entik amak iin, paragrafn banda u komut
verilir:
\indent
Tabii bu komut, \parindent komutunun belirledii entik miktar sfrdan
farkl ise bir anlam tar.
1
Bir paragrafn entiini yoketmek istiyorsanz, paragraf banda u ko-
mutu kullanrsnz:
\noindent
Bu komut, balk falan atmayp, dorudan dokman metni yazmak istedii-
nizd ie yarayabilir.
6.3.3 Yatay Aralklar
L
A
T
E
X kelimeler ve cmleler arasndaki boluklar otomatik olarak ayarlar.
Yatay aral artrmak isterseniz u komutu kullanrsnz:
\hspace{uzunluk}
Satr bana veya sonuna rasgelse dahi, bu boluu korumak istiyorsanz,
yldzl \hspace* komutu kullanrsnz. Buradaki length, birimiyle birlikte
verilen bir deerdir. En ok kullanlan birimler Tablo 6.5 de gsterilmitir.
Bu aralk \hspace{1.5cm}
1.5 cm geniliktedir.
Bu aralk 1.5 cm geniliktedir.
1
Dokmanlarda her blm ve ksmn ilk paragraf entiksiz balatlr. Bunu nlemek,
yani ilk paragrafa da entik amak isterseniz, indentrst paketini kullanabilirsiniz.
96 L
A
T
E
Xi zelletirmek
Tablo 6.5: T
E
X Uuznluk Birimleri.
mm milimetre 1,25 inch
cm santimetre = 10 mm
in in = 25.4 mm
pt punto 1,72 inch
1
3
mm
em Kullanlan yaztipinde M harnin genilii
ex Kullanlan yaztipinde x harnin ykseklii
Boluu esnek yapmak iin,
\stretch{n}
komutu kullanlr. Bu komut, satrn geriye kalan ksmn kaplayacak ekilde
genileyen bir aralk brakr. Ayn satrda iki tane \hspace{\stretch{n}}
komutu kullanlmsa, herbiri belirtilen oranda geniler.
x\hspace{\stretch{1}}
x\hspace{\stretch{3}}x
x x x
Metin iinde yatay boluk brakrken, miktarn kullanlan yaztipiyle
orantl vermek daha tutarl bir yoldur. Bu amala, metin puntosuna bal
iki uzunluk birimi, em ve ex kullanlr:
{\Large{}Byk\hspace{1em}y}\\
{\tiny{}mini\hspace{1em}y}
Byk y
mini y
6.3.4 Dey Aralklar
Paragraf, ksm, altksm, . . . gibi birimler arasndaki her trl dey aralk-
lar L
A
T
E
X otomatik olarak ayarlar. Eer gerekiyorsa, iki paragraf arasndaki
boluu u komutla artrabilirsiniz:
\vspace{uzunluk}
Bu komut iki bo satr arasnda verilmelidir . Bir sayfann banda veya
sonunda yine de bu boluu amak istiyorsanz, komutu \vspace* eklinde
yldzl vermelisiniz.
\stretch (esnet) komutu \pagebreak (sayfa kes) komutuyla birlikte
kullanldnda iki ii yapar: sayfann son satrna metin girmek, veya bir
metni dey dorultuda ortaya yerletirmek.
Bir takm satrlar \ldots
\vspace{\stretch{1}}
Bu satr sayfann dibine gider.\pagebreak
Ayn bir paragrafn iki satr arasnda, veya bir tablonun satrlar aras-
nda ilave aralk amak iin,
\\[uzunluk]
komutu kullanlr.
Ayrca, \bigskip (byk atlat) ve \smallskip (kk atlat) komutlar,
miktar hesaplamayla uramadan, belli oranda dey boluklar aarlar.
6.4 Sayfa Dzeni
L
A
T
E
X2
size \documentclass komutuyla birlikte sayfa boyutunu seme ola-

na verir. Bunu setiiniz zaman, marjlar, tepelik ve diplik konumlarn,
. . . kendisi otomatik ayarlar. Elbette bu dzenlemeyi deitirebilirsiniz. e-
kil 6.2 de deitirebileceiniz parametreler gsterilmitir. Bu ekil layout pa-
keti ile hazrlanmtr.
2
DURUN! u sayfay biraz geni yapaym, diye havalanmadan nce,
biraz dnn. L
A
T
E
Xte her ey gibi, sayfa dzeninin de bir mant vardr.
Bu sayfa dzeni belki MS Word programndaki gibi geni deil, pek dar
grnyor. Ama, elinizin altnda bulunan kaliteli bir kitaba bakn ve bir sat-
rdaki harf saysn hele bir sayn. Her satrda 66 harften fazla bulunmadn
grrsnz. Ayn eyi L
A
T
E
Xde dizilmi bir sayfa iin tekrarlayn. Onun da
66 harften fazla olmadn greceksiniz. Tecrbeler bir satrda daha fazla
harf bulunursa, okumann gletiini sylyor. nk, gz bir satr sonun-
dan dierin bana dnmekte zorlanr. Bu yzden gazeteler dar stunlar
halinde dizilirler.
te bu yzden, satr geniliini artrrsanz, okuyucunun makalenizi oku-
masn zorlatrrsnz. Neyse, sizi uyardktan sonra, bu ii nasl yapacanz
anlataym.
Bu parametreleri deitirmek iin L
A
T
E
Xin iki komutu vardr. Genellikle
sahanlk ksmnda kullanlrlar.
2
macros/latex/required/tools
98 L
A
T
E
Xi zelletirmek
Tepelik
Metin
Diplik
Marj
notlar
_
8

_
7
`
_
1

_
3
_
10

_
9
`
_
11
_
2
`
_
4
`
_
5
`
_
6
`
1 bir in + \hoffset 2 bir in + \voffset

3 \oddsidemargin = 22pt 4 \topmargin = 22pt
or \evensidemargin
5 \headheight = 12pt 6 \headsep = 19pt
7 \textheight = 595pt 8 \textwidth = 360pt
9 \marginparsep = 7pt 10 \marginparwidth = 106pt
11 \footskip = 27pt \marginparpush = 5pt (gsterilmedi)
\hoffset = 0pt \voffset = 0pt
\paperwidth = 597pt \paperheight = 845pt
ekil 6.2: Sayfa Dzeni Parametreleri.
6.5 Aralklarla Dier lemler 99
Birinci komut belli bir parametreye sabit bir deer verir:
\setlength{parametre}{uzunluk}
kinci komut belli bir parametrenin deerini artrr:
\addtolength{parametre}{uzunluk}
Aslnda ikinci komut \setlength komutundan daha kullanldr, nk
mevcut duruma bal olarak almak daha kolaydr. rnein, satr genil-
iini 1 cm artrmak iin dokman sahanlna u komutu girerim:
\addtolength{\hoffset}{-0.5cm}
\addtolength{\textwidth}{1cm}
Bu balamda calc paketine bir gz atmanzda yarar olabilir. Bu paket
\setlength ve dier komutlar iinde aritmetik ilemler yapmanza olanak
verir.
6.5 Aralklarla Dier lemler
L
A
T
E
Xde yazarken, elimden geldiince parametrelere mutlak deerler ver-
mekten kanrm. Bunun yerine, satr genilii veya sayfa ykseklii gibi
deerler cinsinden alrm. rnein, bir eklin geniliini \textwidth (sa-
tr genilii) cinsinden yazarm.
Aadaki 3 komut bir metin parasnn genilik, ykseklik ve derinliini
bal olarak belirtmenizi salarlar:
\settoheight{deiken}{metin}
\settodepth{deiken}{metin}
\settowidth{deiken}{metin}
u rnek bu komutlar nasl kullanabileceinizi gsteriyor:
100 L
A
T
E
Xi zelletirmek
\flushleft
\newenvironment{vardesc}[1]{%
\settowidth{\parindent}{#1:\ }
\makebox[0pt][r]{#1:\ }}{}
\begin{displaymath}
a^2+b^2=c^2
\end{displaymath}
\begin{vardesc}{Burada}$a$,
$b$ -- bir dik genin
dik asna komu kenarlardr.
$c$ -- genin hipotensdr ve
yalnzlk eker.
$d$ -- hi grnmyor.
Tuhaf deil mi?
\end{vardesc}
o
2
+ /
2
= c
2
Burada: o, / bir dik genin dik asna
komu kenarlardr.
c genin hipotensdr ve
yalnzlk eker.
d hi grnmyor. Tuhaf deil
mi?
Bu rnekte, daha sonraki paragraarn entii Burada: kelimesinin
kaplad yere gre ayarlanmaktadr.
6.6 Kutular
L
A
T
E
X bir sayfay dzenlerken, kutular saa sola yerletirerek ie balar. En
temel dzeyde, her harf bir kutudur, bunu dier harf kutularna yaptra-
rak kelimeleri oluturur. Bu kelime kutular, esneme zellii olan farkl bir
yapkanla, dier kelimelere yaptrlp cmleler kurulur.
Bu bak asnn biraz basit katnn farkndaym, fakat gerek u ki
T
E
Xin almas kutular ve yapkanlar ile anlalabilir. Sadece harer deil,
herey kutular iine konulabilir, sonra kutu kutu iinde yer alr. O zaman
L
A
T
E
X her kutuyu sanki tek bir harfmi gibi ele alr.
Aslnda, daha nceki blmlerde bilmeden pek ok kutu ile tantnz.
rnein, tabular (tablo) ortam veya \footnote (dipnot) komutu, hep birer
kutu retirler. Bu demektir ki siz iki tabloyu, birer kutu gibi, yan yana veya
st ste yerletirebilirsiniz. Sadece, toplam boyutlarnn sayfa boyutlarn
amamasna dikkat edersiniz.
Herhangi bir paragraf kutu iine almak iin iki yol vardr. Birincisi,
\parbox[konum]{genilik}{metin}
komutu, ve ikincisi
\begin{minipage}[konum]{genilik} metin \end{minipage}
ortam. Buradaki konum parametresi kutunun bulunduu yere gre dey
6.6 Kutular 101
konumunu belirler ve c, t veya b harerinden birini alr (orta, st ve alt).
genilik kutu geniliini belirten bir uzunluk parametresidir. minipage ile
\parbox arasndaki balca fark udur: Bir parbox iinde her komut veya
ortam kullanamazsnz, oysa minipage iinde herey mmkndr.
Tm bir paragraf, satr kesimleriyle birlikte bir kutuya yerletiren \parbox
komutu yansra, sadece yatay hizalanm malzeme iin kullanlan kutulama
komutlar da vardr. Bunlardan birini daha nceden grdnz: \mbox ko-
mutu. Bu komut bir dizi kelimeyi yatay ynde dizip L
A
T
E
Xin bunlar aradan
blmesini engelliyordu. Bunun daha geniletilmii olan yle bir komut var-
dr:
\makebox[genilik][konum]{metin}
Burada genilik kutunun dardan grnen geniliidir ve ierdeki metin-
den daha kk olabilir. Hatta 0pt genilikte bile yapabilirsiniz, bylece
iindeki metin evredeki kutular etkilemeden dizilmi olur. Genilik para-
metresi iinde, \width, \height, \depth ve \totalheight komutlar da
kullanlabilir. Bunlar, metin olarak girilen malzemeyi lerek hesaplanrlar.
konum parametresi bir harf deeri alr: c (ortala), l (sola yanak), r (saa
yanak) veya s (yayl).
\framebox komutu da bununla ayndr, sadece metin evresine gerekten
bir kutu izer.
Aadaki rnekte \makebox ve \framebox komutlaryla neler yapabile-
ceinizi grebilirsiniz.
\makebox[\textwidth]{%
o r t a d a }\par
\makebox[\textwidth][s]{%
y a y l m }\par
\framebox[1.1\width]{Bir
ereve iindeyim!} \par
\framebox[0.8\width][r]{Aman,
fazla geni kaldm} \par
\framebox[1cm][l]{Kafaya
takmayalm}
Bunu okuyabilir misiniz?
o r t a d a
y a y l m
Bir ereve iindeyim!
Aman, fazla geni kaldm
Kafaya takmayalm Bunu okuyabilir misiniz?
Yatay yn kontrol altna aldktan sonra, dey yne bakalm. L
A
T
E
X iin
problem deil. Bir kutunun dey zelliklerini tanmlayan komut yledir:
\raisebox{ykselti}[st-snr][alt-snr]{metin}
Burada ykselti, metnin satr tabanndan ne kadar yukarda dizileceini be-
lirtir, eksi deer verilirse alta dizer. Dier iki opsiyonel komut, metnin yu-
karda ve aada en fazla uzanabilecei mesafeleri belirtirler. Yine, ilk
102 L
A
T
E
Xi zelletirmek
parametre iinde de \width, \height, \depth, ve \totalheight komutlar
kullanabilirsiniz.
\raisebox{0pt}[0pt][0pt]{\Large%
\textbf{Aaaa\raisebox{-0.3ex}{a}%
\raisebox{-0.7ex}{aa}%
\raisebox{-1.2ex}{r}%
\raisebox{-2.2ex}{g}%
\raisebox{-4.5ex}{h}}}
diye bard ama alt satrda bile
kimse ona ne olduun
anlayamad.
Aaaa
a
aa
r
g
h
diye bard ama alt
satrda bile kimse ona ne olduun anlaya-
mad.
6.7 izgiler ve Payandalar
Birka sayfa nce yle bir komut getiini farketmisinizdir:
\rule[ykselti]{genilik}{ykseklik}
Normal kullanmda bu komut kara bir kutu oluturur.
\rule{3mm}{.1pt}%
\rule[-1mm]{5mm}{1cm}%
\rule[8mm]{3mm}{.1pt}%
\rule[1mm]{1cm}{5mm}%
\rule{3mm}{.1pt}
Bu komut yatay ve dey izgiler ekmekte ok kullanldr. rnein, bu
sayfann tepeliindeki izgi \rule komutuyla izildi.
izgi komutunun zel bir hali, belli ykseklikte ama genilii sfr olan
izgidir. Dizgiciler buna payanda derler. Bu, sayfa iindeki bir nesnenin as-
gari yksekliini garantilemek iin kullanlr. rnein, tabular (tablo) or-
tamnda, bir satrn minimum bir ykseklie sahip olmas iin, grnmez bir
payanda koyulur.
\begin{tabular}{|c|}
\hline
\rule{1pt}{4ex} Direk \ldots\\
\hline
\rule{0pt}{4ex} Payanda \\
\hline
\end{tabular}
Direk . . .
Payanda
SON
Kaynaka
[1] Leslie Lamport. L
A
T
E
X: A Document Preparation System. Addison-
Wesley, Reading, Massachusetts, second edition, 1994, ISBN 0-201-
52983-1.
[2] Donald E. Knuth. The T
E
Xbook, Volume A of Computers and Type-
setting, Addison-Wesley, Reading, Massachusetts, second edition, 1984,
ISBN 0-201-13448-9.
[3] Frank Mittelbach, Michel Goossens, Johannes Braams, David Carlisle,
Chris Rowley. The L
A
T
E
X Companion, (2nd Edition). Addison-Wesley,
Reading, Massachusetts, 2004, ISBN 0-201-36299-6.
[4] Michel Goossens, Sebastian Rahtz and Frank Mittelbach. The L
A
T
E
X
Graphics Companion. Addison-Wesley, Reading, Massachusetts, 1997,
ISBN 0-201-85469-4.
[5] Her L
A
T
E
X kurulumunda L
A
T
E
X Local Guide (Yerel Rehber) adl bir
dokman bulunur, ve o yerel sisteme zel konular aklar. Normalde
local.tex adl bir dosyada bulunmaldr. Fakat, baz ihmalkar sistem
operatrleri bunu hazrlamazlar. Bu durumda, evrenizdeki L
A
T
E
X uz-
man varsa, ona dann.
[6] L
A
T
E
X3 Project Team. L
A
T
E
X2
for authors. L
A
T
E
X2
datm iinde
usrguide.tex adyla gelir.
[7] L
A
T
E
X3 Project Team. L
A
T
E
X2
for Class and Package writers. L

A
T
E
X2
datm iinde clsguide.tex adyla gelir.

[8] L
A
T
E
X3 Project Team. L
A
T
E
X2
Font selection. L
A
T
E
X2
datm iinde
fntguide.tex adyla gelir.
[9] D. P. Carlisle. Packages in the graphics bundle. L
A
T
E
X datmn
aldnz yerde bulunan graphics bohas iinde grfguide.tex adyla
bulunur.
[10] Rainer Schpf, Bernd Raichle, Chris Rowley. A New Implementation
of L
A
T
E
Xs verbatim Environments. L
A
T
E
X datmn aldnz yerde
bulunan tools bohas iinde verbatim.dtx adyla bulunur.
104 KAYNAKA
[11] Vladimir Volovich, Werner Lemberg and L
A
T
E
X3 Project Team. Cyril lic
languages support in L
A
T
E
X. Comes with the L
A
T
E
X2
distribution as
cyrguide.tex.
[12] Graham Williams. The TeX Catalogue is a very complete listing of
many T
E
X and L
A
T
E
X related packages. Available online from CTAN:
/tex-archive/help/Catalogue/catalogue.html
[13] Keith Reckdahl. Using EPS Graphics in L
A
T
E
X2
Documents, which
explains everything and much more than you ever wanted to know
about EPS les and their use in L
A
T
E
X documents. Available online
from CTAN:/tex-archive/info/epslatex.ps
[14] Kristoer H. Rose. X
Y
-pic Users Guide. Downloadable from CTAN
with X
Y
-pic distribution
[15] John D. Hobby. A Users Manual for MetaPost. Downloadable from
http://cm.bell-labs.com/who/hobby/
[16] Alan Hoenig. T
E
X Unbound. Oxford University Press, 1998, ISBN
0-19-509685-1; 0-19-509686-X (pbk.)
[17] Urs Oswald. Graphics in L
A
T
E
X2
, iinde deiik boyda ember ve elips

izdimek iin Java kaynak kodlar bulunur, ve MetaPost - A Tutorial.
Her ikisi de http://www.ursoswald.ch sitesinden indirilebilir.
DZN
\!, 47
", 21
$, 41
$, 41
$, 41
\,, 42, 47
-, 22
, 22
\-, 20
, 22
, 22
., dan sonra boluk, 28
. . . , 23
\:, 47
\;, 47
\@, 28
\[, 42
\\, 19, 33, 34, 36, 97
\\*, 19
\], 42
~, 28
A4 kat, 11
A5 kat, 11
, 24
abstract, 35
Acrobat Reader, 71
\addtolength, 99
, 24
akboluk
komuttan sonraki, 5
satr banda, 4
\aklasor, 80, 81
aksanl Fransz hareri, 24
Almanca, 27
amsbsy, 53
amsfonts, 43, 61
amsmath, 42, 4548, 50, 51, 53
amssymb, 43, 54
amsthm, 52, 53
ana bal, 30
ana yaztipi puntosu, 11
\and, 30
ansinew, 26
\appendix, 30, 31
applemac, 26
\ar, 83, 84
\arccos, 45
\arcsin, 45
\arctan, 45
\arg, 45
array, 48, 49
article (makale) snf, 10
\author, 30
B5 kat, 11
babel, 20, 25
\backmatter, 31
\backslash, 5
\begin, 32, 74, 82
\bibitem, 65
\Big, 47
\big, 47
\Bigg, 47
\bigg, 47
\biggl, 51
\biggr, 51
\bigskip, 97
\binom, 45
birimler, 95, 96
\bklasor, 81
bm, 53
106 DZN
\bmod, 45
\boldmath, 53
\boldsymbol, 53
book (kitap) snf, 10
bo, 10
boyutlar, 95
calc, 99
\caption, 39, 40
\cdot, 45
\cdots, 47
center, 33
\chapter, 29
\chaptermark, 67, 69
\ci, 87
\circle, 77
\circle*, 77
\cite, 65
\cleardoublepage, 40
\clearpage, 40
\cline, 36
comment, 6
\cos, 45
\cosh, 45
\cot, 45
\coth, 45
cp1251, 26
cp850, 26
cp866nav, 26
\csc, 45
arpm iareti, 46
engelli parantez, 91
ift satr aral, 94
ift stun, 11
\date, 30
\ddots, 47
\deg, 45
denklem sistemleri, 49
\depth, 101, 102
Derece iaretini, 22
description, 33
\det, 45
dik, 91
dikey nokta, 47
\dim, 45
diplik, 10
displaymath, 42
\displaystyle, 51
dizin, 66
doc, 12
\documentclass, 9, 14, 20
Dokman bal, 11
dokman yaztipi puntosu, 11
dosya trleri, 13
double sided, 11
\dq, 28
\dum, 87
dey aralk, 96
dz, 91
dvips, 64, 70
eepic, 73, 77
eimli, 91
eksi iareti, 22
\emph, 32, 91
Encapsulated PostScript, 63
\end, 32, 74
enerji, 67
enumerate, 33
epic, 73
eqnarray, 49
\eqref, 42
equation, 42
eursym, 23
\EURtm, 23
executive kat boyutu, 11
\exp, 45
exscale, 12, 47
extension
.aux, 14
.cls, 14
.dtx, 13
.dvi, 14
.eps, 64
.fd, 14
.idx, 14
.ilg, 14
DZN 107
.ind, 14, 66
.ins, 13
.lof, 14
.log, 14
.lot, 14
.sty, 13, 69
.tex, 8, 13
.toc, 14
fancyhdr, 6769
\fbox, 21
figure, 38, 39
\flq, 28
\flqq, 28
flushleft, 33
flushright, 33
foiltex, 10
font encodings, 26
font size, 92
fontenc, 12, 26
\footnote, 31, 40, 100
\footnotesize, 92
\footskip, 98
formller, 41
\frac, 45
\framebox, 101
\frenchspacing, 29
\frontmatter, 30
\frq, 28
\frqq, 28
\fussy, 20
\gcd, 45
geometry, 69
geribl , 5
GhostScript, 63
girdi dosyas, 7
girdi kodlamalar
ansinew, 26
applemac, 26
cp1251, 26
cp850, 26
cp866nav, 26
koi8-ru, 26
latin1, 26
macukr, 26
utf8x, 26
grak, 9
graphics, 63, 64
graphicx, 63
gruplandrma, 91
\headheight, 98
\headsep, 98
\height, 101, 102
hiper-metin, 70
\hline, 36
\hom, 45
\hspace, 89, 95
\Huge, 92
\huge, 92
hyphenat, 69
\hyphenation, 20
i atar, 31
\iblk, 88
\idotsint, 48
ifthen, 12
\ignorespaces, 89
\ignorespacesafterend, 89
\iiiint, 48
\iiint, 48
\iint, 48
\include, 14, 15
\includeonly, 15
\indent, 95
indentrst, 95
\index, 66, 67
indis, 44
\inf, 45
\input, 15
inputenc, 12, 26
\int, 46
integral iareti, 46
skandinav hareri, 24
italik, 91
\item, 33
keli parantez, 5
108 DZN
Kk bykharf, 91
krlgan, 40
kat boyutu, 11
kaln, 91
kaln semboller, 43, 53
kalplama, 24
karatahta kaln, 43
Karekk, 44
kaynaka, 64
\ker, 45
Knuth, Donald E., 1
kodlamalar
girdi
ansinew, 26
applemac, 26
cp1251, 26
cp850, 26
cp866nav, 26
koi8-ru, 26
latin1, 26
macukr, 26
utf8x, 26
yaztipi
LGR, 27
OT1, 26
T1, 27
T2A, 27
T2B, 27
T2C, 27
X2, 27
koi8-ru, 26
komutlar
\!, 47
$, 41
$, 41
\,, 42, 47
\-, 20
\:, 47
\;, 47
\@, 28
\[, 42
\\, 19, 33, 34, 36, 97
\\*, 19
\], 42
\addtolength, 99
\aklasor, 80, 81
\and, 30
\appendix, 30, 31
\ar, 83, 84
\arccos, 45
\arcsin, 45
\arctan, 45
\arg, 45
\author, 30
\backmatter, 31
\backslash, 5
\begin, 32, 74, 82
\bibitem, 65
\Big, 47
\big, 47
\Bigg, 47
\bigg, 47
\biggl, 51
\biggr, 51
\bigskip, 97
\binom, 45
\bklasor, 81
\bmod, 45
\boldmath, 53
\boldsymbol, 53
\caption, 39, 40
\cdot, 45
\cdots, 47
\chapter, 29
\chaptermark, 67, 69
\ci, 87
\circle, 77
\circle*, 77
\cite, 65
\cleardoublepage, 40
\clearpage, 40
\cline, 36
\cos, 45
\cosh, 45
\cot, 45
\coth, 45
\csc, 45
\date, 30
DZN 109
\ddots, 47
\deg, 45
\depth, 101, 102
\det, 45
\dim, 45
\displaystyle, 51
\documentclass, 9, 14, 20
\dq, 28
\dum, 87
\emph, 32, 91
\end, 32, 74
\eqref, 42
\EURtm, 23
\exp, 45
\fbox, 21
\flq, 28
\flqq, 28
\footnote, 31, 40, 100
\footskip, 98
\frac, 45
\framebox, 101
\frenchspacing, 29
\frontmatter, 30
\frq, 28
\frqq, 28
\fussy, 20
\gcd, 45
\headheight, 98
\headsep, 98
\height, 101, 102
\hline, 36
\hom, 45
\hspace, 89, 95
\hyphenation, 20
\iblk, 88
\idotsint, 48
\ignorespaces, 89
\ignorespacesafterend, 89
\iiiint, 48
\iiint, 48
\iint, 48
\include, 14, 15
\includeonly, 15
\indent, 95
\index, 66, 67
\inf, 45
\input, 15
\int, 46
\item, 33
\ker, 45
\label, 31, 42
\LaTeX, 21
\LaTeXe, 21
\ldots, 23, 47
\left, 46, 47
\leftmark, 67, 69
\lg, 45
\lim, 45
\liminf, 45
\limsup, 45
\line, 75, 81
\linebreak, 19
\linespread, 94
\linethickness, 78, 79, 81
\listoffigures, 39
\listoftables, 39
\ln, 45
\log, 45
\mainmatter, 31
\makebox, 101
\makeindex, 66
\maketitle, 30
\marginparpush, 98
\marginparsep, 98
\marginparwidth, 98
\mathbb, 43
\mathrm, 51
\max, 45
\mbox, 21, 24, 101
\min, 45
\multicolumn, 36, 37
\multiput, 74, 78, 79
\newcommand, 88
\newenvironment, 89
\newline, 19
\newpage, 19
\newsavebox, 80
\newtheorem, 51
110 DZN
\newtheoremstyle, 52
\noindent, 95
\nolinebreak, 19
\nonumber, 50
\nopagebreak, 19
\not, 55
\oddsidemargin, 98
\oval, 79, 81
\overbrace, 44
\overleftarrow, 44
\overline, 44
\overrightarrow, 44
\pagebreak, 19
\pageref, 31, 70
\pagestyle, 10
\paperheight, 98
\paperwidth, 98
\par, 93
\paragraph, 29
\parbox, 100, 101
\parindent, 94
\parskip, 94
\part, 29
\pmod, 45
\Pr, 45
\printindex, 67
\prod, 46
\protect, 40
\providecommand, 88
\ProvidesPackage, 90
\put, 7380
\qbezier, 73, 74, 81
\qedhere, 53
\qquad, 42, 47
\quad, 42, 47
\raisebox, 101
\ref, 31, 42, 70
\renewcommand, 88
\renewenvironment, 89
\right, 46, 47
\right., 47, 48
\rightmark, 67, 69
\rule, 89, 102
\savebox, 80
\scriptscriptstyle, 51
\scriptstyle, 51
\sec, 45
\section, 29, 40
\sectionmark, 67
\selectlanguage, 25
\setlength, 74, 94, 99
\settodepth, 99
\settoheight, 99
\settowidth, 99
\sin, 45
\sinh, 45
\sloppy, 20
\smallskip, 97
\sqrt, 44
\stackrel, 46
\stretch, 89, 96
\subparagraph, 29
\subsection, 29
\subsectionmark, 67
\substack, 46
\subsubsection, 29
\sum, 46
\sup, 45
\tableofcontents, 30
\tan, 45
\tanh, 45
\TeX, 21
\textcelsius, 22
\texteuro, 23
\textheight, 98
\textrm, 51
\textstyle, 51
\textwidth, 98
\thicklines, 76, 79
\thinlines, 79
\thispagestyle, 13
\title, 30
\today, 21
\topmargin, 98
\totalheight, 101, 102
\underbrace, 44
\underline, 32, 44
\unitlength, 74, 75
DZN 111
\usebox, 80
\usepackage, 10, 13, 23, 25, 26,
90
\vdots, 47
\vec, 44
\vector, 76
\verb, 35
\verbatim, 35
\verbatiminput, 69
\vspace, 96
\widehat, 44
\widetilde, 44
\width, 101, 102
\xymatrix, 83
konum parametresi, 38
\label, 31, 42
Lamport, Leslie, 2
\LARGE, 92
\Large, 92
\large, 92
\LaTeX, 21
L
A
T
E
X3, 4
\LaTeXe, 21
latexsym, 12
latin1, 26
layout, 97
\ldots, 23, 47
\left, 46, 47
\leftmark, 67, 69
legal kat boyutu, 11
letter kat boyutu, 11
\lg, 45
LGR, 27
\lim, 45
\liminf, 45
\limsup, 45
\line, 75, 81
\linebreak, 19
\linespread, 94
\linethickness, 78, 79, 81
\listoffigures, 39
\listoftables, 39
\ln, 45
\log, 45
longtable, 37
lscommand, 87
macukr, 26
\mainmatter, 31
\makebox, 101
makeidx, 12, 66
makeidx paketi, 66
\makeindex, 66
makeindex program, 66
\maketitle, 30
\marginparpush, 98
\marginparsep, 98
\marginparwidth, 98
marjlar, 97
marvosym, 23
matematik, 41
aksanlar, 44
fonksiyonlar, 45
gruplandrc, 47
matematik yaztipi puntosu, 50
matematikte boluk, 47
math, 41
\mathbb, 43
\mathbf, 92
\mathcal, 92
mathematik
eksi, 22
\mathit, 92
\mathnormal, 92
\mathrm, 51, 92
mathrsfs, 61
\mathsf, 92
\mathtt, 92
\max, 45
\mbox, 21, 24, 101
\min, 45
minimal snf, 10
minipage, 100, 101
Mittelbach, Frank, 2
Modlo fonksiyonu, 45
\multicolumn, 36, 37
\multiput, 74, 78, 79
112 DZN
\newcommand, 88
\newenvironment, 89
\newline, 19
\newpage, 19
\newsavebox, 80
\newtheorem, 51
\newtheoremstyle, 52
\noindent, 95
nokta, 23
noktasz ve , 24
\nolinebreak, 19
\nonumber, 50
\nopagebreak, 19
\normalsize, 92
\not, 55
\oddsidemargin, 98
, 24
ok iareti, 44
ondalk hizalama, 37
opsiyonlar, 9
orta-tire, 22
ortamlar
abstract, 35
array, 48, 49
center, 33
comment, 6
description, 33
displaymath, 42
enumerate, 33
eqnarray, 49
equation, 42
figure, 38, 39
flushleft, 33
flushright, 33
lscommand, 87
math, 41
minipage, 100, 101
parbox, 101
picture, 73, 74, 77, 78
proof, 53
pspicture, 73
quotation, 34
quote, 34
subarray, 46
table, 38, 39
tabular, 36, 100
thebibliography, 64
verbatim, 35, 69
verse, 34
OT1, 26
\oval, 79, 81
\overbrace, 44
overfull hbox, 19
\overleftarrow, 44
\overline, 44
\overrightarrow, 44
zel karakterler, 5
paketler
amsbsy, 53
amsfonts, 43, 61
amsmath, 42, 4548, 50, 51, 53
amssymb, 43, 54
amsthm, 52, 53
babel, 20, 25
bm, 53
calc, 99
doc, 12
dvips, 64, 70
eepic, 73, 77
epic, 73
eursym, 23
exscale, 12, 47
fancyhdr, 6769
fontenc, 12, 26
geometry, 69
graphics, 63, 64
graphicx, 63
hyphenat, 69
ifthen, 12
indentrst, 95
inputenc, 12, 26
latexsym, 12
layout, 97
longtable, 37
makeidx, 12, 66
DZN 113
marvosym, 23
mathrsfs, 61
pdatex, 70
pstricks, 73, 77
showidx, 67
syntonly, 12, 15
textcomp, 22, 23
ucs, 26
verbatim, 6, 69
\pagebreak, 19
\pageref, 31, 70
\pagestyle, 10
paket, 87
paketler, 9
paketleri, 7
\paperheight, 98
\paperwidth, 98
\par, 93
paragraf, 17
\paragraph, 29
parametre, 5
\parbox, 100, 101
parbox, 101
\parindent, 94
\parskip, 94
\part, 29
payanda, 102
PDF, 70
pdatex, 70
picture, 73, 74, 77, 78
\pmod, 45
PostScript, 3, 9, 40, 63, 64, 7173
Encapsulated, 63
\Pr, 45
\printindex, 67
proc (bildiri) snf, 10
\prod, 46
proof, 53
\protect, 40
\providecommand, 88
\ProvidesPackage, 90
pspicture, 73
pstricks, 73, 77
punto, 91
\put, 7380
\qbezier, 73, 74, 81
\qedhere, 53
\qquad, 42, 47
\quad, 42, 47
quotation, 34
quote, 34
\raisebox, 101
\ref, 31, 42, 70
\renewcommand, 88
\renewenvironment, 89
renkli harer, 9
report (rapor) snf, 10
\right, 46, 47
\right., 47, 48
\rightmark, 67, 69
\rule, 89, 102
sade, 10
sahanlk, 7
satr aral, 94
\savebox, 80
sayfa biimi, 10
bo, 10
sade, 10
tepelik, 10
sayfa boyutu, 97
sayfa dzeni, 97
\scriptscriptstyle, 51
\scriptsize, 92
\scriptstyle, 51
\sec, 45
\section, 29, 40
\sectionmark, 67
\selectlanguage, 25
serifsiz, 91
\setlength, 74, 94, 99
\settodepth, 99
\settoheight, 99
\settowidth, 99
showidx, 67
sigma toplama iareti, 46
\sin, 45
114 DZN
single sided, 11
\sinh, 45
slides (asetat) snf, 10
\sloppy, 20
\small, 92
\smallskip, 97
\sqrt, 44
\stackrel, 46
\stretch, 89, 96
subarray, 46
\subparagraph, 29
\subsection, 29
\subsectionmark, 67
\substack, 46
\subsubsection, 29
\sum, 46
\sup, 45
syntonly, 12, 15
T1, 27
T2A, 27
T2B, 27
T2C, 27
trev, 44
trnak iaretleri, 21
table, 38, 39
\tableofcontents, 30
tabular, 36, 100
\tan, 45
\tanh, 45
tek stun, 11
tepelik, 10
texttttepelik, 10
\TeX, 21
\textbf, 91
\textcelsius, 22
textcomp, 22, 23
\texteuro, 23
\textheight, 98
\textit, 91
\textmd, 91
\textnormal, 91
\textrm, 51, 91
\textsc, 91
\textsf, 91
\textsl, 91
\textstyle, 51
\texttt, 91
\textup, 91
\textwidth, 98
thebibliography, 64
\thicklines, 76, 79
\thinlines, 79
\thispagestyle, 13
tilda, 22
tilda ( ~), 28
\tiny, 92
tire, 22
title, 11
\title, 30
\today, 21
\topmargin, 98
\totalheight, 101, 102
ucs, 26
uluslararas, 25
umlaut, 24
\underbrace, 44
underfull hbox, 20
\underline, 32, 44
\unitlength, 74, 75
URL, 22
\usebox, 80
\usepackage, 10, 13, 23, 25, 26, 90
utf8x, 26
uzun denklemler, 49
uzun-tire, 22
nokta, 23, 47
s, 44, 46
\vdots, 47
\vec, 44
\vector, 76
vektrler, 44
\verb, 35
verbatim, 6, 69
\verbatim, 35
verbatim, 35, 69
DZN 115
\verbatiminput, 69
verse, 34
virgl, 23
\vspace, 96
\widehat, 44
\widetilde, 44
\width, 101, 102
www, 22
WYSIWYG, 2, 3
X2, 27
Xpdf, 71
\xymatrix, 83
yzer-gezer nesneler, 38
yap, 6
yatay
nokta, 47
engel, 44
izgi, 44
boluk, 95
yaztipi, 91
\footnotesize, 92
\Huge, 92
\huge, 92
\LARGE, 92
\Large, 92
\large, 92
\mathbf, 92
\mathcal, 92
\mathit, 92
\mathnormal, 92
\mathrm, 92
\mathsf, 92
\mathtt, 92
\normalsize, 92
\scriptsize, 92
\small, 92
\textbf, 91
\textit, 91
\textmd, 91
\textnormal, 91
\textrm, 91
\textsc, 91
\textsf, 91
\textsl, 91
\texttt, 91
\textup, 91
\tiny, 92
yaztipi kodlamalar
LGR, 27
OT1, 26
T1, 27
T2A, 27
T2B, 27
T2C, 27
X2, 27
yorum satrlar, 6
Yunanca harer, 43
zorunlu olmayan (opsiyonel) paramet-
reler, 5
116 DZN

Latex

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Latex

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Latex

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

nce bir L

Yazarlar: Tobias Oetiker

nin felsefesi ve tarihesinin ksa bir zeti ye-

ise Ley-tekh iki e olarak telauz edilir ve klavyeden LaTeX2e ya-

program tanabilir ve cretsizdir. Her iletim sisteminde ve

dosyasnn ieriini gsteriyor. Biraz

iin kendi paketlerinizi nasl yazabileceinizi de renirsiniz.

C. Denize gitsek iyi olur.

Karmak ifadelerde indisler ve sleri daha iyi yerletirmek iin amsmath

(r) = sin r (3.6)

/ \prime \emptyset \infty

den geirin, .dvi uzantl dokman-

Bir doru paras u komutla izdirilir:

Oklar u komutla izilir:

Oval izmek iin,

[17] kitabnda bulabilirsiniz.

Her iki Bzier erisinin kontrol noktalar (5.1) denkleminden hesaplanr.

u iki diyagram arasndaki farka dikkat edin:

Elkitab kelimelerini diziyor. Byle bir komut

size \documentclass komutuyla birlikte sayfa boyutunu seme ola-

1 bir in + \hoffset 2 bir in + \voffset

for Class and Package writers. L

datm iinde clsguide.tex adyla gelir.

, iinde deiik boyda ember ve elips

You might also like